(درەو میدیا): دەسەڵاتدارانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دوو كەسی ئێرانییان دەستگیركرد كە یەكێكیان رەگەزنامەی ئەمریكای هەیە و تۆمەتی سیخوڕیكردن بۆ حكومەتی ئێرانیان ئاراستەكرا، بەهۆی ئەوەی ئەو دوو كەسە زانیارییان دەربارەی ئۆپۆزسیۆنی ئێران كۆكردوەتەوە بە نهێنیش وێنەی دامەزراوەی جولەكەكانیان گرتووە. بە گوێرەی چەند بەڵگەنامەیەكی دادگا كە وەزارەتی دادی ئەمریكا رۆژی دووشەممە بڵاویكردەوە، تۆمەتی سیخوڕیكردن ئاراستەی هاوڵاتی ئەمریكی- ئێرانی " ئەحمەد رەزا محەمەدی دۆستدار"  " 38 ساڵ كە لە ئێران نیشەجێیە كراوە ، لەگەڵ هاوڵاتی ئێرانی مەجید قوربانی " 59 ساڵ" كە لە كالیفۆرنیا دادەنیشێت، هەردوو كەسەش چاودێری دامەزراوە كانی جووەكانیان كردووە و هەوڵیانداوە لە دەرەوە دزە بكەنە نێو ریزەكانی رێكخراوی موجاهدینی خەلقەوە. ئەو دوو كەسەش نۆی ئەم مانگە دەستگیركراونن بەڵام ئەو تۆمەتانەی كە ئاراستەیانكراوو ئاشكرانەكرا تا رۆژی دووشەممە دادگایەكی واشنتۆن بڵاویكردەوە. بە گوێرەی پەڕاوی تۆمەتباركردن، دۆستدار تەمموزی 2017 چووەتە شیكاگۆ و كارمەندانی نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی " FBI" چاودێریان كردووە كە سەرقاڵی وێنەگرتنی هەردوو ناوەندی " هێلیل سەنتەر " و " رۆر شاباد هاوس"ی جووەكان بووە لە نزیك زانكۆی شیكاگۆ. پاشان دۆستدار روویكردوەتە كالیفۆرنیا و لەگەڵ قوربانیدا كۆبووەتەوە كە پێدەچێت یەكەمین دیداریان بووبێت. دوای دوو مانگ قوربانی چوەتە نیویۆرك و بەشداری گردبووەنەوەەیەكی لایەنگرانی موجاهدینی خەلقی كردووە و وێنەی ئامادەبووانی گرتووە. هەروەها لە كانوونی یەكەمدا دۆستدار جارێكی تر گەڕاوەتەوە بۆ كالیفۆرنیا، بۆئەوەی ئەو زانیاریانەی دەستبكەوێت كە قوربانی لەسەر موجاهدینی خەلق كۆیكردونەتەوە. بە گوێرەی پەڕاوی تۆمەتەكانن نوسینگەی لێكۆلێنەوەی فیدراڵی گفتوگۆی نێوان ئەو دوو ئێرانییەی تۆماركردووە و دەركەوتووە كە دۆستدار، قوربانیی ئاگاداركردوەتەوە لەوەی فەرمانی لە تارانەوە پێگەیشتووە بۆ ئەوەی ئەو زانیارییانە كۆبكاتەوە و قوربانیش چۆنێتی هەوڵی خۆی بۆ دزەكردنە نێو ریزەكانی ئۆپۆزسیۆنەوە بۆ گێڕاوەتەوە. لە مانگی ئازار و نیساندا، قوربانیی دەگەڕێتەوە بۆ ئێران، بۆئەوەی بەرپرسانی رژێمەكەی لەو زانیاریانە ئاگاداربكاتەوە لەو زانیارییانەی لەسەر موجاهدینی خەلق  كۆیكردوونەتەوە و پاشان لیستێك ئەركی نوێی پێسپێردراوە. لە مانگی ئایاریشدا قوربانی ئامادەی كۆنگرەیەكی بوو كە موجاهدینی خەلق لە واشنتۆن سازیكردووە و وەك ئەندامێكی وەفدی كالیفۆرنیا بەشداریكردووە و وێنەی ئامادەبووانی گرتووە. ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی دۆستدار و قوربانی كراون بریتین لە سیخوڕیكردن بۆ حكومەتی ئێران لەگەڵ پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی كە سزا سەپێندراوەكانی سەر تاران پێشێلدەكەن. سەرچاوە: فرانس پرێس

( درەو میدیا): جۆن بۆڵتۆن ڕاوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا ڕایگەیاند: ئەنكەرە دەتوانێت كۆتایی بەو قەیرانە بێنێت كە ڕوبەڕوی لیرەی توركی بۆتەوە، ئەویش بەئازادكردنی قەشە ئەندرۆ برانسۆن. تەئكیدیشی كرد، هەڵڕشتنی پارەی قەتەر هیچ هاوكارییەكی توركیا ناكات. بۆڵتۆن لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز  ئاماژەی بەوەشكرد، حكومەتی ئەنكەرە هەڵەیەكی گەورەی كرد برانسۆنی ئازادنەكرد .  

(درەو میدیا): یوسین بۆڵتی جامایكی ( 31 ساڵ) خێراترین مرۆڤ لە مێژوودا و خاوەنی چەندین ژمارەی پێوانەیی دەگمەن و خاوەنی هەشت مەدالیای زێڕی ئۆڵۆمپیاد و چەندین مەدالیای زێڕی پاڵەوانێتییەكانی جیهان بۆ یاریی گۆڕەپان و مەیدان، خەونەكەی بەدیهێنا و دوای وازهێنانی لە یاری راكردن روویكردە جیهانی تۆپی پێ. ئێستا بۆڵت سەركێشی چوونە ناو جیهانی تۆپی پێی دەستپێكردووە و ئازاری رابردوو بۆماوەی هەفتەیەك لە راهێنانەكانی یانەی بروسیای دۆرتمۆندی ئەڵمانیی بەشداریكرد، بەڵام ئەو هەنگاوەی زۆر بەجدییەوە لێی نەڕوانرا و وەك هەڵمەتێكی بانگەشە یان رێكلام لێكدرایەوە، بەڵام ئێستا بۆڵت سەركێشیەكەی لە یەكێك لە دوورترین شوێنەكانی جیهان " ئوسترالیا" دەستپێكردووە. تاكە ئارەزوووی بۆڵت ئەوەیە كە ئۆتۆمبیلێكی رەنگ رەش بیگەیەنێتە فڕۆكەخانەی سیدنین ئەوەش بە گوێرەی سایتی " شبۆرت1"ی ئەڵمانیی. بڕیارە بۆڵت كۆتایی ئەم هەفتەیە بگاتە گۆسفۆرد " 70 كیلۆمەتر باكوری سیدنی" و بۆ ماوەیەكی دریاینەكراو لەگەڵ تیپی یانەی " سێنتراڵ كۆست مارینەرز" یەكێك لە یانەكانی خولی پلە یەكی ئوسترالیا مەشق و راهێنان بكات بەو هیوایەی وەك یاریزانێكی تۆپی پێی پیشەگەر بەردەوام بێت. " وەك هەموو یاریزانێكی تر مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت" شاون میلكامپن بەڕێوەبەری جێبەجێكاری یانە ئوسترالییەكە دەڵێت:" جگە لە ئۆتۆمبیلە رەشەكە بۆڵت هیچ داواكارییەكی تری نیە، پاسەونی تایبەت و مەساجكەری تایبەت و شۆفێر ی ناوێت، هەروەها ئاوی شوشەی تایبەتی فەرەنسی ناوێت، تەنها ئۆتۆمبیلێكی رەشی دەوێت".  میلكامپ دەشڵێت:" یوسین تەنها بەڕێوەبەری كارەكانی لەگەڵدا دەبێت، كە ئێستا لە ئوسترالیایەن لە فڕۆكەخانە بە ئۆتۆمبیلی لیمۆزینی گرانبەها پێشوازی لێ ناكرێت و هاوشێوەی هەموو یاریزانەكانی تیپەكە سواری ئۆتۆمبیلی هیوندایی دەبێت كە كۆمپانیای سپۆنسەری یانەكەمانە، و وەك هەر یارزانێكی تر مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت و هیچ شتێكی تایبەت بۆ یۆسین نابێت و بۆ زانیاریش خودی خۆی هەرگیز هیچ شتێكی تایبەتی ناوێت". ملیكامی بڕوای وانیە كە راهێنانی بۆڵت لەگەڵ تیپەكەی شێوازێك بێت لە فڕوفێڵ یان هەڵمەنی بانگەشە و دەڵێت سەرەڕای ئەوە زۆر تامەزرۆی ئەوەین و كاریگەری لەسەر ناوچەكەمان دەبێت، گرنگترین شت بەلای ئەوە چاودێری وەرزشییە و دەیەوێت ببێتە پیشەگەر لە جیهانی تۆپی پێدا. بەوتەی یانە ئوسترالییەكە پرۆگرانی مەشقی یوسین بۆڵت رێكخراو دەبێت بۆئەوەی بزانرێت دەتوانێت بگاتە ئاستێك  لە یاریكردن و وابكات گرێبەستێكی پیشەیی  بەدەستبهێنێت. یوسین بۆڵت تا ئێستا یەكەمین مرۆڤە 100 مەتری بە نۆ چركە و 58 بەشی چركەیەك بڕیوە و ئەگەر توانی ببێتە یاریزانێكی تۆپی پێی پیشەگەریش ئەوا هیوای ئەوەیە یاری بۆ یانەی مانچستەر یونایتد بكات و ئەو عاشقێكی سەرسەختی شەیتانە سورەكانە و ئەگەر ئەوە روویدا ئایا دەچێتە ریزی خێراترین یاریزانەكانی جیهانی وەك گاریس بەیڵ و ئۆبامیانگ و رۆناڵدۆ؟ یان بەهۆی تواناكانی لە راكردندا پێشیان دەكەوێت؟ سەرچاوە: " DW"  

(درەو میدیا): واشنتۆن پێشنیازێكی ئەنكەرەی بۆ ئازادكردنی مەرجداری قەشە برانسۆن ڕەتكردەوە. ڕۆژنامەی (وۆڵ ستریت ژۆڕناڵ)ی ئەمریكی لە ژمارەی ئەمڕۆیدا ئاشكرایكرد" حكومەتی توركیا ئامادەیی نیشانداوە بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەو تۆمەتانەی ئاڕاستەی قەشە ئەندرۆ برانسۆنی كردووە و ئامادەیە ئازادی بكات". بەپێی قسەی رۆژنامەكە، بەڵام لەبەرامبەر ئازادكردنی قەشەكەدا توركیا داوا لە  ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لێكۆڵینەوەكانی لە دۆسیەی (هاڵك بانكی) توركی بوەستێنێت و سزای ئەو ملیارد دۆلارەی لەسەر هەڵوەشنێتەوە كە بەتۆمەتی تێوەگلان لەشتنەوەی پارە لە بەرژەوەندی ئێران، ئەگەری زۆرە بەسەریدا بسەپێنێت. رۆژنامەكە باسی لەوەكردووە، وەفدەكەی توركیا كە ڕۆژی 8 ئەم مانگە بە سەرۆكایەتی سیدات ئۆنال لە واشنتۆن دانوستانیان لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریكا كردووە، داوایان كردووە سزای دارایی بەسەر (هاڵك بانك)دا نەسەپێنێت، لەبەرامبەردا وەفدە ئەمریكییەكە هەڕەشەی گرتنبەری ڕێوشوێنی توندتریان لە ئەنكەرە كردووە. (هاڵك بانك) كە توركیا دەیەوێت بیگۆڕێتەوە بە قەشە ئەمریكییەكە، یەكێك لەو بانكانەی توركیا كە پارەی فرۆشی نەوتی هەرێمی كوردستانی تێدا هەڵدەگیرا.  بڵاوبونەوەی ئەو زانیارییانە ئاماژەیە بۆ ئەوەی بەرپرسانی توركیا قەشە (برانسۆن) یان، دەستبەسەركردووە بۆ ئەوەی لەگەڵ ئەمریكییەكان مامەڵەی پێبكەن لە پرسی سەپاندنی سزا بەسەر ئەو بانكە توركییەدا، كە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانێكی گەورەی ئاڕاستەی كراوەو و پەیوەستە بەشتنەوەی پارە لە بەرژوەندی كۆماری ئیسلامی ئێران و پێشێلكردنی سزا ئەمریكییەكان.   ئەوە لەكاتێكدایە، محەمەد هاكان جێگری سەرۆكی (هاڵك بانك)ی توركی، سزای 42 مانگ زیندانی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەسەردا سەپێنراوە، بەتۆمەتی شتنەوەی پارەو ڕەوانەكردنی سەدان ملیۆن دۆلار لەڕێی سیستمی بانكیی ئەمریكاوە بۆ ئێران، لەنیوان ساڵانی 2010 بۆ 2015دا.     

(درەو میدیا): لە شەوێكی پڕ لە ئاڵۆزیی و لە دۆخێكی زۆر دژواری هاوینی 2016 دا، فڕۆكەوان یونس بۆیرس فەرمانێكی جێبەجێكرد و بە فڕۆكە " ئێف 16" ەكەی  ئەركی پاراستی فڕۆكەكەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیای لە ئەستۆگرت بۆئەوەی بە سەلامەتی لە فڕۆكەخانەی ئەتاتورك لە ئیستانبوڵ بنیشێتەوە، سەرەڕای ئەوەی كە كودەتاچییەكان ئاسمان و بنكە سەربازییەكانیان كۆنترۆڵكردبوو. بەڵام یونسی فڕۆكەوان كە ئەوكات بە پاڵەوان وەسفكرا، لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوەكانی تایبەت بە هەوڵی كودەتاكەی 15 تەمموزی 2016ی توركیا دەستگیركرا. یونس بۆیرس ( 29 ساڵ) لەگەڵ برا جمكەكەیدا ئیمری بۆیرس دەستگیركرا كە ئەویش فڕۆكەوانە و هەردووكیان لە " پڵنگەكانی هێزی ئاسمانی توركیا"  پۆلی 192 لە بنكەی بالیكسیر لە ژێر فەرماندەیی ناتۆدا خزمەتدەكەن. بە گوێرەی راپۆرتێكی رۆژنامەی " سەباح"ی سەر بە حكومەت، دادگا برا گەورەكەی ئەو دوو فرٍِۆكەوانە " ئیبراهیم بۆیرس" تۆمەتباردەكات بە تێوەگلان لە كودەتا شكستخواردووەكە لە رێگەی بەشداریكردنی لە كۆبوونەوەیەكی كودەتاچییەكاندا لە ئەكادیمیای جەنگی هێزی ئاسمانیی و رۆڵی لە دەستبەسەركردنی ئەفسەرانی سوپا لە شەوی كودەتاكەدا. لەسەر بنەمای ئەو تۆمەتانە دەسەڵاتدارانی توركیا ئەو دوو برا فڕۆكەوانەیان دەستگیركرد، لە هەنگاوێكی تەواو پێچەوانەی ئەو بیرۆكەیەی كە یەكێكیان دەیتوانی لە جیاتی پاراستنی، موشەكێك ئاراستەی فڕۆكەكەی سەرۆك بكات. ئەوەی مایەی ئاڵۆزیی و مشتومڕە دەسەڵاتدارانی توركیا لە مۆبایلی ئەو دوو برا فڕۆكەوانەدا ئەپلیكەیشنی " ByLock" یان نەدۆزیوەتەوە كە بە بڕوای دەسەڵاتدارانی توركیا لایەنگرانی بزوتنەوەكەی گولەن بۆ خۆبەدوورگرتن لە چاوی دەزگا ئەمنییەكان بۆ پەیوەندیكردن بەكاریانهێناوە، بەڵام سەرەڕای ئەوەش هەردوو برا فڕۆكەوانەكە یونس و ئیمری بۆیرس گومانی لایەنگریی بزوتنەوەكەی گولەنیان ئاراستەكراوە. لە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی تەمموزی 2016ەوە دەسەڵاتدارانی توركیا دەیان هەزار كەسیان لە دەزگا ئەمنیی و سەربازیی و دادوەرییەكان دەستگیركردووە و سەدان هەزار فەرمانبەریشیان بە گومانی ئەندامێتی و لایەنگری بزوتنەوەی گولەن لەكارەكانیان دوورخستوەتەوە. عومەر فاروق ئیدنەر بریكاری وەزارەتی داد لە لێدوانێكیدا بۆ میدیاكانی توركیا دەڵێت:" رێوشوێنی یاساییمان بەرامبەر 445 هەزار ئەندامی ئەو بزوتنەوەیە گرتوەتەبەر" لەماوەی دوو ساڵدا. شەوی 15ی تەمموزی 2016 ژمارەیەك ئەفسەری باڵای سوپای توركیا هەوڵیاندا لە رێگەی كودەتایەكی سەربازییەوە كۆتایی بە دەسەڵاتی ئاكپارتی و رەجەب تەیب ئەردۆغان بهێنن و چەندین بارەگا و بنكەی سەربازیان كۆنترۆڵكرد و نزیك بوو لەوەی ئەردۆغان دەستگیربكەن یان بكوژن، بەڵام هەوڵەكەیان شكستیهێنا و چەند ئەفسەرێكی تری سوپا توانیان ئەردۆغان لە هاوینەهەواری مەرمەریس بپارێزن و رزگاریبكەن. ئەردۆغان ئەو شەوە بە پاسەوانی ئەو فڕۆكە سەربازییەی كە یونس بۆیرس كاپتنی بوو، بە سەلامەتی گەڕایەوە فڕۆكەخانەی ئەتاتوركی ئیستانبوڵ، لەكاتێكدا فڕۆكە و هێلیكۆپتەری كودەتاچییەكان بۆ كۆنترۆڵكردنی ئاسمانی وڵات لە جموجوڵدا بوون. سەرچاوە: سكای نیوز عەرەبیە

(درەو میدیا): شارەزایەكی كاروباری توركیا دەڵێت توركیا دوو قەیرانی جیاوازی هەیە و پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكا و توركیاش بەرەو كۆتایی دەچێت. ستیڤ كوك، شارەزا لە كاروباری توركیا لە میانی بەشداریكردنیدا لە بەرنامەی " GPS" ی كەناڵی " CNN" وتی:" لە ژمارەیەكی زۆر پرس و دۆسییەدا دەردەكەوێت كە پەیوەندییەكانی ئەمریكا و توركیا لەسەر لێواری كۆتاییدان، هەردوو دەوڵەت بەرژەوەندیی ستراتیژی جیاوازی و ئامانجی لە پێشینەی جیاوازیان هەیە، توركەكان پەرەیان بە پەیوەندییەكانیانداوەلەگەڵ روسیا و ئەو شەڕەیان ئاڵۆزكرد كە واشنتۆن دژی رێكخراوی داعش لە سوریا بەرپایكردووە، هەروەها لە راستیشدا هاوكاریی ئێرانیان كردووە لە خۆبەدوورگرتن لەو سزایانەی كە بە ئامانجی وەستاندنی هەوڵەكانی ئێران بۆ پەرەپێدانی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی سەپێندراون". كوك وتیشی:" ئێستا لە توركیا دوو قەیرانی جیاواز هەیە، قەیرانی لیرە و دۆخی خراپی ئابوری كە وڵات پێیدا تێدەپەڕێت، لەگەڵ قەیرانی پەیوەندییە دیپلۆماتییەكان لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، تویتەكەی دۆناڵد ترەمپ هەلی دایە سەرۆكی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆئەوەی لۆمەی ئەمریكا بكات و بەرپرسیارێتی ئەو دۆخەی بخاتە سەرشان كە ئابوری توركیا پێیدا تێدەپەڕێت.

(درەو میدیا): كارین كنایسڵ ، وەزیری دەرەوەی نەمسا هاوسەرگیرییكرد و بەهۆی بانگهێشتكردنی ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیاوە بۆ ئاهەنگەكەی رووبەڕووی رەخنە بووەوە. لە ئاهەنگی هاوسەرگیری وەزیری دەرەوەی نەمسادا كە رۆژی شەممە 19ی ئاب لە هەرێمی ستیریای نەمسا بەڕێوەچوو، پوتن ئامادەبوو، پاش پێشكەشكردنی دیاریی، لەگەڵ بوكەخان " وەزیری دەرەوەی نەمسا" سەمای كرد. ئەم هەنگاوەی وەزیری دەرەوەی نەمسای رووبەڕووی رەخنە كردەوە و سیاسییە نەیارەكانی كنایسڵ تۆمەتباریان كرد بە كاركردن دژی سیاسەتەكانی یەكێتی ئەوروپا. پوتن لە رێگایدا بەرەو ئەڵمانیا بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ ئەنگێلا مێركڵ، لە نەمسا وچانێكی دا و بەشداری ئاهەنگی هاوسەرگیری وەزیری دەرەوەی نەمسای كرد. كارین كنایسڵ " 53 ساڵ" لەگەڵ سەرمایەدارێك بەناوی " ڤۆڵڤگانك میلینگەر" هاوسەرگیری كرد و ئاهەنگەكەشیان لە شارۆچكەی " گاملیتس"ی بچوكی نزیك سنوری سلۆڤینیا بەڕێوەچوو. پوتن بە چەپێك گوڵ و بە هاوڕێتی دوو گۆرانیبێژی قۆقازی خۆی كرد بە ئاهەنگەكەی وەزیری دەرەوەی نەمسادا و گۆرانیبێژەكانیش چەند گۆرانییەكیان پێشكەشی میوانەكان كرد. میدیاكانی روسیاش لەسەر زاری دیمیتری پیسكۆڤ وتەبێی پوتنەوە رایانگەیاند سەرۆكی روسیا، سەماوەرێكی چالێنان و عەساریەكی رۆن دروستكردنی كۆن و تابلۆیەكی بە دیاری پێشكەشی وەزیری دەرەوەی نەمسا كردووە كە ژیانی گوندنیشینەكان نیشاندەدات. پیسكۆڤ راشیگەیاند پوتن لە ئاهەنگەكەدا بە ئەڵمانیی وتارێكی پێشكەشكردووە و لەسەر شەرەفی بوكەخان و كاكی زاواش پێكێك شەرابی نۆشیوە. كارین كنایسڵ كە كەسایەتییەكی ئەكادیمی سەربەخۆیە، لەلایەن پارتی ئازادی راستڕەوی توندڕەوەوە كە هاوبەشە لە حكومەتی ئیئتیلافی وڵاتدا وەك وەزیری دەرەوە دیاریكراوە. ماوەی زیاتر لە هەفتەیەكە بانگهێشتكردنی پوتن بۆ ئەو ئاهەنگی هاوسەرگیرییە لە نێو میدیاكانی نەمسادا مشتومڕی دروستكردووە و ئەندامانی پارتی سەوزی نەمسا لەوانە بوون كە رەخنەیان لەو هەنگاوەی وەزیری دەرەوە گرت و داوایان لێكرد دەستلەكاربكێشێتەوە. هەندێك كەسایەتی سیاسیش سكاڵایان لەو خەرجییە هەبوو كە بەهۆی سەردانەكەی پوتن و گرتنبەری رێوشوێنی ئەمنیی توندەوە لەسەر شانی هاوڵاتیانی نەمسا دەكەوێت كە باج بە حكومەت دەدەن. دوای بەشداری لە ئاهەنگەكەی وەزیری دەرەوەی نەمسا، سەرۆكی روسیا گەیشتە بەرلینی پایتەخی ئەڵمانیا و لەگەڵ ئەنگێلا مێركڵ راوێژكاری ئەڵمانیا چەند پرسێكی جێی بایەخی هەردوولایان تاوتوێكرد.ز سەردانەكەی پوتن بۆ ئەڵمانیا لە كاتێكدایە بەرلین لەلایەن ئەمریكاوە گوشاری زۆری خراوەتەسەر بۆئەوەی پرۆسەی راكێشانی بۆری غاز " نۆرد ستریم 2" رابگرێت كە غاز لە روسیا بۆ ئەڵمانیا دەگوازێتەوە. سەرچاوە: بی بی سی 

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ 24ی نیسان/ ئەپرێلی رابردوو، هێلیكۆپتەرەكەی سوپاسالاری توركیا ژەنەراڵ خوڵوسی ئاكار لە باخچەی ماڵەكەی عەبدوڵا گویل، سەرۆكی پێشووی توركیا نیشتەوە، دوای چوار رۆژ، گویل رایگەیاند كە خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا كاندید ناكات، دوای ئەوەی چەند راپۆرتێك باسیان لە نیازی گویل كرد بۆئەوەی ركابەرێتی ئەردۆغان بكات لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا. گویل، كە سەردانەكەی ژەنەراڵ خوڵوسی ئاكاری پشتڕاستكردەوە و وتی هیچ هەڕەشەیەكی پێ‌ نەبووە تا لە خۆكاندیدكردن پەشیمانی بكاتەوە، بەڵام رەتیكردەوە وردەكاریی سەردانەكە ئاشكرابكات. سەرەڕای ئەوە، ئۆپۆزسیۆنی توركیا دڵنیایە لەوەی كە ئاكار هەڕەشەی لە گویل كردووە بۆئەوەی لە خۆكاندیدكردنی پاشگەزببێتەوە. واقیعەكە ئاماژەبەوەدەدات كە ئەردۆغان ناخوازێت هیچ ركابەرێكی هەبێت، بە تایبەتی هاوبەشە دێرینەكەی لە دامەزراندنی پارتی داد و گەشەپێدان، كە ناچاربوو دەستلەكاربكێشێتەوە، كاتێك لەلایەن پەرلەمانەوە بە سەرۆكی وڵات هەڵبژێدرا، كە ئەو كات بە گوێرەی دەستور وا پێویست بوو. بن عەلی یەڵدرم سەرۆك وەزیرانی توركیا وتی:" پرۆسەی ئۆپۆزسیۆن بۆ كاندیدكردنی عەبدوڵا گویل شكستیهێنا "، ئەوەش نیشانیدەدات كە ئەرددۆغان نایەوێت لە نێو حزبەكەی و ئەوانەشی لەسەر ئەو ئەژماردەكرێن دەنگی ئۆپۆزسیۆن هەبێت. سایتی " زە بلاك سی" بە هاوكاریی گۆڤاری " دێرشپیگڵ"ی ئەڵمانیی چەند دیدار و چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ بەرپرسان و فەرمانبەران و كەسە نزیكەكانی بازنەی بڕیاردان لە توركیا كردوووە و راپۆرتێكی بڵاوكردەوە، كە چەند لایەنێكی شارەوای پەیوەندی ئەردۆغان بە حزبەكەیەوە ئاشكرادەكات. بە گوێرەی راپۆرتەكەن ئەردۆغان كاریكردووە بۆ پاككردنەوەی حزبەكەی، هەتا رێگەنەدرێت هیچ نەیار و ئۆپۆزسیۆنێك لە ناویدا نەبێت و هیچ كەسێكی تر ئەستێرەی نەدرەوشێتەوە. گوناهێك كە لێخۆشبوون نیە لەوانەیە باشترین نمونەش بۆئەوە، ئەوەبێت كە لەگەڵ ئەحمەد داودئۆغڵۆ سەرۆك وەزیرانی پێشوودا هات. ئەردۆغان ، دوای دەستلەكاركێشانەوەی لە سەرۆكایەتی " ئاكەپە"لەدژی چەند ئەندامێكی حزبەكەی،  داودئۆغڵۆی بۆ سەرۆكایەتی حزبەكە بردەپێشەوە ، بەڵام دوای دووساڵ لەو هەنگاوە، ئەردۆغان لە سەرۆك وەزیرانەكەی بێزاربوو. دادوئۆغڵو زیاتر لەوەی پێویست بوو دەركەوت و بەرزبووە، باشەی ئەنجامدانی رێككەوتنی كۆچی لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بۆ گەڕایەوە، كە بەلای ئەردۆغانەوە گوناهێكە لێخۆشبوونی نیە. لە توركیا وێبلاگێكی نوێ دەركەوت بەناونیشانی " دۆسیەی مراوییەكە" و دەستیكرد بە رەخنەگرتن لە دادوئۆغڵۆ و بە ناپاك " خائین" وەسفیكرد كە لە هێڵی سەرۆك لایداوە. داود ئۆغڵو ئایار/ مایۆی 2016 دەستیلەكاركێشایەوە بەهۆی ناكۆكییەوە لەگەڵ ئەردۆغان، بە گوێرەی چەند راپۆرتێك هۆكارەكەی خواستی ئەردۆغان بوو بۆ هەمواركردنی دەستور و پێدانی دەسەڵاتی زیاتر لە سەرۆك كۆمار لەسەر حسابی سەرۆك وەزیران. ئەردۆغان كەسێكی متمانەپێكراوی بێ‌ خواست و خەونی لەجێگەی داود ئۆغڵۆ دیاریكرد ، وەزیری گواستنەوە " بن عەلی یەڵدرم" كە تا هەڵبژاردنەكەی 24ی حوەزیرانی رابردوو هەڵوەشاندنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران، پۆستەكەی بەڕێوەبرد. لەگەڵ دەستبەكاربوونی یەڵدرم هێز و دەسەڵات لە سەرۆكایەتی وەزیرانەوە گواسترایەوە بۆ كۆشكی سەرۆكایەتی، و ئەردۆغان بە ئاشكرا بڕیاری پەیوەست بە حكومەتی دەردەكرد و دەستەیەكی راوێژكاریی پێكهێنا كە زۆر لە حكومەتی سێبەر دەچوو. ململانێی باڵەكان لە دەرەوە حكومەتی توركیا بە شێوەی یەكگرتوو پەیوەست بە دڵی یەك پیاوەوە دەردەكەوت، بەڵام لە راستیدا وەزیرەكان و راوێژكارەكان كێبركێیان ببوو بۆ بەدەستهێنانی رەزامەندی سەرۆك. لە پشتی پەردەوە دوو تیم كەوتنە ململانێ‌ی یەكتر: تیمێك كە شێوازی سەددامی لاباشە و لە دەوری زاواكەی سەرۆك، وەزیری وزە بەرات ئەڵبایراق كۆبوونەوە و تیمێكی تر كە زیاتر میانڕەون و كەسانی وەك وتبێژی حزب ئیبراهیم كاڵنی لە خۆگرتووە. ئەردۆغان سیاسەتی زیاتر توندی پەیڕەوكرد و زاواكەشی بەرات ئاڵبایراق بەرەو رێبازی زیاتر توندتر لە دژی ئۆپۆزسیۆن لە ناوەوە و لە دەرەوە رێگەی گرتەبەر. بە گوێرەی راپۆرتەكەی " زە بلاك سی" ئاڵبایراق لە پشتی دەستپێكردنی لێكۆڵینەوە بوو لە رۆژنامەنووسی  توركیی – ئەڵمانیی " دەنیز یوجیل". باوەڕی ئاڵبایراق بەوە ی كە ئەردۆغان سەلامترین بژاردەیە لە توركیا بەلای یەكێكی ئەوروپاوە, وایكرد بە بوێرییەكی زیاترەوە رەفتاربكات، بەوتەی راپۆرتەكە. لەبەرئەوە ئاڵبایراق رەخنە لەو كەسانەی ناو حزب دەگرێت كە داوی دانوستان لەگەڵ ئەوروپا دەكەن و بە " بیانیی" وەسفیاندەكات. ململانێی لە ناو " ئاكەپە" دا دەربارەی هەژمون و دەسەڵات بەردەوامە، رۆژنامەی جمهوریەتی توركیی لە نیشان/ ئەپرێلی رابردوو رایگەیاند ئاڵبایراق فەرمانیداوە بە چاودێریكردنی تەلەفۆنەكانی سولەیمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆ كە لەناو ئاكەپەدا ركابەرێكی بەهێزی زاواكەی سەرۆكە. سۆیلۆش بە ئامادەكردنی دۆسیەیەك كە زانیاری لەدژی ئاڵبایراق لەخۆدەگرێت وەڵامی دایەوە، ئەوەش بەەوتەی ئەو سەرچاوانەی كە ئاگاداری ئەوەن. لە كاتێكدا ئەردۆغان هەوڵدەدات  لە رێگەی بێدەنگكردنی هەر دەنگێكی نەیار و دژی لە ناو حزبەكەیدا یەكگرتوویی " ئاكەپە" بپارێزێت، كێبركێ و ململانێی جەمسەرەكانی حزبەكەی بۆ بەدەستهێنانی رەزامەندی سەرۆك چەندین كێشەی تری لێبكەوێتەوە كە رەنگە ئەردۆغان هیچ حسابێكی بۆ نەكردبێت. سەرچاوە: سایتی " الحوڕە"

(درەو میدیا): توركیا رسوماتی گومركیی لەسەر چەند كەلوپەلێكی هاوردەی ئەمریكی وەك ئۆتۆمبیل و مادە كحولییەكان و توتن بۆ دوو هێندە زیاتر كرد و بەهای لیرەش دوای چەند رێوشوێنێكی بانكی ناوەندی توركیا كەمێك بەرزبووەوە. بە گوێرەی مەرسومێكی سەرۆكایەتی كە لایەن رەجەب تەیب ئەردۆغانەوە دەركراوە بڕیاردراوە رێژەی رسومانی گومركیی لەسەر ئۆتۆمبیل بەرزبكرێتەوە بۆ لەسەدا 120 و ، خواردنەوە كحولییەكانبۆ لەسەدا 140 و توتنیش بۆ لەسەدا 60. بەهۆی ئەم هەنگاوەی توركیا و چەند رێوشوێنێكی بانكی ناوەندی ئەو وڵاتە بەهای لیرەی توركیی لەسەدا 3ی بەهاكەی بەدەستهێنایەوە و بەرزبووەوە. هەفتەی رابردووش ئەمریكا رسوماتی گومركیی چەند كەلوپەلێًكی توركیی بۆ دوو هێندن زیادتركرد و بەوەش بەهای لیرە دوای ئەو سزایانەی ئەمریكا بە رێژەی لەسەدا 20 دابەزی. فوئاد ئۆكتای جێگری سەرۆك كۆماری توركیا وتی:"  هەنگاوی زیادكردنی رسوماتی سەر  كەلوپەلی هاوردەی ئەمریكا لە چوارچێوەی بەرپەرچدانەوەی ئەو هێرشە هەمەلایەنەیە كە لەلایەن ئیدارەی ئەمریكاوە دەكرێتە سەر ئابورییمان".

(درەو میدیا): دادگایەكی توركیا داواكارییەكی تری بۆ ئازادكردنی قەشە ئەمریكییەكە " ئەندرۆ برۆنسۆن" رەتكردەوە كە ماوەیەكە بەهۆی ئەو دۆسییەوە پەیوەندییەكانی نێوان ئەنكەرە و واشنتۆن ئاڵۆز و خراپ بووە. بە گوێرەی هەواڵێكی ئاژانسی ئەنادۆڵی توركی، پارێزەری قەشە برۆنسۆن داواكارییەكی بۆ ئازادكردنی پێشكەشی دادگای شاری ئیزمیر كردووە كە ئێستا لەماڵەكەیدا دەستبەسەرە، بەڵام دادگاكە داواكارییەكەی رەتكردووەتەوە. جیم هاڵفۆرت، پارێزەری قەشە برۆنسۆن لە لێدوانێكیدا بۆ " فرانس پرێس" وتی دادگایەكی تر لە ئیزمیر بە داواكاریی ئازادكردنی برۆنسۆندا دەچێتەوە. قەشە ئەندرۆ برۆنسۆن خەڵكی ویلایەتی نۆرس  كارۆلاینای ئەمریكایە و لە تشرینی یەكەمی 2016 بە تۆمەتی سیخوڕیكردن و چالاكی " تیرۆریستی " لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە دەستگیركراوە. قەشە برۆنسیۆنیش كە ماوەی 20 ساڵە لە توركیا دەژی ئەو تۆمەتانە رەتدەكاتەوە و دوای زیاتر لە ساڵ و نیوێك دادگاییكردن لە تەمموزی رابردووەوە برۆنسۆن لە ماڵەكەی خۆیدا ماڵبەند كراوە و تا ئێستاش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا چەندجارێك داوای ئازادكردنی كردووە، بەڵام دەسەڵاتدارانی توركیا رەتیدەكەنەوە و بەهۆیەوە واشنتۆن چەند سزایەكی ئابوریی بەسەر توركیادا سەپاند.

( درەو میدیا): سەرچاوەیەكی باڵای دیپلۆماسی ئەمریكی كە بەمدواییە سەردانی عەممانی پایتەختی ئوردنی كردووە، ڕایگەیاند، ئیدارەی ئەمریكا ئاگاداری تەواوی گفتوگۆكانی نێوان هێزەكانی سوریای دیموكرات و رژێمی سوریایە، بەڵام تائێستا بەشێوەی كۆتایی بڕیاڕی خۆی لەوبارەیەوە ڕانەگەیاندووە.  بەوتەی ئەو سەرچاوە دیپلۆماسیيە باڵایە، كە قسەی بۆ (وەلید نەوفل) پەیامنێری ڕۆژنامەی (ئەلمودون)ی، عەرەبی كردووە، ئیدارەی ئەمریكا ماوەی دوو هەفتە دەبێت ڕای گۆڕیوە و داوای لە هێزەكانی سوریای دیموكرات كردووە پەلەنەكەن وهیچ بڕیارێكی پەلە نەدەن، ئاماژەی بەوەشكردووە، داوایان كردووە دانوستانەكان تەواو بكەن. تەئكیدیشی كردووە، ئیدارەی ئەمریكا ڕیز لە ئامانجەكانی هێزەكانی سوریای دیموكرات و بڕیارەكانی دەگرێت لەبارەی دیاریكردنی چارەنوسیان، بەڵام بەباشتری دەزانن لەم دۆخەدا دان بەخۆیاندا بگرن لە چاوەڕوانی ئەوەی دۆخی سوریا بەكوێ‌ دەگات، باسی ئەوەشی كردووە، ئیدارەی ئەمریكا لەماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا بڕیاری یەكلاكەرەوەی داوە و لە سوریا ناچێتە دەرەوەو، بوونیشی وابەستەی بوونی ملیشیا ئێرانيیەكان كردووە لەو وڵاتە و بەوردیش بەدواداچون بۆ جموجۆڵەكانی ئێران دەكەن لە سوریا.     ڕوسەكان ناتوانن ملیشیا ئێرانیيەكان لە سوریا دەربكەن ئەو دیپلۆماتە ئەمریكیيە كە ڕۆژنامەكە ناوەكەی ئاشكرانەكردووە، دەلێت" ڕوسەكان دڵنیای زۆریان پێداین لەبارەی چونە دەرەوەی ئێران لە سوریا، بەڵام هێشتا ئیدارەی ئەمریكا گومانی هەیە لەوەی ڕوسیا بتوانێت ئێران و میلشیاكانی لە سوریا بكاتە دەرەوە، بەتایبەت ئێران هەمیشە هەوڵی خۆدزینەوە دەدات لەهەر بڕیارو پرۆسەیەك كە ببێتە هۆی كردنە دەرەوەی لە سوریا"، تەئكیدیشی كردووە، ناكرێت بۆ ئیدارەی ئەمریكا بایەخ بەناوچەیەك نەدات كە ڕەهەندێكی سەربازی و سیاسیی هەیە بۆی، سەرەڕای بونی بەڵێن و دڵنیایدانی ڕوسەكانیش، ئاماژەی بەوەشداوە، ئەمریكا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی ئامادەن بەرگری لەبەرژەوەندییەكان بكەن  ئەگەر پێویست بكات. بەدوریشی زانیوە، رژێمی سوریا هێرشی سەربازی بە ئاراستەی ئەوناوچانە ئەنجامبدات كە هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی تیادایە لە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا و كارێكی لەو شێوەیەشی بەجۆرێك لە خۆكوژی و دەبەنگی وەسفكردووە.    دیپلۆماتە ئەمريكییەكە وتویەتی: لەئێستادا هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەنیاز نيیە لە بنكەی (ئەلتەنەف) بكشێتەوە، بەبەشێك لە ئامادەبونی دادەنرێت لە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا، چونكە ئەوە پەیوەستە بەبوونی خێوەتگەی (ئەلركبان) و میلشیا ئێرانیيەكان و ڕێكخراوی داعش لە لادێكانی سوریا، ڕاشیگەیاندووە، دوای جموجۆڵەكانی ئەم دواییەی داعش لە لادێكانی سوریا و هێرشەكانیان بۆ سەر (ئەلسویدا)، مانەوەی بنكەی سەربازی ئەلتەنەف بۆتە پێویستی.  وتوشیەتی، ئەمڕۆ نامانەوێت بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ دەستوەردان بكەین و لەگەڵ رژێم و ملیشیاكان بەریەكبكەوین، بەڵام هەندێ جار بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا گۆڕانكاركارییان بەسەردا دێت. چارەسەر لە ژنێڤەو ئەستانە قبوڵناكەین  بەرپرسە ئەمریكیيە ئەوەشی بۆ ڕۆژنامەكە ئاشكراكردووە، ئیدارەی ئەمریكا تا سنورێك دۆسیەی سوریای ڕادەستی ڕوسیا كردووە لە چاوەڕوانی ئەوەی پێشهاتەكان بەكوێ‌ دەگەن و ئاستی توانای ڕوسەكان لە چارەسەری كێشەكان چەندە، بەو مەرجەی چارەسەری سیاسی لە (ژنێف) بكرێت، ئیدارەی ئەمریكا هیچ چارەسەرێكی ڕوسی لەڕێی (ئەستانە)وە قبوڵناكات و گەڕانەوەی ڕاستەقینەش بۆ ژنێڤ لەپێناو چارەسەر لە سوریا چیتر دور نیيە، ڕاشیگەیاندووە، متمانەیان بە ئەنجامی گفتوگۆكانی ئێستا نیيە سەبارەت بە دەستوری سوریا و تەنانەت دەستوری ئێستای سوریاش، چونكە كێشە لە تێگەیشتنی رژێم و دەزگا ئەمنیيەكانیەتی بۆ دەستور و یاساو جێبەجێبەجێكردنی، بۆیە نوسینەوەی دەستوری نوێ‌ سودی چیە ئەگەر ئامانج گۆڕینی ڕوخساری دەرەكی بێت و میكانیزمی جێەجێنەكردنی دەستور لە سوریا چالاك نەكرێت.   

( درەو میدیا): حەیدەر عەبادی دەڵێت، حكومەتی عێراق پشتیوانی توركیا دەكات بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئەو قەیرانە نەختینەیەی بەهۆی سزا سەپێنراوەكانی ئەمریكاوە بەرۆكی گرتوە، ئامانجی سەردانەكەشی بۆ پتەوكردنی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات دەگێڕێتەوە، ڕەجەب تەیب ئەردۆغانیش، ئاسایش وخوشگوزەرانی و سەقامیگری عێراق بە ئاسایش و خوشگوزەرانی و سەقامگیری توركیاوە دەبەستێتەوەو  دەڵێت: هەردوو وڵات هاوچارەنوسن. ئەم قسانەی عەبادی و ئەردۆغان لەمیانی كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی هاوبەشدا هات كە پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ سێ‌ شەممە لەئەنكەرەی پایتەختی توركیا ڕێكیانخست.  سەرۆك وەزیرانی عێراق لەو كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەدا ڕایگەیاند، هێڵێكی هەناردەكردنی نەوت هەیە ئەكرێت بەخێرایی چالاك بكرێت بۆ ناردنی نەوتی خاو لەپارێزگای كەركوكەوە بۆ توركیا و كردنەوەی ڕێڕەوێكی ڕاستەوخۆ لەنێوان عێراق و توركیا، وتیشی: سەرۆكی توركیا بەڵێنی داوە پشكی تەواوی ئاوی عێراق بدات. عەبادی لەبەشێكی تری قسەكانیدا ئاماژەی بەوەكرد، لەسەر پرسی ئاسایشی سنورەكان ڕێككەوتون و نایانەوێ هیچ ڕێكخراویكی "تیرۆرستی" خاكی عێراق بەكاربهێنێ و هەر دەستدرێژەیەكیش بۆ سەر خاكی وڵاتانی دراوسێی و لەنێویشیاندا توركیا، ڕەتدەكەنەوە.  عەبادی ئەوەشی وت، توركیا بەشداری دەكات لەبنیاتنانەوەی عێراق و داواشیكردوە بۆ دوبارە كردنەوەی كۆنسولگەرییەكانی لەبەسرە و موسڵ و بەمنزیكانەش كار لەسەر ئەوپرسە دەكەن. ئەردۆغان ئاسایش و ئابوری بەئەولەویەت دەزانێت ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا لەو كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەدا ڕایگەیاند: ئاسایش و خوشگوزەرانی و سەقامیگری عێراق لە ئاسایش و خوشگوزەرانی و سەقامگیری توركیاوە سەرچاوە دەگرێت و هەردوو وڵات هاوچارەنوسن. وتیشی: ئامادەن بۆ كاركردن لەگەڵ حكومەتی داهاتوی عیراق بۆ پتەوكردنی پەیوەندییە دوو قۆڵییەكان و پێشخستنی هاوكارییەكان لەبوارە جیاوازەكاندا و لەپێش هەموشیانەوە ئاسایش و ئابوری. ئەردۆغان ئاماژەی بەوەشكرد، كردنەوەی ڕێڕەوێكی سنوری تر لەگەڵ عێراق لەقازانجی هەردوو وڵاتەو بڕواشیانوایە هەنگاوی پێویست بۆ ئەومەبەستە دەگرنەبەر و كێشەكانی عێراقیش بەكێشەی خۆیان دەزانن و ئامادەشن بۆ هەر ئەركێك كە بكەوێتە سەرشانیان لەپرسی ئاوەدانكردنەوەی عێراقدا.   بەیانی ئەمڕۆ سێشەممە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بەسەرۆكایەتی وەفدێكی باڵای حكومی گەیشتە ئەنكەرەی پایتەختی توركیا و  بەپێی ڕاگەیەنراویكی نوسینگەكەشی، لەمیانی سەردانەكەیدا عەبادی پتەوكردنی هاوكارییەكانی نێوان ئەنكەرەو بەغدا و، چەند دۆسیەیەكی تایبەت بەئاو و كارەبا و تەندروستی و پیشەسازی و وەبەرهێنان و ئاسایش و ڕۆشنبیری وچەند پرسێكی تر لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە تاتوێدەكات.  

( درەو میدیا):  لەگەڵ ئاڵۆزتربوونی پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكا و توركیا، چاودێرانی هۆشداری دەدەن لەوەی كە لە حاڵەتێكدا ئەگەر بنكەی ئینچەرلیك كە بنكەی سەرەكی هێزی ئاسمانی ناتۆیە لە توركیا و ناوەندی ئۆپەراسیۆنەكانی دژ بە داعشە، دابخرێت، ئەوا ئەنكەرە باجەكەی زۆر بە قورسی دەدات. دوای ئاڵۆزتربوونی پەیوەندییەكانی نێوان ئەنكەرە و واشنتۆن كە هەردووكیان ئەندامی ناتۆن، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا هۆشداریدایە ئەمریكا و رایگەیاند " ناچاردەبن بەدوی هاوپەیمان و هاوڕێی نوێدا بگەڕێن". ئەم هۆشدارییەی ئەردۆغان دوای  پەیوەندییەكی تەلەفۆنی هات كە لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا ئەنجامیدا و تێیدا چەند پرسێكی ئابوریی و بازرگانی و قەیرانی سوریایان تاوتوێكرد. ژمارەیەك لە پارێزەرانی نزیك لە حكومەتی توركیا سكاڵایان پێشكەشی دادگای ئەدەنە نزیكترین شاری بنكەی ئینچەرلیك كردووە و داوادەكەن  چەند ئەفسەرێكی ئەمریكی دەستبەسەربكرێن، بەتۆمەتی ئەوەی بەشداربوون لە هەوڵی كودەتا شكستخواردووەكەی مانگی تەمموزی 2016ی توركیا. ئەو پارێزەرانە بە دیاریكراوی داوایانكردووە ژەنەراڵ " جۆزێف ڤۆتێل" فەرماندەی هێزەكانی ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەستبەسەربكرێت. میدیاكانی ئەمریكا هەفتەی رابردوو ژمارەیەك بەڵگەنامەیان بڵاوكردەوە و كە ئاشكرایدەكەن، ژمارەیەك لە پارێزەرانی نزیك لە حكومەتی توركیا سكاڵایان پێشكەشی دادگای ئەدەنە نزیكترین شاری بنكەی ئینچەرلیك كردووە و داوادەكەن  چەند ئەفسەرێكی ئەمریكی دەستبەسەربكرێن، بەتۆمەتی ئەوەی بەشداربوون لە هەوڵی كودەتا شكستخواردووەكەی مانگی تەمموزی 2016ی توركیا. ئەو پارێزەرانە بە دیاریكراوی داوایانكردووە ژەنەراڵ " جۆزێف ڤۆتێل" فەرماندەی هێزەكانی ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەستبەسەربكرێت. دوای ئاشكرابوونی ئەو هەوڵەی توركیا، جەیمس ماتیس وەزیری بەرگری ئەمریكا هەوڵیدا دۆخەكە هێوربكاتەوە و جەختیكردەوە كە پەیوەندیی نێوان هێزەكانی هەردوو وڵات نەگۆڕاوە و لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی:" بە هەماهەنگییەكی پتەوەوە بەردەوامین لە كاركردن". فەرماندەی پێشووەی هێزەكانی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" جیمس ستافریدیس دۆخەكە بە مایەی نیگەرانی دەبینێت و لە لێدوانێكیدا بۆ تۆڕی " ئێم ئێس ئێن بی سی " وتی :" زیانی توركیا هەڵەیەكی جیۆسیاسی گەورە دەبێت و پێویستە بتوانین ئەوە رابگرین، بەڵام پێویستە توركیا لەم قۆناغەدا هەنگاوی یەكەم بنێت". بەڵام فەرماندەی پێشووەی هێزەكانی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" جیمس ستافریدیس دۆخەكە بە مایەی نیگەرانی دەبینێت و لە لێدوانێكیدا بۆ تۆڕی " ئێم ئێس ئێن بی سی " وتی :" زیانی توركیا هەڵەیەكی جیۆسیاسی گەورە دەبێت و پێویستە بتوانین ئەوە رابگرین، بەڵام پێویستە توركیا لەم قۆناغەدا هەنگاوی یەكەم بنێت". هاوكات بەڕێوەبەری ناوەندی توێژینەوەكانی تایبەت بە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست " جۆشوا  لاندیس" جەخت لەسەر هەمان بۆچوون دەكاتەوە دەڵێت لە قەیراندا لەگەڵ واشنتۆن توركیا زیانی زیاتری بەردەكەوێت. لاندیس لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی " فرانس پرێس"  وتی:" باوەڕم وایە ئینچەرلیك دەمێنێتەوە و دەركردنی ئەمریكا نسكۆیەكی گەورە دەبێت بۆ توركیا و باوەڕم نیە كە ئەردۆغان ئەوەی بوێت. كڵاوەی ئەتۆمیی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ساڵی 1951 و لە كاتی توندترین قۆناغی جەنگی سارددا لە باشووری توركیا بنكەی ئاسمانی ئینچەرلیكی بونیادناوە، كە وەك بنكەیەكی سەرەكی ئۆپەراسیۆنەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا دادەنرێت و 50 كڵاوەی ئەتۆمی تێدا هەڵگیراوە لە چوارچێوەی هێزی بەرپەرچدانەوەی ناتۆدا و چەندین ساڵە ئاسایشی توركیای گەرەنتی كردووە.  ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ساڵی 1951 و لە كاتی توندترین قۆناغی جەنگی سارددا لە باشووری توركیا بنكەی ئاسمانی ئینچەرلیكی بونیادناوە، كە وەك بنكەیەكی سەرەكی ئۆپەراسیۆنەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا دادەنرێت و 50 كڵاوەی ئەتۆمی تێدا هەڵگیراوە. لە كاتی هێرشەكانی 11 سێپتەمبەری ئەمریكاوە، بنكەی ئینچەرلیك بووەتە بنكەیەكی سەرەكی گەیاندنی هاوكاری لۆجیستی بۆ ئۆپەراسیۆنەكانی ناتۆ لە ئەفغانستان و هەروەها لە 2015ەوە رۆڵێكی گەورەشی گێڕاوە  لە ئۆپەراسیۆنەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق و سوریا. بەڵام لەگەڵ زیاتر ئاڵۆزبوونی دۆخی توركیا، چەند پسپۆر و شارەزایەت داوادەكەن ئەمریكا كەمتر پشت بە بنكەی ئینچەرلیك ببەستێت و ستیڤن كود لە ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوە لەو بارەیەوە دەڵێت:" ناڵێم كە پێویستە لەسەرمان پەیوەندییەكانمان لەگەڵ توركیا بچپڕێنین، بەڵام ئەو كەرەستەیەی كە توركەكان ئارەزووی دەكەن و زیاتر لە هەر كەرەستەیەكی تر ئاماژەی پێدەدەن ، گەیشتنە بە بنكەی ئینچەرلیك، ئەمەش زیاتر و زیاتر لە بایەخی كەمدەكاتەوە. بایپارتیزان پۆڵسی سەنتەر بۆ توێژینەوە كە هانی چارەسەری نێوان كۆمارییەكان و دیموكراتەكان دەداتن لەسەر سایتی خۆی نەخشەیەكی ناوچەكەی بڵاوكردەوە و تێیدا هەموو ئەو چارەسەرە گونجاوانەی تێدا دیاریكراوە كە دەكرێن ببنە جێگرەوەی بنكەی ئینچەرلیك بۆ ئۆپەراسیۆنەكانی ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بە تایبەت هەردوو بنكەی ئاسمانی لە ئوردن و كوەیت. هەروەها ئاماژەیبەوەشداوە كە قەیران لەگەڵ ئەمریكا لەسەر ئاستی پرۆگرامە سەربازییەكان زۆر لەسەر توركیا دەكەوێت. لە ماوەی رابردووشدا كۆنگرێسی ئەمریكا رێگریكرد لە وەزارەتی بەرگری ئەمریكا " پێنتاگۆن" كە فڕۆكەی شەڕكەری جۆری " ئێف 16 " رادەستی توركیا بكات، هەتا ئەنكەرە بەڵێن نەدا كە بەردەوام نابێت لە دانوستانەكانی لەگەڵ روسیا بۆ كڕینی سیستمی موشەی ئێس 400 ی دژە فڕۆكە، كە دەبێت نەتوانێت چاودێری  فڕۆكەی جۆری ئێف 35 بكات. هەروەها توركیا لە ساڵی 2002 ەوە لە كۆنسۆرسیۆمی نێودەوڵەتی بەشدارە كە بودجەی فڕۆكەی ئێف 35 دابیندەكات، بەوەش ئەنكەرە گرێبەستێكی قازانجبەخش بە بەهای 1.5 ملیار دۆلار لەگەڵ پاكستان لەدەستدەدات بۆ فرۆشتنی 30 هێلیكۆپتەری هێرشبەری دروستكراوی توركیای جۆری تی 129 ئەتاك. هەواڵنامەی " دیفانیس نیوز" ی تایبەت بە كەرتی بەرگری لەسەر زاری چەند بەرپرسێكی سەربازی توركیاووە بڵاویكردەوە ئەو فڕۆكەیە چەند پارچەیەكی لە ئەمریكا دروست دەكرێت و واشنتۆن بڕیاردەدات هەناردەی بۆ توركیا رابگرێت، ئەگەر پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات زیاتر تێكبچێت. لە ئاماژەیەكیشدا بۆ پەرۆشی بەرپرسانی توركیا بۆ رێگەگرتن لە گەورەتربوونی كێشەكان لەگەڵ ئەمریكا ، سەرەڕای بەردەوامی شەڕی راگەیاندنن كۆشكی سپی رایگەیاند رۆژی دووشەممە باڵیۆزی ئەمریكا لە واشنتۆن سەردار كیلیچ چاوی بە راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا جۆن بۆڵتۆن كەوتووە. سەرچاوە: مۆنتیکارلۆ

( درەو میدیا):  بۆ جاری دووەم و لە ماوەی چەند ڕۆژیكدا، بەرپرسانی ئەمریكا و توركیا یەكتر دەبینن، لەپێناو هێوركردنەوەی ئەو ئاڵۆزییانەی كە لەنێوان هەردوو وڵات سەریانهەڵداوە، ئەوەش دوای دادگای كردنی قەشەیەكی ئەمریكی لەتوركیا،  كەبوە یەكێك لەهۆكارەكانی قەیرانی دابەزینی دراوی توركی و، تائەم ساتە ئەنكەرە تەئكیددەكات كە هەڕەشەكانی واشتنتن چۆكی پێدانادات. دوێنێ‌ دووشەممە، سەردار قالیج باڵیۆزی توركیا لەولایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەگەڵ جۆن بۆڵتۆن ڕاوێژكاری ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا كۆبۆتەوە، سارا ساندرز وتەبێژ بەناوی سەرۆكایەتی ئەمریكا دیدارەكەی نێوان ئەو دوو بەرپرسەی بەبنیاتنەر وەسفكردوە، ئاماژەی بەوەشكردوە لەدیدارەكەدا پرسی قەشە ئەندرۆ برانسۆن و دۆخی پەیوەندییەكانی ئەمریكا وتوركیا تاوتوێكراوە. لەپەراوێزی دیدارەكەدا، كیڤن هاسیت ڕاوێژكاری ئابوری كۆشكی سپی، ڕایگەیاندوە، ئیدارەی ئەمریكا لەنزیكەوە چاودێری دۆخی دارایی توركیا دەكات، دوای ئەو پاشەكێشێ‌ زۆرەی لیرەی توركی بەرامبەر دۆلار تۆماریكرد.      باسی ئەوەیشیكردوە، بڕیاڕی زیادكردنی باج لەسەر ئاسنی توركی لەلایەن سەرۆك (ترەمپ)ەوە، بەشێكی بچوكی لەكۆی بەرهەمی ناوخۆیی توركیا گرتۆتەوە، ئەوەش بەومانایەی دابەزینی لیرەی توركی بە ڕێژەی 40% دەرخەری ئەوەیە كە كۆمەلێك  كارلێكی بنچینەیی لەئابوری توركیا بەشێوەیەكی دروست كارناكات و ناچێت بەڕێوە.      هەفتەی ڕابردوش، وەفدێكی توركیا كە پێكهاتبو لە، سەعدەت ئۆنال جێگری وەزیری وەزیری دەرەوەو سەردار قالیج باڵیۆزی توركیا لەولایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا، لەواشنتن لەگەڵ وەفدێكی ئەمریكی بەسەرۆكایەتی جۆن سولیڤان جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا كۆبونەوە، وەك هەولێك بۆ هێوركردنەوەی قەیرانی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات كە ئەندامن لەهاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی (ناتۆ)، بەڵام پێدەچێت دیدارەكە هیچ ئەنجامێكی بەئاڕاستەی چارەسەری قەیرانەكان نەبوبێت و لەوكاتەشدا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ڕایگەیاند، گفتوگۆكان بەردەوامن.   نزیكەی ساڵ و نیوێك قەشەی ئینجیلی ئەمریكی برانسۆن لەتوركیا دەستبەسەربو، ئەوەش دوای ئەوەی بەمدواییانە ئازادكراو خرایە ژێر مانەوەی زۆرەملێ‌ كە لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیایەوە بەپشتیوانی هەوڵی كودەتا شكستخواردوەكە لەتوركیا و سیخوڕیكردن و تیرۆر تۆمەتباركراوە، بەو هۆیەشەوە دۆناڵد ترەمپ سزای بەسەر هەردوو وەزیری ناوخۆ و دادی توركیا سەپاندو، باجی گومرگیی وڵاتەكەشی لەسەر ئاسن و ئەلەمنیۆمی هاودەكراوی ئەو وڵاتە بۆ دوو هێندە زیادكرد، ئەوەش بوە هۆی قوڵكردنەوەی زیاتری كێشەكانی نێوانیان.   

(درەو میدیا): ئەو بڵاوكراوە كۆمیدیانەی لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاودەكرێنەوە لە جیهاندا پڕن لە وێنەی دەموچاوێكی ئاسیایی پێكەنیناویی و ئەو دەموچاوەش ئێستا لە جیهاندا بەشێوەیەكی ناوازە ناوبانگی پەیداكردووە و بەكاردەهێنرێت لە زۆر نوسین و پۆستی كۆمیدییدا. بەكارهێنانی ئەو دەموچاوە پێكەنیناوییە بۆ ماوەی 10 ساڵ هانی زۆری داوی پرسیار لە ناسنامەی خاوەنەكەی و چیرۆكی ئەو گرتەیەشی بكرێت كە لە یەك كاتدا بووەتە سیمبوڵ گاڵتەجاڕیی و زەردەخەنەیەكی راستەقینە. ئەو كەسەی كە بەهۆی ئەو فۆتۆیەوە بووتە ئایكۆنێكی سەر ئینتەرنێت و ناوبانگێی زۆری بەدەستهێناوە، كەسێكی چینییە بەناوی " یاو مینگ" كە كەس نییە لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان پێی ئاشنا نەبووبێت. یاو بەو وێنە پێكەنیناوییەی بووەتە ئایكۆنی گاڵتەجاڕی و كۆمیدیا، دوای ئەوەی چەندین ملیۆن نوسینی گاڵتەجاڕی لەسەر زاری ئەمەوەو بەوێنەكەی ئەمەوە بەهەموو زمانەكانی جیهان بڵاوكرانەوە. یاو مینگ یاریزانی تۆپی باسكەیە و چینییە و تەمەنی 38 ساڵە و لە ئەمریكا دادەنیشێتن 12ی سێپتێمبەری 1980 لە شاری شەنگەهای لە دایكبووە و هەرزوو لە یاری تۆپی باسكەدا ئەستێرەی گەشایەوە. میانگ لە تەمەنی 13 ساڵیدا پەیوەندیی دەكات بە تیمی تازەپێگەیشتوانی شەنگەهای شاركس و ساڵی 1998 بووە یاریزانی تیپی یەكەمی یانەكە، دوای پێنج وەرزە رووی كردە جیهانی پیشەگەریی و پەیوەندی كرد بە یانەی هیۆستن رۆكێتسی خولی ئەمریكییەوە و هەتا دیسەمبەری 2011 یاری بۆ ئەو یانەیە كرد و پاشان بە تەواوەتی وازی لە یاریكردن هێنا . جارێك لە جاران بەشێوەیەكی هیستریی پێكەنینی ئەو یاریزانە چینییە دەتەقێتەوە و فۆتۆیەكی دەگیرێت و دواتر لە حوزەیرانی 2010 واتە دوای ساڵێك بەسەریدا فۆتۆكە لە سایتی " میمات" دەگۆڕدرێت بۆ وێنەیەك كە بە قەڵەمی رەساس كێشرابێت و دوای ئەوەش لەلایەن ژمارەیەكی زۆر لە چالاكانی سەر تۆڕی ئینتەرنێتەوە لە جیهاندا بەكارهێنرا و بەهەموو جیهاندا بڵاوبووەوە. سەرچاوە: سایتی المختصر