"هیچ رێككەوتنێك لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێمی كوردستاندا نییە بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان"، ئەمە قسەی سەعد حەدیسی وتەبێژی نوسینگەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراقە. لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا حەدیسی رایگەیاند، حكومەتی فیدراڵی دوای كۆنترۆڵكردنی ناوچە جێناكۆكەكان، لە پارێزگای كەركوك گلۆپی سەوزی هەڵكرد بۆ ئەوەی پێشمەرگە بەشداری بكات لە پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری ئەو ناوچانە و پاراستنی بەرژەوەندی هاوڵاتیان، بەمەرجێك كارەكانی بەپێی ئەو فەرمانانە بێت كە لەلایەن هێزە فیدراڵییەكانەوە دەردەچێت، بەڵام لایەنی كوردی ئەو بڕیارەی پەسەند نەكرد. ئەم لێدوانەی وتەبێژی نوسینگەی حەیدەر عەبادی دوای ئەو دەنگۆیانە دێت كە باس لەوە دەكەن ئەمریكی و بەریتانییەكان نێوەندگیریان لەنێوان حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان دەسپێكردووە بەمەبەستی گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك و جێگیربوون و هەماهەنگیكردنی لەگەڵ سوپای عێراق لە سەربازگەی ( K1- كەیوان). حوزەیرانی 2014 دوای دەركەوتنی رێكخراوی داعش لە ناوچەكە و كشانەوەی سوپای عێراق، پێشمەرگە بەشێكی ناوچە جێناكۆكەكانی كۆنترۆڵكرد و بەهاوكاری هاوپەیمانی نێودەوڵەتی چەكدارانی داعشی لەو ناوچانە تێكشاند و پێشڕەوی كرد، هەر ئەوكات مەترسی رودانی شەڕ دەكرا لەنێوان پێشمەرگە و سوپای عێراق لەدوای لەناوبردنی داعش، رۆژی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 پێشبینییەكان هاتنەدی، سوپای عێراق دوای لەناوبردنی چەكدارانی داعش گەڕایەوە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان و پێشمەرگە كشایەوە. بەهانەی ئەمریكییەكان بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان یەكخستنی توانای هێزە عێراقییەكان بۆ روبەڕوبونەوەی پاشماوەكانی داعش و پاراستنی سەقامگیری لەو ناوچانە. چەند رۆژێكە گفتوگۆی گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ كەركوك گەرمە، تەنانەت هەندێك سەرچاوە ئاماژە بەوە دەكەن، ئەمریكییەكان ژمارەیەك پێشمەرگەیان بردوەتەوە كەركوك، لەوبارەیەوە بەرپرسێكی باڵا وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پێنتاگۆن" رایگەیاند، چەند گروپێكی سەر بە هێزی پێشمەرگە بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی عێراق گەڕِاونەتەوە پارێزگای كەركوك.  ئەو لێپرسراوەی (پێنتاگۆن) كە ناوی ئاشكرانكردووە وتی: ئەو ژمارەیە لە هێزی پێشمەرگە كە گەڕاونەتەوە بۆ كەركوك زۆر بەوردی هەڵبژێردراون و زۆرینەیان سەر بە یەكێتی نیشتمانی كوردستانن. بەڵام هەواڵی گەرانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك لەلایەن زۆرینەی بەرپرس و فەرماندە ئەمنییەكانەوە رەت دەكرێتەوە، عەلی كەمال بەڕێوەبەری پۆلیسی كەركوك رەتیكردەوە پێشمەرگە گەڕابێتەوە بۆ كەركوك و لە لێدوانێكیدا بۆ (رادیۆ سەوا) وتی "  تەنها هێزەكانی سوپا و پۆلیسی فیدراڵی و دژە تیرۆری عێراق لە كەركوكدان". رێبوار تەها كە ئەندامێكی كوردی ئەنجومەنی نوێنەرانە و خەڵكی كەركوكە یەكەمین كەس بوو كە هەواڵی بوونی "نیمچە رێككەوتن"ێكی لە نێوان حكومەتی هەرێم و بەغداد ئاشكراكرد سەبارەت بە گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك، بەڵام زۆری نەخایاند جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رەتیكردەوە "هیچ رێككەوتن و لێتێگەیشتن"ێك لەنێوان هەرێم و بەغداد هەبێت بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان.  جەمال ئیمینكی سوپاسالاری پێشمەرگەش بێئاگایی خۆی لە هەوڵی گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ كەركوك دەردەبڕیت و دەڵێت" هەر رێككەوتنێك بەبێ ئاگاداری وەزارەتی پێشمەرگە و حكومەتی هەرێم بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك رەتدەكەینەوە". پێشتریش راكان سەعید پارێزگاری كەركوك بە وەكالەت لە لێدوانێكدا بۆ (غەدپرێس)ی راگەیاند، هیچ رێككەوتنێك نەكراوە بۆ بڵاوەپێكردنی هێزی پێشمەرگە لە پارێزگای كەركوك.. پەیوەندی بە حەیدەر عەبادیەوە كردووە و عەبادی وتویەتی " ئەو زانیاریانە راست نین". لە نوێترین كاردانەوەشدا موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر نەیارێتی خۆی بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچە جێناكۆكان راگەیاند و وتی: دەبێت لەو ناوچانە كاروبار تەنیا بەدەست سوپا و هێزە ئەمنییەكانی عێراقەوە بێت. پێكهاتەكانی كەركوك بۆچونی جیاوازیان هەیە لەبارەی گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچەكە، پێكهاتەی عەرەبی بێدەنگی هەڵبژاردووە، بەرەی توركمانی بە توندی دژی گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگەیە بۆ كەركوك. 16ی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردوو دوای ریفراندۆمی سەربەخۆیی لە هەرێمی كوردستان، سوپای عێراق گەڕایەوە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان و پێشمەرگە كشایەوە، لەو كشانەوەیەدا كورد (44330 كم2) خاكی ناوچەی جێناكۆكی لەدەستدا كە دەكاتە رێژەی 51.4%ی كۆی گشتی خاكی هەرێمی  كوردستان. ناوچە جێناكۆكی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق پێكدێت لە شاری كەركوك و (44) ناحیە و (16) قەزا لە سنورەكانی كەركوك و سەلاحەدین و دیالە و نەینەوا پێكهاتووە.    

موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، لە ناوچە جێناكۆكەكان دەبێت كاروبار تەنیا بە دەست سوپا و هێزە ئەمنییەكانی عێراقەوە بێت. ئەم قسەی موقتەدا سەدر وەڵامدانەوە بوو بۆ لێدوانێكی پەرلەمانتارێكی كورد كە ئاماژەی بەوەكرد، نیمچە رێككەوتنێك هەیە بۆ ئەوەی هێزەكانی پێشمەرگە بگەڕێنەوە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان كە دوای 16ی ئۆكتۆبەرو ریفراندۆمەوە ئەو ناوچانەیان چۆڵكرد و كشانەوە. سەدر لە نوسراوێكدا كە وەڵامی پرسیارێكی داوەتەوە لەبارەی گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان دەڵێ: ئەوەی كە دەبێت تەنیا كاروبار بەدەست سوپا و هێزە ئەمنییەكانی عێراقەوە بێت بەتەنیا ناوچە جێناكۆكەكان ناگرێتەوە، بەڵكو بۆ هەموو بستێكە لە خاكی عێراق.

باربارا بلیت ئاشەر- پەیامنێری بی بی سی، واشنتۆن وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت ویلایەتە یەكگرتوەكان تەنیا یاریزانێكی سەرەكی نییە لە گۆڕەپانەكانە شلۆقەكەی شەڕدا لە سوریا، بەڵكو یاریزانێكە كە بایەخێكی گەورەشی هەیە. هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانە لۆكاڵییەكانی كۆنترۆڵی ناوچەیەكی بەرفراوان و گرنگی ستراتیژییان لە بەشی خۆرهەڵاتی سوریا بەدەستەوەیە، ئەگەر بەشێوەیەكی رێژەییش بێت نەك تەواوەتی، شكستیان بەو رێكخراوە هێنا كە لەوێ پێی دەوترێت رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی. ئەمدواییانە، كۆشكی سپی رایگەیاند هێزەكانی ئەمریكا ئەركەكانیان بۆ لەناوبردنی یاخیبوەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی تەواو دەكەن، بەڵام نابێت ئەوە كاتێكی دورودرێژ بخایەنێت.  ئەوەی تائێستا هەیە ئەمەیە، لەوكاتەوەی كە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ دەستیكردووە بە داڕشتنەوەی سیاسەتی وڵاتەكەی سەبارەت بە سوریا بەشێوەیەكی خێرا، ئەمەش لە رێگەی راگەیاندنی ئەوەی وڵاتەكەی لەوێ دەكشێتەوە " لە زوترین كاتی گونجاودا". سەرباری سەركەوتی هەڵمەتی سەربازی ئەمریكا لەدژی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی، بەڵام لەناوبردنی بەشێوەیەكی تەواوەتی وەكو ئەوەی ترەمپ دەخوازێت، خێرا نابێت، بەتایبەتیش كە چەكدارانی رێكخراوەكە بەهێزی خۆیان سەلماندووە. هاوپەیمانە لۆكاڵییەكەی ئەمریكا كە كوردە، لە شەڕی دژ بە رێكخراوی داعش كشایەوە تاوەكو یارمەتی براكانیان بدەن لە باكوری وڵات، كە روبەڕوی هێرشی هاوپەیمانێكی تری ئەمریكا بونەوە كە توركیایە. بۆیە لەگەڵ هەڵپەساردنی ئۆپراسیۆنە زەمینییەكان لەدژی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی لە مانگی رابردوودا، كارەكە بەتەواوەتی پڕبووە لە گرێ و گۆڵ. بەڵام تەنانەت ئەگەر ئەو ساتەش بێتەپێشەوە كە پێی دەوترێت "سەركەوتن"، وەزارەتی بەگری ئەمریكا "پەنتاگۆن" دەترسێت كشانەوەی تەواوەتی هێزەكانی ئەمریكا بۆشاییەكی مەترسیدار درروستبكات. رەنگە لە واقیعدا سازشكردن لەو ناوچانەی كە ئەمریكا كۆنترۆڵیكردون بۆ رژێمەكەی بەشار ئەسەدو و هاوپەیمانە روسەكانی وەكو ناپاكییەك بێت لە هاوپەیمانەكانی واشنتۆن لە سوریا، هەروەك ئەوە هەوڵەكانی واشنتۆن نائومێد دەكات بۆ سەپاندنی هەژمونی خۆی بەسەر رژێمدا دوای جەنگ، كە بەرژەوەندنی واشنتۆن و هاوپەیمانە هەرێمایەتییەكانی بە هەند وەردەگرێت. لەگەڵ ئەمەشدا ستراتیژیەتی ئەمریكا پەكدەخات بۆ پاڵپشتیكردن لە سەقامگیری ناوچە وێرانبوەكانی شەڕ بە ئامانجی رێگرتن لە گەڕانەوەی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی، ئەمە لەرێگەی فەراهەمكردنی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەكان كە وا لە ئاوارەكان دەكات بگەڕێنەوە بۆ ماڵەكانیان. هەردوو وەزارەتی بەرگری و دەرەوەی ئەمریكا لەسەر ئەم بابەتە هاوڕان. هاوكات كشانەوە رێگە بۆ ئێران خۆش دەكات هەژمونی گەورەی خۆی لە سوریا و ناوچەكە بەگشتی فراوانتر بكات، هەروەها ئاسانكاری دەكات بۆ هەوڵەكانی تاران بۆ دروستكردنی رێگایەكی كۆمەكی وشكانی كە بە عێراقدا دەچێتە سوریا تا دەگاتە هاوپەیمانەكەی لە بەیروت كە حزبوڵایە. بەڵام ئەمە سەرچاوەی دودڵییەكی مەترسیدارە بۆ ئیسرائیل كە لە بونی سەربازیی ئێران لەسەر سنورەكەی دەترسێت، هەروەها بۆ سعودیەش كە ركابەری گەورەی هەرێمیی ئێرانە. محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعودیە بونی هێزەكانی ئەمریكای لە سوریا بە بەربەستی كۆتایی دژی فراوانخوازی ئێران لە ناوچەكە ناوبرد. هەڵۆكانی سیاسەتی دەرەوە لە واشنتۆن كە ئاماژەیان بۆ هێرشی ترەمپ كرد بۆسەر رێككەوتنە ئەتۆمی لەگەڵ ئێران، لەخۆڕا قسەیان نەكرد، مارك دوبویتز سەرۆكی جێبەجێكاری دامەزراوەی بەرگری لە دیموكراتییەكان لە لێدوانێكدا بۆ رۆژنامەی وۆل ستریت ژۆرناڵ وتی" ترەمپ ناتوانێ ببێت بە خاوەتی ستراتیژیەتێكی جددی بەرامبەر بە ئێران ئەگەر رێگەی بە ئێرانییەكاندا لە سوریا سەركەون". پێدەچێت لای ترەمپ هۆكاری قایلكەر هەبن لە پشت ئارەزوەكەی بۆ كشانەوە لە جەنگی ئاڵۆزی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمەش بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئەو راستییەی كە ئەو بەڵێنی ئەوەی داوە. ئاماژە هەیە بۆ بونی پابەندبونێك سەبارەت بە ئەفغانستان كە كۆتایی نایەت، باوەڕی ئەو سەبارەت بەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان یەدەگی ترلیۆن دۆلاری نییە بۆ دابینكردنی خەرجییەكەی. ترەمپ وتی ئەو بە سعودییەكانی وتووە كە" ئەگەر دەتانەوێت بمێنینەوە، دەبێت خەرجییەكەی بدەن". لەڕاستیدا ئەم قسە وەكو ئەوە وایە رێبازی ترەمپ لە سیاسەتی دەرەوەدا كورتبكرێتەوە بۆ ئەوەی: گرێبەستی بازرگانی كورت مەودا لەسەر ئەوە وەستاوە كە دەكرێت لە كاتی ئێستادا بەدی بهێنرێت، نەك لەسەر بنەمای ستراتیژیەتێكی گشتگیر كە كاریگەر بێت بە بارودۆخی نەرێنی مێژویی و پڕ گرێ و گۆڵ. بەپێچەوانەی ئەمەشەوە، ریكس تیلەرسۆن وەزیری پێشووی دەرەوە لەڕوی تێڕوانینی دورمەوداوە لێهاتوو بوو. چەند مانگێك بەر لەوەی ترەمپ دوریبخاتەوە، تیلەرسۆن هۆكارەكانی رونكردەوە كە مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا دەكاتە كارێكی پێویست بۆ ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا تەنانەت دوای شكستهێنان بە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیش. بەڵام تیلەرسۆن ئەم ململانێیەی دۆڕاند، تائێستاش روون نییە ئایا سەركردە سەربازییەكانی تری ئیدارەكەی ترەمپ دەتوانن بیبەنەوە یاخود نا؟

لە راپرسیەكدا كە گۆڤاری بەناوبانگی ( لۆپوان)ی فەرەنسی ئەنجامیداوە 92%ی بەشداربوان بە بەڵی دەنگیانداوە بۆ سەربەخۆیی كوردستان. گۆڤاری ( لۆپوان) كە گۆڤارێكی بەناوبانگی فەرەنسیيەو هەفتانیەو رۆژانی پێنجشەمان بڵاودەبێتەوە بە تیراژی( ٣٤٠٢٥٣ ) دەفرۆشرێت. لە راپرسیەكدا لەسەر سایتەكەی ئەنجامیداوە كە پرسیارێكی كردووە بەم شێوەیەیە:  پێویستە دەوڵەتێكی ئۆتۆنۆم و سەربەخۆ بەكوردەكان بدرێت؟ لە ئەنجامدا تا ئێستا كە كۆی گشتی دەنگدەران تا ئێستا ( 42.134 ) كەس بەشداری راپرسیەكەیان كردووە ئەنجامی بەڵی و نەخێر بەم شێوەیە بووە:   ( 38.673 ) كەس بە بەڵی دەنگیانداوە  بە رێژەی 91.8% بۆ درووست بونی ئۆتۆنۆمی یاخود سەربەخۆیی بە كوردەكان، لەبەرامبەردا (3.461 ) كەس بە نەخێر دەنگیانداوە بەرێژەی 8.2% . جیاواز لە وڵاتانی تری ئەوروپا و رۆژئاوا فەرەنسا گرنگیەكی زۆر بە دۆسیەی كورد دەدات تا پشتیوانی سەربەخۆیی، لەبارەی گرنگی فەرەنساوە بە كورد، د. هەردی مێد  مامۆستای زانستە سیاسیەكان لە زانكۆی پاریس-دۆفین لە وتارێكی تایبەتدا بۆ سایتی درەو نوسیویەتی : فەرەنسا وەك كەمینەیەكی ژێردەستە‌ مامەڵە لەگەڵ ‌ كورد دەكات. ئەم مامەڵەكردنەش لە چوارچێوەی كەمینەدا پەیوەندی بەو بەها و ڕێسا و ئایدیانەوە هەیە كە فەرەنسا دەیەوێت نوێنەرایەتیان بكات وەك وڵاتێكی پێشەنگ و دانەری جاڕنامەی مافی مرۆڤ. بۆیە هەماهەنگی فەرەنسا لەگەڵ كورددا‌ پەیوەندیەكی قوڵی بە كۆنەواری(ترادیسیۆنی) سیاسی فەرەنساوە هەیە وەك وڵاتێكی پشتیوانیكەر لە بەها مرۆییەكان‌. پاشان لە مامەڵەكردن لەگەڵ ئەوی دی وەك كەمینە فەرەنسا دەیەوێت لە رووی دیپلۆماسیەوە بیانویەكی شەرعی هەم بەو‌ بەرگریە بدات كە لە كەمینەكانی دەكات لە كایەی پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكان، هەمیش بە تەداخول و هاتنەپێشەوەی لە چارەسەركردنی كێشەكان. چونكە لە بیرمان نەچێت سەنگ و بەرچاوی زلهێزەكان لە سەر شانوی پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكان وابەستەی ئامادەبوونیانە لە هاوكێشە و ململانێ سیاسیەكان. بۆیە كورد بۆ فەرەنسا دەبێتە دەلاقەیەك كە بێتە ناو ململانێكان و رۆڵێك بۆ خۆی دابتاشێت. د. هەردی مێد ئاماژەی بەوەشكردووە: كە پاڵپشتی فەرەنسا لە كوردانی عێراق لەم دوایانە و زیاتر هاتنە پێشەوەی، لەوانەیە پەیوەندی بە ئەگەر و تێگەشتنی فەرنساوە هەبێت بۆ  ئێستای رۆژهەڵاتی ناوین و داكشانی نفوز و ئامادەیی ئەمریكا. فەرەنسا پێیوایە كە‌ ئەمریكا لە سەردەمی ئۆباماوە سیاسەتی تاڕادەیەك بەجێهێشتنی رۆژهەڵاتی ناوین جێبەجێ دەكات. كشانەوەیان تا ڕادەیەك لە عێراق و لە ئەفغانستان و كەمكردنەوەی خەرجییە سەربازییەكان هەموویان ئاماژەن بەم ئاقارەدا. بۆیە فەرەنسا بە دوای پێگەیەكی نوێی دەسەڵاتیدا دەگەرێت لە رۆژهەڵاتی ناوین كە لە مێژەوە  یەكێك بووە لە جێینفوزی ئەم وڵاتە. كوردیش یان كوردستان بە گشتی دەشێت یەكێك بێت لەو دەلاقانەی لێوەی زیاتر بێتەژوورە و پێگەی خۆت لێوە بسەلمێنێت.

لە خشتەیەكدا كە ئاراستەی سەرۆكی لیژنەی وزەی پەرلەمانی عێراق كراوە لەلایەن سۆمۆوە بڕی هەناردەی نەوتی رۆژانەو مانگانەی هەرێم رون دەكاتەوە لە 1/1/2018 تا 5/4/2018 بەجۆرێك لە مانگی یەكی 2018 دا هەرێم رۆژانە ( 310هەزار و حەوسەدو پێنج ) بەرمیل نەوتی رەوانكردووە كە لەو مانگەدا ( 9 ملیۆن و 631 هەزارو 845 ) بەرمیل نەوتی فرۆشتووە، لە مانگی دوو واتا شوباتی 2018 هەرێم برشی ( 8 ملیۆن و 479 هەزارو 95 ) بەرمیل نەوتی فرۆشتووە بە تێكڕای رۆژانە دەكاتە ( 302 هەزارو 825 ) بەرمیل نەوت، لە مانگی سێ واتا ئازاری 2018 دا هەرێم بڕی ( 10 ملیۆن و 189 هەزارو 950 ) بەرمیل نەوتی فرۆشتووە كە رۆژانە دەكاتە ( 328 هەزارو 708 )، بۆ نمونە لە رۆژی  5 نیسانی 2018 حكومەتی هەرێم ( 324 هەزارو 863) بەرمیل نەوتی فرۆشتووە. خۆ ئەگەر مانگی سێ بە نمونە وەربگێریت كە بڕی ( 10 ملیۆن و 189 هەزارو 950 ) بەرمیل بووە و نرخی بەرمیلێ بە 10 دۆلار كەمتر واتا بە 59 دۆلار بێت ئەوا كۆی داهاتەكەی دەكاتە ( 600 ملیۆن دۆلار)، خۆ ئەگەر خەرجیەكانی لێدەربكرێت كە ( 125 ملیۆن دۆلاری) قەرزی كۆمپانیاكانەو ( 35 ملیۆن دۆلار) قەرزی توركیایەو ( 25 ملیۆن دۆلار)یش كرێی گواستنەوەیە كە كۆی گشتی دەكاتە ( 185 ملیۆن دۆلار ) ئەوا كۆی داهاتی ماوەی نەوت دەكاتە ( 415 ملیۆن دۆلار) . داهاتی نەوتی هەرێم 600 ملیۆن دۆلارە پێشتریش سایتی ( تانكەر تراكەرز)  كە تایبەتە بە بەدواداچونی هەناردەو فرۆشتنی نەوت لە رێگەی كەشتیەوە) بڵاویكردۆتەوە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە مانگی كوردستان لە مانگی ئازاردا ( 1/3/2018 تا 1/4/2018 ) رۆژانە بڕی (324 هەزار 496 ) بەرمیل نەوتی لە رێگەی بەندەری  جەیهانی توركیەوە رەوانەكردووە، بەو پێیەش كۆی گشتی دەكاتە( 10 ملیۆن و 148 هەزار و 319 )بەرمیل تەنها لە مانگی ئازاردا.

     لە راگەیەنراوێكدا هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) ڕایگەیاند، كە لەناو سنورەكانی باشوری كوردستان ١٢ سەربازی سوپای توركیا لە چالاكی گەریلاكانیاندا كوژران.  هەپەگە ڕایگەیاندوە: ڕۆژی  ٦ی نیسان گەریلاكانیان لە سنوری خواكورك سەربە ناحیەی سیدەكانی پارێزگای هەولێر لە دژی سەربازانی سوپای تورك لەناو باشوری كوردستان چالاكییەكان ئەنجام داوە و بەهۆیەوە ١٠ سەربازی توركیا كوژراون. بەیاننامەكە ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە: ڕۆژی ٧ی نیسانیش لە سنوری لۆلان گەریلاكانیان چالاكیەكی دیكەیان ئەنجامدا و لەو چالاكیەشدا دوو سەربازی دیكە كوژران و دوانی دیكەش بریندار بوون. سوپای توركیا لە سنوری ناحیەی سیدەكانەوە زیاتر لە 20كم هاتونەتە ناوخاكی باشوری كوردستانەوەو چەندین بنكەیان درووستكردووەو بە سەدان سەربازی توركیا لەو ناوچانە جێگیركراون.   

سایتە ئەلیكترۆنییەكان سەربە حزبی بەعسی هەڵوەشاوەی عێراق تۆمارێكی ڤیدیۆیی عیزەت دوری ئەمینداری گشتی حزبی بەعسیان بڵاوكردەوە كە بەبۆنەی 71 ساڵڕۆژی دامەزراندنی بەعسەوە بڵاویكردوەتەوە. لە تۆمارەكەدا عیزەت دوری وەكو ئاماژەیەك بۆ حكومەتی ئێستای عێراق دەڵێ" ئەگەر هەموو عێراقییەكان ئازاد نەكرێن، جەنگ لەدژی حكومەتی سەفەوی و پێگەكانی عێراق بەرپا دەكەین و لە بەرژەوەندی وڵاتانی عەرەب و خۆرئاوا دەدەین كە پشتیوانی حكومەتی سەفەوی دەكەن". عیزەت دوری ئاماژە بەوەدەكات، سەرباری هەموو شتێك پاڵپشتی سعودیە دەكەن، چونكە دەزانن سعودیە روبەروی پیلانگێڕییەكی هاوشێوەی عێراق و لیبیا و یەمەن دەبێتەوە و لەوبارەیەوە دەڵێ: با سعودیە و وڵاتانی كەنداو بزانن لەدەستدانی قەتەر یان پەراوێزخستنی سەرەتا زیانە بۆ وڵاتانی كەنداو پاشان بۆ گەلی عەرەب، با قەتەریش بزانێ ئەو بە لەدەستدانی وڵاتانی كەنداو هیچ شتێك نییە ئەگەر هەموو جیهانیشی لەگەڵ بێت. عیزەت دوری كە لەدوای روخانی رژێمەكەی سەددامەوە بێسەروشوێنە لە بەشێكی تری وتارەكەیدا رایگەیاند" تاوەكو رۆژی قیامەت ترەمپ گورز لە ئێران ناوەشێنێ". لەبارەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە بڕیارە مانگی ئایاری داهاتوو بەڕێوەبچێت، عیزەت دوری دەڵێ: ئەوەی كە لە خولی هەڵبژاردنی داهاتوو دێتە پێشەوە زۆر خراپترە لە خراپەكانی پێشتر. عیزەت دوری كە لەلایەن دادگای عێراقەوە داوا كراوە باسلەوە دەكات" ئەگەر گۆڕانكاری ریشەیی لە عێراق رونەدات و یاساكانی ریشەكێشكردن و قەدەغەكردنی بەعس هەڵنەوەشێنەوە، شەڕدەكەن و سیمبولەكانی پرۆسەی سیاسی و بەكرێگیراوان و ناپاكەكان دەكەنە ئامانج و لە بەرژەوەندی سەربازی و ئابوری وڵاتان دەدەن لەسەر خاكی عێراق و دژی بونی عێراق لەسەر خاكی عێراق شەڕ دەكەن".  حیزبی بەعس ساڵی 1947 لە دیمەشق دامەزراوە، ئەم حزبە ئازاری 1963 وە دەسەڵاتی لە سوریا بەدەستەوەیە، لە عێراقیش لە 17ی تەموزی 1968وە دەسەڵاتی گرتەدەست تاوەكو روخانی رژێمی سەددام لە رۆژی 9ی نیسانی 2003دا.

تایبەت بە درەو  بەپێی بەپێی نوێترین زانیاری كە ئێستا  لەبەردەستی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق دا هەیە ژمارەی دەنگدەرانی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان و ناوچە جێناكۆكەكان خراوەتە روو بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 ، لە پارێزگای هەولێر  دەنگدەری گشتی ( 1123433 ) كەس لەگەڵ ( 70083 ) دەنگدەری تایبەت و ( 1076 ) دەنگی ئاوارە كۆی گشتی دەنگدەر لە پارێزگای هەولێر ( 1194592 ) دەنگدەرە، لە پارێزگای سلێمانی دەنگدەری گشتی ( 1305323 ) كەس لەگەڵ ( 71748 ) دەنگدەری تایبەت و ( 3853 ) دەنگی ئاوارە كۆی گشتی دەنگدەر لە پارێزگای سلێمانی ( 1380924 ) دەنگدەرە،بە پارێزگای دهۆكیش دەنگدەری گشتی ( 716378 ) كەس لەگەڵ ( 48017 ) دەنگدەری تایبەت و ( 25945 ) دەنگی ئاوارە كۆی گشتی دەنگدەر لە پارێزگای دهۆك ( 790340 ) دەنگدەرە،لە پارێزگای كەركوكیش دەنگدەری گشتی ( 956379 ) كەس لەگەڵ ( 33547 ) دەنگدەری تایبەت و ( 1453 ) دەنگی ئاوارە كۆی گشتی دەنگدەر لە پارێزگای هەولێر ( 991379 ) دەنگدەرە.

هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات، بنكەی سەربازی نوێ لەسەر كەناری خۆرهەڵاتی روباری فورات دروست دەكات. ریسان جیلۆ هاوسەرۆكی لیژنەی بەرگری كانتۆنی جزیرەی رۆژئاوای كوردستان ئاشكرایكرد" هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بنكەی سەربازی نوێ لە مەنبەج دروستدەكات. لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی نۆڤۆستی روسیا، ریسان جیلۆ وتی: دروستكردنی ئەو بنكە سەربازیانە لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە پەیوەندیدارە بە پلانێكی سەربازییەوە، ئەو بنكانە ئەمریكی بن یاخود فەرەنسی ئێمە مامەڵ هاوپەیمانی دەكەین نەك وڵاتان. جیلۆ ئاماژە بەوەشدەكات، بەهۆی هێرشی توركیاوە بۆسەر عەفرین و هەڕەشەكانی بۆ هێرشكردنەسەر مەنبەج و ناوچەكانی تری باكوری سوریا، داعش هەندێك لە هێز و توانای لە ناوچەكە بەدەستهێناوەتەوە. باسلەوەشدەكات، بنیادنانی بنكەی سەربازی لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە لە باكوری سوریا بەشێكە لە هاوكاری سەربازی نێوان هاوپەیمانان و هێزەكانی سوریای دیموكرات، بەتایبەتی لە خۆرهەڵاتی فورات. دروستكردنی بنكەی سەربازی نوێ لە مەنبەج لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە دوای هەڕەشەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا دێت بۆ هێرشكردن بۆسەر ئەو ناوچانە، هەروەها دوای چەند رۆژێك دێت لە لێدوانێكی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كە باسی لە كشاندنەوەی سوپای وڵاتەكەی كرد لە سوریا و دواتر بڕیاریدا ماوەی مانەوەی هێزەكان درێژبكاتەوە.  

رۆژی 14 ی ئەم مانگە بەشێوەیەكی  فەرمی لایەنەكان هەڵمەتی بانگەشە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێدەكەن كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەدەچێت، هێشتا وادەی فەرمی بانگەشە دەستیپێنەكردووە قەوارەو كاندیدەی لیستەكان دەستیان بە بانگەشە و كۆبونەوەی جەماوەری كردووە، وەكو هەڵبژاردنەكانی پێشووش ئەگەری  رودانی ساختەكاری لە ئارادایە. (درەو) بۆ وەرگرتنی وەڵامی هەندێك پرسیاری لەبارەی دۆخی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن و ساختەكاری و دەستوەردانی ناوخۆیی و دەرەكی لە هەڵبژاردنەكە چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ (سەعید كاكەیی) ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان سازكرد. چاوپێكەوتن: محەمەد رەئوف و فازل حەمەرفعەت درەو: بە بەراورد بە هەڵبژاردنی پێشوو بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران چ میكانیزمێك گیراوەتەبەر بۆ رێگرتن لە رودانی ساختەكاری ؟ سەعیید كاكەیی: بەڵێ رێوشوێن گیراوەتەبەر، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئامێری جیاكردنەوەی دەنگەكانمان هێنا كە ئامێرێكی ئەلیكترۆنییە هەروەها ئامێری دڵنیابوونمان لە ناسنامەی دەنگدەر هێناوە، بەوهۆیەوە ئێمە بڕوایەكی پیتەومان هەیە بەڕێژەی 75% ئاستی دەستكاریكردنی دەنگدەكان و ساختەكاری كەمدەكات، بۆچی وا دەڵێم، ئێستا ئەگەربێتو بڕوانیتە كۆی گشتی دەنگدەران لە عێراق دەبینیت (24 ملیۆن و 383 هەزار) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، لەم ژمارەیە نزیكەی (12 ملیۆن و 280 هەزار) كەس زانیارییەكانیان بە پرۆسەی بایۆمەتری تازەكراوەتەوە، ئەم كارتی بایۆمەترییە 100% رێگری لە دەستكاریكردنی دەنگ و ساختەكاری دەكات، بەم كارتی بایۆمەترییە ساختەكاری بەرێژەی زیاتر لە 50% كەمكراوەتەوە، ئەوەی كە دەمێنێتەوە رێژەی 49% بۆ 48%ە، لەم رێژەیەش 24% تاوەكو 25% دەنگدەران دەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان، ئێمە دەزانین لە هیچ وڵاتێكدا هەڵبژاردن بەرێژەی 80% روینەداوە، زۆرترین رێژەی دەنگدەران كە بچنەسەر سندوقەكانی دەنگدان لەوانەیە 76% تاوەكو 77% بێت، ئەوانەی كە دێنە سەر سندوقەكانی دەنگدان دڵنیاین بڕیاری خۆیانداوە دەنگ بە كێ بدەن، ئەمە خۆی لە خۆیدا رێژەی دەستكاریكردنی دەنگەكان زۆر كەمدەكاتەوە. درەو: ئەی ئەو كەسانەی كە كارتی بایۆمەترییان نەكردووە، ئەوانە مافی دەنگدانیان دەبێت ؟ سەعید كاكەیی: وەكو وتم هەموو هاوڵاتییەك لە سەرو تەمەنی 18 ساڵییەوە مافی دەنگدانی هەیە، بەتایبەتی ئەوانەی كارتە كاتییە كۆنەكەیان هەیە كە وێنەی لەسەر نییە و پەنجەمۆرەكەی وەرنەگیراوە، ئەمانەش مافی دەنگدانیان هەیە، بەڵام بۆ ئەوەی دەنگدانەكەی دووبارە نەبێتەوە لەكاتی دەنگداندا هەر كە كارتەكەی كردە ناو سندوقەكەوە، كارتەكە قوفل دەبێت، جاران دەمانوت بۆ سێ رۆژ، پاشان وتمان بۆ سێ مانگ، ئێستا لەگەڵ ئەو كۆمپانیا رێككەوتوین ئەو كارتە قوفل ببێت و داخرێت تاوەكو هەڵبژاردنی داهاتوو. درەو: بە رێژەیی لەو چوار تەمەنەی تر واتە (1997- 1998- 1999- 2000) بە بەراورد بە هەڵبژاردنی رابردوو چەند دەنگ زیادی كردووە ؟ سەعید كاكەیی: نزیكەی (4 ملیۆن) كەسێك لەم چوار ساڵەی دوایدا زیادیان كردووە. درەو: سەبارەت بە هەڵمەتی هەڵبژاردن، وەكو دەزانن ئێستا بە جۆرێك لە جۆرەكان هەڵمەت دەستیپێكردووە، رێكاری كۆمسیۆن بۆ ئەم حاڵەتانە چییە ؟ سەعید كاكەیی: ئێمە رۆژی یەكی مانگ ئاگادارییەك و سەرەنجرشاكێشانێكمان بڵاوكردەوە و مۆڵەتی سێ رۆژمان بە هەموو لایەنەكان داوە هەموو بانگەشەیەكی راستەخۆ راگرن، لەدوای ئەو مۆڵەتەوە هەر لایەنێك بانگەشە بكات، ناو و ژمارەی كاندید و یان ناوی قەوارو هاوپەیمانێتی بڵاوبكاتەوە، سزایەكی قورسی وەهای دەدەین نەتوانێت دووبارەی بكاتەوە، ئەگەر دووبارەی كردەوە سزاكە دووقات دەبێت، ئەگەر سێبارە كرایەوە سزاكە سێقات دەبێت تا ئەو رادەیەی دەتوانین بیكێشینە دادگا و ماوەی 15 ساڵ حوكمی بدەین تەنانەت تا ئەو رادەیەی كاندیدەكانیشی پێ بكشێنینەوە. درەو: تائێستا هیچ پێشێلكارییەكتان بەدەستگەیشتووە ؟ سەعید كاكەیی: بەڵێ پێشێلكاریمان پێگەیشتووە، بەڵام پێشێلكارییەكان كەوتونەتە ناو ئەو سێ رۆژەی كە مۆڵەتمان پێداون، دوای ئەو سێ رۆژە مۆڵەت بە هیچ كەس نادەین، تەنانەت ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی و پارتی و نەوەی نوێی و كۆمەڵ و هەر لایەنێكی تر بێت، چ جای لایەنە عەرەبییەكان، ئێمە بە یەك چاو لە هەموویان دەڕوانین و بە یەك تای تەرازوو مامەڵەیان لەگەڵ دەكەین و سزاكەیان زۆر قورس دەبێت تەنانەت ئەگەر نەشتوانن و پارەیان نەبێت بۆ ئیدارەدانی بانگەشەكەیان. درەو:  باس لەوە دەكرێت لە زوترین كاتدا ئەنجامەكان رادەگەیەنرێت، دوای هەڵبژاردن بە ماوەی چەنێك دەتوانن ئەنجامەكان رابگەیەنن ؟ سەعید كاكەیی: بە حوكمی ئەو ئامێرانەی كە سەدان ملیۆن دۆلارمان تێدا خەرجكردوون بەرنامەی ئێمە ئەوەیە لەماوەی (24 كاتژمێر)دا ئاكامە سەرەتاییەكان رابگەیەنین، دەمێنێتەوە دوای راگەیاندنی ئاكامی بەرایی، دوو هەفتەمان دەمێنێتەوە بۆ ئەوەی هەر لایەنێك سەرەنج یاخود رەخنەی هەبێت لە رێگای ئێمەوە وەكو كۆمسیۆن یاخود لە رێگای دادگاوە یەكلایی بكرێتەوە، دوای دوو هەفتە لە راگەیاندنی ئاكامی بەرایی، ئاكامی فەرمی و كۆتایی بڵاودەكەینەوە. درەو: لایەنەكان تا چەند دڵنیا بن لەوەی لە لایەن لایەنە عێراقی یاخو نێودەوڵەتییەكانەوە هیچ فشارێك لەسەر كۆمسیۆن نییە و دەستكاری دەنگەكان ناكرێت، پێشتر باسلەوەدەكرا هێزێكی هەرێمی یاخود كەسایەتییەكی عێراقی هەژمونی هەبووە بەسەر كۆمسیۆندا ؟ سەعید كاكەیی: ئێمە لە رێگەی سایتەكەی ئێوەوە دڵنیایی دەدەین بە هەموو دەنگدەرێك كە گرنگ نییە ئاستی فشارەكان چەندن، بەڵام دڵنیابن لەوەی ئەم دەستوری ئەنجومەنی كۆمسیارانە یەكڕیز و هاودەنگن و تائێستا چۆكیان بۆ هیچ فشارێك دانەداوە و دڵنیابن ئێمە ئامادەین سەرو ماڵ و گیانی خۆمان لەرێگەی ئەم ئەركە پیرۆزەدا بەخت بكەین و چۆك دانەدەین بۆ هیچ فشارێكی دەرەكی یان ناوخۆیی.

"رەغدی كچی سەددام حسێن لای ئێمە پەنابەرە، ئەگەر بسەلمێت پاڵپشتی لە تیرۆر كردووە چاوپۆشی لێناكەین" ئەمە قسەی عاتف تەراونە سەرۆكی پەرلەمانی ئوردنە. لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ سایتی (یوم سابع)، سەرۆكی پەرلەمانی ئوردن رایگەیاند، هیچ یەكێك لە سەركردەكانی رژێمی پێشووی عێراق لە ئوردندا نین، تەنیا رەغدی كچی سەددام حسێن لە ئوردنە، ئەویش پەناهەندەیە و لە میوانداریكردنیشیدا یاسای ئوردن پێشێلنەكراوە. سەرۆكی پەرلەمانی ئوردن وتی: شانشینی ئوردن هەر هاوڵاتییەكی ئوردنی یاخود بیانی دادگایی دەكات كە زیان بە وڵاتانی دراوسێ بگەیەنێت. لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بەوەی رەغدی كچی سەددام حسێن پاڵپشتی لە تیرۆر كردووە، سەرۆكی پەرلەمانی ئوردن ئاماژە بەوەدەكات، دادگا هەیە، ئەگەر ئەو یان هەر كەسێكی تر ئیدانە بكرێت بە تیرۆر، ئوردن چاوپۆشی لێناكات، سەرباری ئەمە چەند پێوەرێك هەن بۆ نیشتەجێبونی لە ئوردن و ئەو میوانە و لە چوارچێوەی رێگەپێدراو دەرنەچووە كە یاسای ئوردنی دیاریكردووە، لەناو خاكی ئوردنەوە هیچ چالاكییەكی سیاسی نەكردووە زیان بە عێراق بگەیەنێت. ئەم قسانەی سەرۆكی پەرلەمانی ئوردن دوای ئەوەدێت رۆژی 5ی شوباتی ئەمساڵ حكومەتی عێراق لیستی ناوەی (60) داواكراوی بڵاوكردەوە كە لەناویاندا یەكێكیان رەغدی كچی سەددام حسێن بوو. لە یەكەم كاردانەوەدا دوای بڵاوبونەوەی ناوەكەی لەو لیستە، رەغد رایگەیاند، ئەو لەدوای مردنی باوكییەوە هیچ لێدوانێكی نەداوە و سەرسوڕمانی خۆی نیشاندا لەوەی ناوی لەو لیستەدا دانراوە، بۆیە سكاڵای یاسای لەسەر هەموو ئەو كەسانە تۆمار دەكات كە ناویان زڕاندووە. رەغد سەددام حسێن •    1968 لەدایكبووە •    هاوسەری حسێن كامیلە كە ساڵی 1996 بە فەرمانی سەددام حسێن كوژرا •    پێنج منداڵی هەیە بە ناوەكانی (عەلی- حەریر- وەهج- سەددام- بەنان) •    لەدوای روخانی رژێمی پێشووەوە لەگەڵ منداڵەكانیدا لە عەممانی پایتەختی ئوردن دەژی و میوانی خێزانی شاهانەی ئوردنە •    زۆر سەرسامە بە كەسایەتی باوكی، سەددام كاتێك لە زیندان بووە چەندینجار نامەی بۆ رەغد ناردووە •    تاكە ئەندامی خێزانی سەددام حسێنە كە لەدوای روخانی رژێمی پێشووەوە چالاكی سیاسی كردووە

بەپێی ئاماری كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق، لیستی كاندیدی حزب و هاوپەیمانێتییەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران كە بڕیارە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەبچێت، پەسەندكراوە. بەمەبەستی وردبینیكردن لە ناوی كاندیدەكان، كۆمسیۆن لیستی كاندیدی هەموو لایەنە بەشدارەكانی هەڵبژاردنی ئاڕاستەی دەستەی لێپرسینەوە و دادوەری و بەڵگەی تاوان و وەزارەتەكانی بەرگری و ناوخۆ و خوێندنی باڵا و توێژنەوەی زانستی و پەروەردە كرد، پەسەندكردنی لیستی كۆتایی كاندیدەكان دوای گەڕانەوەی ناوی كاندیدەكان هات لەلایەن ئەو دەستە و وەزارەتانەوە. ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەبەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد، ژمارەی ئەو كاندیدانەی كە پەسەندكراون گەیشتوەتە (6 هەزارو 986) كاندید، لەم ژمارەیە (4 هەزارو 972) كاندیدیان پیاو و (2014) كاندید ژنن. ژمارەی ئەو كاندیدانەی كە رێوشوێنەكانی دەستەی لێپرسینەوە و دادوەری گرتونیەتەوە گەیشتوەتە (337) كاندید، لەم ژمارەیە لیست و هاوپەیمانێتییەكان ناوی (220) كاندیدیان گۆڕیوە، (21) كاندیدیش تانەیان پێشكەشكردووە و تانەكانیان پەسەندكراوە، بەشێوەیەكی گشتیش (96) كاندید بەهۆی رێوشوێنەكانی دەستەی لێپرسینەوە و دادوەرییەوە دورخراونەتەوە و لەلایەن لیست و هاوپەیمانێتییەكانیانەوە بەر لە دورخستنەوەیان نەگۆڕدراون. ژمارەی ئەو كاندیدانەی كە كارمەندی وەزارەتی ناوخۆ بوون و بەوهۆیەوە دورخراونەتەوە (43) كاندید بووە، (2) كاندیدیش لە وەزارەتی بەرگری، (35) كاندیدیش بەهۆی نەبوونی بڕوانامەی خوێندن دورخراونەتەوە. بەشێوەیەكی گشتی ژمارەی ئەو كاندیدانەی كە بەهۆكارە جیاجیاكان دورخراونەتەوە گەیشتوەتە (176) كاندید.  (54) كاندیدیش خۆیان لە پرۆسەی هەڵبژاردن كشاونەتەوە.  

وەرگێران و ئامادەكردنی: سەفین ئازاد  سایتی ( Atlantic Council  )لە راپۆرتێكی شیكاریدا باس لە مەترسی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا دەكات لە سوریا و بڵاویكردۆتەوە، سەرۆكی ئەمریكا لە كۆتایی مانگی ئازاری ساڵی 2018 بڕیاری راگرتنی 200ملیۆن دۆلاریدا كەتەخانكرابوو  بۆ بنیات نانەوەی سوریا كە ئەمەش ئاماژەبوو بە هەنگاونان بۆ كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا، كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا دەبێتە دەرفەتێك بۆ دەستوەردانی ئێران لە ناوچەكەو فراونبوونی دەسەڵاتەكانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە دەسەڵاتەكانی درێژدە بێتەوە لەعێراقەوە بۆ سوریا و لوبنان،  ئەگەر ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمریكا لە لەسوریا بكشێتەوە و پشتگرییەكانی بۆ هیزی كوردی لەسوریا ڕابگرێت كەهاوپەیمانی سەرەكی ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمریكایە، ئەو هەنگاوە كوردەكان  ناچاردەكات بەرەو لای رژێمی ئەسەد بچن.  بەشار ئەسەد ریگایدا بەهێزەكانی بەرگری نەتەوەیی سوریا تاكو بچنە عەفرین لەم جەنگەی بەم دواییە لە دژی توركیا و هیزەكانی قەڵغانی فورات بۆسەر عەفرین دەستی پێكردبوو،  ئەمەش رێگاكە بۆ هێزەكانی ئێران دەكاتەوە كە كۆنترۆڵی باكوری رۆژ هەڵاتی سوریا بكەن، ئەمەش دەبێتە سەرەتای ریگای دروست كردنی هیلالی شیعە كە لە ئیرانەوە دریژ دەبیتەوە لە ناو عێراقە وە بۆ حەلەب و  تا لە حمس كۆتایی دێت لە بەندەری لازقیە لەسەر دەریایی ناوەڕاست.   سەرۆكی پیشوی ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمریكا باراك ئۆباما بەشێوەیەكی گشتی سیاسەتەكانی هیچ كاریگەری نەبووە لە ئیدارەدانی ململانێ و ناكۆكیەكان رۆژهەڵاتی ناوەرات، بەتایبەتیش لە سوریا، بەڵام دۆناڵد ترەمپ پشت دەبەستیت بەپلانی كورت خایەن و كاردەكات لە سەرناكۆكیەكانی وڵاتان لەسوریا وەك توركیا ، ئەڵمانیا، فەرەنسا و سعودیە ئەوان ناچاردەكات تاپشتگیری بكەن بۆ جێگربوونی سوریا و رێگا بگرێت لە فراوان بوونی ئێران بۆ ناوچەی رۆژ ئاوای روباری فورات و  روسیاش بوەستنێت  لە سوریا، كە كاریگەرترین یاریكەرە لە سوریا، كارتی بەردەستی ترەمپ لە سوریا ناوچەی ژێر دەستی هێزە كوردیەكانە، كە هێزەكانی سوریای دیموكرات كۆنترۆڵی لە سەدا 80%ی ناوچە نەوتیەكانیان كردووەو زۆرینەی نەوتی سوریا دەكەوێتە سنوری هێزە كوردیەكانەوە. ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمریكا دەتوانێت كارتەكانی بەكاربهێنت بۆ دابەشكردنی  دەستكەوتەكانی لە سوریا لەگەڵ هێزەكانی تر بەرامبەر بە روسیا، بەتایبەتیش كارتی نەوت كەرۆڵێكی گرنگ دەگێرێت لە ململانێكان بەتایبەت بۆ نەوت بۆ روسیا زۆر گرنگە،  چونكە كەسەرۆكی روسیا هەوڵ ئەدات قەرەبووی خەرجی سەربازەكانی بكاتەوە لە سوریا بەتایبەتیش خەرجی سەربازەكانی لەو وڵاتە، كە ئەمە پەیوەندی بە پاراستنی بەرژەوەندیە ئابوریەكانی روسیاشەوە هەیە چونكە بەشێك لەوسەربازانە ئەركیان پاراستنی كۆمپانیا نەوتیەكانی روسیایە لە سوریا. بۆیە كشانەوەی ئەمریكا رێگە بۆ روسیا خۆش دەكات كە نزیك بێتەوە لە كوردەكان ئەویش بۆ دەستكەوتە ئابوریەكانی كە نەوتە لەو وڵاتە.  

درەو میدیا  ئەمریكیەكان فشار لە حكومەتی عێراقی دەكەن بۆ گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ كەركوك لە پێناو یەكخستنی تواناكان بۆ روبەروبونەوەی داعش لەو ناوچانە، لەگەڵ ئەوەی حكومەتی عێراق تا ئاستێك رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ ناوچە جێناكۆكەكان كە پێشتر عەبادی چەند جارێك رایگەیاندوە دەبێت ئەو ناوچانە بە هاوبەشی بەرێوەببرێن، بەڵام مەرجی هەیە بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ئەو ناوچانە،  لەو بارەیەوە  واسق هاشمی  سەرۆكی گروپی عێراقی بۆ لێكۆڵینەوەی ستراتیژی عێراق  بە غەد پرێسی راگەیاندووە:  لە كۆبوونەوەی ئەمرۆ هەینی ئەنجومەنی وەزاری بۆ  ئاساییشی نیشتیمانی عێراق كە  بەسەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی كۆبۆتەوەو تیایدا گفتوگۆ لەسەر گەڕانەوەی پێشمەرگە كراوە بۆ كەركوك، كە حكومەتی فیدراڵی دەیەوێت ناوچە جێناكۆكەكان لەلایەن هەموو پێكهاتەكانەوە بەرێوەببرێت بە هێزی پێشمەرگەشەوە، بەڵام بە مەرجێك فەرمادەیی و ئیدارەی هێزی پێشمەرگە لەژێر فەرماندەیی دەسەڵاتی فیدراڵی عێراقدا بێت و لەژێر دەستی فەرماندەیی هێزە چەكدارەكانی عێراقدا بێت.  ئەم رەزامەندیەی حكومەتی عێراقی دوای فشارەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكان هات بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ئەو ناوچانە، كە چەند رۆژێكە گفتوگۆی گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ كەركوك گەرمە تەنانەت هەندێك سەرچاوە ئاماژە بەوە دەكەن كە ئەمریكیەكان ژمارەیەك پێشمەرگەیان بردۆتەوە كەركوك، لەو بارەیەوە بەرپرسێكی باڵا وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پێنتاگۆن" رایگەیاند چەند گروپێكی سەر بە هێزی پێشمەرگە بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی عێراق گەڕِاونەتەوە پارێزگای كەركوك. ئەمەش بەوتەی پەیامنێری " ئەلحوڕە". ئەو لێپرسراوەی پێنتاگۆن كە داوایكرد ناوی ئاشكرانەكرێت، وتیشی ئەو ژمارەیە لە هێزی پێشمەرگە كە گەڕاونەتەوە بۆ كەركوك زۆر بەوردی هەڵبژێردراون و زۆرینەشیان سەر بە یەكێتی نیشتمانی كوردستانن.هاوكات رێبوار تەها پەرلەمانتاری عێراق  دەڵێت: نیمچە رێكەوتن هەیە لە نێوان پێشمەرگەو هێزی فیدراڵی بۆ گەرانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك . بەڵام جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە، لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: هیچ رێكەوتن و لێتێگەیشتنێك لەنێوان پێشمەرگەو سوپای عیراق نییە بەمەبەستی گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچە دابڕێنراوەكان. لەلایەن خۆشیەوە جەمال ئیمینكی سوپا سالاری پێشمەرگە بێئاگایی خۆی لە گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ كەركوك دەردەبڕیت و  دەڵێت : هەر رێكەوتنێك بەبێ ئاگاداری وەزارەتی پێشمەرگەو حكومەتی هەرێم بۆ گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك رەتدەكەنەوە. هەواڵی گەرانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك لەلایەن زۆرینەی بەرپرس و فەرماندە ئەمنیەكانەوە رەت دەكرێتەوە، عەلی كەمال بەڕێوەبەری پۆلیسی كەركوك رەتیكردەوە پێشمەرگە گەڕابێتەوە بۆ كەركوك و لە لێدوانێكیدا بۆ " رادیۆ سەوا" وتی "  تەنها هێزەكانی سوپا و پۆلیسی فیدراڵی و دژە تیرۆری عێراق لە كەركوكدان. راكان سەعید پارێزگاری كەركوك بە وەكالەت بە غەدپرێسی راگەیاندووە كە هیچ رێكەوتنێك نەكراوە بۆ بڵاوەپێكردنی هێزی پێشمەرگە لە پارێزگای كەركوك ئاماژەی بەوەشداوە كە پەیوەندی بە حەیدەر عەبادیەوە كردووە و ئەویش تویەتی ئەو زانیاریانە راست نین، راكان سەعید دەشڵێت: بڵاوەپێكردنی هێزی پێشمەرگە لە شاری كەركوك بەتەواوی رەتدەكەینەوە     هاوكات بەپێی راپۆرتێكی سایتی نیقاشی ئەڵمانی لە ئێستادا حكومەتی‌ عێراقی‌و هەرێمی كوردستان لەگفتوگۆدان بۆ دانانی‌ پلانێك بۆ رووبەرووبوونەوەی‌ داعش ئەوەش بەگەڕانەوەی هێزی پێشمەرگە بۆ پارێزگای كەركوكو ناوچە جێناكۆكەكان.پلانەكەش خۆی‌ لەوەدا دەبینێتەوە هێزەكانی پێشمەرگە لەدەوروبەری‌ ئەو شارانەدا جێگیربكرێت كە مەترسی‌ هێرشی‌ توندڕەوەكانیان لەسەرە، چاودێرانی بواری ئەمنیش پێیان وایە ئەم هەنگاوە بێدەسەڵاتی‌ هێزە ئەمنییەكانی عێراق‌و پەلەیی هێزە كوردییەكان دەسەلمێنێت بۆ گەڕانەوەی ئەو ناوچەنەی  لە سێ ساڵی رابردوو تێدا باڵادەست بوون. سەبارەت بە پێكهاتەكانی كەركوكیش بەجۆرێك لە جۆرەكان پێكهاتەی عەرەبی بێدەنگی هەڵبژاردووە لەسەر ئەو پرسە لەچاو بەرەی توركمانی كە بە توندی دژی گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگەیە بۆ كەركوك، هەروەك  ئەرشەد ساڵحیی، سەرۆكی بەرەی توركمانی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند "بەپێی یاسا پێشمەرگە هێزی پاراستنی سنوورەكانی عێراقە، بۆیان نییە بێنە ناو شارەكان، هەرگیز ڕێگا نادەین هێزەكانی پێشمەرگە بێنە كەركوك، جگە لە پۆلیسی فیدراڵی، هەر هێزیكی تر بێتە كەركوك نایاساییە". زانیاریەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە گفتوگۆو لێكتێگەیشتن هەیە بۆ ئەوەی هێزی پێشمەرگە بگەرێتەوە كەركوك بەر لە هەڵبژاردنەكان، چونكە ئەو ناوچەیە تا ئێستاش مەترسی گروپە توندەرەوەكانی لەسەرەو حكومەتی عێراقیش دەیەوێت بە پرۆرسەی هەڵبژاردن بە ئارامی بەرێوەبچێت بۆیە چاوەڕوان دەكرێت، بەشێك لە هێزی پێشمەرگە بەلەژێر چاودێری و فەرماندەیی دەسەڵاتی عێراق و سەرپەرشتی ئەمریكیەكان بگەڕێنەوە كەركوك، بەڵام نەیاری ئەم هەنگاوە تا ئێستاش لەناو لایەنە عێراقیەكان زۆرە، چونكە تا ئێستاش تەپوتۆزی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری رابردوو لەسەر بارودۆخی كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان ماوە، كە بەهۆی ئەو روداوەوە هێزی كورد ( 44330 كم2 ) خاكی ناوچەی جێناكۆكی لەدەستدا كە دەكاتە 51.4%ی كۆی خاكی باشوری كوردستان كە ناوچە جێناكۆكەكان لە 44 ناحیە و 16 قەزا پێكهاتووە.   

كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رووبەڕووی فشار بوەتەوە بۆئەوەی پرۆسەی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەران بە شێوەی ئەلیكترۆنی بەڕێوەنەچێت و بەدەست دەنگەكان جیابكرێنەوە. كەریم تەمیمی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیاران و وتەبێژی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی: " ئامێری ئەلیكترۆنی رێگە لە دەستێوەردانی مرۆڤ دەگرێت بۆئەوەی حزبەكان گومیانیان نەبێت لە گۆڕینی ئەنجامەكان و رۆیشتنی دەنگی كاندیدێك بۆ كاندیدێكی تر". تەمیمی وتیشی: " ئێمە دەمانەوێت حزبەكان هانی ئەو پرۆسەیە بدەن و پشتگیری لە كۆمسیۆن بكەن رەچاوردنی ئەوەی كە ئەو ئامێرە بە شێوەیەكی باش رێگە لە ساختەكاری دەگرێت و یارمەتیدەریش دەبێت لە زوو راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، بەڵام ئێمی تێبینیمان كردووە كە هەندێك لایەن خوازیاری ئەوە نین."