درەو میدیا:  سروە عەبدولواحید و پەرلەمانتاری پێشوی عێراق  و خۆشكی سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەڵێت: لێدوانەكانی بەسمە محەمەد سیاسیە نەك مرۆڤایەتی. سروە عەبدولواحید بە درەو میدیای راگەیاند: بەسمە محەمەد نوێنەری ئاساییش و یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە لە كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق بە پشكپشكێنەی حزبی لەو كۆمسیۆنە دانراوە. دەشڵێت ئەو زانیاریانەی خستویەتی روو لەسەر سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ و ئەندامانی ئەو جوڵانەوەیە، وورد نیەو دوورە لە راستیەوە، لێدوانەكەی سیاسیە نەك مرۆڤایەتی. بەسمە محەمەد مستەفا، ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق سەردانی ئاسایشی سلێمانی كردووەو رایگەیاند "شاسوار عەبدولواحید خۆی داوایكردووە لە زیندانی تاكە كەسیدا بێت‌و مانیشی لە خواردن نەگرتووە‌و دۆخی تەندروستی زۆر باشە"  

(درەو میدیا): ئەندامێكی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق سەردانی شاسوار عەبدولواحید‌و دەستگیركراوەكانی تری جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ دەكات لە ئاسایش‌و رایدەگەیەنێت شاسوار عەبدولواحید خۆی داوایكردووە لە زیندانی تاكە كەسیدا بێت‌و مانیشی لە خواردن نەگرتووە‌و دۆخی تەندروستی زۆر باشە. لە بەیاننامەیەكدا كە كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق بڵاویكردوەتەوە ئاماژەبەوەدراوە كە وەك یەكێك لەو ئەركاتەی لە ئەستۆیدایە و بە گوێرەی یاسا كۆمسیۆنەكە بەدواداچوونی بۆ دۆخی شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ كردووە لەگەڵ ئەو ئەندامانەی تری جوڵانەوەكە كە لە گرتوخانەی ئاسایشی سلێمانیدان. بەیاننامەكە ئاشكراشیكردووە بەسمە محەمەد مستەفا، ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق سەردانی ئاسایشی سلێمانی كردوە بۆ ئاگاداربوون لە دۆخی دەستگیركراوەكان‌و هۆكاری دەستگیركردنیان. لە سەردانەكەیدا بەرپرسانی ئاسایشی سلێمانی  بەو ئەندامەی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراقیان رایانگەیاندووە  زیاتر لە سكاڵایەك لەلایەن پەرلەمانتاران‌و خەڵكانی دیكەوە لەسەر سەرۆك‌و ئەندامەكانی تری جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ تۆماركراوە بە تۆمەتی تەشهیر‌و ناوزڕاندن. بەیاننامەكە ئاشكراشیكردووە كە بەسمە محەمەد،  ئەندامی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق چاوی بە شاسوار عەبدولواحیدو دەستگیركراوەكانی تر كردووە‌و رایانگەیاندووە دۆخی زیندانیان زۆر ئاسایی و سروشتییەوە‌و مامەڵەی مرۆڤانەیان لەگەڵدا دەكرێت‌و بەردەوام كەسوكارەكانیان سەردانیان دەكەن. هەروەها شاسوار عەبدواحید رایگەیاندووە خۆی داوایكردووە لە زیندانی تاكەكەسیدا بێت‌و هەواڵی مانگرتنی لە خواردن دوورە لە راستییەوە‌و وتەی خۆی لەبەردەم دادوەرو بە ئامادەبوونی پارێزەر پێشكەشكردووە.

د. شێركۆ كرمانج  ٤-٤ لە سێ بەشی پێشوتری ئەم زنجیرە وتارە قسەوباسمان لەسەر سیستمی پەرلەمانیی‌و سیستمی سەرۆکایەتیی کرد. ئارگیومێنتی سەرەکی لەو سێ بەشەدا ئەوەبوو کە سیستمی پەرلەمانی گونجاوترە لە سیستمی سەرۆکایەتی بۆ ئەو وڵاتانەی کە تازەبەدیموکراسی گەیشتوون. لەم بەشەدا دوای قسەکردن لەسەر ئەو تەنگژە سیاسیانەی کە ڕووبەڕووی ئەم دوو جۆرە سیستمە سیاسییە دەبنەوە هەوڵدەدەین باس لە گونجاوی‌و نەگونجاوی هەر یەکێک لەو دوو سیستمە سیاسییە بۆ هەرێمی کوردستان بکەین. تەنگژەی سیاسیی لە سیستمی سەرۆکایەتیی تەواو پێچەوانەی سیستمە پەرلەمانییەکان، سیستمە سەرۆکایەتییەکان تەواو تەنگژەئامێزن‌، وەک ئەو کێشە بەردەوامانەی ئۆباما لەگەڵ کۆنگرێس (پەرلەمان)دا هەیبوو یان ئەوەی ئێستا ترەمپ لەگەڵ کۆنگرێسدا هەیەتی. کێشەکانی نێوان سەرۆک لەگەڵ پەرلەماندا سەرچاوەکەی لەوەگرتوە کە هەردوولایان بە جیاو راستەوخۆ لەلایەن خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێن‌. ئەوەی کێشەکان زیاتر قوڵدەکاتەوە ئەوەیە کە هەردوولا، سەرۆک‌و پەرلەمان/کۆنگرێس، بەرنامەو پلان‌و سیاسات‌و مانداتای (mandates) جیاو زۆرجار ناکۆک بەیەکیان پێیە. بۆیە سەرۆک زۆرجار بێئومێدو بێزاردەبێت لە پرۆسەی سیاسی‌. دیسانەوە وەک ئەو کێشانەی کە ئۆباما لە پرسی بیمەی تەندروستی‌و یاساکانی چەکداماڵین هاتە پێشی‌و ئەوانەش کە ترمپ لە دروستکردنی دیواری نێوان ئەمریکاو مەکسیک هاتۆتەپێشی نمونەی پشتڕاستکەرەوەن. ئا لەوکاتانە سەرۆک لەوانەیە بێگوێدانە پەرلەمان بڕیاری وا بدات کە هێزی یاسایان هەبێت، وەک ئەوەی لە ئینگلیزی پێیدەگوترێت (rule by decree-law). لادانی سەرۆک لە سیستمی سەرۆکایەتیی نزیک بە نەکردەیە، تەنانەت ئەگەر سەرۆک دوای هەڵبژاردنەکان هیچ پشتیوانییەکی جەماوەری یان پەرلەمانی نەبێت یان ئەوەتا کارێکی نادەستوری ئەنجامبدات، چونکە سەرۆک شەرعیەتی لە خەڵک وەرگرتوە بۆیە پەرلەمان ناتوانێت لەسەر کار لایدات یان داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت بکات، وەک پێشتر ئاماژەمانپێکرد مەگەر لە حالەتی تانەلێدان (impeachment). ئەویش زۆرینەیەکی ڕەهای دەوێت بۆیە تاوانبارکردنی سەرۆک یان متمانە لێسەندنەوەی نزیک بە نەکردەیە، وەک لە کەیسی بیل کلینتن‌و مۆنیکا دیمان کە سەرەڕای ئەوەی بەڵگەی تەواو بەدەستەوەبوو کە کلینتن لەگەڵ مۆنیکا لەناو کۆشکی سپی کاری سێکسی ئەنجامدابوو کەچی کۆنگرێس نەیتوانی متمانەی لێبستێنێتەوە. ئەمە لە وڵاتێکی وەک ئەمریکا چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان پەرلەمان‌و سەرۆک لە سیستمە سەرۆکایەتییەکەیاندا ئاوا سەخت بێت دەبێت لە وڵاتێکی/هەرێمێکی وەک کوردستان ئەم کێشەیە چەند ئاستەم بێت. لەگەڵ قوڵبونەوەی کێشەکان‌و گەیشتنیان بە ئاستی تەنگژە، وەک ئاماژەی پێکرا، ئیدی ئەگەری ئەوە هەیە کە هەم سەرۆک یان ئۆپۆزسیۆن پەنا بۆ هێزە سەربازییەکان ببەن بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەکان، یان هێزە سەربازییەکان خۆیان لە پرسەکە هەڵقورتێنن‌و سەرۆک لابدەن‌و پەرلەمان هەڵبوەشێننەوە. بەبنەما لەسەر ئەو لۆجیکەی کە سیستمە سەرۆکایەتییەکانی لەسەر دامەزراوە بەگشتی سەرۆکێکی هەڵبژێردراو ماوەیەکی دیارکراویان هەیە. بۆیە لۆجیکی سەرۆکایەتی مەیلی بەوەدایە کە سەرۆکێک بەرهەمبێنێت کە بەردەوام لەگەڵ پەرلەمان‌و کۆمەڵگەی مەدەنی لە ڕووبەڕووبوونەوەو بەگژیەکداچوونەوەن، وەک ترەمپ و کۆنگرێس لەلایەک‌و ترەمپ‌و کۆمەلگەی مەدەنی‌و میدیا لەلایەکی دیکە. بەگشتیش هەردولا بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئەوان شەرعییەتییان لە خەڵک وەرگرتووە بۆیە ئامادەنین گوێڕایەڵی لە گروپ‌و رێکخراوە بەرگریکەرەکان لە مافەکانی کەمینەکان، چ کەمینەی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی بن یان کەمینەی نەتەوەیی‌و ئایینی. ئەم دیاردەیە بە زەقی لە کوردستان لەسەروبەندی ناڕەزاییەکان لەسەر پرۆژەی دەستورو یاسای خۆپیشاندان بەدیدەکران. تەنگژەی سیاسی لە سیستمی پەرلەمانی ئەم کێشانەی لەسەرەوە لە پەیوەند بە سیستمی سەرۆکایەتی باسیلێکرا زۆر کەمتر ڕووبەرڕووی سەرۆکی حکومەت‌و پەرلەمان لە سیستمە پەرلەمانییەکان دەبنەوە. ئەمەش بۆئەوە دەگەڕێتەوە کە لە سیستمی پەرلەمانی سەرۆک وەزیران نوێنەرایەتی ئەو حیزبە یان ئەو ئیئتیلافە دەکات کە زۆرینەی پەرلەمانی پێکدێنن بۆیە بۆ تێپەڕکردنی بڕیارو یاساکان ململانێکان ئەگەر دروستیشبن ناگەن بە بنبەست. پوختەی هەر چوار بەشی ئەم زنجیرە وتارە بەبنەما لەسەر ئەم شیکردنەوانەی سەرەوە دەتوانین بڵێین کە هەڵبژاردنی سیستمی سەرۆکایەتی بۆ ئەو وڵات‌و گەلانەی کە لە سیستمێکی پاشایەتیی-سوڵتانیی یان تۆتالیتێری/دکتاتۆریی تازە رزگاریان بووەو دەیانەویت بەرەو دیموکراسی بچن ئەوا هەڵبژارندن‌و پەیڕەوکردنی سیستمی سەرۆکایەتی لەبەرئەوەی فەزاکانی ئازادی کەمدەکاتەوەو سیستەمێکی کێشەئامێزەو تەگەرە لەپێش کۆمەڵگەی مەدەنی دروستدەکات‌و تەنگ بە فرەحیزبی هەڵدەچنێت‌و ئەگەری کودەتا زیاددەکات‌ هەڵەیەکی کوشندەیە. جۆرجیاو بولگاریا دوو نمونەی دیارن لەم پەیوەندەدا، جۆرجیا دوای رزگاربوون لە دەسەڵاتی یەکێتی سۆڤییەت سیستمی سەرۆکایەتی هەڵبژارد ئەمەش بۆ ئەو دەوڵەتە بوو بە یەکێک لە هۆکارەکانی گەشەنەکردنی کۆمەڵگای مەدەنی‌و رۆیشتنی ئەم وڵاتە بۆ ئاقارەکانی تاکڕەوی. هاوکات بولگاریا دوای رزگاربوونی لە سیستمە تۆتالیتارییە کۆمۆنیستەکە سیستمی پەرلەمانی هەڵبژارد ئەمەش گەشەیەی کۆمەڵگای مەدەنی‌و دیموکرسی لێکەوتەوە بەتایبەت ئەگەر بەراوردبکرێت بە جۆرجیا، ئەمە ئەگەر قسە لەسەر ئەو شەڕە ناوخۆیی‌و ئاژاوەو ناسەقامگیریانە نەکەین کە ساڵانێک دوای رزگاربوون جۆرجیا پێیداتێپەڕی.   بەشی ( 3-4 ) http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=3852 بەشی ( 2-4 )  http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=3784&fbclid=IwAR3nv1RpR04pPORK7OqAQT1ZNFYQxD8gKyJhtVZPGbPQQLtGBb5_f2zq9lk بەشی ( 1-4 ) http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=3762&fbclid=IwAR1dCsvvcoH8W67gMmM9aYh63-ZqMVC16qTsU2DhH3n3lwBzhm60NIsfpkw 

(درەو میدیا):  ناوهێنانی مەسعود بارزانی  لە راگەیەنراوی لیژنەی  ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم بە ( سەرۆك بارزانی ) ناكۆكی دەخاتە نێوان ئەندامانی ئەو لیژنەیەی پەرلەمانی كوردستان و دوو راگەیەنراوی دیكەی بەدوای خۆیدا هێنا. لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان رۆژی 23/5/2019 راگیەنراوێكی سەبارەت بە بارودۆخی كەركوك و ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم بڵاوكردەوە، لە راگەیەنراوەكەدا باسی رۆڵی مەسعود بارزانی كراوە لە چارەسەری ئەو كێشەیەدا " لیژنەكەمان لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان بەزوویی هاتینە سەر خەت و لێكۆڵینەوەمان لەم هەنگاوە مەترسیدارە كردووە بە هیمەتی حەكیمانەی جەنابی سەرۆك بارزانی كە هەر زوو بە دەنگیانەوە هاتووە"  ئەم راگەیەنراوە لەلایەن جێگرو بڕیاردەری لیژنەكەوە رەتكرایەوەو لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەیان بەوەكردووە " ئێمەوەكو جێگری سەرۆك و بڕیاردەری لیژنە بێئاگاین لەم ڕاگەیەندراوە" كە هەریەك لە جەمال هەروتی جێگری سەرۆكی لیژنە ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم و مەلا ناسر بڕیار دەری لیژنەكەوە بڵاوكراوەتەوە ئاماژە بەوەكراوە "لەدەستپێكەوە تا ئێستا، هەوڵی جددی و ویستێكی ئەرێنی هەبووە بەئاڕاستەی چارەسەركردنی كێشەكان لەدەرەوەی هەموو حزب و قەوارەو كەسایەتییە سیاسی و مەعنەوییەكان؛ بەپێچەوانەوە، ئەم پرسە پەیوەستبووه ‌بەپەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندییەوە، و هەموو ناوهێنانێك لەدەرەوەی ئەم سێ دامەزراوەفەرمییە، بێ بنەمایەو دەچێتەچوارچێوەی موزایەداتی سیاسییەوە" سیروان بابان ئەندامی فراكسیۆنی نەوەی نوێ و ئەندامی لیژنەكە راگەیەنراوەكە بە حزبی دادەنێت و  لە راگەیەنراوێكدا دەڵێت" بەداخەوە دوێنێ شەو بەناوی لیژنەكەمانەوە لالەیەن سەرۆكی لیژنەوە بەبێ رەزامەندی زۆرینەی ئەندامانی لیژنەكەمان بەیاننامەیەكی حیزبی ئامێزیان بلاوكردەوە لەناویدا سوپاسی سەرۆكی پارتێكی دیاریكراو دەكەن" دەقی راگەیەندراوەكەی لیژنەی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم لەپەرلەمانی كوردستان: راگەیەندراوێك لە لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان دوای ئەوەی هێرشێكی نەخشە بۆ داڕێژراو بۆ سەر كێڵگە كشتوكاڵییەكانی خانەقین و دوبز و گوندەكانی سەر بە ناحیەی سەرگەڕانی پارێزگای كەركووك ئەنجامدرا، لیژنەكەمان لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان بەزوویی هاتینە سەر خەت و لێكۆڵینەوەمان لەم هەنگاوە مەترسیدارە كردووە بە هیمەتی حەكیمانەی جەنابی سەرۆك بارزانی كە هەر زوو بە دەنگیانەوە هاتووە بەدانیشتنی لیژنەكەمان لەگەڵ جوتیارانی ئەو گوندانە و بەرزكردنەوەی ڕاپۆرتمان بۆ لایەنە پەیوەندیدارەكان توانرا ڕێگە لەو پلانە بگیرێت و بەفەرمانێك ئێستا ڕێگە دەدرێت ئەو جوتیارانە كاری دروێنەی خۆیان بكەن. ئێمە وەك چۆن سەرەتا بەڵێنمان پێدان تەواوی هەوڵەكانمان دەخەینە گەڕ كە ئەم كێشەیە بەزوویی چارەسەر بكەین بەڵێنی ئەوەشیان پێدەدەین بەزوویی لەڕێگەی یاساوە مافەكانیان بپارێزرێن... لێرەشەوە سوپاسی فراكسیۆنە كوردستانییەكانی پەرلەمانی بەغداد دەكەین كەهاوكاری باشمان بوون بەدەم داوای لیژنەكەمانەوە هاتن. لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان 23ی ئایاری ساڵی 2019 دەقی راگەیەنراوی ئەندامانی یەكێتی لە لیژنەكە   ‎لەڕۆژی ٢٣-٥-٢٠١٩ ڕاگەیێندراوێك لەلیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لەماڵپەڕی فەرمی، پەرلەمانی كوردستان، بڵاو كراوتەوە لەلایەن سەرۆكی لیژنەی ناوچەكوردستانییەكان لەهەمبەر ڕەوشی خانەقین، دوبز، و گوندەكانی سەر بەناحیەی سەرگەڕانی  پارێزگای كەركوك.  ‎لێرەوە ئەم ڕوونكردنەوەیە بۆ ڕای گشتی ڕادەگەیەنین، كەئەم بۆچونە دیراسەنەكراو و هەڵوەستەنەكراوە، و تەنها ڕاو و بۆچونی سەرۆكی لیژنەو ئەندامانی فراكسیۆنەكەیەتی؛ ئێمەوەكو جێگری سەرۆك و بڕیاردەری لیژنە بێئاگاین لەم ڕاگەیەندراوە. ‎لێرەشەوە ڕایدەگەیەنین كەلەسەرەتای دروستبوونی ئەم كێشەیەوەـ كەدەستێكی تێكدەر و ویستێكی مەترسیدار زیان دەگەیێنێت بەبەرژەوەندی جوتیار و هاووڵاتییانی ناوچەكە بەگشتی لەلایەن داعش و عەرەبە هاوردەكانەوەـ ئێمە وەكو لیژنەی ناوچەكوردستانییەكان، خەمخۆرییان بووین و كێشەكانمان بەدروستی گەیاندووەتەلایەنەپەیوەندیدارەكان بەپرسەكە.  ‎لەدەستپێكەوە تا ئێستا، هەوڵی جددی و ویستێكی ئەرێنی هەبووە بەئاڕاستەی چارەسەركردنی كێشەكان لەدەرەوەی هەموو حزب و قەوارەو كەسایەتییە سیاسی و مەعنەوییەكان؛ بەپێچەوانەوە، ئەم پرسە پەیوەستبووه ‌بەپەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندییەوە، و هەموو ناوهێنانێك لەدەرەوەی ئەم سێ دامەزراوەفەرمییە، بێ بنەمایەو دەچێتەچوارچێوەی موزایەداتی سیاسییەوە.  ‎بۆیه ‌هەموو هەوڵێكی بەلاڕێدابەر ڕەتدەكەینەوه، و ڕایدەگەیەنین كەپاراستنی ژیان و بژێوی هاووڵاتییان و زامنكردنی سەقامگیری سیاسی و ئابووری، جێگەی هیچ جۆره ‌موزایەدەیەكی تێدا نابێتەوه؛ داواكارین ئەم جۆره ‌هەوڵە بێ بەرهەمانه ‌نەبنەڕێگر لەبەردەم كاری پێكەوەیی و دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو بۆ كێشەی هاووڵاتییان. جەمال هەروتی /جێگری سەرۆكی لیژنە ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم مەلا ناسر بڕیار دەری لیژنە   دەقی راگەیەنراوی سیروان بابان پەرلەمانتاری نەوەی نوێ پەرلەمان و لیژنەكانی مولكی هیچ حیزبێك نین.. من وەك ئەندامی لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لەپەرلەمانی كوردستان، چ بەتەنهاو بەهاوبەشی لەگەل گشت ئەندامانی ئەو لیژنەیە كارمان كردووە بۆ ئەوەی بەدەم كێشەی هاوولاتیانمانەوە بچین و هاوكاریان بین. ئەو كێشانەی كەلەئەنجامی ئەو بارە نالەبارەی دوای ریفراندۆم و شانزەی ئۆكتۆبەر هاتونەتە ئاراوە. هاولاتیانی كورد لەو ناوچانە توشی چەندین ناڕەحەتی بونەتەوەو ژیان و گوزەرانیان كەوتوەتە ژێر هەڕەشەی تەعریبكردنەوە. لەم دواییشدا كار گەیشتە ئەوەی كە نەتوانن دەغل و دانیان كەمولكی باوو باپیرانیانە دروێنە بكەن.  ئەو هەولانەی كەوەك لیژنەو هەروەها وەك پەرلەمانتار داومانە، ناچێتە بالانسی هیچ لایەنێكەوە. بەداخەوە دوێنێ شەو بەناوی لیژنەكەمانەوە لالەیەن سەرۆكی لیژنەوە بەبێ رەزامەندی زۆرینەی ئەندامانی لیژنەكەمان بەیاننامەیەكی حیزبی ئامێزیان بلاوكردەوە لەناویدا سوپاسی سەرۆكی پارتێكی دیاریكراو دەكەن. من هەر ئەوكات و ئێستاش لێرەوە ئەو بەیاننامەیە رەتدەكەمەوە و كاری من لەولیژنەیە پەیوەست دەكەم بەبێلایەنی و پاوان نەكردنی حیزب و كەسایەتیەكانەوە. هەر بۆ زانین، لەهەفتەی رابردوودا چەندین جار بەتاكە بال سەردانی مەیدانیی كەركووك و چەند ناوچەیەكم كردووە و بەهیچ شێوەیەك باسیشم لێوە نەكردووە چونكە ئەوە بەشێكە لەئەركی پەرلەمانتاریم. ئێمە لەپەرلەمان و لەلیژنەكان دەبێت بە ڕۆحی كوردانە كار بكەین نەك بۆ پیاهەلدانی سەركردەكان كەزۆربەیان هۆكاری ئەو بارە نالەبارەی ئێستای شاری كەركووك و ناوچە دابراوەكانن.  سیروان بابان / ئەندامی لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم لەپەرلەمانی كوردستان، ٢٠١٩/٥/٢٤

درەو میدیا:  " پارێزگاری پێشووی كەركوك.. سندوقە رەشەكەی مافیاكانی كوردستان" ئەمە ناونیشانی ڕۆژنامەی (ئەخباری لوبنانی)یە كە لەژمارەی ئەمڕۆیدا (25/ 5/ 2019 )، ڕاپۆرتێكی ووردی لەسەر كەیسی دەستگیركردنی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك لە لوبنان بڵاوكردۆتەوە.  رۆژنامەكە نوسیویەتی " كاربەدەستانی هەرێمی كوردستان و هەندێك لایەنی سیاسی عێراق هەوڵەكانیان  چڕكردۆتەوە بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم و لەو پێناوەشدا گواستنەوەی پارە لەنێوان هەولێر و بەغدا و بەیروت بەدەیان ملیۆن دۆلار  زیادیكردووە بە ئامانجی رزگاركردنی".  سەبارەت بەو سكاڵایانەی كەلەسەر پارێزگاری كەركوكەو كە بەپێی راپۆرتەكە " لە ئێستادا نەجمەدین كەریم  ناتوانێت بچێتە دەرەوەی‌ لوبنان چونكە پاسپۆرتە ئەمریكییەكەى لەلایەن پۆلیسی ئینتەرپولەوە دەستبەسەرەو گەشتكردن بۆ دەرەوەی لوبنانیشی لێ قەدەغەكراوە " بریتیە لە ": بەقاچاغبردنی نەوت و دزینی داهاتەكەی، بەكارهێنانی دەسەڵاتی ئەمنی دژی پێكهاتەكانی كەركوك"   رۆژنامەكە ئەوەشی خستۆتە روو كە"  هەولێر هەوڵەكانی چڕكردوەتەوە بۆ ئازادكردنی، سەرەڕای هەوڵی هەندێك لایەنی سیاسی لە بەغدا" ئەوەشی‌ نوسیوە، "بۆیە بەرپرسانی پارتی لەهەوڵی بەردەوامدان بۆ ئازادكردنی، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەوكەسە لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە داواكراوە، بۆیە پێناچێت ئەو هەوڵانە سەربگرن". تەنانەت مەسعود بارزانی پەنای بۆ ئەیاد عەلاوی بردووە بۆ ئەو كەیسەو رۆژنامەكە ئاماژەی بەوەكردووە " مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتیش ڕاستەوخۆ داوای لەئەیاد عەلاوی كردوە ڕۆڵی نێوەندگیر ببینێت و بەهۆی پەیوەندییە تایبەتەكانیشی لەگەڵ سەعد حەریری سەرۆك وەزیرانی لوبنان، هەوڵی ئازادكردنی پارێزگاری پێشوی كەركوك چڕبكاتەوە" سەبارەت بە كاریگەری هەوڵەكانی هەولێر بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم راپۆرتەكە لە  زاری چەند سەرچاوەیەكی دیبلۆماسی  عێراقییەوە دەڵێت: "بەغدا هەوڵ و فشارەكانی هەولێر بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم رەتدەكاتەوە، بەتایبەت بەهۆی ئەوەی پارێزگاری دەستپێلەكاركێشراوە لەلایەن دادگای حكومەتی ناوەندەوە داواكراوە، نەك دادگای هەرێم"    

درەو میدیا:  لە راگەیەنراوێكدا هەردوو فراكسیۆنی  نەوەی نوێ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی و پەرلەمانی كوردستان  نێگەرانی خۆیان بەدەستگیركردنی خۆبەخشان و سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێو رایدەگەیەنن و دەڵێن"  لێكەوتەكانی دوای بەیانی ٢١ ی نیسان و دەستگیر كردنی سەرۆكی جوڵانەوەكە و ژمارەیەك لە خۆبەخشانی نەوەی نوێ، دۆسێیەكی بە تەواوی جیاوازە لە رەخنە سیاسییەكانی ئێمە و ئەو بابەتە جێگەی نیگەرانی قووڵی ئێمەیە و لێرەوە پێداگری دەكەین لە سەروەری یاسا و بێتاوانی دەستگیركراوەكان تا دوا بڕیاری دادگا و دابینكردنی ھەموو مافێكی دەستگیركراوەكان لە بینینی پارێزەر و كەسوكار و ھەموو دەستتێوەردانێكی سیاسی لەو دۆسێیە رەتدەكەتنەوە و داوای دادگاییەكی شەفاف و سەربەخۆ و بێلایەن دەكەین" ئەندامانی ئەو دوو فراكسیۆنە كە پێشتر رەخنەی توندیان ئاراستەی سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەكرد رایانگەیاندووە" ئامانجی باڵا و سەرەكی ئێمە، وەك ئاراستەیەكی سیاسی جیاواز و وەفادار بەو دید و بنەمایانەی ھەمیشە بانگەوازمان بۆ كردون، سەركردایەتیكردنی ئۆپۆزیسیۆنە بۆ كێبركێی سیاسیی لەگەڵ حیزبەكانی دەسەڵات و كۆتاییھێنان بە ستەمكاری دەسەڵاتی كوردی و حوكمڕانی بنەماڵە" دەقی راگەیەنراوەكە  راگەیەندراوێك بۆ رایگشتی بەڵێ بۆ دادگاییەكی شەفاف و بێلایەن و سەربەخۆ! ‎لێكەوتەكانی بەیانی ھاوبەشی ٢١ ی نیسانی ٢٠١٩ ی ئەنجومەنی باڵا و فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ھەم چاوەڕوان نەكراو بون و ھەم جێگەی نیگەرانی قووڵی ئێمەیە. لە ئێستادا بە پێویستی دەزانین دیدی خۆمان سەبارەت بە ناكۆكیە سیاسیەكان و دواتر دەستگیركردنی سەرۆك و ژمارەیەك خۆبەخشی نەوەی نوێ بۆ رایگشتی بخەینە روو: یەكەم: بەیانی ٢١ ی نیسان، بۆ ئاگاداركردنەوەی رایگشتی بوو لەو راستییەی كە جوڵانەوەی نەوەی نوێ بەلاڕێدا براوە و لەبری جوڵانەوەیەكی سیاسی سەرتاپا جیاواز، تووشی ھەمان پەتا و نەخۆشی حیزبە تەقلیدیەكان كراوە و بووەتە باندێكی تەنگەبەری خێزانی و لقێكی كۆمپانیا و ئامرازێكی سیاسی بۆ بەرژەوەندی دارایی. ئێمە شانازی دەكەین، وەك بەڵێنمان بە گەلەكەمان داوە، دژی حیزبی بنەماڵە و تێكەڵ كردنی حیزب و بازرگانیین و لەسەر ئەم بنەما سیاسیی و ئەخلاقییە بەردەوام دەبین. دوەەم: لێكەوتەكانی دوای بەیانی ٢١ ی نیسان و دەستگیر كردنی سەرۆكی جوڵانەوەكە و ژمارەیەك لە خۆبەخشانی نەوەی نوێ، دۆسێیەكی بە تەواوی جیاوازە لە رەخنە سیاسییەكانی ئێمە و ئەو بابەتە جێگەی نیگەرانی قووڵی ئێمەیە و لێرەوە پێداگری دەكەین لە سەروەری یاسا و بێتاوانی دەستگیركراوەكان تا دوا بڕیاری دادگا و دابینكردنی ھەموو مافێكی دەستگیركراوەكان لە بینینی پارێزەر و كەسوكار و ھەموو دەستتێوەردانێكی سیاسی لەو دۆسێیە رەتدەكەتنەوە و داوای دادگاییەكی شەفاف و سەربەخۆ و بێلایەن دەكەین. سێھەم: ئامانجی باڵا و سەرەكی ئێمە، وەك ئاراستەیەكی سیاسی جیاواز و وەفادار بەو دید و بنەمایانەی ھەمیشە بانگەوازمان بۆ كردون، سەركردایەتیكردنی ئۆپۆزیسیۆنە بۆ كێبركێی سیاسیی لەگەڵ حیزبەكانی دەسەڵات و كۆتاییھێنان بە ستەمكاری دەسەڵاتی كوردی و حوكمڕانی بنەماڵە. فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی كوردستان ٢٤ ی ئایاری ٢٠١٩  

(درەو میدیا): سیروان بارزانی 75%ی پشكەكانی كۆمپانیای كۆڕەك بۆ پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان دەكڕێتەوە، دوو كۆمپانیای فەرەنسی‌و كوەیتی لە دادگا سكاڵا لە كۆڕەك دەكەن‌و داوای قەرەبوو دەكەن. بەپێی بەڵگەنامەیەك كە سایتی (بلۆمبێرگ) بڵاویكردوەتەوە، دەستەی پەیوەندییەكان‌و راگەیاندنی عێراق، كۆمپانیای "ئۆرانج"ی فەرەنسی لە پشكدارێتی كۆمپانیای "كۆڕەك" كردوەتە دەرەوە‌و پشكەكانی بەخشیوە بە چەند وەبەرهێنێكی لۆكاڵی. بلومبێرگ باسلەوەدەكات، دەستەی پەیوەندییەكان‌و راگەیاندنی عێراق فەرمانێكی ئیداری دەركردووە بۆ حەواڵەكردنی رێژەی 44%ی پشكی كۆمپانیای "ئۆرانج" كە بە هاوبەشی لەگەڵ كۆمپانیای "ئەجیلیتی" كوەیتی لەناو كۆمپانیای كۆڕەك هەیەتی. فەرمانەكەی دەستەی پەیوەندییەكانی عێراق، خاوەندارێتی پشكی كۆمپانیای "ئۆرانج"ی فەرەنسی گواستوەتەوە بۆسەر سێ وەبەرهێنی ناوخۆیی لە هەرێمی كوردستان كە یەكێكیان (سیروان بارزانی) برازای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، هەرێمی كوردستان فەرمانەكەی دەستەی راگەیاندنی عێراقی جێبەجێكردووە‌و خاوەندارێتی پشكەكەی گواستوەتەوە بۆسەر پشكی وەبەرهێنەرە ناوخۆییەكان. بە سەندنەوەی پشكی كۆمپانیا فەرەنسییەكە، ئێستا رێژەی 75%ی كۆمپانیای كۆڕەك بە تەنیا پشكی سیروان بارزانییە.  ساڵی 2011 هەردوو كۆمپانیای "ئۆرانج"‌و "ئەجیلیتی" لەڕێگەی وەبەرهێنانی بڕی (810 ملیۆن) دۆلارەوە، پشكێكیان لە كۆمپانیای كۆڕەك كڕی، بەڵام دەستەی پەیوەندییەكان‌و راگەیاندنی عێراق ساڵی 2014 رایگەیاند، ئەو گرێبەستە بۆ كڕینی پشكەكەی كۆڕەك هەڵوەشاوەتەوە، چونكە كۆمپانیا فەرەنسی‌و كوەیتییەكە پابەند نەبوون بە بەڵێنەكانیان بۆ دروستكردنی تونێل‌و دانانی تۆڕەكان. وتەبێژی كۆمپانیا فەرەنسییەكە رایگەیاند:" پشكی ئۆرانج‌و ئەجیلیتی بەشێوەیەكی نایاسایی دەستی بەسەردا گیراوە‌و ئۆرانج بەردەوام دەبێت لەسەر گرتنەبەری هەموو هەنگاوێك بۆ وەرگرتنی قەرەبوو". لەلایەكی ترەوە كۆمپانیای ئەجیلیتی دەڵێ" بەردەوامە لەسەر رێوشوێنە یاساییەكان لە دوبەی‌و نیویۆرك‌و سەنتەری نێودەوڵەتی تایبەت بە یەكلاكردنەوەی ناكۆكییە داراییەكان، بۆ گێڕانەوەی پشكەكەی لە كۆمپانیا عێراقییەكە". لەبەرامبەردا سیروان بارزانی كە یەكێك لە بەهێزترین پیاوانی خاوەنی كار لە عێراق بەرگری لە بڕیارەكەی دەستەی پەیوەندییەكانی عێراق دەكات‌و دەڵێ" دادگاكانی عێراق پیشتوانی بڕیارەكەیان كردووە‌و بەهۆی بڕیارەكەی دەستەی پەیوەندییەكانەوە شانم داوەتەبەر مامەڵەكردن لەگەڵ قەرزەكانی كۆڕەك".  

( درەو میدیا): پەرلەمانتارێكی بزوتنەوەی گۆڕان لە بەغداد لەسەر موچەی موچەخۆرانی هەرێم لە داواكاری گشتی عێراق سكاڵا تۆماردەكات. لە بەیاننامەیەكدا غالب محەمەد پەرلەمانتاری فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق وتی:" حكومەتی عێراق تائێستا چوار مووچەی تەواوی 2019ی فەرمانبەرانی هەرێمی كورستانی ناردووەو بەمنزیكانە مووچەی مانگی 5یش دەنیرێت، كەچی تەنیا دوو مووچەی دابەشكردووەو پاری دوو مووچەكەی دیكەی بۆ دانەوەی قەرزی كۆمپانیا و بەڵێندەران بەكارهێناوە، لە كاتێكدا مووچە بابێكی تایبەتەو نابێت و نایاساییە بۆ بابەتی دیكە بەكاربهێنرێت، بەڵكو ئەوە مافی فەرمانبەرانەو دەبێت بدرێت بەوان، بۆیە بەم هۆكارە سكاڵام تۆماركردووە". ئەو پەرلەمانتارەی گۆڕان وتیشی:" بابەتێكی تر كە سكاڵام لەسەر حكومەتی هەرێم تۆماركردووە، گواستنەوەی كەسێكە بەناوی (ئەبوبەكر) لە داواكاری گشتی هەولێرەوە بۆ قەزای خەبات، لەبەر ئەوەی داوای مافی فەرمانبەرانی كردووەو بە حكومەتی وتووە بۆچی مووچەی خەڵك نادەن". لە كۆتایی بەیاننامەكەیدا غالب محەمەد جەخدەكاتەوە كە ئەگەر داواكاری گشتی عێراق لەسەر ئەم دوو پرسە وەڵامی نەبێت و كاری لەسەر نەكات، ئەوا لە دادگای فیدراڵی عێراق سكاڵا لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماردەكات. دەقی بەیاننامەكە: بۆ رای گشتی عێراق و هەرێمی كوردستان بۆ هەموو راگەیاندنەكان ئەمڕۆ لە داواكاری گشتی عێراق سكاڵام لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماركرد. وەكو ئاگادارن حكومەتی عێراق تائێستا چوار مووچەی تەواوی 2019ی فەرمانبەرانی هەرێمی كورستانی ناردووەو بەمنزیكانە مووچەی مانگی 5یش دەنیرێت، كەچی تەنیا دوو مووچەی دابەشكردووەو پاری دوو مووچەكەی دیكەی بۆ دانەوەی قەرزی كۆمپانیا و بەڵێندەران بەكارهێناوە، لە كاتێكدا مووچە بابێكی تایبەتەو نابێت و نایاساییە بۆ بابەتی دیكە بەكاربهێنرێت، بەڵكو ئەوە مافی فەرمانبەرانەو دەبێت بدرێت بەوان، بۆیە بەم هۆكارە سكاڵام تۆماركردووە. بابەتێكی تر كە سكاڵام لەسەر حكومەتی هەرێم تۆماركردووە، گواستنەوەی كەسێكە بەناوی (ئەبوبەكر) لە داواكاری گشتی هەولێرەوە بۆ قەزای خەبات، لەبەر ئەوەی داوای مافی فەرمانبەرانی كردووەو بە حكومەتی وتووە بۆچی مووچەی خەڵك نادەن. ئەگەر داواكاری گشتی عێراق لەسەر ئەم دوو پرسە وەڵامی نەبێت و كاری لەسەر نەكات، ئەوا لە دادگای فیدراڵی عێراق سكاڵا لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماردەكەم. غالب محەمەد عەلی پەرلەمانتاری عێراق 23ی ئایاری 2019  

راپۆرت: BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت هواوی كە دووەم گەورە كۆمپانیای دروستكردنی موبایلی زیرەكە لە جیهاندا، روبەڕووی ئاستەنگ بووەتەوە، ئەمەش دوای ئەوەی گوگڵ رایگەیاند رێگاكانی گەیشتنی بەو پرۆگرامانە كۆتوبەند دەكات، كە بەرهەمی دەهێنێت.  گەشەی ئەم كۆمپانیا چینی-یە لە داهاتوودا وابەستەیە بە ئاستی پشتبەستنی خەڵك بەو پرۆگرامانەی كۆمپانیای زەبەلاحی گوگڵ بەرهەمیان دەهێنێت، كە بە بزوێنەری سێرچ (گەڕان)ە بەناوبانگەكەی ناسراوە، لەنێویاندا یوتیوب‌و نەخشە‌و پۆستی ئەلیكترۆنی (ئیمێڵ). بڕیارەكەی گوگڵ دوای ئەوە هات ئیدارەی دۆناڵد ترەمپی سەرۆك ئەمریكا هواوی خستە لیستی ئەو كۆمپانیایانەی كە بەبێ وەرگرتنی مۆڵەت لە حكومەت، كۆمپانیا ئەمریكییەكان ناتوانن بازرگانی لەگەڵدا بكەن.   ئەم بڕیارەی گوگڵ دەبێتەهۆی كۆتوبەندكردنی كۆمپانیا چینی-یەكە لە دەستڕاگەیشتن بەو ئەپدەیتانەی كە سیستمی ئەندرۆید بەرهەمیان دەهێنێت، هەروەها رێگەی گەیشتنیشی بە "ئەپ ستۆر" كۆتوبەند دەكات كە بە گوگڵ پلەی ناسراوە. پێدەچێت ئەمە كاریگەری دابنێت لەسەر گەشەی خێرای هواوی، كە توانیویەتی لە فرۆشتنی ئامێری تەلەفۆنی زیرەكدا كۆمپانیای ئەپڵ تێپەڕێنێت. ئێستا بەڕێوەبەر‌و كۆمپانیا جێبەجێكارەكان تاوتوێی ئەوە دەكەن ئایا تا چ ئاستێك خەڵك بەرگەی ئەوە دەگرن ئەپلیكەیشنەكانی گوگڵ لەناو موبایلە هواوی-یەكانی دەستیاندا نەبێت، ئەو ئەپلیكەیشنانەی كە بوون بەبەشێكی گرنگ لە ژیانمان.  بایدۆ.. تاكە بزوێنەری سێرچ لە چین گەڕان بۆ زانیاری‌و وەڵامدانەوە گوگڵ دەستیكردووە بە فەراهەمكردنی بزوێنەری سێرچ بۆ زانیارییەكان لە ئینتەرنێتدا، تائێستا ئەمە باشترینی ئەو شتانەیە كە پێشكەشیكردووە. ئەگەر خەڵك لەسەرتاسەری جیهان سێرچ بۆ بابەتێك بكەن لە ئینتەرنێت، رێژەی 89%یان گوگڵ بەكاردەهێنن. كۆمپانیای "نێت ماركێت شیر" دەڵێ دووەم بزوێنەری سێرچ لەڕووی بەكارهێنانەوە، بە ركابەرێكی راستەوخۆی گوگڵ دانانرێت. لە چین رێژەی 8%ی خەڵك ئەو بزوێنەری سێرچە بەكاردەهێنن كە بە (بایدو) ناسراوە، چونكە حكومەت گوگڵی راگرتووە. بۆیە نائامادەگی بزوێنەری سێرچی گوگڵ لە هواویدا تەنیا كاریگەری لەسەر بازاڕی ناوخۆیی نابێت، بەڵام خەڵك ئەگەر ویستیان سێرچ بۆ زانیارییەك بكەن، بەكارهێنانی گۆگڵ بەباشتر دەزانن، ئەمەش دەبێتە هۆی لەقاڵبدانی كڕینی ئامێری هواوی لەلایەن هەندێك لە هاوبەشەكانەوە لەسەر ئاستی جیهان.  تیكتۆك.. ئەو ئەپلیكەیشنەی كە ركابەرێتی یوتیوب دەكات تەماشاكردن لە نزیكەوە گوگڵ لە 2006دا یوتیوبی كڕی، ئاستی سەركەوتنی گەیشتە سنورێك كە لەگەڵیدا ئەركێكی نوێ دەركەوت كە ئەویش یوتیوبەر (بەكارهێنەری یوتیوب)ە. ئەگەر لێهاتویت لە یارییەكانی كۆمپیوتەر‌و، بەكارهێنانی هەندێك لە بابەتەكانی جوانكاری، یاخود ئەژمارێكت هەیە بۆ میوانداریكردنی خەڵك، یاخود قسەكردن لەبارەی كاروباری ژیانەوە، لە كەناڵەكەتەوە لە یوتیوب ملیۆنان خەڵك تەماشات دەكەن‌و دەبیت بە ملیۆنێر. سەرباری سەركەوتنی یوتیوب بەو ئاستەی كە توانیویەتی هەندێك خەڵك بەناوبانگ‌و دەوڵەمەند بكات (گۆڤاری فۆربیس دەڵێ ساڵی رابردوو 10 كەس لە ئەستێرە یەكەمینەكانی زیاتر لە 180 ملیۆن دۆلاریان بەدەستهێناوە)، هێشتا لەو لایەنەوە‌و لە ئەپلیكەیشنی ڤیدیۆكانی ترەوە، روبەڕووی ركابەرێتی بەهێزی گوگڵ دەبێتەوە. لە كۆتایی ساڵی 2018دا، لەڕووی داونلۆدكردنەوە لەلایەن خەڵكەوە لەسەر ئاستی جیهان، ئەپلیكەیشنی "تیكتۆك" پلەی سێیەمی بەدەستهێنا، ئەمە بەپێی قسەی كۆمپانیای "سینسۆر تاوەر" بۆ بازاڕكاری.  تیكتۆك لە ساڵی 2016دا دەركەوت، توانی مانگانە بگات بە 500 ملیۆن بەكارهێنەر لە سەرتاسەری جیهان. كۆمپانیا چینی-یەكە دەستیپێكرد‌و، دواتر لەسەر ئاستی هەموو جیهان ناوبانگی دەركرد. ئەپلیكەیشنەكە تەنیا پارچە ڤیدیۆی كورت نەبێت بڵاوی ناكاتەوە، ركابەری راستەوخۆی ئەپلیكەیشنی ئنستگرامە زیاتر لەوەی ركابەری یوتیوب بێت، بەناوبانگبوونی ئەم ئەپلیكەیشنە دەریدەخات چۆن حەزی خەڵك گۆڕانكاری بەسەردا دێت. ئێستا یوتیوب بوەتە سامانێكی زەبەلاح بۆ گوگڵ، ملیارێك‌و 800 ملیۆن كەس لە جیهان بەكاریدەهێنن، بەڵام ئاستەم نییە ركابەرێتی بكات‌و بەسەریدا سەركەوێت لەڕێگەی ئەپلیكەیشنێكی بچوكترەوە، پێدەچێت رۆڵی لە داهاتوودا كەمببێتەوە.  ئەگەر لەداهاتوودا هواویت كڕی رەنگە چیتر گۆگڵ پلەی تێدا نەبینی زانینی ئاڕاستەكە ئەپلیكەیشنی نەخشە وا ئەژماردەكرێت لە ئاستی گوگڵ خۆیدا بێت- ئەپلیكەیشنێكی پڕ جەماوەرە. هەندێك كەس ئەم سەركەوتنە بۆ شكستی ئەپلیكەیشنی ئەپل بۆ نەخشەكان دەگێڕنەوە كە ركابەرێتی دەكات‌و لە 2012وە دەستیپێكردووە، ئەم ئەپلیكەیشنە روبەڕووی رەخنە بوەتەوە بەهۆی ورد نییە‌و وردەكارییەكان ون دەكات. كێشەی ئەپلیكەیشنی ئەپل گەورە بوو، بەجۆرێك ساڵی رابردوو كۆمپانیاكە پەنای برد دووبارە دامەزراندنەوەی، ئەوەش بەبەكارهێنانی باك ئەپی بەكارهێنەرانی ئەیفۆن خۆیان‌و بەكارهێنانی چەند چارجەری (شاحینە)یەكی بچوك كە ئامێری ئاگاداركردنەوەی پێوە بەستراوە. روپێوییەك كە كۆمپانیای فلۆینت بۆ بازاڕكاری كردویەتی ئاماژە بەوەدەكات رێژەی 69% بەكارهێنەرانی ئایفۆن لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەكارهێنانی نەخشەكانی گوگڵ بەباشتر دەزانن لە نەخشەكانی ئەپڵ. بەڵام بارودۆخی گۆگڵ لە وڵاتێكەوە بۆ وڵاتێكی تر دەگۆڕێت، ئەگەر هەژمونی ئەو كۆمپانیایەمان لە بواری سێرچدا لەبەرچاوگرت. قەدەغەكردنی هەموو ئەپلیكەیشنەكانی گوگڵ لە چین واتە زیادبوونی ئاستی جەماوەریی ئەپلیكەیشنی بایدۆی ركابەری. دەوترێت 200 ملیۆن كەس ئێستا تایبەتمەندی كارپێكردنی دەنگیی ئەو ئەپلیكەیشنە بەكاردەهێنن. بایدۆ چاوی لەوەیە لە دەرەوەی سنوری چین بڵاوببێتەوە‌و چارەسەرێكیش بە هواوی پێشكەش بكات بتوانێت بەهۆیەوە ئەو بۆشاییە پڕبكاتەوە، كە بەهۆی لەدەستدانی ئەپلیكەیشنەكانی گوگڵەوە بۆی دروست دەبێت.   سەرۆكی كۆمپانیای هواوی دەڵێ كۆمپانیاكەی دەتوانێت بەسەر ئاستەنگەكاندا سەركەوێت جیابونەوە ئێستا بەكارهێنەرانی موبایلی زیرەك دوو سیستمی بنەڕەتی كارپێكردنیان لەبەردەستدایە، یەكێكیان "ئای ئۆ ئێس"ە لە ئامێری ئەپڵدا، ئەوی تر "ئەندرۆید"ە لە ئامێرەكانی تردا، پێدەچێت راگرتنی ئەپلیكەیشنەكانی گوگڵ لە هواوی، بە سیستمی ئەندرۆید-یشەوە، ببێتەهۆی هەڵاتنی سیستمێكی نوێ. سەرۆكی كۆمپانیای هواوی بە میدیاكانی چینی راگەیاند:" مامەڵەی ئێستای سیاسەتمەدارانی ئەمریكا سوكایەتیكردنە بە تواناكانمان". دامەزرێنەری هواوی باوەڕی وایە كۆمپانیاكەی لەتوانایدایە بەبێ گەیشتن بە پرۆگرامەكانی ئەمریكاش، بەردەوام بێت. جێرمی تۆمسۆن جێگری سەرۆكی كۆمپانیاكە لە بەریتانیا وتی:" پلان بۆ رودانی ئەگەری لەو جۆرە دادەنێین، بەڵام تائێستا روینەداوە". ئاماژەی بەوەكرد:" پرۆگرامی هاوتەریبمان هەیە بۆ گەشەپێدانی جێگرەوە.. لەوباوەڕەداین ئەوە كڕیارەكانمان دڵخۆش دەكات". بەكارهێنانی سیستمێكی ركابەر لەلایەن هواوییەوە بەواتای كردنەوەی بوارە لەبەردەم بژاردەی زۆردا، دوور لە ئەپڵ ‌و ئەندرۆید، سەختە بوترێت ئەتوانێت سەركەوتوو بێت لەم كێبركێیەدا. كۆمپانیا چینییەكە دەتوانێت پشت بە پاڵپشتی حكومەت‌و بازاڕی گەورە لۆكاڵییەكەش ببەستێت. هواوی لە فرۆشتنی موبایلدا لە بازاڕدا پێش ئەپڵ كەوتووە گوگڵ هیواخوازە بەردەوام بێت لە پاراستنی بارودۆخی بەهێزی خۆی لە بازاڕی ئامێرەكانی تەلەفۆن‌و بەردەوامبوونی خەڵك لەسەر بەكارهێنانی ئەپلیكەیشنەكانی لەسەر ئاستی جیهان. كۆمپانیای مایكرۆسۆفتی زەبەلاحی ئەمریكی بەو سیستمی كارپێكردنەی كە دروستیكرد، توانی رێژەی 42%ی بازاڕی تەلەفۆن لە ئەمریكا بۆی خۆی ببات، بەڵام راوەستا‌و ئەو سیستمەی راگرت، سەرباری ئەوەی كۆمپانیای زەبەلاحی نۆكیای كڕیبوو، وەكو هەوڵێكی بۆ بڵاوكردنەوەی سیستمێكی فراوانتر. ئەگەر كۆمپانیای هواوی سەربەخۆیی وەرگرت‌و بڕیاریدا گەشە بە سیستمێكی كارپێكردنی تایبەت بەخۆی بدات، گوگڵ هیوادارە دوچاری ئەو چانسە رەشە نەبێتەوە.

د. شێركۆ كرمانج    ٣-٤ لە دوو بەشی پێشوی ئەم زنجیرە وتارەدا دوای ناساندن‌و پێناسەی سیستمی پەرلەمانی‌و سەرۆكایەتی باسمان لە پەیوەندی نێوان جۆری سیستمی حوكم‌و فرەحیزبی‌و ئەگەرەكانی بەدیموكراسیبوون‌و بەدیموكراسیمانەوەو تەنگژەی سیاسیی‌و كودەتای سەربازی كرد. لەم بەشەدا باس لە پرسێكی دیكەی گرنگ لە پەیوەند بە جۆری سیستمی سیاسیی‌و كاریگەری لەسەر گەشەی دیموكراسی لە وڵاتە تازە-بەدیموكراسیبووەكان، وەك كوردستان، دەكەین ئەویش پرسی جێكردنەوەی ئۆپۆزسیۆنە لە سیستمی سیاسیی وڵاتەكە. یەكێك لە هۆكارە هەرە سەرەكییەكانی سستی گەشەی دیموكراسی لە وڵاتە تازە-بەدیموكراسیبووەكان نەبوونی چوارچێوەیەكی دامودەزگایی-یاسایی‌و دابونەرێتی-سیاسییە كە جێگەوڕێگەی كاری ئۆپۆزسیۆن لەناو سیستمە سیاسییەكە رێكبخات. بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە داخۆ كامە جۆر لە سیستمی سیاسی، پەرلەمانیی یان سەرۆكایەتیی، چاكترو زیاتر رێگە بە بوونی ئۆپۆزسیۆن لەناو سیستمە سیاسییەكە، نەك لە دەرەوەی، دەدات. لەسەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە بوونی ئۆپۆزسیۆن بە كۆڵەكەیەكی سەرەكی گەشەی دیموكراسی‌و لێپرسینەوە لە دەسەڵات دادەنرێت. لەڕاستیدا بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز زامنكەری هەرە سەرەكی راستەڕێكردنی حكومەتە، ئەویش بە ئیلزامكردنی حكومەت بە جێبەجێكردنی ئەو پەیمانانەی لە بانگەشەكانی هەڵبژاردن بە خەڵكی دەدات‌و لێپێچینەوەش لە بڕیارەكان‌و نیشاندانی لایەنە شاردراوەو نێگەتیڤەكانی بەرنامەو بڕیارەكانی حكومەت. بۆیە ئەو سیستمەی كە فەزاكانی كاری ئۆپۆزسیۆن واڵاتردەكات چاكتر خزمەت بە گەشەو سەقامگیری دیموكراسی دەكات‌‌. بۆیە لەكاتی هەڵبژاردنی سیستمی حكومڕانیدا دەبێت بەهەند وەربگیردرێت. بەشی هەرە زۆری توێژەرو ئەكادیمییەكانی جیهان لەو باوەڕەن كە بەڵگەی زۆر لەبەردەستدان پشتیوانی لەو ئارگیومێنتە تیورییە دەكات كە پێیوایە سیستمی پەرلەمانی دیموكراسی فەزاكانی ئازادی بەرفراوانتر دەكات‌و كارئاسانی بۆ وەلانانی ئەو ئاستەنگە كۆمەڵایەتی‌‌و ئابوریانە دەكات كە بوونەتە كۆسپ لەبەردەم دیموكراسییە تازەپێگەیشتووەكان (وەك كوردستان) ‌. لوجە هێلمس (Ludger Helms)، كە پرۆفیسۆری زانستە سیاسییەكانە لە زانكۆی ئینسبروك (Innsbruck) لە نەمسا، لە توێژینەوەیەك كە لە جۆرناڵی (Government and Opposition) لە ٢٠٠٤ بڵاویكردۆتەوە، هاوشێوەی ستێپان‌و سكاچ (بڕوانە بەشەكانی دیكەی ئەم زنیجیرە وتارە) باس لەوەدەكات كە بەگشتی ئەكادیمی‌و توێژەرەكان لەو باوەڕدان كە سیستمی پەرلەمانی دیموكراسی باشتر لە سیستمی سەرۆكایەتی جێگە بە بوونی ئۆپۆزسیۆن دەدات. ئەویش پێیوایە ئۆپۆزسیۆن لە سیستمی پەرلەمانی چاكتر دەتوانێت بەكارەكانی خۆی لە چاودێریكردنی حكومەت‌و جێگیركردنی دیموكراسییەت‌و شەفافییەت‌و لێپرسینەوە هەڵبستێت. لەم بەشەدا باس لەوە دەكەین كە بۆ لە سیستمی پەرلەمانیی، بەبەراورد بە سەرۆكایەتیی، ئۆپۆزسیۆن كاراترو راحەتتر دەتوانێت ئەرك‌و كارەكانی مەیسەر بكات. یەكەم، سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە لە سیستمە پەرلەمانییەكان، بەتایبەتی ئەو سیستمانەی لەسەر بنەمای سیستمی وێستمینیستەر (Westminster) دامەزراوان (وەك بەریتانیا، ئوسترالیا، كەنەدا، مالیزیا) ئەوا ئۆپۆزسیۆن بەرەسمی دانیپێنراوەو لەناو پەرلەمان‌و لە دەرەوەی پەرلەماندا بە فەرمی ئەرك‌و كارەكانی خۆی ئەنجامدەدات. ئەم بە فەرمی ناسینە بۆتە مایەی ئەوەی كە لە زۆربەی سیستمە پەرلەمانییەكان ئۆپۆزسیۆن حكومەتی سێبەر پێكبهێنێت. حكومەتێك كە وەك جێگرەوەی حكومەتەكەی دەسەڵات دەبینرێت‌. بوونی حكومەتێكی سێبەری دانپێنراو لە زۆر رووەوە گرنگی هەیە بەڵام لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە كە حكومەتەكەی دەسەڵات ئینتیباعێكی لادروست دەبێت كە جێگرەوەی هەیە بۆیە ئەوپەڕی هەوڵەكانی خۆی دەخاتەگەڕ بۆ خزمەتكردنی هاوڵاتیان. هاوكات خەڵكیش‌/دەنگدەرانیش ئەو هەستەیان لادروستدەبێت كە حكومەتەكەی رۆژ ئەزەلی نییەو ئەوان دەتوانن لە هەڵبژاردنی داهاتودا دەنگ بە حكومەتەكەی دیكە بدەن كە خۆی لە سێبەردا وەك بەدیلی حكومەت نیشاندەدات. ئامادەیی‌ ئەو هەموو هەلە لەبەردەست هاوڵاتیاندا كە لە سیستمە پەرلەمانییەكان بوونیان هەیە لە سیستمی سەرۆكایەتی بوونی نییە. خەڵك/دەنگدەران لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان (بۆ نمونە: ئەمریكا) تەنیا چەند مانگێك پێش هەڵبژاردنەكان دەزانن كە كاندیدی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەرۆكایەتی كێیە. لەوەش خراپتر تا دوای هەڵبژاردنەكان نازانن داخۆ كابینەی حوكم لە كێ پێكدێت چونكە سەرۆك دوای هەڵبژاردن ئیختیاری ئەندامانی كابینە دەكات، كەچی، وەك گوتمان، لە سیستمی پەرلەمانی هاوڵاتی بەردەوام دەزانێت كە كێ لە هەڵبژاردنی داهاتو دەبێت بە سەرۆك وەزیران‌. سەرۆك وەزیرانی چاوەڕوانكراو (سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن) دەبێت بەردەوام لەبەرابەر پۆستی هەر وەزیرێك پێش هەڵبژاردنەكان‌و دوای هەڵبژاردنەكان بەردەوام ئەندامانی كابینە چاوەڕوانكراوەكەی لە حكومەتەكەی سێبەردا دەستنیشانكردبێت. دووەم، بێجگە لەمە بوونی حكومەتی سێبەر وەك قوتابخانەیەك وایە بۆ ئەزمون وەرگرتنی ئەندامانی ئۆپۆزسیۆن نەك تەنیا وەك سیاستەوان‌و پەرلەمانتارێك بەڵكو وەك دەوڵەتدار (statesman). لەوەش گرنگتر خەڵك حكومەتە بەدیلەكە پێش هەڵبژاردن دەناسن بۆیە دەزانن داخۆ ئەم حكومەتی سێبەرە شایستەی ئەوەیە دەنگی پێبدرێت یان مانەوەو هێشتنەوەی حكومەتی دەسەڵات. ئەمەش بژاردە/ئیختیار لەبەردەم هاوڵاتیان زیاددەكات. وەزیرەكانی سێبەر كۆمەڵێك تواناو كارامەیی لە قۆناغی لە سێبەربووندا فێردەبن كە زۆر بەكەڵك دەبن لەوكاتانەی كە دێنە دەسەڵات. ئەمەش وادەكات كە حكومەتە نوێیە پێكهاتووەكە بە كۆمەڵێك ئەزموونەوە بچێتە سەركار نەك وەك ئەوەی لە سیستمە سەرۆكایەتییەكاندا پەیڕەودەكرێت چونكە لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان حكومەتی سێبەر بوونی نییە. ئەمەش بۆ ئەو عەقڵییەتە دەگەڕێتەوە كە سەرۆك لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان لە هەموو دەسەڵاتێك باڵاترەو كەس ناتوانێت ببێتە ركابەری یان سێبەری. سێیەم، لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان‌و نیمچە سەرۆكایەتییەكان بە پێچەوانەی سیستمە پەرلەمانییەكان پەرلەمان نەبۆتە سەنتەری سیستمی سیاسی‌و بڕیار‌و گفتۆگۆو بەڵكو ئەوە سەرۆكایەتییە كە هەم چاوی میدیا هەم هاوڵاتیانی لەسەرە. لە دەزگای سەرۆكایەتیش ئۆپۆزسیۆن غایبە چونكە دەزگای سەرۆكایەتی تەنیا لەلایەن حیزب یان ئیئتیلافی دەسەڵاتبەدەستەوە پێكهاتووەو بەڕێوەدەچێت. ئەم حالەتە زۆرجار ئۆپۆزسیۆن توشی بێئومێدی دەكات‌و هەندێكجار وایلێدەكات دەست بۆ ناڕەزایی لەدەرەوەی سیستمی سیاسی ببات ئەمەش زۆرجار كارەساتی گەورەی لێدەكەوێتەوە، وەك لێكترازانی نیشتیمانی. چوارەم، لە سیستمە پەرلەمانییەكان سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن بێجگە لە موچەی خۆی وەك ئەندام پەرلەمان ئەوا بە حوكمی مەقامی وەك سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن بودجەی تایبەتیشی بۆ تەرخاندەكرێت. لە پاڵ سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن ئەندامانی حكومەتی سێبەریش بودجەی تایبەتیان بۆ تەرخاندەكرێت كە بەگشتی خۆی لە بوونی نوسینگەی تایبەتی‌و دابیینكردنی چەند فەرمانبەرێك كە یارمەتی سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن‌و حكومەتی سێبەر دەدەن لە ڕاپەڕاندنی كارەكانیان بەتایبەتی كاری بەدواداچوون‌و لێكۆڵینەوەو توێژینەوە. پێنجەم، لە سیستمە پەرلەمانییەكان نەرێتێك هەیە كە پێیدەگوترێت كاتی پرسیار (question time). راستە ئەم نەرێتە بەپێی دەستور لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان رەتنەكراوەتەوە بەڵام ئەزمونی گەلان ئەوەمان پێدەڵێن كە تا ئێستا لە هیچ وڵاتێك سەرۆك بانگهێشتی پەرلەمان نەكراوە بۆ لێپرسینەوە لە كارو ئەرك‌و بڕیارەكانی. بەپێچەوانەی ئەمە لە سیستمە پەرلەمانییەكان هەم سەرۆك وەزیران هەم وەزیرەكان هەموو هەفتەیەك، لەو هەفتانەی كە پەرلەمان تێیاندا دادەنیشێت، چەندین سەعات تەرخانكراوە بۆ كاتی پرسیار. كاتی دیاریكراو بۆ كاتی پرسیار لە سیستەمێكی پەرلەمانی بۆ سیستمێكی پەرلەمانیی دەگۆڕێت بەڵام زۆربەی هەرە زۆری ئەو وڵاتانەی كە پەیڕەوی سیستمەكە دەكەن هەفتانە، ئەگەر نەڵێین رۆژانە، كاتیان تەرخانكردوە هەم بۆ ئۆپۆزسیۆن هەم بۆ ئەندامانی دیكەی پەرلەمان بۆ لێپرسینەوە لە سیاسەتەكانی حكومەت، ئەویش بە پرسیاركردن لە سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكان. شەشەم، شتێكی دیكە كە لە سیستمە پەرلەمانییەكاندا بووە بە نەرێت ئەویش تەرخانكردنی كاتی یەكسانە لە میدیاكانی دەوڵەت. بۆنمونە بەپێی چارتەری دەزگای بی بی سی، كە میدیایەكی دەوڵەتییە لە بەریتانیا، هەم لەكاتی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن هەم لەكاتی بانگەشەكردن یان رەخنەگرتن لە سیاسەتێك یان بڕیارێك یان بەرنامەیەكی حكومەت یان ئۆپۆزسیۆن دەبێت هەردوولایەن یەكسانانەو بێلایەنانە لە بی بی سی كاتیان بۆ تەرخانبكرێت. دیارە بە گشتی یان پارتی كرێكاران یان پارتی پارێزگاران لە بەریتانیا لەسەر حوكمن بۆیە كاتی دیاریكراو بۆ حزبەكانی دیكەی پەرلەمان، وەك پارتی لیبرالەكان، بەپێی سەنگیان لە پەرلەمان لە میدیای حكومی بۆ تەرخانكراوە. ئەم نەرێتە لەوانەیە لە سیستمە سەرۆكایەتییەكانیش تا ڕادەیەك ڕەچاوبكرێت بەڵام لە سیستمە پەرلەمانییەكان بووە بە نەرێتێكی سیاسی‌و بەپێی ڕێنماییەكان ڕێكخراوە كە خزمەتێكی گرنگ بە پرسی گەیشتنی دەنگی لایەنەكان بە هاوڵاتیان بە یەكسانی دەكات. ئەمەش خزمەتێكی گەورە بە دیموكراسی دەكات، چونكە دیموكراسی ناكرێت‌و نابێت تەنیا لە دەنگداندا قەتیسبكرێت. حەوتەم، سیستمە پەرلەمانییەكان بە حوكمی ئەوەی كە پەرلەمانیان كردوە بە سەنتەری هەموو جموجۆڵەكانی حكومەت‌و ئۆپۆزسیۆن، هەروەها لەبەرئەوەی ئۆپۆزسیۆن لە سیستمە پەرلەمانییەكان بە فەرمی دانیپێنراوەو لەناو پەرلەماندا مافی زیاتری پێدراوە، بۆیە لەم سیستمە فەزای ململانێ لەنێوان حیزبەكان كراوەترە. لە راستیدا لە سیستمە پەرلەمانییەكانی وەك بەریتانیا‌و ئوسترالیا پەرلەمان سەنتەری هەم یاسادانان هەم بڕیاردانە چونكە وەزیرەكان‌و وەزیرەكانی سێبەر هاوكات وەزیر یان وەزیری سێبەرو ئەندامی پەرلەمانیشن. ئەم خسڵەتەی سیستمە پەرلەمانییەكان گرنگییەكەی لەوەدایە كە بڕیاری گەلێك ناكەوێتە دەست تاكە سەرۆكێكی هەڵبژێردراو وەك ئەوەی لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان بەدیدەكرێت. ئەمەش خسڵەتی دەستەجەمعی لە بڕیاردان دەبەخشێت بە سیستمە پەرلەمانییەكان لەبەرابەر بڕیاردانی تاكڕەوانە كە خسڵەتێكی سیستمە سەرۆكایەتییەكانە. هەشتەم، راستی ئەمەی سەرەوە لەوەدایە كە كوتلەی پەرلەمانی حیزبی دەسەڵاتدار لە سیستمە پەرلەمانییەكان دەتوانن سەرۆك وەزیران بگۆڕن‌و یەكێكی دیكەی لە جێگەی دانێن بەڵام سەرۆك لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان لەبەرئەوەی شەرعیەتی راستەوخۆ لە خەڵك وەرگرتوە بۆیە هیچ دەسەڵاتێك نەدەتوانێت لێبپرسینەوەی لەگەڵدا بكات نە هیچ كەس‌و دەزگایەكیش دەتوانێت لایببات. سەرۆكی هەڵبژێردراو مەگەر خیانەت بكات‌و ئاشكراببێت یان توشی نەخۆشی نەفسی بێت دەنا هەرچەند ناكاراو تاكڕەو بێت ئەوا بۆ چوار ساڵ حكومی خۆی دەكات‌و هاوڵاتیان‌و پەرلەمانیش‌ ناچارن تا كاتی هەڵبژاردنی داهاتوو چاوەڕێبكەن ئەگەر بیر لە لابردنی بكەنەوە. نۆیەم، لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان‌و نیمچە سەرۆكایەتییەكان ئۆپۆزسیۆن نە وەك سیستمە پەرلەمانییەكەی ئەڵمانیا، كە ئۆپۆزسیۆن لە دانانی كارنامەی پەرلەمانی (parliamentary agenda) رۆڵی هەیە، نە وەك سیستمە پەرلەمانییەكەی بەریتانیا، كە ئۆپۆزسیۆن رۆژانی ئۆپۆزسیۆن (opposition days) هەیە، مافی هەیە. غیابی رۆژانی ئۆپۆزسیۆن یان نەبوونی رۆڵ لە دانانی كارنامەی پەرلەمانی بوونی ئۆپۆزسیۆن لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان دەكات بە بوونێكی كارتۆنی‌. ئەمەش دژایەتی دەكات لەگەڵ پرنسیپە دیموكراسییەكان. بۆیە دەبینین لە سیستمە سەرۆكایەتییەكان هەندێكجار تەنانەت حیزبە كەمینەكان مافی پێشنیازكردنی پرۆژە یاسایان نییە. لەژێر رۆشنایی ئەم قسەوباسانەی سەرەوە دەتوانین بڵێین كە سیستمی پەرلەمانی باوەشی زۆر ئاواڵاترە لە سیستمی سەرۆكایەتیی بۆ ئۆپۆزسیۆن ئەمەش هەم سەقامگیری سیاسی زامنتردەكات هەم ئاسانكاری بۆ گەشەی دیموكراسی دەكات.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ- محەمەد رەئوف نێچیرڤان بارزانی دوای پشووی جەژنی رەمەزان وەكو سەرۆكی هەرێم دەستبەكاردەبێت، (درەو میدیا) زانیویەتی ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی تەلارێكی نوێیە بۆ سەرۆكایەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی دوای 14 ساڵ لە دروستبوونی سەرۆكایەتی هەرێم، ئەو دامەزراوەیە لەسەر "چیای سەری رەش" دەهێنێتە خوارەوە. رۆژی 8ی ئەم مانگە، بەزۆرینەی دەنگی (89) پەرلەمانتار لە كۆی (111) ئەندام، پەرلەمانی كوردستان پرۆژەی پێشنیازی "هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم‌و شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان"ی پەسەندكرد. چوار رۆژ دوای پەسەندكردنی ئەم یاسایە، واتە رۆژی 12ی ئەم مانگە، پەرلەمانی كوردستان بەفەرمی دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كردەوە. رۆژی 15ی ئەم مانگە وادەی یاسایی خۆكاندیدكردن بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم كۆتایی هات، كە بەپێی یاساكە لەناو پەرلەمانی كوردستان هەڵدەبژێردرێت. بەپێی یاسا پەسەندكراوە نوێیەكە، دەبوو دوو رۆژ دوای داخستنی دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، سەرۆكایەتی پەرلەمان ناوی ئەو كەسانە بۆ رایگشتی ئاشكرا بكات كە مەرجە یاساییەكانیان تێدا بووە‌و كاندیدبونیان پەسەندكراوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی دوو رۆژ پشووی فەرمی هەبوو، پەرلەمان رۆژی 19ی مانگ ناوی كاندیدە پەسەندكراوەكانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم راگەیاند كە ئەمانەن:  •    نێچیرڤان ئیدریس بارزانی •    ئومێد عەبدولسەلام قادر •    محەمەد حەمەساڵح عومەر •    رێبوار عەزیز مستەفا •    هیوا عەبدوڵا خدر ئەمڕۆ وادەی یاسایی لەبەردەم ئەو كەسانەدا تەواو دەبێت كە ناویان وەكو كاندید پێكەشكردووە‌و سەرۆكایەتی پەرلەمان كاندیدبوونی رەتكردونەتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، تائێستا هیچ تانەیەك لە دادگای تەمیز تۆمارنەكراوە، چونكە تەنیا كاندیدبوونی یەك كەس رەتكراوەتەوە، كە (فەرهاد پیرباڵ)ە‌و ئەویش جگە لە دەربڕینی ناڕەزایەتی لەبەردەم راگەیاندنەكاندا دژ بە بڕیاری دورخستنەوەی، باسی لەوە نەكردووە كە بەشێوەی یاسایی لە دادگای تەمیز تانەی پێشكەش كردبێت. بەگوێرەی رێوشوێنە یاساییەكان، رۆژی 23ی ئەم مانگە، واتە پێنج شەممەی ئەم هەفتەیە دادگای تەمیز بڕیاری كۆتایی خۆی رادەگەیەنێت، بەهۆی ئەوەی هیچ تانەیەك تۆمارنەكراوە، دادگا دوچاری هیچ سەرئێشەیەك نابێتەوە‌و لەوادەی خۆیدا بڕیاری كۆتایی رادەگەیەنێت.  كاندیدێكی بێ ركابەر ! ئێستا بەپێی نوسراو، نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كە كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی داهاتووی هەرێمی كوردستان، (4) ركابەری هەیە، بەڵام لە واقیعدا هیچ یەكێك لەو ركابەرانە ناتوانن ببن بە بەربەست لەبەردەم گەیشتنی نێچیرڤان بارزانی بە كورسی سەرۆكی هەرێم كوردستان، چونكە هیچ یەكێك لەو كاندیدانە نوێنەری لایەنە سیاسییەكان نین‌و بەشێوەی سەربەخۆ چونەتە ناو گەمەكەوە. سەرباری ئەمە، پارتی بە رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، زۆرینەی رەهای دەنگی لە پەرلەمانی كوردستان بۆ سەرخستنی نێچیرڤان بارزانی مسۆگەركردووە، دەنگی پشتیوانی نێچیرڤان بارزانی ئێستا لەناو پەرلەمان پێكهاتووە لەم دەنگانە:  •    فراكسیۆنی پارتی‌و سۆسیالیست: 46 دەنگ •    فراكسیۆنی یەكێتی: 21 دەنگ •    فراكسیۆنی گۆڕان: 12 دەنگ •    دەنگی كورسی كۆتاكان: 11 دەنگ  بەرپرسانی پارتی دەڵێن نێچیرڤان بارزانی تەنیا كاندیدی پارتی نییە بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، بەڵكو كاندیدی (بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتیمانی)شە. بەپێی یاسای كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك تا پەسەندكردنی دەستور، سەرۆكی نوێی هەرێم لەناو پەرلەمان بە "دەنگدانی ئاشكرا"‌و بە "دەنگی زۆرینەی رەها" واتە (دەنگی 56 پەرلەمانتار لە كۆی 111 پەرلەمانتار) هەڵدەبژێردرێت. ئێستا نێچیرڤان بارزانی لەكۆی 111 دەنگی پەرلەمان، نەك تەنیا (56) دەنگ، بەڵكو (90) دەنگی زامن كردووە. جگە لەو لایەنانەی كە پشتیوانی لە هەڵبژاردنی كاندیدەكەی پارتی دەكەن، چوار لایەن لەناو پەرلەمان هەن پشتیوانی كاندیدی پارتی ناكەن‌و بەشێك نین لە رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، بەڵام هیچ یەكێك لەو لایەنانە كاندیدیان بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نییە، ئەو لایەنانە بریتین لەمانە: •    جوڵانەوەی نەوەی نوێ: 8 كورسی •    كۆمەڵی ئیسلامی: 7 كورسی •    یەكگرتووی ئیسلامی: 4 كورسی •    حزبی شیوعی: 1 كورسی ئەم لایەنانە لەسەرەتاوە هەندێك گفتوگۆیان كرد بە ئومێدی ئەوەی بتوانن پێكەوە كاندیدێكیان هەبێت بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، بەڵام دواتر پاشگەزبونەوە، بەپاساوی ئەوەی ئەوان لەبنەڕەتەوە دژی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم بوون كە لە پەرلەمان دەنگی لەسەر دراوە.   هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بەپێی یاسا كارپێكراوەكە، دەبێت لەرۆژی یەكشەممەی داهاتوو كە دەكاتە 26ی ئایار، پەرلەمانی كوردستان لەماوەی (3 رۆژدا) دانیشتنێك سازبدات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان. شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بەپێی یاساكە، بە "دەنگدانی ئاشكرا" دەبێت، ئەمە سەرەتا هەندێك مشتومڕی دروستكرد، بەڵام ئێستا ئەو كێشەیە چارەسەركراوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان، لە رۆژی هەڵبژاردنی سەرۆكدا، هەر پێنج كاندیدەكە پێكەوە دەخەنە دەنگدان، كامیان دەنگی زۆرینەی بەدەستهێنا، وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان ناوی لێدەنرێت. بەگوێرەی ئاماژەكان، نێچیرڤان بارزانی بەئاسانی‌و بەتێكڕایی دەنگی (90) پەرلەمانتار وەكو سەرۆكی هەرێم هەڵدەبژێردرێت، هەندێك لە بەرپرسانی پارتی باسلەوە دەكەن دەنگەكانی دەگاتە (91) دەنگ. لەبەرامبەر ئەمەدا بەرەی نەیاری یاسای سەرۆكایەتی ژمارەیان (20) كورسییە لەناو پەرلەمان، سەرباری ئەوەی ئەم بەرەیە هیچ كاندیدێكی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نییە، رەنگە تەنانەت بە "نەخێر"یش لەدژی نێچیرڤان بارزانی دەنگ نەدەن‌و لەبری ئەوە هۆڵی پەرلەمان بەجێبهێڵن، چونكە هەندێك لەو لایەنانە نایانەوێت پارتی‌و بەدیاریكراوی نێچیرڤان بارزانی لەخۆیان نیگەران بكەن. لەكاتی دەنگدان لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان، هیچ یەكێك لەو (5) كەسەی كە خۆیان كاندیدكردووە، لەبەردەم پەرلەمان ئامادە نابن. لە سەری رەشەوە بۆ هەولێر ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئێستا نێچیرڤان بارزانی كاندیدی پارتی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان سەرقاڵی ئامادەكردنی تەلاری نوێی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانە بۆ خۆی‌و هەردوو جێگرەكەی. (درەو میدیا) زانیویەتی، تەلاری نوێی سەرۆكایەتی هەرێم دەكەوێتە ناوەڕاستی شاری هەولێرەوە. واتە دوای 14 ساڵ لە دروستبوونی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، نێچیرڤان بارزانی بارەگای سەرەكی ئەم دامەزراوەیە لە "سەری رەش"‌و لوتكەی چیایەكەوە دەهێنێتە خوارەوە بۆ ناو شارو نزیك لە خەڵك. سوێندخواردن بەپێی وادەی یاسایی، دەبێت سەرۆكی نوێی هەرێم دوای هەڵبژاردنی لە پەرلەمانی كوردستان، لەماوەی (7) رۆژدا لە مەراسیمێكدا سوێندی یاسایی بخوات‌و دەستبەكار ببێت. پێشبینی دەكرێت، مەراسیمی سوێندخواردن‌و دەستبەكاربوونی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی نوێی هەرێم بكەوێتە دوای پشووی جەژنی رەمەزانەوە. راسپاردنی مەسرور بارزانی (درەو میدیا) زانیویەتی، نێچیرڤان بارزانی هاوكات لەگەڵ سوێندخواردنیدا وەكو سەرۆكی هەرێم، مەسرور بارزانی ئامۆزای بەفەرمی رادەسپێرێت بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم. مەسرور بارزانی كە كاندیدی پارتییە بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەت، بەپێی یاسا ماوەی (30) رۆژی لەبەردەمدایە كابینەكەی بباتە بەردەم پەرلەمان بەمەبەستی وەرگرتنی متمانە، پێشبینی دەكرێت مەسرور بارزانی زۆر زوتر لەوادەی دیاریكراو ناوی كاندیدی لایەنە بەشدارەكان بۆ پۆستە وزارییەكان بخاتە بەردەم پەرلەمان، بۆ ئەوەی لەدوای دەستبەكاربونی نێچیرڤان بارزانییەوە لە پۆستی سەرۆكی هەرێم، پۆستی سەرۆكی حكومەت بەزویی پڕبكرێتەوە‌و كۆتایی بەوادەی حكومەتی كاربەڕێكەر بهێنرێت.   

راپۆرتی: درەو میدیا هۆشدارییەكان لە ئەگەری تێوەگلاندنی عێراق و بون بە بەشێك لە ململانێكانی نێوان ئەمریكا و ئێران، نەك نەیتوانیوە تارمایی ئەو جەنگە ماڵوێرانكەرە لەسەری دوربخاتەوە، بەڵكو خەریكە لە عێراقەوە فو ئەكرێت بە ئاگردانەكەدا و پشكۆی ململانێكان ئەگەشێنرێتەوە. دوای كەمتر لە هەفتەیەك لە هۆشدارییەكەی واشنتۆن بۆ هاوڵاتییانی نیشتەجێی لە عێراق و كشانەوەی دەستەجێی كارمەندە نا ئەساسییەكانی بەهۆی بونی "هەڕەشەی ڕاستەقینە"، شەوی ڕابردوو لە پێشهاتێكی چاوەڕواننەكراودا، زەنگەكانی ئاگاداركردنەوە بە بونی مەترسی لە ناوچەی سەوزی شاری بەغداد لێیاندا، دوای چەند خولەكێك میدیاكانی عێراق هەواڵی كەوتنەخوارەوەی موشەكێكیان لەنزیك باڵیۆزخانەی ئەمریكا بڵاوكردەوە، كە وەك بەشێك لە چاودێرانی دۆخی عێراق دەڵێن، هێرشێكی لەوشێوەیە بەنزینكردنی ڕاستەوخۆیە بە ئاگری ململانێكانی ئێران و ئەمریكا و گەر تاو بسێنێت، تەڕو و وشك پێكەوە دەسوتنێت. ئەمریكا فشارەكانی چڕدەكاتەوە بەگوێرەی زانیارییەكان دوای كەوتنەخوارەوەی موشەكەكە،  بەرپرسانی ئەمریكا بە چڕی لەگەڵ بەرپرسانی عێراق هاتونەتە سەرخەت و، داوایانكردووە حكومەتی عێراق ڕێوشوێنی توند و بەپەلە بگرێتەبەر بۆ بەرگرتن لە لێكەوتە خراپەكانی ئەو ڕوداوە.   هاوكات بەرپرسانی حكومەتی عێراقیش لەگەڵ بەرپرسانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەپەیوەندیدابوون بۆ هێوركردنەوەودڵنیاكردنەوەی تیمی دبلۆماتكارانی ئەمریكا بەوەی پارێزراون لەهەر هەڕەشەودەستدرێژییەك، زانیارییەكان ئاماژە بەوەش دەكەن، ئیدارەی ئەمریكا  لەپەیامێكدا كە بۆ باڵیۆزخانەی عێراقی ناردووە لەواشنتۆن، داوای گەرەنتی پاراستنی پاڵیۆزخانەو هاوڵاتییەكانی كردووە لە عێراق.  لەبارەی هێرشەكەشەوە، (بیل ئوربان) وتەبێژی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریكا لەبەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە، هێرشە موشەكیەكە هیچ زیانێكی گیانی بەدواوە نەبووە. میدیاكانی عێراق ئاشكرایان كردووە، موشەكەكە دەستكردی ناوخۆییەو لەناوچەكانی خۆرهەڵاتی بەغدادی پایتەختەوە هەڵدراوە، بەپێی لێكۆڵینەوە سەرەتاییە ئەمنیەكانیش، سەكۆی موشەكەكە لە نزیك زانكۆی تەكنۆلۆجی لەخۆرهەڵاتی بەغداد دۆزراوەتەوە، كە ئەوناچەیە بە یەكێك لەناوچە سەرەكییەكانی گروپە چەكدارەكان دادەنرێت.  كاردانەوەكان (هادی عامری) سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا داوایكرد دێوەزمەی جەنگ سەرەتا لەعێراق و دواتریش لە ناوچەكە دوربخرێتەوە، وتیشی: ئەگەر شەڕ هەڵبگیرسێت هەموان دەسوتنێت. عامری ئاماژەی بەوەشدا، هیچام لە لایەنەكان جەنگیان ناوێت، ئێران و ئەمریكا جەنگیان ناوێت، ئیسرائیلیشی تۆمەتباركرد بە كێشكردنی ناوچەكە بەرەو جەنگ. هاوكات (موقتەدا سەدر) خۆشكردنی ئاگری شەڕی نێوان ئەمریكا و ئێرانی ڕەتكردەوەو، لە توتێكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر بڵاویكردۆتەوە دەڵێت، كێشكردنی عێراق بۆ ئەو جەنگە و كردنی بە گۆڕەپانی ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێران ڕەتدەكەنەوە. سەدر داوای هەڵوێستێكی جدی لە گەورە پیاوانی عێراق دەكات بۆ وەستان بەڕووی ئەم جەنگەدا كە وەك خۆی دەڵێت، تەڕو وشك پێكەوە دەسوتتێنێت.   سەدر هۆشداری ئەوەشی داوە، ئەگەر هەڵوێستێكی جدی نەگرنەبەر ئەوا ئەو جەنگە كۆتایی عێراق دەبێت، ڕاشیگەیاندووە، عێراق و گەلەكەی بەرگەی جەنگێكی تر ناگرن.  

درەو میدیا:  " ئەوانەی لەهەولێر فرمێسكی تیمساحی بۆ كەركوك هەڵدەڕێژن دەبێ باش بزانن دۆخی كەركوك لە ئەنجامی ڕیفراندۆمە سەقەتەكەی ئەوان هاتە كایەوە" ئەمە بەشێكە لە راگەیەنراوی مەڵبەندی دووی رێكخستنی كەركوكی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كە ئەمرۆ لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایانگەیاند: بەیاننامەكەی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی، پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشت روداوەكانی ئەم چەند رۆژەی پارێزگای كەركوك تۆمەتبار دەكات" ئێمە دەپرسین كێ لە پشتی ئەم شێواندنەیە ، بێ گومان ئەوانەی كە بەشێك لە لیستی برایەتیان پەكخستوە بە بیانویش بێ بنەما،جگە لەوەی كە بونەتە هۆكار بۆ دانەنانی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك ،لە هەمان كاتدا وایانكردووە كەوا ئەنجومەنی پارێزگاش سست ببێ  تەنانەت لە چاودێریكردنی كارو بارەكانی پارێزگار" مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی پارتی دیموكراتی كوردستان بە تاوانباری سەرەكی روداوەكانی كەركوك دەزانن"  لە كاتێكدا لە موسل و تەواوی شوێنەكانی تری عیراق بەشدارن لە پرۆسەی سیاسی و ڕۆژانە دەست لەملانەی سەركردەكانی حەشدی شەعبی دەكەن و هەوڵی ڕێكەوتنی ژێر بەژێر دەدەن تەنانەت لە گەڵ پارێزگاری كەركوك بە وەكالەت.دەبێ‌ ئەو راستیە باش بزانن ئەوان تاوانباری سەرەكین ،بۆیە بەپاساوی بێ بنەما ئەستۆپاكیان ناسەلمێنر" . دەقی راگەیەندراوەكە. ڕاگەیاندراوێك لە مەڵبەندی دووی ڕێكخستنی كەركوك  سەبارەت بە كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەكەی ڕۆژی 19/5/2019 ی ڕاكان سعید جبوری پارێزگاری بەوەكالەتی كەركوك بە پێویستمان زانی چەند ڕاستیەك بۆ ڕای گشتی بخەینە ڕوو  یەكێتی نێشتیمانی كوردستان هیچ جۆرە هاوبەشیەكی لەگەڵ ڕاكان سعید و حكومەتی خۆ جێیەتی پارێزگای كركوك نیە. بەڵام یەكێتی نیشتیمانی كوردستان نوێنەرایەتی زۆرینەی خەڵكی پارێزگای كەركوك دەكات ، ئاساییە لە پەیوەندیدابێت لە گەڵ حكومەتی خۆجێیەتی بۆ رایكردنی كارو باری هاوڵاتیان و چارەسەركردنی كێشەكانیان. هەروەها سەبارەت بەوەی خەڵكی گوندەكانی ناحیەی سەرگەڕان كەوا خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكەنین و عەرەبە هاوردە كان خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكەن ،بۆ ئەم بابەتە  ئێمە وەكو یەكێتی  سەرژمێری ساڵی 1957 بە بنەما دەگرین  و بزانین كێ خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكەیە ، ئەوەی ڕاكان جبوری بە خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكەیان دەزانێ ئەمانە عەرەبی هاوردەن و ئەوەی شارەزاشبێت لە جوگرافیا دەزانێ سنوری نیشتەجێبوونی عەشیرەتی شەمەر لە كوێیە. (ی ن ك) بۆ چارە سەری كێشەكان دەستورو یاسا بە مەرجەعی یەكلاكەرەوە دەزانێت بۆ ئەم پرسەو تەواوی پرسە چارەسەر نەكراوەكانی ناوچە جێ ناكۆكەكان كەوا مادەی 140 ی دەستوری چوارچێوەی چارەسەریەتی . هەروەها لەبارەی  ڕێكەوتنی یەكێتی لەگەل ڕاكان سعید وەكو پارێزگار بمینێتەوە تاكو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ئەمە دوورە لە ڕاستی ،ئەمەی كراوە جێگری پارێزگار  بۆ پێكهاتەی عەرەب بێت ،كەواتە دیارە پارێزگار ی كەركوك  مافی كام پێكهاتەیە. سەبارەت بەم بابەتە چەند كەناڵێكی میدیاو سوشیال میدیا كەوتونەتە هەڵمەتَكی بێ بنەما لە بەرامبەر كەركوك و شێواندنی ڕاستیەكان.ئێمە دەپرسین كێ لە پشتی ئەم شێواندنەیە ، بێ گومان ئەوانەی كە بەشێك لە لیستی برایەتیان پەكخستوە بە بیانویش بێ بنەما،جگە لەوەی كە بونەتە هۆكار بۆ دانەنانی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك ،لە هەمان كاتدا وایانكردووە كەوا ئەنجومەنی پارێزگاش سست ببێ  تەنانەت لە چاودێریكردنی كارو بارەكانی پارێزگار .هەروەها ئەوانەی لەهەولێر فرمێسكی تیمساحی بۆ كەركوك هەڵدەڕێژن دەبێ باش بزانن دۆخی كەركوك لە ئەنجامی ڕیفراندۆمە سەقەتەكەی ئەوان هاتە كایەوە. لە كاتێكدا لە موێل و تەواوی شوێنەكانی تری عیراق بەشدارن لە پرۆسەی سیاسی و ڕۆژانە دەست لەملانەی سەركردەكانی حەشدی شەعبی دەكەن و هەوڵی ڕێكەوتنی ژێر بەژێر دەدەن تەنانەت لە گەڵ پارێزگاری كەركوك بە وەكالەت.دەبێ‌ ئەو راستیە باش بزانن ئەوان تاوانباری سەرەكین ،بۆیە بەپاساوی بێ بنەما ئەستۆپاكیان ناسەلمێنری . هەروەها لەم بارەیەوە بە پێویستی دەزانین هەوڵەكانی سەرۆك كۆمار بەرێز دكتۆر بەرهەم و  ئەندامانی فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی عێراق بەرز دەنرخێنین و هیوادارین بەردەوام بن لە پاڵپشتی كردنی چارەسەری كێشەی جوتیاران و تەواوی كێشەكانی تری كەركوك. لە كۆتایدا بە جەماوەری خۆشەویستی پارێزگای كەركوك رادەگەیەنین هەمیشە بەردەوام دەبین لە پاڵپشتی كردنیان بۆ چارەسەری كێشەكانیان و بەدەست هێنانی مافەكانیان. لەگەڵ ڕێزماند                                                                   ڕاگەیاندنی مەڵبەنی دووی ڕێكخستنی كەركوك                                                                                     یەكێتی نیشتیمانی كوردستان                                                                                                  19/05/2019  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت خولانەوە بەدەوری مەزارەكەدا یان جیابونەوە، ئەمە چارەنوسی سیاسی رەوتێكی جەماوەری ناڕەزایەتییە لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا كە روبەڕووی هەمان بارودۆخی رەوتی ناڕەزایەتی ناو پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا بوەتەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا لە یادی دوو ساڵەی كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفادا، بە وردی رۆشنایی دەخاتەسەر رەوتی ناڕەزایەتییەكان لە ناو بزوتنەوەی گۆڕاندا. گەڕانەوە بۆلای نەوشیروان مستەفا  دوو ساڵ بەسەر كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا دامەزرێنەر‌و رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕاندا تێپەڕی، یادی مەرگی ئەو، ئەمجارەش ڕازیی‌و ناڕازییەكانی بزوتنەوەكەی لەسەر گۆڕەكەی كۆكردەوە، بەڵام نەیتوانی یەكیانبخات، هەروەك چۆن كاتێكیش هێشتا خۆی لە ژیاندا بوو، نەیتوانی ئەو یەكێتییە بەهێزە دروستبكات، هێندەی ئەوەی هەوڵی كۆنترۆڵكردنی جیاوازییەكانی دەدا. دوای دوو ساڵ لە مەرگی ئەو، ئێستا بزوتنەوەكەی بە هێڵێكی روون دابەشبووە بەسەر دووبەرەی ناكۆك‌و دژبەیەكدا، بەرەیەك كە ناویان لێنراوە "رازییەكان"، بەرەیەكی تر كە پێیان دەوترێت "ناڕازییەكان". بەرەی رازیی كە ئێستا بزوتنەوەكەیان كۆنترۆڵكردووە‌و بڕیاربەدەستی  گردی زەرگەتەن، سەرچاوەی دارایی‌و زۆرینەی مەكۆ‌و ژوورو میدیا‌و پەیوەندییەكانی بزوتنەوەكەیان بەدەستەوەیە.  بەرەی ناڕازیش بەبێ‌ دەنگیی، گردەكەو دامەزراوەكانی تری گۆڕانیان بایكۆت كردووە، بەڵام هاوكات دەستیشیان لێی نابێتەوە، كۆبوونەوە‌و گفتوگۆكانی ئەم رەوتە زیاتر لە ماڵ‌و قاوەخانە‌و شوێنە گشتییەكانی شاردا (بەدیاریكراوی سلێمانی) چڕبوەتەوە. فەیسبوك.. مەیدانی روبەڕووبونەوەكان ! تاریك‌و روونی ئێوارەی رۆژێك پێش مەراسیمی فەرمی ساڵیادی كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، ژمارەیەك لە كەسایەتییە دیارەكانی بەرەی ناڕازیی بزوتنەوەی گۆڕان لە گردی زەرگەتە دەركەوتن، ئەوان بۆ نیشاندانی پەیامێكی كۆمەڵایەتی چونە سەر گۆڕی نەوشیروان مستەفای هاوڕِێ‌و هاوخەباتی سیاسییان. بەرەی ناڕازیی بزوتنەوەی گۆڕان لەم سەردانەیاندا بۆسەر مەزاری نەوشیروان مستەفا، هەلی ئەوەیان بۆ رەخسا پەیامێكی سیاسی بەهێز بگەیەننە نەیارەكانیان لە ناوخۆو لە دەرەوەی بزوتنەوەكە، بەڵام لەم هەنگاوەدا شكستیان هێنا، نەیانتوانی پێكە‌وە وەكو كوتلەیەكی یەكگرتووی بەهێز لە یەك كاتدا لەسەر مەزارەكە ئامادەبن، ئەمە بەشی هەرە زۆری پەیوەندی بە جیاوازی بیروبۆچونی كەسایەتییە دیارەكانی ئەم رەوتەوە هەیە لەناو خۆیاندا.  بەرەی ناڕازیی وەك نەیتوانی بە یەكگرتوویی هێزی خۆی لە گردی زەرگەتە نمایش بكات، نەشیتوانی كارێك بكات، ئەم بۆنەیە بقۆزێتەوە بۆ كۆبوونەوە‌و دیدار لەگەڵ بەرەی رازی‌و هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی زەمینەیەكی هاوبەش بۆ كاری پێكەوەیی. بەگشتی بەرەی ڕازیی‌و ناڕازی لە دوو ساڵی رابردوودا هیچ گفتوگۆیەكی راستەوخۆیان بۆ خستنەڕووی ناكۆكییەكان‌و چارەسەركردنیان نەكردووە، (درەو میدیا) زانیویەتی بەمدواییە ئەندامانی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان هێڵێێكی پەیوەندییان لەگەڵ هەندێك لە كەسایەتییەكانی بەرەی ناڕازیدا كردوەتەوە، بەڵام هیچ ئەنجامێكی لێ‌ سەوز نەبووە، تائێستا هەردوو بەرەكە لەبری كۆبوونەوە لەسەر مێزێكی گفتوگۆ، لە دیوارەكانی تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوكەوە لەگەڵ یەكتریدا دیالۆگ دەكەن، ئەمەش تاڕادەیەك لەڕووی جەماوەرییەوە بەزیانی هەردوو بەرەكە كۆتایی هاتووە. ناڕازییەكان كێن؟ بەرەی ناڕازی بزوتنەوەی گۆڕِان بەرفراوانترە لە بەرەی دەسەڵاتداری ئێستای بزوتنەوەكە، بەڵام كێشە‌و ناكۆكی ناوخۆیی زیاترە لە بەرەی رازیی‌و ناڕێكخراوە، بەجۆرێك هەر رۆژێك لق‌و پۆپی تازەی لێوە سەر دەردەهێنێت. ئێستا بەرەی ناڕازیی بزوتنەوەی گۆڕان دابەشبووە بەسەر چەند گروپێكدا: گروپی یەكەم:  قادری حاجی عەلی‌و عوسمانی حاجی مەحمود، ئەمانە ژمارەیەك هەڵسوڕا‌و و كادری سەربازیی‌و میدیایی‌و چەند ئەندامێكی جڤاتی نیشتمانی‌و گشتی و ئەندام پەرلەمانی ئێستا‌و رابردویان لەگەڵدایە. ئەم گروپە لەسەردەمی نەوشیروان مستەفاوە نیگەرانی خۆیان لە "تاكڕەویی" لە بڕیاردان لەناو بزوتنەوەكەدا دەربڕیوە، لە چەند ماوەیەكدا ناكۆكییەكانیان لەگەڵ رێكخەری پێشووی گۆڕان گەیشتوەتە ئاستی ئەوەی كاركردنیان لە بزوتنەوەكەدا رابگرن‌و بچنە ماڵەوە. بەڵام لەدوای مەرگی نەوشیروان مستەفاو بە دیاریكراویش دوای هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن بەماوەیەك، بەتەواوەتی لە گردی زەرگەتە هاتنەخوارەوە‌و ماڵەكانیان كردووە بە شوێنی گفتوگۆ‌و كۆبوونەوە سیاسییەكانیان. ئەم گروپە جگە لە چەند روونكردنەوەیەكی كورت كە لەماوەی رابردووداو بەتایبەتی لە سەروبەندنی هەڵبژاردنەكاندا بڵاویانكردوەتەوە، تائێستا بەڕوونی‌و بە فەرمی بیروبۆچونی خۆیان لە بارەی كێشەكانی بزوتنەوەی گۆڕان‌و دیدەكانیان بۆ چارەسەر بۆ رایگشتی‌و جەماوەری بزوتنەوەكەیان بڵاونەكردوتەوە، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی لە كۆبوونەوە تایبەتەكانیاندا كرۆكی كێشەكانیان لەگەڵ بەرەی دەسەڵاتداری ئێستای گۆڕان لە چەند خاڵێكدا كورتدەكەنەوە، كە ئەمانەن: * تاپۆكردنی گردی زەرگەتە (مەكۆی سەرەكی گۆڕان لە شاری سلێمانی)، لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا بە رەزامەندی‌و بێدەنگی بەرەی رازیی (بەدیاریكراوی ئەندامانی ئێستای خانەی راپەڕاندن). * شێوازی بەڕێوەبردنی رێكخستنی بزوتنەوەكە‌و هەڵبژاردن‌و كۆنگرە. * پابەندنەبوونی بەرەی رازیی بە ناوەڕۆكی رێككەوتنی ژێربەژێری تایبەت بە دروستكردنی خانەی راپەڕاندن. * سیاسەتی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی دارایی‌و میدیای بزوتنەوەكە. لە ناو ئەم بەرەیەشدا هەست بە هەندێك ناكۆكی دەكرێت بە تایبەت لە پرسی تێڕوانیان بۆ پەیوەندییەكانی بزوتنەكە لەگەڵ حزب‌و لایەنە كوردستانییەكان. خاڵی بەهێزی ئەم گروپە ئەوەیە دوو كەسایەتی كاریگەری وەك قادر حاجی عەلی‌و عوسمان حاجی مەحمودی تێدایە، بەڵام ئەم دوو كەسایەتییە ئێستا رووبەڕووی هەمان بارودۆخی عەبدوڵا گویل‌و ئەحمەد داودئۆغڵو بوونەتەوە لە ناو پارتی داد‌و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا (ئاكەپە)، كە چاوەڕوانی هەلێكی سیاسی گونجاون بۆ جیابونەوە لە ئەردۆغان‌و راگەیاندنی پارتێكی سیاسی نوێ، بەڵام  لە یەك كاتدا چ ئەوانەی گۆڕان‌و چ ئەوانەی (ئاكەپە) تەمەنیان دەڕوات‌و ئەو كاتە گونجاوە هەر نایەت كە خۆیانی تێدا بەیان بكەن.  لەبەرامبەردا لاوازترین خاڵی ئەم گروپە، كاركردنیانە بە بێدەنگیی‌و نەبوونی ئامادەسازی فیكرییە بۆ هەر جوڵەیەكی سیاسی كە لە داهاتوودا دەیكەن، سەردانەكەی دوێنێیان بۆ سەر گردی زەرگەتە، بەدەر لە پەیامە كۆمەڵایەتییەكەی، لەڕووی سیاسییەوە ئەو پەیامەی لێدەخوێندرایەوە كە ئەمانە هێشتا توانای رزگابونیان نیە‌و ناتوانن نەوشیروان مستەفا تێپەڕێنن، ئەم پرسەش بە گوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەناو خۆشیاندا بە هەڵواسراوی ماوەتەوە‌و خۆیان یەكلانەكردوتەوە ئایا دەتوانن بگەڕێنەوە بۆ ناو بزوتنەوەی گۆڕان‌و لەوێوە كار بۆ ئامانجەكانیان بكەن، یاخود بە تەواوەتی جیاببنەوە‌و لەچوارچێوەی رەوتێكی سیاسی نوێیدا سەرەتایەكی تر دەستپێبكەن. گروپی دووەم:  پرۆگۆڕان، ئەمانە كۆمەڵێك هەڵسوڕاوی گۆڕانن لە وڵاتانی ئەوروپا،  رۆژانی 20و 21ی ئۆكتۆبەری 2018 لەشاری (لاهای)ی لە هۆڵەندا كۆبوونەوە بۆ تاوتوێكردن‌و هەڵسەنگاندنی دۆخی بزوتنەوەی گۆڕان، لەو كۆبونەوانەدا بەرەسمی خۆیان وەك رەوتێكی ناڕازیی لە سیاسەتی ئێستای بزوتنەوەكە راگەیاند. ئەم گروپە زیاتر هەڵسوڕاوەكانی دەرەوەی وڵاتن‌و نەپەڕیوەتەوە بۆ ناوخۆی هەرێمی كوردستان، دكتۆر (چیا عەباس) وەك سەرپەرشتیار‌و بزوێنەری سەرەكی ئەم رەوتەكە دەردەكەوێت، ئەم پیاوە یەكێكە لە هاوڕێ‌ دێرینەكانی نەوشیروان مستەفا، لە نەخۆشكەوتن‌و مانەوەیدا لە خانوەكەی لەندەن، ماوەیەك لەگەڵی ژیاوە، بەوتەی هەندێك لە هەڵسوڕاوانی گۆڕان، سەروەتێكی زۆری مەعنەویی نەوشیروان مستەفا لەلای ئەم پیاوەیە، كە خۆی دەبینێتەوە لە دوایین تێڕوانینەكانی نەوشیروان مستەفا لەسەر شێوازی كاركردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە رابردوو لە داهاتودا، خودی دكتۆر چیا لە وتارەكانیدا بەمدواییە ئاماژەی بەوەداوە. خاڵی بەهێزی ئەم گروپە ئەوەیە كە كەسایەتییەكانی ناوی، بەدیاریكراوی دكتۆ چیا، زیاتر لە گروپەكانی تر قسەكانی كاریگەریان لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا هەیە، رەنگە ئەمە پەیوەندی بەو نزیكییەوە هەبێت كە لەگەڵ باوكیان هەیبووە. یەكێكی تر لە خاڵە بەهێزەكانی ئەم گروپە ئەوەیە، لەماوەی رابردوودا بەروون‌و راشكاوی‌و بێ‌ دوودڵی لە چەند بەیاننامەیەكدا هەڵوێستی خۆیان لەبارەی كێشەكانی ناوخۆی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ رایگشتی بڵاوكردوەتەوە‌و چارەسەرەكانیشیان خستوەتەڕوو. بەڵام خاڵی لاوازی ئەوەیە زیاتر لە ئەوروپا چڕبوەتەوە‌و خودی دكتۆر چیاو كارەكتەرەكانی تری ناو گروپەكە بۆ زۆرینەی رایگشتی كوردستان نەناسراون‌و زیاتر لەلای دەستەبژێرێك ناسراوان كە لە نزیكەوە تێكەڵاوی كاری سیاسی بوون لە هەرێمی كوردستان. ئەم گروپە لە گروپەكانی تری بەرەی ناڕازی زیاتر رێكخراوترە، سەرەتای ئازاری ئەمساڵ پرۆگۆڕان دووەمین كۆنفرانسی خۆی لە شاری (بازل) لە سویسرا بەست، لە 16ی ئەو مانگەدا بەیاننامەیەكی ناڕەزایەتی دەربارەی بەشداری گۆڕان لە حكومەت‌و رێككەوتن لەگەڵ پارتی بڵاوكردەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەماوەی رابردوودا كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، بە دیاریكراوی (چیا) چەندجارێك هەوڵیداوە لەگەڵ ئەم گروپەدا بگاتە رێككەوتن، بەڵام هەوڵەكان تائێستا بێ ئەنجام بوون. گروپی سێیەم:  ئەم گروپە پێكدێت لە چەند پەرلەمانتاری پێشوو‌و ئێستا‌و هەڵسوڕاوی گەنجی بزوتنەوەی گۆڕان، ئەمانە هێڵی كاركردنیان تا ئەمدواییە ناڕوون بوو، بەڵام دوای پەسەندكردنی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، كورتەی بیروبۆچون خۆیان لە بەیاننامەیەكدا خستەڕوو، بەبێ‌ ئەوەی ناوی خۆیان لەسەر بەیاننامەكە ئاشكرابكەن, پاشان چەند كەسایەتییەكیان ناوی خۆیان خستە سەر بەیاننامەكەو لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك تەمومژیان لەسەر بیروبۆچوونەكانیان هەڵگرت. دیارترین كەسایەتییەكانی ئەم گروپە بریتین لە (كاوە محەمەد‌و غالب محەمەد ئەندامانی پەرلەمانی عێراق، عەبدوڵا مەلا نوری‌و شێركۆ حەمەئەمین و ئومێد حەمەعەلی پەرلەمانتارانی پێشووی بزوتنەوەكە، عەبدوڵای كوێخا موبارەك ئەندامی پێشووی جڤاتی نیشتمانی‌و ..). گروپی چوارەم: لەپاڵ ئەم سێ‌ گروپە سەرەكییەدا، كە شێوازی كاركردن‌و هەڵوێستیان ئاشكرابووە، گروپێكی ناڕەزایی تر لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا هەیە، ئەمانە پێكهاتوون لە چەند هەڵسوڕاو‌و پەرلەمانتار‌و بەرپرس كە هەرجارەو لە قۆناغێكدا بەلای یەكێك لە گروپەكانی ڕازیی‌و ناڕازیدا دەشكێنەوە‌و نەیانتوانیوە تائێستا وەكو كوتلەیەكی بەهێز دەربكەون. كۆتایی گەمەكە بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەلەبەرچاوگرتنی ئەو جموجوڵە سیاسییانەی كە بەمدواییە لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا دروستبووە، پێشبینی دەكرێت لەماوەی یەك ساڵی داهاتوودا نەخشەی پەیكەری سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان، بە شێوازێك لە شێوازەكان یەكلاببێتەوە، بەیەكگرتنەوە یان ئینشیقاقی تەواوەتی، بەتایبەتیش دوای بەشداری بەرەی رازیی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت‌و پرۆسەی هەڵبژاردنەوەی خانەی راپەڕاندن‌و رێكخەری گشتی كە بە گوێرەی دەستوری بزوتنەوەكە، 25ی تەمموزی ئەمساڵ وادەی یاساییان كۆتایی دێت. یەكێكی تر لەو فاكتەرانەی كە رەنگە كاریگەری لەسەر خێراتركردنی پرۆسەی یەكلابوونەوەی چارەنوسی پەیكەری حزبی گۆڕان هەبێت، پرۆسە‌و میكانیزی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكەیە بۆ پڕكردنەوەی ئەو پۆستانەی لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا بەریكەوتووە، رەنگە ئەم پرۆسەیە لە ئایندەیەكی نزیكدا ژمارەیەكی تر لە هەڵسوڕاوان پەیوەست بكات بە بەرەی ناڕەزایەتییەكانەوە. بێگومان فاكتەری دەرەكیش كاریگەری بەهێزی دەبێت لەسەر چۆنیەتی یەكلابونەوەی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە داهاتوودا، ئەمەش پێگە‌و رۆڵی بزوتنەوەكە لە داهاتووی گۆڕەپانی سیاسیدا بڕیاری لەسەر دەدات.

راپۆرتی: محەمەد رەئوف نوسراوێكی  راكان جبوریی، پارێزگاری كەركوك بەوەكالەت بۆ ( فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەكانی كەركوك) دۆخی ناوچەكە بەتەواوی دەشێوێنیت و كێشەو ئاڵۆزی لە نێوان پێكهاتەی كورد و عەرەب لەو شارە دروست دەكات، چۆڵبونی خانووی لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەوناوچانەش لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە، رێگە خۆشكەربووە بۆ هاوڵاتیانی پێكهاتەی عەرەب كە سود لەوخانوانە وەربگرن بگەڕێنەوە ناوچەكانیان. كێشەكەی پەڵكانە گوندی پەڵكانەی سەربە ناحیەی سەرگەراِنە لە قەزای دووبزی پارێزگای كەركوك، ئەو ناوچەیە پێش روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 سنوری دەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە، لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەو ناوچەیە بەجێدەهێڵن و خانوەكانیان بە چۆڵی دەمێنێتەوە، عەرەبەكانی ناوچەكە سود لەو بۆشاییە وەردەگرن و چاو دەبڕنە موڵك‌و خانووی هاوڵاتیانی ئەو ناوچەیە. لە چەند رۆژی رابردوودا سەرۆكی هۆزی شەممەر ( عەلی حەواس) ئێوارەخوانێك بۆ هۆزەكەی لە گوندی پەڵكانە رێكدەخات‌و نزیكەی 300 بۆ 400 لە ئەندامانی هۆزەكەی ئامادە دەبن. لە ئێوارە خوانەكەدا گفتوگۆ لەسەر گەڕانەوەی بەشێك لە هاوڵاتیانی هۆزەكە دەكەن كەلە داوی 2003 ەوەو لە چوارچێوەی مادەی 140 دا لەو ناوچانە دەركراون و گەڕێنراونەتەوە بۆ شوێنی خۆیان. لەو ئێوارەخوانەداو بەو قەبارە زۆرەی كۆبونەوەكەیان هەست بەلەخۆباییبوون دەكەن‌و لەوێدا دەچنە سەر چەند ماڵكی كورد لەو گوندەو تا ئێستاش 6 خانوویان كۆنترۆڵكردووەو چۆڵیان نەكردووە، هەر ئەوكات چەند هاوڵاتیەكی كورد و عەرەب دەستگیركراون. لەسەر ئەم كێشەیە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان پەیوەندی بە  فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی دەستەی حەشدی شەعبیەوە دەكات و بارودۆخەكە ئاساییدەكەنەوەو هاوڵاتییەكان لەهەردولا ئازاد دەكەن، بەتایبەتیش ئەو ناوچانە سنوری لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستانە‌و ئەو خانوانەش كە لەلایەن هاوڵاتیە عەرەبەكانەوە دەستیان بەسەردا گیراوە خانووی لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستانن. عەرەبەكان بە پلان گەڕانەوە پێش روداوەكانی پەڵكانە لە 23شوباتی ئەمساڵ  لە نوسراوێكدا عەرەبەكانی هۆزی شەممەر نوسراوێك ئاراستەی راكان جبوری پارێزگاری كەركوك بەوەكالەت دەكەن و دەڵێن" ئێمە لە رۆڵەكانی هۆزی شەممەر لە پارێزگای كەركوك ناحیەی سەرگەڕان ساڵی 2003 لەلایەن حزبە كوردیەكانەوە لە گوندەكانمان دەركراین‌و بەوهۆیەوە 16 گوندیان داگیركردین) لەبەرامبەردا، پارێزگاری كەركوك پەراوێزێكی لەسەر نوسراوەكەیان نوسیوە بەمشێوەیە:" بۆ فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەكانی سەڵاحەدین رێكاری پێویست بگرنەبەر بۆ گەڕاندنەوەی ئەو خانەوادانە بۆ ماڵەكانی خۆیان و دەركردنی ئەوانەی زیادەڕۆییان كردووە, لەبەرئەوەی ئەو گوندانە دەكەونە ناوچەی تایبەتی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەكانی سەڵاحەدینەوە".  ئەگەرچی سەرەتا هێزەكانی سەربە ئۆپەراسیۆنەكانی سەڵاحەدین رێگری لە گەڕانەوەی ئەو هاوڵاتیە عەرەبانە دەكەن, بەڵام بەهۆی پەیوەندی‌و كاری بەردەوامی سەرۆكی هۆزی شەممەر دواتر ئەو هێزە رێگەیان پێدەدەن‌و هاوكاریشیان دەكەن، تا ئێستاش بەتەواوی ئەو كێشەیە چارەسەر نەكراوە. هەوڵێ گەڕاندنەوەی ئەو عەرەبانە بەپێی بڕیاری 117ی یاسای ئیسڵاحی زەراعی ساڵی 1970یە، كە رێگە بەگەڕانەوەیان دەدات، چونكە بەپێی مادەی 140 ی دەستوری عێراق ناتوانن بگەڕێنەوە.  پارێزگار چی وت؟ ئەمڕۆ 19/5/2019  راكان جبوری, پارێزگاری كەركوك بەوەكالەت لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا پاڵپشتی خۆی بۆ داوای عەرەبەكان دەربڕی و كوردەكانی بە هاوردە بۆ ناوچەكە ناوبرد و رایگەیاند"بەشێك لە دانیشتوانی ئێستای پەڵكانە، كە 13 خێزانن، حەوتیان لە شاری مەهابادی ئێرانەوە هاتون، دوو خێزان لە مەخمور و دووانی دیكەش لە هەولێرەوە، لەگەڵ چەند خێزانێك لە سوریاوە كە خانوی خەڵكی رەسەنی گوندەگەیان داگیركردووە".  پارێزگاری كەركوك دەشڵێت:" خەڵكی ناوچەكە لە عەشیرەتی شەممەرن و ناوچەی ئەوان دوبز، سەرگەڕانە و بەشێك نین لەوانەی ماددەی 140 دەیانگرێتەوە، پێشتریش دادگا بەپێی یاسا زەوییە كشتوكاڵیەكانی پێداونەتەوە و گرێبەستیان هەیە". سوتانی دەغڵودان لە دوو رۆژی رابردوودا لە چەند گوندێكی سەربە پارێزگای كەركوك ئاگر لە دەغڵودانی جوتیارە كوردەكان بەردرا، بەتایبەتیش لە گوندی( مەنسور )لە سنوری شارۆچكەی داقوقی سەربە پارێزگای كەركوك و گوندی (قەرەدەرە)ی زێدی كەمال كەركوكی ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لە سنوری شارۆچكەی دووبزی سەربە پارێزگای كەركوك، بەشێكی زۆر لە دەغڵو دانی جوتیارانی كورد سوتێندرا. جەوهەری كێشەكە؟ عەرەبەكانی ئەو ناوچانە سودیان لە بۆشایی دەسەڵاتی كوردی لەوناوچانە بینیوەو بەهۆی باڵا دەستیانەوە دەیانەوێت بگەڕێنەوە ئەو ناوچانەی كە پێشترو لە سەرەتای 2003 ەوە ناوچەكانیان پێچۆڵكراوە لە چوارچێوەی مادەی 140 ی دەستوری عێراقدا. لەدوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017 ەوە كورد دەسەڵاتی بەتەواوی سنورداركرا لە پارێزگای كەركوك و بەهۆی ناكۆكیەكانی نێوان یەكێتی و پارتیەوە نەتوانراوە پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك هەڵبژێردرێت, ئەوەش وایكردووە عەرەبەكانی ئەو ناوچانە سود لە دەسەڵاتەكانی پارێزگاری ئێستای كەركوك وەربگرن بۆ گەڕانەوەیان بۆ ئەوناچانە.  ناكۆكیەكانی یەكێتی و پارتی بەزیانی پێكهاتەی كورد لەو ناوچەیە شكاوەتەوەو زۆربەی كێشەكانیان بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە. بەدرێژایی مێژوو كەركوك دروشمی سەرەكی حزبە كوردیەكان بووە, بەڵام ئێستاخاڵی ناكۆكی نێوانیانە, ئەگەرچی هەمان كێشەو روداو روبەروی پارێزگاری نەینەوا بوەوە, بەڵام هەر زوو چارەسەركراو پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای  نەینەوا هاوپەیمانی لەگەڵ سەرۆكی حەشدی شەعبی كردو پارێزگاری نەینەوا هەڵبژێردرا، بەڵام سەرەڕای رێككەوتنی نێوانیان تا ئێستا لەسەر هەڵبژاردنی پارێزگارێك بۆ كەركوك لەگەڵ یەكێتی رێككنەكەوتوون. هەربۆیە بەپێی نوسراوێك كە لە 17/4/2019 لە بینای پارێزگاری كەركوك واژۆكراوە لە نێوان پێكهاتەكانی كەركوكدا رێككەوتون راكان جبوری پارێزگاری ئێستای كەركوك تا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە لەبەرامبەر دانانی جێگرێكی كورد بۆ پارێزگار.