.jpg)
عەبدولڕەحمان عەلی ڕەزا بەپێی ماددەی ( ٥٦)لەیاسای ژمارە ( ۱ ) ی ساڵی ( ۱۹۹۲)ی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستاندا بەدەق هاتووە کە [ پەرلەمان شوێنی یەکلاکردنەوەی پرسەچارەنوس سازەکان دەبێت ، وهەرئەویش بڕیار لەسەر ڕێککەوتنەکان دەدات ، هەروەها پەرلەمان پەیوەندییە یاسایی ودەستورییەکانی نێوان هەرێم و بەغداد دیاری دەکات ] کەچی لەکۆبونەوەی ڕۆژی سێ شەممەی ( ٥-۲-۲۰۱۹)ی نێوان وەفدی دانوستانکاری پارتی دیموکراتی کوردستان ویەکێتی نیشتمانی کوردستان لەشاری هەولێر ، هەردوو حیزب چەند بڕیارێکیانداوەو لەسەرچەند خاڵێک ڕێککەوتون لەوانە؛ ــ بڕیاڕیانداوە کە( ۱۸)ی شوباتی( ۲۰۱۹ )پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک لەهەولێر کۆبونەوە ئەنجامبدەن ، و هەردوولاو حکومەتی بەغداش ڕێگەچارەیەک بدۆزنەوە بۆ چارەسەرکردنی پرسی کەرکوک .ئەمانەوچەند پرسێکی تر ، بەڵام بەلای منەوە ئەوەی کە پێویستە ئاماژەی بۆبکرێت ئەوەیە کەهێشتا لەهەرێمی کوردستاندا هێندەی بڕیارو ڕاسپاردەکانی حیزب زاڵەو لەسەرزەمینی واقیعدا کاری پێدەکرێت چارەکە هێندەی ئەوە یاساکانی پەرلەمانی کوردستان و یاساکارپێکراوەکان لە هەرێم کاریان پێناکرێت ،کەئەوەش جگەلەبێ ڕێزیکردن بەپەرلەمان ،بێ هەیبەتکردنی یاساکانیشە کەلەو پەرلەمانەوە دەرچوێنراون . هەرچەندە من بەگومانم کەبتوانرێت لەو کاتەی دیاریکراوە چ پەرلەمان و چ ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوکیش بتوانن کۆبونەوەکانی کەبڕیاریان لێداوە ئەنجامبدرێن چونکە ئەزمونمان لەگەڵ ئەوجۆرە بڕیارانەی کەلەکۆبونەوەکانەوە دەدرێن هەیە ، بەڵام ئەوەی کەمایەی تێڕامان وهەڵوەستەلەسەربۆکردنە ئەوەیە کە چ خێرەو لەکوێی دونیادا هەبوە لەبارەگاکانی مەکتەبی سیاسی دووحیزبدا بڕیار لەسەر کۆبونەوەکردن ونەکردنی پەرلەمان بدرێت کە بەحساب لەئێستادا گەورەترین دامەزراوەی هەرێم وهەڵبژێردراوی خەڵکی کوردستانە . بەداخەوە بڕیاردان لەسەردەسپێکردنەوەی کۆبونەوەی پەرلەمان کارێکی تازەنیەو دوای دوو ساڵ لەپەکخستنی پەرلەمان دواجار لەمانگی ئەیلولی (۲۰۱۷) دا هەرلەکۆبونەوەی نێوان هەردوو حیزب بڕیار لەسەرکاراکردنەوەی پەرلەماندرا ،و لەوەش کارەساتتر ئەوەبوو کەکارنامەی یەکەم دانیشتنیش کە ( ۱٥-۹-۲۰۱۷)بوو هەرلە بارەگای حیزبەوەدانران. لێرەدا چەند پرسیارێک دێتەئاراوەبۆ هەموو حیزبەکان و پێویستیان بەوەڵام دانەوە هەیەو ناکرێت بێ وەڵام بمێننەوەو هەروابەسادەیی لێیان بڕوانرێت لەوانەش: ــ یەکێتی وپارتی کەزۆرباس لەسەروەری یاسا دەکەن و هەرخۆشیان یاسای ژمارە (۱)ی ساڵی (۱۹۹۲)یان دەرچونداوەودەنگیشیان بۆداوە ، بۆپشتگوێی دەخەن و بڕیاری نێو بارەگاکانی خۆیانیان لەیاساکارپێکراوەکانی هەرێم لەلا گرنگترو پیرۆزترە ؟ ــ ئەوحیزبانەی بەگشتی و بزوتنەوەی گۆڕان بەتایبەتی کە لەدانوستاندان بۆبەشداریکردن ونەکردن لەحکومەتدا ، لەدوای ئەوەی یەکێتی وپارتی لەسەر هەموو بابەتەکان ڕێککەوتن و تەنانەت ڕۆژیشیان دیاریکرد بۆ دانیشتنی پەرلەمان ، پێمان بڵێن مححەلی ئێوە لەئیعرابدا چیەو لەکوێدایە ؟ ــ بۆهەموو پارتەسیاسیەکانی هەرێم کەخاوەنی کورسی پەرلەمانین لەتاکە کورسیەکەوە بۆ زۆرترین کورسی ، ئایا پێتان وانیە کەهەموو دامەزراوەکانی هەرێم و لەنێویشیاندا پەرلەمانی کوردستان کەگەورەترین دامەزراوەی یاسادانانە لەهەرێم بونەتە ئامێرێکی خنجیلانە بەدەست حیزبەوەو کەی ویسترا کاری پێدەکرێت و گەر بەپێویستیش نەزانرا ئەوا کڵۆم لەدەرگاکەی دەدرێت یان ڕاست وچەپێک بەسەریدا دەهێنرێت . بۆیە ئەو ڕووداوو پێشهاتانەی کەلەم هەرێمەی زیاتر لەچارەکە سەدەیەکە کورد خۆی تێیدا حوکمڕانی دەکات ،و بەرپرسەکانیشی زوو زوو دەم وەردەدەن لەسەروەری یاساو حوکمڕانی ڕەشید جگەلە گەوجاندنی ڕایگشتی ، گەڕانەوەشە بۆدواوە بەهەزاران میل . وەیەکێک لەسەیروسەمەرەکانی تری دەسەڵاتدارانی مەملەکەت ئەوەیە کەلێرە بڕیاری حیزب زۆر بەئاسانی بۆڕ بەیاسا لێدەدات ،و زۆرجاریش بڕیاری تاکەکەسیش بوڕ بە بڕیاری حیزب ویاسا کارپێکراوەکانی هەرێم لێدەدات . ـــ عەبدولڕەحمان عەلی ڕەزا
فه‌رهاد حه‌مزه ئوردن دراوسێی به‌شی رۆژئاوای عیراقه‌و له سه‌رده‌می حكومه‌ته یه‌ك له دوای یه‌كه‌كانی عێراقدا مامه‌ڵه‌ی جیاجیای كراوه . له سه‌رده‌می حكومه‌تی به‌عسدا به تایبه‌ت له دوای ده‌سپێكردنی شه‌ری عێراق ئێراندا ئوردن چووه به‌ره‌ی دژ به ئێرانه‌وه و به‌چه‌ك و سوپا شان به‌شانی عێراق وه‌ستا . له كاتی شه‌ری ده‌ركردنی عێراق له كوێتیشدا دژ به عێراق نه‌وه‌ستاو هاو سۆزی حكومه‌تی به‌عس بوو . له به‌رامبه‌ر ئه‌مانه دا حكومه‌تی پێشووی عێراق هه‌رده‌م ئه‌و نه‌وته‌ی به ئوردنی ده‌فرۆشت نرخی له ووڵاتانی تر كه‌متربوو . هه‌رچه‌نده هیچ لوله‌یه‌كی گواستنه‌وه‌ی نه‌وت له نێوان عێراق و ئوردن دا نه‌بوو بۆیه له رێگه‌ی تانكه‌ره‌وه ئه‌م كاره ئه‌نجام ده‌درا به تایبه‌ت له ماوه‌ی ئابڵوقه‌ی نێو ده‌وڵه‌تی سه‌ر عێراق دا له ساڵانی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی رابردوودا . له‌سه‌رده‌می حكومه‌تی نوێشدا دیسانه‌وه به‌رژه‌وه‌ندی ئوردن خراوه‌ته به‌ر چاو , له‌دوای پرۆسه‌ی ئازادیه‌وه له نیسانی 2003 تا ساڵی 2006 له‌به‌ر نا ئارامی ناوچه‌ی خۆرئاوای عێراق له توانادا نه‌بوو نه‌وت هه‌نارده‌ی ئوردن بكرێت به‌ڵام له‌و ساڵه‌دا (2006) رێكه‌وتنێك له نێوان عێراق و ئوردن بۆ ماوه‌ی 2 ساڵ ئیمزا كرا كه به‌و پێیه رۆژانه 10 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده‌ی ئوردن بكرێت , ئه‌م جاره‌ش به هۆی خراپی باری ئه‌منیه‌وه نه‌توانرا رێكه‌وتن نامه‌كه وه‌ك خۆی جێبه‌جێ بكرێت . به گوێره‌ی ئه‌و رێكه‌وتن نامه‌یه ده‌بوایه سه‌ره‌تا هه‌نارده كردن به 10هه‌زار به‌رمیل ده‌ستی پێبكردایه هه‌نگاو به هه‌نگاو زیادیش بكرێت تا ده‌گه‌یشته 100هه‌زار به‌رمیل له رۆژیكدا , له هه‌ر به‌رمیلێكدا 18 دۆلار دا ده‌شكێنرێ و له خوار نرخی بازاره‌وه ده‌بێت . له مانگی ئابی ساڵی 2008 جارێكی تر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ووروژێنرا ئه‌وه بوو رێكه‌وتن نامه‌یه‌كیان بۆ ماوه‌ی 3 ساڵ واژۆ كرد كه له ئابی 2011 كۆتای پێ دێت . په‌پَیی رێكه‌وتن نامه نوێیه‌كه رۆژی 10 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت له رێگه‌ی تانكه‌ره‌وه ره‌وانه‌ی ئوردن ده‌كرێت به داشكاندنی 22 دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێك . به‌ڵام ئه‌م جاره‌یان تانكه‌ره نه‌وت هه‌ڵگره كان ئه‌و نه‌وته له قه‌زای بێجیه‌وه بار ده‌كه‌ن له جیاتی كه‌ركوك , دوای 800 كیلومه‌تر رۆیشتن ده‌یگه‌یه‌ننه سنوری ئوردن و له‌وێ به‌تاڵی ده‌كه‌ن پاشان تانكه‌ره ئوردنی یه‌َكان بۆ پاڵاوگه‌ی ( زه‌رقا) ده‌یبه‌ن , ژماره‌ی ئه‌و تانكه‌رانه‌ش كه رۆژانه له‌و رێیه كار ده‌كه‌ن 400 تانكه‌رن .ئه‌م تانكه‌رانه‌ش هه‌ندێك جار دوجاری رووداوی دڵته‌زێن دێن وه‌ك ئه‌وه‌ی له كۆتایی مانگی تشرینی دووه‌می 2010روویدا كه 18 تانكه‌ر گریان تێبه‌ربوو و سوتان له ئه‌نجامدا دوو شۆفێر گیانیان له ده‌ستداو 12ی تریش بریندار بوون. ساڵی (2011) دوای ته‌واوبوونی گرێبه‌ستی نێوان عێراق و ئوردن له لایه‌ن حكومه‌تی ئوردنیه‌وه داوا له‌حكومه‌تی عێراقی كرا له‌جیاتی هه‌نارده كردنی نه‌وت به ته‌نكه‌ر لووله‌یه‌ك له نێوان ئه‌م دوو وڵاته رابكێشرێ ، ئه‌وه‌بوو له 10ی مانگی حوزه‌یرانی هه‌مان ساڵدا یاداشتێكی لێك گه‌یشتن له نێوانیاندا ئیمزا كرا كه زۆربه‌ی به‌نده‌كانی په‌یوه‌ندی به كه‌رتی ووزه‌وه هه‌بوو به‌ستنه‌وه‌ی هه‌ردوو وڵاتیش به لووله‌یه‌كی نه‌وتی به‌ندێكی ئه‌و یاداشته‌بوو . به گوێره‌ی قسه‌ی ووته بێژی حكومه‌تی عێراق ئه‌م یاداشتی لێك گه‌یشتنه له رۆژی ئیمزا كردنیه‌وه كاری پێده‌كرێ و ماوه‌كه‌شی 5 ساڵه,هه‌روه‌ها به پێ ی رێكه‌وتنه‌كه لووله نه‌وتیه‌كه له شارۆچكه‌ی حه‌دیسه‌ی رۆژئاوای عێراقه‌وه ده‌رده‌چێت و تا به‌نده‌ری عه‌قه‌به درێژ ده‌بێته‌وه له‌وێش لقێكی لێده‌بێته‌وه رووه‌و پاڵاوگه‌ی زه‌رقای ئوردونی ده‌چێت . به‌ڵام رووداوه‌كانی ساڵانی دواتر به‌تایبه‌ت سه‌رهه‌ڵدانی داعش ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ی له ڕه‌گه‌وه هه‌ڵكێشا . هه‌رچه‌نده ئوردن رۆژانه ئه‌م بره نه‌وته له عێراقه‌وه وه‌ر ده‌گرێت به‌ڵام پێویستی ناو خۆی پر ناكاته‌وه‌و رۆژانه پێویستی به 100 هه‌زار به‌رمیل نه‌وته.. ئه‌وه‌نده ماوه بیڵێین كه ئه‌م پرۆژه‌یه‌ی حكومه‌تی عێراق به نیازبوو جێبه‌جێی بكات له سه‌رده‌می حكومه‌تی پێشوودا بیری لێكراوه‌ته‌وه و له ساڵی 1979 له به‌رنامه‌یاندا بوو لووله‌یه‌ك له نێوان هه‌ردوو وڵاتدا رابكێشن كه رۆژانه 1 ملیۆن به‌رمیل نه‌وت لێوه‌ی هه‌نارده‌ی سه‌ر ده‌ریای سوور بكرێت كه ئوردون زۆر سوودمه‌ند ده‌بوو به‌ڵام به هۆی هه‌ڵگیرسانی شه‌ری عێراق ئێرانه‌وه پرۆژه‌كه په‌كیكه‌وت . ئه‌وا ئه‌مساڵیش ساڵی 2019 جارێكی تر له سه‌ر ده‌ستی عادل عبدالمهدی سه‌ره‌ك وه‌زیرانی عێراق سه‌رله‌نوێ نه‌وتی كه‌ركوك به تانكه‌ر ره‌وانه‌ی ئوردن ده‌كرێته‌وه به هه‌مان بڕه‌كه‌ی پێشوو كه 10 هه‌زار به‌رمیله له ڕۆژێكدا به نرخێكی كه‌متر له نرخی بازار . فه‌رهاد حه‌مزه محه‌مه‌د سه‌رۆكی ئه‌ندازیاران / كۆمپانیای نه‌وتی باكوور
هۆشەنگ بروكا مەراسیمی بەخاكسپاردنی تەرم لە نەریتی سیاسەتدا تەنها " تابوت" یان " دارەمەیتێك" نییە كە جەستەی مردوویەكی تێدا هەڵگیرابێت، بەڵكو رەمزێكە زیاتر لە ئاماژەیەك و زیاتر لە واتایەك و زیاتر لە ئامانجێكی هەیە. پێشوازیكردن لە تەرمی میری ئێزدییەكان لە هەولێر‌و لە بەرزترین ئاست‌و بە ئامادەبوونی كەسی یەكەم سەرۆك وەزیران نێچیرڤان بارزانی، چەندین پەیامی نێوخۆیی و دەرەكی هەڵگرتبوو. بەگشتی ئامانج لە دیپلۆماسیەتی رێوڕەسمی بەخاكسپاردن كە هەمیشە لە سەر گۆڕ و تراژیدیای چواردەوریدا‌و لە نێو پشێوی كارەساتەكان و كێشە و نەهامەتییەكان روودەدات، شین و گریان نییە بۆ مردووەكە، بەڵكو وەبەرهێنانە لە مردن و تەوزیفكردنیەتی بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی سیاسی و تۆماركردنی هەڵوێست لەسەر زیاتر لە ئاستێك‌و لەبەردەم رای گشتیدا. ئەوەی ئەمڕۆ روویدا لەبەردەم كامێراكاندا لە روماڵی راستەوخۆدا‌و بۆ چەند كاتژمێرێكی بەردەوام بۆ گواستنەوەی مەراسیمی پێشوازیكردن لە تەرمی میر تەحسین بەگ پێشوازیكردنێكی هاوشێوەی پێشوازیكردن بوو لە تەرمی پادشا‌و سەرۆكەكان، ئەوە هانمان دەدات پرسیاری زۆر بكەین و زۆرتر بیری لێبكەینەوە. بەخاكسپاردنی تەرمی مردوو وەك نواندنێك بۆ رووداوێكی راستەقینە و جێگیر یەك رووی هەیە و لە مردندا خوێندنەوەی بۆ دەكەین، بەڵام بۆ دیپلۆماسییەتەكەی وەك نواندنێك بۆ راستییەكی جیاواز و گۆڕاو، چەند روویەكی هەیە لە رووە سیاسییەكەیەوە خوێندنەوەی بۆ دەكەین. ئەوەی ئەمڕۆ لە هەولێر روویدا لە پێشوازیكردنێكی پڕشكۆ لە تەرمی میری ئێزدییەكان، دەكرا لە بەغداش ئەنجامبدرێت و لە بەرزترین ئاستدا، بەڵام ئەوە رووی نەدا، نەك لەبەر " رەتكردنەوە"ی بەغدا یان " رەتكردنەوەی " ئێزدییەكان، بەڵكو لەبەر هۆكاری تایبەت بوو بە ناكۆكییەكانی نێوان بەغداو هەولێر و هەوڵی ئەمەی دواییان بۆئەوەیە ئێزدییەكان بۆ ململانێیەك كێشبكات كە ئەوان پێویستیان پێی نیە. ئامادەنەبوونی سەركردە سیاسییەكانی عێراق لە ئاستی باڵادا لە رێورەسمی پێشوازیكردن لە تەرمەكەدا و بەشداریكردنیان لە رێگەی ناردنی " نوێنەریانەوە"، بەڵگەیەكی روون ئاشكرایە لەسەر ناكۆكییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر نەك لەسەر ناشتنی تەرمێك كە سیمبوڵە بۆ ئێزدییەكان، بەڵكو لەسەر دیپلۆماسیەتەكەی‌و شێوازی مامەڵە سیاسیی لەگەڵیدا. سەرەڕای بوونی هەردوو ئاڵای عێراق و كوردستان لە مەراسیمەكەدا، بەڵام دەزگا راگەیاندنە رەسمییەكانی كوردستان، بە مەبەست هەموو هەوڵی خۆیان خستەگەڕ بۆ شاردنەوەی ئاڵای عێراق لە پشتی ئاڵای كوردستانەوە، وەك ئەوەی عێراق بەشێك بێت لە كوردستان، نەك بە پێچەوانەوە. لە وتەكەیدا كە لە مەراسیمەكەدا ئەمڕۆ پێشكەشیكردن بارزانی ویستی زیاتر لە پەیامێك ئاراستە بكات: یەكەم بۆ ئێزدییەكان، كە ناوەرۆكەكەی ئەوەی ڕۆی ڕۆی " عفا الله عما سلف"، واتە سڕینەوەی گوناهی هەولێر بە تەرمەكەی میر، بۆ پێچانەوەی لاپەڕەی توڕەی ئێزدییەكان بەرامبەر سەركردایەتی حزبەكەی كە بەرپرسیاری راستەخۆن لە " پاشەكشێی تاكتیكی" هەموو هێزە بەرگرییەكانی كوردستان لە سێی ئابی 2014 لە شەنگال، بەبێ هیچ بەرگری و هیچ شەهید و بریندارێك، جگە لە لێنەپرسینەوەو دادگایی نەكردنی هیچ بەرپەرسێك لەسەر ئەوەی روویدا، و ئەوەش قێزەونترین جینۆسایدی ئێزدییەكانی لەم سەدەیەدا لێكەوتەوە. پەیامی دووەم بۆ بەغدا بوو كە بریتیە لەوەی رێوڕەسمی پێشوازیكردن لە تەرمی میری " ئێزدییەكان لە كوردستان و جیهان" زاراوەیەكی نوێی بوو كە ئەمڕۆ بارزانی بەكاریهێنا، كە رەنگە بۆ گۆڕینی ناوی " ئەنجومەنی باڵای رۆحانی ئێزدیی لە عێراق و جیهان" بێت بۆ " ئەنجومەنی باڵای ئێزدیی لە كوردستان و جیهان" ئەوەش كارێكە كە بەواتای ئەوەدێت مشتومڕ و ململانێی ناوچە ئێزدییە ناكۆكی لەسەرەكان بۆ بەرژەوەندی هەولێر یەكلابوەتەوە. پەیامی سێیەمیش بۆ جیهان بوو كە بریتیە لەوەی بە ئامانجگرتنی " كوردە ئێزدییەكان" ( بە گوێرەی زاراوەی میدیا رەسمییەكانی كوردستان) لەلایەن داعشەوە‌و جینۆسایدكردنیان، لە كۆتاییدا بە ئامانجگرتنی هەموو گەلی كوردستانە، بەوەش پرسی ئێزدییەكان كە لەم چەند ساڵەی دواییدا بە نێودەوڵەتی كراوە، لە بنەڕەتدا پرسێكی نەتەوەییە بە پلەی یەكەم، پێش ئەوەی پرسێكی ئاینی یان ئیتنۆئاینی بێت. پەیامی چوارەم بۆ حزبە كوردستانییەكان بووە، كە بریتی بوو لەوەی هێلكەی ئێزدییەكان، تەنها لە سەبەتەی پارتی دیموكراتی كوردستاندا دەبێت، ئەوەش لەمیانی ئاماژەپێدانی زیاتر لە جارێكی بە بەشداریكردنی میری كۆچكردوو لە شۆڕشەكانی " بارزان " و "ئەیلول"، وەك ئەوەی بیەوێت وتەكەی خەلیفە هارونە رەشید دووبارە بكاتەوە كە بە هەورێك دەڵێت:" بۆ كوێ دەتەوێت بڕۆ، هەر لە خاكی مندا باران دەبارێنیت". بە كورتی و رەوان، ئەوەی بارزانی لای ئێزدییەكان پێش مردنی میرەكەیان لەدەستیدا, زیرەكانە و لێزانانە دوای مردنی بەدەستیهێنایەوە.
دانا سەعید سۆفی سه‌باره‌ت به لێكنزیكبوونه‌وه‌ی یه‌كێتی و گۆڕان لە سەرەتای دروستبوونی گۆڕان بە شێوەیەکی فەرمی، یەکێک لە هەوڵەکانی من ئەوە بوو کە پەیوەندییەکی دروست لەنێوانی یەکێتی و گۆڕان دروست بێتەوە، بە تایبەتی لە پەرلەمانی کوردستان، ئەگەر وەک دوو حیزبی جیاوازیش کاربکەن، چونکە ئەو پەیوەندییە دوژمنکارییەی ئەوان تەنیا بە زیانی هەردوولایان تەواو دەبوو و بینیمان لە زۆربەی گەمە سیاسییەکان بە شکست لێی دەردەچوون. لەلایەکی تریش بەهۆی حوکمی دوو ئیدارەیی لە هەرێم، زیانی ئەو پەیوەندییە دوژمنکارانەیەی نێوان یەکێتی و گۆڕان زیاتر بۆ زۆنی سلێمانی بوو. ململانێی نێوان گۆڕان و یەکێتی بووە هۆی جۆرێک لە ناسەقامگیری لە سنوری ژێر دەسەڵاتی یەکێتی، دۆخێک کە بە زیانی هاوڵاتیان و دامودەزگاکانی ئەو ناوچەیە تەواو بوو. لەروی سیاسییەوە هەژمونی پارتی زیاتر بوو، و لە رووی ئابوریشەوە زۆنی سلێمانی کەمتر گەشەی کرد. هەژمونی حیزبێکی دیاریکراو لەهەر گەمەیەکی سیاسی، زیانی بۆ پرسی دیموکراتی هەیە. ململانێی نێوان یەکێتی و گۆڕان رێک بووە هۆی پەراوێزی زیاتر بۆ ئەوەی پارتی گەمەی هەژمونی خۆی ئەنجام بدات. ئەگەر یەکێک لە ئامانجەکانی جیابوونەوەی گۆڕان لە یەکێتی و دروستبوونی ئۆپۆزیسیۆنی فەرمی، کە تەمەنێکی درێژی نەبوو، زیادکردنی پەراوێزی دیموکراتی و ئازادی بووبێ، دەتوانم بڵێم لە پراکتیکدا بە پێچەوانە کەوتەوە، بەهۆی بوونی هێزی سێیەم لە گەمە سیاسییەکەدا کە ململانێی نێوان ئەو دوو هێزەی لە بەرژەوەندی گەمەکانی خۆی بەکاردەهێنا و ململانێکەی گەرمتر دەکرد. ئێستا هه‌مووان دۆخی یه‌كێتی و گۆڕان ده‌زانین چۆنه، هه‌مان ئه‌و ده‌ردانه‌ی كه له جه‌سته‌ی یه‌كێتیدا ههه‌وو و هه‌یه، له جه‌سته‌ی گۆڕانیش په‌یدا بووه. ئه‌گه‌ر یه‌كێتی توانیویه‌تی تا ئێستا خۆی رابگرێ، به‌هۆی شوێنگه‌ی سیاسی و سه‌رچاوه‌كانی ده‌سهه‌ات و ئابورییه‌وه‌یه. به‌ڵام سه‌رباری ئه‌وه‌ی كه گۆڕان هه‌مان شوێنگه‌ی یه‌كێتی نیه‌و هه‌مان سه‌رچاوه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی له‌به‌رده‌ست دانیه، زۆر زوو گۆڕان گه‌وره‌ترین سه‌رچاوه‌ی مه‌عنه‌ویشی له‌ده‌ست دا، كاك نه‌وشێروان. من خۆم زۆر نزیك بووم له بیرۆكه‌ی گۆڕان، بیرۆكه‌ی گۆڕان ته‌واو ره‌وا بوو، به‌ڵام له‌سه‌ره‌تای دروستبوونی گۆڕانه‌وه، رخنه‌و پێشنیاری من بۆ گۆڕانخواز و سه‌ركرده‌كانیان ئه‌وه‌بوو كه ده‌بێ خۆیان یه‌كلابكه‌نه‌وه له‌نێوانی ریفۆرمخوازی و شۆڕشگێری، هه‌روه‌ها گه‌مه‌ی سیاسی به ته‌رازووی یه‌كسانی و راستی ناكرێت، به‌ڵكو به‌و كه‌ره‌سانه ده‌كرێ كه له‌به‌رده‌ست دایه. به‌داخه‌وه به‌هۆی نه‌بوونی ستراتیژێكی روون و كاركردن به ته‌رازووی حه‌قیقه‌ت له گه‌مه‌ی سیاسیدا، گۆڕان دووچاری پاشه‌كشه‌ی گه‌وره‌بوو، نه‌ك هه‌ر بزووتنه‌وه‌كه دامركایه‌وه، به‌ڵكو بیرۆكه‌ی به‌دیلی ده‌سه‌ڵاتی باو بۆ ماوه‌یه‌كی دوور ته‌ئجیل كرا. من ئه‌م پاشه‌كشێیه به زیانێكی گه‌وره له مێژووی سیاسی هه‌رێمی كوردستان ده‌بینم، پردێكی گه‌وره رووخا له په‌ڕینه‌وه بۆ قۆناغی به دیموكراسیكردن. تا دێ هه‌ژمونی پارتی به‌سه‌ر گه‌مه‌ی سیاسی له هه‌رێمی كوردستان زیاتر ده‌بێ، هه‌ژمونێك كه نه‌ك به‌ته‌نیا مانای بچوككردنه‌وه‌ی لایه‌نه‌كانی دیكه‌ی ناو گه‌مه سیاسیه‌كه دێ، به‌ڵكو به‌مانای سڕینه‌وه‌ی جیاوازییه‌كان و پاوانكردنی داموده‌زگاكانی وڵاتیش دێت به یه‌كجاره‌كی. ئه‌ركی هه‌موومانه، ره‌خنه‌گرانی سیسته‌می ده‌سه‌ڵاتی باو، پرده رووخاوه‌كه بنیات بنێینه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی تروسكایی بۆ بیرۆكه‌ی گۆڕانكاری و چاكسازی بگێڕینه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی غۆله‌كه هه‌مووان قوت نه‌دات، به‌ته‌نیا گۆڕان به‌جێمه‌هێڵن. له‌م قۆناغه‌دا كاریگه‌رترین مێتود بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی هه‌ژمون و تاكگه‌رایی حیزبێك، لێكنزیكبوونه‌وه‌ی نێوان یه‌كێتی و گۆڕانه. به‌ڵام به‌ر له‌هه‌رشتێك پێویسته ئه‌م دوو لایه‌نه ریفۆرمی ناوخۆیی ئه‌نجام بده‌ن، بۆئه‌وه‌ی جێی متمانه‌بن له‌به‌رامبه‌ر یه‌كتر و بۆ جه‌ماوه‌ر.
.gif)
سەردەشت عەزیز (٢) نوێكردنه‌وه (update) یه‌كه‌م: ئای ئۆئێس ته‌نها ئه‌پڵ مافی به‌كارهێنانی هه‌یه به‌ڵام ئه‌ندرۆید هه‌موو كۆمپانیایه‌ك مافی به‌كارهێنانی هه‌یه، ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی كه ئه‌ندرۆید به‌كارده‌هێنن زۆربه‌یان به‌پێی ویستی خۆیان و تاڕاده‌یه‌ك گۆڕانكارییان له‌ئه‌ندرۆیدا تێداكردوه بۆ نمونه ئه‌ندرۆیدی سامسۆنگ و هواوی تاڕاده‌یه‌ك جیاوازن چونكه له‌لایه‌ن هه‌ردوكیانه‌وه ده‌سكاری كراوه. ئه‌م ده‌سكاریكردنه‌وه بوه‌ته هۆكاری ئه‌وه‌ی كاتێك ڤێرشنێكی نوێی ئه‌ندرۆید ده‌رده‌چێت دره‌نگ بگاته ده‌ستی به‌كارهێنه‌رانی چونكه سه‌ره‌تا كه گۆگڵ ڤێرشنه نوێیه‌كه بڵاوده‌كاته‌وه راسته‌خۆ ناگاته ده‌ست زۆربه‌ی به‌كارهێنه‌رانی ئه‌ندرۆید چونكه ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی تر وه‌ك سامسۆنگ و هواوی كاتیان ده‌وێت تاوه‌كو ده‌سكاریه‌كانی خۆیانی تێدا بكه‌ن. هه‌موو سیسته‌مێك كه‌موكوڕی هه‌یه به‌تایبه‌ت له‌روی سیكوریتیه‌وه، به‌ڵام به‌رده‌وام ئه‌و كه‌لێنانه چاكده‌كرێن كه‌ده‌دۆزرێنه‌وه و به‌رێگه‌ی نوێكردنه‌وه ده‌نێردرێته‌وه بۆ به‌كارهێنه‌ران، به‌ڵام ئه‌م كاره بۆ ئه‌ندرۆید به‌و ئاسانیه نیه چونكه له‌یه‌ككاتدا ئه‌ندرۆید چه‌ند ڤێرشنێكی له‌كاردایه بۆ نمونه سامسۆنگ به‌هۆی زۆری مۆبایله‌كانیه‌وه زیاد له‌یه‌ك جۆری ئه‌ندرۆیدی هه‌یه كه ئه‌مه‌ش وایكردوه له‌ئه‌ندرۆیدا دۆزینه‌وه‌ی گرفت خێراتربێت به‌ڵام چاككردنی دره‌نگتربێت به‌ڵام ئای ئۆئێس(ئایفۆن) له‌م روه‌وه باشتره چونكه كه‌ڤێرشنێكی نوێ ده‌رده‌چێت راسته‌وخۆ ده‌گاته ده‌ست به‌كارهێنه‌رانی ئه‌م خاڵه‌ش وایكردوه ئایفۆن خێراتر كه‌لێنه‌كانی پڕبكاته‌وه، به‌كورتی په‌رشوبڵاوی ئه‌ندرۆید له‌نێوان ڤێرشنه‌كانیدا گرفتی سیكوریتی بۆ دروستكردوه هه‌رچه‌ند گۆگڵ گۆڕانكاری و به‌ره‌وپێشچونی زۆر گه‌وره‌ی له‌روی سیكوریتیه‌وه له‌ئه‌ندرۆیدا كردوه. وێنه‌ی ئه‌م پۆسته رێژه‌ی به‌كارهێنه‌رانی ڤێرشنه‌كانی ئه‌ندرۆیدو ئای ئۆ ئێس پیشانده‌دات، له‌ئه‌ندرۆیدا ڤێرشنی ٦ (مارشمالۆ)زۆرترین ڕێژی به‌كارهێنانی هه‌یه كه %21.3یه هه‌رچه‌نده ٣ ڤێرشنی نوێ له‌دوای ئه‌مه‌وه ده‌رچوه، به‌ڵام ئای ئۆئێس كۆتا ڤێرشنی كه ١٢ یه له‌سه‌ر زۆربه‌ی ئامێره‌كان كه %78 كارده‌كات كه‌ئه‌مه‌ش ئاسانكاری گه‌وره‌یه بۆ ئه‌پڵ بۆ چاككردنی كه‌لێنه‌كانی. هه‌ردوو وێنه‌و ژماره‌كه‌ش له‌سایتی فه‌رمی ئه‌پڵ و ئه‌ندرۆیده‌وه وه‌رمگرتوه. دووه‌م: ئه‌ندرۆید و ئای ئۆئێیس مانگانه یان به‌شێوه‌ی خولی نوێكردنه‌وه‌یان بۆ سیكوریتی ئامێره‌كانیان هه‌یه، به‌ڵام ئه‌ندرۆید به‌كارهێنه‌ران ئازاد ده‌كات له‌وه‌ی نوێكردنه‌وه بكه‌ن یاخود نا، بۆیه هه‌ندێجار به‌هۆی نه‌زانین یان مه‌شغوڵییه‌وه به‌كارهێنه‌رانی ئه‌ندرۆید ئه‌و نوێكردنه‌وه اهمال ده‌كه‌ن به‌ڵام ئای ئۆ ئێس ناچارتده‌كات نوێكردنه‌وه بكه‌یت و به‌رده‌وام ئاگادارت ده‌كاته‌وه و هه‌ندێجاریش گه‌ر نوێكردنه‌وه‌كه نه‌كه‌یت گرفت بۆ ئامێره‌كه‌ت دروست ده‌كات. (ده‌توانیت له‌هه‌ردوو سیتسته‌مه‌كه نوێكردنه‌وه‌ی ئۆتۆماتیكیت هه‌بێت له‌كاتی هه‌بونی نوێكردنه‌وه‌دا خۆی نوێكردنه‌وه‌كه ئه‌نجامده‌دات.) تێبینی: ده‌كرێت زانیاری زیاتر بنوسرێت له‌سه‌ر هه‌موو خاڵه‌كان به‌ڵام به‌هۆی بێزاری خه‌ڵك له‌بابه‌تی درێژ نامه‌وێت زۆر بڵێم و گه‌ر له‌مه كورتتریش بنوسم بابه‌ته‌كه به‌باشی ناگات به‌تایبه‌ت ئه‌م ئه‌ندرۆیدو ئای ئۆئێسه كه‌وه‌ك حیزبایه‌تی لێهاتوه.
.jpg)
هونەر تۆفیق یەکێک لە سیفەکانی شار دروست کردنی سەنتەرە لەناو خۆیدا و کۆکردنەوەی ئاراستەکانی دەرەوەیە بەرەو ئەو سەنتەرەی لەخۆیدا دروستی کردووە ۰ لەم چەند ڕۆژەی ڕابردوودا ئاراستەکانی شەقامەکانی سلێمانی گۆرانکاریان بەسەرداکرا ۰ شەقامی مەولەوی بەرەو باخی گشتی پێچەوانە کرایەوە ۰ شەقامی مەولەوی درێژکراوەی شەقامی سالم-سەهۆڵەکەیە بەرەو سەنتەری شار ۰ شەقامی سالمیش ئیمتدادی ڕاپەڕین و تاسلوجەیە بەرەو شار -سەنتەر ۰ پێچەوانەکردنەوەی شەقامی مەولەوی بەرەو ڕاپەڕین لە کۆنەستی ئەو سەنتەرەی شار بنیادی ناوە دەکاتە لەناو بردنی سەنتەر و بەرەو دەرەوە بردنی سەنتەرەکە ۰ لەکۆتایی ئەو ئاڕاستەیەی لە دەرەوەی شارەوە بەرەو سەنتەر دەکشێت ٫ بەریەککەوتنی دەرەوە بۆ ناوەوە و ناوەوە بەرەو دەرەوە دروست دەبێت ۰ گۆڕانکاریەکە لەگەڵ نەمەتی عادەتی ژیانی ئابووری و بازاڕ و بازاڕکردنی خەڵکدا یەکناگرێتەوە ۰ کۆی ئەو ژیانە پێچەوانە دەکاتەوە کە دوو سەد ساڵە سلێمانی لەسەر بیناکراوە ۰ عەقڵی شار جیاوازە لە عەقڵی نەخشەداڕێژەرانی ئەو ئایدیایە ۰ لە ڕاستیدا دەبێت هەموو ڕێگاکان بخرێتە سەر سەنتەر و بەرەو چەقی شار ئاراستەبکرێت ٫ چونکە دنیایەک گرێ وبەندی تایبەتمەندی سلێمانی لە هەموو ئاستەکاندا لەسەر ئەو ئاراستانەی شەقامەکانی شار دروستبوون ۰ کەچی زۆر بێباکانە لیژنەیەکی ناحاڵی لە چەمکی شار و سەنتەر ٫ بەبریارێک هەموو ئەو بەند و وابەستەبوونانە بەشارەوە تێکدەدات و لەبەریەکیان هەڵدەوەشێنێتەوە ۰ بێخەیاڵە لەوەی ئاراستەی شەقامەکانی شارە کە کەلتوور و ئابووری و کۆی سیماکانی ئەو شارە دروست دەکات ۰
.jpg)
بورهان حاجی سلێمان لە شانزە ساڵی رابردوودا كورد لەكەركوك پارێزگارو سەرۆك و زۆرینەی ئەنجومەنی پارێزگاو فەرمانگە گرنگەكانی شارەكەی لەدەستبووە، لەعێراقیش لەسەرۆكایەتی كۆمارەوە بۆ جێگرایەتی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتە گرنگەكانی بەدەستەوە بووە، بەڵام ئەم هەموو قورساییە نەیتوانی ئەنجومەنێكی رۆشنبیری سەروو حیزب و نەتەوەو تایەفە پێكبهێنێت كە ئاواتی زۆرینەی رۆشنبیرانی شارەكە بوو، بەپێچەوانەوە بزافی رۆشنبیری كەركوك بە گشتی و كوردی بەتایبەتی رۆژ بە رۆژ لەپاشەكشەدا بووەو یەك لەدوای یەك دەزگا رۆشنبیرییە كوردییەكانی شارەكە دەپوكانەوەو دادەخران. گۆڕانكارییەكانی دوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017 هەلی بۆ خەڵكێكی دیكە رەخساند تاكو ئەوەی ئێمە لەم شارە پێمان نەكرا ئەوان بیكەن، بۆیە زوو قۆڵیان لێی هەڵماڵی و كەوتنە كاركردن لەسەر دروستكردنی ئەنجومەنەكە، بۆ ئەو مەبەستەش وەكو پرسە گورگانەیەك پرسیان بە ئێمە كرد، چونكە كە دانیشتین لەگەڵیان پرۆژەیەكی كامڵ و پێگەیشتوویان ئامادە كردبوو، كە تیایدا وەكو سەدەقەیەك نوێنەرایەتی كورد لە ئەنجومەنەكە هێندەی برایانی مەسیحی بوو! بۆ ئەوەش هەر یەك لەڕاكان جبوری لەكەركوك و عەبدولئەمیر ئەلحەمدانی وەزیری رۆشنبیری و گەشتوگوزار و ئاسەواری عێراق لەبەغدا، پێشوازیان لێیان كردووەو ئامادەیی گرتنەخۆو پشتگیریی كردنی پرۆژەكەیان خستۆتەڕوو. من لێرەدا هەموو بەراوردكارییەكی ئەم شانزە ساڵی رابردوو وەلاوە دەنێم تەنها بەراوردێكی نێوان دوو وەزیری رۆشنبیری عێراقی دەكەم: یەكەمیان فریاد رەواندزی كوردەو جگە لەبەكالۆریۆسی كیمیا، خاوەن بڕوانامەی دبلۆمی رۆژنامەوانی و وەرگێڕانیشەو دامەزرێنەرو سەرنووسەری چەندین رۆژنامەو ئەندامی چەندین یەكێتی و سەندیكای ناوخۆیی و جیهانی رۆژنامەوانییە، ئەو بەڕێزە چوار ساڵ (2014- 2018) وەزارەتی رۆشنبیری لەدەستبووە، بەڵام بۆ جارێكیش (جگە لەوانەی نزیكی خۆی بوونە) لەگەڵ رۆشنبیرە كوردەكانی كەركوك كۆنەبۆتەوەو جارێكیش سەردانی شارەكەی نەكردووە، پشتگیری هیچ پرۆژەیەكی رۆشنبیری شارەكەشی نەكردووە كە تاكو ئێستاش بەدەست شوێنەوارەكانی رۆشنبیری بەعس و كلتوری تەعریبەوە دەناڵێنێت، لەوەش خراپتر رۆژنامەی (ئەلئیتحاد) زمانحاڵی حیزبەكەی كە خۆی یەكێك بووە لەدامەزرێنەرانی و سەرنووسەریشی بووە، لەسەردەمی ئەودا بەبەرچاویەوە لەگۆڕدەنرێت! دووەمیان عەبدلئەمیر ئەلحەمدانییە كە جگە لەبواری شوێنەوارناسی و ئەنترۆپۆلۆژیا لەهیچ كایەیەكی دیكەی رۆشنبیری چالاكییەكی بەرچاوی نییە، ئەمیان چەند رۆژێكی كەمە بووەتە وەزیر، بەڵام لەگەڵ دەستەبژێری رۆشنبیری عەرەبی كەركوكدا كۆدەبێتەوەو پشتگیری پرۆژەكانیان دەكات. ئیتر نازانم بۆچی یەكێتی هەڵپەی وەزارەت دەكات لە بەغدا كە هیچ بۆ شارێكی گرنگی وەكو كەركوك نەكات؟ بۆچی لە بری ئەوە قورسایی خۆی ناهێنێتە كەركوك تاكو شەڕی تەعریب لەگرنگترین سەنگەرەوە بكات كە رۆشنبیرییە؟ ئەگەر ئەمجارە پرۆژەكەیان سەرینەگرتبێت، ئەوان ناوەستن و ئیشی خۆیان دەكەن و لەكۆتاییشدا هەر سەردەكەون، چونكە ئیش هەر قابیلی خۆیانە.
.gif)
بڵێسە جەبار فەرمان ماوەی مانگێک زیاترە هەموو لایەنەکان جەخت لەسەر هەرچی زووتر پێکهێنانی حکومت ئەکەن, بەڵام کە دەگەنە سەر مێزی گفتوگۆ هەمووی هەر هەمان مجامەلاتی عامی ئەکتری یەکەن و ناگەنە هیچ دەرئەنجامێک. راستە لە زۆرێک لەولاتانی جیهان ئەم شێوازی دواکەوتنی دروست کردنی کابینەی حکومەتە هەیە, بەڵام لە هیچ وڵاتێک نەبووە بە دیاردە بێجگە لە هەرێمی کوردستان. کێ بەرپرسە؟ ناکرێت راستەوخۆ پەنجەی تۆمەت بۆ کەس درێژ بکرێت بەڵام هەموو پەرپرسین. راستە کەرکوک لە رووی ئیداریەوە سەر بە هەرێمی کوردستان نیە بەڵام بەشێکی سەرەکی هەرێمە. بۆ یەکێتی و کوردستانیان کەرکوک ئەولەویەتی هەیە و نابێت لە هیچ دانوستانێک لەدەرەوەی بازنە بێت. من وەکو خۆم پێم باش نیە یەکێتی دانوستان و گفتوگۆکان دوابخات و بایکۆتی بکات. هەموو گرفتێک تەنها بە دیالۆگ و دانوستان و لەسەر مێزی گفتوگۆ چارەسەر ئەکرێت نەک بە بایکۆت کردن. بێگومان لایەن زۆرن کە بەرژەوەندیان لە دواخستنی دروست بوونی کابینەی نوێ هەیە, بەڵام با یەکێتی هۆکار نەبێت گفتوگۆکان دوا مەخەن
.png)
(درەو میدیا): بەتۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ كۆنسەی سەرۆكایەتی كۆما جڤاكین كوردستان (كەجەكە)، پۆلیسی توركیا داود باغستانی دەستگیركرد. بەپێی راگەیەندراوی سەرۆكایەتی داواكاری گشتی مێرسین، باغستانی لە شارۆچكەی سەیهانی سەربە ئەدەنە لەگەڵ سێ كەسی تردا لەلایەن تیمەكانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرەوە دەستگیركراوە. داواكاری گشتی مێرسین دەڵێ" باغستانی لەناو كەجەكەدا گە باڵی سیاسی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە پۆستی هەیەو لە رابردوودا لە كەمپەكانی پەكەكەدا لە عێراق وتاری پێشكەشكردووە‌و لە فەیسبوكی خۆیەوە بانگەشەی بۆ پەكەكە كردووە". راگەیەندراوەكە باس لەوەشدەكات" باغستانی سەرۆكایەتی ئینستیتوتی ئیسرائیل- كورد دەكات‌و لە ساڵانی رابردوودا نێوەندگیری كردووە بۆ كۆبونەوەی پەكەكە لەگەڵ ئیسرائیل‌و ئەمریكا‌و لەو گۆڤارانەددا كە لە ئیسرائیل بڵاویكردونەتەوە، بانگەشەی بۆ پەكەكە كردووە". هەر لەبارەی داغستانییەوە، راگەیەندراوەكەی داواكاری گشتی مێرسین باسلەوەدەكات" باغستانی ساڵی رابردوو لە شاری رەققەی سوریا بەشداریكردووە لە دامەزراندنی "ئایندەی سوریا" كە ئەو رێكخراوە درێژكراوەی یەكینەكانی پاراستنی گەل (یەپەگە)و (پەكەكە)پە). بەگوێرەی زانیاریی ماڵپەڕی " كورد پێدیا" داود باغستانی ساڵی 1947 لە باغستان لە دایكبووە، 10 ساڵ لە زیندانی ئەب،غەریبدا ماوەتەوە. سەرۆكی دەستەی نەزاهە بوو لە موسڵ‌و بەشی پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكانی زانكۆی تەواوكردووەك ماوەیەك بەرپرسی كەناڵی تیڤی ماف و گۆڤاری ماف بووەو پاشان بووە بە سەرۆكی دەزگای ئیسرائیل- كورد لە هەرێمی كوردستان و خاوەن ئیمتیازی گۆڤاری ئیسرائیل-كورد و رۆژنامەی ئیسرائیل- كوردستانم كە لە ئۆرشەلیم " قودس" چاپدەكرێت
.jpg)
ئادەم ئاودەڵ بەپێی پەیرە و پرۆگرامی حیزبە کوردییەکان بێت ، مەرجەع و بریار دەری حیزب سەرکردایەتی حیزب و لە سەروھەموشیانەوە کەسی یەکەمی حیزبەکەیە کە بە راوێژ لەگەل سەرکردایەتی بریارە چارەنوسسازەکان و تەنانەت لاوەکییەکانیش دەردەکات .. بەڵام بە درێژایی شۆرشی کوردی یەکێک لەو کێشانەی ھەردەم ھاتۆتە پێش حیزبی کوردی نەبونی ناوەندی بریار بووە و ھەمیشە مەرجەع و قسەکەری یەکەم ئاستەنگی ھاتۆتە بەردەم و بەرەو لاوازی چووە . بە نمونەی ملا مستەفای بارزانی کە باڵی مەکتەبی سیاسی لێی جیابویەوە و تادەگاتە دروست بونی یەکێتی ، کە ئەویش لە چەند رێکخرا و حیزبی بچوکی سیاسی پێک ھاتبو. لە کۆتایی ھەشتاکان و لە دوای راپەرینەوە بە تایبەتی ، یەکێتی بە ھۆی سەنگ و قورسایی و لێھاتووی مام جەلالەوە توانی بەسەر کۆی ئەو کێشانە زاڵ بێ کە توشی بریاردەری یەکەم و قسەکەری یەکەمی حیزب دەبون و تا مام جەلال لە ساحەکە بوو ، یەکێتی ھەرگیز کێشەی مەرجەعی نەبوو تەنانەت لەسەردەمی پێش جیابونەوەی نەوشیروان مستەفاشەوە . بەڵام لە دوای نەخۆش کەوتنی مام جەلال و دورکەوتنەوەی بەتەواوی لە ساحەی سیاسی، یەکێک لەو کێشە گەورانەی بەرۆکی ئەو حیزبەی گرت ، نەبونی توانای بریاردان بوو لەمەڕ پرسە گرینگ و چارەنوسسازەکان کە بەشێکی گەورەی دەگەرێتەوە بۆ ئەنجام نەدان یاخود دواکەوتنی کۆنگرەی حیزبەکە ، راگەیاندنی ناوەندی بریار و دواتریش جیابونەوەی بەرھەم سالحیش و ھەموو کێشەکانی تری ئەو حیزبە بەھۆی نەبونی مەرجەع و قسەکەری یەکەمەوە بوو ، بەڵام لەدوای ھەڵبژاردنەکانی مایسی ٢٠١٨ ی عێراق و رۆڵ وکاریگەری بافڵ تاڵەبانی ، یەکێتی لەو کێشە قوڵە رزگاری بوو ، وێرایی ئەوەی تواندرا تۆراوەکان ئاشت بکرێنەوە ، سیاسیەکی بەھێز و بەسەنگی وەک بەرھەم سالحیش گەرایەوە ناو حیزبەکە و لە ئێستادا ھەموو یەکێتی نەک ھەر سەرکردایەتییەکەی یەک تیمی کار کردنیان ھەیە و لەمەڕ پێشھات و رووداوەکانی ناوچەکەش یەک ھەڵوێست و سیاسەت پەیرەو دەکرێ. بزوتنەوەی گۆرانیش لە دوای وەفاتی نەوشیروان مستەفا گیرۆدەی ھەمان کێشمەکێشمی نەبونی مەرجەعی باڵای حیزبە ، لەو رۆژەوە تا ئێستا بزوتنەوەکە نەیتوانیوە لەسەر پرسە گرینگەکان بریارێکی یەکانگیر و یەکلایکەرەوە بدات، ھەر لە ھەلوێستیان لەسەر ریفراندۆم کە خەلکیان سەرپشک کرد و نەتوانینیان بۆ دواخستنی ھەلبژاردنی کوردستان و ئێستاش یەکلا نەبونەوەیان لە سەر بەشداری کردن یا نەکردنی حکومەت و ھەر ئەمەش بوو کە وای کرد بزوتنەوەکە نیوەی کورسییەکانی لەدەست بدا. پەتای لاوازی یان نەبونی مەرجەع ، بە زیندووی پارتی گرتۆتەوە ، کە رەنگە پەتای ئەو حیزبە لە ھەموو حیزبەکانی تر قورستر و کاریگەرتر بێ ، چونکە یەکێتی و گۆران لە دوای نەمانی کەسی یەکەمی حیزبەکە دوچاری ئەو کێشەیە بوون ، بەڵام ئێستا بارزانی باوک لە ساحەکە ماوە و ململانێکانی ئەو حیزبەش لەھەموو کات گەرم و گورترن ، بەجۆرێک ھەر وەفدێکی بیانی سەردانی ھەولێر دەکا ، دەبێ بەر لە ھەموو کەس چاوی بە بارزانی باوک بکەوێ و دواتر نێچیرڤان بارزانی و پاشانیش مەسرور بارزانی ، کە بارەگاکانیان چەند سەد مەترێک لە یەکەوە دوورە و سەرجەمیشیان ھی یەک ماڵن . ئەو ململانێیانە لە ئێستادا رەنگدانەوەی لەسەر کەش و ھەوای کۆبونەوەی پێکھێنانی حکومەتی نوێ ھەیە و ھەندێ لێدوای بەرپرسانی ئەو حیزبە کە لەسەر کەسانێکی دیاریکراو حیسابن ، بوەتە ھۆی ھەڵوەشاندنەوەی چەند کۆبونەوەیەکی گرینگی پێکھێنانی کابینە و تەنانەت لە میدیاکانیشیانەوە ئەو ململانێیانە بە ئاشکرا دەبیندرێ. لە ئێستادا پەتایی نەبونی مەرجەع رەنگە بۆ پارتی قورسترین پەتابێ و دەرئەنجامەکانی بێگومان بە خراپ بەسەر حیزبەکەی و دواتر خەلکەکە دەشکێتەوە...
.gif)
لاوك سەڵاح بە منداڵی لە رێگای وێنەوە، پاڵەوانە نەتەوەییەکانی خۆمان ناسی، کە سەرگوزشتە و وێنەکان ئاوێزانی یەک دەبوون، ئەفسانەیەک لە مەردایەتی و ئازایەتی و خۆراگری بەرجەستە دەبوون وسەرتاپا بەهای کۆمەڵگە لە رێگەی سروودەکانی ئەوانەوە دەرژانە ناو هۆشی ئێمەوە. کەسە پاڵەوانەکان سادە بوون، رووخساریان لە ئێمە جیاواز نەبوون، پێویستمان بەوە نەبوو قسەمان بۆ بکەن، حیکایەتەکانی ئەوان هەموو سوچ و پەنایەکی جوگرافیایی ئێمەیان گرتبۆوە، پێشمەرگەکان سەربەستانە خۆیان بە ماڵەکانماندا دەکرد و فریشتانە کچ و خۆشک و دایکی ئێمە بە گوڵ پێشوازیان لێدەکردن و ماچیان دەکردن، ئێمە لە خوێنی ئەوان دوو دڵ نەبووین، لە زمانی ئەوان هەرچەندە لەگەڵیان نەهاتبووینە گۆ دوودڵ نەبووین، ئەوان حەرامی ئێمە نەبوون، ئەوان شکۆی مێژوو و کەرامەتی میللەتێک و ژیانی راستەقینە و کەلتووری ونی ئێمە بوون، پەیوەندی ئێمە و ئەوان عەشقێکی ئەبەدی شاراوە و نەوتراو بوو. لەگەڵ پێشمەرگەدا هەموو رەهەندەکان و بەهاکان رەها بوون، ئەوپەری بێگەردی بوون، لانی کەم وا تێدەگەیشتین و واچاوەڕوانمان دەکرد. ئەم بەهایانە سەرباری ئەوەی نە نوسراوبوون و تۆمارنەکراوبوون بەڵام وێردی سەر زمانی هەموو منداڵانی وەک ئێمە بوون. ئەوان کە دەهاتنە خەومان، بۆ ئێمە، سبەی دەبوونە سەرچاوەی وزە و خۆرێکی نوێ. ئەو دەمەی کە هەواڵێکی کزمان لە رادیۆیەکی قەدیمی شکاو و ژەنگرتوو گوێ لێدەبوو، مێژوویەکی کپکراو، بە چرپە، دەما و دەمی دەکرد، بە عەزرتەوە بووین لە نزیکەوە ئەو کەسانە ببینین کە لە لای ئێمە مرۆڤی ئاسایی نەبوون؛ ئەوەی سنگی بە بێ قەڵغان، دەداتە بەر گوولە بێ شک مرۆڤی ئاسایی نییە! ئەو وێنەیە بەرهەمی سەردەمێک و دۆخێک و کەلتوورێکی سیاسی و شۆرشێک و شێوازێکی بەرگری کردنی کۆمەڵگەیەک و جۆرێک لە تێگەیشتنی دونیا بوو، بەداخەوە، کە لە ناکاودا و بێ خۆئامادەکردن و بێ چاوەڕوانی دۆخەکە گۆرا، ئەوندەی کار بۆ پڕکردنەوەی برسێتی و رەش و رووتی و نەبوونی و سڕینەوەی نەهامەتی کرا، ئەوەندە کار بۆ دامەزراندنی یادەوەرییەکی زیندوو نەکرا بۆ راگرتنی کۆی شوناسی بەرزی پێشمەرگە. وێنەکە تا دێت دزری تێدەکەوێت، لەبەر پارچە پارچەبوونیان، خەریکە روخسارەکان ناناسینەوە، لەبەر شەکەتی و گومانی بەردەوام و قەیرانە هەمیشییەکان نە خۆمان دەناسینەوە و نە جیاکاری لە نێوان مێژووی فیداکاری لەلایەک و رەفتارە بەدەکان لە لایەکی تر دەکەین. کەس، نە وەزارەتی شەهیدان و نە مەکتەبەکانی هۆشیاری پارتە سیاسییەکان، بیریان لە دامەزراندنی پرۆژەیەک کردەوە بۆ ئەوەی یادەوەری پێشمەرگە بپارێزرێت. یادەوەری پێشمەرگە بە هەڵچنینی پەیکەرە سەرەتاییە نارێکەکانەوە نابێت کە ئەرکی تێچوونی لە ئەستۆی خێزانەکانیانی پێشمەرگە خۆیاندا بووە، ئەو پەیکەرانەی کە هەر چۆن باران و رەهێڵە ناوی سییانی پێشمەرگەکان لەگەڵ تێپەرینی وەرزەکاندا کاڵ دەکاتەوە، مێژووی پێشمەرگەش لە گەڵ خۆی رادەماڵێت و دەسڕێتەوە. رۆژێکیان هاوڕێیەکی نزیکم وتی، یادی شەهیدی دکتۆری برام بوو بەڵام دایکی شەهید بانگ نەکرابوو، کێ هەڵەی لەو جۆرە دەکات، شەهیدێکی پێشمەرگەی راستەقیینە لە گۆرەکەشیدا هەتیوو بکات. یادەوەری پێشمەرگە وەک تەنیا میراتێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کەلتووری کۆمەڵگە ناپارێزرێت بە هانا بردن بۆیان لەو کاتانەی پێویستان بە ئازایەتی ئەوان هەیە بۆ ئەوەی کۆمەکتان بکەن لە هەڵبژاردن و خڕکردنەوەی خەڵک بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆتان، لە مەرگ و مردنیانیشدا واز لە شەهیدی پیشمەرگە ناهێنن! پاراستنی یادەوەری پێشمەرگە بە پرۆژەی نوسینەوە و پرسیارکردن لە مێژوویەک هەڵە و لێپێچنینەوە لە خود و رۆچوونە ناو ئەو پانتاییە تاریک و شاراوانە دەبێت کە ئەوسا لە پێناوی بەردەوامی شۆرش و شاردنەوەی بڕیارە ناشرینەکانی کەسانی ناو شۆرش فەرامۆش کرا، نەوەک تێکەڵکردنیان لەگەڵ فیداکاری پێشمەرگە. دەیڵێمەوە، دەبوایە هەر لە سەرەتاوە جیاکارییەک لە نێوان بەهاکانی فیداکاری و رەفتارە بەدەکانی شۆرشدا هەبوایە تا دواتر ئەو کەسانەی لە ئەرک و بەرپرسیارێتیدا دەمێننەوە بتوانن ئەرکە سەختەکە کە بەرێوەبەردنی نیشتمانە بە ئەمانەتەوە سەربخەن. کە تۆ نەتوانیت دامەزراوەیەک بۆ پاراستنی یادەوەری و راگرتنی بەهای پێشمەرگە دامەزرێنیت بۆ ئەوەی رێ لە بەراوردە بێ ویژدانەکانی هەندێ خەڵک بگریت، کە تۆ بابەتیانە کارنەکەیت بۆ بژارکردنی مێژووی خۆت، ئەو هەر ئەوەندەی بۆ دەمێنێتەوە کە رووداو و کارەساتەکانی ئێستا یەکسان بکات بە ئەوسا، بێ ئەوەی توانی هەبێت رووداوەکان بخاتە رەوتی خۆیانەوە. بێ ویژدانییە وا تێبگەیت شکۆی پێشمەرگە کۆمەکت دەکات بۆ راگرتنی هاوکێشەی پارتی سیاسی ئەو کاتەی بەرژەوەندی تایبەتی خۆت دەخوازێت. شکۆی میللەتێک کە پێشمەرگەیە دەبێت دروشمە سیاسییەکان تێپەرێنێت و ببێتە کەلتوورێکی چەسپاو بۆ ئەوەی کەسی سیاسی بۆ مەرامی خۆی و مانەوەی خۆی بەکاریان نەهێنێت. کوا ئەو پەرلەمانەی کە کار بۆ پاراستنی شکۆی پێشمەرگە و خێزانەکانی دەکات و رێ لە سیاسی دەگرێت گەمە بە تارمایی شەهیدێکی پێشمەرگ نەکات؟ کوا ئەو دامودەزگایانەی کە سەرپەرشتی کۆمەڵایەتی و دارای شیاو و رەوا بە خێزانەکانی پێشمەرگە دەبەخشێت؟ کێ دەتوانێت چەمکێکی نیشتمانی فراوان بە پێشمەرگە ببەخشێت بۆ پەرینەوە لە پێشمەرگەی پارتی سیاسییەوە بۆ پێشمەرگەی نیشتمانێک، بۆ بەرجەستەکردنی مێژووی فیداکاری. شکۆی پێشمەرگە کاتێ پارێزراوە کە لە هاتنەوەی لە بەرەکانی جەنگەوە، لە شارەکاندا، ئەوەش ئەگەر بتوانیت، شوفێری نەکات بۆ ئەوەی کەرامەتی خۆی و منداڵ و خێزانەکەی بپارێزیت، ئەو کاتە پارێزراوە کە جانتاکانی منداڵەکانی پێشمەرگە بە پینەو پەرۆ دروست نەکرابێت. شکۆی پێشمەرگە بەوە دەپارێزرێت کە موچەکانیان لە سەرمایەی نیشتمانی خۆیان، لە نەوت و بازرگانی و چیمەنتۆ و پرۆژەکانی دیکە بۆ دابین بکەن نەوەک بە پشبەستن بە هێزەکانی دەرەوە و پارەی بەغدا بۆ دابینکردنی موچەیەکی کورت. پێشمەرگەی شەهید مۆزەخانەیەکی مردوو نییە، میرات و یادەوەریی نەتەوەیەکە تا ئەو شوێنەی کاری رەوای بۆ دەکرێت.
.gif)
دانا هەڵەبجەیی کاتێک ساڵێک بەسەر کەوتنی ڕژێمەکەی سەددام تێپەڕیبوو، کورد وەک هێزێکی یەکگرتوو لە بەغدا کەوتبووە جموجۆڵ و چالاکی سیاسیی، وەک خەڵکی هەرێم و عێراقیش چاوەڕێی هەڵهاتنی ئاسۆیەکی گەشیان بۆ خەڵک و خۆیان و گوزەرانیان ئەکرد. یەکێتی و پارتیش ناچارانە، وازیان لە یەککوشتن و شەڕی میدیایی هێنابوو و بۆ هەلی زیاتر ئەگەڕان کە لە بازاڕی کاری سیاسیی عیراقدا، پێگە و ڕێگەیان پتەو بکەن. لە دیدی منی ئەو کاتە، باشترین ڕۆژەکانی دامەزراندنی عێراقێکی نوێ و نووسینەوەی دەستورێکی مرۆڤدۆستانە و بەهێزکردنی هەرێم بوو. هیچ کاتێک وەک ئەو کاتە یەکێتی و پارتی هاوکار و هاوئاواز نەبوون، وا هەست ئەکرا کە دوکەڵی ڕەشی براکوژی نەماوە و سەرانی حیزبەکان بە گوڕوتینێکی هۆشیارانە و عەقڵمەندانەتر سەوداسەری لەگەڵ خۆیان و هێزە عێراقییەکان ئەکەن. هەر بۆیە گروپە توندڕەوە ئیسلامییەکان ئەم کەش وهەوایان پێ هەرس نەئەکرا، بە تایبەتی دوای ئەوەی پێش ساڵێک تەخت و تاراجی ئەنسار و جوندی ئیسلام لە هەورامان، وێران و خاپوور کرابوون،. ئیتر کەوتبوونە خۆ ڕێکخستنەوە بۆ ئەوەی هەژموونی خۆیان بسەلمێنن و تۆقاندن پەخش بکەن لە کوردستان. سەرەتا ئەم گروپە ئیسلامییانە ئەیانوسیت، چیاکانی کوردستان بە تایبەتی هەورامان و هەڵەبجە بکەنە تۆرابۆرا و قەندەهاری ئەفغانستان، چونکە جگە لە شەپۆلە ئیخوانییەکەی کە هەر لە پەنجاکانی سەدەی ڕابردوو بە ڕێگای مەلا عوسمان گەرای خۆی لە هەڵەبجە ڕشتبوو، لە پاش 1991 یشەوە، هەرچی توندڕەو و میانڕەو و سەلەفی و ئیخوانی و جیهادیی هەبوو، ڕوویان کردبوویە هەڵەبجە و خەریکی گەرا دانان و تروکاندن بوون. من پێم وابوو وە ئێستاش پێم وایە کە بە پلان و بەرنامە ئەیانوسیت جلی کوردی (شەڕواڵ و چۆخە)، بکەنە هێما و ئاماژەی قاعیدە و ئیسلامیی توندڕەو لە جیهاندا، هەر وەک چۆن تا ئێستاش مەلا کریکار و هەندێکی تر هەمان پۆشاکی کوردی ئەپۆشن، بۆ ئەوەی کورد وەک میللەتێکی دڕندە و توندڕەو بۆ جیهان وێنا بکەن، و لە ئامانجە نەتەوایەتی و نیشتمانییەکانی دووربخەنەوە. بەڵام خۆشبەختانە تا ئێستاش تەنانەت لە ئەورپاش، هەر پۆشاکە ئەفغانییەکە بووتە سیمبولی ئیسلامی جیهادی، نەک پۆشاکی کوردی، ئەویش بە ئازایەتی خەڵکی هۆشیاری هەورامان بوو کە کولتوری ئەو دڕندانە، نەیتوانی بنەچە و پاشخانە فەرهەنگییە جوان و زەردشتییەکی هەورامان بڕوخێنێت. ئەوەبوو کە لە 1/2/2004 لە مەراسیمی جەژندا، لە هەر دوو بارەگای یەکێتی و پارتی لە هەولێر، تەقینەوەیەکی خۆکوژییان ئەنجامدا، دەیان سەرکردە و سەدان خەڵکی سڤیل بونە قوربانی نیازە پۆخڵەکانیان. ئەمەش یەکەم زەنگی مەترسیدار بوو بۆ کورد، کە هێزە نەیارەکانی کورد، ئەو دۆخەیان پێ قبوڵ ناکرێت. چونکە ئێستاشی لەگەڵدا بێت، هەرکاتێک کورد لە هەرێم و عێراق یەکگرتوو بێت، ئەبێت چاوەڕێی کاردانەوەی ئاشکرا و نهێنیی نەیاران بکات. لە یەکەم یادی چلەی ئەم کۆمەڵکوژییەدا، لە شاری لاهای- هۆڵەندا، بۆ ئەوەی سیمایی هەژموونی هیچ حیزبێک زاڵ نەبێت بۆ یادەکە، لە لایەن مەڵبەندی یەكێتی و ناوچەی پارتی، منیان دەستنیشان کرد، کە سەرپەرشتی و ڕێکخستنی مەراسیمەکە بکەم. بۆ یەکەم جار ئەو شێوە ڕێزدانانە من دەستمپێکرد، کە لێرەوە ئیتر لە کوردستانیش بوو بە باو ، ئەویش بۆ یادی چلەی شەهیدانی یەکی شوبات، 100 مۆمم لە سەر سەکۆیەکی ڕەشدا دانا و لە سەرەتای مەراسیمەکە لە لایەن کەسوکاری شەهیدان داگیرسان،،،. وە ناوی شەهیدانەکەشمان لە سەر تابلۆیەکی ڕەش نووی و هەڵواسی. لە کوردستانیش هەرچەند لە شوێنکی پڕبایەخدا، مۆنومێنتێکیان بۆ کراوەتەوە و زۆربەی ساڵەکان لە لایەن وەزارەتی کاروباری شەهیدان بەڕێوە ئەچوو، بەڵام هەندێک جار بایەخی پێ نەئەدرا. ئەمە یەکێک بوو لەو کارانەی کە شانازی پێوە ئەکەم و دەروونم زۆر ئاسودەیە کە توانیم پەیام و ئازاری قوربانیان، بەرز و باڵا ڕابگرم. ئایا بۆ ئەمساڵ لە 1.2.2019 لە یادی یەکی شوباتدا، سەرۆکی حکومەت خۆی بە سەنگیینییەکی بەرچاو، ئامادە بوو و یادەکەیان کردووە؟. من پێم وایە، ئێستا ئیتر پارتی مەترسی دۆخەکە ئەزانێت، هەستی بەوەکردووە کە لوتبەرزی و خۆبەیەکەمزانی دادی نادات، بۆیە ئەیەوێت ئەو پەیامە بە یەکێتی بدات، کە سەرنویشتمان یەکە و چارەنوسمان پێکەوە گرێدراوە، مەترسییەکانیش هەر ماون، هەروەک چۆن لە یەکی شوبات خوێنمان تێکەڵ بوون و با ئاواش پێکەوە حکومەت دروست بکەین. بێ گومان دوای ئەو پێگیرییەی ئەمجارەی یەکێتی و مل نەدانی بۆ داواکانی پارتی، و بە فریا نەگەیشتنی لە سەردانی حیزبەکانی تر، ئیتر پارتی تەنیا یەکێتی لەبەردەست ماوە کە حکومەتی پێ دروستبکات. هەربۆیە ئەمساڵ کاک نێچیر ئەم کارتە سۆزداری و سیاسییەی بەکارهێنا، بۆ دڵ نەرمکردنی یەکێتی و خۆ قوتار دانی خۆی لەو کەڵەکەبوونەی کە کەوتوەتە سەرشانی،،. هەر بۆی من پێم وایە کە کارێکی تەندروستە کە قوربانیان، هێزەکانی کورد و یەکێتی و پارتی لە یەک نزیک بکاتەوە و کۆیانبکاتەوە و هەست بە مەترسیی نەیارەکانیان بکەن، ئەوەندەش ترسم هەیە کە بەرژەوەندییە داراییەکان و چاو تێرنەبوونیان، یەکێتی و پارتی لەیەک دووربخاتەوە. بەڵام لە ئەنجامدا، بەپێی ئەزمونەکانیان، هەر ئەوەی دوومە کە کۆیان ئەکاتەوە، نەک سۆز و قوربانی، ئیتر هەرچەند وا خۆشیان نمایش بکەن.
.gif)
چیا عەباس نماو چیا هاوتەمەنم نین و کاریشم لەگەڵیان نەکردوە، تێکەڵاوبونم لەگەڵیان‌و ناسینم بۆیان بەهۆی دۆستایەتیم لەگەڵ کاک نەوشیروان بوە. ئەم نوسینەم بۆ بەرگریکردن یاخود هێرشکردن لەکەس نیە، بەڵکو بەهەڵسەنگاندنی خۆم دانانی خاڵە لەسەر وشەکان و وەک وەفا بۆ کاک نەوشیروان هەوڵ دەدەم تیشک بخەمە سەر چەند بابەتێک کە لێیان بە ئاگام، تایبەت لە ماوەی دواییدا بەهۆی ئەوەی نما و چیا کەوتونەتە بەر شەپۆلێک نوسین و هەڵسەنگاندنی فرە ئاراستە، تاقم و کەسانێک دەیانەوێت کاک نەوشیروانیش بخەنە بەر تەوژمی شەپۆلەکەوە. باشترین ئەزمونم لەگەڵ کورەکان ئەو ماوەیە بو کە لەکۆتایی ساڵی ٢٠١٦ بۆ ماوەی مانگێک لای کاک نەوشیروان بوم لەماڵەکەی لە لەندەن. رۆژانە یەکترمان دەبینی و لەنزیکەوە ئاگاداری بۆچون و هەڵسەنگاندن و کارو رەفتاریان بوم. چیا کە کورە بچوکەکەیەتی، زۆربەی ژیانی لەدەرەوەی وڵات بەسەر بردوە، هێمن و کەم دوێیە، بیرکردنەوەی سیاسی کەوتۆتە ژێر کاریگەری خوێندنی زانستەکانی سیاسی لەباشترین و ناودارترین زانکۆی جیهان، زانکۆی هارڤەرد. کە زیاتر لە چوار سەدەیە لەسەر بنەماکانی کۆنسیرڤاتیزمی ئەو سەردەمە بنیاتنرا بو. کورە گەوەرەکەی کاک نەوشیروان، نما، دەرچوی زانکۆی ناوداری ئیمپیریاڵ کۆڵێژی بەریتانیە، جیاواز لەچیای برای زیاتر تێکەڵاوی کۆمەڵگای کوردەواری بوە، ژیانی کۆمەڵایەتیشی فرە رەنگە، تۆرێکی بەرفراوانی پەیوەندی لەزۆر ئاستدا هەیە. پەیوەندی هەر دوکیان لەگەڵ کاک نەوشیروان دۆستانەو کورو باوکانە بو، گوێرایەڵی بون و دو کۆڵەکەی بەهێز بون بەتەنیشت باوکانیەوە لەو ساڵانەی نەخۆش بوو تواناکانی وەک جاران نەمابو. بیرکردنەوەی سیاسی چیا زیاتر لەژێر کاریگەری مۆدێلە سیاسیەکانی رۆژئاوادایە، تایبەت ئەمریکا، ئەو مۆدێلەی لەسەر بنەمای ئابوری بەهێزو لوتکەی تۆکمەی دەسەڵات دارێژراوە. لە زۆربەی ئەم مۆدێلانەدا دەنگی جیاواز لەدەوربەری لوتکەی دەسەڵات سنوردارو کەم کاریگەریە. هزری سیاسی نما لیبرالێزمێکی بێ پێناسەیەکی دیاریکراوە کە بەزۆر ئاراستەدا گوزەر دەکات، ئاسان نیە بزانی چی دەوێت‌و چی دەکات چونکە پراگماتیزم بنەمای کارو جموجۆڵەکانیەتی، بەم هۆیەشەوە زوترو زیاتر لەکۆمەڵگای کوردەواری‌و لەگەڵ جەماوەری گۆڕاندا دەگونجێت، بەهۆی ئەم خەسڵەتانەوە ئەڵقەیەکی گرنگی پەیوەندیەکانی باوکی بو لەو ساڵانەی باوکی لەدەرەوەی کوردستان بو. مێژوی پر سەروەری و خەباتی باوکیان کاریگەری و رەنگدانەوەیان له‌سەر هزری نەتەوەیی کورەکانی هەبو. ئەم باسکردنە پێش ماڵئاوایی کاک نەوشیروانە، دواتر ئەو دو برایە لەکوردستان نیشتەجێ بون و ئیرسی مادی و مەعنەوی باوکیان بۆ ماوەتەوە لە نزیکەوە ئاگاداریان نیم، بێجگە چەند پەیوەندیەکی پچرپچر نەبێت. ئەوەی لەسەریان دەبیستم و دەخوێنمەوە بەچەند پرسیارەوە هەڵسەنگاندنیان بۆ دەکەم، لە گەڵ ئەوەشدا چەند قەناعەتێک لام لەسەریان دروستبوە بە پێویستی دەزانم لەم نوسینەدا بینانخەمە بەرچاو. چەندین جار کاک نەوشیروان لەحزوری کورەکانی و لەدانیشتنەکانی لەگەڵ هەڵسوراوان و دۆستەکانی جەختی دەرکردەوە لەوەی تا ئەو لەژیاندا بێت رێگا نادات کورەکانی هیچ بەرپرسیاریەتیەکی باڵایان لەگۆڕاندا هەبێت، دەشی گوت ئەوە حزبەکانی دەسەڵاتن ئەو ئاواتەیان هەیە تا لەو بوارەدا من بەخۆیان یەکسان بکەن و جیاوازیەکانیان لەگەڵ گۆڕان کەم بکەنەوە. زیادە بۆ ئەمەش دەیگوت هیچ هزرێکی سیاسی بەگۆڕانبونیشەوە پرسێکی وراسی نیە، تەنها ئەو ژینگەو دەروبەرەی مرۆڤ تێیاندا دەژیت کاریگەریان لەسەر هزری سیاسی مرۆڤەکە دەکات. کاک نەوشیروان بەدرێژایی ژیانی سیاسی و تەنانەت لەناو گۆڕانیشدا لەلایەن هاورێ و دۆستە نزیکەکانی خەباتەوە زۆر هیلاک کراوە، کێشەیان بۆ دروست کردوە، پشتیان لێکردوەو تەنانەت جار هەبوە گەلەکۆمەیان لێ کردوە ( پەنجەکان یەکتر دەشکێنن)، بۆیە سروشتیە کاتێک هەست بکات گەیشتۆتە قۆناغی ماڵئاوایی قورسایی متمانەی بەکەسە هەرە نزیکەکان لێی ببەخشێ، بێگومان کورەکانی لەپلەی یەکەمدا بون، لەگەڵ ئەوەشدا رێگەی پێنەدەدان کاریگەری لە سەر سەنتەرەکانی بریاردانی ناو گۆڕان بکەن. بەردەوام خودی خۆی رێنمایی و راسپاردە و بریارەکانی دەگایەنە کوردستان. دوای ماڵئاوایی کاک نەوشیروان نما و چیا گەرانەوە بۆ کوردستان و لە سلێمانی جێگیر بون، زۆر بە پەلە دەرکەوتنیان لە کۆر و دانیشتنەکانی دامەزراوەکانی گۆڕان کۆمەڵێک پرسیاری لای دۆست و ناحەز دروستکرد، لەوانە پرسیار دەرباری نیەتی کارکردنی سیاسیان لە ناو گۆڕان. هەر لەو ساتەوە کامپینێک لە لایەن دەستەیەک نوسەر و رۆشنبیر بەرامبەریان بەرپاکرا، تەوریسی سیاسیان کردە سەرە رمی کەمپینەکە. هەرچۆنێک بێت ئەمە سەرەتایەکی دروست نەبو، کورەکان دەرکیان بە هەڵەکەیان کرد و لەو دیاردانە پاشەکشەیان کرد. هەڵەی دوەمی کورەکان، کە بوە وێستگەی سەرەتایی کەمپینێکی توندتر بەرامبەریان، بڵاوبونەوەی هەنگاوە یاساییەکان بو بۆ خاوەنداریەتی فەرمی ئیرسی مادی کاک نەوشیروان. ئەمە ئەو خاڵە جەوهەریە کە تا ئەم چرکەیەش بۆ جەماوەری گۆڕان و خەڵکی کوردستان رون نەبۆتەوە، باجی ئەم تەم و لێڵیە بە خەستی گۆڕانیشی گرتۆتەوە. کاک نەوشیروان مرۆڤێکی وردو دور و تیژبین بو، لەو باوەرەدام دەرباری ئیرسەکەی لەگەڵ چەند بەرپرسێکی باڵای گۆڕان قسەی کردوە، ئەو پرسە هەستیارەی نەداوەتە دەستی قەزاو قەدەرو میزاجی شەخسی وارسەکانی و دەور و بەرەکانیان. هەرچەندە لە روی یاساییەوە ئەو موڵکانەی بە ناوی خۆیەوە بون بۆ وارسەکانی دەمێنێتەوە، بەڵام کاک نەوشیروان هەرچی هەبوە، بە ژیانی خۆشیەوە، بۆ خەون و پرۆژەیەکی سیاسی گەورە تەرخانیانی کردبو، لای هەمو ئاشکرایە هیچکات چاوی لە پارە و موڵکی دنیا نەبوە، چەندین جار نوسیویەتی و باسیکردوە کە دژ بەتەوریسی سیاسیەو ئەوەی موڵكی گشتیە دەبێت بۆ بەرژەوەندی گشتی بەکار بهێنرێت. بۆ خۆم لەو باوەرەدام کە بە هەمان نەفەس پێش ماڵئاوایی ئەو پەیامەی بە دەوروبەری خۆی گەیاندوە، موڵکداریەتی کاک نەوشیروان بۆ وارسەکانی ئەمانەتێکی مێژوییە و ئەرکی کورەکانیەتی ئەو پەیامە وەک خۆی جێبەجێ بکەن، بە باوەری خۆم کرۆکی پەیامەکەشی ئەوەیە بۆ خزمەتی گشتی بەکار بهێنرێن و تەسەروفی شەخسی پێیانەوە نەکرێت. ئێستا کۆمەڵێک لادەر و خۆپەرست و عەبدی پۆست و بەرژەوەندی تایبەت لەو کەلێنە زەقەی نێوان خواستەکانی کاک نەوشیروان و نارونی کورەکانی دەرباری ئیرسەوە راوی گوماناوی خۆیان دەکەن، ئەمە ئەو گرێ کوێرە گەورەیەیە کە بزوتنەوەی گۆڕان رۆژانە باجەکەی دەدات. ئێستا کورەکانی سەرقاڵی دامەزراندنی دەزگایەکی سەربەخۆی راگەیاندنی گەورەن، کە یەکێک لە خەونە گەورەکانی کاک نەوشیروان بو. کاک نەوشیروان مەبەستی بو ئەو جۆرە راگەیاندنە بکاتە مۆدێلێکی سەردەمانە و لە خزمەتی پرۆژەیەکی سیاسی گەورەدا بێت، کە خۆی لە ئاستی گەشەپێدانی هۆشیاری کۆمەڵایەتی و مەعریفەدا دەبینیەوە تا کەرەستەکانی کۆمەڵگایەکی ئازاد و هۆشیار دابرێژرێن. کاک نەوشیروان بە پێی راسپاردەی یەکەم کۆنفرانسی نیشتمانی گۆڕان لەمانگی ئازاری ٢٠١٥ میدیای گۆڕانی دروستکرد، سەرجەم دامەزراوەکانی راگەیاندنی گۆڕانی لەدەزگای میدیای گۆڕاندا کۆکردەوە و بەرپرسەکەشی بوە ئەندامی جڤاتی نیشتمانی، بە واتایەکی تر بزوتنەوەی گۆڕانی کردە بەرپرس لەدەزگای میدیای گۆڕان. کورەکانی بۆ پرۆژەکەی خۆیان دەستیان کرد بەدەستخستنە ناو میدیای گۆڕانەوە. لەکەناڵی KNN ەوە دەستیانپێکردو سەرلەقێنەرەکانیان خزانە نێو بەرێوەبردنی کەناڵەکەوە، لەماوەی دواییشدا بەهەمان نەفەس و وەتیرە لە گەڵ سایتی سبەی دەستتێوەردانیان کردوە، ئەم کارو رەفتارانە هەڵوەشاندنەوەی هەنگاوێکی گرنگی کاک نەوشیروانەو پێچەوانەی راسپاردەکانی یەکەم کۆنفرانسی نیشتمانی گۆرانە. بەوەوە نەوستاون لەئێستاشدا رۆژنامەو سایتی تایبەت بەرێوە دەبەن، جارێ رون نیە ئایا ئاکامەکانی ئەم بەرنامەیە لەگەڵ خەونەکانی باوکیان یەک دەگرنەوە یاخود بە ئاراستەی پێچەوانەدا دەروات. کار و چالاکیەکانیان دورەپەریز لە گۆڕان ناکەن و هاوکاتیش خوێندنەوەی یپێویست بۆ دامەزروەکانی گۆڕان ناکەن، کارکردنیان بەو دو ئاراستەیەدا لە گەڵ ئەوەی لەکوردەواریدا پێی دەوترێت خورمژ دەگونجێت. هەرچۆنێک بێت دەبێت زۆر بەئاگاوە مامەڵە لەگەڵ پرسێکی وا هەستیاردا بکەن، چونکە جەماوەری گۆڕان قبوڵ ناکەن ئیرسی کاک نەوشیروان بکرێتە کۆپی هێزو گروپە دەسەڵاتدارەکانی تری کوردستان و شادەمارەکانی ئەو ئیرسە بە "شەفاعەتی" دەسەڵاتداران ئاو بدرێن. لێرەدا ناکرێت ئاماژە نەکرێت بەوەی کە لاوازی و پەرتەوازەیی دامەزراوە باڵاکانی گۆڕان، لەسەرویانەوە جڤاتی نیشتمانی و خانەی راپەراندن دەرفەتێکی رەخساندوە کە بێسەرو بەری و فەوزا لەناو گۆڕان و دەوروبەری باڵادەست بن، هەر تاقم و کەسێک بەئارەزو و بەپێی بەرژەوەندی تایبەتی خۆی گەمە بەبریارو دامەزراوەو موقەدەراتی گۆڕانەوە بکات. هیوادارم کورەکانی کاک نەوشیروان بەوردی چاوێک بە بەرنامە و شێوازی کارکردنیاندا بخشێننەوە، هەر چۆنێک بێت خۆشەویستی و رێزی بێئەندازەی گۆرانخوازان بۆ باوکیان بۆتە زەمینەی بێدەنگیان، بەڵام بێ بەرچاورونی و نەکردنەوەی گرێ کوێرەکان ناکرێت ئەو بێدەنگیە بەردەوام بێت.
.gif)
سەتیپ وەیسی كەریم پانزده ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، له ڕۆژی 1ی شوباتی 2004، یه‌كێك له سیاسه‌تمه‌داره ژماره یه‌كه‌كانی یه‌كێتیی و باڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵ، كه له ته‌قینه‌كه‌ی مه‌ڵبه‌ندی سێی هه‌ولێر گیانی له ده‌ستدا، ناوی " به‌هرۆز حمد " ناسراو به مامۆستا شوان بوو. ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌ی یه‌كێتیی له ساڵی 1976، په‌یوه‌ندی به كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانه‌وه كرده‌وه، له‌سه‌ره‌تاكانی دروستبوونی یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستانیشه‌وه ده‌ستی به كاری سیاسی كردوه، تاوه‌كو ئه‌و ڕۆژه‌ی گیانی له ده‌ستدا. به‌پێی گێرانه‌وه‌ی سه‌ركرده‌كانی ئه‌و حزبه، به‌هرۆز حه‌مه‌د سه‌ركرده‌یه‌كی په‌روه‌رده‌كاری لێهاتووبووه‌و، به پیاوی زانیاری وردو بەڵگەداره‌كان هەژماردەکراو، هه‌میشه خوێندنه‌وه‌و شیكردنه‌وه‌كانی بۆ قه‌زیه ناوخۆییه‌كانی نێوحزب له شوێنی خۆیدابووه. هه‌رله‌سه‌ره‌تای كاركردنیه‌وه یه‌كێك بووه له كه‌سه نزیكه‌كانی كۆسره‌ت ڕه‌سول علی و ئیداره‌ی ئه‌و باڵه‌ی كۆسره‌تی كردوه، كه له ناو یه‌كێتیی به باڵی هه‌ولێری و كۆسره‌تییه‌كان ناسراوبوون، هه‌ربۆیه‌ش له لای ماڵی مام جه‌لال ناوبراو به مه‌تبه‌خی پشته‌وه‌ی كۆسره‌ت ره‌سوڵ ناسراوبوو. به‌پێی قسه‌ی كه‌سه نزیكه‌كانی بێت، ئه‌و یه‌كێك بوو له‌سه‌ركرده خوێنه‌واره‌كانی ده‌شتی هه‌ولێرو هه‌میشه له پشتی په‌رده‌وه كاری جیاوازی كردوه‌و، بیركردنه‌وه‌ی قوڵیشی هه‌بوو بۆچاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان، زۆرجاریش به ڕاوێژكاره ده‌سته‌ڕاسته‌كه‌ی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ ناوی ده‌هێنرا. ده‌وترێ تاكه كه‌سیش بووه كه به‌بێ ئاگاداركردنه‌وه‌ی پێشوه‌خته سه‌ردانی ماڵی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و ژووره تایبه‌ته‌كه‌ی ئه‌وی ده‌كرد، كۆسره‌ت گوێگرێكی باشی ئه‌و بوو له‌و كاتانه‌ی قسه‌ی بۆده‌كرد. به‌پێی گێڕانه‌وه‌كانی ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی ناوبراو، دوای ئه‌وه‌ی مام جه‌لال به‌وه‌ی زانی، كه ناوبراو ئه‌ندازیارو پلانداڕێژه‌ری كۆسره‌ت ڕه‌سوله‌و ئیداره‌ی رێكخستنه‌كانی ژێر ده‌ستی ئه‌و ده‌دات، بانگهێشتی ده‌كات و داوای لێده‌كات كار له‌گه‌ڵ سكرتێری گشتیی بكات، واز له كۆسره‌ت ڕه‌سول بهێنێت، له‌به‌رامبه‌ردا له كۆنگره‌ی دوو ئه‌و حزبه ده‌یكات به ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی، به‌ڵام ناوبراو به مام جه‌لالی ڕاگه‌یاندوه: به‌هۆی ئه‌وه‌ی هاوڕێی نزیكی كۆسره‌ته ره‌سوڵه‌و ئه‌خلاقیه‌ن ناتوانێت ئه‌و داواكاریه قبوڵ بكات. به‌هۆی ڕه‌تكردنه‌وه‌ی داواكه‌ی مام جه‌لال، ناوبراو نه‌یتوانی له كۆنگره‌ی دووی ئه‌و حزبه بچێته سه‌ركردایه‌تی، له‌كاتێكدا ژماره‌یه‌ك كادیری ئه‌و حزبه له سنووری پارێزگای هه‌ولێر، كه له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌و په‌روه‌رده ببوون، چوونه سه‌ركردایه‌تی و یه‌كێك له‌وانه‌ش بوو به ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی. كۆسره‌ت ڕه‌سول، له زۆر بۆنه‌و دانیشتندا باسی له گرینگی به‌هرۆز حه‌مه‌د و فاروق جبار ( سكرتێری پێشووی نوسینگه‌كه‌ی ) كردوه ، چونكه له دوو قۆناعی جیاوازدا له ساڵی 1996 و 2004 ، به‌هۆی نه‌مانی ئه‌و دوو كه‌سه له زۆر وێستگه‌دا نه‌یزانیوه په‌نا بۆ كێ به‌رێت، هه‌ربۆیه‌ش لای ئه‌و هه‌رجارێك باس له بیره‌وه‌رییه‌كانی ئه‌و دوو كه‌سه ده‌كرێت، ناوبراو ئاخێكی زۆر هه‌ڵده‌كێشێت، به‌پێی هه‌ندێ گرته ڤیدیۆیش كه له كاتی مردنی ئه‌و كه‌سانه تۆماركراوه، كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ زۆر به‌حسره‌وه‌ته‌وه بۆیان ده‌گریت. تاوه‌كو مردنیشی زۆربه‌ی رێكخستنه‌كانی یه‌كێتیی له سنووری پارێزگای هه‌ولێر، كه به كۆسره‌تیییه‌كانی هه‌ولێر ناوده‌بران، به‌شێكی زۆریان له‌سه‌ر ده‌ستی به‌هرۆز حه‌مه‌د ته‌نزیمكرابوون و هه‌رخۆشی ئیداره‌ی ده‌دان، له دوای نه‌مانی ئه‌و ئیتر رێكخستنی یه‌كێتی به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان له نێوشیان ئه‌وانه‌ی نزیكبوون له كۆسره‌ت ڕه‌سول له سنووری پارێزگای هه‌ولێر، تاڕاده‌یه‌كی زۆر به‌ره‌و لاوازی چوو، جگه‌له‌وه‌ی نه‌مانی به‌هرۆز له ژیان یه‌كێك بوو له هۆكاره‌كانی گه‌وره‌كانی لاوازبوونی كۆسره‌ت ڕه‌سول له هه‌ولێر. ده‌وترێ له دوای كۆتایهاتنی شه‌ڕی ناوخۆو به‌فه‌رمی هاتنه‌وه‌ی یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان بۆ سنووری پارێزگای هه‌ولێر، ناوبراو یه‌كه‌م كه‌س بووه‌و له ڕێگه‌ی داتاو ئامارو دۆكۆمێنته‌وه، باسی له لاوازبوونی نفوزی یه‌كێتیی له هه‌ولێر بۆ كادیرو سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كه‌ی كردووه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوه: پێگه‌ی یه‌كێتیی له هه‌ولێر زۆر لاوازبووه، ناكرێت ئه‌وه‌نده خۆشباوه‌ڕبین به‌وه‌ی، كه دوو هه‌زار ئۆتۆمبێل له‌ده‌ره‌وه‌ی مه‌ڵه‌به‌ندی هه‌ولێر ڕێزی گرتووه، وابزانین یه‌كێتیی وه‌كو جاران زۆرینه له هه‌ولێر. پڕۆفایلی ناوبراو: ـ ناوی ته‌واو : به‌هرۆز حمد صالح نادر ـ ناسراو به : شوان ـ ته‌مه‌ن : 1ـ7ـ 1953 ـ شوێنی له دایك بوون:ناحیه‌ی قوشته‌په ـ پارێزگای هه‌ولێر. ـ ئاستی خوێندن : ده‌رچووی كۆلیژی یاسا ـ خێزانداربوو خاوه‌نی پێنج منداڵه. ـ ساڵی په‌یوه‌ندی به رێكخستن : 1976 ـ ئه‌ندامی هه‌ردوو كۆنفرانسی دوو سێی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان بووه، له ناوزه‌نگ له ساڵی 1982، له ساڵی 1984 له مێرگه پان، له كۆنفرانسی سێی كۆمه‌ڵه ڕه‌نجده‌ران پالێوراو بوو بۆ ئه‌ندامی سه‌كردایه‌تی. ـ به‌شداری زۆربه‌ی شه‌ڕه‌كانی سنوری مه‌ڵبه‌ندی سێی كردوه. ـ دواپله‌ی به‌رپرسی مه‌كته‌بی مافی مرۆڤی یه‌كێتیی بووه. ـ 1ـ2ـ 2004، له ته‌قینه‌وه‌كه‌ی مه‌ڵبه‌ندی سێی هه‌ولێر گیانی له ده‌ستدا.
.gif)
عەلی مەحمود محەمەد لە هەڵبژاردنی 30ب سەپتەمبەری 2018 ەی پەرلەمانی كوردستاندا, جگە لە نەوەی نوێ ئەویش بێ مایەی پێشوو چووە پرۆسەی هەڵبژاردنەوە, سەرجەم پارتە بەشداربووەكانی دی دۆڕان, بە پارتی و یەكێتیشەوە كە ئیدعای بردنەوەو زیادبوونی ژمارەی كورسیەكانیان دەكەن, هەڵبژاردن تەنها بە ژمارەی كورسی پێوانە ناكرێت, بەڵكە بە كەمی و زیادبوونی ژمارەی دەنگدەرانیش دەپێورێت, براوە ئەوەیە لە ماوەی نێوان دوو هەڵبژاردندا بتوانیت متمانەی ژمارەیەك دەنگدەری نوێ زیاد بكات, ئەگەر پارتێكی سیاسی بەردەوام ئەندام و لایەنگری زیاد نەكات ئەوە مانای وایە لە پاشەكشەدایە و لە قۆناغی متبوندایە, دوای ئەو قۆناغەش پوكانەوە دێت, كە ئێستا پارتە سیاسییەكانی كوردستان پێیدا تێدەپەڕن بەهۆی نەمانی متمانەوە, دیارە پێوانەیەك هەیە لە كوردستان ئەویش ئەوەیە, هەمیشە حیزب لەم هەرێمە براوەیە ئەگەر ئاغای سكرتێر بە تەنیاش بمێنێتەوە. لە ماوەی دوو هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا, كە 5 ساڵ 9 رۆژ كەمی پێچووە, 5 موالیدی نوێ هاتونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردنەوە, بۆیە لانی كەم 15% ژمارەی دانیشتوان زیادی كردووە لەو ماوەیەدا, چونكە رێژەی گەشەی دانیشتووان لە كوردستان نزیك 3%یە بە وردەكاری زیاترەوەیە. لەم هەڵبژاردنە " پارتی 688070 دەنگ, یەكێتی 319219 دەنگ, گۆڕان 186903 دەنگ, نەوەی نوێ 127115 دەنگ, كۆمەڵی ئیسلامی 109491 دەنگ, یەكگرتوو 78912 دەنگ, شیوعی 8063 دەنگ"یان هێناوەتەوە, هەرچی هەڵبژاردنی پێشووی 21ی سەپتەمبەری 2013 ەیە" پارتی 743984 دەنگ, گۆڕان 476173 دەنگ, یەكێتی 3500500 دەنگ, یەكگرتوو 186741دەنگ, كۆمەڵ 118,575 دەنگ, بزووتنەوەی ئیسلامی 21834 دەنگ, شیوعی 12392 دەنگ"یان هێناوەتەوە. بەم شێوەیە "پارتی 55914 دەنگ, گۆڕان 289270 دەنگ, یەكێتی 31281 دەنگ, كۆمەڵی ئیسلامی 9084 دەنگ, یەكگرتوو و بزووتنەوە 129663 دەنگ و شیوعی 4358 دەنگ"یان كەمی كردووە, كە دەكاتە " 7,5% ی دەنگەكانی پارتی, گۆڕان 60,7% و یەكێتی 8,9% و كۆمەڵی ئیسلامی 7,7% و یەكگرتوو و بزوتنەوە 62,2% و شیوعی 35,2%ی دەنگ"ەكانیان لە چاو هەڵبژاردنی پێشوەوە لە دەستداوە. لێ ئەوەی پارت و لایەنەكان حیسابی بۆ ناكەن و قورقۆشم دەكەنە گوێیانەوە لە ئاستیدا و خۆ لە بەرامبەری لە گێلی دەدەن, ئەو زیادیوونی 15% زیاتری ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی كوردستانە لەو 5 ساڵەی رابردوودا, كە دەبوایا بە پێی دەنگەكانیان لەو ژمارەیە بە لانی كەمەوە بە ئەندازەی رێژەی دەنگەكانیان لەو 15% دەنگیان بهێنایەتەوە, بۆیە رێژەی لە دەستدانی دەنگەكانیان وای لێدێت " پارتی 8,55%, گۆڕان 69,85%, ینك 10,2%, كۆمەڵی ئیسلامی 8,9%, یەكگرتووو بزووتنەوەی ئیسلامی 77,4% و شیوعی 40,4%ی دەنگ"ەكانیان لە دەست داوە". بە پێی رێژەی لە دەستدانی دەنگەكان بێت,پارتە سیاسییەكان بەم شێوەیە ژمارەبەندی دەكرێت " یەكگرتوو یەكەم 77,4%, گۆڕان دووەم 69,85%, شیوعی سێیەم 40,4%ی دەنگەكان, ینك چوارەم 10,2%ی دەنگەكان, كۆمەڵ پێنجەم 8,9%ی دەنگەكان و پارتی شەشەم 8,55%"ی دەنگەكانیان لە دەستداوە. هەەرچی نەوەی نوێیە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق توانی 153263 دەنگ لە 3 پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان بەدەست بهێنێت, لەم هەڵبژاردنە كەمی كردەوە بۆ 127115 دەنگ , بەمەش 26148 دەنگی لە دەستداوە , كە دەكاتە 17,06%ی دەنگەكانی لە ماوەی 4 مانگ و 18 رۆژ دا لە دەستداوە. كەواتا هەموو دۆڕاون بە رێژەی كەم و زۆر, لە دەستدانی متمانە گەورەترین دۆڕانە بۆ خۆی لە پرۆسەی سیاسیدا. ئەم ژمارەو رێژانە بە پێی ئاماری فەرمییە, منیش باوەڕم بە گزی و فرت و فێڵی پارتە دەسەڵاتدارەكان لە هەڵبژاردندا , ئێستا و رابردوو و داهاتوو هەیە, وێڕای نەبوونی دادپەروەری هەڵبژاردن لە كوردستاندا.
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
