درەو: بە بەراورد بە ساڵی رابردوو پێشێلكاری و دەستگیركردنی رۆژنامەنووسان بەرێژەی (27%) كەمیكردووە، پێشێلكاری لە (249) حاڵەتەوە بۆ (182) حاڵەت كەمیكردووە، دەستگیركردن لە (37) حاڵەتەوە بۆ (23) حاڵەت كەمیكردووە. سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكیكردن لە مافی رۆژنامەنووسان راپۆرتی ساڵانەی رەوشی رۆژنامەنووسانی لە هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە. بەپێی راپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ لە ساڵی رابردوو (2024)دا (182) پێشێلكاری بەرامبەر (176) رۆژنامەنووس ئەنجامدراوە بەجۆرێك: -    كوشتنی رۆژنامەنووس (3) حاڵەت -    رێگریكردن و جیاكاری: (103) حاڵەت -    دەستبەسەركردنی كەلوپەلی رۆژنامەنووسان: (17) حاڵەت -    دەستگیركردنی رۆژنامەنوسان: (24) حاڵەت -    هێرش و هەڕەشەو سوكایەتی : (27) -    هێرشی ئەلكترۆنی: (6) حاڵەت -    شكاندنی كەل و پەلی رۆژنامەنووس (2) حاڵەت بەپێی راپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ لە ساڵاَی رابردوو (2023)دا (249) پێشێلكاری بەرامبەر (247) رۆژنامەنووس ئەنجامدراوە بەجۆرێك: رێگریكردن و جیاكاری: (134) حاڵەت دەستبەسەركردنی كەلوپەلی رۆژنامەنووسان: (38) حاڵەت دەستگیركردنی رۆژنامەنوسان: (37) حاڵەت هێرش و هەڕەشەو سوكایەتی : (27) دەستگیركردنی رۆژنامەنووسان بەدەر لە یاسای رۆژنامەنووسی (5) حاڵەت هێرشی ئەلكترۆنی: (4) حاڵەت شكاندنی كەل و پەلی رۆژنامەنووس (2) حاڵەت هەڵكوتانە سەر ماڵی رۆژنامەنووسان: (2) حاڵەت پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان ساڵی 2023: (249) ساڵی 2024: (249) كەمیكردووە: (67) بەرێژەی (27%) دەستگیركردنى رۆژنامەنووسان ساڵی 2023: (37) دەستگیركردن ساڵی 2024: (24) دەستگیركردن كەمیكردووە: (13)  حاڵەت بەرێژەی: (35%) كەمیكردووە

درەو: وەزارەتی دارایی عێراق روونكردنەوەیەكی تری لەسەر خەرجی موچەو بودجەی هەرێمی كوردستان بڵاو كردەوەو دەڵێت:  تا ئێستا حکومەتی هەرێمی كوردستان تەوتینی موچەی موچەخۆرانی نەکردووە، بەداخەوە تا مانگەکانی تشرینی یەکەم و دووەم و کانونی یەکەمیش لیستی مووچە ناوی دووبارەی تێدابووە، بەڵام ئێمە تەواوی موچەمان ڕەوانە کردووە. لێدوانێك لە وەزارەتی دارایی عێراقەوە: 🔹حكومەتی هەرێم، نە پابەندنەبووە بە جێبەجێكردنی بڕگەكانی دەقی یاسای مادەی (12/دووەم) (ئەلف و ب،ج،د،ه)ی، بودجەی فیدراڵی و نە بەبڕیاڕی دادگای فیدراڵی، سەبارەت بە رادەستكردنی داهاتە نەوتی و نانەوتیەكان بۆ خەزێنەی گشتی لەوادەی دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتەوە. 🔹هەرێم لەسەرەتای مانگەكانی ساڵی پاردا نەیتوانی داهاتی نەوت رادەستبكات، بەهۆی بڕیاری راگرتنی نەوتی هەرێم، نەوتی بەسرە بڕی بەرهەمهێنانی زیادكرد بۆ قەربوكردنەوەی، بەڵام لە دوای ئەوەوە هەرێم خۆی دەستی كردەوە بە نەوت فرۆشتن لە دەرەوەی كۆمپانیای سۆمۆ، بەڵام هیچ داهاتێكی رادەستنەكردووە، لە چوارچێوەی تەرازوی پێداچونەوەی مانگانەشدا ئاشكرانەكراوە. 🔹ئەوەش وایكردووە، وەزارەتی نەوتی فیدراڵی تێچوی كەمكردنەوەی بەرهەمهێنان بگرێتە ئەستۆ كە ئۆپێك سەپاندویەتی بەسەریدا، كە كاریگەری نەرێنی هەبووە لەسەر نەختینەی دارایی خەزێنەی گشتی دەوڵەت: 1-كەمركردنەوەی بڕی هەناردەكردنی نەوتی خاو. 2-دابەزینی نرخی نەوت لەمانگی تەمموزە. 3-هەرێمی كوردستان لەمانگی تەمموزەوە تائێستا هیچ داهاتێكی نەوتی نەناردووە، داهاتی نا نەوتیشی نەناردووە كە بڕكەی (4) تریلیۆن دینارە، تەنها (399) ملیار دیناری ناردووە.    🔹هەرێم لە تێچوی رەوەن(نفقات جاری)ی خەرجكردووە، هەروەها زیادەڕۆیكردووە لە تەرخانكراوی دارایی، هاوكات موچەی و دەرماڵەی زیادەی لە تەرخانكراو بۆ فەرمانبەرەكانی خەرجكردووە، كە ئەوەش وایكردووە وەزارەتی دارایی نەتوانێت پارە بۆ لیستە نێردراوەكان بەشێوەیەكی تەواو و وردبینیكراو لەلایەن فەرمانگەی بودجەوە دابین بكات، بەڵكو لە تەرخانكراوی ماوە پارەكەی دابینكردووە بەهۆی نەبونی پاڵپشتیەكی یاسایی كە رێگە بە وەزیری دارایی بدات پارەی زیادە لە تەرخانكراو یان لە پشكی تەرخانكراویان بۆ دابین بكات بە گوێرەی ئەحكامەكانی مادەی (11/دووەم) لە خەرجی راستەقینە بۆ ساڵی (2024). 🔹هەرێم زیادەڕۆیكردووە لە تەرخانكراو بۆ خەرجی موچەی خانەنشیان، كە ئەوەش وایكردووە وەزارەتی دارایی نەتوانێت پارەی مانگی كانونی یەكەمی (2024) بدات، بەهۆی ئەوەی هەرێم پێشێلكاری كردووە لە خەرجی موچەی تەرخانكراوی موچەی خانەنیشنی، لەسەرەتای تەمموزەوە وادەی دەرچونی بڕیاری دادگا فیدراڵی كە دەڵێت، خانەنیشنانی هەرێم یاسای خانەنیشنی ژمارەی (9)ی ساڵی (2019)ی هەمواركراو دەیانگرێتەوە. 🔹لیژنەیەك بە فەرمانی دیوانی بە سەرۆكایەتی بەڕێوەبەری فەرمانگەی یاسایی و نوێنەری هەرێم پێكهات، بۆ گەیشتن بە چۆنیەتی جێبەجێكردنی یاساكە لەسەر خانەنشینانی هەرێم، بەڵام هەرێم موچەی خانەنیشیانی هەرێمی خەرجكرد، بەبێ‌ لەبەرچاوگرتنی بوونی تەرخانكراو یان چاوەڕێكردنی كارەكانی لیژنەكە، كە بووە هۆی  زیادەڕۆیكردن لە تەرخانكراو و نەتوانینی وەزارەتی دارایی بە پارەداكردنی زیادە لە تەرخاكراو و رێژەی (12.67) پشكی هەرێم، لەبەر رۆشنایی خەرجی راستەقینە،  سەرەڕای پێشێلكردنی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی. 🔹بەگوێرەی ئەحكامەكانی مادەی (12/و) كە وەزارەتی دارایی پابەندكردووە بە گێڕانەوەی قەرزەكانی بانكی عێراقی بۆ بازرگانی، بەگوێرەی قیستی مانگانە كە لە پشكی هەرێم دەبڕدرێت لەسەرەتای ساڵی (2023)وە، وەزارەتی دارایی نەیتوانی شایستەكان بدات، بەهۆی ئەوەی هەرێم داهاتە نەوتی و نانەوتیەكانی رادەست نەكرد، كە بڕكەی (4) تریلیۆن دینارە، بەڵكو داهاتەكانی قۆستەوە بۆ پارەداركردنی تێچوی بەكاربردن و وەبەرهێنان و پلەبەرزكردنەوەو جێبەجێكردنی یاسای خانەنیشنی، بەبێ‌ لەبەرچاوگرتنی بوونی تەرخانكراو یان دەقەكانی یاسای بودجە. 🔹هەندێك لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران لە نوێنەرانی هەرێم، كە لایەنێكی چاودێرین، دەبوو لێپرسینەوە لەهەرێم بكەن بەهۆی پێشێلكردنی تەرخانكراوی دارایی و سەرپێچیكردنی و جێبەجێنەكردنی دەقەكانی یاسای بودجەی گشتی و بڕیارەكانی دگای فیدراڵی، نەك دەركەوتن لە میدیاكان و تۆمەتباركردنی وەزارەتی دارایی و وەزیری دارایی، بەوەی دەقەكانی بودجە جێبەجێناكەن ئەوان دایانڕشتووە. 🔹لەبری لێپرسینەوە لە هەرێم و پابەندكردنی بە جێبەجێكردنی بڕگە یاساییەكان و بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی و رادەستكردنی داهاتە نەوتی و نانەوتیەكان و، پێشێلكردن لە خەرجی موچەو تەوتین كردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم، كە تائێستا نەگەڕاوەتەوە بۆ فەرمانگەی ژمێركاری هاوشێوەی وەزارەت و پارێزگاكانی عێراق، كە لیستی ناوی كەسەكان و ئەو بانكانانە رەوانە دەكەن كەهەر یەكێكیان موچەی لێوەردەگرن، نەك وەك ئەوەی پەرلەمانتار ئیخلاس دلێمی، ئەندامی لیژنەی دارایی بانگەشەی بۆ دەكات كە هەرێم (75%) موچەی فەرمانبەرانی تەوتین كردووە. 🔹ئەگەر هەرێم بە كرداری موچەی فەرمانبەرەكانی تەوتین بكردایە  لیستەكانی رەوانەی فەرمانگەی ژمێركاری وەزارەتی دارایی دەكرد، بەمەبەستی دابەزاندنی موچەكانیان، جگە لەوەش هەرێم تائێستا ژمارەی وەزیفی تەواونەكردووە، سەرەڕای كۆتایهاتنی ساڵی دارایی (2024). 🔹داوا لە هەرێم دەكەین لەسەرەتای ساڵی (2025) پابەندین بە جێبەجێكردنی یاسای بودجەی فیدراڵی و بڕیاری دادگای فیدراڵی بەبێ‌ كەمتەرخەمیكردن و، پێویستە لەسەر لیژنەی دارایی و لیژنەی دەستپاكی بەدواداچونی بۆ بكەن.    

درەو: بەپێی نوێترین توێژینەوەی گۆڤارێكی ئەمریكی، ژمارەیەك وڵاتی دەستنیشانكردووە بۆ ساڵی 2025 كە مەترسیدارن بۆ گەشتكردن لەناویاندا عێراق پلەی نۆیەمینی گرتووە، لەدوای سوریا، یەمەن، فەلەستینەوەیە، ژمارەیەك وڵاتیشی دەستنیشانكردووە كە سەلامەتترینن بۆ گەشتكردن لە 2025دا. گۆڤاری (CEOWORLD)ی ئەمریکی، کە تایبەتە بە ریزبەندی و پۆلێنكارییە جیهانییەكان لە بوارە جیاوازەكاندا، لە نوێنترین توێژینەوەو پۆلێنكاریدا لیستی مەترسیدارترین وڵاتانی جیهانی بڵاوكردووەتەو كە نابێت سەردانیان بكرێت و ئەو وڵاتانەش كە لە 2025دا سەلامەتن بۆ گەشتكردن: ئەو وڵاتانەی مەترسیدارن بۆ گەشتكردن لە 2025دا: 1-    سوماڵ 2-    باشوری سودان 3-    ئۆكراینا 4-    لیبیا 5-    سودان 6-    پاكستان 7-    ئەفغانستان 8-    میانمار 9-    عێراق 10-    لوبنان 11-    فەلەستین 12-    یەمەن 13-    سوریا 14-    بیلاروسیا 15-    كۆریای باكور بەپێی ریزبەندییەكە (سوماڵ) مەترسیدارترین وڵاتی جیهانە بۆ گەشتكردن لە 2025دا و (عێراق)یش نۆیەمین وڵاتی جیهانە بۆ گەشتكردن لە 2025دا، لەپێش (سوریا و لوبنان و فەلەستین و كۆریای باكور)ەوەیە، واتا لەو وڵاتانەش مەترسیدارترە بۆ گەشتكردن. لەبەرامبەردا ئەو وڵاتانەی كە سەلامەترینن بۆ گەشتكردن لە 2025دا: 1-    كەنەدا 2-    ئەمریكا 3-    بەریتانیا 4-    ئیسپانیا 5-    فەرەنسا 6-    مەغریب 7-    ڤێتنام   لینكی گۆڤاری (CEOWORLD)ی ئەمریکی

راپۆرت: درەو یەكێك لەو كێڵگانەی ناوچەی گەرمیانە كە هەر لە سەرەتای چالاكییە نەوتییەكانەوە گرێبەستی بۆ كراوە، بەڵام هەرگیز نەیتوانیوە بگاتە ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بەشێوەیەكی جێگیر، بەمدواییە ئەوانەی دەسەڵاتیان بەسەر كێڵگەكەدا هەیە دەیانەوێت غازەكەی بەكاربهێنن بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا بەمەبەستی فرۆشتنی كارەباكە بە حكومەتی عێراق، ئەمە چیرۆكی كێڵگەی (كوردەمیر)ە، كە شەڕی پشكەكانی گەیشتە دادگای شاهانەی لەندەن.  بلۆكی كورده‌میر: -    دەكەوێتە سنوری ناحیەی شێخ تەویلی كەلارو سەنگاوی سەربە چەمچەماڵ، تا سه‌ر روباری سیروان درێژدەبێتەوە. -    رووبه‌ره‌كه‌ی (620)  كیلۆمه‌تر چوارگۆشەیە. -    لەم كێڵگەیەدا بەرهەمی غاز لە نەوتی رەش زیاترە. -    بڕی (5.129) ملیار به‌رمیل یەدەگی نه‌وتی تێدایه. -    بڕی (65) ملیۆن بەرمیل کۆندێنسەیت لەم بلۆكەدا هەیە. -    یەدەگی سەلمێندراو نەسەلمێندراوی غازی سروشتی لەم كێڵگەیەدا بە نزیکەی (2.3) ترلیۆن پێ سێجا مەزەندە دەكرێت.   -    شەش بیری نەوتی تێدایە كە ئەمانەن (K4-K3-K2-K1-K39-K44). لە قۆناغی دوو ئیدارەیی هەولێرو سلێمانی دوای شەڕی ناوخۆیی پارتی و یەكێتیی، ئیدارەی یەكێتیی لە سلێمانی لە رۆژی 4ی ئایاری 2006دا گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیای (وێسترن زاگرۆس) ئیمزاكرد بۆ کارکردن لە کێڵگەی نەوتی (کوردەمیر) لە سنوری گەرمیان، ئەمە یەكێك لە گرێبەستە سەرەتاییەكانی كەرتی نەوت بوو لە هەرێمی كوردستان. دواترو پاش كەوتنی رژێمی سەددام لە 2005دا، كە هەردوو حكومەتی پارتی و یەكێتیی یەكیانگرتەوە، گرێبەستی كێڵگەی كوردەمیر كە لە جۆری (هاوبەشیی لە بەرهەمهێناندا)یە، لە 28ی شوباتی 2008دا نوێكرایەوە، ئەمجارە پشكەكانی كێڵگەكە بەمشێوەیە دابەشكرایەوە: •    40% بۆ كۆمپانیای ویسترن زاگرۆسی كەنەدی •    40% بۆ كۆمپانیای تالیسمان ئینەرجی كەنەدی •    20% بۆ (کیپکۆ)ی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئازاری 2019 كۆمپانیایەكی بواری وزەی ئیسپانی بەناوی (ریپسۆڵ) خۆی هاویشتە ناو پشكەكانی كێڵگەی كوردەمیر، پشكی كۆمپانیای (تالیسمان)ی كڕییەوەو فرۆشتی بە كۆمپانیایەكی ناوخۆیی بەناوی (دایناستی)، ئەمە كێشەی دروستكرد، ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكان ناڕازیی بوو، كەیسەكە گەیشتە دادگای لەندەن، ئەمە وایكرد ئاشتی هەورامی پشكەكانی لە كۆمپانیای (تالیسمان)ی كەنەدی وەرگرتەوەو كۆمپانیا ئیسپانییەكەشی كردە دەرەوە، پشكەكانی لەنێوان كۆمپانیای (گازپرۆم)ی روسی و (ویسترن زاگرۆس)ی كەنەدی دابەشكردەوە، بەمشێوەیە: •    40% بۆ كۆمپانیای ویسترن زاگرۆسی كەنەدی •    40% بۆ كۆمپانیای گازپرۆمی روسی •    20% بۆ (کیپکۆ)ی حکومەتی هەرێمی کوردستان كوالێتی نەوتەی ئەم كێڵگەیە لە جۆری (سوك)ە، API نەوتەكەی لەنێوان 38 بۆ 42 بۆ 61دایە بەپێی بیرە جیاوازەكانی، نەوتەكەی كبریت (گۆگرد)ی تێدا نیە، بەڵام بەهۆی ئەوەی غازی سروشتی لە كێڵگەكەدا زیاترە لە نەوتی رەش، بۆیە هەرگیز بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیە نەگەیشتە ئاستێكی جێگیر. لە ساڵی 2020وە بۆ ماوەیەك كۆمپانیای ویسترن زاگرۆس لەگەڵ چەند كۆمپانیایەكی تردا دەستیكردەوە بە هەڵكۆڵینی بیرەكان لە كێڵگەی (كوردەمیر)، ئەوكات رۆژنە (750 بۆ هەزار) بەرمیلی رۆژانە وەكو تێست تەنیا لە یەك بیر لەم كێڵگەیە بەرهەمبهێنن، بەڵام دەرچوونی بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لە ناوەڕاستی شوباتی 2022دا بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسای نەوتی غازی هەرێم و دواتر دەرچوونی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی پاریس لە ئازاری 2023دا كە بووە هۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بە بۆریی بۆ توركیا، وا لە كۆمپانیای ویسترن زاگرۆس كرد بەتەواوەتی كارەبانی بۆ بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیە رابگرێت. بەڵام ئەم كۆمپانیایە هێشتا دەستی لە خەونەكانی لە كێڵگەی كوردەمیر هەڵنەگرتووە، سەرباری ئەوە نە نەوت و نە غازیشی لەم كێڵگەیە بەرهەم نەهێناوە، بەڵام هێشتا دەستی بە گرێبەستەكەیەوە گرتووەو رۆژی 7ی كانونی یەكەمی 2023 دوای چەند مانگێك لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ توركیا لەرێگەی بۆرییەوە، ویسترن زاگرۆس بە فەرمی پەیوەندی لە گروپی پیشەسازی نەوتی كوردستانەوە كرد، گروپێك كە كورتكراوەكەی "ئەپیكور"ەو كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان لەخۆدەگرێت، ئامانجی گروپەكە یەكخستنی هەوڵەكانە بەمەبەستی بەرگریكردن لە كارو شایستە داراییەكانیان لە هەرێم، هەروەها فشاركردن بۆ دەستپێكردنەوەی پرۆسەی هەناردەی نەوتی كوردستان بۆ بەندەری جەیهانی توركیا. ئیستا بیرە نەوتەكانی كوردەمیر قوفڵیان لێدراوە، بەهۆی زۆری ئاو لە بیرەكاندا، بەڵام بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، بەمدواییە ئیدارەی گشتیی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان كە دەسەڵاتداری سنورەكەیە پرۆژەیەكی ئامادەكردووە بۆ دەستپێكردنەوەی كاركردن لە كێڵگەی (كوردەمیر)، بەڵام ئەمجارەیان بۆ بەرهەمهێنانی نەوت نییە، بەڵكو بۆ بەرهەمهێنانی غازو دروستكردنی وێستگەیەكی كارەبا لە ناوچەكە، ئامانج لەم پرۆژەیە بەرهەمهێنانی كارەبایە لە غازی (كوردەمیر) بەمەبەستی فرۆشتنی بە حكومەتی فیدراڵی عێراق. ئەوانەی ئاگاداری پرۆژە نوێیەكەی ئیدارەی گشتیی یەكێتین باسلەوە دەكەن، بۆ بەرهەمهێنانی غازی كوردەمیر، ئیدارەی گشتیی یەكێتیی هەم لەگەڵ كۆمپانیایەكی ناوخۆیی و هەم لەگەڵ كۆمپانیای ویسترن زاگرۆس قسەی كردووە كە خاوەنی پشكەكانی كێڵگەكەیە، بەڵام دیار نییە لەحاڵی جێبەجێبوونی ئەم پرۆژەیەدا وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان هەڵوێستی چۆن دەبێت. كوردەمیر لە دادگای لەندەن كۆمپانیای (دایناستی) كە خاوەنەكەی گەنجێكی كوردی خەڵكی شاری سلێمانی بوو بەناوی (هیوا ئاوات عەلی)، رۆژی 14ی ئابی 2019 لە دادگای شاهانەی بەریتانیا لە لەندەن سكاڵایەكی لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری پێشووی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان تۆماركرد، داوای بڕی (ملیارێك‌و 600 ملیۆن) دۆلار قەرەبوو لە حكومەتی هەرێم دەكرد‌، بەبەهانەی ئەوەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان زیانی بە كۆمپانیاكەی گەیاندووە. (دایناستی پترلیۆم) كە كۆمپانیایەكی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان‌و سنورداری بواری نەوت‌و غاز بوو، رۆژی 1ی ئازاری 2019 لەچوارچێوەی رێككەوتنێكدا، پشكەكانی كۆمپانیای (ریپسۆڵ)ی ئیسپانی لە دوو كێڵگەی نەوتی هەرێمدا كڕییەوە كە بریتی بوون لە: * بلۆكی نەوتی (K 39) كە دەكەوێتە كێڵگەی نەوتی (تۆپخانە) لە رۆژهەڵاتی ناحیەی قادركەرەم‌و ناوچەی جەبارە. * بلۆكی نەوتی (K 44) لە كێڵگەی نەوت‌و غازی (كوردەمیر) كە دەكەوێتە خوارو ناحیەی سەنگاو و باكوری قەزای كەلار. كۆمپانیای (ریپسۆڵ)ی ئیسپانیی بەرلەوەی پشكەكانی خۆی بە كۆمپانیای (داینا ستی) بفرۆشێت، لە كێڵگەی (تۆپخانە) خاوەنی 60%ی پشكەكان بوو، لە كێڵگەی (كوردەمیر)یش 40%ی پشكەكانی هەبوو. ئەو دوو بلۆكە نەوتییەكەی كە كۆمپانیا ئیسپانییەكە فرۆشتبووی بە كۆمپانیای (داینا ستی)، پێشتر پشكی كۆمپانیایەكی كەنەدی بوون بەناوی كۆمپانیای (تالیسمان)، واتا كۆمپانیا ئیسپانییەكە پشكی بلۆكە نەوتییانەی لە كۆمپانیایەكی كەنەدی كڕیوەتەوە‌و دواتر فرۆشتویەتییەوە بە كۆمپانیای (داینا ستی) كە كۆمپانیایەكی ناوخۆیی بووە. بەپێی لێكۆڵینەوەكان، ئەوكات یەدەگی نەوت لە هەردوو كێڵگەی (تۆپخانە)‌و (كوردەمیر) گەیشتوەتە (2 ملیارو 600 ملیۆن) بەرمیل، قەبارەی غازی سروشتیش لەو دوو كێڵگەیەدا بە (7 ترلیۆن‌و 200 ملیار) پێ سێجا خەمڵێندراوە، ئاستی وەبەرهێنانی نەوت لە هەردوو كێڵگەكە لە ئایاری 2021دا  رۆژانە دەگەیشتە (25 هەزار) بەرمیل، قەبارەی غازی سروشتی بەرهەمهێنراویش لەم كێڵگانەدا رۆژانە دەگاتە (600 ملیۆن) پێ سێجا. كۆمپانیای (داینا ستی) گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیای (ریپسۆڵ)ی ئیسپانیدا كرد‌و پشكەكانی ئەو كۆمپانیایەی لە هەردوو كێڵگەی (تۆپخانە)‌و (كوردەمیر) كڕیەوە، بەهای گرێبەستەكە بەدیاریكراوی نازانرێت، بەڵام دەوترێت بەهاكەی ملیۆنان دۆلار بووە، بەپێی بەدواداچووكانی (درەو)، ئەوكاتیش كۆمپانیای (دایناستی) زیاتر چاوی لە غازەكەی كوردەمیر بووە. كۆمپانیای (داینا ستی) بوو بە خاوەنی پشكەكان لەو دوو كێڵگەیە، بەڵام هەرگیز دەستبەكار نەبوو، ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكانی پێشووی حكومەتی هەرێم كاروباری یاسایی گواستنەوەی خاوەندارێتی پشكەكانی لە كۆمپانیا ئیسپانییەكەوە بۆسەر كۆمپانیای (داینا ستی) جێبەجێ نەكرد. پارێزەرانی كۆمپانیای (دایناستی) سەرباری ئەوەی پێیانوابوو ئاشتی هەورامی یاساو مەرجەكانی گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت پێشێلكردووە، تۆمەتباریشیان دەكرد بەوەی هەڵمەتێكی بەردەوام‌و نایاسایی ئەنجامداوە بۆ لێدان لەناوبانگی كۆمپانیاكەیان‌و هەڕەشەكردن لە خاوەنی هەردوو كۆمپانیای (ریپسۆڵ)و (دایناستی)، كە گرێبەستی كڕین‌و فرۆشتنیان لەنێوان خۆیاندا كردووە، بەهۆی ئەو هەڕەشانەوە دواجار گرێبەستی كڕین‌و فرۆشتنی پشكەكانی هەردوو بلۆكی (تۆپخانە)‌و (كوردەمیر) راوەستاوە‌و سەرباری ئەمە ئاشتی هەورامی تۆمەتباركراوە بەوەی داوای "بەرتیل"ی لەو دوو كۆمپانیایە كردووە، لەم كەیسەدا ناوی (قوباد تاڵەبانی) جێگری سەرۆكی حكومەتیش دەهات كە هەڕەشەی لە خاوەنی كۆمپانیای (دایناستی) كردووە، ئەم بابەتەش لە چەند میدیایەكی خۆرئاوا بڵاوكرایەوە. دوای سێ دانیشتن‌و گوێگرتن لە قسەی پارێزەرانی هەردوولا، دادگای لەندەن رۆژی 23ی نیسانی 2021، بە (54) لاپەڕە حوكمی كۆتایی خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایە دەركرد كە كۆمپانیای (دایناستی پترلیۆم) لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری پێشووی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان تۆماریكرد بوو. دادوەری دادگای لەندەن كە ناوی (بوچەر)ە، ئەوكات وتی:" حكومەتی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی بەغدادەوە سەروەری هەیە‌و دەتوانێت مامەڵە بە نەوت‌و غازەوە بكات، دادگای فیدراڵی یاخود حكومەتی عێراق دەتوانن ئەوە یەكلابكەنەوە ئایا سەروەریی مامەڵەكردنیان بە نەوت‌و غازەوە بە هەرێمی كوردستان داوە یاخود نا؟". دادوەر رایگەیاند:" ئەمە ئیشی دادگای لەندەن نییە یەكلای بكاتەوە كێ سەروەریی هەیە لەوەی مامەڵە بە نەوت‌و غازەوە بكات یاخود نەیكات، دەبێت دادگای فیدراڵی عێراق ئەم بابەتە یەكلابكاتەوە"، ئیتر بەمشێوەیە دۆسیەكەی لە دادگای لەندەنەوە رەوانەی عێراق كردەوە. شوباتی 2022 دادگای باڵای فیدراڵی عێراق یاسای نەوت و غازی هەرێمی هەڵوەشاندەوە، ئەمە چانسێكی گەورە بوو بۆ كۆمپانیای (دایناستی) بۆ ئەوەی لە بەغدادەوە سكاڵایەكی نوێ تۆماربكاتەوە بۆ وەرگرتنەوەی ئەو مافانەی كە وەكو خۆی بانگەشەی بۆ دەكرد لەلایەن وەزیری سامانە سروشتییەكانەوە دەستی بەسەردا گیرابوو، بەڵام خاوەنی ئەم كۆمپانیایە تائێستا بێدەنگەو هیچ هەنگاوێكی تری یاسایی هەڵنەگرتووە. دوای ئەم گرێبەستە‌و كێشەكانی وایكرد دواجار ئاشتی هەورامی هەردوو كێڵگەی (تۆپخانە)‌و (كوردەمیر)ی لە كۆمپانیا ئیسپانییەكە وەرگرێتەوە‌و رادەستی هەردوو كۆمپانیای (روزنەفتی) روسی‌و (ویسترن زاگرۆس)ی كەنەدی بكات. سەرچاوەكان: •    سایتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان https://gov.krd/mnr/publications/%DA%AF%D8%B1%DB%8E%D8%A8%DB%95%D8%B3%D8%AA%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/ •    سایتی گروپی پیشەسازی نەوتی كوردستان "ئەپیكور" https://www.apikur.uk/about-us/ •    جۆر و كوالێتی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان لە چ ئاستێكدان ؟ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10248 •    دۆسیەكەی دایناستی‌و ئاشتی هەورامی گەڕێندرایەوە بۆ عێراق، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=8398    

راپۆرتی: درەو 🔻 رۆژی (16/1/2025) کۆمپانیای (DNO)ی نەوت و غازی نەرویجی، ڕاپۆرتی بەرایی خۆی بۆ بەرهەمهێنانی نەوت لە چارەکی چوارەمی ساڵی (2024) لە کێڵگەی تاوکێ و فیشخابور ڕاگەیاند؛ 🔹لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بە تێکڕای رۆژانە (74 هەزار و 163) بەرميل نەوتی خاوی بەرهەمهێناوە لە چارەکی چوارەمی ساڵی (2024)، ئەو بەرهەمەش سەروو (10 هەزار) بەرمیلی بەڕێژەی (12%) کەمترە بەراورد بە بەرهەمی کۆمپانیاکە چارەکی سێیەمی هەمان ساڵ. 🔹هەر بەپێی ڕاگەیەندراوەکە بەهۆی ڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە، نەوتی بەرهەمێنراوی هەرێم بە بازرگانانی ناوخۆ فرۆشراوەو لە ڕێگەی تانکەرەوە گواستراوەتەوە. 🔹 بە گەڕانەوە بۆ ڕاپۆرتەکانی کۆمپانیاکە لە تەواوی ساڵی (2024)دا، بۆمان دەردەکەوێت بە تێکڕای ڕۆژانە (78 هەزار و 617) بەرمیل نەوت لە کێڵگەی تاوکێ و فیشخابور بەرهەمهێنراوە، لە تەواوی ساڵی (2024)دا کۆی بەرهەمی کۆمپانیاکە سەروو (28 ملیۆن و 695 هەزار) بەرمیل نەوت بووە. یەکەم؛ پوختەی ڕاگەیەندراوەکەی کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی رۆژی (16/1/2025) کۆمپانیای کۆمپانیای (DNO)ی نەوت و غازی نەرویجی بەرهەمی خۆی بۆ چارەکی چوارەمی (2024) ڕاگەیاند، لە هەموو ئەو ناوچانەی کاری تێدا دەکات و بەپێی ڕاگەیەندراوەکە؛ كۆمپانیاكە دەڵێت: بەهۆی بەردەوامیی داخرانی هێڵی بۆری عێراق_توركیا نەوتە خاوەكەیان لە چارەكی چوارەمی ساڵی پار بە كڕیاڕە ناوخۆییەكان فرۆشتووە، كۆی پارەكان پێشەكی وەرگیراوەو راستەوخۆ زۆرینەی رەوانەی هەژمارەكانی بانكی نێودەوڵەتی كۆمپانیای (DNO) كراوە. بەرهەمهێنانی گشتی لە ناوچەی گرێبەستی تاوکێ کە کۆمپانیای (DNO) پشکی (75%)ی تێدا هەیە، لە دوای ڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم و داخستنی بۆری نەوتی کوردستان بۆ بەندەری جەیهان لە مانگی ئازاری (2023)ەوە تاڕادەیەکی زۆر کەوتووەتەوە سەر پێ. لە چارەكی چوارەمدا، كۆمپانیا نەرویجییەكە قازانجی بە بڕی (0.3125) كرۆنی نەرویجی بە هەر پشكێك داوە، كە كۆی قازانجەكەی (27.400) ملیۆن دۆلاری ئەمریكی بووە، كە لەسەر ئاستی ساڵانە دەگاتە (1.25) كرۆنی نەرویجی بۆ هەر پشكێك. بەگوێرەی ئەو خشتەیەی كۆمپانیاكە بڵاویكردووەتەوە، لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بە تێکڕای رۆژانە (74 هەزار و 163) بەرميل نەوتی خاوی بەرهەمهێناوە لە چارەکی چوارەمی ساڵی (2024)، ئەو بەرهەمەش سەروو (10 هەزار) بەرمیلی بەڕێژەی (12%) کەمترە بەراورد بە بەرهەمی کۆمپانیاکە چارەکی سێیەمی هەمان ساڵ. (بڕوانە خشتەی خوارەوە) هاوکات بەپێی زانیارییەکان کۆمپانیاکە نەوتی هەرێمی بەشێوەی کاش و بە بازرگانان فرۆشتووەو بەرهەمەکان بە تانکەر یان بە بۆری دەگوازرێتەوە بۆ پاڵاوگە ناوخۆییەکان. خشتە (بەرهەمی کۆپانیای (DNO)  لە چارەکی چوارەمی (2024) دووەم؛ کۆمپانیای (DNO) لە کێڵگە نەوتیەکانی هەرێمی کوردستان کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی، لە چوارچێوەی گرێبەستی کێڵگەکانی نەوتی (فیشخابوور و تاوکێ) کە بە گرێبەستی "تاوکێ" ناسراوە، لەگەڵ کێڵگەی نەوتی بەعشیقە، گرێبەستی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان هەیە، بەجۆرێک؛ 1.    ناوچەی گرێبەستی تاوکێ: هەردوو کێڵگەی نەوتی (فیشخابور و تاوکێ) دەگرێتەوە، لە بەر ئەوەی هەردوو کێڵگەکە بە یەک گرێبەست دراوە بە کۆمپانیا پشکدارەکان، بۆیە بە ناوچەی گرێبەستی "تاوکێ" ناسراوەو (75%) پشکەکانی دراوە بە کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی و (25%) کۆمپانیای گنێڵ ئێنێرجی تورکی وەبەرهێنانی تێدا دەکات. 2.    کێڵگەی نەوتی بەعشیقە: یەکێکی دیکەیە لەو کێڵگە نەوتیانەی کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی پشکی (64%) تێدا هەیە و (16%)ی پشکەکانیشی دراوە بە کۆمپانیای وزەی تورکی (TEC)  و (20%)ی پشکی حکومەتی هەرێمی کوردستانە و لە ناوەڕاستی نیوەی یەکەمی ساڵی (2022) گەیشت بە قۆناغی بەرهەمهێنان. سێیەم؛ بەرهەمی کاری (DNO) لە کێڵگە نەوتیەکانی هەرێمی کوردستان لە تەواوی ساڵی (2024)دا پاڵپشت بەو داتایانەی کۆمپانیای (DNO) بڵاوی کردووەتەوە، لە ڕابردووشدا وەرزانە ڕاپۆرتی کارو چالاکییەکانی خۆی لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بڵاوکردووەتەوە، لە سەرجەم ئەو ناوچەو کێڵگانەی پشکدارە تێیدا، لە تەواوی ساڵی (2024)دا بە تێکڕای رۆژانە (78 هەزار و 617) بەرميل نەوتی خاوی بەرهەمهێناوەو لە تەواوی ساڵدا بەرهەمەکەی بریتی بووە لە (28 ملیۆن و 695 هەزار و 205) بەرمیل نەوت لە خشتەی خوارەوەدا، رونکراوەتەوە، کە بەشێوەی وەرزی (چارەکە ساڵ)ەکانی ڕابردوو بەرهەمی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان لە چی ئاستێکدا بووە. خشتە (بەرهەمی کۆپانیای (DNO)  لە تەواوی ساڵی (2024)   سەرچاوەکان؛ ڕاگەیەندراوەکانی (DNO)  لە بۆ چوار وەرزی ساڵی (2024)؛ •    DNO Reports Strong First Quarter Results, Steps Up North Sea Activity https://www.dno.no/en/investors/announcements/dno-reports-strong-first-quarter-results-steps-up-north-sea-activity-2024-05-08/ •    Q2 2024 Trading Update and Invitation to Earnings Call; https://www.dno.no/en/investors/announcements/q2-2024-trading-update-and-invitation-to-earnings-call-2024-08-06/ •    Q3 2024 Trading Update and Invitation to Earnings Call; https://www.dno.no/en/investors/announcements/q3-2024-trading-update-and-invitation-to-earnings-call-2024-10-14/ •    Q4 2024 Trading Update and Invitation to Earnings Call; https://www.dno.no/en/investors/announcements/q4-2024-trading-update-and-invitation-to-earnings-call-2025-01-16/  

  درەو: وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت: بە كونسوڵ و نوێنەری وڵاتانمان وت، دەمانەوێت رۆڵتان هەبێت لە كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغداد، ئەگەر بەردەوام بن لەسەر پێشێلكاری بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان، ئەوا هەرێمی كوردستان بڕیاری ئەبێت لەوبارەیەوە كە لەوانەیە كاریگەری هەبێت لەسەر سەقامگیری سیاسی عێراق، دڵنیابن وەك ساڵانی رابردوو مافی هەرێم پێشێلبكرێت، قبوڵی ناكەین، ئەم قبوڵنەكردنەش تەنیا بە قسە نابێت" ئەمڕۆ شاندێكی دانوستانكاری هەرێمی كوردستان لەگەڵ كونسوڵ و نوێنەرانی 23 وڵات لە هەولێر كۆبووەوە، پێشەوا هەورامانی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو) رایگەیاند:  لە كۆبوونەوەكەدا بە روونی وترا كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەدوای چارەسەردا دەگەڕێت، ئەیەوێت فاكتەری سەقامگیری بێت لەم ناوچەیە وازحە بۆ ئێوە هەموو كێشەكانی ئەم ناوچەیە رەبتیان بەیەكەوە هەیە، ئێوە بەشێكتان رۆڵتان بینیوە لە درووستكردنی سەقامگیری ئەم ناوچەیە، بۆیە ئەگەر ئەم كێشەیە بەردەوام بێت، بەم جۆرە مافی هەرێمی كوردستان پێشێلبكرێت.  هەرێمی كوردستان بڕیاری ئەبێت لەوبارەیەوە كە لەوانەیە كاریگەری هەبێت لەسەر سەقامگیری سیاسی عێراق ، پێش ئەوەی بگاتە ئەو حەدە با ئێوە رۆڵتان هەبێت بۆ ئەوەی نەگاتە ئەو حەدە، مەهێڵن بگاتە ئەو حەدەو ئێمە هەتاوەكو ئەم دەقەیەش بەدوای چارەسەرەوەین، بەدوای رێزگرتنین لە دەستور، بەڵام ئەوەی ساڵانی 2023 و 2024 قبوڵمان كردووە ئەمساڵ قبوڵی ناكەین و ئەم قبوڵنەكردنەش تەنیا قسە نابێت. لە كۆبوونەوەكەدا سەفین دزەیی بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان  و شاندی دانوستانكاری هەرێمی کوردستان ( ئومێد سەباح، سەرۆكی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی، عەبدولحەکیم خەسرەو سەرۆکی فەرمانگەی هەماهەنگی و بەدواداچوون و ئامانج ڕەحیم سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیران ) پێشەوا هەورامانی وتەبێژی حكومەتی هرەێمی كوردستان بەشداربوون.  

 راپۆرت: درەو -    ئەم كێڵگەیە دەكەوێتە سنوری قەزای (شێخان) لە پارێزگای (دهۆك). -    رووبه‌ره‌كه‌ی (283) كیلۆمه‌تر چوارگۆشەیە. -     یه‌ده‌گی نه‌وتی شێخان بە نزیكه‌ی (10.5) ملیار به‌رمیل مەزەندە دەکرێت. -    کۆمپانیای (گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆم)ی بەریتانی وەبەرهێنان لە کێڵگەكەدا دەکات. کۆمپانیای (گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆم) لە تشرینی دووەمی 2007دا گرێبەستی (هاوبەشیی لە بەرهەمهێنان) لەگەڵ حکومەتی هەرێمی كوردستان كردووە بۆ كێڵگەی (شێخان)، 80%ی پشکی کارکردنی لەچوارچێوەی گرێبەستی (شێخان) بەدەستەوەیە، 20%ی تری پشكەكانی ئەم كێڵگەیە لای كۆمپانیای (MOL)ی هه‌نگارییە. مانگی ئابی (2009) یەکەم بیر لە کێڵگەدا بەناوی (SH-1) دۆزراوەتەوە، بۆ یەکەم جار لە تەموزی ساڵی (2013)دا کێڵگەکە گەیشتە قۆناغی بەرهەمهێنان، لەوکاتەوە تاوەكو ئازاری 2024 زیاتر لە (124 ملیۆن) بەرمیل نەوت لەم كێڵگەیەدا بەرهەمهێنراوە. بەجۆرێک کۆی گشتی تێکڕای بەرهەمهێنان لە ساڵی (2013)دا بریتی بووە لە (هەزارو 361) بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا، کێڵگەکە بەردەوام لە گەشەسەندندا بووە. تاوەكو بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆریی بۆ توركیا (لە 20ی ئازاری 2023دا)، بەرهەمی كێڵگەكە لە چەند رۆژێكی مانگی ئازاری ئەو ساڵەدا بۆ (55 هەزار) بەرمیلی رۆژانە بووە. کێڵگەکە (18) بیری تێدایە، بەرهەمەکانیان دەگوزارێنەوە بۆ دوو وێستگەی عەمبارکردنی نەوتی کێڵگە، لەوێوە رەوانەی بۆریی نەوتی کوردستان دەكرێن. گرافیكی خشتەی كێڵگەكان... نەوتی ئەم كێڵگەیە لە جۆری مامناوەندەو بە نەوتی قورس ئەژمار دەكرێت،  APIی نەوتەكەی (27) پلەیەو رێژەیەكی كەم كبریت (كۆگرد)و بڕێكی زۆر غازی تێدایە، ئەم كوالیتییە نزمە وایكردووە نرخی نەوتی ئەم كێڵگەیە بە زیاتر لە (20) دۆلار لە خوار نرخی نەوتی برێنت و بازاڕی جیهانییەوە بفرۆشرێت.    بەگوێرەی خەمڵاندنی كۆتایی ساڵی 2023ی كۆمپانیای گۆڵف كیستۆن، تێكڕای یەدەگی سەلمێندراوی نەوت لەم كێڵگەیەدا دەگاتە (458 ملیۆن) بەرمیل و بەشی نزیكەی 28 ساڵ دەكات، ئەمە بە لەبەرچاوگرتنی وەستانی هەناردەی نەوت لە 2023و راوەستانی كارەكانی پەرەپێدانی كێڵگەكە. 27ی ئازاری 2023، كۆمپانیای گۆڵف كیستۆن بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە، تێێدا رایگەیاند" حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاگاداریكردینەوە هەناردەكردنی نەوت لەڕێگەی بۆری كوردستان - توركیاوە راگیراوەو ئەگەر راگرتنی گواستنەوە بەردەوام بێت ناچارین بەرهەمهێنان رابگرین". كۆمپانیای گۆڵف كیستۆن توانایەكی سنورداریی هەیە لە كلدانەوەی نەوتدا، بۆیە هۆشداریدا لەوەی بەرهەمهێننی نەوت لە كێڵگەی شێخان رادەگرێت. دوای راوەستانی هەناردە بە بۆریی، 19ی تەموزی 2023، كۆمپانیای گۆلف كیستۆن دەستیكردەوە بە وەبەرهێنانی نەوت لە كێڵگەی شێخان بەمەبەستی بەكارهێنانی ناوخۆیی، تاوەكو كۆتایی تەموز رۆژانە 4 هەزارو 900 بەرمیل نەوتی دەفرۆشت، لەمانگی ئابی 2023دا بەرهەمی رۆژانە بۆ 11 هەزارو 700 بەرمیل بەرزكردەوە. هاوشێوەی كۆمپانیا بیانییەكانی تری كەرتی نەوتی هەرێم، كۆمپانیای كارپێكەری كێڵگەی شێخانیش لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتەوە بە بۆریی، پشكی خۆی لە نەوتی كێڵگەی شێخان دەفرۆشێت بە بازرگانە ناوخۆییەكان و ئەوانیش بە تانكەر هەناردەی دەرەوەی دەكەن، بەپێی بەدواداچونێكی (درەو) لە ئایاری ئەمساڵدا (2024) هەر تەنێك لە نەوتی كێڵگەی (شێخان) بەبڕی (218 دۆلار) فرۆشراوە، واتا نرخی بەر بەرمیلێك لە نەوتی ئەم كێڵگەیە بە نزیكەی (29 دۆلار) ئەژماركراوە، كە زۆر لە خوار نرخی جیهانی نەوتەوەیە. داهاتی نەوتی شێخان بۆ كۆمپانیاكان تەنیا لە ساڵی 2023دا سەباری ئەوەی هەناردەی نەوت لە كۆتاییەكانی مانگی ئازاری ئەو ساڵەشدا راوەستاوە، ئەو دوو كۆمپانیای كە لە كێڵگەی (شێخان) وەبەرهێنان دەكەن بڕی زیاتر لە (136 ملیۆن) دۆلاریان وەكو داهاتی بەرهەمهێنانی نەوت وەرگرتووە، بەمشێوەیە: •    كۆمپانیای گۆڵف كیستۆن كە 80%ی پشكەكانی كێڵگەكەی هەیە: بڕی 109.2 ملیۆن دۆلار •    كۆمپانیای ئێم ئۆ ئێڵ كە 20%ی پشكەكانی هەیە: بڕی 27.97 ملیۆن دۆلار بەرهەمی كێڵگەی شێخان لە ماوەی ساڵانی 2016 بۆ 2024: •    2016: 35 هەزار بەرمیلی رۆژانە •    2017: 35 هەزار بەرمیل •    2018: 32 هەزار بەرمیل •    2019: 33 هەزار بەرمیل •    2020: 37 هەزار بەرمیل •    2021: 43 هەزار بەرمیل •    2022: 44 هەزار بەرمیل •    2023: 22 هەزار بەرمیل (بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی كوردستان بە بۆری بۆ توركیا لە 25ی ئازاری 2023دا بەرهەمی ئەم كێڵگەیە دەگەیشتە 55 هەزار بەرمیلی رۆژانە) •    2024: 40 هەزار بەرمیل                                        سەرچاوەكان: •    سایتی كۆمپانیای (گۆڵف کیستۆن) https://www.gulfkeystone.com/ •    حكومەتی هەرێم : راگرتنی نەوت كاتیەو بەردەوام بن لە بەرهەمهێنان- هەواڵ لە (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=12442 •    پشکی کۆمپانیا بیانییەکان لە بلۆکە نەوتییەکانی هەرێمدا- راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=9680 •    جۆر و كوالێتی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان لە چ ئاستێكدان ؟. نەوزادی موهەندیس، (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10248 •    چالاکییە نەوتییەکانی هەرێم لە ساڵی 2023دا- ئامادەکردنی یادگار سدیق گەڵاڵی/ ڕوونبین بۆ شەفافیەت لە پرۆسەکانی نەوت https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=12442 •    بازاڕی كڕین و فرۆشتنی نەوت گەرمە، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=15120  

(درەو): نزیكەی هەزارو 500 تانكەر لە سنوری سلێمانی كاری گواستنەوەی نەوت و بەرهەمە نەوتییەكان دەكەن بۆ ئێران، ئەمانە ئەمڕۆ رێگەی تانجەرۆیان گرت، نیگەرانن لەوەی خاوەن تانكەرە ئێرانییەكان بە نرخێكی كەمتر نەوت دەگوازنەوەو بەهۆیەوە ئەمان بێكار بوون. لە ناوچەی پیشەسازیی تانجەرۆ، ژمارەیەك لە شۆفێری تانكەرەكان چونەتە سەر رێگای سەرەكی بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتیی، ئەمجار هەر خۆیان نەهاتوون، تانكەرەكانیشیان هێناوە. وەكو خۆیان باسی دەكەن، نزیكەی (هەزارو 500 شۆفێر) دەبن، كە نەوت و بەرهەمە نەوتییەكان دەگوازنەوە بۆ ئێران، باجی رێگاو ژینگەو سەرپێچی كامێرا دەدەن، بەڵام باریان پێنادرێت و ئامادە نین بەو نرخە بارە نەوتەكان بگوازنەوە كە خاوەن تانكەرە ئێڕانییەكان دەیكەن. لەبەر ئەوەی شۆفێری تانكەرە ئێرانییەكان بە 10 دۆلار كەمتر باردەكەن، بارمان بە ئێمە نادەن یەكێكی تر لە شۆفێرەكان دەڵێ: ئێمە كە باری نەوت و بەرهەمە نەوتییەكان دەبەین، لە مەرزی باشماخ و  لە دیوی ئێران (500 دۆلارمان) لێ وەردەگیرێت، با چارەسەری ئەم خەرجییەمان بۆ بكەن، گروپێك لە تانجەرۆ بە ناوی "ناقل"و "مەندوب"ەوە دروستبوون بە خاوەن بارەكان دەڵێن بارەكانتان بە تانكەری ئێرانی بار بكەن كرێی كەمتر دەكەوێت، راستە كرێی ئۆتۆمبیلە ئێرانییەكان كەمترە چونكە ئەوان لە باشماخ پارە نادەن. خاوەن تانكەرەكان ئێستا رێگە سەرەكییەكەیان گرتووەو دەڵێن رێگە بە رۆیشتنی هیچ تانكەرێك نادەن ئەگەر كێشەكەیان بۆ چارەسەر نەكرێت. ئەوەی لەم ناوچەیەوە دەگوازرێتەوە بۆ ئێران بریتییە لە (نەفتا، نەوتی خاو، گازو قیری رەش). لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان بە بۆریی بۆ بەندەری جەیهانی توركیا لە 25ی ئازاری 2023وە، پرۆسەی هەناردەكردنی نەوت و بەروبومە نەوتییەكان لە كوردستان بە تانكەر دەستی پێكردەوە. بەشی زۆری ئەو نەوتەی كە بە تانكەر دەگوازرێتەوە، پشكی كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێمی كوردستانە، ئەمانە گرێبەستەكانیان لە جۆری (هاوبەشیكردنە لە بەرهەم)دا، بۆیە پشكی خۆیان هەیە لە كێڵگە نەوتییەكان و بەهۆی ئەوەی هەناردە بە بۆریی راوەستاوە، بەتانكەر هەناردەی دەكەن، هەر بەرمیلێك نەوت بە بڕی (31.3 دۆلار) دەفرۆشن، ئەمە بەپێی قسەی وەزیری دارایی.  

" درەو: وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت" لە هەرێمی كوردستان تەنیا سێ پاڵاوگەی یاسایی هەیەو 229 پاڵاوگەی نایاسایی هەیە" ئاماژە بەوەش دەكات مانگانە (38) ملیۆن دۆلار دەدەین بە دانەغاز و ئەوانی تر بۆ كرێی كارەبا كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكان  لە لێدوانێكدابۆ كوردستان 24: لە ئێستادا هەر بەرهەمێكی نەوت هەبێت بەشێكی بۆ كۆمپانیاكانەو بەشێكی بۆ حوكەتی هەرێمی كوردستانە، بەشێ ئێمە لەبەرهەمهێنا بۆ پاڵاوگەكانی خۆمان (46) هەزار بەرمیلی رۆژانە لە پاڵاوگەكانی (كارو لاناز) دەپاڵێوین بۆ تەسفیەی بەدەستهێنانی نەوتی رەش بۆ وێستگەكانی كارەبا ، بڕێكی بەنزینە كە ( ملیۆن و 500 هەزار) لیتری رۆژانە، لە گەڵ دیزڵ (گاز) بۆ وێستگەی كاشێ بەكاردێنێن. مانگانە (38) ملیۆن دۆلار بۆ دەیدەینە دانەغازو ئەوانی تر، كرێنی نەوتی سپی، پاڵپشتی نەوتی سپی بۆ ماڵان، گواستنەوەی نەوت بۆ وێستگەكانی كارەبا، فرۆشتنی دەروەمان نیە، ئەوەی هەیە نەوت بۆ ناوخۆیە. سەبارەت بە پاڵاوگەكانی هەرێمی كوردستان، وەزیری سامانە سروشتییەكانی ئاماژە بەوەش دەكات: تەنیا سێ پاڵاوگەی یاسایی هەیە  لە هەرێمی كوردستان ئەوانیش( كار، قەیوان ، لاناز)ە، بەڵام (229) پاڵاوگەی نایاسایی هەیە:    هەولێر:  158 پاڵاوگەی نایاسایی   سلێمانی: 21  پاڵاوگەی نایاسایی دهۆك:  50    پاڵاوگەی نایاسایی  

راپۆرتی: درەو   🔻 پشکی موچەی "فەرمانبەرانی هەرێم" لە یاسای بودجە زیاتر(9 ترلیۆن و 556 ملیار) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زیاتر(9 ترلیۆن و 556 ملیار) دینارمان ناردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ نزیکەی (9 ترلیۆن و 248 ملیار) دینارتان ناردووە. 🔻 پشکی موچەی "چاودێری کۆمەڵایەتی، خانەنشینان و زیندانیان"ی هەرێم لە یاسای بودجە زۆتر لە (2 ترلیۆن و 20 ملیار) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ (2 ترلیۆن و 5 ملیار) دینارمان ناردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ (ترلیۆنێک و 506 ملیار) دینارتان ناردووە. 🔻 پشکی هەرێم لە "پێداویستی خزمەتگوزاری" لە یاسای بودجە (2 ترلیۆن و 126 ملیار) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زۆرتر لە (251 ملیار و 699 ملیار) دینارمان خەرجکردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ هیچ پارەیەک خەرج نەکراوە. 🔻 پشکی هەرێم لە "پێداویستی شمەک" لە یاسای بودجە نزیکەی (539 ملیار و 206 ملیۆن) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زۆرتر لە (285 ملیار و 143 ملیۆن) دینارمان خەرجکردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ هیچ پارەیەک خەرج نەکراوە. 🔻 پشکی هەرێم بۆ نۆژەنکردنەوەی"صیانة الموجودات" لە یاسای بودجە (255 ملیار و 914 ملیۆن) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زۆرتر لە (130 ملیار و 825 ملیۆن) دینارمان خەرجکردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ هیچ پارەیەک خەرج نەکراوە. 🔻 پشکی هەرێم بۆ بەخشینەکان"المنح والاعانات والمصروفات" لە یاسای بودجە (431 ملیار و 690 ملیۆن) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زۆرتر لە (485 ملیار و 831 ملیۆن) دینارمان خەرجکردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ هیچ پارەیەک خەرج نەکراوە. 🔻 پشکی هەرێم بۆ "خەرجی سەرمایەگوزاری" لە یاسای بودجە (79 ملیار و 104 ملیۆن) دینارە. 🔹 وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت؛ زۆرتر لە (86 ملیار و 648 ملیۆن) دینارمان خەرجکردووە. 🔹 وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت؛ هیچ پارەیەک خەرج نەکراوە. خشتە و چارت     پشکی هەرێم لە نێوان یاسای بودجە و داتاکانی هەردوو وەزارەتی دارایی عێراق هەرێم ڕۆژی (14/1/2025) وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەیانێکی بە هاوپێچ کردنی کۆمەڵێک بەڵگەنامەوە بە زمانی عەرەبی و دواتریش بە زمانی بڵاوکردەوە، ئەمەش وەک وەڵامێک بۆ وەزارەتی دارایی عێراق، کە لە ڕۆژی (12/1/2025) بەیانێکی تایبەت بە تەمویل کردنی حکومەتی هەرێمی بۆ ساڵی (2024) تایبەت بە خەرجی موچە و پشکی هەرێم لە بودجەی عێراق ڕاگەیاندبوو، بەپێی ڕاگەیەندراوەکەی وەزارەتی داریی عێراق، بە بڕی (11 ترلیۆن و 561 ملیار و 522 ملیۆن) دیناری بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان ناردووە؛   •    تەرخاكراوی دارایی هەرێمی كوردستان بۆ قەربوی موچەی فەرمانگە مەدەنی و هێزە ئەمنیەكان گەیشتووەتە (9 ترلیۆن و 556 ملیارو 348 ملیۆن) دینار. •    موچەی تۆڕی چاودێری كۆمەڵایەتی (130 ملیارو 931 ملیۆن) دینار. •    موچەی خانەنشینی سەربازی (650 ملیارو 40 ملیۆن) دینار. •    موچەی خانەنشینی مەدەنی (776 ملیارو 657 ملیۆن) دینار. •    موچەی ئەنفالكراون (98 ملیارو 346 ملیۆن) دینار. •    موچەی سەربازی ئەنفالكراون (338 ملیارو 479 ملیۆن) دینار. •    مینحەی زیندانیان (10 ملیارو 721 ملیۆن) دینار. گرافیک     لە کاتێکدا بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان حکومەتی عێراق لە ساڵی (2024)دا تەنها بڕی (10 ترلیۆن و 753 ملیار و 879 ملیۆن و 319 هەزار و 963) دیناری ڕەوانەی هەرێم کردووە بە جۆرێک؛ •    بۆ موچەی فەرمانبەرانی هەرێم (9 ترلیۆن و 556 ملیار و 348 ملیۆن و 5 هەزار) دینار خەرج کراوە. •    بۆ موچەی چاودێری کۆمەڵایەتی و خانەنشینان بڕی (ترلیۆنێک و 506 ملیار و 52 ملیۆن و 520 هەزار) دینار خەرج کراوە. •    بڕی (726 ملیار و 995 ملیۆن و 775 هەزار) دینار بۆ ڕاگرتنی خانەنشینی و باجی داهات لە پشکی هەرێم بڕاوە. •    پوختەی تەواوی پارەی هاتوو بۆ هەرێم بریتی بووە لە (10 ترلیۆن و 26 ملیار و 883 ملیۆن و 544 هەزار) دینار. ئەمە لە کاتێکدایە بەپێی یاسای بودجە پشکی هەرێمی کوردستان (20 ترلیۆن و 910 ملیار و 463 ملیۆن و 950 هەزار) دینارە، وەک لە خشتەکەی وەزارەتی داریی هەرێمدا ڕوونکراوەتەوە. پشکی هەرێم لە یاسای بودجە     خشتەی وەزارەتی دارایی هەرێم   هەروەک لە خشتەکەی وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان ڕوونکراوەتەوە، حکومەتی عێراق جگە لە خەرجی موچە، هیچ بڕە پارەیەکی بۆ پێداویستی خزمەتگوزاری، پێداویستی شمەک، نۆژەنکردوە (صیانة الموجودات)، بەخشین و خەرجییەکانی دیکە، قەرز، سەمایەگوزاری و وەبەرهێنان خەرج نەکردووە. بەڵام بەگۆێرەی ڕاپۆرتێکی وەزارەتی دارایی عێراق، لە (24ی کانونی یەکەمی 2024) تایبەت بە داهات و خەرجی وەزارەتەکە تا کۆتایی مانگی تشرینی یەکەمی 2024 بڵاوکردووەتەوە، •    بڕی (251 ملیار و 699 ملیۆن و 449 هەزار) دیناری بۆ بواری خزمەتگوزاری خەرج کردووە. •    بڕی (285 ملیار و 143 ملیۆن و 528 هەزار) دیناری بۆ بواری شمەک خەرج کردووە. •    بڕی (130 ملیار و 825 ملیۆن و 557 هەزار) دیناری بۆ بواری نۆژەنکردنەوە خەرج کردووە. •    بڕی (485 ملیار و 831 ملیۆن و 378 هەزار) دیناری بۆ بەخشین و خەجییەکانی تر خەرج کردووە. •    بڕی (86 ملیار و 648 ملیۆن و 443 هەزار) دیناری بۆ تێچووی سەرمایەگوزاری خەرج کردووە. ڕاپۆرتەکەی وەزارەتی دارایی عێراق سەرچاوەکان •    ڕاگەیەندراوی وەزارەتی دارایی هەرێم، 14/1/2025؛ https://www.facebook.com/share/p/1Bng1WfqGm/ •    ڕاگەیەندراوی وەزارەتی دارایی عێراق، 12/1/2025؛ https://www.facebook.com/share/p/1Tt1CxsbeC/ •    درەو میدیا؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16237 https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16253 https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=%2016245 https://www.facebook.com/share/p/1Tt1CxsbeC/ •    حساب الدولة لغاية تشرين الاول لسنة 2024 للموازنة الاتحادية؛ https://mof.gov.iq/Pages/MOFPublicReports.aspx    

راپۆرت: درەو ئەتروش یەكێك لە بلۆكە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستانە كە جۆری نەوتەكەی زۆر باشە، ئەم كێڵگەیە لە 2017وە دەستی بە بەرهەمهێنان كردووە، چەندجارێك پشكەكانی لەنێوان كۆمپانیا ئیماراتی و كەنەدی و ئەمریكییەكاندا دەستاودەستی پێكراوە، ئەتروش هەر نەوتی نییە، وەزیرێكی نەوتیشی هەبوو، بەڵام تەنیا ساڵ و نیوێك دەوامی كرد، كە رۆیشت ئیتر نەگەڕایەوە. بلۆكی ئه‌تروش دەكەوێتە سنوری ناحیه‌ی ئه‌تروش لە پارێزگای دهۆک، رووبه‌ری ئەم بلۆكە (269) كیلۆمه‌تر چوارگۆشەیە‌و، بڕی (3) ملیار به‌رمیل نه‌وتی یه‌ده‌گی نەوتی تێدایه. لە ساڵی 2011 نەوت لە (ئەتروش) دۆزراوەتەوە، بەڵام بۆ یەکەم جار لە تەموزی 2017 دەست بە بەرهەمهێنانی نەوت کراوە لە کێڵگەکەدا. وەک کۆمپانیا نەوتییەکانی کێڵگەکە ئاماژەی بۆ دەکەن، نەوتی کێڵگەکە "کوالیتی بەرزە، بنکەیەکی گەورەی بەرهەمهێنانی هەیەو توانای گەشەکردنی بەرچاوی هەیە". کۆمپانیای شاماران لە ساڵی 2010ەوە لە کێڵگەی ئەتروش وەبەرهێنان دەکات. كۆمپانیای نیشتمانی ئەبوزەبی بۆ وزە "الطاقة" لە ساڵی 2013دا، دوای بەدەستهێنانی رەزامەندیی، دەستیكردووە بە بەرهەمهێنانی نەوت لە كێڵگەی ئەتروش، ئەوكات باسی لەوەكردووە ئاستی بەرهەمهێنان لە كێڵگەكە دەگاتە (30 هەزار) بەرمیل لە رۆژێكدا. تاوەكو بەر لە پرۆسەی فرۆشتنی پشكەكانی كۆمپانیای ئەبوزەبی "تاقە"، دابەشبوونی پشكی كۆمپانیاكان لە كێڵگەی (ئەتروش) بەمشێوەیە بوو: •    كۆمپانیای ئەبوزەبی "طاقة،: 47.4% •    كۆمپانیای شاماران پیترۆلیۆمی کەنەدی:  27.6% •    پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم:  25% بەڵام سەرەتاكانی ئابی 2024، كۆمپانیای (تاقە)ی ئیماراتی بەتەواوەتی پرۆسەی فرۆشتنی هەموو پشكەكانی خۆی لە كێڵگەی (ئەتروش) یەكلاكردەوە؛ كۆمپانیای (ژەنەراڵ ئیكسپلرۆیشن بارتنرز)ی بەریتانیی پشكەكانی كۆمپانیای (تاقەی)ی لە كێڵگەی ئەتروش كڕییەوە كە 47.4% بوو، ئەم كۆمپانیایەش هەر لەلایەن كۆمپانیای (شاماران)ی كەنەدییەوە خاوەندارێتیی دەكرا. دواترو لە سەرەتای 2024دا كۆمپانیای شاماران ئاشكرایكرد، رێژەی 25%ی پشكەكانی خۆی لە كێڵگەی (ئەتروش) بە كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریكی فرۆشتوەتەوە. ئێستاو دواین ئەم زنجیرە مامەڵەو كڕین و فرۆشتنە، پشكەكانی كێڵگەی ئەتروش بەمشێوەیە: •    كۆمپانیای (شاماران)ی كەنەدی: 50%ی پشكەكان •    كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریكی: 25% پشكەكان •    پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم:  25%ی پشكەكان راوەستانی هەناردەی نەوت و دواكەوتنی پێدانی شایستەی دارایی كۆمپانیاكان لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە هۆكار بوون بۆ ئەوەی كۆمپانیای "تاقە"ی ئیمارات پشكەكانی خۆی لە (ئەتروش) بفرۆشێت. وەكو خۆی دەڵێ، کۆمپانیای (شاماران) لە ساڵی (2022)دا بڕی (116 ملیۆن) دۆلار تەرخان کردووە بۆ پەرەپێدانی کێڵگەی (ئەتروش)، بەرنامەی پەرەپێدانەکەش بریتی بووە لە؛ * هەڵکەندن و تەواوکردنی (3) بیری گەشەپێدان، لەنێویاندا یەک بیری ئاو. * دەستپێکردنی پرۆژەی چارەسەری غاز کە بە شێوەیەکی بەرچاو دەردانی گازی ژەهراوی کەمدەکاتەوە، سەرەڕای بەکارهێنانی بۆ ژێرخانی بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا لە غازی بەرهەم هێنراو. بەوپێیەی کێڵگەی ئەتروش پشت بە مۆلیدەو سوتەمەنی دیزڵ دەبەستێت بۆ دەستکەوتنی وزەی کارەبا، بە سەرکەوتنی ئەم پرۆژەیە چاوەڕوان دەکرێت تێچووی کارکردن لە داهاتوودا زۆر کەمدەکاتەوە. کۆی شایستەی کۆمپانیا نەوتییەکان لە کێڵگەی (ئەتروش)  لە چارەکی یەکەمی 2023دا (واتا بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ توركیا) بریتی بووە لە (55.2 ملیۆن) دۆلار، كۆمپانیای (شاماران) كە 27.6%ی پشكەكانی کێڵگەکەی هەبووە بڕی (20.33 ملیۆن) دۆلاری وەرگرتووەو، کۆمپانیای (تاقە)ی ئیماراتی کە خاوەنی 47.4%ی پشکەکان بووە بڕی  (34.91 ملیۆن) دۆلاری وەرگرتووە. تێکڕای بەرهەمی رۆژانەی کێڵگەی (ئەتروش) لە ساڵی 2022دا  لە (11) بیری بەرهەمهێنەوە بریتی بووە لە (36 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە، تا 31/12/2022 کۆی نەوتی فرۆشراوی کێڵگەکە بریتی بووە  (67 ملیۆن) بەرمیل. لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتی كوردستانەوە بە بۆری لە 25ی ئازاری 2023دا، بەرهەمهێنانی نەوت لە كێڵگەی ئەتروش تاوەكو چارەكی سێیەمی 2023 راوەستا، لە رۆژی 7ی تشرینی دووەمەوە بەرهەمهێنان لەم كێڵگەیەدا دەستیپێكردەوەو نەوتەكەی رەوانەی پاڵاوگەیەكی ناوخۆ دەكراو بەقسە  كۆمپانیای شاماران لەم ماوەیەدا هەر بەرمێك نەوتی بە بڕی (35 دۆلارو 65 سەنت) فرۆشتووە. بەگوێرەی راپۆرتی کۆمپانیای (شاماران پترۆلیۆم)، لە چارەکی سێیەمی ساڵی (2024)دا كە كۆمپانیاكان نەوت بە بە پاڵاوگەكان دەفرۆشن یاخود بە تانكەر هەناردەی دەرەوەی دەكەن، لە کێڵگەی ئەتروش بەتێکڕا رۆژانە (26 هەزار 800) بەرمیل نەوت بەرهەمهێندراوە، کۆی گشتی بەرهەمەکەش لەماوەی ئەو سێ مانگەدا بریتی بووە لە (2 ملیۆن و 463 هەزار) بەرمیل؛ بەرهەمی سێ چارەكی 2024 نەوتی کێڵگەکە بریتی بووە لە (23 هەزارو 900) بەرمیل نەوتی رۆژانەو (6 ملیۆن و 559 هەزار) بەرمیل نەوت لە کۆی هەر سێ چارەکی ساڵەکە. ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیە لەماوەی ساڵانی 2016 بۆ 2024 بەمشێوەیە بووە: •    2016: 0 بەرمیل •    2017: 9 هەزار بەرمیل بە رۆژێكدا •    2018: 22 هەزار بەرمیل •    2019: 32 هەزار بەرمیل •    2020: 46 هەزار بەرمیل •    2021: 47 هەزار بەرمیل •    2022: 36 هەزار بەرمیل •    2023: 39 هەزار بەرمیل •    2024: 25 هەزار بەرمیل 21ی ئابی 2019 كۆمپانیای (ئەبوزەبی نیشتمانی بۆ وزە) كە كێڵگەی نەوتی (ئەتروش) بەڕێوەدەبات رایگەیاند، بۆ یەكەمجار لەدوای دەستپێكردنی پرۆسەی بەرهەمهێنانەوە لە كێڵگەكەدا، ئاستێكی پێوانەیی بەرهەمهێنانی تۆماركردووە، بەجۆرێك تێكڕای قەبارەی بەرهەمی مانگانە لە تەموزی 2019دا (ملیۆنێك) بەرمیلی تێپەڕاندووە. بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان بە بۆریی بۆ بەندەری جەیهانی توركیا لە 25ی ئازاری 2023دا، ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیەدا رۆژانە (36 هەزار) بەرمیل بوو، دوای راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆریی ئاستی بەرهەمهێنان لەم كێڵگەیەدا بەدیاریكراویش بلە ساڵی 2024دا بۆ (22 هەزارو 500) بەرمیلی رۆژانە دابەزی.   نەوتی (ئەتروش)و وەزارەتی ئەتروشی! دواین شت كە لەبارەی ئەتروشەوە بوترێت رەنگە ناوی (كەمال ئەتروشی) بێت، ئەو پیاوەی رۆژی 6ی كانونی دووەمی 2021 وەكو دووەمین وەزیری سامانە سروشتییەكان لە مێژووی هەرێمی كوردستاندا، لە پەرلەمانی كوردستان سوێندی یاسایی خواردو هەڕەشەی پارچەپارچەكردنی ئەو كەسانەی دەكرد كە گەندەڵی دەكەن. كەمال ئەتروشی كە لەدایكبوونی ناوچەی ئەتروشی دهۆك بوو واتا سنوری كێڵگە نەوتییەكە، لەكابینەی نۆیەمی حكومەتدا بە سەرۆكایەتیی مەسرور بارزانی، كۆتایی بە ماوەی زیاتر لە (14) ساڵ دەستڕۆیشتویی (ئاشتی هەورامی) هێنا بەسەر وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە، بەڵام خۆشی زۆر لە پۆستەكەیدا نەمایەوەو دوای نزیكەی ساڵ و نیوێك كاركردن، بە هۆكارێكی نادیار دەستی لە پۆستەكەی كێشایەوەو لەوكاتەوە تائێستا پۆستی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بە وەكالەت لەلایەن (كەمال محەمەد)ی وەزیری كارەباوە بەڕێوەدەبرێت.   سەرچاوەكان: •    (Reuters) https://www.reuters.com/article/business/energy/abu-dhabis-taqa-suspends-activity-in-kurdistan-block-due-to-instability-statem-idUSL4N0QF081/ •    سایتی كۆمپانیای (شاماران) https://shamaranpetroleum.com/operations/atrush-project/ •    سایتی كۆمپانیای (HKN) https://www.hknenergy.com/about-us/who-we-are/ •    چالاکییە نەوتییەکانی هەرێم لە ساڵی 2023 دا. یادگار سدیق گەڵاڵی/ ڕوونبین بۆ شەفافیەت لە پرۆسەکانی نەوت https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=14923 •    «طاقة» تستكمل بيع حصتها بحقل في كردستان العراق- جريدة الخليج https://www.alkhaleej.ae •    كەمال ئەتروشی.. نەخۆشە یان نیگەرانە؟- راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10352    

درەو:   وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان دان بەوەدا دەنێت تەمویلی موچەی مانگی (11-12)ی بەغداد بۆ موچەی مانگی (11) خەرجكراوە. لە بەیاننامەكەدا خشتەی ئەو پارانەی بڵاوكردووەتەوە كە لە بەغدادەوە هاتوون بۆ هەرێمی كوردستان بە پێی خشتە رۆژی هاتنی پارەو كاتی دابەشكردنی پارەكەیان بڵاوكردووەتەوە. بەپێ خشتەكەی وەزارەتی دارایی هەرێم تا مانگی (11)ی تیایەو مانگی (12)ی تیا نیە بەڵام لە كۆتایی خشتەكەدا نوسیویانە ( تەمویلی مانگی 11-12ی بەغداد بۆ موچەی مانگی 11 خەرجكراوە) واتا پارەی موچەی مانگی 12 نەماوە. بۆ تەمویلی موچەی مانگی (11) بڕی : (631 ملیارو  336 ملیۆن و 412 هەزار) دینار هاتووە بۆ تەمویلی موچەی مانگی (12) بڕی : (441 ملیارو  493 ملیۆن و 598 هەزار) دینار هاتووە كۆی گشتی دەكاتە: ( ترلیۆنێك و 72 ملیارو 830 ملیۆن) دینار كە بۆ موچەی مانگی (11) خەرجكراوە.

درەو: لە بەیاننامەیەكدا وەزارەتی دارایی هەرێم وەڵامی وەزارەتی دارایی عێراق دەداتەوە و كە وتبووی لە ساڵی 2024 دا بڕی (11 ترلیۆن و 561 ملیار) دیناری بۆ موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان ناردووە. وەزارەتی دارایی هەرێم دەڵێت" بەغداد بۆ ساڵی 2024 تەنیا 10 ترلیۆن و 26 ملیار دیناری ناردووە، لە هەرێمەوە 399 ملیار دینار بۆ بەغداد نێردراوە، كۆی داهاتی ناوخۆش  4 ترلیۆن و 347 ملیار دینار بووە" وەزارەتی دارایی هەرێم وەڵامی وەزارەتی دارایی عێراق دەداتەوە: - (11ترلیۆن و 576 ملیار ) دینار پشـــكی هــــەرێم بـووە - (726) ملیار دینار بۆ خانەنشینی و بـاج بڕاوە - (10 ترلیۆن و 26 ملیار) دیـــــنار نــــێردراوە - (4 ترلیۆن و 347 ملیار) داهـــاتی نــــاوخۆ بووە - (399) ملیار دیناری ناوخۆ بۆ بەغـداد نێردراوە ئەو پارانەی لە داهاتی ناوخۆی هەرێم نێردراون بۆ بەغداد لە 2024دا: (399 ملیار و 168 ملیۆن) دینار بووە بە (5) وەجبە نێردراوە - بۆ مانگی شوبات: 85 ملیارو 199 ملیۆن دینار - بۆ مانگی ئازار: 70 ملیارو 131 ملیۆن دینار - بۆ مانگی نیسان : 74 ملیارو 844 ملیۆن دینار بۆ مانگی ئایار : 91 ملیارو 151 ملیۆن دینار - بۆ مانگی حوزەیران: 77 ملیارو 841 ملیۆن دینار كۆی داهاتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان: (4 ترلیۆن و 347 ملیار و 484 ملیۆن) دینار بووە: - 960 ملیار دیناری بۆ موچە بووە - ترلیۆنێك و 762 ملیار دینار بۆ خەرجی تەشغیلی - 426 ملیار دینار بۆ وەبەرهێنان - 399 ملیار دینار نێردراوە بۆ بەغداد - 652 ملیار دینار چەك و مەقاصە بووەو كاش نەبووە وەزارەتی دارایی هەرێم وەڵامی وەزارەتی دارایی عێراقی دایەوە: حكومەتی عێراق لە كۆی (10 ترلیۆن و 753 ملیار) دینار: - (10 ترلیۆن و 26 ملیار ) دیناری ناردووە. - (726) ملیار) دیناری بڕیوە خانەنشینی و باجی موچە راگەیەندراوەكەی وەزارەتی دارایی عێراق: •    تەرخاكراوی دارایی هەرێمی كوردستان بۆ قەربوی موچەی فەرمانگە مەدەنی و هێزە ئەمنیەكان گەیشتووەتە (٩،٥٥٦،٣٤٨) ملیار. •    موچەی تۆڕی چاودێری كۆمەڵایەتی (١٣٠،٩٣١) ملیار. •    موچەی خانەنشینی سەربازی (٦٥٠،٠٤٠) ملیار. •    موچەی خانەنشینی مەدەنی (٧٧٦،٦٥٧) ملیار. •    موچەی ئەنفالكراون(٩٨،٣٤٦) ملیار. •    موچەی سەربازی ئەنفالكراون (٣٣٨،٤٧٩) ملیار. •    مینحەی زیندانیان (١٠،٧٢١) ملیار.   ده‌قی ڕاگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووریی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان: 1-وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ وەک خۆی بانگەشەی بۆ دەکات دادپەروەر نەبووە و پابەند نەبووە بە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەبێ بەربەست، بەپێی کەشفی حسابی وەزارەتمان لە بانکی ناوەندیی عێراق لقی هەرێم/ هەولێر، وەزارەتی دارایی عێراق بڕی تەنها (10,026,883,844,549) دیناری وەک شایستەی مووچوخۆرانی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی (2024) ناردووە، ئەمەش دوای ئەوەی بڕی (726,995,775,414) دیناری وەک لێبڕینی خانەنشینی و باجی داهات لە کۆی تەرخانکراوی هەرێم بڕیوە، لە کاتێکدا ئەو بڕەپارەیەی بۆ هەرێم تەرخان کراوە، بەپێی خشتەی (هـ) لە یاسای بوودجەی فیدراڵی بۆ ساڵی (2024)، بریتییە لە (11,576,521,335,000) دینار، بەمەش دەردەکەوێت هەرێمی کوردستان بڕی (822,642,015,037) دیناری لە تەرخانکراوی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینان بۆ ساڵی ( 2024) لای حکومەتی فیدراڵی ماوە. 2-سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەکان، ئاماژە بەوە دەکەین کە بڕی (4,347,484,382,654) دینار کۆی داهاتی نانەوتیی هەرێمە تا (2024/11/30) بەپێی تەرازووی پێداچوونەوەی هەرێم کە مانگانە بۆ وەزارەتی دارایی عێراق نێردراوە. لە بەشێکی بەیاننامەی وەزارەتی دارایی فیدراڵیدا هاتووە کە حکومەتی هەرێم پابەند نەبووە بە ناردنی داهاتە نانەوتییەکان بۆ وەزارەتی دارایی فیدراڵی، ئەوەش لە کاتێکدایە هەرێمی کوردستان لە مانگی ئایار تا مانگی تشرینی یەکەم بڕی (399,168,964,500) دیناری خستووەتە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی فیدراڵ لە بانکی ناوەندیی عێراق/ لقی هەرێم/هەولێر، بەپێی مادەی (29) لە یاسای بەڕێوەبردنی دارایی ژمارە (6)ی ساڵی (2019) و ڕێککەوتنی هەردوو بەڕێزان سەرۆکوەزیرانی حکومەتی فیدراڵ و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لەسەر ناردنی ( 50%)ی داهاتە فیدراڵییە نانەوتییەکان، ئەو بڕە داهاتە ناوخۆییەی کە ماوەتەوە، بۆ خەرجیی بەکارخستنی دامودەزگاکانی حکومەت و خەرجیی وەبەرهێنان لە هەرێم خەرج کراوە. هەروەها بەشێکی تری ئەو داهاتە بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە بەکار هاتووە لە ئەنجامی ئەو سیاسەتە نادادپەروەرانەی کە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لە مامەڵەکردن لەگەڵ هەرێم گرتوویەتە بەر، بۆ نموونە خەرجنەکردنی دەرماڵەی فەرمانبەران و پلەبەرزنەکردنەوەیان لە هەندێک لە وەزارەتە مەدەنی و سەربازییەکان بەپێی یاسا و ڕێنماییە کارپێکراوەكان لە حکومەتی هەرێم، سەبارەت بە هۆکاری لێبڕینی ئەو بڕەپارانە، وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ بە نووسراویان ژمارە (29895) لە (2024/11/6) ڕایگەیاندووە: پێدانی دەرماڵە و پلەبەرزکردنەوە ڕاگیراوە، بە هۆی نەبوونی تەرخانکراوی پێویست لە خشتەکانی یاسای بوودجەی فیدراڵی. بەڵام دواتر دەرکەوت کە پێدانی دەرماڵە و پلەبەرزکردنەوە لە دامودەزگا فیدراڵییەکان بەردەوامە، بەپێی ئەو دوو فەرمانە وەزارییەی کە هاوپێچ کراون بە ژمارە (34618 لە 2024/8/13 و 42636 لە 2024/9/26 ) و ئەمەش باشترین بەڵگەیە  بۆ پەیڕەوکردنی سیاسەتی جیاکاری. 3- لە بەردەوامیی ئەو سیاسەتەی کە وەزارەتی دارایی فیدراڵی پەیڕەوی دەکات، ئەم وەزارەتە یاسای خانەنشینیی یەکگرتووی لەبەرامبەر هەرێمی کوردستان دادپەروەرانە جێبەجێ نەکردووە، ئەو خاڵەى پەیوەندى بە لێبڕینی مووچەى خانەنشینییەوە هەبوو جێبەجێی کرد، بەڵام تەمویلی پارە زیادبووەکەی نەکرد، وەک لە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی هاتووە کە سەرۆکوەزیرانی حکومەتی فیدراڵی و سەرۆکوەزیرانی حکومەتی هەرێمی پابەند کردووە بە جێبەجێکردنی ئەم یاسایە، لە کاتێکدا حکومەتی هەرێم پابەند بووە بە خەرجکردنی بڕەپارەی زیادە لە داهاتە نانەوتییەکان کە دەکاتە نزیکەی (55) ملیار دیناری مانگانه، واتە وەزارەتی دارایی فیدراڵ بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵیی ژمارە (212/اتحادیة/2022)ی وەک خۆی جێبەجێ نەکردووە. 4- دروستکردنی چەندین کێشە و ئاستەنگ بۆ خەرجکردنی مووچە و شایستەکانی هەرێم، به پێچەوانەی بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی ژماره (224 وموحدتها 269/اتحادیة/2023)، وەک لە بڕگەی شەشەمی بڕیارەکەدا هاتووه که نابێت هیچ کێشە و ناکۆکییەک ببێتە هۆکاری ئەوەی فەرمانبەران و خانەنشینان و سوودمەندانی چاودێریی کۆمەڵایەتی مووچەکانیان لە کاتی خۆیدا وەرنەگرن، هەروەها نەناردنی مووچە و شایستەکانی هەرێم بەپێی بڕگەی حەوتەمی بڕیاری ئاماژەپێکراو بە پێشێلکردنی (١٧) ماددەی دەستووری دادەنرێت، کە بریتین لە ماددەکانی ( 14 , 16 , 22 , 23 , 24 , 25 , 26 , 27 , 28 , 29 , 30 , 31 , 32 , 33 , 34 , 35 , 36 ). 5- سەبارەت بە تەمویلکردنی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینان (سەربازی و مەدەنی و چاودێریی کۆمەڵایەتی و کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان)، کە ژمارەیان (820268) کەسە، شایستەکەیان بریتی بوو لە بڕی (677,121,658,862) دینار بۆ مانگی کانوونی یەکەم (٢٠٢٤)، بەڵام وەزارەتی دارایی فیدراڵ تەنها بڕی (264,698,348,912) دیناری بۆ ئەو توێژانەی سەرەوە ناردووە، لە کاتێکدا بەپێی نووسراویان ژمارە (35926 لە 2024/12/31) تەنانەت یەک دیناریشى بۆ مووچەی خانەنشینانی (مەدەنی و سەربازی) خەرج نەکردووە، سەرەڕای بوونی تەرخانکراوی پێویست دوای ڕەزامەندییان بۆ گواستنەوەی بڕی (430,000,000,000) دینار بۆ مووچەی خانەنشینی. لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە: چ یاسایەک ڕێگا بە خەرجکردنی یەک لەسەر سێی شایستەی مووچەخۆران دەدات؟! 6- بە هۆی بێبەشکردنی هەرێمی کوردستان لە خەرجکردنی شایستە داراییەکان بۆ بودجەی بەکارخستن و وەبەرهێنان لەناو خشتەکانی پشکی هەرێمی کوردستان لە یاسای بوودجە حکومەتی فیدراڵ ، هەرێمی کوردستان ناچار بووە لە داهاتی نانەوتی ئەو خەرجییانەی دابین بکات، ئەمەش لە کاتێکدایه وەزارەتی دارایی فیدراڵی، بڕی (22,082,901,444,287) دیناری بۆ پڕۆژەکانی وەبەرهێنان خەرج کردووە، لەگەڵ پێدانی بڕی (4,737,106,068,628) دینار وەک پێشینە بۆ پڕۆژەکانی وەبەرهێنان لە پارێزگاکانی تری عێراق، بەبێ ئەوەی هیچ بڕەپارەیەکی بۆ هەمان مەبەست بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێت. 7- بانگەشەی وەزارەتی دارایی فیدراڵ لە بارەی تەمویلی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەشێوەی مانگانە ڕاست نییە، بەو پێیەی ئەو پارانەی بە شێوەی چەند گوژمەیەک ناردووە، کە هەندێکجار مووچەی مانگێک بە هەشت گوژمە هاتووە و مووچەی مانگێک لە وادەی دیاریکراوی خۆی بۆ مانگی دواتر تێپەڕیوە، هەروەها بە بیانووی جۆراوجۆر خەرجکردنی مووچەی بۆ هەندێک وەزارەت و دەستە ڕاگرتووە بۆ ماوەیەکی درێژ کە گەیشتووەتە پێنج مانگ، بە پێچەوانەی بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی و یاسا کارپێکراوەکان و مافە دەستوورییەکان، وەک لە (کشف حساب)ی هاوپێچدا هاتووە تایبەتە بە تەمویلکردنی مانگانەی وەزارەتمان کە لەلایەن وەزارەتی دارایی فیدراڵی لە بانکی ناوەندیی عێراق/ هەولێر پارەدار(تەمویل) دەکرێت. 8-سەبارەت بە پڕۆسەی (توطین)ی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم، حکومەتی هەرێم بەردەوامە لە تەواوکردنی پڕۆسەی (توطین) لە ڕێگەی پرۆژەی (هەژماری من) و بە پشتبەستن بە نووسراوی دادگای فیدراڵی ژمارە (111/ت.ق/2024/1405 لە 7/3/2024) نێردراوە بۆ سەرۆکایەتیی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، ڕێگەی بە (توطین)کردنی مووچەی فەرمانبەران داوە لە بانکە حکومی و ئەهلییەکان کە لەلایەن بانکی ناوەندیی عێراقەوە مۆڵەت پێدراون؛ تا ئێستا نزیکەی (750) هەزار فەرمانبەر تۆمار کراون، لەو ژمارەیەش مانگی ڕابردوو  (220) هەزار مووچەخۆر لە ڕێگەی پڕۆژەی (هەژماری من) مووچەکانیان وەرگرتووە و ئەو ڕێژەیەش بەردەوام لە زیادبووندایە. ڕایدەگەیەنین وەزارەتمان ئامادەیی خۆی دەردەبڕێت بۆ پێشوازیکردن لە هەر لیژنەیەکی پسپۆڕ بۆ بەدواداچوونی ڕاستییەکان، چ نێودەوڵەتی بێت یان عێراقی، دەرگای وەزارەتمان بەردەوام کراوەیە بۆ هەموو لایەک، هەروەک چۆن لە ڕابردووشدا کراوە بووە بۆ تیمی هاوبەشی دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵ و دیوانی چاودێریی دارایی هەرێمی کوردستان. (دوای ئەم هەموو جیاکارییە ئەرێ ئێمە هاووڵاتیی عێراقیین؟)  

درەو: هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح و سەرۆكی لينژنەی باڵای مادەی 140ی دەستور لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا: نەوتی كەركوك موڵكی حكومەتی فیدراڵی عێراقە، نەوتی هەرێمی كوردستان بە گوێرەی بودجەی ساڵی (2023-2024-2025) دەڵێت لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستانە رۆژانە (400) هەزار بەرمیل نەوت لە رێگەی (سۆمۆ)ەوە هەناردە بكات و داهاتەكەی بگەڕێتەوە بۆ حكومەتی فیدراڵی عێراق. بە دڵنیاییەوە قبوڵی ناكەین ئەوەی حكومەتی هەرێم دەیڵێت كە بە هاوبەی نەوتی كەركوك بەڕێوەببات، ئێمە ئەگەر بمانەوێت بەشداری بەوان دەكەین نەك ئەوان ئەو بابەتە لەبیر بكەن رێگای پێنادەین، قبوڵكراو نیە، قبوڵكراونیە. درەنگانی شەوی دووشەممە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند: حكومەتی عێراق ئامادەكاری دەكات و بەشێوەیەكی تاك لایەنانە، نەوت و گازی ناوچەكانی مادەی 140 ببات، بۆیە ئێمە بەرگری لە مافە دەستورییەكانمان دەكەین. حكومەتی هەرێم دەڵێت، مادەی 112، ئاماژە دەدات حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێم کێڵگەی نەوت و گازە پێشوو دۆزراوەکان (کۆنەکان) بە هاوبەشی بەڕێوەببەن، وەک ئەوانەی لە کەرکووک و لە ناوچەکانی دەوروبەری هەن. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) كە لەگەڵ چەند بەرپرسێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان قسەی كردووە" بەیاننامەكەی حكومەتی هەرێم لە دژی سەردانەكەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراقيە بۆ بەریتانیا، كە بڕیارە ژمارەیەك رێككەوتن لەگەڵ كۆمپانیا بەریتانییەكان واژوو بكات لەبواری نەوتی كەركوك و ناوچەكانی مادەی 140. نوسینگەی راگەیاندنی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق، لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە: سەردانەكە لەسەر داوایەكی فەرمی حكومەتی بەریتانیا، لەسەردانەكەیدا سودانی وێڕای ئەنجامدانی دیدار لەگەڵ گەورە بەرپرسانی حكومەتی ئەو وڵاتە، هاوكات لەگەڵ نوێنەری كۆمپانیاكان و كەرتی كاری بەریتانی كۆدەبێتەوە، بەگوێرەی بەیاننامەكەی نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عێراق، سەردانەكەی سودانی واژووكردنی ژمارەیەك رێككەوتن و یاداشتی لێكگەیشتن لە بوارە جیاوازەكان بەخۆوە دەبینێت، بەتایبەت بوارەكانی ئابوری و وەبەرهێنان و ئاسایش. سەرچاوەیەك بە (درەو)ی راگەیاند: حكومەتی هەرێمی كوردستان ترسی هەیە لەوەی عێراق رێككەوتن لەگەڵ كۆمپانیا كان بكات لەسەر ئەو كێڵگە نەوتییانەی كە لە ئێستادا لەژێر كۆنترۆڵی حكومەتی هەرێمدان بەتایبەتی كێڵگەی نەوتی (خۆرمەڵە) كە لە ئێستادا نزیكەی (36%)ی نەوتی بەرهەمهێنراوی هەرێمی كوردستان پێكدەهێنێت. بەیاننامەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە درەنگانی شەوی رابردووبوو بەشێك لە بەرپرسانی حكومەت نەك هەر ئاگاداری نەبوون، بەڵكو لە ناوەڕۆك و مەبەستی بەیاننامەكەش نەدەگەیشتن و بێئاگابوون. مانگی ئابی رابردوولە بەغدا یاداشتی لێکتێگەیشتن لەنێوان وەزارەتی نەوتی عێراق و کۆمپانیای بریتیش پترۆلیۆم (BP)ـی بەریتانی بۆ پەرەپێدانی چوار کێڵگەی بەرهەمهێنانی نەوت و گازی کەرکووک واژۆکرا،  یاداشتەکە لەلایەن حەییان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت، بە نوێنەرایەتیی عێراق و مورای ئۆشینکڵۆس، سەرۆکی جێبەجێکار و نوێنەری کۆمپانیاکە واژۆکرا. لەرۆژی 2025/1/9  وەزیری نەوتی عێراق و بریکارەکانی و  بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیای نەوتی باکور و بەرپرسی گرێبەستەکانی وەزارەت لەگەڵ کۆمپانیای BP  کۆبونەوە. کۆبوونەوەکە سەبارەت بە پەرەپێدانی کێڵگەکانی کەرکوک بوو،  بەرهەمێنانی گاز و نەوت بەپێی راگەیەندراوی وەزارەتی نەوتی عێراق  وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاندووە، وەزارەت بەردەوامە لە دانوستان لەگەڵ بی پی BP سەبارەت بە کارپێکردنی هەر چوار کێڵگەی کۆمپانیای نەوتی باکور لە کەرکوک کە بریتین لە (کێڵگەی بای حەسەن، کێڵگەی کەرکوک بە دوو قوبەکەی ( بابا و ئاڤانا)، کێڵگەی جەمبور، و کێڵگەی خەباز). بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا. دەقی راگەیەندراوەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕاگەیەندراوێک لە حکومەتی هەرێمی کوردستانه‌وه‌ بەپێی مادەی 140 دەستووری عێراقی فیدڕال بۆ ساڵی 2005، دەبێت پرۆسەی ڕیفڕاندۆم لە کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکان ئەنجام بدرێت و حکومەتی فیدڕاڵی پابەند کراوە پێش 31ی کانوونی یەکەمی 2007 ئەو پرۆسەیە جێبەجێ بکات. چ پێش ئەم ڕێکەوتە، چ لەو بیست ساڵەی ڕابردوودا، سەرجەم حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق لە ئەنجامدانی پڕۆسەی ڕیفڕاندۆم بە تەواوی شکستیان هێناوە. ئێستا حکومەتی عێراق ئامادەکاری دەکات بە شێوەیەکی تاکلایانە، نەوت و گازی ئەم ناوچانە ببات، لە کاتێکدا خەڵکی کوردستان و لە چوارچێوەی مادەی 140، داواکاری ڕەوای ئەم ناوچانە دەکات. بەپێی هەردوو مادەی 110 و 115 ی دەستووری عێراق بۆ ساڵی 2005، مافی ڕەها و تاکلایانە بە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەدات کێڵگە نەوت و گازە تازە دۆزراوەکان بەڕێوەببات. هەروەها مادەی 112، ئاماژە دەدات حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێم کێڵگەی نەوت و گازە پێشوو دۆزراوەکان (کۆنەکان) بە هاوبەشی بەڕێوەببەن، وەک ئەوانەی لە کەرکووک و لە ناوچەکانی دەوروبەری هەن. هەروەها بەغدا پابەند کراوە لەگەڵ هەرێم سەبارەت بە دابەشکردنی داهاتی ئەو کێڵگە پێشوو دۆزراوەکان (کۆنەکان) ڕێکبکەوێت. حکومەتی هەرێم بەردەوام ئامادە بووە بەشداربێت بۆ ئەم ڕێکەوتنانە بەڵام حکومەتی فیدڕاڵی بە بەردەوامی لە بەرپرسیاریەتییە دەستووریيەکانی خۆی دزیوەتەوە. ئێستا حکومەتی فیدڕاڵی لە هەوڵی ئەوەدایە گرێبەستی نەوت و گاز واژۆ بکات، بەبێ ئەوەی مادەکانی دەستوور بە گشتی و بە تایبەت هەردوو مادەی 140 و 112، لەبەرچاو بگرێت. حکومەتی هەرێم بە مافی دەستووريی خۆی دەزانێت، بە هەموو ڕێکارە جیاوازەکان کە دەستەبەر بێت، بەرگری لە مافە دەستوورییەکانی بکات و کار لەسەر جێبەجێکردنی یاساکان دەکات بۆ پاراستنی مافە دەستوریيەکانی خەڵکی کوردستان و کەرکووک. حکومەتی هەرێمی کوردستان    

درەو: گفتوگۆی رۆژنامەوانی: هێمن خۆشناو: كاتێك له‌ ساڵانی 2016 – 2017 بۆ پێگه‌ی (ئه‌حواڵ نیوزی) توركی كه‌ ناوه‌نده‌كه‌ی له‌ ئه‌ڵمانیا بوو كارم ده‌كرد، به‌ پسپۆر و ئه‌كادیمی تورك (گۆكهان باجك) ئاشنابووم. گۆكهان ئه‌و كاته‌ له‌ ئه‌حواڵ ده‌رباره‌ی قه‌یران و كێشه‌ ناوخۆیه‌كانی توركیا و ناوچه‌كه‌ ده‌ینووسی. ده‌رباره‌ی كێشه‌ی كورد روئیایه‌كی لیبڕالانه‌ی هه‌بوو، له‌ روانگه‌ی مافی مرۆڤ و په‌یمانه‌ گه‌ردوونیه‌كان سه‌یری كێشه‌ی كوردی ده‌كرد. له‌م كاته‌شدا كه‌ جارێكی دیكه‌ ده‌رگای گفتوگۆی (ئیمڕالی – ده‌وڵه‌ت) كراوه‌ته‌وه‌، به‌ پێویستم زانی ئه‌م دیمانه‌ی له‌گه‌ڵ سازبكه‌م، ده‌رباره‌ی كێشه‌ی كورد له‌ توركیا و په‌یوه‌ندی به‌ رۆژئاوای كوردستان و سوریاوه‌. پ: ئایا شتێك هه‌یه‌ ترسی خستبێته‌ ناو دڵی به‌رپرسانی ده‌وڵه‌ت؟ تا ده‌رگای گفتوگۆ له‌گه‌ڵ (عه‌بدولڵا ئۆجالان) بكه‌نه‌وه‌؟ وه‌ڵام: زه‌حمه‌ته‌ ئه‌وه‌ یه‌كلایی بكه‌ینه‌وه‌ و بڵێین به‌رپرسانی توركیا له‌ سۆنگه‌ی ترسێكه‌وه‌ په‌نایان بۆ گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ ئۆجالان بردووه‌. به‌ڵام ده‌كرێت بڵێین، ئه‌م پڕۆسه‌یه‌ نوێیه‌ی له‌ سوریا ده‌ستی پێكردووه‌، بۆ توركیا چه‌ندین ریسك و مه‌ترسی دروست ده‌كات. به‌هۆی ئه‌م ئه‌گه‌رانه‌وه‌ ده‌وڵه‌تی توركیا ده‌رباره‌ی مه‌سه‌له‌ی كورد چه‌ند هه‌نگاوێكی ناوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی رێشوێنی پێویست له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌م ئه‌گه‌رانه‌ بگرێته‌به‌ر. پ: وه‌كو چاودێر، نووسه‌ر و ئه‌كادیمیێك، پێتوایه‌ ده‌سه‌ڵات بۆچی ده‌رگای گفتوگۆی له‌گه‌ڵ ئۆجالان كردۆته‌وه‌؟ وه‌ڵام: په‌یوه‌ست به‌م پرسیاره‌ له‌‌ لێدوانه‌كانی سه‌رانی توركیاوه‌ تێده‌گه‌ین كه‌ ده‌خوازن به‌ ده‌ستی ئۆجالان كۆتایی به‌ پارتی كرێكارانی كوردستان (په‌كه‌كه‌) بێنن، له‌وانه‌یه‌ ئه‌م كاره‌ یه‌كسه‌ر نێته‌دی، به‌ڵام ده‌وڵه‌ت له‌ سه‌ره‌تادا ده‌خوازێ له‌ مه‌سه‌له‌ی وازهێنان له‌ چه‌ك بگاته‌ ئامانجه‌كانی، دواتریش له‌ رێگای ئۆجالان ده‌خوازێ په‌كه‌كه‌ له‌ناو ببات. پ: پێتوایه‌ دیداره‌كان له‌ دوورگه‌ی (ئیمڕالی) درێژه‌یان هه‌بێت؟ رێگای درێژه‌دان به‌م دیدارانه‌ به‌كوێدا تێپه‌ڕ ده‌بێت؟ وه‌ڵام: پێموایه‌ له‌ ئێستادا دیداره‌كان به‌رده‌وام ده‌بن، رێگای به‌رده‌وامبوونی ئه‌م دیدارانه‌ به‌ وردی و هه‌ستیاری هه‌ردوولاوه‌ به‌نده‌، واته‌ ده‌بێت له‌لایه‌ك ده‌وڵه‌ت وریا بێ، له‌لایه‌كه‌ی دیكه‌شه‌وه‌ ده‌بێت كورد به‌تایبه‌تی  پارته‌ كوردیه‌كان  زیاتر وریابن. هه‌روه‌ها ده‌بێت لایه‌نی سێیه‌مینیش هه‌نگاوی نابه‌رپرسانه‌ نه‌نێت كه‌ پڕۆسه‌كه‌ بخاته‌ مه‌ترسیه‌وه‌. مه‌به‌ستمان له‌ لایه‌نی سێیه‌م پارته‌ سیاسیه‌كانی دیكه‌، یان ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی په‌كه‌كه‌ن كه‌ كۆنتڕۆل نه‌كراون. پ: ئه‌گه‌ر ئۆجالان داواكاری ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵات به‌ هه‌ند وه‌رنه‌گرێت چی رووده‌دات؟ وه‌ڵام: له‌ ئه‌زموونه‌كانی جیهان و هه‌روه‌ها ئه‌زموونی به‌ر له‌ 10 ساڵی توركیا تێده‌گه‌ین كه‌ ئه‌گه‌ر دانوستان شكست بێنێت، پڕۆسه‌یه‌كی پڕ له‌ توندوتیژی ده‌ست پێده‌كات، لێره‌شدا زۆرترین زیان به‌ر پارته‌ كوردیه‌كانی ناو توركیا ده‌كه‌وێت. پ: به‌ گوێره‌ی به‌شێكی زۆر له‌ چاودێرانی سیاسی ئه‌مجاره‌ پڕۆسه‌ی گفتوگۆی ئیمڕالی په‌یوه‌سته‌ به‌ دۆخی سوریاوه‌. پێتوایه‌ به‌ره‌وپێشچوونی دانوستان به‌ گۆڕانكاری و پێشوه‌چوونه‌كانی سوریا كاریگه‌ر ده‌بێت؟ وه‌ڵام: به‌ڵێ هه‌مان بۆچوونم هه‌یه‌، له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی به‌هاری عه‌ره‌بی، كێشه‌ی كورد له‌ توركیا له‌گه‌ڵ مه‌سه‌له‌ی سوریا بووه‌ مه‌سه‌له‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی. چونكه‌ كورد له‌وێ (له‌ سوریا) جۆرێك له‌ ناسنامه‌ی سیاسی به‌ده‌ستهێنا، هه‌روه‌ها له‌ سوریا چی رووده‌دات، ئیداره‌ی ئه‌مریكا له‌ سوریا چی ده‌كات، رژێمی سوریا ده‌رباره‌ی سیاسه‌تی كورد چ رێگایه‌ك ده‌گرێته‌به‌ر، هه‌موو ئه‌مانه‌ راسته‌وخۆ بوونه‌‌ بزوێنه‌ری مه‌سه‌له‌ی كورد له‌ توركیادا. پ: ده‌وڵه‌تی توركیا چ له‌ كوردانی سوریا ده‌خوازێت؟ ده‌خوازێت كوردانی سوریا خۆیان راده‌ستی داواكاریه‌كانی توركیا بكه‌ن؟ وه‌ڵام: له‌مباره‌یه‌وه‌ زانیاری وردمان له‌به‌رده‌ستدا نیه‌، چونكه‌ له‌وێ گرووپێكی كوردی هه‌یه‌، جوگرافیایه‌كی دیاری كۆنتڕۆڵ كردووه‌ و په‌یوه‌ندی نێوده‌وڵه‌تیان دروست كردووه‌. ئایا توركیا ده‌خوازێت ئه‌مانه‌ به‌ ته‌واوه‌تی له‌ناو ببات، یان ده‌خوازێت ئه‌وانه‌ بگه‌ینێته‌ ئاستێك تا بتوانێت له‌گه‌ڵیاندا گفتوگۆ بكات. به‌ راشكاوانه‌ ئه‌مه‌ تا ماوه‌یه‌كی درێژ ده‌بێـه‌ كاری له‌ پێشینه‌ی سیاسه‌تی كورد له‌ توركیا. واته‌ توركیا ده‌خوازێت به‌ شێوه‌یه‌كی كلاسیكیانه‌ و نه‌ریتخوازانه‌ به‌ره‌نگاری كوردانی سوریا ببێته‌وه‌، یان ده‌خوازێت ئه‌وان بگۆڕێت تا ئه‌و ئاسته‌ی ده‌توانێ قسه‌یان له‌گه‌ڵدا بكات و به‌گوێره‌ی خۆی دیزاینیان بكاته‌وه‌. پ: پێتوایه‌ رووداوه‌كانی سوریا كاریگه‌ریان هه‌بووه‌ له‌سه‌ر ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ئۆجالاندا؟ وه‌ڵام: به‌ڵێ، ئه‌م رووداوانه‌ كاریگه‌ریان هه‌بووه‌. پ: ئه‌مڕۆ له‌ رۆژئاوادا، دوو پڕۆژه‌ هه‌یه‌، كه‌ یه‌كێكیان ئه‌مریكا سه‌ركێشی ده‌كات و ئه‌وه‌ی دیكه‌یان توركیا. له‌م دوو پڕۆژه‌یه‌دا كامه‌یان زیاتر خزمه‌ت به‌ كورد ده‌كات؟ وه‌ڵام: له‌ ئێستادا پێویسته‌ به‌ راشكاوانه‌ بڵێین، كه‌ ئه‌مریكا وڵاتێكی دووره‌ ده‌سته‌، له‌م ناوچه‌یه‌دا ماوه‌یه‌كی درێژه‌ كورد و تورك به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌ژین، هه‌روه‌ها سه‌ره‌ڕای رووداوه‌ مێژوویه‌كان، كورد ده‌توانێ له‌گه‌ڵ تورك قسه‌ بكات، به‌یه‌كه‌وه‌ كار بكه‌ن بۆ هه‌ردوولا ئه‌مه‌ زۆر به‌سووده‌، به‌ڵام لێره‌دا فاكته‌ری سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه‌ پێویسته‌ توركیا چۆن له‌ ناو سنووری فه‌رمی خۆیدا كوردی ناسیووه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ سوریاشدا ئه‌م هه‌نگاوه‌ بنێت. پ: ئه‌گه‌ر له‌ شوێنی كورد ده‌بوویت كامه‌ پڕۆژه‌ت هه‌ڵده‌بژارد؟ وه‌ڵام: ئێستا سەبارەت بە کورد پرسی شوناس، ئاسایش {مانەوە-ژیان لە ماوەی دوورودرێژدا بەواتا سیاسیەکەی} لە ئارادایە، بەڵام بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسانە، بەتەنیا فاکته‌رێكمان لەبەردەستدا نیە. بەواتایەکی دیکە مه‌به‌ستمان له‌ شوناسی کورد، ئەو شوناسەیه‌ کە گەره‌نتی هەبوونی کورد و مانەوەی دەکات. لێره‌دا پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌: ئایا ستراتیژی مافی سیاسه‌تكردنی كورد به‌ شێوازی ئاشتیانه‌ له‌ مه‌ودادرێژدا چۆن ده‌بێت؟ من پێموایە سەرەتا دەبێ کورد به‌خۆی بەدوای وەڵامی ئەو پرسیاره‌دا بگەڕێت. لە هەرێمەکەمان و عێراقدا قه‌واره‌یه‌كی سیاسی کوردی هەیە، بەڵام لە نێوان ئەم قه‌واره‌ سیاسیە و تورکیادا دوژمندارییەکی ئۆنتۆلۆژی { علم تجريد الوجود} هه‌یه‌. کەواتە ئەگەر لە سوریا کیانێکی کوردی بێتە ئاراوە و ئەو کیانە نەتوانێ لەگەڵ تورکیا لەیەکتێگەیشتن سازبکات، ئەوا ئەگەری سەرهەڵدانی دوژمنایەتیەکی ئۆنتۆلۆژی لە نێوان کوردانی سوریا و تورکیادا دێتە ئاراوە. بە کورتی بەبێ ڕەچاوکردنی پێگه‌ی تورکیا کیانێکی به‌م شێوه‌یه‌ سازدەکرێ، کیانێکی سیاسی بۆ کورد چۆن سازدەکرێ، توانای خۆ له‌سه‌رپێ راگرتنی دەبێ یان نا؟ ده‌بێت كورد لەسەر ئەم خاڵه‌ قووڵبێته‌وه‌. هەروەکو لەسەرەتادا باسمکرد لێرەدا چارەسەری ئەوەیە، تورك له‌گه‌ڵ كورد هه‌ڵبكات و رێكبكه‌وێت. ئەگەر رێككه‌وتنێك ئه‌نجام نه‌درێت، دۆخی شەڕو پێكدادان دێتە ئاراوە كه‌ دەرفەت بۆ هێزە دەرەکیەکان ده‌ڕه‌خسێنێت تا بەردەوام پەنجەی خۆیان بخەنە ناو ئەو کێشەیە. پ: ئه‌گه‌ر پێشنیاره‌كانی ئۆجالان ده‌رباره‌ی رۆژئاوا ره‌زامه‌ندی قه‌ندیل و قامیشلی به‌ده‌ست نه‌هێنێت چی رووده‌دات؟ وه‌ڵام: له‌ بنه‌مادا ئه‌مه‌ پرسیاری زۆربه‌مانه‌ و‌ وه‌ڵامه‌كه‌شی نازانین. ئایا ئۆجالان كه‌ 25 ساڵه‌ له‌ زیندان دایه‌، هێشتا كاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌موو كورد هه‌یه، به‌ ته‌واوه‌تی وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌ نازانین. له‌هه‌مان كاتدا ده‌كرێت بڵێین ئه‌م پڕۆسه‌یه‌ وه‌كو تاقیكردنه‌وه‌ وایه‌، تا بزانین هێشتا ئۆجالان سه‌نگی رابردووی ماوه‌ یان نا. ئه‌گه‌ر به‌بیرتان مابێ له‌ هه‌ڵبژاردنی پێشووی شاره‌وانیه‌كاندا، په‌یامی ئۆجالان له‌ كه‌ناڵه‌كانی تیڤی خوێندرایه‌وه‌، به‌ڵام ده‌نگده‌ری كورد زۆر بایه‌خی پێنه‌دا، هه‌رچه‌نده‌ شێوه‌ و ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی جیاواز بوو. ئه‌گه‌ر له‌ ئێستادا ئۆجالان به‌ شێوه‌یه‌كی متمانه‌پێكراو و به‌ ئیراده‌یه‌كی ئازادانه‌ له‌ زیندان بێته‌ ده‌ره‌وه‌ و له‌ به‌رده‌م رای گشتی توركیا، داوای وازهێنان له‌ چه‌ك بكات، ئه‌و كاته‌ ده‌زانین هێز و سه‌نگی ئۆجالان چه‌نده‌. پ: له‌ ئێستادا كورد پشتگیری نێوده‌وڵه‌تی هه‌یه‌. پێتوایه‌ قه‌ندیل گوێ بۆ پێشنیار و داواكاریه‌كانی ئۆجالان شل بكات؟ وه‌ڵام: وه‌كو له‌ پرسیاری سه‌ره‌وه‌دا ئاماژه‌م پێكرد، ته‌نیا ئه‌و كاته‌ ده‌توانین وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌ بده‌ینه‌ كه‌ ئۆجالان لێدوانێك یان پێشنیارێك له‌مباره‌یه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو. په‌یوه‌ست به‌ قه‌ندیلیش كێشه‌یه‌كی به‌م شێوه‌یه‌ له‌ ئارادایه‌: به‌ تێپه‌ڕبوونی كات جیهان بۆ هێزێكی وه‌كو په‌كه‌كه‌  زه‌حمه‌تر ده‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی ببێته‌ هێزێكی سه‌ڵتی سه‌ربازی، به‌بێ ئه‌وه‌ی‌ قه‌واره‌یه‌كی سیاسی ده‌سه‌ڵاتداری له‌سه‌ر زه‌وی و له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا هه‌بێت. چونكه‌ ئیتر فڕۆكه‌ی بێ فڕۆكه‌وان به‌ ژماره‌یه‌كی هێجگار زۆر له‌ ئارادایه‌، جوڵه‌ی ئه‌ندام و سه‌ركرده‌كانی ئاسان نیه‌، هه‌روه‌ها گواستنه‌وه‌ی چه‌كیش وه‌كو رابردوو ئاسان نابێت. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ له‌سه‌ر په‌كه‌كه‌ پێویسته‌ خۆی بگونجێنێت له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی یاسایی و ره‌وا له‌مه‌ودا درێژدا. پ: ئه‌گه‌ر قه‌ندیل بیرۆكه‌ و پێشنیاره‌كانی ئۆجالان قه‌بوڵ نه‌كات چی رووده‌دات؟ ئایا ده‌وڵه‌تی توركیا رێگای دیكه‌ی هه‌یه‌ بیگرێته‌به‌ر؟ وه‌ڵام: لێره‌دا مه‌سه‌له‌كه‌ ته‌نیا په‌یوه‌ست نیه‌ به‌ قه‌ندیل و ئۆجالان، قه‌ندیل هه‌یه‌، ئۆجالان هه‌یه‌، سوریا هه‌یه‌، كوردی توركیا هه‌یه‌، سیاسه‌تمه‌داری كوردی توركیاش هه‌یه‌، بۆیه‌ هه‌موو مه‌سه‌له‌كه‌ په‌یوه‌ست نیه‌ به‌ قه‌ندیل. با وای دابنێین قه‌ندیل گووتی: نا بۆ پێشنیار و بیرۆكه‌كانی ئۆجالان، به‌ڵام پارتیه‌ كوردیه‌كانی توركیا پشتگیریان له‌ پڕۆسه‌كه‌ كرد، كوردانی سوریا گووتیان به‌ڵى.  بۆیه‌ به‌ ته‌نیا قه‌ندیل ئاراسته‌ و چاره‌نووسی ئه‌م پرۆسه‌یه‌ دیاری ناكات.