(درەو میدیا): لەماوەی رابردوودا بەرهەم ساڵح كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك ككۆماری عێراق دووجار لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستاندا كۆبوەتەوە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە پارتی بە رۆژنامەی " شەرقولئەوسەت"ی راگەیاندووە، لەم ماوەیی دوایدا بەرهەم ساڵح دوور لە چاوی میدیاكان دووجار لەگەڵ مەسعود بارزانیدا كۆبوەتەوە بۆئەوەی رەزامەندی لەسەر كاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەدەستبهێنێت. سەرچاوەكە كە داواشی كردووە ناوی ئاشكرانەكرێت ئاشكراشیكردوووە لەماوەی یەك دوو رۆژی داهاتوودا پارتی دیموكراتی كوردستان رەزامەندی لەسەر كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق رادەگەیەنێت.

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف ئێستا پرسیاری جەوهەری لای هاوڵاتیانی كوردستان ئەوەیە، ئایا هەڵبژاردن گرنگی ماوە، ئایا هەڵبژاردن چی لەژیانی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی خەڵكی گۆڕیوە، لەكاتێكدا هەڵبژاردنەكان گۆڕانیان لە ئاست و رێژەی دەنگ و كورسی هێزەكاندا درووست كردووە، بۆچی گۆڕانگاری لە نەخشەی سیاسی و پێگەو دەسەڵاتی هێزەكاندا درووست نەكردووە. سەرەرای ئەوەی پرۆسەی هەڵبژاردن بەهۆی " ساختەكاری و گۆڕانگاری دەنگەكانەوە" ناشرین كراوە، بەڵام هەڵبژاردنەكان كاریگەریان لەسەر زیادكردن و كەمكردنی دەنگ و كورسی حیزبە سیاسیەكان درووست كردووەو نەخشەی سیاسی هێزەكان گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، بەڵام ئەو گۆڕانكاریانەی كە هەڵبژاردنەكان دروستیان كردوون كاریگەرییان لەسەر سیستمی حوكمرانی و دەموچاوی حكومەت درووست نەكردووە.  هەڵبژاردن و نەخشەی سیاسی هێزەكان  لە هەرێمی كوردستان سەرەرای چوار هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و دوهەڵبژاردنی پارێزگاكان، چوار هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كراوە ( 1992 ، 2005 ، 2009 ، 2013 )، لێرەدا بەووردی ئاستی دەنگ و كورسی هێزە سیاسیەكان دەخەینە روو لەو چوار هەڵبژاردنەی پەرلەمانی كوردستاندا، كە لەماوەی 21 ساڵەدا چی گۆڕانكاریەك بەسەر دەنگ و كورسی ئەو هێزانەدا هاتووە، لە هەڵبژاردنی 1992 دا كە ( 1 ملیۆن و 112 هەزار ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو ( 971 هەزارو 953 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی ( 87.4% )، هەرچەندە  (لە هەڵبژاردنی 1992 لە پارێزگای دهۆك 178 هەزار كەس مافی دەنگدانی هەبوو 198 هەزار كەس دەنگیدا واتا رێژەكە 111% بوو ) بەڵام بەهۆی دیاریكردنی رێژەی 7% بۆ چونە پەرلەمان ئەویش بەپێی بڕگەی 3 لەمادەی 36ی یاسای ئەنجومەنی نیشتیمانی كوردستان، 7 لیست بەشداریان تێدا كردوو تەنها لێستی یەكێتی و لیستی پارتی ئەو رێژەیەیان تێپەراندوو چونە پەرلەمانەوەو دواتر دەنگەكانی ئەو لیستانەشیان بەسەر خۆیاندا دابەشكرد كە رێژەی 7% یان نەهێنابوو لە هەڵبژاردنی 1992 دا لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان (  438339) بەدەستهێنابوو بەرێژەی (44.517% ) و لیستی یەكێتی (423682 ) بەرێژەی ( 44.033% ) بەڵام ئەو لیستانەی نەچونە پەرلەمانەوە لیستی بزووتنەوەی ئیسلامی (49073 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (5.100% ) و كە زۆرترین دەنگی دوای لیستی یەكێتی و پارتی هێناو نەچووە پەرلەمانەوە دواتریش لیستی سۆسیالیست (24867 ) دەنگ بەرێژەی( 2.584% ) بەدەستهێناو لیستی پارتی گەل (21106 ) بەرێژەی ( 2.193% )، لیستی حیزبی شیوعی(  9902 ) بەرێژەی (1.029% ) بەدەستهێناو لیستی دیموكراتخواز و بێلایەنەكانیش (500 ) بەرێژەی (0.519% ) بەدەستهێنا كۆی گشتی دەنگی ئەو لیستانەی كە نەچونە پەرلەمانەوە ( 105517 ) دەنگ بوو كە بەهۆی یاسای هەڵبژاردنەوە فەوتان و خرانە سەر دەنگی یەكێتی و پارتی. كورسیەكانی پەرلەمانی كوردستانیش بەسەر یەكێتی و پارتی ( 50 بە 50 ) دابەشكران، بەو پێیەش رێژەی كورسیەكانی پارتی و یەكێتی لە پەرلەمان 50% و رێژەی دەنگەكانیشیان بە نزیكەی 44% بووە. بەڵام بەهۆی شەری ناوخۆو دوو ئیدارەییەوە دوای 13 ساڵ لە ساڵی 2005 هەڵبژاردنێكی تر كرایەوەو  لە هەڵبژاردنی 2005 ی پەرلەمانی كوردستاندا كە (13) پارتی سیاسی بەشداریان تێداكردوو، هەڵبژاردنی 2005 دا ( 2 ملیۆن و 290 هەزارو 736 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە ( 1 ملیۆن و 753 هەزارو 919 ) كەس دەنگیانداوە بەرێژەی ( 75.6% ) ، بە بەراورد بە هەڵبژاردنی خولی یەكەم كە لە ساڵی 1992 بەڕێوە چوو (1112000) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، واتا لە نێوان ساڵی 1992 بۆ 2005 (1178736) كەس زیادیكردووە، واتا بە رێژەی (51.5%) ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە زیادیكردووە رێژەی (75.6%) دەنگیاندا بەبەراورد بە هەڵبژاردنی 1992 (10%) كەمی كردووە بەو پێیەی لە هەڵبژاردنی 1992 دا ئاستی بەشداریكردن (87.4%) بووە واتا لە نێوان هەڵبژاردنی 1992 بۆ 2005 ئاستی بەشداری هاوڵاتیان نزیكەی (12%) دابەزیوە لەو هەڵبژاردنەدا 13 لیست بەشداری كردبوو لیستی نیشتیمانی دیموكراتی كوردستان كە لە یەكێتی و پارتی و یەكگرتوو شیوعی و چەند لایەنێكی تر پێكهاتبوو (1570663 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (89.55% ) و لەكۆی 100 كورسی بێ كۆتاكان ئەو لیستە ( 93 كورسی ) بەدەستهێنا بەو شێوەیە یەكێتی ( 38 كورسی ) پارتی ( 37 كورسی ) یەكگرتوو ( 9 كورسی ) شیوعی ( 3 ) یەكێتی نەتەوەیی ( 1 كورسی ) سۆسیالیست ( 2 كورسی ) پارتی كرێكاران و رەنجدەران ( 1 كورسی ) هەریەك لە كۆمەڵی ئیسلامی كە لەدەرەوەی ئەو لیستە هاوبەشە بوو ( 6 كورسی ) بەدەستهێناو لیستی زەحمەتكێشانیش ( 1 كورسی ) بەدەست هێنا، بەو پێەیەش رێژەی دەنگەكانیان ئەگەرچی بە تێكەل و پێكەوەیە بەڵام دابەزیوە بەهۆی دەنگی یەكگرتوو لایەنەكانی ترەوە، بەڵام ئاستی كورسیەكانی پارتی و یەكێتی بەراورد بە هەڵبژاردنی 1992 كە ( 50 بە  50 ) بوو دابەزی بۆ ( 38 بە 37 ) واتا لە 100 كورسیەوە بۆ 75 كورسی واتا 25 كورسی كەمیان كرد، بەرێژەی 25% ی كورسیەكانی پارلەمانی كوردستان.  بەڵام لە هەڵبژاردنی 2009 دا بەهۆی درووست بوونی لیستی گۆڕانەوە گۆڕانكاریەكان زیاتر دەركەوتن لە نەخشەی سیاسی هێزەكاندا، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی 25/7دا كە (24) لیست و هاوپەیمانێتی و كەسایەتی بەشداریان تێدا كرد و لە هەڵبژاردنی 2009 دا كە ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 793 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، ( 1 ملیۆن و 876 هەزارو 196 ) كەس دەنگیانداوە بەرێژەی ( 74.5 % ) ، تیایدا لیستی كوردستانی كە (یەكێتی و پارتی و چەند هێزێكی تری لە خۆ دەگرت) لە پلەی یەكەمدا هات بە (1076370) بە رێژەی (57.37%) و بەدەستهێنانی (59) كورسی، لیستی گۆڕان لە پلەی دووەم هات بە (445024) بەڕێژەی (23.72%) و بەدەستهێنانی (25) كورسی، لیستی خزمەتگوزاریی و چاكسازیی كە (لە یەكگرتووی ئیسلامیی و كۆمەڵی ئیسلامیی و زەحمەتكێشان و سۆسیالیست پێكهاتبوو) بەبەدەستهێنانی (240842) لە پلەی سێیەمدایە بەڕێژەی (12.84%) و (13) كورسی، هاوكات لیستی بزووتنەوەی ئیسلامیی (27147) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (1.45%) و (2) كورسی بەدەستهێنا، لیستی ئازادی و عەدالەتی كۆمەڵایەتیی (حیزبی شیوعی و چەند گر‌ووپێك)، (15028) دەنگ بەڕێژەی (0.80%) و (1) كورسی بەدەستهێنا. گەر بەراوردی بكەین بە دەنگ و كورسیەكانی هەڵبژاردنی 1992 و 2005 گۆڕانكاریەكە زیاتر دەردەكەوێت، لەبەر ئەوەی یەكێتی و پارتی بە لیستی هاوبەش بوون بۆیە ئاستی دەنگەكانیان بەجیا ئەژمار ناكری بەلام ئاستی كورسیەكانیان 59 كورسی بوو بەرێژەی 59%ی كورسیەكانی پەرلەمان بەبێ كۆتاكان، بەو پێیەش بە بەراورد بە هەڵبژارندنی 1992 یەكێتی و پارتی پێكەوە 41 كورسی بەرێژەی 41%ی كۆی كورسیەكانی پەرلەمانی كوردستان كەمیان كرد، رێژەی دەنگەكانیشیان كە لە هەڵبژاردنی 1992 پێكەوە 89% بوو دابەزیوە بۆ 57% واتا 32% دابەزیوە.  لە هەڵبژاردنی 2013 ی پەرلەمانی كوردستاندا ( 2 ملیۆن و 654 هەزارو 696 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو كە ( 73%) یان دەنگیاندا واتا ( 1 ملیۆن و 945 هەزارو 124 ) كەس، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان (743984 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 37.8% ) و 38 كورسی پەرلەمان و لیستی گۆڕان (476736 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 24.4 ) و 24 كورسی و یەكێتی (350500 ) بەرێژەی( 17.8% )و 18 كورسی و یەكگرتووی ئیسلامی كوردستانیش (186741 ) دەنگ و بەرێژەی 9.6% و 10 كورسی و كۆمەڵی ئیسلامیش ( 118574 ) بەرێژەی 6% و 6 كورسی و بزوتنەوەی ئیسلامیش ( 21834 ) دەنگ و بەرێژەی 1% و 1 كورسی و سۆسیالیست ( 12501 ) دەنگ و بەرێژەی 0.6% و 1 كورسی و لیستی ئازادی ( 12392 )دەنگ و بەرێژەی 0.6% و 1 كورسی و ئاراستەی سێیەم ( 8681 ) دەنگ و بەرێژەی 0.4% و 1 كورسی. بەراوردی نێوان دەنگ و كورسیەكانی یەكێتی و پارتی لەنێوان 1992 و 2013 گۆڕانگاریەكی زۆر رویداوە هەم لە دەنگ و هەم لە كورسیەكانی پەرلەمان، بە جۆرێك پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵبژاردنی 1992 دا (  438339) بەدەستهێنابوو بەرێژەی (44.517% ) و 50 كورسی پەرلەمانیش بەڵام لە 2013 و لە دوایین هەڵبژادرنی پەرلەمانی پەرلەمانی كوردستاندا (743984 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 37.8% ) و 38 كورسی پەرلەمان واتا رێژەی دەنگەكانی 6.5% دابەزیوەو رێژەی كورسیەكانیشی 12 كورسی 12% كورسیەكانی دابەزیوە، هەرچی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە لە هەڵبژاردنی 1992دا (423682 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 44.033% ) و لەگەڵ 50 كورسی بەڵام لە هەڵبژاردنی 2013 دا یەكێتی (350500 ) بەرێژەی ( 17.8% )و 18 كورسی، بەو پێیەش رێژەی دەنگەكانی 26% كەمی كردووەو كورسیەكانیشی لە 50 كورسیەوە بۆ 18 كورسی واتا 32 كورسی كەمی كردووە بەرێژەی 32%. بەهەردوكیشیان یەكێتی و پارتی، رێژەی كورسیەكانیان كە ( 50 بە 50 ) بووە واتا 100 كورسی بەهەردوكیان بووە بە ( 38 بە 18 ) واتا 56 كورسی واتا 44 كورسی كەمی كردووە بە رێژەی 44% ی كورسیەكانی پەرلەمانی كوردستان و دەنگەكانیشیان كە پێشتر ( 89%) بووە دابەزیوە بۆ ( 38% بە 18% ) واتا 56% دەنگەكانیان هەیە واتا بەرێژەی 33%ی دەنگەكانیان كەمیكردووە، لێرەدا بۆیە زیاتر تەركیز لەسەر بەراوردی دەنگ و كورسی یەكێتی و پارتیە، لەبەر ئەوەی لە یەكەم خول تا دوایین خولی پەرلەمان ئەوان لیستیان هەبووەو لە هەمانكاتیشدا ئەو دوو هێزە لە 1992 تا ئێستا خاوەنی زۆن و ناوچەی جێدەسەڵاتی خۆیانن.  ئەوە جەوهەری گۆڕانكاریەكەیە لە كوورسی و دەنگداندان رویداوە كە لەماوەی  نێوان چوار خولی هەڵبژاردن روویداوەو بەڵام، بەهۆی ئەوەی یەكێتی و پارتی پرسی هێز و پارەو پۆستەكانیان لەدەست خۆیاندا هێشتۆتەوە، بۆیە هەڵبژاردنەكان كاریگەری زۆری لەسەر پێگەو دەسەڵاتی ئەو هێزانە درووست نەكردووە، سەرەرای ئەوەی گۆڕانكاری گەورە لە كورسی و دەنگەكانیان رویداوە، بەگوێرەی ئەو بارودۆخەی كە ئێستا لە هەرێمدا هەیەو پەرتەوازەیی هێزەكانی دەرەوەی پارتی و یەكێتین چاوەڕەوانی گۆڕانكاری گەورە ناكرێت لە هەڵبژاردنی داهاتوودا.  بۆیە رەنگە وەڵامی ئەو پرسیارەی نەوشیراون مستەفا كە لە كۆتاییەكانی تەمەنیدا كردی " هەڵبژاردن گرنگی ماوە ، پەرلەمان گرنگی ماوە" جۆرێك لە نائومێدی بووبێت بەوەی چیتر سندوقەكانی دەنگدان " شاڕێی گۆڕانكاری" نین و هەڵبژاردن ناتوانێت گۆڕانكاری گەورە لە نەخشەی سیاسی هێزەكان درووست بكات. 

راپۆرت: ئارام مەحمود شەڕی نوری مالیكی و حەیدەر عەبادی لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق و كەرتكردنی حزبی دەعوەی ئیسلامی و كردنی بەخاوەنی دوو لیستی جیا (هاوپەیمانی نەسر و ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا)، ئەو دەرفەتەی دا بە نەیارەكانی جڵەوی كاروباری سیاسی عێراقی لەدەست بسێنن و بیكەنە هێزێكی دواكەوتە و پەاوێزی گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەت و قورساییەكی ئەوتۆی بۆ دادەنێنن. لەسەروبەندی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، ناكۆكییەكانی مالیكی و عەبادی بەجۆرێك توندبوو، هەریەكەیان لەجەمسەرێكدا خۆی بینییەوە، عەبادی بۆ بەدەستهێنانەوەی خولی دووەمی سەرۆك وەزیران باوەشی كرد بە (موقتەدا سەدر)داو، مالیكیش لەگەڵ (هادی عامری) ڕۆیشت، كە بە بەرەی نزیك لە ئێران ناسراون، ئەوە لەكاتێكدایە سەدر كە ڕابەری هاوپەیمانی سائیرونە، خاوەنی 54 كورسییە و بەشێكی دیاری كورسییەكانیشی مەدەنییەكانی ناو لیستەكەی بەدەستهێناوە كە سەربە ڕەوتی سەدر نین، هاوپەیمانی فەتحیش كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات خاوەنی 48 كورسییە لە پەرلەمانی عێراق و زیاتر لە 13 گروپی حەشدی لەخۆدەگرێت، لەكاتێكدا هەردوو باڵەكەی حزبی دەعوە (نەسر و یاسا) كە لەیەك حزبن، بەتەنیا خاوەنی 66 كورسیی پەرلەمانن (42+24)، واتە وەك حزب خاوەنی زۆرترین كورسی پەرلەمانن و، گەورەترین هێزن لەسەر ئاستی عێراق، بەڵام بەهۆی ناكۆكی و پاڵدانیان بەهێزی ترەوە كەوتنە پەراوێزی پرۆسەی سیاسی، كەتەنها وەك حزب باجەكەی نادەن و بەپێی هەموو ئاماژەكان پۆستی سەرۆك وەزیران لەم خولەدا  لەدەستدەدەن، بەڵكو هاوپەیمانی نەسر وەك باڵێك كە حەیدەر سەرۆكایەتی دەكات لەلایەن سەدرییەكانەوە پەراوێزخراوە و، ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش كە باڵی دووەمیەتی و لەلایەن نوری مالكییەوە سەركردایەتی دەكرێت، لە پەراوێزی جوڵە سیاسەكانی هاوپەیمانی فەتح و هادی عامریدا دەردەكەوێت.  سەدرو عامری عەرابی پرۆسەی سیاسین  بەهەموو پێوەرەكان ئێستا (سەدر وعامری) عەرابی پرۆسەی سیاسی عێراقن ، لەسەر حسابی ناكۆكیی و ململانێكانی ناوماڵی دەعوە بونەتە بڕیاردەری یەكەم و قسەی ئەوەڵ و كۆتایی لەیەكلایكردنەوەی حكومەتی ئایندە دەكەن و، ڕۆڵی مێژویی حزبی دەعوە وەك هێزو بڕیاردەری یەكەم چی لەسەر ئاستی عێراق و هەم لەسەر ئاستی ناوماڵی شیعەش لانی كەم لەم قۆناغەدا پاشەكشێی گەورەی كردووە، كە ڕەنگە لەدەستدانی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەئایندەدا دووچاری پاشەكشێی زیاتر و كەرتبونی ناوخۆیی گەورەتریشی بكات. زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی پێیانوایە، لاوازكردنی حزبی دەعوە و پاشەكشێپێكردنی لە گۆڕەپانی سیاسی عێراق یەكێك بووە لە خەون و خەمە گەورەكانی موقتەدا سەدر و، تەنانەت هەندێك لەهێزە شیعییەكانی تریش، بەوپێیەی حزبی دەعوە جۆرێك لە دیكتاتۆرییەتی حزبی جارێك لەناوماڵی شیعەو جارێكی تریش لە عێراق بەگشتی دروستكردووە. حزبی دەعوە كە لەساڵی 2005وە، پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق و زۆرینەی پۆست و جومگە هەستیارەكانی دەوڵەتی عێراقی گرتۆتە دەست، كە بەپێی هەندێك ئاماری نافەرمی لەكۆی نزیكەی 10 هەزار پۆست، نزیكەی 6 هەزار پۆستی دەوڵەتی عێراقی لەدەستی خۆیدا گلداتەوەو زۆرینەی هێزەكانی تری شیعەی لە دامەزراوەكانی دەوڵەت بێبەشكردووە، ئەوەش هۆكارێكی گەورەیە ئەو درەفەتەی ئێستا بۆ سەدرو هێزەكانی تر هاتوەتە پێشەوە بۆ دورخستنەوەی حزبی دەعوە لە لوتكەی بڕیاردان، بەتایبەت كە مەرجەعییەتی باڵای شیعەكانیش پشتیوانیان دەكات، ڕەنگە دەرفەتێك بێت هەرگیز دووبارە نەبێتەوە، بۆیە بەهەموو هێزو توانایانەوە هەوڵدەدەن لانی كەم لەم قۆناغەدا پۆستی سەرۆك وەزیرانی لەدەست بسێنن. عەبادی دوای موقتەدا كەوت و مالیكی چووە پاڵ عامری  ژمارەیەك سەركردەی حزبی دەعوە لە ڕاگەیەندراوێكدا كە بۆ ناوخۆی حزبەیەكەیان نوسیوە ئاماژە بەو مەترسیانە دەكەن كە ڕوبەڕووی دەعوە بوەتەوەو نوسیویانە" لەكاتێكدا دەنوسین كە وڵاتەكەمان و حزبی دعوە بەقۆناغێكی هەستیار تێدەپەڕێت و دەیانەوێ پەراوێزی بخەن و كەلەپورەكەی لەسەر دەستی ڕۆڵەكانی بدەن بەبادا، ئاشوبی دوو لیستیی كە هەمووتان ئاگاتان لە وردەكاریەكەیەتی بەڕێككەوتنی سەرجەم سەركردەكان كۆتایهات، بەوەی حزب سەرپەرشتی هەردوو لیستە بكات و دوای هەڵبژاردن تێكەڵ بكرێنەوە، دوای ئەنجامی هەڵبژاردنەكان سەركردایەتی كۆبونەوەیەكی كرد لەماڵی مالیكی و كۆبونەوەیەكی تریش لەماڵی عەبادی، لە هەردوو كۆبونەوەكەدا عەبادی بەڕوونی ڕێككەوتنەكەی ڕەتكردەوەو دوپاتی كردەوە كە ئەو ئیمزای لەسەر تێكەڵكردنی دوو كوتلەكە نەكردووە و كاندیدیش نەبووە لەسەر حزبی دەعوە لە هەڵبژاردنەكاندا". لەبەشێكی تری ڕاگەیەندراوەكەدا، ئۆباڵی شكستهێنانی دروستكردنی هاوپەیمانێتیەكی سێقۆڵیش لەنێوان (نەسر و دەوڵەتی یاساو فەتح) دەخەنە ئەستۆی عەبادی و دەڵێن، دەوڵەتی یاساو نەسر نەیانتوانی كوتلەیەكی بەهێزو كاریگەر لە پرۆسەی سیاسی پێكبهێنن كە لە گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەتدا حسابی بۆ بكرێت، سەرەنجام  دەوڵەتی یاسا چووە پاڵ فەتح و نەسریش دوای سائیرون كەوت ، نەیارە سیاسییەكانیش (فەتح و سائیرون) لەسەر ئێسك و پروسكی دەعوە و جیهاد (نەسر و دەوڵەتی یاسا) ڕێككەوتن.  مێژووی حزبی دەعوە دەستەی دامەزرێنەری حزبی دەعوەی ئیسلامی لەساڵی 1957 یەكەم كۆبونەوەیان ئەنجامدا و لە سەرەتادا لە  دەستەیەكی 8 كەسی پێكهاتن، محمەد باقر سەدر ڕۆڵی سەرەكی لە لیژنەی سەركردایەتی دەعوەدا گێڕا كە خولقاندنی جۆرێك لە هاوسەنگی فیكری لەگەڵ شیوعیەت و عیلمانیەت و بیری نەتەوەیی ئەفكارە مادییەكانی دروستبوو. حزبی دەعوە لە حەفتاكانی سەدەی بیستەمدا لەسەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق دەركەوت و هەڵمەتی چەكداری توندی دژی حكومەتی عێراقی و حزبی بەعسی دەسەڵاتدار دەستپێكرد، دوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێران حزبی دەعوە پەیوەندی لەگەڵ سەركردەكانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران دروستكرد، تاكە خاڵی جیاوازییان لەگەڵ ئێران، ئیمام خومەینی بڕوای بە ویلایەتی فەقیه بوو و بەپێویستی زانیوە كە زانا ئاینییەكان قسەی یەكلاكەرەوەیان هەبێت لە سیاسەتی دەوڵەت، بەڵام حزبی دەعوە بەپێویستی دەزانی دەسەڵات لەدەستی خەڵكدابێت.        

( درەو میدیا): عەبادی لەشەڕ و ململانێی هەڵبژاردنەوەی بەسەرۆك وەزیران بەتەواوی ڕزگاری نەبووە، كە هەموو پێشهاتەكان ئاماژە بەدۆڕانی دەكەن، بەرەیەكی نوێی شەڕ لەگەڵ پەرلەمان دەكاتەوە و گومان دەخاتە سەر پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق و داوای لێكۆڵینەوە لە وێنەگرتنی كارتی دەنگدانی پەرلەمانتاران دەكات لە كاتی پرۆسەی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان. دوابەدوای ئەم قسانەی عەبادی، كە دوێنێ‌ سێشەممە لە كۆنگرەی هەفتانەیدا ڕایگەیاند، محەمەد ڕێكان حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق هێرشێكی توندی كردە عەبادی و وتی: ئاوڕ لەو دەنگە نەشازانە نادەنەوە كە بەدەست گرێی ڕابردو و وەهمی داهاتوەوە دەناڵێنێت. سەبارەت بەداواكاری عەبادی بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە لە ڕێوشوێنەكانی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان، حەلبوسی ڕایگەیاندووە، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بەهیچ شێوەیەك ڕێگەنادات دەستوردان لە كاروباری دەسەڵاتی یاسادانان بكرێت، بەڵێنیشی داوە كە خولی نوێی پەرلەمان جیاوازتربێت لە خولەكانی پێش خۆی.  ئەم قسانەی حەلبوسی كە لە ڕاگەیەندراوێكدا كردونی، ئاماژەی بەوەشكردوە، ئەنجومەنی نوێنەران فەرمان و ڕاسپاردە لە هیچ كەس و دەسەڵاتێكەوە وەرناگرێت و جگە لەدەنگی گەل گوێ لە هیچ دەنگێكی تر ناگرێت، تەئكیدیشیكردووە، سەرۆكایەتی پەرلەمان فەرمانگە پەیوەندیدارەكانی ڕاسپاردووە بە ئەنجامدانی لێكۆڵینەوەیەكی گشتگیر و فراوان سەبارەت بەلێدوانی هەندێك پەرلەمانتار و ئەو ڕاگەیاندنانەی كە تەرویجیان بۆ "درۆ" و هەندێك زانیاری كردووە كە هیچ بنەمایەكی ڕاستی تیادانیە، بەتایبەت ئەو میدیا چەواشەكارانەی كە لەڕابردوو ئێستاشدا بەشێوەیەكی ناڕەسمی و بە ئاگاداری سەرۆك وەزیران كاردەكەن، بەپێچەوانەی یاسا بەركارەكان، ئەمە بەپێی قسەكانی حەلبوسی. نەسر  وەڵامی حەلبوسی دەداتەوە عەلی عوبەیدی ئەندامی ئیئتیلافی نەسر كە عەبادی سەرۆكایەتی دەكات ڕایگەیاندووە، هێرشەكەی عەبادی هیچ پاساوێكی نیە و سەرۆك وەزیرانی عێراق دەستی وەرنەداوەتە دەسەڵاتی تەشریعی، بەڵكو داوایكردووە لێكۆڵینەوە بكرێت. عوبەیدی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا، تۆمەتەكانی حەلبوسی سەبارەت بە پشتیوانیكردنی عەبادی  لە هەندێك لە دامەزراوەكانی ڕاگەیاندن ڕەتكردوەتەوە، تەئكیدیشی كردەوە، گوتاری سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق گوتارێكی سیاسییە و لەبەرژوەندی ئەو كوتلەیەی گەیاندویەتیە ئەو پۆستە، هاوكات لەگەڵ ئەو جموجوڵانەی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق لەئارادان.  30ملیۆن دۆلار بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان   ژمارەیەك لە ڕاگەیاندنە ناوخۆییەكانی عێراق، حەلبوسیان بە خەرجكردنی پارەیەكی زۆر كە بڕەكەی گەیشتوەتە 30 ملیۆن دۆلار تۆمەتباركرد، بۆئەوەی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەدەستبهێنێت.  ئەیمەن شەممەری، پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون ڕایگەیاندووە، ئەوەی 30 ملیۆن دۆلار بدات بۆ گەیشتن بەپۆستی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، چەند هێندەی ئەوە لە هاوڵاتیان و دەوڵەت دەدزێت. شەممەری لە لێدوانێكدا بە "غەدپرێس" ی وتووە، ئەو تۆمەتانەی بەم دواییە بڵاوبونەتەوە لەبارەی كڕینی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بە بڕی 30 ملیۆن دۆلار، وێنەیەكە لە وێنەی ئەو گەندەڵییەی كە جەستەی دەوڵەتی داڕزاندووە و ئەوەی ڕوودەدات بەرەنجامێكی چاوەڕوانكراوی سیستمی پشكێنەی تائیفیە لە عێراق.  لای خۆیەوە ڕەحیم دەراجی ئەندامی پێشوی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاندووە، ئەو قسانەی لەبارەی كڕین و فرۆشتنی پۆستەوە دەكرێت لە عێراق هیچ ڕاستییەكی تیادانیە، بەڵكو هەڵوێستی سیاسی پێشوەختە دژی هەندێك لە كاندیدەكان بۆ ئەو پۆستە.  دەراجی بەهەمان سەرچاوەی وتوە، مەحاڵە 30 ملیۆن دۆلار درابێت بە پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوە پڕوپاگەندەیە بۆ خستنی سیاسی و، لەكەداركردنی هەندێك لە كاندیدەكانە. دەراجی، سەرۆكی گروپی كەناڵەكانی شەرقییە (سەعد بەزاز)ی، تۆمەتباركردووە بە ڕاوەستان لە پشتی ئەو پڕوپاگەندانە و ڕایگەیاندووە، بەزاز هەندێك داواكاری لە حەلبوسی هەبوە و ئەویش ڕەتیكردوەتەوە،  ئەوەش لە دانیشتنێكی بەناوبانگ بووە كە لە عەممانی پایتەختی ئوردن بووە و لەسەر ئەوە بەزاز هێرشێكی دوژمنكارانەی دژی حەلبوسی دەستپێكردووە.  

( درەو میدیا): بەرهەم ساڵح پێش كاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار لەلایەن یەكێتییەوە لە نامەیەكدا كە ئاراستەی جێگری سكرتێر و سەركردایەتی ئەو حزبەی كردووە رایدەگەیەنێَت :" بڕیارمدا بە درێژەپێدان بەخەباتی خۆم لە نێو ڕیزەكانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە پێی ڕاوێژی پێشوومان پرۆسەی یەكگرتنەوەی هەڤاڵەكانمان لە نێو هاوپەیمانی و یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەستپێدەكات". ئەمەش دەقی نامەكەیە: برای بەڕێزم جەنابی كاك كۆسرەت جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی هەڤاڵانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی سڵاوێكی گەرم لەبەر ڕۆشنایی باسەكانی نێوانمان، بە ئامانجی یەكخستنی هێز و تواناكان و پتەوكردنی یەكڕیزی گەل و پاراستنی بەرژەوەندی خەڵك و ڕێزگرتن لە یادەوەری جەنابی مام جەلال و شەهیدە نەمرەكان و لە پێزانینم بۆ هەوڵی تێكۆشەرە دێرینەكان بڕیارمدا بە درێژەپێدان بەخەباتی خۆم لە نێو ڕیزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە پێی ڕاوێژی پێشوومان پڕۆسەی یەكگرتنەوەی هەڤاڵەكانمان لە نێو هاوپەیمانی و یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەستپێدەكات لە دامەزراوە و ئۆرگانەكانی یەكێتی درێژە بە خەباتی خۆیان دەدەن. براتان بەرهەم ساڵح

(درەو میدیا): قەیرانی ئابوری ئێران كاریگەری گەورەی لەسەر دامەزراوەكانی لەعێراق دروستكردووەو بەشێكیان داخراون و دەیان كارمەندیش كارەكانیان لەدەستداوە. ڕۆژنامەی " عەرەبی ئەلجەدید" ی قەتەری ئاشكرایكردووە، كاریگەری سزا ئابورییەكانی ئەمریكا بۆ سەر ئێران بەجۆرێك دەركەوتووە، كە تەنها لە چوارچێوەی زیانگەیاندن بە كەرتی دارایی لە ناوخۆی ئەو وڵاتەوە نەوەستاوە، بەڵكو بوەتە هۆی پاشەكشێی دامەزراوەكانی ئێران لە عێراق و زۆرینەی دامەزراوەكانیش ژمارەی كارمەندەكانیان كەمكردوەتەوە، هەندێكیشیان بەتەواوی داخراون بەپاساوی نا پێویستییان. ڕۆژنامەكە لەزاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە ئەوەشی بڵاوكردوەتەوە، كۆتایی ئەم مانگە كۆمەڵێك دامەزراوەی تری ئێران لە عێراق دەرگاكانیان دادەخەن یان ژمارەی كارمەندەكانیان بەڕێژەی 50%كەمدەكەنەوە، ڕونیشیكردوەتەوە، زۆربەی كارمەندانی ئەو دامەزراوانە ماوەی چەند مانگێكە موچە و مافەكانیان وەرنەگرتووە. لە مانگی ئابی ئەمساڵەوە، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا زنجیرەیەك سزای نوێی بەسەر ئێراندا سەپاند، ئەوەش بووە هۆی داڕمانی بەهای دراوی ئێرانی لە بازاڕەكانی جیهاندا،  دۆناڵد ترەمب سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەمبارەیەوە پێشتر لەتویتێکدا وتی: ئەم سزایانە بەتوندترین سزا دادەنرێن و، لە مانگی تشرینی دووەمیشدا دەگاتە بەرزترین ئاستی.

(درەو میدیا): ئەمڕۆ ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی نشتیمانی كوردستان یەكێك لە گرنگرترین و هەستیارترین كۆبونەوەكانی خۆی لەمساڵدا بەڕێوەبرد. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەنجومەنی سەركردایەتی دووجار پرۆسەی دەنگدانی بەڕێوەبردووە، لەیەكەمین كاریدا دەنگدانی كردووە لەسەر پرسی گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی و لە كۆی (44) كەس كە ئامادەی كۆبونەوەكە بوون، (40) كەسیان بە بەڵی دەنگیان داوە بۆ گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح. دوای یەكلابونەوەی پرسی گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح، ئەنجومەنی سەركردایەتی جارێكی تر دەنگدانی رێكخستووە بۆ هەڵبژاردنی كاندیدی سەرۆك كۆماری عێراق، ئەنجامی دەنگدانەكە بەمشێوەیە بووە. •    بەرهەم ساڵح: 26 دەنگ •    محەمەد سابیر: 15 دەنگ •    لەتیف رەشید: 1 دەنگ دوو كەس لە ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی بەشداری دەنگدانیان نەكرد نە لە پرسی گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی نە لە پرسی كاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار. بەمجۆرە بەرهەم ساڵح كە ساڵی 2017 لە یەكێتی جیابوەوە و حزبێكی نوێی بە ناوی "هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری" پێكهێنا، گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی و ئێستا پرسیاری گەورە لەسەر چارەنوسی حزبەكە "هاوپەیمانی" دروستبووە. چارەنوسی هاوپەیمانی ! بەپێی ئەو رێككەوتنەی كە لەگەڵ سەركردەكانی یەكێتی كردویەتی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار، دەبێت بەمنزیكانە بەرهەم ساڵح رونكردنەوەیەك بۆ رایگشتی بدات و تێیدا گەڕانەوەی خۆی بۆ ناو یەكێتی رابگەیەنێت و داوا لە لایەنگرانیشی بكات لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە 30 ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت، دەنگ بە كاندیدەكانی یەكێتی بدەن. بەگوێرەی زانیارییەكان (درەو میدیا)، ئێوارەی ئەمڕۆ ژمارەیەك لە سەركردەكانی هاوپەیمانی لەبەیاننامەیەكدا پشتیوانی خۆیان بۆ گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی رادەگەیەنن و خۆشیان دەگەڕێنەوە بۆ ناو یەكێتی. لەبەرامبەردا ئەو بەشەی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كە خۆی دەبینێتەوە لە پاشخان ئیسلامییەكانی (كۆمەڵی ئیسلامی و یەكگرتووی ئیسلامی) بڕیاریانداوە بمێننەوە و درێژە بەكاری سیاسی حزبەكە بدەن. پێشتر بەرهەم ساڵح رایگەیاند، هاوپەیمانی بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ناكات و بایكۆتی پرۆسەكە دەكات، ئەمەش بەبەهانەی خراپی تۆماری دەنگدەران، بەڵام هەر ئەوكات دەنگۆی ئەوە بڵاوەوە كشانەوەی بەرهەم ساڵح لە هەڵبژاردن پەیوەندی بە گفتوگۆكانیەوە هەیە بۆ گەڕانەوە بۆ ناو یەكێتی نەك خراپی تۆماری دەنگدەران. دوای وازهێنانی بەرهەم ساڵح، بڕیارە سەركردەكانی هاوپەیمانی بڕیاری بەشداریكردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بدەن و بانگەشە بۆ كاندیدەكانیان دەستپێبكەن، بەتایبەتی لەكاتێكدا هێشتا كۆمسیۆن ناو و لۆگۆی هاوپەیمانی لەناو كارتی دەنگدان نەسڕیوەتەوە.

(درەو میدیا): ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەزۆرینەی دەنگ، بەرهەم ساڵحی وەكو كاندیدی یەكێتی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژارد. سەرچاوەیەك لەناو كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بە (درەو میدیا) راگەیاند، دوای هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح، مەلا بەختیار بەرپرسی دەستەی كارگێڕیی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، بە توڕەییەوە هۆڵی كۆبونەوەكەی جێهێشتووە. مەلا بەختیار یەكێك لە كاندیدەكانی یەكێتی بوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، جگە لە مەلا بەختیار، ژمارەیەك ئەندامی تری سەركردایەتی یەكێتی توڕەبوون لە هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح وەكو كاندیدی سەرۆك كۆمار و لە كۆبونەوەكە چونەتە دەرەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، مەلا بەختیار دوو مەرجی خستوەتەڕوو بۆ كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح، مەرجی یەكەم: بەرهەم ساڵح هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری هەڵوەشێنێتەوە، دووەم: هەموو لایەنەكان بەتایبەتی (بزوتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی) كاندیدبونەكەی پەسەند بكەن.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كرایەوە، لەدوای 2003وە كە ئەوەی پێی دەوترێت "عێراقی نوێ" بونیاتنرایەوە، بەگوێرەی سیستمی تەوافوق ئەو پۆستە بەر كورد دەكەوێت و لەوكاتەوە دوو كاندیدی یەكێتی نیشتمانی كوردستان (جەلال تاڵەبانی و فوئاد مەعسوم) ئەو پۆستەیان بەڕێوەبردووە. لەدوای پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراقەوە و دەستپێكردنی هەنگاوەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێ و دابەشكردنی هەر سێ‌ سەرۆكایەتییەكە و یەكلابوونەوەی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان، ململانێی بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆك كۆمار لەنێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان دەستیپێكردووە و تائێستا یەكلانەبوەتەوە. لەناو یەكێتیدا كە ئەو پۆستە بەمافی خۆی دەزانێت، ململانێی توند لەسەر ئەو پۆستە هەیە و تائێستا یەكێتی نەیتوانیوە یەك كاندید دیاریبكات، ئەمە جگە لەوەی چەند كاندیدێكی سەربەخۆ و كاندیدی لایەنەكانی تریش بۆ ئەو پۆستە هاتونەتە ململانێكەوە. ئەو دەسەڵاتانە چین كە پۆستی سەرۆك كۆمار بەپێی دەستور هەیەتی و وایكردووە ئەم ململانێ گەورەیە لەسەر ئەو پۆستە دروست ببێت ؟ دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆماری عێراق: سیستمی حكومڕانی عێراق سیستمی پەرلەمانییە، سەرۆك كۆمار لە عێراق، ئەگەرچی بە گوێرەی ماددەی (66) دەستور بەشێكە لە دەسەڵاتی جێبەجێكردن لە عێراقدا، بەڵام زۆربەی دەسەڵاتەكان دراون بە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتێكی تەشریفاتین و بە گوێرەی ماددەی (73)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق سەرۆك كۆمار ئەم دەسەڵاتانەی هەیە: یەكەم: دەركردنی لێبوردنی تایبەت لەسەر راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، بە مەرجێك ئەوانە نەگرێتەوە كە بەهۆی مافی تایبەت و تاوانی نێودەوڵەتی و تیرۆر و گەندەڵی دارایی و ئیدارییەوە حكومدراون. دووەم: پەسەندكردنی پەیماننامە و رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان، پاش وەرگرتنی رەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەران. سێیەم: پەسەندكردن و دەركردنی ئەو یاسایانەی ئەنجومەنی نوێنەران پەسەندیان دەكات، یاساكانیش بە پەسەندكراون دەژمێردێن پاش تێپەڕبوونی 15 رۆژ بەسەر ناردنیان بۆ سەرۆك كۆمار. چوارەم: بانگهێشتكردنی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ كۆبوونەوە دوای پەسەندكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بەماوەیەكی دیاریكراو بە مەرجێك لە 15 رۆژ تێپەڕنەكات. پێنجەم: بەخشینی نیشانە و مەدالیا  بە راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەگوێرەی یاسا. شەشەم: پەسەندكردنی باڵیۆزەكان. حەوتەم: دەركردنی مەرسومیی كۆماری. هەشتەم: پەسەندكردنی حكومی لەسێدارەدان كە لەلایەن دادگا تایبەتمەندەكانەوە دەردەچێت. نۆیەم: هەڵدەستێت بە ئەركی سەركردایەتی باڵای هێزە چەكدارەكان بەمەبەستی پرۆتۆكۆل و ئاهەنگ گێڕان. دەیەم: هەر دەسەڵاتێك كە لە دەستوردا دیاریكرابێت. هەروەها بە گوێرەی مادەی (63) ی دەستور، سەرۆك كۆمار مافی ئەوەی هەیە داوای سەندنەوەی متمانە لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، پێشكەش بە ئەنجومەنی نوێنەران بكات.  موچە و دەرماڵە و بودجەی سەرۆك كۆمار سەرۆك كۆماری عێراق و سەرۆكایەتی كۆمار، بە بەراورد بەو دەسەڵاتە تەشریفاتییەی هەیەتی، لە بودجەی عێراقدا بڕێكی زۆر بودجەی بۆ تەرخانكراوە، بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی نافەرمیی، سەرۆك كۆماری عێراق مانگانە بڕی (80 ملیۆن) دینار موچەكەیەتی و كە نزیكەی (حەوت دەفتەر) دۆلاری ئەمریكی دەكات، جگە لە نەسریەیەكی زۆر و چەندین دەرماڵە و خەرجیی جۆراوجۆر و چەند لیوایەك پاسەوان و راوێژكار و بەڕێوەبەری گشتی و كۆنترۆڵكردنی چەندین كۆشك و باڵاخانە لە ناوچەی جادریەی بەغدادی پایتەخت. ئەم دەسەڵاتە كەم و ئیمتیازە زۆرانە، وایكردووە ململانێی لایەنە كوردییەكان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار تەنیا وەكو ململانێیەك لەسەر بەدەستهێنانی سەرچاوەیەكی ماددی تەماشا بكرێت، نەك وەكو دەستگەیشتن بۆ پۆستێكی باڵا لە عێراق بۆ بەرگریكردن لە مافەكانی كورد لە بەغداد.

(درەو میدیا): چەند رۆژێكە چیا نەوشیروان مستەفا لە بەریتانیاوە گەڕاوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان و هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ چارەسەكردنی كێشە و ناكۆكییەكانی نێو بزوتنەوەی گۆڕان و هێنانەوەی ئەو كەسانەی بەهەر هۆكارێك بێت لە بزوتنەوەكە دووركەوتوونەتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لە چەند رۆژی رابردوودا چیا نەوشیروان مستەفا لەگەڵ ژمارەیەك لە هەڵسوڕاوە ناڕازییەكان كۆبوەتەوە و داوای لێكردون بگەڕێنەوە بۆ كاركردن لەناو بزوتنەوەی گۆڕان و وەكو جاران بانگەشەی هەڵبژاردن بكەن بۆ سەرخستنی لیستی گۆڕان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە رۆژی 30 ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت. دواین كۆبونەوەی چیا نەوشیروان مستەفا لەگەڵ پێنج كەس لەوانە بووە كە بەمدواییە پرۆژەیەكیان نوسی بۆ چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان. (درەو میدیا) زانیویەتی، لەو كۆبونەوەیەدا چیا نەوشیروان مستەفا لەبارەی پرسی تاپۆكردنی (گردی زەرگەتە) مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی لەسەر ناوی خۆی و نمای برای، بە راشكاوی وتویەتی" بەهیچ شێوەیەك تاپۆی گردی زەرگەتە ناخەنە سەر ناوی بزوتنەوەی گۆڕان یان هیچ كەسێكی تر"، لەمەشدا بەهانەی ئەوەی هێناوەتەوە ئەگەر گردەكە بەناوی ئەوانەوە بێت پارێزراو تر دەبێت، بەڵام ئامادەیی خۆیان نیشانداوە گرەنتی و دڵنیایی تەواوەتی بدات كە گردەكە تەنیا لە خزمەتی بزوتنەوەی گۆڕاندا بەكاربهێنرێت نەك هیچ جۆرە پرۆژەیەكی تر. لەبارەی كۆمپانیای (گاسن) بۆ بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ، چیا لەبەردەم ئەو هەڵسوڕاوانەی گۆڕاندا بە راشكاوی وتویەتی" ئەوە موڵكی تایبەتی ئێمەیە نەك بزوتنەوەی گۆڕان". لەبارەی میدیای گۆڕانیشەوە كە یەكێكە لە بابەتە كێشەلەسەرەكان لەناو بزوتنەوەی گۆڕان و خۆی دەبینێتەوە لە (تەلەفزیۆنی KNN- رادیۆی گۆڕان- سایتی سبەی)، چیا نەوشیروان مستەفا وتویەتی: دەكرێت دوای هەڵبژاردن بە گفتوگۆ و راوێژ ئەو دەزگایانە بدرێنە دەست بزوتنەوەی گۆڕان و بزوتنەوەكە بەڕێوەیان ببات. پێش ئەو كۆبوونەوەیەش چیا نەوشیروان مستەفا بەجیا لەگەڵ قادری حاجی عەلی و عوسمانی حاجی مەحمود كۆبووەتەوە و تا ئێستا دەرئەنجامی ئەو كۆبوونەوانە دیار نیە.  

( درەو میدیا): برێت مەكگۆرك نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا بۆ تاوتوێكردنی پرسی پێكهێنانی حكومەتی عێراق و یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق گەیشتە سلێمانی و بەجیا  لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتی و كۆسرەت رەسوڵ عەلی و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد و بافڵ تاڵەبانی كۆبووە. مەلا بەختیار بەرپرسی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ مەكگۆرك لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان رایگەیاند ئەگەر هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەریی لەگەڵ یەكێتی یەكبگرێتەوە ئەوا دەبێتە یەكێك لە كاندیدەكانی سەرۆك كۆمار. وتیشی سبەی یان دووسبەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دیاریدەكات. هاوكات هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كە لەگەڵ بافڵ تاڵەبانی كوڕیدا لەگەڵ مەكۆرگ كۆبووەوە . بە گوێرەی راگەیەندراوێك كە دوای كۆبوونەوەكە بڵاوكرایەوە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد رایگەیاندووە ڤیتۆی لەسەر هیچ کاندیدێکی یەکێتی نیە بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق و پشتگیری هیچ کاندیدێکیش ناکات و ئەنجومەنی سەرکردایەتی کاندیدی یەکێتی بۆ  ئەو پۆستە دەستنیشان دەکات. بە گوێرەی راگەیەندراوەكە مەكۆرگ لە كۆبوونەوەكەدا وتویەتی:" لەگەڵ ئەوەداین یەکێتی یەک كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار هەبێت و ئەزموونی لەگەڵ بەغدا و  لایەنە عێراقییەکان هەبێت و زمان بزانێت و پەیوەندی بەفراوانی لەگەڵ وڵاتاندا هەبێت".  

( درەو میدیا): لە پێشهاتێكدا كە ئاماژەیە بۆ مەترسییەكی جدی و ڕاستەقینە، ڕۆژنامەی (زە سەن)ی، بەریتانی بڵاویكردۆتەوە، ژمارەیەك لە كۆمپانیاكانی دەرمان لەو وڵاتە سەرقاڵی عەمباركردنی حەبی (ڤیاگرا)ن، كە بۆ بەهیزكردنی توانای سێكسی بەكاردەهێنرێت، بۆ خۆ بەدور بگرن لە ئەگەری هەر كەموكورتیەك لەبڕی ئەو دەرمانە ، ئەگەر لەندەن لە یەكێتی ئەوروپا چووە دەرەوە. بەگوێرەی ڕۆژنامەكە، كۆمپانیای (زافا) بەریتانی، كە خاوەنی دەرمانخانەیە لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت، سەرقاڵی پڕكردنی گەنجینەكانیەتی لە حەبی  ڤیاگرا بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئەگەرەكانی بڕینی ئەو دەرمانە لە دەرەوە. كۆمپانیایەكە لە كاتی ئاسایدا بەشی دوو هەفتە لەو دەرمانەی گلدەداتەوە، بەڵام ئێستا سەرقاڵی كۆكردنەوەی یەك ملیۆن دەنك حەبی ڤیاگرایە، بەوەش بڕی عەمباركراوی كۆمپانیاكە لەو دەرمانە، بەرزدەبێتەوە بۆ ئاستیك كە بەشی چوار مانگی تەواوی ئەو وڵاتە بكاتە. داڤید مینیرتز، بەڕێوبەری جێبەجێكاری كۆمپانیاكە بە ڕۆژنامەكەی ڕاگەیاندووە، زافا عەمباركردنی ئەو دەرمانەی زیادكردووە بۆئەوەی خۆی بپارێزێت لە لێكەوتەكانی چونە دەرەوەی بەریتانیا لەیەكێتی ئەوروپا بەبێ‌ هیچ ڕێككەوتنێك، یاخود بەپێی هەندێك مەرجی ئابوری خراپ. ڕاشیگەیاندووە، ئامانجیان ئەوەیە زامنی توانای خۆیانبكەن لەخزمەتكردنی كڕیارەكانیان لەهەر كاتێكدا كە ڕوویان تیدەكەن. ئەوەش لەكاتێكدایە، ئیرلەندا پێكهاتە سەرەكییەكانی دروستكردنی حەبی ڤیاگرا بەرهەمدێنێت، بەڵام ئەو بەهێزكەرە سێكسیە، بەتەواوی لە وڵاتی فەرەنسا دروست دەكرێت.      

 (درەو میدیا): هەریەك لە ئێران و ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و حكومەتی سوریا و ئۆپۆزسیۆنی سوریا پێشوازی لە ڕێككەوتنی توركیا و ڕوسیا دەكەن سەبارەت بە دامەزراندنی ناوچەیەكی داماڵراو لە چەك لە ناوچەكانی نێوان ئۆپۆزسیۆنی سوریا و ناوچەكانی رژێم لە پارێزگای ئیدلیب، كە دوێنێ‌ دووشەممە ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی ڕوسیا و ڕەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتای توركییەكەی، دوای دیدارەكەیان لە هاوینەهەواری سۆچی ڕایانگەیاند. لەكادرانەوەیدا بەرامبەر بەو رێككەوتنەی نێوان پوتن و ئەردۆغان، وەزارەتی دەرەوەی سوریا ئەمڕۆ پێشوازی لە رێككەوتنەكە كرد بۆ پێكهێنانی ناوچەیەكی داماڵراو لە چەك لە ئیدلیب، بەدرێژایی هیڵی بەریەككەوتنی نێوان سوپای سوریا و گروپە چەكدارەكان. سایتی كەناڵی (RT) ڕوسی، لە زاری سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دەرەوەی سوریا ڕایگەیاندووە، سوریا پێشوازی لە ڕێككەوتنی تایبەت بە پاێزگای ئیدلیب دەكات، تەئكیدیشی كردووە، ئەو ڕێككەوتنە دەرئەنجامی  گفتوگۆ چڕوپڕەكانی نێوان ڕوسیا و سوریایە و  بەهەماهەنگی نێوان هەردوو وڵات كراوە.  سەرچاوەكەی وەزارەتی دەرەوەی سوریا راشیگەیاندووە، حكومەتی دیمەشق پێشوازی لە هەر دەستپێشخەرییە دەكات كە ڕێگە لەڕشتنی خوێنی سورییەكان بگرێت و بەشداری بكات  لە گەڕاندنەوەی ئاسایش و سەقامگیری بۆ هەر ناوچەیەك كە تیرۆر گورزی لێدابێت. هاوكات بەهرام قاسمی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایگەیاند، ڕێككەوتنەكە هەنگاوێكی گرنگە بۆ كۆتاییهێنان بە پاشماوەكانی تیرۆر و داڕشتنی چارەسەرێكی سیاسی لە سوریا. میدیاكانی ئێران ئەمڕۆ لەزاری قاسمیەوە بڵاویانكردەوە، تاران پێشوازی لە پێكهینانی ناوچەیەكی داماڵراو لەچەك دەكات و سیاسەتی وڵاتەكەشی پشتیوانیكردنە لە پاككردنەوەی ئەو ناوچانە لە تیرۆر هاوشانی ڕاگرتنی خوێنڕشتن و هەر جۆرە توندوتیژییەك.  هەر لەوچوارچێوەیەدا، محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران لە تویتێكدا ڕایگەیاندووە" دیپلۆماسیەتی چالاك دەبێتە مایەی وەستانەوە بەڕووی جەنگ و ململانێ‌ لە ئیدلیب".  زەریف هەوڵە دیپلۆماسییەكانیشی بە كاریگەر داناوە، كە لە ماوەی چەند هەفتەی ڕابردوودا چڕببوەوە لەلاكاتی سەردانەكەی بۆ ئەنكەرەلاو دیمەشق ولوتكەی سێ‌ قۆڵی تاران، دوای ئەوەش كۆبوونەوەی دووقۆڵی ڕوسیا و توركیا لە سۆچی.  ئەمریكا ڕێككەوتنكەی پێباشە و متمانەشی بە ئەسەد نیە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش پێشوازی لە ڕێككەوتنەكە كرد و لەڕێی وتەبێژەكەیەوە ڕایگەیاند"پێشوازی لە هەر هەوڵێكی ڕاستگۆیانە دەكەین كە ببێتە مایەی هێوركردنەوەی توندوتیژی". وتەبێژی كۆشكی سپی ئاماژەی بەوەشكردوە، دوناڵد ترەمپ و ڤلادیمێر پوتن لە كاتی كۆبونەوەیەكەیان لە ڤێتنام لە مانگی نۆڤەمبەری ساڵی 2017 تەئكیدیان لەوەكردەوە، چارەسەری سەربازی بۆ قەیرانی سوریا ڕەتدەكەنەوە، ڕاشیگەیاندووە، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا پشتیوانی سەرجەم ئەو هەنگاوانە دەكات كە دەبنە مایەی پاراستی هاوڵاتیانی سڤیل و ڕێگەگرتن لە سەرهەڵدانەوەی توندوتیژی لە سوریا.  هاوكات، شۆن رۆبرتسۆن وتەبێژی  وەزارەتی بەرگری ئەمریكا (پێنتاگۆن)، بە ئاژانسی ئەنادۆڵی وتوە، وڵاتەكەی پشتیوانی هەر هەنگاوێك دەكات كە ببێتەمایەی دۆزینەوەی چارەسەرێكی سیاسی بۆ قەیرانی سوریا و لەناوبردنی گروپە تیرۆریستییەكان لەو وڵاتە و پشتیوانیش لە گفتوگۆكانی ژنێڤ دەكەن كە ئامانجی دۆزینەوەی چارەسەرێكی سیاسییە بۆ قەیرانی سوریا.  هەر لەو چوارچێوەیەدا بەرپرسێكی ئەمریكی لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی ئەنادۆڵ، هیوای خواستووە هێمنی و ئارامی لە ئیدلیب درێژە بكێشێت، ئاماژەی بەوەشكردوە، لەگەڵ ئەوەی وڵاتەكەی بەشداری نەكردووە لە دانوستەكانی نێوان ڕوسیا و توركیا، بەڵام ئەو هەر هەنگاوێك ببێتە مایەی ڕێگەگرتن لە رژێمی سوریا و پشتیوانەكانی بۆ هێرشكردنە سەر ئیدلیب هاندەرێكی باشە، هۆشداریشداوە لەهەر هێرشێكی ڕژێم بۆ سەر ئیدلیب، كە دەبێتە هۆی وێرانكارییەكی مەترسیدار لە ناوچەكە. ڕاشیگەیاندووە، نیگەرانییەكانیان سەبارەت بە كردەوەكانی ڕژێمی سوریا لەبارەی سەقامگیری لە ئیدلیب و ناوچەكانی تر وەك خۆی دەمێنێتەوە، بۆیە بەردەوامدەبن لە چاودێریكردنی دۆخی ناوچەكە و هەنگاوەكانی ڕژێم لەنزیكەوە. جوگرافیایەكی دانپیانراو بۆ گروپە چەكدارەكان لە سوریا بەرپرسێكی ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز ڕایگەیاند: ڕێككەوتنی توركیا و ڕوسیا سەبارەت بەئیدلیب، خەونی بەشار ئەسەدی لەباربرد بۆ كۆنترۆڵكردنی تەواوەتی خاكی سوریا. ئەو بەرپرسە كە نەیویستوە سەرچاوەكە ناوەكەی ئاشكرابكات، ئاماژەی بەوەشكردوە، ناوچەی دابڕاو كە ڕێككەوتنی لەسەركراوە لە ئیدلیب گیانی هاوڵاتیان ڕزگاردەكات و ناوچەكانی ئۆپۆزسیۆنیش لە بۆمبارانی سوپای سوریا دەپارێزێت، تەئكیدیشی كردووە، ڕێككەوتنەكە ناوچەیەكی جوگرافیی بۆ سوپای سوریای ئازاد دروستدەكات، كە دەكرێت ببێتە سەرەتای قۆناغی ڕاگوزەری سیاسی بۆ دوای ئەسەد. ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو، ڤلادێمیر پوتن سەرۆكی ڕوسیا و ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا دوای كۆبوونەوەكەیان لە هاوینەهەواری سۆچی لە باشووری ڕوسیا، ڕایانگەیاند، لەبارەی ئیدلیبەوە گەیشتونەتە ڕێككەوتن و بەوپێیەش ناوچەیەكی داماڵراو لە چەك لە نێوان ئۆپۆزسیۆن و سوپای ئەسەد دادەمەزرێت.  ئەو ناوچەیە بە قوڵی 15-20 كیلۆمەترە بەدرێژیی هێڵی بەریەككەوتنی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن و هێزە چەكدارەكان، لە15ی ئۆكتۆبەر/ تشرینی یەكەمی داهاتووە دەست بەدامەزراندنی دەكرێت و چەكدارەكانی بەرەی نوسرە دەكرێنە دەرەوەو تیمە سەربازییەكانی ڕوسیا و توركیاش چاودێری ناوچەكە دەكەن. دوای ڕاگەیاندنی ڕێككەوتنەكەش، سێرگی شویگۆ، وەزیری بەرگری ڕوسیا ڕایگەیاند، هێزەكانی رژێمی سوریا و هاوپەیمانەكانی هیچ پرۆسەیەكی سەربازی تازە لە پارێزگای ئیدلیب ئەنجامنادەن.      

( درەو میدیا): پەرلەمانی عێراق دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق دەكاتەوەو، " درەومیدیا" ناوی ئەو كەسانە ئاشكرادەكات خۆیان بۆ ئەو پۆستە كاندیدكردووە. ئەمڕۆ دووشەممە، فەرمانگەی ڕاگەیاندنی پەرلەمانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، پاڵپشت بە مادەكانی ٢ و ٣ لەیاسای ژمارە ٨ ساڵی ٢٠١٢ (یاسای ئەحكامەكانی خۆكاندیدكردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار)، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەرگای خۆ كاندیدكردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار ڕادەگەیەنێت. لە بەیاننامەكەدا، داوا لەو كەسانە كراوە كە مەرجەكانی خۆ كاندیدكردنیان تیادایە، داواكانیان بەشێوەی نوسراو و پاڵپشت بە بەڵگەنامەی ڕەسمی لەگەڵ سیڤی كەسییان ئاڕاستەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بكەن و ڕادەستی فەرمانگەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی بكەن، لە كۆشكی كۆنگرەكان لە كاتژمێر ٩ی بەیانییەوە تا ٣ پاشنیوەڕۆی ڕۆژانی (سێشەممە و چوارشەممە و یەكشەممە) ڕێكەوتی 18، 19، 23ى ئةم مانگە. بەپێی زانیارییەکانی "درەومیدیا"ئەو ناوانەی خۆیان بۆ ئەو پۆستە کاندیدکردووە بریتین لە: - سەردار عەبدوڵا -  لەتیف ڕەشید - محەمەد سابیر - مەلا بەختیار - فازیل میرانی -  بەرهەم ساڵح - ىسەلیم شوشكەیی - عومەر بەرزنجی -  کەمال عەزیز قەیتولی مەرجەكانی كاندیدی سەرۆك كۆمار: بە گوێرەی مادەی 66ی دەستوری هەمیشەیی عێراقن دەسەڵاتی جێبەجێكردنی فیدراڵی لە عێراق پێكدێت لە سەرۆك كۆمار، ئەنجومەنی وەزیران و بە گوێرەی ددەستور و یاسا دەسەڵاتەكانیان پیادەدەكەن. هەروەها مادەی 67ی دەستوری عێراق دەڵێت: " سەرۆك كۆمار، سەرۆكی وڵات و نیشانەی یەكپارچەیی نیشتمان و سەروەری وڵاتە، هەوڵدەدات بۆ پابەندبوون بە دەستور و پارێزگاری لە سەربەخۆیی و سەروەریی و یەكێتی و پاراستنی خاكی عێراق بەپێی بڕگەكانی دەستور. لە مادەی 68یی دەستوریشدا هاتووە كە پێویستە كاندید بۆ سەرۆك كۆمار ئەم مەرجانەی تێدابێت: یەكەم: لە عێراق لە دایكبوبێت و دایك و باوكی  عێراقیی بن. دووەم: لێهااتوویی تەواوی هەبێت و تەمەنی 40 ساڵی تەواوكردبێت. سێیەم: ناوبانگێكی باش وشارەزایی سیاسی هەبێت و بە پاكێتی و سەرڕاست و دادوەر و دڵسۆزی بۆ نیشتمان ناسراوبێت. چوارەم: حكوم نەدرابێت بە تاوانێك كە لەكەداری بكات. هەروەها بەگوێرەی یاسای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كە پەرلەمانی عێراق پەسەندیكردووە دوو مەرجی تر بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار زیادكراوە كە ئەمانەن: یەكەم: نابێت ئاستی خوێندنی لە بڕوانامەی بەرایی زانكۆ " بەكالۆریۆس" كەمتربێت و لەلایەن وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی عێراقەوە پەسەندكرابێت. دووەم: یەكێك نەبێت لەوانەی كە رێوشوێنەكانی یاسای لێپرسینەوە و دادپەروەیی دەیانگرێتەوە، یان هەر رێوشوێنێكی تر كە جێگەی بگرێتەوە.  

( درەو میدیا): شارەزایەكی كاروباری سیاسی عێراق دەڵێت، قیبلەنوماكە لە عێراق بەتەواوی ڕووی لە ئێرانە، ئەمریكییەكان شكستیانهێنا لە بەدەستهێنانی هیچ دەستكەوتێك لەسەر ئاستی سیاسی، هەردوو هاوپەیمانیی سائیرون و فەتح ڕێككەوتون لەسەرئەوەی هیچ حكومەتێك پێكنەیەت ئەگەر لەسەر بنەمای شەراكەت نەبێت لەنێوانیاندا، ئەمەش بەو مانایەی حكومەتی داهاتوو حكومەتی شەراكەت دەبێت، نە حكومەتی زۆرینەی سیاسی و نە حكومەتی فەزای نیشتمانی، وەك ئەوەی سەدر و مالیكی پێشتر بانگەشەیان بۆ دەكرد، هیچ بەرەیەك تاك لایەنە هەنگاونانێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، ئەوەش ئەوەبوو كە ئێران لەسەرەتاوە هەوڵی بۆ دەدا، لەڕێی كۆكردنەوەی هەردوو جەمسەرە شیعییە براوەكەی هەڵبژاردن لە هاوپەیمانێتیەكدا، یاخود شەراكەتێكی سیاسی بۆ پیكهێنانی حكومەت، بە پێچەوانەی هەوڵەكانی ئەمریكا كە دەیویست فەتح دووربخاتەوە كە 13 باڵی سیاسی گروپە چەكدارەكان لەخۆدەگرێت و لە ماوەی مانگێك لە ئێستا بەدواوە كۆنگرێسی ئەمریكا ئامادەكاریی دەكات بۆئەوەی هەندێكیان بخاتە ناو لیستی تیرۆرەوە.  دكتۆر ئەحمەد حەمدانی بە ڕۆژنامەی(ئەلعەرەبی ئەلجەدید)ی، قەتەری وتووە" ڕەتكردنەوەی 4 كوتلەی سوننی لە كۆی 6 كوتلە بۆ فشارەكانی ئەمریكا و دەستی دەستی كردنی كورد لە پەسەندكردنی هاوپەیمانێتی لەگەڵ عەبادی و پشتیوانیكردنی بۆ ولایەتی دووەم، كە بەدڵنیایی "شۆك" بوو بۆ كۆشكی سپی، دەشڵێت" بەدڵنیاییەوە ئەمریكییەكان ڕازینابن بەو شكستە سیاسییەیان لەناو عێراق و تەسلیم بەهەژموونی ئێران نابن، دوای ئەو هەموو قوربانییە مرۆیی و مادییانەی لەو وڵاتە پێشكەشیانكردووە، ئەوەش پرسێكە كە حاڵی حازر عێراقییەكانی نیگەرانكردووە، نەك تەنها سیاسییەكان بەڵكو لەسەر ئاستی میللییش". ئەو شارەزا سیاسییە ڕاشیدەگەیەنێت، ئەمریكییەكان بەڵێنەكانیان سەبارەت بە ڕیفراندۆم و جیابوونەوەیان لە عێراق و، ڕێگەنەدان بەبەغداد كەركوك لەژیر دەستیان دەربهێنێت، كە بە كوردەكانیان دابوو نەیانبردەسەر، هەروەها ئەو بەڵێنەشیان بۆ سوننەكان نەبردەسەر ، سەبارەت  بەڕێگەگرتن لە چونە ناوەوەی میلیشیا چەكدارەكان بۆ فەلوجە و موسڵ و تائێستاش كۆنترۆڵی ئەو شارانەیان لەدەستدایە، تەنانەت سەبارەت بە پێكهاتەی مەسیحیش، پێشتر ئەمریكییەكان بەڵێنیان بە كەنیسەی موسڵ و كەركوك دابوو هەڵمەتی هاندانی كۆچی مەسیحییەكان ڕاگرن لەبری ئەوە ڕێگاكانی كۆچیان بۆ ئاسانكردن. بە بۆچونی ئەو شارەزا سیاسییە، ئەمریكا ڕێوشوێنەكانی دژ بەئێران لەسەر ئاستی و ئەمنیش  توندتر دەكات دوای ئەم پێشهاتە نوێیانەی عێراق.