■ پەیكار عوسمان .. گەورەترین کێشەی ئۆپۆزسیۆنی ئێمە، ئەوەیە کە پێیوایە خەباتی شەقام کاری خەڵکە! هەر ئەوەی لە تەلەفزیۆنەوە خەڵك پەمپبدە، ئیتر تۆ ئەوەی لەسەرتە کردوتەو واجبی موعارەزەییت بەجێهێناوەو باقی ئیشەکە ئەبێ خەڵك تەواویکات. ئەمەش ڕێك یەعنی هیچ نەکردن، یەعنی ئێمە هێشتا موعارەزەی کرداریمان نیە، بەڵکو تەنیا موعارەزەی وەعزیمان هەیە، موعارەزەی فیعلی و موعارەزەی وەعزییش ئەزانی چەنێکیان فەرقەکە؟ هەر بەقەت وجودو غیابی موعارەزە، هەر بەقەت بوون و نەبوونی ئوپۆزسیۆن. ئەم خەلەلەیە وایکردوە کە لەسەر جادە، ڕێژوان شەهیدببێ لەبری هەڵسوڕاوێکی موعارەزە.  ئەمەیە وایکردوە کۆمەڵێك ئەگیرێن و کابرای موعارەزە لە تەلەفزیۆنەوە داوای ئازادییان بۆ ئەکات، لەکاتێکا ئەبوو ئەو خۆی گیراوەکەبێت.  ئەمەیە وایکردوە شەقەکان و دارەکان خەڵکێکی تر ئەیخۆن لەبری سەرکردەو چالاکانی موعارەزە. ئەمەشە وایکردوە موعارەزە لەبری ئەوەی پێشڕەوبێت، هەلپەرستبێ و سوار شەپۆلبێ و مساوەمەو مفاوەزات بە قوربانیەکانەوە بکات، نەك ئەوەی خۆی قوربانیدەرەکەی شەقام بێت. بۆچی موعازەرەی ئێمە لەباشترین حاڵدا پەرلەمانییەو ناتوانێ شەقامیی بێت؟ بۆچی ناتوانێ هەدەپەیی بێت؟ بۆچی خەباتی شەقام بە کاری خەڵك ئەزانێ و بە ئەركی خۆی نازانێ؟ بۆچی قسەکەرو نەسیحەتکەرە، کارکەرو قوربانیدەر نیە؟ وەڵامەکەی زۆر کورت و ئاسانە، چونکە موعارەزەکەمان پەروەردەی سیاسیی نیە. سەیرکە تۆ کە هەڵسوڕاوی گۆڕانیت، هیچ فەرقت نیە لەگەڵ هاوڕێکەت کە هەڵسوڕاوی گۆڕان نیە، بەڵام ئەگەر کادری پەکەکەبیت جیاوازیت زۆرە لەگەڵ ئەویتر کە کادری پەکەکە نیە، چونکە لە دووەمیانا پەروەردەیەك لەئارادایە. هەموو تەڤگەری هەولێر ناگەنە هەزار کەس، بەڵام ئەتوانن چەن سەد کەسێك بهێننە سەر جادەو خۆپیشاندان بکەن، گۆڕان سەد هەزار دەنگی هەیە لەوێ، بەڵام ناتوانێ کادری مەکۆو بازنەکانی خۆشی بهێنێتە سەر جادە، لەبەر ئەوەی کادرەکەی تەڤگەر پەروەردەیەکی هەیە، ئیرادەو ئیلهامی تەحەدیی لێوەرئەگرێ، بەڵام کادرەکەی گۆڕان پەروەردەیەکی سیاسیی تایبەتی نیە، بەڵکو هەر وەکو دەنگدەرەو خەڵکە عامەکە شیعارات و قسەی گشتی هەیە، بۆیە ئیرادەکەشی بەشی ئەوە ناکات کە تەحەدیی گەورەی پێبکات. هەڵبەتە من لەگەڵ حیزبی ئایدیۆلۆژی و تەڵقینی ئایدیۆلۆژیی نیم، بەڵام لەگەڵ هیچیش نیم، (سفر پەروەردە) کارەساتە، کادر نابێ بۆش بێت، ئەبێ لەنێوان تەڵقین و سفر، پەروەردەیەکی مامناوەند هەبێ کە کادر لە خەڵکی تر جیابکاتەوە، بایی ئەونەش ئیرادەی بداتێ کە بتوانێ تەحەدی و پێشڕەوی بکاو قوربانی بدا. دۆخی ئێستا چەن خراپە، دوو ئەونەی تریش خراپ بێت، هێشتا خەباتی شەقام کاری خەڵك نیە، چونکە کارەکە ئەبێ ڕێکخراوبێ!! کاری ڕێکخراویش کاری حیزبە نەك کاری شەعب، شەعب هەر ئەوەی لەسەرە دوای هەبوونی خۆپیشاندانەکە قەرەباڵغی بکات، نەك ئەوەی خۆی دروستی بکات. ئەمەوێ بڵێم، گەمژەییە هێزی موعارەزە، خەباتی شەقام بە کاری خەڵك بزانێ و خۆی نەیەتە مەیدان. بەڵام گەمژەییشە پەروەردەت نەبێ و بەتامابیت بتوانی ئەمە بکەیت! بۆ ئەوەی موعارەزەی ئێمە لە پەرلەمانییەوە بپەڕێتەوە بۆ شەقامیی، ئەبێ جۆرێك لە پەروەردەکردن و پێگەیاندنی کادر دەستپێبکەن، لەبەر ئەوەشی ئەمە کارێکی هێواشەو کاتی ئەوێ، کەواتە ئومێد هەڵچنین لەسەر خەباتی شەقام جارێ کاتی نەهاتووە. ئەبێ کادری خاوەن ئیرادە بخەیتە سەر شەقام بۆ ئەوەی خەڵك لەدەوریان کۆببێتەوە، نەك ئەوەی لە ئیعلامەوە قسەی زل هەڵدەیتە سەرجادەو بەتامابیت خەڵك لەدەوری قسە کۆببنەوە! داینەمۆی شەقام ئەبێ خۆت بیت، نەك قسەکانت.

■عەبدولرەزاق شەریف.. میللەتانی دواکەوتو، درەنگتر لە بیانی و دوژمنەکانیان، لە کلتور و فەرهەنگی خۆیان، جیۆپۆلەتیک و ستراتیژی خاک و  نیشتمانەکەیان تێدەگەن. هەربۆیە قەواڵەیان، چارەنوسیان بەدەستی بێگانە دەنوسرێ و دەخوێندرێتەوە. کورد، تائێستاش لە تەرازوی بازاڕی سیاسەت و ململانێیبەرژەوەندی هێزە نێودەوڵەتییەکان، تێناگات، کە لەپێناویدا، سەدان جەنگی خوێناوی هەڵگیرساوە و لەناویدا، سەدان میرو میرنشین و حوکمڕانێتی دروستبوەو تواوەتەوە، سەدان نمونەی شکاندن و دروستکردنی پاڵەوانەکانی و گەوجاندنی بەکۆمەڵ، لە مێژوەکەیدا، دوبارەبوەتەوە، ئەم هەر تەماشاکەرو یاریپێکراو بوەو سەنگی لە تەرازوەکەدا نەبوە. لە پەنجا ساڵی رابردودا، سەنگ و قورسایی ئاکار و بیری سیاسی نەوشیروان مستەفا بەرامبەر ئەو ماکینە سیاسی، ئیستیخباراتی و ئیعلامییە گەورەی هێزە نێودەوڵەتی و عێراقییەکان لەتای تەرازوەکەدا، دەبینرێ، بێگومان نەیار و کۆنەپەرەستانی ناوخۆش بەدرێژایی ئەو نیو سەدەیەی رابردو، پشتیوان و بەشێکی بەهێزی ئەو ئەجێندایە بون کە ئامانج لێی شکاندنی شکۆ و کەرامەتی میللەتەمان بوە. دواجارو نەوشیروان مستەفا بە مەرگی، ریسی پەنجا ساڵەی گشت ئەو هەوڵانەی کردەوە بە خوری و ئەوانی تر مردن و باڵای بیروباوەڕی وەک ستونێکی پتەوی ئەو مێژوە، بە قورسایی خۆی لە تای تەرازوەکەدا، مایەوە. ئەو کە بە خۆڕسک، خەسڵەت و خوڵق، سیاسییەکی ریالیستی بێفیز و بێمنەت بو، هیچ کات و لای هیچ کەس، خۆی لە باسی لێزانی و زانایی و سەروەرییەکانی نەداوە، بۆیە نەیارو دوژمن پێشتر و باشتر لە هاوڕێکانی خۆی دەیانناسی و دەیانخوێندەوە، پێش ناشتن و پێش ئێمەش ئەوان بون دەیانزانی گەر فریانەکەون، گردی زەرگەتە ئەبێتە نزرگەی تەریقەتی کوردایەتی بێ خەوش و سەدان نەوشیروان مستەفای تر بۆ کورد دەخوڵقێنێ. لەدوای 19/5/2017 ەوە، ئەو هێزانە، بە پشتیوانی ناوەندی هێزە ناوخۆییەکان، خورییەکەیان بەشێوازێکی تر دەڕێسن، بە ئاگا یان بێ ئاگا، راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، هەندێ ئۆرگان و کەسایەتی بزوتنەوەی گۆڕانیش کەوتونەتە تەڵەی ئەو پیلانە رێکخراوەوە، کە تیایدا جگە لە بیروباوەڕی خودی نەوشیروان مستەفا، هیچ کەس و هیچ حیزبێک بە بزوتنەوەی گۆڕانیشەوە، بەئامانج نەگیراوە، بۆ پێکانی ئەو ئامانجەشیان، لە دوو خەسڵەتی دیارو گرنگی نەوشیروان مستەفا ئەدەن، کە لە هەمو سەرکردەکانی مێژوی کوردی جیاکردوەتەوە: یەکەم/ ئیرسی موڵک و پارە ئەو چل ساڵی تەمەنی لە پۆلی پێشەوەی رێبەرایەتی شۆڕش و حیزبایەتی و تێکۆشانی گەلی کوردستاندا، بوە، بەدرێژایی ئەو مێژوەش، گا بە هاوکاری ناوخۆیی و دەرەوە، گا بە دەستکەوتەکانی حیزب و شۆڕش، بە چنگەکڕێ پارەی بۆ پرۆژە سیاسییەکانی وەرگرتووە و خڕکردوەتەوە. "نە لە حیزب و نە لە حکومەت، نە موچە نە هیچ ئیمتیازێکی لە ژیانی خۆیدا، وەرنەگرتوە، نە پارەی هەبوە، نە هیچ کات پەکی لەسەر پارە کەوتوە"، زیاتر لە چەندینجار و لەکاتی جیادا و بە شێوازی جیا و بە ئاشکرا ئەم قسەیەی لە زاری خۆیەوە راگەیاندوە. ئەو بۆ پێداویستییەکانی رۆژانەی، لە جلوبەرگ، خواردن و هەتا پاکەتی جگەرەکەی هاوڕێکانی بۆیان دابینکردوە، لەو پارەو موڵکانەش " کە تا لە ژیاندا، مابو وەک موڵکی گشتی لێی دەڕوانی" یەک دیناری بۆ خۆی و خێزانەکەی خەرجنەکردوە (لەوبارەیەوە سەدان سەرگوزشتە و یادەوەری تەدوینکراوە، لە ئایندە و لەکاتی خۆیدا دەنوسرێتەوە). دووەم/ ئیرسی مەعنەوی بەمانای گواستنەوەی رێبەرایەتی و پێگە و ئەرکە سیاسییەکەی بۆ یەکێ لە کوڕەکانی. کاک نەوشیروان، نەک بڕوای بەم چەمکی تەوریسی سیاسییە نەبوە، بەڵکو هەمو تەمەنی خەباتی و لە گشت وێستگەکانی کاری رۆژنامەوانی، فەرهەنگی، سیاسی و پێشمەرگایەتیدا، بە توندی بە گژیا چوەتەوە، ئەوەی یەک رۆژ و لە وێستگەیەکی ئەو خەباتەدا، هاوکاری بوبێت، ئەو راستییە دەزانێت "بەشێک لە تەمەنی سیاسی خۆی بۆ دژایەتی حوکم و دەسەڵاتی ویراسی تەرخانکردوە و هەزاران هاوڕێی شەخسی و نزیکی خۆی لەو پێناوەدا، شەهید بون" زیاتر لە چەندینجار و لەکاتی جیادا و بەشێوازی جیاو بە ئاشکرا ئەم قسەیەی لەزاری خۆیەوە راگەیاندوە. ئەو هەرگیز لەگەڵ مناڵەکانیدا، بەوشێوەیە هەڵسوکەوتی نەکرد، کە ئامادە یان راهێنانیان پێ بکات، بۆ جێگرتنەوەی خۆی و گەر بڕوای وا بوایە، چ بە دەسەڵاتەکەی و چ بە راستگۆیی و بێ ڕیاییەکەی، دەیتوانی لەناو هاوڕێکانیدا، باسی بکات و بیچەسپێنێ. (لەوبارەیەوە سەدان سەرگوزشتەو یادەوەری تەدوینکراوە، لە ئایندە و لەکاتی خۆیدا دەنوسرێَتەوە). ئێستا روبەڕوبونەوەی ئەو پیلانە ناوخۆیی و دەرەکییە، ئەرکی پێشینەی رێکخەری گشتی و جڤاتەکانی بزوتنەوەی گۆڕان و خانەوادەکەیەتی. چی رویداوە ؟ چی روئەدا ؟ وێڵ بکرێت، بەرز راگرتن و نەمری نەوشیروان مستەفا بڕیار و بەرنامەی سیاسی گشتگیری گەرەکە. نەوشیروان مستەفا، هیچ موڵک و پارەیەکی شەخسی نەبوە، واریسی شەرعی و قانونی "گردی زەرگەتە و ئەوەی بە رەسمی و ناڕەسمی لە هەر جێگەیەک بەناوی نەوشیروان مستەفا"وەیە، تەنیا پرۆژە سیاسییەکەیەتی، کە خەونی بەدینەهاتوی بو، پارێزگاری و رێزگرتن لەو دو خەسڵەتە لەناوخۆی بزوتنەوەکەدا، ئەرکی هەموانە نەک تەکلیف و داواکاری. ئەوانەی بۆ دەستکەوتی شەخسی و بۆ بەرژەوەندی خۆیان نەوشیروان مستەفا دەکەن بە هاوشان و هاوشێوەی ئەو سەرکردانەی موڵک و ماڵی گشتییان داگیرکردوە، و دەیانەوێت بیکەن بە خاوەنی کۆمپانیا و پرۆژەی بازرگانی و کوڕەکانی دنە ئەدەن کە "رەمز" و رێکخەری گشتی بن، تەسلیم بە ئیرادە و پیلانی دەرەکی بون و دەبێ بزانن ئەو زاتە لە ژیانیدا، هیچ دەسەڵات و پۆستێکی حکومی نەبوە، تا بۆ داگیرکردنی موڵکی گشتی ئیستیغلالی بکات، هەر موڵک و ماڵێک بە گردی زەرگەتەشەوە کە بە وێنەی تۆماری (سورەت قەید)، لەسەر ناوی نەوشیروان مستەفا بێت، بە مامەڵەی کڕین و فرۆشتن و بە پارە و بە رێگەی یاسایی لە تاپۆ تۆمارکراوە و بۆ پرۆژەی بزوتنەوەکە بوە و هەر پرۆژەی بزوتنەوەکەش واریسی شەرعی و قانونی ئەو موڵک و ماڵانەیە و پێشتریش حیزب و دەسەڵاتدارەکانی هەرێم، بەدواداچون و لێکۆڵینەوەیان کردوە و دەتوانن چەندینجاری تر پێداچونەوە بکەن. نە یاسایەک هەیە گەمژە و بێئاگاکان بپارێزێت، نە مێژوش رەحمیان پێدەکات. 

■ سەردار عەزیز ... ئەم هوتافە یەکێکە لە هەرە سەرنجڕاکێشترین هوتافەکانی خۆپێشاندانەکانی ئەم ڕۆژانەی عێراق. بۆ من ئەم دروشمە فریودەرە. سەرەتا با بیر لە خەسڵەتی دەربڕینەکە بکەینەوە: یەکەم، ئەگەر بێتوو بە هێڵی بەکارهێنانی ئاسایی زمانی، یان قوتابخانەی ئۆکسفۆرد، یان میتۆدی ڤیگنیشتاین بیر بکەینەوە، ئەم دروشمە دەربڕینێکی ئاسایی زمانە بۆ چەمکێکی نائاسایی. هەتا ئەمرۆ لە جێگایەکی وەک عێراقدا، بە کوردستانیشەوە، کاتێک باس لە عەلمانیەت دەکرێت، چەمکی عەلمانیەت بەشێک نیە لە زمانی ئاسایی خەڵكی، بەڵکو زیاتر چەمکێکی تەکنیکی، بوغزێنراوی ناڕونە. ئەمە لە عێراق زیاتر وەهابوو چونکە حوکمی مەلا و دین لە ناو سوننە و شیعەدا لە عێراق زۆر زیاترە لە کوردستان. بۆیە لێرەدا دەبێت لە ئاست و مانای تایبەتی ئەم چەمکە بگەین لەم شوێن و ساتەوەختە تایبەتەدا، نەک بە مانا تەکنیکیە، زانستیەکەی عەلمانیەت. چونکە عەلمانیەت وەک مەترسیەک دەبینرێت لە سەرتاپا عێراقدا. لە ڕابوردودا بینیمان چۆن هێزە دینیەکانی کوردستان لە هەوڵی ئەوەدابوون کە مانای ئاسایی عەلمانی بکەن بە کوفر، وەک بەشێک لەو پرۆسەی گەوجاندنە کە هیزی ئاینی و ئایدەلۆژی پێی هەڵدەستێت بۆ دەستگرتن بە سەر عەقڵ و زماندا لە ئاستی گشتیدا. دووەم، بەڵام ئەگەر لە دیدی باختینەوە بیبینین، هاوارکردن بۆ عەلمانیەت، لە ساتەوەختێکی نائاساییدا، روداوێکە کە نائاسایی ئاسایی دەبێتەوە. باختین کاتێک باس لە رابیلێ دەکات لە رێگای کەرنەڤالەوە، کەرنەڤال وەک ساتەوەختێک دەبینێت کە نائاسایی دەتوانێت بێتە ناو ئاساییەوە و پاشان لە لایەن خەڵکیەوە قبوڵ بکرێت. ساتەوەختی خۆپێشاندان ساتەوەختێکی نائاساییە، کە دەتوانرێت ئەوەی کە وەک بڤە و تابو تەماشاکراوە بێتە ناو عەوامەوە. سێیەم، دەکرێت لە دیدی بۆردیوە، دیسانەوە بە هەمان شێوە بیبینین کە ئەمە سەرەتای رێگای عەلمانیەتە وەک شێوازێک. لێرەوە لە رێگای ئەم هات و هاوارانەوە زەمینە دەڕەخسێت بۆ ئەوەی هەنگاوە سەرەتاکانی رێگای دووری عەلمانیەت دەست پێبکات. سەرباری ئەمانە من گەشبین نیم، لە بەر ئەم هۆکارانەی خوارەوە: یەکەم، دروشمی عەلمانیەت، زۆر لاوازە، لە بەرامبەر حیکایەت و سەربوردە و ئەفسانە و خەیاڵ و بەرژەوەندی و هەست و سۆزی زۆری وابەستە بە هەردوو سوننە و شیعەوە. ئەوەی جێگای سەرنجە خۆپێشاندەران هاوار دژ بە تایفیەت دەکەن نەک ئاین. تایفیەت یەکێکە لە دەرکەوتەکانی ئاین، هەموو ئاین نیە. دیارە جێگای ئاماژەیە هەتا ئەمڕۆ بە دەگمەن نەبێت هیچ سیاسیەکی عێراقی نەیتوانیوە بڵێت عەلمانیەت بەڵکو هەموو چەمکی مەدەنیەت بەکاردەهێنن لە بڕیدا. بەڵام بێزاربوون لە تایفیەت، کە دەرکەوتەی باڵای دەسەڵاتی دینە لە عێراق و ناوچەکەدا، هەڵوێستێکی سیاسیە، نەک ژیاری. عەلمانیەت هەڵوێستێکی ژیاریە. عەلمانیەت یانی گرنگ نیە سوننەی یان شیعەی، گرنگ نیە موسوڵمانی یان موسڵمان نیت، هەرچیەکی بۆخۆتی بهێڵەوە و مەیسەپێنە بە سەر کەسدا. کاتێک عەلمانیەت دەبێتە جۆرێک لە سەپاندن وەک لە تورکیای ئەتاتورکیدا هەبوو، ئەوا عەلمانیەت دەبێتە دین. بۆی ەئەم پەرچەکردارە، حوکمی شیعە و سوننە لە کۆمەڵێل نوخبەدا دەبینێتەوە، کە لە ڕاستیدا زۆر قوڵترە لەوە. بۆیە ڕەنگە ئەو دڵخۆشیەی کە ئەم دروشمە هێناویەتی وەک موژدەیەک وەهابێت بۆ ئەوانەی کە دەیانەوێت دونیا عەلمانیانە ببینن، ئەمەش خۆشحاڵیەکی ناواقیعیە.  دووەم، ئەوە کێیە هاوار دەکات، بە زۆری گەنجی شیعەن. بینین دروشمەکە لە هەناو ئەم چوارچێوەیەدا زۆرمان پێدەڵێت. نوکتەیەک هەیە لە ئایرلەندای باکور، کە ئەوانیش بە دەست کێشەی تایفیەتەوە دەناڵێنن، دەڵێت، یەکێک لە یەکێکی تر دەپرسێت، ئایا تۆ کاتۆلیکی یان پرۆتستانت، لە وەڵامدا دەڵێت، عەلمانیم، ئینجا ئەویتر دەپرسێت، کاتۆلیکێکی عەلمانیت، یان پرۆتستانێکی عەلمانی. بە هەمانشێوە سوننەیەکی عەلمانی، مەبەستی جیاوازە لە شیعەیەکی عەلمانی. وەک چۆن مەسیحیە ڕۆژهەڵاتیەکان چالاکانە بەشداربوون لە گەشەدان به فیکری ناسیونالیزمی عەرەبی، نەک لە بەر گێڕانەوەی مەجد بۆ عەرەب، کە عەرەبە موسوڵمانەکان وەهایان دەبینی، بەڵکو بۆ وەلاخستنی چەمکی دینی و زەمینە سازان بۆ هاوڵاتی هاوبەش. بۆیە کاتێک گەنجێکی شیعە هاوار دەکات بۆ عەلمانیەت جیاوازە لە سوننەیەک، هەروەها جیاوازە لە کوردێک. جێگای سەرنجە عەلمانیەت لە کوردستان لە لایەن خەڵکانێکیەوە قۆرغکراوە کە لە ئەنجامدا وەک پرۆسەیەک بەرەو داخزان دەڕوات لە بڕی هەڵکشان.  سێیەم، کۆمەڵگای ئیسلامی پیویستی بە حوکمی دینیە بۆ ئەوەی تێبگات لە دین. ئەمە بە ڕونی لە ئێران دەبینین، لە تورکیاش ئێستا لە بڕەودایە، ئەوا لە عێراقیشدا دەستی پێکردوە. ئەم پەرچەکردارە بەرامبەر دین و بینینی عەلمانیەت وەک بەدیل دیدێکی هەڵەیە، چونکە عەلمانیەت دین نیە و بەدیلی دین نیە، بەڵکو جۆرێکە لە رێکخستنی بەهاکان لە پانتاییەکانی تایبەت و گشتدا.  چوار، دەرچون لە ئیپستمۆلۆژیای دینی سەختترین کارێکە کە مرۆڤ بتوانێت بیکات لە ژیانیدا، زۆرینەی خەڵك لە دینەوە دەگوازنەوە بۆ ئایدەلۆژیا، ئەمە تەنها گۆڕینی جۆری جلوبەرگە، نەک وەرچەرخان. مرۆڤی ئایدەلۆژیا وەک مرۆڤی دینی هیچ نیە جگە لە رۆبۆتێک کە رستەی ئامادەکراو، هەڵویستی بۆ داڕێژراو، نەبونی سەربەخۆیی، نەبونی هەڵوێستی تایبەت، و زۆر بواری تر. دەتوانم هاوشان بە ئەلبێر کامۆ بڵێم کە ئایدەلۆژیان هەبوو ئەخلاقت نیە. ئەخلاق بە مانای ئەوەی هیچ تایبەتمەندیەکت نیە، سەربەخۆییت نیە، لە سەر بنەمای ئەخلاقی هەڵویست وەرناگریت. پێنج، سەرەتانەکە عێراقە. وڵاتی عێراق بۆ خەڵکی عێراق دروست نەکراوە، خەڵكی عێراق بۆ عێراق بەرهەم دەهێنرێت. ئەم پرۆسەیە چەندین جینۆسایدی بەرهەم هێناوە. عێراق بۆ ئەوانی تر دروستکراوە، بۆ هاوسەنگی هێز، بۆ ئامانجی جیوپۆلەتیکی، بۆ گۆڕەپانی ململانێ، بۆ ئاسیشی وزە، زۆر ئامانجی تر کە دوورن لە ئامانجی خەڵکی ناو ئەو نەخشەیە. ئەم دوو پرۆسەیە سەرچاوەی ئازارێکی زۆرە. لە کۆتاییدا مرۆڤی عەلمانی ڕاستەقینە ئەو کەسەیە هەرگیز دڵی بە دروشم خۆش ناکات. چونکە هەموو وروژانێکی جەماوەری بەشێکە لە توقوسە دینیەکان. مرۆڤی عەلمانی تەنیایە و دەیەوێت ژیانی خۆی بژی.

■ ئاراس فەتاح... کاتێک وینستۆن سمیث و جولیای خۆشەویستیی، کە دوو پاڵەوانی شاکارەکەی جۆرج ئۆروێڵن لە رۆمانی ١٩٨٤، لەلایەن حیزبەوە دەگیرێن و بەتۆمەتی دژایەتییکردنی سەرۆک یان دەوڵەتەکەی براگەورە زیندانیدەکرێن، یەکێک لەوانەی ئەشکەنجەی وینستۆن سمیث دەدات کەسێکە بەناوی ئۆبراینەوە. ئۆبراین لە وەزارەتی خۆشەویستیی دەوڵەتە تۆتالیتارەکەی براگەورەدا Big Brother وەکو جاسوس کاردەکات و بەرپرسی لێپێچینەوەیە لە وینستۆن سمیث و ھەموو میتۆدێک بەکاردەھێنێت بۆئەوەی عەقڵی ئەم زیندانییە لەو شتێتیتییەی کە تووشی بووە، پاکبکاتەوە. دیارە لەم دەوڵەتەی براگەورەدا تەنھا ئەو کەسانە رەخنە لە حیزب و سەرۆک دەگرن کە کێشەیەکی عەقڵییان ھەبێت. لەکاتی لێپێچینەوە و ئەشکەنجەداندا وینستۆن سمیث بە ئۆبراین دەڵێت: „شتێک لە مرۆڤدایە کە بەھێزترە لە ئێوە“. ئۆبراینیش بە مەسخەرەوە لێی دەڕوانێت و دەپرسێت: „ئەو پرنسیپە چییە کە دەسەڵاتی ئێمە تێکدەشکێنێت؟“ وینستۆن سمیثیش سەرەڕای ئەوەی دەزانێت کە ئارگیومێنتەکەی لەو چرکەساتەدا لاواز و بێھێزە، وەڵامی دەداتەوە دەڵێت: ئەوە „روحی مرۆڤ“ە. لە کۆتایی رۆمانەکەدا وینستۆن سمیثیش بڕوا بەوەدەھێنێت کە دوو زائید دوو دەکاتە پێنج، چونکە حیزب وای دەوێت. حیزب و دەوڵەتی براگەورە تەنھا چاودێریی ڕەھای مرۆڤەکان ناکەن و سانسۆر لەسەر بیرکردنەوە و ھەڵسوکەوتیان دانانێن، بەڵکو دەتوانن بە تێرمەکەی ئۆروێڵ، Newspeak واتە زمانێکی نوێیش بۆ کۆمەڵگا بەرھەمبھێنن و لەڕێگایەوە دەستکاریی پێکھاتی بیرکردنەوەیان بکەن. کۆمەڵگا لەم جیھانە دیکتاتۆرییەدا دابەشدەکرێت بەسەر ئەوانەی کە دڵسۆزی سەرۆک و حزبن، دروست بیردەکەنەوە و مرۆڤی ئاسایین. ئەوانەشی کە دوژمنایەتی براگەورە دەکەن خەلەلی عەقڵییان ھەیە و شێتن. حیزب و دەوڵەتەکەی براگەورە لەرێگای میدیا و وەزارەتەکانیەوە لەوێنەی وەزارەتی حەقیقەت و وەزارەتی خۆشەویستیی و وەزارەتی ئاشتیی و ھتد، نەک تەنھا دەستکاری بیرکردنەوەی تاک و گروپەکانی کۆمەڵگا دەکەن، بەڵکو زمانێکی نوێشیان بۆ بەرھەمدەھێنن کە دەبێت ھەموو پێی بدوێن. ھەر کەسێکیش بڕوا بەو چەمک و دەستەواژە و ڕستانە نەکات کە موڵکی حیزبن و نەیانکات بە بەشێک لە ژیانی ناوەکیی خۆی، دەبێت بە دوژمنی دەوڵەت و حیزب و براگەورە. ئاشکرایە کە یەکێک لە دروشمە سەرەکییەکانی ناو دەوڵەتەکەی براگەورەی رۆمانی ١٩٨٤دا بریتیی بوو لە „ئازادیی کۆیلایەتییە“ و ئەم رستەیەش دەبوو ھەمووان دەرخیان بێت. لە کوردستانیشدا سیاسەتێکی مەترسییداری دامەزراندنی کولتووری براگەورە لەگەڕدایە بۆئەوەی ببێت بە واقیعی باو لەناو ھەموو پێکھاتە سیاسییەکاندا. واقیعێک کە وا لە ھەموو رۆشنبیرێکی دەربار بکات ھەڵبسێتە سەرپێ و دەست بە سنگییەوە بگرێت و ملیشی کەچبکات کاتێک باس لە سەرۆک بکات و سیاسەتمەدارە پۆپۆلیستییەکانیش دەبێت لەھەموو قسە و نووسینێکدا باس لە خۆشەویستیی قووڵی خۆیان بۆ فیکری سەرۆک بکەن و بە گێڕانەوەی یادەوەرییەکانیشیان لەگەڵ خودی سەرۆکدا، زەڕکەشی وەلائەتی ڕەھای خۆیان بۆ رێبازەکەی نماییشبکەن. حیزب وەکو لە رۆمانەکەشدا ھاتووە، مۆدێلێک لە „بیرکردنەوەی دووفاقەیی“ Doublethink بەرھەمدەھێنێت کە ئەندامەکانی ئامادەدەکات بۆ قبوڵکردنی ھەموو پارادۆکس و ناکۆکییەک کە لە سیاسەتی حیزبدا بەرھەمبێت. بۆنموونە ئاساییە سەرۆک ھەڵەی ستراتیژیی یان خیانەت بکات و ئەم ئەکتەش بە دووربینیی یان نیشتیمانپەروەریی بفرۆشرێتەوە، چونکە سەرۆک ھەمیشە لەپێناو بەرژەوەندی گشتییدا بڕیاردەدات. ھەرکەسێکیش گومانی لەوە ھەبێت سەرۆک ھەڵەی کردووە، وەکو جەستەیەکی نامۆ مامەڵەی لەتەکدا دەکرێت. حیزب ھەیە لە قۆناغێکدا ھەڵگری ھەندێ دروشم و گوتاری سیاسیی قەبەیە، بەڵام کە لێی ھەڵدەگەڕێتەوە وەکو ستراتیژێکی نوێی پراکماتیزمی سیاسیی نماییشدەکرێت و ئەوانەشی بەرگریی لە پرنسیپە کۆنەکانی دەکەن، دەکرێن بە خائین و دوژمنی رێبازی سەرۆک. ھەر کاتێکیش ئەندامانی حیزب گومانیان لە گۆڕانکارییە بونیادییەکانی ناو حیزب و گوتارە نوێکانی براگەورە ھەبێت، دەکرێن بە مەترسیی و لادەر لە رێبازی سەرۆک و لەحیزبەکەدا پرۆسەی تەسفییەکردنیان دەستپێبکات. یان لە خراپترین حاڵەتدا ھەر کەسێک لە گەمەو ھاوکێشەکان تێنەگەیشت یان نەیتوانی خۆی لەتەکدا بگونجێنێت وەک شێتێکی ناو کۆمەلگا وێنادەکرێت و وەک مەترسییەک بۆ ژیانی گشتیی ھەڵدەسەنگێنرێت و چارەسەری دەروونی بەزۆری بۆ دابیندەکرێت. دیوێکی تری ئەم ستراتیژەش بەرھەمھێنانی دونیابینییەکە کە نەک تەنھا دەبێت ھەموو کەسێک وەک وینستۆن سمیث لە کۆتاییدا بڵێیت دوو زائید دوو دەکات بە پێنج، چونکە حیزب وادەڵێت، بەڵکو دەبێت ھەموو تاکێک لەڕووی سایکۆلۆژییەوە لەسەر ئەو دۆخە ڕابێت و قەناعەت بەخۆی بھێنێت کە ئەمە کۆمەڵگای ئێمەیە و دەبێت قبوڵی ئەم واقیعە بکەین، چونکە دەستکارییناکرێت. ئەو واقیعەش دۆخی بەئاساییبوونی کولتووری براگەورە و بەپیرۆزکردن و بەرگرییکردنە لە ئایدیای سوڵتانیزم، ئەوسا ھی خودی براگەورە بێت یان باوانی لەناو پێکھاتی حیزبە کوردییەکاندا. بۆ بنجبەستکردنی ئەم مۆدێلەش حیزبەکان سیاسەتمەدار و رۆشنبیری زۆریان بەرھەمھێناوە کە دەتوانن بە میتۆدی „بیرکردنەوەی دووفاقەیی“ تیۆریزەی کولتووری بەبراگەورەکردنی حیزب و دەوڵەت و سیاسەتی بۆ بکەن و بەم میکانیزمەش شەرعییەت بە بنەماڵەییکردن و بە سوڵتانییکردنی سیستەمی سیاسیی لە ژیانی حیزبیی و حوکمڕانیی ئێمە بدرێت. بەدیوەکەی تردا پرۆسەیەکی میدیایی مەترسیداری دژە فیکر و رۆشنبیریی Anti-intellectualism لەئارادایە کە جەوھەری ھەموو ھێزێکی دیکتاتۆرییە. پرۆسەیەک کە ماشێنێکی گەورە لەپشتییەوەیە بۆ کوشتنی بەھای رۆشنبیر و فیکر و زمان و کردەی بەرگریی. ستراتیژێکی سیاسیی لە پشت پیشەسازیی وێناکردنی رۆشنبیرەوە ھەیە بە بوونەوەرێک کە چیدی ئەو کەسە فیکرییە نییە خاوەن پرنسیپ و داکۆکیکەر و بەرگرییکەر بێت لە ماف و بەھا ئینسانیی و گەردوونییەکانمان، بەڵکو ئەم بوونەوەرە مەھزەلەیەکی گەورەیە. فەرھاد پیرباڵیش لەمڕۆدا بووە بە مۆدێل و کەرەسەیەک نەک تەنھا بۆ پارتی، بەڵکو بۆ زۆرینەی حیزب و دەزگا میدییاییەکانی تریش. بەمەھزەلەکردن و یەکسانیکردن و بەرجەستەکردنی رۆشنبیر لە کەسی فەرھاد پیرباڵدا ئەو ستراتیژەیە کە زۆرینەی سیاسییەکان و میدیا حیزبییەکان لە پرۆسەی بەبازاڕکردنی بەردەوامی ئەم دیاردەیەدان و لەڕێگای بەئامادەکردنی بەردەوامیشی لەناو رووبەری گشتییدا کاری لەسەر دەکەن. کێشەکە تەنھا ئەوە نییە ئەمەی کە ڕوودەدات کۆمیدیایە یان تراژیدیا، چۆن ڕاڤەی شێتێتی دەکەین و کێ توشی خەلەلی عەقڵیی بووە، سەرۆک و حیزبەکان یان رۆشنبیرەکانیان؟ ئایا شێتەکان ئاساییشی کۆمەڵگا تێکدەدەن یان سەرۆک و حیزبەکان، ئایا سیاسییەکان پێویستە لەناو کۆمەڵگادا بپارێزرێن یان کۆمەڵگا لە سیاسەت؟ فەرھاد پیرباڵ بە پاساوی تێکچوونی باری دەروونیی زیندانییدەکرێت، چونکە گوایە بووە بە ھۆکارێک بۆ تێکدانی ژیانی گشتیی لەکۆمەلگادا، کەچی سەرۆکی حیزبێک کە خۆی وتی گەر ریفراندۆم سەری نەگرت و دەوڵەتمان دروست نەکرد، بڵێن ئەم پیاوە شێتە و چیم لێدەکەن بیکەن! کەچی سەرەرای ئەو ھەموو کارەساتە ئەمنیی و نیشتیمانیی و ئینسانییەی کە لە ئەنجامی ئەم شتێتییە کە خۆی ناوی ناوە، بەرھەمی ھێنا، ھیچ ئیجرائاتێکی سیاسیی و ئەخلاقیی و یاسایی و پزیشکیی بەرامبەر نەکرا! بەدەر لەمانە، بەبۆچوونی من ستراتیژێکی ورد لە بێبەھاکردن و بێنرخکردنی فیکر و رۆشنبیر و بەرھەمھێنانی گوتار و کردەی رەخنە لەگەڕدایە بەرامبەر بە پیرۆزکردنی حیزب و جەستەی براگەورە لەلایەن رۆبۆتە فیکرییەکانی ناویان. خواستێکی پەنھان و ئاشکراش لەم سیناریۆ و دەرھێنانەی وێرانکردنی بەھا فیکریی و ئەخلاقییەکانی کۆمەڵگای ئێمە لەناو حیزب و لای سیاسیی و دەزگاکانیان ئامادەیە کە لە جەوھەردا ئامادەسازییەکی سیستەماتیکییە بۆ ئاساییکردنەوەو نۆرمالیزەکردنی کولتووری براگەورەیی لە ناو حیزبەکاندا و قبوڵکردنی کولتووری سوڵتانیزمی سیاسیی بە مۆدێلە کۆن و نوێکەشی. زۆرینەی ڕەھای سیاسەتمەدارانی کورد گاڵتەیان بە رۆشنبیر دێت و کەمیش نین ئەو رۆشنبیر و سیاسییە تازەھەڵکەوتووانەی کە وەک کەسایەتی ئۆبراین لە وەزارەتی خۆشەویستیی حیزبەکەی براگەورەیاندا وەکو رۆبۆت کاردەکەن بۆ شکاندنی بەھای رۆشنبیر و چاودێریکردن و نابودکردنی ئەوانەی وەکو حیزب و بنەماڵە بیرناکەنەوە و کولتووری براگەورەیی بەپیرۆزناکەن و بەرگریی لە بەھا دیموکراسییەکانی ناو ژیانی سیاسیی حیزبیی و کۆمەڵگا دەکەن.

■ نیاز عه‌بدوڵڵا.. ئه‌وه‌ی له‌ كه‌ركوك روو ده‌دات ته‌نیا په‌یوه‌ندی به‌ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی ململانێكان نییه‌ له‌سه‌ر خاك و سامانه‌ سروشتییه‌كان و خاوه‌ندارێتی نه‌ته‌وه‌یی پارێزگاكه‌، به‌ڵكو ئه‌نجامی ئه‌و هه‌ڵه‌ ستراتیژیانه‌یه‌ به‌ درێژایی 15 ساڵی رابردوو له‌ لایه‌ن به‌رپرسانی كورد له‌و شاره‌ به‌ ناوی كوردایه‌تی و قۆستنه‌وه‌ی دۆخی هه‌ستیاری شاركه‌ ئه‌نجام دراون. دۆسیه‌ی ئه‌منی له‌و نێوانه‌ دۆسیه‌یه‌كی به‌كارهێندراو بووه‌ بۆ سه‌ركوتكاری پێكهاته‌كان و یه‌كلاكردنه‌وه‌یململانێ سیاسییه‌كان و ئه‌نجامدانی دزی و تاوانكاری و ترساندنیان، هه‌روه‌ها ئه‌نجامدانی ساخته‌كاری له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان. بۆشایی ده‌سته‌به‌ری ئاسایش به‌ ته‌نیا به‌رامبه‌ر به‌ پێكهاته‌كان نا، به‌ڵكو له‌ لایه‌ن هێزه‌ كوردییه‌كان رێگایه‌ك بووه‌ بۆ سه‌ركوتكاری به‌رامبه‌ر به‌ به‌شێك له‌ دانیشتوانی كوردی ئه‌و شاره‌ و له‌ناوبردن و كوشتنی رۆژنامه‌نووسان و، ئه‌شكه‌نجه‌دان و كوشتنی لایه‌نگرانی هێزه‌ كوردییه‌كان.  پارتی و یه‌كێتی له‌ رووكه‌شدا شه‌ڕی ناسنامه‌ و به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانیان كردووه‌ له‌ كه‌ركوك، به‌ڵام ئه‌وان له‌ شاره‌كه‌ ره‌نگ كردنی پرده‌كان و ناونانی گه‌ڕه‌كه‌كانیان له‌سه‌ر بنه‌مای حیزبی دابه‌ش كرد، وه‌ك گه‌ڕه‌كی شۆراوی پارتی و گه‌ڕه‌كی شۆراوی یه‌كێتی. ئه‌وان له‌ په‌نای بانگه‌شه‌ی نه‌ته‌وه‌ییاندا خاوه‌ن ئاسایشی پارتی و ئاسایشی یه‌كێتی بوون و ماوه‌ ماوه‌ هه‌ردوو ده‌زگاكه‌ یه‌كتریان تۆمه‌تبارده‌كرد به‌ ئه‌شكه‌نجه‌دان و كوشتنی لایه‌نگرانی یه‌كتری. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی له‌ شه‌ڕی به‌رنگاربوونه‌وه‌ی رێكخراوی تیرۆریستی داعش له‌ پارێزگاكه‌ له‌بری ناوهێنانی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان، ململانێی ده‌ستبه‌سه‌ردا گرتنی بیره‌ نه‌ته‌كانیان كرد و پێشمه‌رگه‌ی پارتی و پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی له‌ میدیاكان پێشه‌نگییان بۆ شكاندنی یه‌كتری كرد تا له‌به‌رامبه‌ر شكاندنی یه‌كتری خۆیان دڵسۆزتر له‌ هێزی به‌رامبه‌ر بۆ كه‌ركوكییه‌كان وێنا بكه‌ن، به‌ڵام دواتر ئاشكرابوو به‌یه‌كه‌وه‌ تا چه‌ند ساڵی داهاتوو نه‌وتی ئه‌و پارێزگایه‌یان فرۆشتووه‌ و به‌شێوه‌ی پێشینه‌ پاره‌كه‌یان وه‌رگرتووه‌. ئه‌م دوو هێزه‌ تا ئێستاش، به‌ تایبه‌ت له‌ دوای رووداوه‌كانی 16 و 17ی ئۆكتۆبه‌ر ستراتیژییه‌تێكی جیاوازتریان نییه‌ له‌وه‌ی پێشتر له‌ كه‌ركوك هه‌یانببووه‌ و پیاده‌یان كردووه‌. له‌ به‌رامبه‌ردا هێزه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م دوو هێزه‌ش هێند بوێر نین له‌سه‌ر بنه‌مای دیموكراسی و به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانی ئاشتیانه‌ و "كه‌ركوك بۆ هه‌مووان" بڕیار بده‌ن، به‌ڵكو كوردایه‌تی و شۆڤینیزمیان كردۆته‌وه‌ بنه‌مای بڕیار و هه‌ڵوێسته‌كانیان.

■ عەبدوڵا حەوێز .. - بەپێی کەناڵی رووداو و داتاکانى حکومەت خۆى، حکومەتی هەرێم ساڵانە سێ و نيو مليار دۆلار لە بەرهەمهێنانى کارەبا سەرف دەکات (١) - لەگەڵ سەرفکردنی ئەم پارەیە حکومەتی هەرێم تا ئێستا لەرێی کەرتی تایبەتەوە ٥٠٠٠ میگاوات کارەبای بەرهەم هێناوە (١) - واتە ئەگەر داتای سێ ساڵی ٢٠١٥-٢٠١٦-٢٠١٧ وەربگرین، حکومەتی هەرێم ١٠ ملیار و نیو دۆلاری لە بەرهەمهێنانی کارەبا سەرفکردووە - لێرە بە پشت بەستن بە سەرچاوەى باوەڕپێکراو روونی دەکەمەوە چۆن زیاتر لە ٧٠٪ی ئەم پارەیەى بۆ کەرتە سەرفکراوە، گەندەڵی و بەهەدەردانی بودجەى گشتیە . ئایا دەتوانی بە دە ملیار و نیو دۆلار چی بکەى: . - تێچووی بەرهەمێنانی کاتژمێژێک کارەبا بە وززەى خۆر ٣٠ دۆلارە (٢) - واتە تێچووی بەرهەمهێنانی ٥٠٠٠ میگاوات کارەبا لەرێی ووزەى خۆرەوە: 1314000000 (ملیارێک و سێسەد و چاردە ملیۆن دۆلاره) - تێچووی بەرهەمێهانی ١٠هەزار مێگاوات کارەبا (واتە دووقاتی ئەوەی ئێستا لە هەرێم هەیە) لەرێی ووزەى خۆر: 2628000000 (دوو ملیار و شەشسەد و بیست هەشت ملیۆن دۆلاره) - تێچووی گەشەپێدان و فراوانکردن و مۆدێرنکردنی راکێشانی کارەبا بۆ ماڵان: 1300000000 (ملیارێک و سێسەد ملیۆن دۆلار) - چاندنی زیاتر لە پێنج ملیار دار لە سەرانسەری کوردستان (کە کوردستان دەکات بە سویسرای رۆژهەڵات): یەک ملیار دۆلار (خۆى ٨٥٠ ملیۆن دۆلاری تێدەچێت) (٣) - دروستکردنی ٤٠ بەنداوی بچووک و مامناوەند لە سەرتاسەری کوردستان: یەک ملیار دۆلار (زۆر گرنگە بۆ ژینگە و پاڵپشتی کشتوکاڵ و تەئمینکردنی ئاسایشی ئاو بۆ داهاتوو) (٤) - دروستکردنی هێڵی شەمەندەفەری خێرا بۆ بەستنەوەی دهۆک-هەولێر-سلێمانی: ١.٥ ملیارێک و نیو دۆلار (ماوەى نێوان هەولێر-دهۆک و هەولێر-سلێمانی دەبێتە کەمتر لە کاتژمێرێک) (٥) - دروستکردنی ١٠٠٠ مەکتەبی یەکجار پێشکەوتوو و مۆدێرن: ٢ ملیار دۆلار (٦) - بەرەوپێشبردن و مۆدێرنایزکردن و بەئۆنلاینکردنی کەرتی بانکی: ٥٠٠ ملیۆن دۆلار (زۆر گرنگە بۆ بزنس و پاڵپشتی (ستارتئەپ و entrepreneurship) - یارمەتی و پاڵپشتی پرۆژەى بزنسی بچووک (ستارتئەپ و entrepreneurship): ٥٠٠ ملیۆن دۆلار (کە دەبێتە هۆى دروستبوونی سەدان کۆمپانیای نوێ و بوژاندنەى هزری داهێنانکاری) (٧) . - کۆی گشتی هەموو ئەوانە ١٠ ملیار و نیو دۆلارە - ئەمە تەنها ئەم پارەیە کە لە کەرتی کارەبا دزراوە یان دیار نەماوە، ئایا ئەگەر هەموو کەرتەکانی تریش بەدواداچونی بۆ بکرێت و بە دروستی سەرفبکرایە ئێستا کوردستان لە کوێ دەبوو؟ . سەرچاوەکان: ١- بودجەى بەرهەمێنانی کارەبا، رووداو: https://www.facebook.com/…/vb.3638358203…/1911783948917399/… ٢- تێچووی بەرهەهێنانی کارەبا لەرێی ووزەى خۆر: https://www.independent.co.uk/…/solar-power-worlds-cheapest… ٣ - تێچووی چاندنی یەک ملیار دار بەپێی یانەى ئابوری جیهانی: https://www.weforum.org/…/pakistan-s-billion-tree-tsunami-…/ - نزیکەى هەشت دار دەتوانێت ساڵانە ئەو ئۆکسجینەى مرۆڤێک پێویستی پێیەتی دابین بکات، بەمەش ئەگەر بتوانرێت پێنج ملیار دار لە کوردستان بچێنرێت کە هەرێمێکی پێنج ملیۆن و نیویە، کوردستان دەبێتە یەکێک لە تەندروستترین هەرێمەکانى جیهان و پلەى گەرما دادەبەزێنێت و رژێرەى نەخۆشیش بەتایبەت شێرپەنجە بەرێژەیەکی گەورە دادەبەزێنێت: http://www.sciencefocus.com/…/how-many-trees-are-needed-pro… ٤- تێچووی دروستکردنی بەنداو بەپێی قسەی حکومەتى هەرێم خۆى:http://www.m9sharazoor.com/all-detail.aspx?jimare=5369 - بەپێی داتاکانى حکومەتی هەرێم خۆیان، نزیکەى ٧٠٪ی بارانی کوردستان بەفیرۆ دەچێت بەهۆى نەبوونی بەنداو بۆ گلدانەوەى ئاوەکە، ئەگەر ئەم بەنداوانە دروست بکرێن ئەوا زۆربەى ئەم بارانە دەتونرێت گلبدرێتەوە و دەبێتە کارتێکی گەورە لە بەرامبەر عێراق و ئاسایشی ئاو کە خەریکە هەرەشە لە تەواوى رۆژهەڵاتی ناوەرست دەکات بۆ داهاتوو دابین دەکرێت، ئەمە جگە لەوەى لەرووى کشتوکاڵ و دابەزاندنی پلەى گەرمی و لەرووى گشتیاریەوە سوودی گەورەى بۆ کوردستان دەبێت: http://www.rudaw.net/NewsDetails.aspx?pageid=115604 ٥- تێچووی دروستکردنی شەمەندەفەری خێرا بە درێژایی ٢٥١ کیلۆمەتر (٧٤٧ ملیۆن دۆلار) بووە لە تورکیا - رووبەری نێوان هەولێر-دهۆک ١٥٠ کیلۆمەترە و هەلێر-سلێمانی ٢٠٠ کیلۆمەترە:https://www.railway-technology.com/projects/ankara-istanbul/ ٦- دروستکردنی ئەم بڕە مەکتەبەش کێشەى دوو دەوامی و سێ دەوامی ١٠٠٪ ناهێڵێت:https://www.dwarozh.net/details.aspx?jimare=77779 ٧- پاڵپشتی ستارتئەپ و بزنسی بچووک دەبێتە هۆى بوژاندنەوەى یەکجار گەورە لە بواری بوژاندنەوەى کارتی ئابوری و دروستبوونی کەرتی تەکتەلۆژیا و داهێنان هاوشێوەى وڵاتانی ترى وەک ئیسرائیل: https://techcrunch.com/…/microsoft-revamps-its-startup-pr…/…

■ د. محەمەد كیانی ... ئەوەندەی ئاگادارم کوڕەکانی کاك نەوشیروان خۆیان بێبەری کردوە لەو کوتلە وکوتلەکارییەی هەندێ هەڵپەرست بەناوی ئەوان وبەناوی بە بنەماڵەکردنی بزووتنەوەی گۆڕان دەستیان داوەتێ لەناو بزووتنەوەکە بۆ دەست بەسەرداگرتنی گۆڕان بە بەرژەوەندی خۆیان دوورخستنەوەی لە بەرژەوەندی گشتی. خەڵك دەبێ ئاگری بن کا بترسێ!!! کوڕەکانی کاك نەوشیروان بەم هەڵوێستەیان کارێکی چاکیان کردووە، وە وەك میراتگرێکی شەرعی مڵك و ماڵی کاك نەوشیروانیش شتێکی باشتر دەکەن ئەگەر بێت و خەرجی کارەکانی ئەو تاقمە تێکدەرەی گۆڕان رابگرن و یارمەتیان ڵی چك بکەن لە ماڵی تایبەتی خۆیان کە بەمیرات بۆیان ماوەتەوە. ئەگەر ئەمەکێك بۆ گۆڕان وەفایەك بۆ کاك نەوشیروان ومیراتە سیاسیەکەی نیشاندەدەن دەبێ دۆخی ناوخۆی گۆڕان یەکلا بکرێتەوە ئینجا ئەوان ئەگەر بیانەوێ یارمەتی ماڵی شەرعیەت بدەن و هەروها دەتوانن چالاکوانی ئەکتیڤیش بن. هیوادارم لەئاستی پێویست بن بەرامبەر میراتی سیاسی کاك نەوشیروان. گۆڕان لەژێر هەڕەشەی مان و نەمان دایە بەدەست گەندەڵ و ناکارمە و هەڵپەرستەکانی چەند ساڵە لە قەڵمڕەوی گۆڕان بوونە. ئەم کەسانەی کە گۆڕانیان خستوەتە دۆخی نالەباری ئێستای. ئێستاش ئەوانە نە خاوەنی روئیای سیاسین و نە کارەکتەری چاک و چاڵاکی کۆڕان بوونە. بەڵکو بەملکەچی و ماستاوچیەتی و کوتلەبازی جێگەی خۆیان لەناو گۆڕان کردبۆوە، وە وەڕەنگە هەندێکیان دەستی حیزبەکانی دەسەڵات و دەرەکیشیان لەگەڵدا بێت بۆ دەستەمۆ و بێکاریگەرکردن و تێکدانی گۆڕان بۆ بەرژەوەندی خۆیان دوورخستنەوەی لە بەرژەوەندی گشتی. ئەمانە پێکهاتوون لەوانەی سەر بەژووری حوکمەت و پەڕلەمانن. چەندین کاربەدەستەکانی لەناو حوکمەت بوون و هەندێك ئەندام پەڕلەمانی هەولێر و بەغدا چەندین بەرپرسانی ژوورەکە لە دەوری یەکتر کۆبوونەتەوە دەیانەوێ گۆڕان بەو ئاقارەدا ببەن کە خزمەتی بەرژەوەندیەکانیان دەکات و ئەو گەندەڵیانەی لەناو حوکمەتی هەرێم و بەغدا کردوویانە بیانشارنەوە. ئەو دەستەیەی داندراوە بۆ هەڵبژاردنەکان دەبنە هۆی شکستی گۆڕان، خەڵکی هەولێردەنگ بە گۆڕان نادەن ئەگەر بێتو بەم شێوەیەی ئەوانە هەڵبژاردن بەڕێوە دەبەن کاندیدەکان دەستنیشان دەکەن. لە هەڵبژاردنی پەڕلەمانی بەغدا وتمان کاندیدەکان لاوازن کەس گوێی نەگرت، ئەم جارە دەستەی باڵای بەڕێوەبەری هەڵبژاردنیش لاواز و گەندەڵ و کوتلەچییە. دەبێ ئەوانەی تێکدەری گۆڕانن ناویان بهێندرێ، ئەو تێدەریەی ئەوانە دەیکەن لەملی کوڕانی کاك نەوشیروانی نەئاڵێندرێ، ئەوان ئەگەر بەکارهێندرابن تا ئێرە، لە ئێستادا ئەوان بەشێك نین لەو ململانێیەی ئەم هەڵپەرستانە لەگەڵ رێڕەوە گشتی و راستەکەی ناو گۆڕان کە بزووتنەوەکە لە پێناویدا دورست بووە. دەستەیەکی گەندەڵی ناکارامە لە کاتی دەستبەکاربوونیان لە حوکمەت و پەڕلەمان ئەم بزووتنەوەیان کردوەتە بارمتە و بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەکاری دەبەن. هەندێکیان دیارن و کەس لاری لێیان نییە، هەندەکەی تر رەنگە بە کاکڵەی گۆڕان دابندرێن بەڵام ئەوانە خەتەرترین دەستەن کە گۆڕانیان بەتاڵ کردوەتەوە لە جەوهەرەکەی و لە جەماوەریان دوورخستوەتەوە کەچی خەڵك شێرەبەفرینەیان لێ دورست دەکەن. ئەوانەش هەر بێجامە لەبەرە هەڵپەرستەکانی حیزبەکانی تری پێشانیانن بە هۆی ململانێی گەندەڵ و بێ ئیمکانیەتەکانی گۆڕانیان تێکداوە هاتوونەتە پێش. لە ئێستادا هەر ئەوەندە دەڵێم، گۆڕانخوازان ئەگەر خەمی گۆڕانیان لەبەرە و لە خەمی ئەوەدان گۆڕان بگەڕێتەوە سەر خولیای خەونەکانی دوروستبوونی دەبێ هەر ئەمڕۆ داوای هەڵۆەشاندنەوەی لێژنەی باڵای هەڵبژاردنەکانی پەڕلمانی کوردستان بکەن و لێژنەیەکی تری پاك و کاریگەر دابنێن، سەری مارە تێکدەرەکەی گۆڕان، مستەفا سەید قادری، لێ دوور بخەنەوە. بەم زووانە هەڵوێستەی ترمان لەسەر ئەم بابەتە دەبێت و ناوەکان ئاشکرا دەکەین وەك وەفایەك بۆ کاك نەوشیروان و گۆڕان. ئەگەر بکرێت پەیوەندی بە کاك نما و کاك چیاوە دەکەم بۆ زۆرتر رونکردنەوەی ئەو کارانەی بەناوی ئەوانەوە دەکرێت و هەوڵی ئەوانەی دەیانەوێ بەناوی بە بنەماڵەکردنی گۆڕآن بەرژەوەندیەکانیان بەرەوپێش ببەن یان بهێننەدی و روونترکردارەکانیان ئاشکرا بکردرێن. من هیچ بەرژەوەندیەکم لە ململانێەدا نییە، تەنها بەرژەوەندی گشتی و بزووتنەوەی گۆڕانن ئەگەر بکرێت لە خەتەری لەباربردن رزگار بکرێن و لەو بارە نالەبارە دەربهێندرێت.

■ هۆشیار عەبدوڵا.. ((ئەوەی وایکرد لەسەر ئەو باسە بێمە دەنگ ئەو حەملەیەیە کە بەهۆی گردەکەوە دەکرێتە سەر پێگە مەعنەویەکەی کاک نەوشیروان ، نەدەکرا ئەو قسانە نەکەم ، بێ گوێدانە ئەوەی کێ بە دڵیەتی یان دژە)). نەوشیروان مستەفا پێی وابو ، بە تاپۆکردنی ئەو گردە لە سەر خۆی پاراستویەتی لە داگیرکردن نەک داگیری کردبێت . بۆمێژو، کاتێک نەوشیروان مستەفا مەتر بە مەتری ئەو گردەی لە تاپۆ خستە سەرخۆی بەرپرسێکی یەکێتی دەمێک بو چاوی لەسەری بو گۆچانێکیشی لێ دانابو کە داگیری بکات ، دوایی لە دەستی دەرچو . نەوشیروان مستەفا و کێشەی گردەکە ؛ هەر لەگەڵ دامەزراندنی کۆمپانیای وشە، گردەکە بو بەسەرهێشە بۆ کاک نەوشیروان بەو پێیەی هەبون پێیان وابو کۆمپانیاکە دەکاتە پشک و دابەشی دەکات بەسەریاندا و لەگردەکە دەبنە شەریک ، کە ئەوەی زانی مەبەستی بو چارەسەرێکی بکات هەندێک پێشنیاری خستە ڕوو ؛  یەک ؛ وتی دەشێ بیکەمە وەقفی حکومی و دوای مردنی خۆم بگەڕیتەوە بۆ حکومەت ، هەر زو لەوە پەشیمانکرایەوە چونکە وتیان حزب و حکومەت یەکێکە و یەکێتی بە زویی داگیری دەکاتەوە بۆ خۆی و کۆمپانیاکانی دەیکەن بە پرۆژە. دو: هەوڵیدا بیکا بە میدیا ستی ( شاری راگەیاندنەکان) و تێکرای ناوەندەکانی میدیا بباتە ئەوێ ، یا زانکۆ و نەخۆشخانەی تێدا بکرێتەوە ، ئەوەشیان مەیسەر نەبو . کاک نەوشیروان مەتر بە مەتری لە تاپۆ کڕی وو خستیە سەرخۆی بۆ ئەوەی دەسەلات نەتوانێ بە قانونی لێیبسەنێتەوە و داگیری بکات و هەوڵی زۆریشیاندا ، بەلام لەگەڵ ئەوەشدا تاکە یەک لەحزەش نەوشیروان مستەفا ئەو گردەی وەک موڵکی تایبەت سەیر نەکردوە بەلکو بە مولکی گشتیی و بە موڵکی شاری سلێمانی زانیوە و لە لوتکەی بێ پارەیی گۆڕاندا کە وەخت بو یەکێتی و پارتی دەیانخنکاندین و پارەمان نەبو کەی ئێن ئێن بەردەوامی پێ بدەین ، ئامادە بو بەو هەمو کبریایەوە تەکلیف لە ئەم و ئەو بکات بەڵام ، ئامادە نەبو بستێکی گردەکە بفرۆشێ . نمونەیەکی زیندووتر : کە بوم بە مودیری کەی ئێن ئێن ئەمویست ستۆدێۆیەک لە تەنیشت بینای ئێستای کەی ئێن ئێن دروست بکەین ، پێویستی بە موافەقەی کاک نەوشیروان بو ، بەیانیەک باسەکەم لەگەڵ کردەوە گوتی ، دەبێ چەندین سنەوبەر ببریتەوە ، نابێت لێی گەڕێ ، تۆزێ ئیلحاحم کرد کە زەرورین، گوتی وازی لێبینە ئەو گردە هیی من نیە تا بە ئارەزوی خۆم داری ببڕمەوە و چیم بوێ تیای بکەم ، ئەوە ئەمانەتە و رۆژێ دێت دەبێ کەی ئێن ئێنەکەشتان ببەنە دەرەوەی ئەم گردە ، ئەوە موڵکی گشتیە ، تایبەت نیە . کە بەیاننامەکەی ۲۹ی۱ی ۲٠۱۱ی نوسیی ، ناردی بەشوێنما ، کە چوم بەیاننامە حەوت خاڵیەکەی خستە بەردەمم وتی رات چیە ، خۆت ئامادە بکە بۆ بەرنامەیەکی روبەرو لەسەری ؟ ، وتم بەیانەکە زۆر باشە ، و زۆریش پوختە ( بە چاپکراوی یەک ئەی فۆڕ بو) ، پێکەنی وتی ؛ بمدایەتە دەست فڵان و فڵان ( دو ناوی هێنا پێم باش نیە بیان نوسم ) بۆ ئەو حەوت خاڵە حەوت لاپەرەیان ئەنوسی ، پرسیاری کرد ئایا دەتوانین لە ئیعلام دیفاعی لێ بکەین و حەملەی بۆ بکەین ؟، وتم ؛بەڵی ،بەڵام گرفتێک هەیە ، وتی چیە ؟ وتم خاڵیکیان باسی دەستبەجێ گێرانەوەی مولک و ماڵی گشتی دەکات ، ئێمەش ئەم گردەمان لایە و باسیی دەکەن ، وتیی هەر زۆر باشە با باسی بکەن ئێمە ئینکاری ناکەین کە ئەم گردە مولک و ماڵی گشتی نیە ، هەر کات ئامادەبون ئەو موڵک و ماڵ و زەویانە بگێرنەوە بۆ حکومەت و دڵنیابوین داگیری ناکەن پێش هەمو کەس گردەکە دەگێرینەوە. کاک نەوشیروان لەگەڵ نەخۆشکەوتنیی کەوت بەسەر ململانێیەکی سەختدا لەگەڵ پارتیی ، پاشان سەرقاڵی زۆری بۆ دروستبو بە رێکەوتن لەگەڵ یەکێتی ئەگەر نا بریاری هەبو ئیستیقالە بدات لە رێکخەری گشتی ، هەر بۆ مێژو کە سەفەری یەکەمجاری ئەڵمانیای کرد ئیستیقالەکەی نوسی بو لە لاپتۆپەکەیدا بو دەیویست تەفەروغ بکات بۆ ئەوەی زۆر شت یەکلا بکاتەوە بەڵام خۆپیشاندانەکانی ئەوێ رۆژێ کە بۆ بزرکردنی کێشەی سەرۆکی هەرێم پارتی و یەکێتی گۆرانیان تۆمەتبار کرد و کودەتاکەی پارتی لە حکومەتدا و گێرانەوەی سەرۆکی پەرلەمان وایکرد کاک نەوشیروان ئیستیقالەکەی دوا بخات ( ئەمەی لە زیاد لە جارێک لە مەجلسی جیا جیا بۆ باسکردوین). موڵکی خەڵکن نەک حزب؛ دەبێ خەڵکی هەرێم ؛ هاوینە هەوارەکانی سەری رەش و دوکان و قەلاچوالان و دەباشان بە موڵکی حزب و بنەمالەکان نەزانێت ، دەبێ دامێنی گۆیژە بە هی بازرگانێک نەزانێت ، بیگومان دەبێت گردی زەرگەتەش بە هی گۆڕان یا هیچ کەسێک نەزانێت . گردەکانی سلێمانی : هەمو ئەو گردانەی لە سلێمانی هەن وەک (سی) شارەکە وان بۆ هەناسەدان، هەوای شار پاک دەکەنەوە لە تەپوتۆز ، نابێ ئاسان دەستبەردایان بین بۆ هیچ کەس و لایەنێک و دەبێ بگەرێندرێنەوە بۆ خەڵکی شارەکە ، سلێمانی لەهەرچی حزب هەیە گرنگترە ، حزب وەسیلەی خزمەتی شارەکەیە ، خوا ئەزانێ گۆڕان وەک حزب سبەی چی بەسەر دێت بەڵام سلێمانی دەمێنێت ، ئەوەی ئەصڵ و نەگۆڕە شارە، ئەوەی گۆڕاو نا جێگیرە حزبە، گۆڕان وەسیلەیە ، خزمەتی شار و خەلک و ژینگەکەی ئامانجە. بەڵام سەیرە لەوەدایە هەمو ئەو گردانەی داگیرکراون و کراونەتە ماڵ و تەلاری شەخصی و ئیشی تایبەتیان تیا ئەکرێ ودابەش ئەکرێن بەسەر دەستوپێوەندی بەرپرساندا وخانویان تێدا دروستدەکرێن و شوێنی نیشتەجێبونی خێزانین ، کەس باسیان ناکات بەڵام گردی زەرگەتە کە سەرچاوەی سەرهەڵدانی بزوتنەوەیەکە بۆ گۆرانکاری لە بەرژەوەندی گشتی و بستێکی نەفرۆشراوە هەمو باسی دەکەن . بە رای من لە رێکخەری گشتیەوە بۆ کورەکانی کاک نەوشیروان بۆ هەمو هەڵسوراوێک دەبێت بڵێن؛ (( ئەم گردە هی خەڵکە ، مولکی گشتیە ، مولکی کەس نیە ، هەر کات نیزامێکی سیاسیی عادل هاتە سەر حوکم دەگەرێندرێتەوە و تا ئەو کاتەش بۆ بەرژەوەندی شەخصی بەکار ناهێنرێت و نافرۆشرێت و مامەلەی پێوە ناکرێت ))، تایبەت زۆر گرنگە کوڕەکانی کاک نەوشیروان خۆیان ئەوانە هەمو بڵێن چونکە دەیانجار لێم بیستون کە ئەوان ئەو گردە بە موڵکی گشتی دەزانن و هەر لە بەرژەوەندی گشتیشا بەکار دەهێنن نەک بۆ بەرژەوەندی شەخصیی، کاتیەتی ئەو کورانە کە ئێستا موئامەرە دژی مێژوی باوکیان و خۆیان وەک تەون دەچنرێت قسە بکەن و بێنە بەردەم رایگشتی و بارتەقای ئەوەش پەروەردە و هۆشیاریان هەیە زۆر کەس و لایەنی ناحەز بە کاک نەوشیروان و گۆڕان دەمکوت بکەن. خۆئەگەر کورەکانی نەوشیروان مستەفا مەبەستیان بێت تیجارەت بکەن ، پێویستیان بە گردەکە و بزوتنەوەی گۆڕان نیە و تەنها ناوی باوکیان بەسە بۆ ئەوەی بەکاری بهێنن و بڕۆنە پاڵ سیستمە عائیلیە چەتەگەرەکە بەڵام ئەوەیان نەکردوە و وەک هەڵسوراوێکی گۆڕان شانیان داوەتە بەر سەرخستنی گۆڕان . هەن داوادەکەن گردەکە بدرێتە گۆڕان و خۆشیان بە سەربەخۆ و موفەکیر و یەکسانخواز دەزانن، جێگەی پرسیارێکی گەورەیە؛ هەن خۆیان بە دڵسۆزی گۆڕان دەزانن ، هەن خۆیان بە رۆشنبیری بێلایەن دەزانن کەچیی کە دێن دژی کێشەی ئەم گردە دەنوسن لەبری ئەوەی بڵێن ئەم گردە موڵکی گشتیە ، دەڵێن با کورەکان بیکەن بەناوی گۆڕانەوە ، واتا بدریتە حزب ! بە چ حەقێک ئەمە بکرێ ؟ یەک پرسیار لە هەمو ئەو بێلایەن و خەلکە دەکەم تایبەت ئەوانەی دڵسۆزانە ئەنوسن ، ئەگەر کاک نەوشیروان لە ژیانی خۆیدا گردەکەی بکردایە بە ناوی گۆڕانەوە هەمو نەتان دەگوت مولکی گشتی داوەتە حزب ؟! پاشان مەگەر مۆڵەتی حزبیش بەناوی گروپێک کەسی کەمەوە نیە و دواجار ئەوانیش بەشەر نین وەک کورەکانی کاکە ، ئەگەر ئەو گردە نەگەرێتەوە بۆ میری وەک موڵکی گشتی مامەلەی لەگەڵدا نەکرێت لەسەر هەر کەسێک بێت لای من وەک یەکە وحەق نیە بەناوی دڵسۆزی بۆ گۆران وا بکەن گۆڕان ببێتە داگیرکەری موڵکی گشتی. پێویستە داوا بکەن گردەکان لە حزبەکان بسەنرێنەوە نەک بخرێنە سەریان. گومانم نیە ئەو حەملەیەی لەسەر ئەو گردەیە بەشێکی ئەکید لە دڵسۆزیەوە بۆ گۆڕان بەڵام بەشێکی زۆریشی کاری دەزگا جاسوسیەکانە و ئیرەییە بە پێگەی نەوشیروان مستەفا لەدڵی خەلکدا دەیانەوێ ناوی بزڕێنن ، ئەو ئەگەر لەوە بوایە مولکی گشتی داگیر بکات و مولک بۆ کورەکانی جێبهێڵێت دەیتوانی لەسەر حسابی دورکەوتنەوەی لە خەمی خەلک کوێی بویستایە بیخاتە سەرخۆی وکوڕەکانی نەک هەر لە سلێمانی بەڵکو لە هەمو کوردستان و دەرەوەش . جا بەرێزان لە دیدی کاک نەوشیرواندا ئەو گردە مولکی گشتی و مولکی شاری سلێمانی و خەلکەکەیەتی نەک هی کوڕەکانی نەک هی گۆڕان، کێ دەڵێ وا نیە ، دەتوانین لە دیبەیتێکی میدیایدا روبەرو ببینەوە . جیا لە هەمو ئەو وردەکاریانە ؛ گۆڕان هاتوە بۆ ئازادکردنیی موڵک و ماڵی گشتی نەک داگیرکردنیی بۆیە من لەهەر جێگە و شوێنی لێم بپرسن دەڵیم ئەم گردە نە هی گۆڕانە نە هی کورەکانی کاک نەوشیروانە بەڵکو موڵکی شارەکەیە، هەروەک چۆن قەت بێئومێد نیم لەوەی دەباشان و سەری رەش و دامێنی ئەزمڕ و گردی محافز و گردەکانی تری ناو شار و هەمو ئەو زەویانەی داگیرکراون بە هەر ناو و پاساوێکەوە بێت بەشێکن لە نیشتیمانی ئێمە و موڵکی ئەوانە نین کە تیایدا نیشتەجێن و دەبێ رۆژێک بیانگەرێننەوە و لێیان بسەنرێتەوە . جا ئەو رۆژە کەیە؟ نازانم بەڵام درەنگ یا زو هەر دێت و بزوتنەوەی گۆڕانیش بۆ هێنانەدی ئەو رۆژە خەبات دەکات .

■ لەتیف فاتیح.. هیچ بزوتنەوەیەكی سیاسی لە دنیادا ئەندامەكانی خۆی لێزیاد نیە ، كەسیش بە زیاد نازانێ‌ چجای ئەو ئەندامانە ئەندامی كاراو كارەكتەری ناسراو بن ، هیچ بزوتنەوەیەك بە ئەندامەكانی ناڵێ‌ " بڕۆن جەهەنەم " هەمان واژەی " رۆی جەهەنەم " م لەو رۆژانەدا بە كار هێنابوو.    بۆ بزوتنەوەی گۆڕان دكتۆر یوسف محەمەد سادق ،وەك حەزرەتی یوسف سەیردەكرا ، یان هەموومان دەمانوویست وا وێنای بكەین ، كاتێك رێگریشی لێكرا بۆ ئەوەی نەگەڕێتەوە پارلەمان وەك یوسفی ناوبیرەكە سەیركرا ، بەڵام لەمەدا هەموو هەڵسوڕاوەكانی گۆڕان بەوانەشەوە كە ئێستادكتۆ ر یوسف بە زیادەیان دەزانێ‌ لە سەر ئەو هاتنە دەنگ ،پیچەوانەی براكانی حەزرەتی یوسف ، لە كاتێكا من بۆخۆم بڕوام وابوو ئەو وەك سەرۆكی پارلەمان دەبوو نەگەڕایەتەوەو هەر بچوایەتە هەولێرەوە ، وەك چۆن لە یاسای سەرۆكایەتی هەرێم بە قسەی كەسی نەكردو ئاكامەكە ئاوا كەوتەوە ، كەكەوتەوە ، دەبوو بۆ گەڕانەوەش بۆ سلێمانی بە قسەی كەسی نەكردبا چی دەبوو باببوایە . دكتۆر یوسف و زۆر گەنجی تر ئەوانە بوون كە ئاماژەیان بۆ دەكراو دەیانووت بزوتنەوەی گۆڕان ئەم نەوەیە دێنێتە پێشەوە ، ئەمە وەك شانازیەك ئاماژەنما دەكرا ، ئەو شەوەی  دكتۆر یوسف رێگری لێكرا ، یەكێك لەوانەی ئێستا ئەو بە زیادی دەزانێ‌ زۆر توڕەو دڕدۆنگ بوو ، بە زۆر دایانساكان لەوەی كاردانەوەیەكی هەبێت . لەو گرفتانەی ئەمڕۆ لە ناو بزوتنەوەی گۆڕاندا هەیە دەبوو دكتۆر یوسف و گەنجەكان رۆڵێكی گەورەی چارەسەریان گێڕاباو دەستەودامانی بیرو ڕاجیاكان بان نەگاتە مریشكە ڕەشە نەك خۆیان  بەشێك بن لە گەیاندنەكە ، من هەر ئەوەم لە خوێنەوارەكان چاوەڕێ‌ دەكرد ، بەڵام نا !!. بۆ دكتۆر یوسف ، كوڕێكی ئارام و لە سەر خۆ ، كەسێك كە كاك نەوشیروان لە پێناویدا قوربانی دەدا ، زۆر ناجۆرە بە كەسانی وەك عوسمانی حاجی مەحمود ، قادری حاجی عەلی بڵێت "جا بڕۆن باشترە ئەوان چیان بۆ گۆڕان كردووە "، بۆ ئەمە شاهیدم هەیەو مایەی نكوڵی كردن نیە ، ئێ‌ قادری حاجی عەلی و عوسمانی حاجی مەحمود سەرەڕای ئەوەی دوو كۆڵەكەی گرنگی ئەو بزوتنەوەیە بوونە ، زۆر سەنگینیش بوونە ، بە ڕادەیەك تا ئێستا یەكێتیش لە خۆی ڕانەدیوە بڵێ‌ عوسمان یان عومەری سەید عەلی زیادەن و دەڕۆن ناڕۆن كەیفی خۆیانە ، تەنانەت كە جەوهەر نامیق لە بەرزترین پۆستا پارتی بە جێهێشت و دانیشت میدیاو ئەدەبیات و كارەكتەرە سیاسیەكانی پارتی نەك لە گوڵ كاڵتریان پێنەوت ، بگرە زۆر بە ڕێزیشەوە سەیریان دەكردو هەمیشە بە سەریان دەكردەوە ، لە مردنەكەشیا خاوەندارێتیان لێكرد ، عوسمانی حاجی مەحمود و قادری حاجی عەلی و هەموو ئەوانەی بزوتنەوەی گۆڕان بە جێدێڵن ، زیادە نین ، كێشەیەك هەیە ، كێشەكە پێویستە چارەسەر بكرێت ، نەك هەوڵی بچوككردنەوەی بزوتنەوەیەك كە نەوشیروان مستەفا بۆ ئەوە درروستی كرد واقیعە سیاسیەكەی پێبگۆڕێت . هەڵبەت من نامەوێ‌ درێژدادڕی بكەم ، بەڵام دوا قسەم هەر ئەوە هیواخوازم ئەم جۆرە نوسینانە نەبنە هۆی ئەوەی لە بری چارەسەر پەلامار بدرێین و تۆمەت و تانەبارانكرێین ، وەك ئەوەی باوە .

■پەیكار عوسمان .. - هێشتا بێ ئینسافییە بڵێین هەموو حیزبەکان وەکو یەکن، بێگومان دوو دەعبای وەکو پارتی و یەکێتی وێنەیان نیە، کاتێکیش حیزبەکان، ئیش لەسەر فراوانکردنی مەساحەی جیاوازی و کەمکردنەوەی مەساحەی لێکچون ئەکەن، ئەمە جێ ی ئومێدە، بەڵام بەپێچەوانەوە کاتێ ئیش لەسەر بچوکردنەوەی مەساحەی جیاوازی و زیادکردنی مەساحەی لێکچوون ئەکەن، هێشتا هەر جیاوازن، وەلێ ئیتر ئەو جیاوازییە کەمە بەشێ گۆڕانکاریی ناکاو هیوای لەسەر هەڵناچنرێ، ئیتر ئەم جیاوازییە سەتحییە، هەر بەشی شتی بچوك و شەڕە دەنووکی حیزبیی ئەکاو شتی گەورەی لێ ناکەوێتەوە. - کاتێ هەڵبژاردن لە وەسیلەی دەساودەس و گۆڕانکارییەوە، ئەبێتە وەسیلەی مانەوەو نەگۆڕانی سیاسیی، ئیتر هەڵبژاردن یارییەکی دیموکراسییانەیە نیە، ئیتر دووبارەکردنەوەی هەڵبژاردنەکان کولتوری دیموکراسی قووڵناکاتەوەو تەجروبەی دیموکراسی کەڵەکە ناکات، بەڵکو ئیتر هەڵبژاردن مەستت ئەکات بە زەیفی دیموکراسی و بێ ئاگات ئەکا لە خودی دیموکراسی. جا ئەم نەوعە لە دیموکراسی، دیموکراسی دەسەڵاتە، نەك دیموکراسی گۆڕینی دەسەڵات. - حیزبە ڕکابەرەکانی پارتی و یەکێتی بەرامبەر دوو شت دەستەوەستان و موفلیسن، یەکەم بەرامبەر تەزویری هەڵبژاردن، دووەم دۆزینەوەی خەباتی مەدەنی بەدیل، نە هەڵبژاردنیان پێ چاك ئەکرێ، نە خەباتێکی تریان پێئەکرێ، دەی ئەم ئیفلاسەی ئۆپۆزسیۆن نابێ ببێ بە ئیفلاسی گشتی، ئەو کاتەی حیزب ئەبێتە دوکانی سیاسی و جگە لە هەڵبژاردن کاڵایەکی تری نامێنێ بۆ فرۆشتن، تۆ مەجبورنیت لێ ی بکڕیت! - گۆڕان ئیفلاسی خەباتی مەدەنی کردوەو جگە لە هەڵبژاردن قسەیەکی نەماوە بۆ وتن، لە کاتێکا کە هەڵبژاردن خۆی بووە بە قسەیەکی سواو. سێ حیزبە ئیسلامییەکە، کەسیان ناوێرن بچنە دەرەوەی هەڵبژاردن، ئەترسن بکەونە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی و کەیسی تیرۆریان بۆ دروست بکرێ، یان هەریەکەیان ئەترسێ دوو لایەنەکەی تر دەنگەکانی بەرێت. هاوپەیمانی و نەوەی نوێش، هەر بە موفلیسی و بە دەسی بەتاڵەوە هاتوونەتە ساحەکەوە، چونکە دیسان ئەوانیش جگە لە هەڵبژاردن کاڵایەکی تریان پێ نیەو هاتوون هەمان شت بفرۆشنەوە. ئەمانە هەموویان بوون بە دوکانی سیاسی و نانەکەیان لەسەر هەڵبژاردنە، لەکاتێکا هەویری هەڵبژاردن پارتی و یەکێتی ئەیشێلن! - ئینجا نەفەس درێژی و گوێدرێژیی جیایە، تۆ ئەتەوێ بچیت بۆ چەمچەماڵ، دەی ئەبێ لە تاسڵوجەوە بچیت نەك لە عەربەتەوە، چونکە ڕێگای عەربەت ئەتبا بۆ سەیسایەق ناتبا بۆ چەمچەماڵ، دەی ئەگەر چەنجارێك ئەمە دووبارە بکەیتەوەو بتەوێ لە عەربەتەوە بڕۆیت، مانای ئەوەنیە کە کۆڵنەدەرو نەفەس درێژیت، بەڵکو مانای ئەوەیە کە گوێدرێژیت! (بەڵێ خەباتی مەدەنی نەفەسی درێژی ئەوێ و لە دوور مەودادا نەتیجەت ئەداتێ، بەڵام نە خەباتی مەدەنی تەنیا هەڵبژاردنە، نە هەڵبژاردن هەمیشە گەمەیەکی دیموکراسییانەیە.) جا بۆ ئەوەی نەفەس درێژبی و گوێدرێژ نەبیت، یان ئەبێ قەواعدی لوعبەکە بگۆڕیت، یان ئەبێ خودی لوعبەکە بگۆڕی و یارییەکی مەدەنی تر بکەیت، نەك خەباتی هەرئەوەم یاری!  ئاخر ئامانج لە جوڵەی سیاسیی، ئەوەیە کە هەنگاوێك بەرەو پێشەوە بڕۆیت، ئەگەر قەرارە هەر لە شوێنی خۆت بیت، ئەسڵەن پێویست بە جوڵە ناکات، چونکە بەبێ جوڵەش ئەتوانی لەویا بیت. - ئومێدبەخشینەوە پیشەسازی درۆکردن و خۆگێلکردن نیە، تۆ کە ئەزانی (هەڵبژاردن هیچی پێنەماوەو ئەحزابیش بەس هەڵبژاردنیان پێماوە) ئەو هیواو ئومێدە چی لێ سەوز ئەبێ، کە تۆ بە خۆگێلکردن لە واقعەکەو درۆکردن لەگەڵ خۆت دروستی بکەیت؟؟ ئومێدی ڕاستەقینە ڕاستگۆییە، ڕاستگۆیی ڕاستەقینەش ڕاستگۆییە لەگەڵ خۆت. ئەو کاتەی کە حیزب و هەڵبژاردن و پرۆسە سیاسییەکە، هیچی پێنەماوە، ئومێدی درۆیینەی لەسەر هەڵمەچنە، بەڵکو بگەڕێرەوە بۆ خۆت و بڵێ، من نابم بە بەشێك لەو ئیفلاسە، ئومێد ئەوەیە، ئەو کاتەی کە سیاسەت شتەکان ئەدۆڕێنێ، تۆ خۆت ببەیتەوە. - ئومێد وەکو جگەرە وایە، دانەیەك تەواوئەکەیت ئینجا دانەیەکی تر دائەگیرسێنیت، هیچ عاقڵێك دوو جگەرە پێکەوە داناگیرسێنێ، تا ئومێدی نەفەسێك لە یەکەما مابێ، پێوست ناکا دووەم پێکەیت، بەڵام کە جگەرەی یەکەم گەیشتە سەر فلتەر، ئیتر ئومێد لە جگەرەی دوومدایە، ئیتر فڕێدانی یەکەمیش ناکاتە نائومێدی!! ئەشێ بۆ حیزبی موفلیس و کاندیدی مەسڵەحەتچی، فلتەر تیجارەتێکی موربیح و تاکە تیجارەتیش بێت، بەڵام فلتەر بۆ تۆ نەفەسی تیانیە، کاتێ ئومێدی وەهمیشی لەسەر هەڵئەچنیت و بە هیوای نەفەس مژی لێئەدەیت، سەیرئەکەی تیاینەماوەو توشی نائومێدی ئەبیت. جا من ئەمەوێ لە مەترسی (ئومێدی وەهمی) ئاگادارت بکەمەوە بۆ ئەوەی نائومێد نەبیت، نەك ئەوەی کە نائومێدی ببەخشمەوە! من ئەمەوێ ئومێدەواربین بە قۆناغێکی تر، نەك هەموو ئومێد کورت بکەینەوە لەم قۆناغەداو لەم دارەدا، کە زڕەو جگە لە نائومێدی بەرێکی تر ناگرێ. - پەکەکە کە لە سوریابوو، بێ ئیشیش دانەنیشبوو، بەڵکو خەریکی ڕێخستن و ئامادەکردنی خەڵكبوو بۆ قۆناغێکی دواتر، ئەوەبوو قۆناغەکەش هاتوو ئەوانیش ئامادەبوون و توانییان بۆشایی ساحەکە پڕبکەنەوە. جا بێ هیوابوونم لەم پرۆسە سیاسییە، بەمەستم دانیشتن و هیچ نەکردن نیە، بەڵکو مەبەستم کارێکی لەو بابەتەیە! ئەم تڕەکەڵەکە ئەڕوخێ و هەرچیش لەناویابێ بەسەریا ئەڕوخێ، چارەسەریش خەباتی دەرەوەیە، بۆ ئەوەی کە شتەکە ڕووخا، هێزێكی ئامادە هەبێ وەزعەکە بگرێتەوە. - لەئێستادا مەساحەی ئومێد ڕووبەری پرۆسە سیاسییەکە نیە، ڕووبەری دەرەوەیەتی!  ئەوێ باشترین شوێنە بۆ کاری سیاسیی نوێ، چ هێزی نوێ ی تیا دروست ببێ، چ هێزی ناو پرۆسەکە بێنە دەرەوەو ئیشی تیا بکەن. مەسەلەن بۆ هێزێکی وەکو گۆڕان، ئەوێ باشترین مەساحەی قۆناغێکی نوێ ی خەبات و تێهەڵچوونەوەیە، بەتایبەت کە لە ئێستادا کۆمەڵێ دوکانی تر لە پاڵ گۆڕانا کراونەتەوەو هەمان کاڵا ئەفرۆشن و بە دەنگێکی بەرزتریش هاوارو ڕیکلامی بۆ ئەکەن. مەیدانێکی باشی موبادەرەی سیاسیشە، گۆڕان کە موبادەرەی نەماوە، تەنیا هی ئەوەنیە کە نەوشیروان نەماوە، بەڵکو ئەو مەیدانەی کە خەباتی تیائەکات موبادەرەی تیانەماوە. - ئەمەوێ بڵێم ئایندەی سیاسی بۆ بازنەی بایکۆتە، ئەگەر ئەوێ بەهێزو فراوان و ئامادەبێ، دوای کەوتنی ئەم ئەزمونە درۆیینەیە ناکەوین، بەڵکو ئەزمونی ڕاستەقینەمان دەست پێئەکەین! ئەگەریش ئەوێ ئامادەنەبێت، ئەوە لەگەڵ کەوتنی ئەم تڕەکەڵەکەدا هەموو شتێك ئەکەوێ و کۆتایی دێت. - دواجار ئەمە ڕایەکەو ئەشێ وانەبێ، یەعنی ئەگەر لای تۆ پرۆسەکە نەفەسی تیاماوە،  قەیچێکا بمژ.

■ توانا عوسمان .. بەڵێ بۆ بەسیمکارتکردنی کارەبای هەرێم پێش هەفتەیەک نێچیرڤان بارزانی لەکۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنوسیدا ئاماژەی بە پرۆژەی بەسیمکارتکردنی کارەبا کرد، لەکاتی خۆیدا لەبەر توڕەیی خەڵک هیچم نەنوسی.. بەڵام ئێستا کاتێتی بڵێم، بەڵێ بۆ بەسیمکارتکردنی کارەبای هەرێم. ڕاستە لەهەرێمی کوردستاندا کارەبا زۆر خراپە، هەم وەک کەمی وزەی کارەبا هەم وەک هیلاکی تۆڕی دابەشکردن و وایەر و محاویلەکان.. ئەشزانم هۆکاری سەرەکیش گەندەڵی و گوێنەدانی دەستەڵاتدارانی هەرێمە لە26 ساڵی ڕابردوودا بەپڕۆژەی ستراتیجی و خزمەتگوزاری گشتی. بەڵام بەڵام یەکێک لەهۆکارەکانی خراپی وەزعی کارەبا لەهەرێم ئەوەیە کەخەڵک پارەی ئەو بڕە کارەبایە نادات کەبەکاریدەهێنێت، کەرتی کارەبا پارەی بۆ ناگەڕێتەوەو قازانج ناکات، یەکێک لەهۆکارەکانی باشی کارەبای وڵاتانیش ئەوەیە کە کەرتی کارەبا خۆی داهاتی هەیە و قازانجبەخشە و کارتێلێکی سەرمایەگوزاریە. هەندێکمان دەڵێین ئاخر کارەبا لەهەرێم کوا هەیە تا پارەی بدەین! لەڕاستیدا ئەم لۆجێکە ڕاست نیە، کارەبا ئەگەر کاتژمێرێکیش هەبێت دەبێت هەم پارەکەی بدرێت هەم لەبریدا قازانجیش بسەنرێت تاوەکو داهاتەکەی بخرێتەوە خزمەت باشکردنی، تاوەکو ببێت بەسەرچاوەی داهات. مەرجی بەهێزی و سەرکەوتنی کەرتی کارەبا پەیوەستە بەقازانجکردن و پارە کۆکردنەوەوە، من خەڵک دەناسم مانگانە پارەی شڕە کارەبای مۆلیدە بەمەزبووتی دەدات، بەڵام دوو ساڵە پارەی کارەبای نیشتمانی نەداوە کەچی لەکوژانەوەی کارەباش خۆش نابێت و ڕۆژانە جنێو بە حکومەتی هەرێم دەدات. پڕۆژەی بەسیمکارتکردن ئەوەی گرنگە کە کلتوری کەم بەکارهێنانی کارەبا لەکوردستان دروست دەکات، تۆ تاوەکو سەری مانگ وەحدە نەکەیتە ‌ئامێری کارەباکەتەوە ئیش ناکات.. بەمەش دیاردەی ڕەزیلی لەبەکارهێنان دروست دەبێت، کەژورێک جێدەهێڵین دەچینە ژورێکی تر گڵۆپەکەی ئەکوژێنینەوە، ناچین بۆیلەر بەگەرما داگیرسێنین و ژووری بەکارنەهێنراویش بۆخۆشی سارد بکەین، ئیتر بێڕەحمیمان نامێنێت بەکارەبای نیشتمانی و وەک مۆلیدەی گەڕەکیش ڕێزی بەکارهێنانی کارەبا دەگرین، بەمەش وزەیەکی زۆر پاشەکەوت دەبێت و کلتوری ئیسراف و تەبزیر کاڵ دەبێتەوە. بەڵێ بۆ بەسیمکارتکردنی کارەبای هەرێم

■ بەهرۆز جەعفەر.. « بۆ ئەوەی سەرنجی هاوپەیمانان ڕابکێشن پێشمەرگە بە کوشت ئەدەنەوە».  نیوە شەوی ئەم 16ی تەموزی 2018 یە (8) پێشمەرگە لە چیای قەرەچووغ لە هیچ و پووچی خۆڕایی بە کوشت دراون یاخود بەشەهید کردن دراون، لەلایەن ئەصحابولمەصڵەحەکانی کوردستانەوە. کورد 3500 کەسی لە شەڕی داعش دا بە هەڵە لە پێناو سیاسەتێکی هەڵە بە شەهید کردن دا، وە زیاتر لە 10000 دە هەزار کەسیش برینداربوون، ئەمانە هەموو نەفەقەی داراییان هەیە تا دەیان ساڵی تر لەسەر کوردستان ئەکەون، وە برين و زیانێکی مەعنەوی و دەروونی یە لەسەر کۆمەڵگەی کوردی، بەڵام بینی تان ئەنجامەکەی هیچ دەرچوو، بە ڕێککەوتنێک یەکێتی کەرکوکی فرۆشتو، پارتیش دوای ڕیفراندۆمێکی بێ مانا میللەتی کوردی لوت شکاوانە بردەوە بەردەم کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و حکومەتی مەرکەزی بەغدا، ئەوەش دەرئەنجامی بوغرایی و بێ دەربەستی و فشە کەرێتی بەعزێک لەم بەناو قادە تازانە... پارتی و یەکێتی هەرکاتێک باریان کەوتۆتە لێژی موصيبەت و بەزمێکیان دۆزیوەتەوە وەک قەزیەیەک دەستیان پێوە گرتوەو خۆیان پێ ژیاندووەو خەڵکیان لەسەر بەکوشت داوە. لەسەر خوێنی خەڵک ملیارەها دۆلاریان کۆکردۆتەوەو ژیاون.  ئەمجارەش، ئەیانەوێ شەڕی داعش زیندوو بکەنەوە بۆ ئەوەی جارێکی تر سەرنجی ئەمریکاو بەناو هاوپەیمانان ڕابکێشن، بەڵام من پێیان ئەڵێم «هاوپەیمانان زۆر باش لەم کلاواتانەیان تێگەیشتوون و خۆیان عەزیەت نەدەن». پارتی ئەیەوێ بەناوی کوردایەتیەوە کەسابەت لەسەر حیسابی خوێنی ڕۆڵەکانی نیشتیمان بکات.  ڕۆحی ئەو (8) پێشمەرگەیەش شاد بێت کە بە کوشت دراون لە چیای قەرەچووغ، ئبتر بزانن هەڕەشە لەسەر پاڵیوگەی نەوتی کام فیرعەونی حیزب هەبووە لەو دەڤەرە تا (8 ) ڕۆڵەی کورد یان بە کوشت داوە.!. دەنا هاوپەیمانان خۆیان چەک و تفاقیان هەیە پێویست بەوە ناکا کوڕی میللەت چەند ئاغایەک بە کوشت بدرێت. هەقە کەسوکاری هەموو شەهیدان نەک لایەنگر و جمهوری حیزبی کوردی نەبن بەڵکو ڕاپەڕن و داوای خوێنی ڕۆڵەکانیان بکەن کە ئەم فیرعەونانە بە کوشتیان ئەدەن.  

■ د.عەلی وەردی .... و: د.نەوزاد ئەحمەد ئەسوەد ... وایدەبینم هاوسەرگیری لەیەك كاتدا هەم نیعمەتە هەم نەهامەتییە. ئەمە زۆر لە تەڵەی مشك دەچێ‌: ئەوەی لەناویدایە دەیەوێت لێی دەرچێت و ئەوەیشی لە دەرەوەیە هەوڵدەدات بچێتە ناوی. لەراستیدا هاوسەرگیری وەك هەموو مەسەلەكانی تری ژیان، لانیكەم دوو رووی هەیە: روویەكی رۆشن و روویەكی تاریك. دەشێت رووە رۆشنەكەی، مرۆڤ رابكێشێت، بەڵام هەر كە چوووە ناوی تامی روەكەی تر دەكات و دەست دەكات بە پەشیمان بوونەوە، چونكە دەرگای تەڵەكەی بەڕوودا داخراوەو هەموو شتێك تەواو بووە. لەزانستە كۆمەڵایەتییەكاندا یاسەیەك هەیە دەشێت پەیوەستێكی زۆری بە بابەتی هاوسەرگیرییەوە هەبێت، ئەویش بریتییە لە یاسای چێژی دژ بەیەك، ئەم یاسایە دەڵێ‌ هەموو شتێكی خۆش و شیرین لەكاتی بەكارهێنانیدا وردە وردە خۆشییەكەی كەم دەبێتەوەو دوای ماوەیەكی كورت یان درێژ دەبێت بە ئازار. بە مانایەكی تر هەموو شتێك دوو جەمسەری هەیە: پۆزەتیڤ و نێگەتیڤ، مرۆڤ ناتوانێت هەمیشە هەر لەناو پۆزەتیڤەكەدا بمێنێتەوە چونكە دواجار نێگەتیڤەكەیش دێت، ئیدی دەچێتە دۆخی بێزاری و خەمۆكی كە پێشتر لەنێو نیعمەت و خۆشیدا بووە، هەروەها دەچێتە دۆخی ئازارو ناخۆشی كەپێشتر لە لەزەت و خۆشنودیدا بووە. ئەمەیە نهێنیی نەمری ژیان كە لای زۆر كەس شاراووە بووە، زۆر كەس لەم یاسایە غافڵگیر بوون ئیدی دوچاری زیانێكی گەورە بوون. دەشێت پیاوێك لە ئێمە كچێكی جوان ببینێت كە بەنازو لەنجەولارەوە دەڕوات، پیاوەكە شەیدای دەبێت و دەكەوێتە ناو خۆشەویستییەوە، دواتر پێداگری دەكات كە بەهەر شێوەیەك بێت هەر دەبێت ئەو كچە بۆ ئەو بێت، چونكە باوەڕی وا دەبێت كە ئەگەر ئەو كچەی دەست بكەوێت ئەوە ئیتر دەبێتە كانگاو سەرچاوەی بەختەوەری، ئینجا هیوای ئەوە دەخوازێت لەچادرێكدا بەتەنها لەگەڵ ئەو كچە لەبیابانێكدا پێكەوە بژین و واز لە دونیاو هەموو شتێك دەهێنێت، ئیدی لەوێدا سروودی خۆشەویستی و گۆرانیی ئەوینداریی بۆ دەڵێت. با وا دابنێین ئەو هاوڕێیەمان گەیشتە خواستەكەی خۆی و سەركەوتوبوو لە بەدەستهێنانی ئەو كچەداو چادرێكی لە بیابانێكدا بۆ هەڵداو لەتەك ئازیزەكەیدا پێكەوە دوور لەچاوی خەڵك ژیان بەسەر دەبات و گۆرانیی "ژیان خۆشەویستییەو خۆشەویستیش ژیانە"ی بۆ دەڵێت. بێگومان لە رۆژی یەكەمی كردنەوەی پرۆژە مەزنەكەیدا هەست بە خۆشی و لەزەتێكی زۆر دەكات، پاشان رۆژ لەدوای رۆژ ئەو لەزەتە كەم دەبێتەوە، تا دەگاتە ئەو رۆژەی ئیتر جنێو بەو رۆژە دەدات كە ئەمی دوچاری ئەو نەهامەتییە كردو نەفرەت لە ئەژدادو ئابادی ئەو خۆشەویستەی دەكات كە فریوی داوەو راوی كردووەو دواجار دەرگای تەڵەكەی لێ‌ داخستووە كە هیچ دەربازبوونێكی نییە. بەراستی هاوسەرگیری هەم نیعمەتەو هەم نەگبەتی. لە چاوی كەسی سەڵت و ئەوانەی هاوسەرگیرییان نەكردووە، بریتییە لە ماڵێكی موریح و خواردنێكی بەلەزەت و چەندین چێژی جیاجیای تر، بەڵام لە چاوی كەسێك كە هاوسەرگیریی كردووەو ماندوو بووە، بریتییە لە كۆتێك بە گەردندا ئاڵاوە، هەروەها بریتییە لە بێزارییەكی بێوێنەو راكردن بەدوای بژێوی بەبێ‌ ئامانج. پەندێكی كۆن هەیە دەڵێ‌: تەندروستی و ئاسایش دوو نیعمەتی نادیارن، هەروەها وتراوە: تەندروستی تاجی سەری مرۆڤە، تەنها نەخۆشەكان دەیبینن. دەشێت بۆ هاوسەرگیریش هەمان شت بوترێت. هاوسەرگیری لەزەتێكە گەیشتۆتە ئاستی تێربوون، یان بریتییە لە ئاسوودەییەكی دەروونی تەنها ئەو كەسە هەستی پێدەكات كە لەدەستی داوە. سەیر ئەوەیە ئەو كەسەی هاوسەرگیریی كردووە بێزارە و هەمیشە گلەیی هەیە، بەڵام هەر كە ئازاد بوو لەبەر هەر هۆیەك بێت، ئەوا هەوڵی زۆر دەدات جارێكی تر بچێتەوە ناو ئەو كۆتە. واتە هەست بە خۆشی و لەزەتی هاوسەرگیری ناكات ئەو كاتە نەبێ‌ كە لەدەستی دەدات. هاوسەرگیری رێك وەك خواردن وایە، تەنها ئەو كاتە هەست بە بەهاو چێژو لەزەتەكەی دەكەیت كە زۆرت برسییەو لیك بەدەمتا دێتە خوارەوە، بەڵام هەر كە دەستت بە خواردنی كردو تێر بوویت و زۆرت خوارد، ئیتر قێز لە خواردنەكە دەكەیتەوە. لەراستیدا گۆرانیی خۆشەویستیی وەك: "ژیان خۆشەویستییەو خۆشەویستی ژیانە" دەرەنجامی برسێتیی سێكسییە، سا ئەگەر ئەو كەسە برسێتییەكەی نەمێنێت و لە خۆشەویستەكەی تێر بێت، واز لەو گۆرانییانە دەهێنێت و دەست دەكات بە ئاخ و ئۆف و گلەیی لە بەختی خۆی دەكات. ئەو كەسە لە یەكەمین قۆناغەكانی ئەوینداریدا، لە ئاهو ناڵیندا كێبەركێی رۆمیۆ دەكات و دەچێتە نێو جیهانی خەونەكانەوە. بەڵام ئەگەر لە سفرەی ئەو ئەوینەدا تێر بخوات، دەبینین وەك فەیلەسوفێك قسە دەكات و باسی نهێنییەكانی ژیان دەكات و دەست دەكات بە خوێندنەوەی كۆمەڵناسی. خەڵكی لە رۆژگاری برسێتیدا گۆرانی بۆ پارچە نانێك دەڵێن، وەك چۆن گەنجانی ئەمڕۆمان گۆرانی بۆ روومەتی وەك گوڵی بێگەردی كچان دەڵێن. دەشێت كەسێكی برسی جوانترین شیعر بۆ نان بنووسێت زۆر جوانتر لەو شیعرانەی مەجنون بۆ لەیلای نووسیوە. لە بەدبەختیی بەشەریەتدا (نازانم لەوانەیە لە خۆشبەختیشدا بێت) قەیس یان رۆمیۆ یان غەیری ئەوانیش لە شاعیرانی ئەوینداری، نەگەیشتوونەتە خۆشەویستەكانیان، جا ئەگەر سەركەوتووبونایە لە گەیشتن بە دڵخوازەكانیان و هاوسەرگیرییان لەگەڵ خۆشەویستەكانیاندا بكردایە، ئەوا ئەمڕۆ ئەو توڕەهاتانەمان نەدەبینی كە ئەمڕۆ پێی دەڵێن: سروودی ئەوین. ئەگەر قەیس هاوسەرگیریی لەگەڵ لەیلادا بكردایە، لەوانەیە ئەو زیرەكییەی قەیس وای لێبكردایە كەسێكی بلیمەتی وەك ئیبن سینا و ئیبن خەلدونی لێ‌ دەربچوایە لەبری ئەوەی ببێت بە شێتێك و سەحراو بیابان بگەڕێت، یان خۆی بسوتێنێت و پاشان بمرێت و كەسیش باسی نەكات. هاوسەرگیری هەم نیعمەتەو هەم نەگبەتییە، بەڵام لایەنی نیعمەتی تیادا زیاترە، چونكە لانیكەم رزگارمان دەكات لە سروودی ئەوینداران و شەیدایی ئەو كەسانەی خۆیان شێت دەكەن بۆ ئەویندارەكانیان.  خەڵكینە، هاوسەرگیری ئاسان بكەنەوە، رێگەی بۆ خۆش بكەن، بێزار بووین لەو ئاهوناڵەو حەسرەتانەی مانایان نییە. دوورمان بخەنەوە لە ئاهات و حەسرەتی گۆرانییەكانی محەمەد عەبدولوەهاب و لوورەكانی فەرید ئەتڕەش. ئیدی سەبرمان نەماو زۆرمان بینی و زۆرمان چەشت. • ئەم بابەتە لە كتێبی (الأعمال الفكریة للدكتور علي الوردي في المجلات والصحف العراقیة والعربیة)دا بڵاو كراوەتەوە كە سێ‌ بەرگەو ئەمساڵ (2018) لە (دار الوراق) لە بەغدا چاپ كراوە. ئەم وتارە لە بەرگی یەكەمدایە. بابەتەكەش لەساڵی (1952)لە گۆڤاری (العیادة الشعبیة)دا بڵاو بۆتەوە.

■ سەلام عەبدوڵڵا.. دۆناڵد ترامپ لەمیانی پرێسكۆنفرانسێكدا سەبارەت بەوەی ئایا وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بەردەوام دەبێ لە پشتگیری پێشمەرگەدا، لە وەڵامدا خۆی لەو پرسیارە لاداو لە باتی وتی: كورد گەلێكی ئازا و مەزنن و شەڕكەری باشن و دۆستی ئێمەن بەڵام وەك دەزانن، گرووپی جیاجیان. ترامپ راستیەكی سادەی ئاشكرا كرد كە كورد خۆی حەزناكات دانی پێدابنێت كە ئێمە سەرەڕای ئازایەتی و قارەمانی و خۆبەختكردنی پێشمەرگە، بەڵام گەلێكی پەرتەوازەین خاوەن یەك دیدو بڕیار نین كە هۆی لاوازی هەڵوێستی گەلەكەمانە بەرامبەر بە نەیارانی و هەر ئەو كەلێنەشە كە هەمیشە ناحەزانی كورد و دۆزەكەی، دزەی لێوەدەكەن و دەیكەنە دەلاقەیەك بۆ زیاتر پەرتەوازەیی و یەكنەگرتوویی و بەو پێیەش وەك گرووپی جیاجیا مامەڵەمان لەگەڵ دەكەن و مەسەلەكەمان بچووك دەكەنەوە لە هەندێ داواكاری لۆكاڵیدا كە بەرژەوەندی حزب، نەك نەتەوەیی، زاڵە بەسەریدا. هەموومان پێش ماوەیەك ئاگاداری ئەوەبووین كە هەندێك حزب و لایەن و رەوت، هەوڵی چڕوپڕیان دەدا كە داوای ناوچەگەریی و شارچێتی پێشكەش بەغدا بكەن و لە دەرەوەی حكومەتی هەرێم پەیوەندی بە دەسەڵاتەوە بكەن بەڕادەیەك كە كارگەیشتە ئەوەی كە لە بەغدا داوابكەن كە وەك هەر پارێزگایەكی دیكەی عێراق مامەڵە لەگەڵ ئەوانیشدا بكرێ و حكوومەتی هەرێم پشتگوێ بخرێ. راستە هۆشیاریی گەلەكەمان، بە گشتی لەسەروو ئەو داوا لۆكاڵیانەوە بوو و نەیهێشت ئەو بۆچوون و هەوڵەیان سەربگرێ، بەڵام ئەوە خۆی ئاماژەیەكی ئاشكرابوو كە تائێستا ئەو هەوڵە تێكدەرو رووخێنەرە لە ناوماندا ماوە و ناوە ناوە لە ژێر پەردەی جیاجیادا سەرهەڵدەداتەوە . سەردەمانێك ئەم پەرتەوازەییە لەژێر پەردەی ململانێی چینایەتیدا دەیویست خۆی بنوێنێ و لایەك وەك چەپ و چەپخواز، خۆی نیشان دەدا و لاكەی تری بە كۆنەخواز و كۆنەپەرست لە قەڵەم دەدا كە لە راستیدا وانەبوو، ئەوە تەنها دروشمێكی فریودەرانە و بنەمای نەبوو. فەرموون ئێستا لەم ساتە چارەنووسسازەدا هێشتا رەوت و لایەن هەن كێشەی سەرەكیان پۆستی سەرۆكی هەرێم و دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمە و ئامانجی دوور و نزیكیان تەنها نەهێشتنی ئەو پۆستەیە . بۆیە ئازایەتی و مەزنی و قوربانیدان بە تەنها، گەر یەكگرتوویی و یەكهەڵوێستی لەگەڵدا نەبێت، هیچ سوودێكی ستراتیژی بەگەل و دۆزكەمان نابەخشێ و هەوڵ و تەقەڵڵا و تێكۆشانمان لە جغزێكی بێ جەمسەردا خول دەخوات و ناشگات بە ئامانج. بۆیە ناكرێ بەبایەخەوە نەڕوانینە ئەو باری سەرنجەی سەرۆك ترامپ و پەندی لێوەرنەگرین.

■ دڵشاد ئه‌نوه‌ر..  كێ رێكخه‌رى خۆپیشاندانه‌كان بوو؟ ئامانج له‌خۆپیشاندانه‌كان چى بوو؟ ئاراسته‌كه‌ى بۆ كوێ گۆڕا؟ به‌ره‌و كوێ ده‌گات ؟ پێش ئه‌وه‌ى بچمه‌ نێو بابه‌ته‌كه‌مه‌وه‌، ده‌مه‌وێت به‌كورتى باس له‌ خۆپیشاندان و چۆنیه‌تى قیاده‌كردنى بكه‌م، به‌تایبه‌ت گه‌ر ئه‌وانه‌ى قیاده‌ى خۆپیشاندان ده‌كه‌ن، وریا نه‌بن، یاخود ئه‌جێنداى تریان هه‌بێت، ده‌توانن زۆر شت به‌دى بهێنن، ته‌نها به‌دیهێنانى ئامانجى خۆپیشانده‌ران و خه‌ڵكى ره‌ش و ڕووت نه‌بێت. . قیاده‌ى خۆپیشاندان . ده‌بێت هه‌موومان تێبگه‌ین له‌وه‌ى قیاده‌كردنى خۆپیشاندان ئاسان نیه‌، زۆر قورسه‌، به‌ خه‌ڵكى بێ ئاگاو دوور له‌ ڕوداوه‌ سیاسیه‌كان ناكرێت، چونكه‌ بێ ئاگاكان زوو فریو ده‌درێن، خێرا له‌ نێو ئاوى لێڵدا یاریان پێده‌كرێت. ئه‌وانه‌ى قیاده‌ى خۆپیشاندان ده‌كه‌ن، ده‌بێت هێنده‌ وریابن، له‌ جوڵه‌ و یاریه‌ سیاسیه‌كان تێبگه‌ن، به‌رده‌وام موتابه‌عه‌ى خۆیان و رووداوه‌كانى ده‌وروبه‌ریان بكه‌ن، ته‌نانه‌ت ناشبێت تێر به‌چاوى خۆشیان بخه‌ون، چونكه‌ هه‌ندێكجار رێككه‌وتن و یاریه‌كان له‌كاتى خه‌وتنى ئه‌وان دا ڕووده‌ده‌ن. قائیدى فیعلى خۆپیشاندان، ده‌بێت له‌وه‌ تێبگات ستافه‌كه‌ى خه‌ڵكى حیزبى تێده‌خزێنرێ، تا خۆپیشاندانه‌كه‌ به‌لاى به‌رژه‌وه‌ندى حیزب دا ببات. تموحدار و ده‌م هه‌راشى تێده‌خزێنرێ، چونكه‌ ده‌م هه‌راش زوو ده‌كردرێت، به‌ڵام هه‌موو ئه‌مانه‌ دواتر روون ده‌بێته‌وه‌ تموحى خۆ كاندید كردن و ده‌ستكه‌وت و ئیمتیازاتى ترى هه‌یه‌.  قائیدى خۆپیشاندان، ده‌بێت دڵنیابێت له‌وه‌ى ، ته‌نانه‌ت له‌ناو ستافه‌كه‌شیدا خه‌ڵكێكى تێده‌خزێنرێ كه‌ به‌ ده‌ستى ئه‌م و ئه‌و، ته‌نانه‌ت خودى خۆشى به‌ جاسوس تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش ته‌نها له‌پێناوى ئه‌وه‌ى جاده‌كه‌ى پێچۆڵ بكرێ و سه‌رچۆپیه‌كه‌ بكه‌وێته‌ ده‌ست خه‌ڵكانى حیزبى. بۆیه‌ ئازایى قایدى خۆپیشاندان له‌وێدایه‌ به‌م تۆمه‌تانه‌ تێكنه‌چێ ، خێرا خۆپیشانده‌ران تێبگه‌یه‌نێت و ئه‌م ده‌ستانه‌ ببڕێت، ته‌سفیه‌یان بكات. قایده‌ى فیعلى خۆپیشاندان، ده‌بێت تێبگات له‌وه‌ى ستافه‌كه‌ى خه‌ڵكى زمان درێژ و كاوڕى تێدایه‌، هه‌ر له‌خۆیه‌وه‌ قسه‌ ده‌كات و بڕیارى گێلانه‌ ده‌رده‌كات، ناشزانێت ئه‌و دیوى خۆى چى تێدایه‌، بۆیه‌ نابێت عاتفى بێت و بكه‌وێته‌ ژێر كاریگه‌رى پرته‌و بۆڵه‌ى ئه‌م نه‌وعانه‌وه‌. قایدى فیعلى خۆپیشاندان، ده‌بێت له‌وه‌ تێبگات، چوار ده‌وره‌كه‌ى خه‌ڵكێكى تێدایه‌، له‌كاتى پان بوونى جاده‌كه‌دا زمانى درێژه‌ و خاوه‌ن مه‌وزوعه‌، به‌ڵام كاتێك جاده‌ ته‌سك بوو، دۆخه‌كه‌ تێكچوو، جاده‌ له‌م نه‌وعانه‌ى تیا نامێنێت. به‌كوردى و كورتى، قایدى خۆپیشاندان ده‌بێت نه‌ترسێت، باوه‌رى به‌خۆى بێت، راستگۆ بێت، به‌ویژدان بێت، هه‌وڵى به‌دیهێنانى ئه‌و ئامانجانه‌ بدات كه‌ خۆپیشاندره‌كانى شوێنكه‌وتوى، له‌پێناویدا بۆى هاتونه‌ته‌ سه‌رجاده‌. گه‌ر قایدى خۆپیشاندان راستگۆ بوو، ستافه‌كه‌ى له‌ موزایه‌ده‌چى و به‌رژه‌وه‌ندیخواز پاككرده‌وه‌، ئه‌وكات نه‌ بوار به‌ هێزى ئه‌منى ده‌درێت هێرش بكاته‌ سه‌ر خۆپیشانده‌ران، نه‌ بوار به‌كه‌س و لایه‌نى به‌رژه‌وه‌ندیخواز و موزایه‌ده‌چیش ده‌درێت، ئاقارى خۆپیشاندانه‌كان له‌ ئامانجى گشتیه‌وه‌ بۆ ئامانجى حیزبى و كه‌سى بگۆڕێت. . ئامانجى خۆپیشانده‌رانى باشورى عێراق . گومانى تێدا نیه‌، خه‌ڵكى باشورى عێراق له‌دۆخێكى ئابورى ئێجگار خراپدان، خه‌ڵكى برسیه‌تى و داهاتى رۆژانه‌ى به‌شى بژێوى ناكات ، كاره‌با و خزمه‌تگوزاریه‌ سه‌ره‌تاییه‌كان بوونیان نیه‌. واته‌ جه‌وى عێراق له‌باره‌ بۆ سه‌رهه‌ڵدانى ناره‌زایه‌تى و خه‌ڵك له‌ ژیان بێزاره‌ ، له‌و هه‌موو سیاسیه‌ دز و گه‌نده‌ڵه‌ش نارازى یه‌، ته‌نانه‌ت ئه‌وان هێنده‌ له‌ژیان مه‌حرومن، هه‌رێمى كوردستان به‌ ئه‌وروپا وه‌سف ده‌كه‌ن. بۆیه‌ لێره‌وه‌ ده‌كرێت بڵێین، 90% ى ئه‌وانه‌ى هاتونه‌ته‌ سه‌ر جاده‌، به‌فیعلى هه‌ژارى و نه‌بوونى و خراپى ژیان و گوزه‌ران توڕه‌و بێزارى كردوون، به‌ڵام ناره‌زایه‌تى و هێزى ئه‌مان بۆ مه‌به‌ستى تر ده‌قۆزرێته‌وه‌، كه‌ له‌خواره‌وه‌ دێمه‌ سه‌رى. . خۆپیشاندانه‌كان بۆچى ؟ . ئه‌مه‌ریكا سه‌رقاڵى توندكردنى گه‌مارۆ ئابوریه‌كانى سه‌ر ئێرانه‌، به‌فیرۆدانى كاتیش له‌ به‌رژه‌وه‌ندى ئێران دا نیه‌، به‌ تایبه‌ت كه‌ ئێران له‌سوریا، لوبنان و یه‌مه‌ن تاراده‌یه‌ك پێگه‌ى واز كراوه‌، گه‌ر ئێران فریا نه‌كه‌وێت و شه‌ره‌كه‌ ته‌حویلى ده‌ره‌وه‌ نه‌كات، كێشه‌كان بۆ ناوخۆى خۆى ده‌گوێزرێنه‌وه‌. ئێستا هه‌موو ململانێكانى نێوان ئێران و ئه‌مه‌ریكا كه‌وتوه‌ته‌ سه‌ر ساحه‌ى عێراق، به‌ تایبه‌ت ئێران به‌هه‌موو هێزێك هه‌وڵى پاراستنى پێگه‌ى له‌عێراق ده‌دات و شه‌ڕى له‌سه‌ر ده‌كات، له‌كاتێكدا سیاسه‌ته‌كانى عه‌بادى له‌به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌مه‌ریكا و دژى ئێرانه‌. گرژى و خۆپیشاندانه‌كانى ئه‌م دواییه‌ى عێراق، گه‌ر وه‌كو ئه‌وه‌ى پلانى بۆ دانرابوو، به‌رێوه‌ بچوایه‌، له‌چه‌ند ڕوویه‌كه‌وه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندى ئێران بوو، له‌وانه‌: 1-ئێران له‌رابردوودا له‌ عێراق هێنده‌ به‌هێز بوو، قسه‌ى سه‌ره‌تاو كۆتایى خۆى ده‌یكرد، كه‌چى هاتنى داعش و لابردنى مالكى و هاتنى عه‌بادى هێنده‌ پێگه‌ى لاواز كرد، ئه‌وه‌تا هاوپه‌یمانه‌كانى كه‌ خۆى له‌مالكى و عامرى دا ده‌بینێته‌وه‌، نه‌ك حكومه‌تیان پێ پێكناهێنرێت، به‌ڵكو له‌دۆخێكى خراپدان. 2-پێچه‌وانه‌ى هه‌موو بۆچونه‌كان كه‌ پێیانوایه‌، تێكچوونى نێوماڵى شیعى دژى به‌رژه‌وه‌ندى ئێرانه‌، به‌ڵكو دۆخه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌كى تره‌، ئێستا پێگه‌ى ئێران له‌سه‌ر گۆڕه‌پانى سیاسى عێراق لاواز بووه‌، به‌دروستبوونى گرژى له‌نێو ماڵى شیعى دا، ئێران ده‌توانێت به‌جۆرێكى تر بێته‌وه‌ ساحه‌كه‌ و خۆى به‌هێز و ئه‌بده‌یت بكاته‌وه‌ و خاوه‌ندارێتى رێكخستنه‌وه‌ى نێوماڵى شیعى بكات. 3- ئێران دڵنیایه‌ له‌ نیاز خراپى ئه‌مه‌ریكا به‌رانبه‌رى، به‌تایبه‌ت ئه‌مه‌ریكا نیازى توندكردنى گه‌مارۆكانى سه‌رى و گواستنه‌وه‌ى ناره‌زایه‌تیه‌كانى هه‌یه‌ بۆ ناو خۆى ئێران، بۆیه‌ ئێران ده‌یه‌وێت پێشوه‌خت ئاژاوه‌ و ناره‌زایه‌تیه‌كان بۆ ده‌ره‌ره‌وه‌ى وڵاته‌كه‌ى ته‌حویل بكات و چاو له‌ سه‌ر ناوخۆ لاببات، باشترین گۆره‌پانیش بۆ ئه‌مه‌ عێراقه‌. . دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ ئامانجه‌كان . ئامانجى سه‌ره‌كى به‌رپاكردنى خۆپیشاندانه‌كان، لێدان بوو له‌حكومه‌ته‌كه‌ى عه‌بادى كه‌ له‌ئه‌مه‌ریكاوه‌ نزیكه‌، هه‌وڵدان بوو بۆ ڕووخاندنى ، به‌ڵام هه‌ڵوێستى خۆپیشانده‌ران دۆخه‌كه‌ى به‌ئاقارێكى تردا برد. كاتێك پلان بۆ خۆپیشاندانه‌كان دانرا، چاوه‌روان ده‌كرا فۆكسى خۆپیشانده‌ران له‌سه‌ر خراپى ئه‌داى حكومه‌ته‌كه‌ى عه‌بادى بێت، به‌ڵام شتێكى تر ده‌رچوو. كاتێك خۆپیشانده‌ران، له‌برى فۆكس خستنه‌ سه‌ر خراپى ئه‌داى حكومه‌ت، هێرشیان بۆسه‌ر باره‌گاى حیزبه‌كان ده‌ستپێكرد، كه‌ زۆربه‌یان حیزبى رادیكاڵین و له‌ئێرانه‌وه‌ نزیكن، هه‌موو ئامانجه‌كان تێكچوون. خاڵێكى تر، ئێران خۆى ئاماده‌كردبوو بۆ ئه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندنى خۆپیشاندانه‌كاندا، ئه‌مه‌ریكا هێز داخلى عێراق بكات، به‌مه‌ش بوارى هاتنه‌ نێو یاریه‌كه‌ى بۆ بره‌خسێت، به‌ڵام ئه‌مه‌ریكا خۆى له‌مه‌ به‌دوور گرت. . دژه‌ ئامانجه‌كان . ئه‌سڵه‌ن ئاقارى خۆپیشاندانه‌كان نه‌ك وه‌كو ئه‌وه‌ى پلانى بۆ دانرا، دژى حكومه‌ته‌كه‌ى عه‌بادى بێت، به‌ڵكو ئه‌م خۆپیشاندانانه‌ درزێكى گه‌وره‌ى له‌نێوان شه‌قامى شیعى و حیزبه‌ شیعى و ته‌نانه‌ت هێزه‌كانى حه‌شدیشدا دروستكرد. پێشتر هێزه‌ شیعیه‌كان لاى شه‌قامى شیعى مه‌رغوب بوون، حه‌شد هێزێكى پیرۆز و تێكشكێنه‌رى داعش بوو، به‌ڵام له‌مه‌ودوا تێروانینى شه‌قامى شیعى به‌رانبه‌ر حیزب و حه‌شد ده‌گۆرێت. شه‌قامى شیعى، پێیوایه‌ حیزبه‌ شیعیه‌كان له‌كاتى ناره‌زایه‌تى و برسێتى ئه‌واندا ، دژیان وه‌ستاونه‌ته‌وه‌، پێیانوایه‌ حه‌شد له‌ هێزێكى پارێزگاریانه‌وه‌ بووه‌ به‌هێزێكى سه‌ركوتكاریان. بۆیه‌ هه‌موو ئه‌مانه‌ كاریگه‌ریان له‌سه‌ر پێگه‌ى داهاتوى حیزب و حه‌شدیش له‌نێو جه‌ماوه‌رى شیعى دا ده‌بێت، بێگومان له‌م حاڵه‌ته‌شدا كه‌ متمانه‌ له‌نێوان شه‌قامى شیعى و هێزه‌ رادیكاڵیه‌كاندا نامێنێت، دۆخه‌كه‌ له‌ قازانجى هێزه‌ شیعیه‌كان و پلانه‌ ئیقلیمیه‌كاندا نابێت، به‌مه‌ش خۆپیشاندانه‌كان نه‌ك ئامانج ناپێكن، به‌ڵكو به‌زیان به‌سه‌ر پلان دارێژه‌راندا ده‌شكێنه‌وه‌.