(درەو):  سایتێكی نزیك لە پارتی باس لە كۆبوونەوەی ئەندامانی گروپی عەرەبی كەركوك دەكات لەگەڵ مەسعود بارزانی، دەڵێ" بەپێی رێككەوتنی پارتی و عەرەب و توركمان پۆستی پارێزگار هەر چوار مانگ جارێك لای یەكێك لە پێكهاتەكان دەبێت".  سایتی (شەفەق نیوز)ی نزیك لە پارتی دیموكراتی كوردستان لەزاری سەرچاوەیەكەوە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رایگەیاند، ئێوارەی دوێنێ مەسعود بازرانی سەرۆكی پارتی لەگەڵ ژمارەیەك لە ئەندامانی گروپی عەرەبی لە كەركوك كۆبووەتەوە، بەمەبەستی ئاڵوگۆڕی پۆستی پارێزگار لەنێوان پارتی و پێكهاتەكانی تری كەركوكدا.  سەرچاوەكەی باسی لەوەكردووە" كۆبوونەوەكە بۆ گفتوگۆ بووە لەبارەی رێككەوتنی سیاسی نێوان پارتی و عەرەب و بەرەی توركمانی، بەپێی رێككەوتنەكە پۆستی پارێزگار بۆ ماوەی 4 مانگ لای پارتی دەبێت و دواتر هەمان ماوە لای پێكهاتەكانی تر دەبێت". ئەم هەواڵە لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ دەنگۆی رێككەوتنی پارتی و لایەنە عەرەبییەكان و بەرەی توركمانی لە ماڵی (خەمیس خەنجەر)ی سەرۆكی هاوپەیمانی سیادە بڵاوبووەتەوەو تائێستا هەموو لایەنەكانی بێدەنگییان لێكردووەو هیچیان ئامادە نین دەنگۆی رێككەوتنەكە پشتڕاست یان رەتبكەنەوە.  قەحتان وەنداوی وتەبێژی بەرەی توركمانی لە لێدوانێكدا بۆ (درەو)، رەتیكردەوە هیچ رێككەوتنێكی نوێ لەبارەی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێیی لە كەركوك كرابێت، بەڵام جەختی كرد لەسەر ئەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان ئێستا هاوڕایە لەگەڵ عەرەب و توركمان سەبارەت بەوەی پۆستی پارێزگار بە (نۆرە) بێت.  زیاتر لە حەوت مانگە هەڵبژاردن كراوە، بەڵام هێشتا حكومەتی خۆجێی لە كەركوك پێكنەهێنراوە، كورد كە پارتی و یەكێتیی نوێنەرایەتی دەكەن، لەنێوان خۆیاندا ناكۆكن، پارتی كە لە كۆی (16) كورسی ئەنجومەنی پارێزگا (2) كورسی هەیە لەگەڵ یەكێتیی لە ناكۆكیدایەو داوای پارێزگارێكی "كوردی بێلایەن" دەكات، یەكێتیش كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنەو خۆی بەتەنیا (5) كورسی ئەنجومەنی پارێزگای بردووە، دەیەوێت پۆستی پارێزگار وەربگرێتەوە، كە لە ساڵی 2017و لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرو ریفراندۆمەوە لەدەستی داوە، رێككەوتنی یەكێتیی لەگەڵ لایەنە عەرەبەكان لە پارێزگای نەینەوا لەسەر دابەشكردنی پۆستەكانی ئەو پارێزگایە بە بێ پارتی، ئێستا زیاتر دەستی پارتی بۆ هەنگاوێكی لەوشێوەیە لە كەركوك كردوەتەوە. لایەنە عەرەبییەكانیش كە بە تێكڕا (6 كورسی) ئەنجومەنی پارێزگایان هەیە، هەمان ناكۆكیی ناوخۆییان هەیە، بەڵام بەمدواییە كۆبوونەوەكیان كردو رایانگەیاند، پێكەوە دەبن و دەیانەوێت پۆستی پارێزگار وەربگرنەوە، پێكهاتەی عەرەب لە دوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە پۆستی پارێزگاری بەوەكالەت بەدەستەوەیە، عەرەبەكان سەرباری ناكۆكی ناوخۆییان، لەسەر ئاستی شەقام هەموان سەردەمی حوكمڕانییەكەی (راكان جبوری)یان لەسەردەمی دەسەڵاتی كورد لە شارەكەدا پێ باشترە. لەنێوان كوردو عەرەبدا، پێكهاتەی توركمان تەنیا (2) كورسی بردووە، هەردوو كورسییەكەش لای (بەرەی توركمانی)یە، ئەم بەرەیە كە زۆر لە توركیاوە نزیكە، هەر لە سەرەتاوە جەختی لەسەر ئەوە كردووە پۆستی پارێزگار دەبێت بە (نۆرە) بێت، واتا هەر چەند مانگ جارێك لای یەكێك لە پێكهاتەكان بێت.  محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق، بۆ كۆتایهێنان لە ناكۆكییەكانی كەركوك، سێ جار لایەنە براوەكانی بانگهێشتی بەغداد كردو كۆبوونەوەی پێكردن بۆ ئەوەی لەسەر پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی و دابەشكردنی پۆستەكان بگەنە رێككەوتن، لایەنەكان نەگەیشتنە رێككەوتن. بۆ دروستكردنی فشار لەسەریان، سودانی رۆژی 11ی ئەم مانگەی وەكو وادەی دانیشتنی یەكەمی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك دیاریكرد، لایەنەكان چونە ناو كۆبوونەوە، بەڵام بەبێ رێككەوتن، بۆیە كۆبوونەوەكەیان تاوەكو ئێستا بە (كراوەیی) بەجێهێشتووە.  بەپێی یاسای بەركار دەبوو لە یەكەم كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگادا سەرۆك و جێگری سەرۆكی ئەنجومەن هەڵبژێردرێت و دواتر لە ماوەی 30 رۆژدا پارێزگارێكی نوێ بۆ كەركوك هەڵبژێردرێت، یەكێتیی كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنە لە كەركوك، هەر لەسەرەتاوە دوودڵ بوو لە كۆبوونەوە كتوپڕەكەی ئەنجومەنی پارێزگا، ترسی هەبوو پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشتەوە رێككەوتنی لەگەڵ عەرەب و توركمان كردبێت بۆ پێكهێنانی حكومەتی خۆجێیی، بۆیە رۆژی 11ی ئەم مانگە یەكێتیی بەو مەرجە بەشداری كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كرد، كۆبوونەوەكە تەنیا بۆ دەستبەكاربوونی ئەندامانی نوێی ئەنجومەنی پارێزگا بێت نەك دەنگدان بە سەرۆكی ئەنجومەن و جێگرەكەی، چونكە لەم حاڵەدا ئیتر كۆبوونەوەی یەكەمی ئەنجومەن كۆتایی دەهات و ماوەی 30 رۆژ مۆڵەت دەكەوتە بەردەم لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری نوێ.   

  د. سەروەر حەمە ئەحمەد، مامۆستای زانکۆ لە سێشەممەی هەفتەی یەكەمی نۆڤەمبەری ئەمساڵ ‌و، بەدروستی لە ڕێكەوتی 5ی نۆڤەمبەر/ تشرینی دووەمی 20٢٤، ئەمریكییه‌كان چل ‌و حەوتەمین سەرۆكی وڵاتەكەیان لەنێوان هەریەك لە بەربژێری دیموكراتەكان و بەربژێری كۆمارییەكان هەڵدەبژێرن. هەر چوار ساڵ جارێك هەڵبژاردن بۆ سەرۆكی‌ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا‌ و جێگرەكەی،‌ یەكێكە لە هەڵبژاردنە زۆر گرنگەكان، هەم لەسەر ئاستی ناوخۆی ئەو وڵاتە ‌و هەم لەسەر ئاستی جیهانیش بەگشتی. ئەم گرنگییە، بۆ قورسایی‌ و پێگەی ئەمریكا لەنێو وڵاتانی جیهان ‌و گرنگی دەسەڵاتە كردەیییەكانی سەرۆك لە ناوخۆی ئەو وڵاتە دەگەڕێتەوە؛ بە جۆرێك هەڵبژاردنی هەر یەكێك لەو بەربژێرانە بۆ پۆستی سەرۆكایەتی لە چوار ساڵی ئاییندە، ڕەنگدانەوەی بەرچاوی لەسەر داڕشتنی سیاسەت ‌و ستراتیژیەت ‌و ئامرازەكانی جێبەجێكردنی سیاسەتی ناوەوە ‌و دەرەوەی ئەو وڵاتە دەبێت. دەستووری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، لە بڕگەی یەك، لە ماددەی دوو، باسی لە هەڵبژاردنی‌ سەرۆكایەتیی ئەو وڵاتە كردووە، كە شێوازێكی ناڕستەوخۆی وەرگرتووە. واتە هاونیشتیمانیانی ئەمریكی، ڕاستەوخۆ دەنگ بە بەربژێرانی‌ سەرۆكایەتی نادەن، بەڵكو دەنگ بە نوێنەرانی‌ دەستەی دیاریكردن ‌و هەڵبژاردنی‌ سەرۆك دەدەن‌. کە بە (دەستەی هەڵبژاردن/ الهیئة أو المجمع الانتخابیة/ Electoral College) ناسراوە. دواتر، ئەم نوێنەرانە سەرۆكی‌ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هەڵدەبژێرن. بەگشتی دەکرێت بڵێین، هەڵبژاردنی‌ سەرۆكایەتیی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە چەند قۆناغێكدا تێ دەپەڕێت، ئەوانیش بریتین لە: قۆناغی یەكەم؛ ئەم قۆناغە سەرەتای پرۆسەكەیە‌ و بە قۆناغی هەڵبژاردنی حزبی‌ و هەڵبژاردنی سەرەتایی دەناسرێت، كە لە سەرەتای مانگی شوبات/ فبرایرەوە لە ویلایەتی ئایوا دەست پێ دەكات ‌و لە ناوەڕاستی حوزیران/ یونیە لە واشنتۆن دی سی پایتەخت لە ویلایەتی كۆلۆمبیا كۆتایی پێ دێت، كە تیایدا هەڵبژاردنی بەرایی بۆ دیاریكردنی كاندیدەكانی سەرۆكایەتی لەنێوان بەربژێرەكانی هەریەك لە پارتی كۆماری‌ و دیموكراتی لە هەر پەنجا ویلایەتەكە بەڕێوە دەچێت. ئەمریكییه‌كان لەم قۆناغەدا ئەو بەربژێرە دەستنیشان دەكەن كە دڵسۆزی ‌و ئینتیمایان بۆی هەیە. پاش ئەم پرۆسە پێنچ مانگییە، هەڵبژاردنەكان پێ دەنێنە قۆناغی دووەمەوە؛ دوای ئەوەی بەربژێری هەردوو پارته‌كه‌ زۆرترین دەنگ بەدەست دەهێن ‌و بەسەر ڕاكابەرەكانیان لە هەمان پارتەكەی خۆیاندا سەردەكەون. قۆناغی دووەم؛ دەكرێت ئەم قۆناغە بە قۆناغی كۆنگرەی نیشتیمانیی هەر دوو پارتی سەرەكی ‌و ڕكابەری یەكدی "پارتی كۆماری ‌و دیموكرات" ناوزەد بكەین. ئەم قۆناغ ‌و هەنگاوەیش پاش ئەوە دێت كە بەربژێری هەر دوو پارت لە هەڵبژاردنە سەرەتایییەكاندا توانیویانە سەركەوتن لە ویلایەتەكان بەدەست بهێنن ‌و بەشی پێویست، دەنگ لەو ولایەتانە كۆ بكەنەوە بۆ ئەوەی بەفەرمی لە كۆنگرەی نیشتیمانیی پارتەكەیان دەنگی پێویست بەدەست بهێنن ‌و ببن بە كاندیدی فەرمیی پارتەكەی خۆیان بۆ هەڵبژاردنی‌ سەرۆكایەتیی وڵاتەكەیان. لێرەدا بەربژێرانی‌ هەر دوو پارتی‌ كۆماری ‌و دیموكرات، هەوڵی‌ بردنەوەی‌ دەنگی زۆرترین ئەندامانی‌ كۆنگرە دەدەن تاوەكو متمانەی‌ پارتەكانیان بەدەست بهێنن. لە كۆنگرەی‌ دیموكراتەكان بەربژێری‌ براوە، پێویستە لە كۆی‌ چوار هەزار ‌و سەد ‌و سی ‌و شەش ئەندامی‌ كۆنگرە، دەنگی دوو هەزار ‌و سێ سەد و هەشتا ‌و سێ ئەندام بەدەست بهێنێت. هەروەها، لە كۆنگرەی‌ كۆمارییەكان بەربژێری‌ براوە، پێویستە لە كۆی دوو هەزار ‌و چوارسەد و حەفتا ‌و دوو ئەندامی‌ كۆنگرە، دەنگی هەزار ‌و دوو سەد ‌و سی ‌و حەوت ئەندام بەدەست بهێنێت. قۆناغی سێیەم؛ ئەم قۆناغە، كە لە ڕووی كاتەوە سێ مانگ دەخایەنێت‌ و لە مانگەكانی ئاب/ ئۆگەست‌، ئەیلوول/ سێپتەمبەر ‌و تشرینی یەكەم/ ئۆكتۆبەر بەردەوام دەبێت، بە قۆناغێكی هەستیار ‌و گرنگ ‌و پڕكێشمەكێش ‌و بانگەشەی ڕاستەقینە‌ و توندی هەر دوو بەربژێر دادەنرێت، كە تیایدا چەندین دیبەیت پێكەوە پێشكەشی هەوادار ‌و لایەنگرەكانیان دەكەن ‌و بەرنامە‌ و كارنامەی خۆیان لە تەواوی سێكتەرەكان بۆ چوار ساڵی ئاییندەی سەرۆكایەتی، بۆ هاونیشتیمانیانی ئەمریكی دەخەنە ڕوو. بەگشتی لە کۆتایی ئەیلوول/ سێپتەمبەر، یەكەم دیبەیتی ڕاستەوخۆی هەردوو بەربژێر لە زانكۆی ڕایت ستەیت لە ئۆهایۆ بەڕێوە دەچێت. پاشان لە سەرەتا و ناوەڕاست و کۆتایی تشرینی یەكەم/ ئۆكتۆبەر، سێ دیبەیتی دیكە لە زانكۆكانی لۆنگود لە ویلایەتی ڤێرجینیا ‌و زانكۆی واشنتۆن لە ویلایەتی میزوری ‌و زانكۆی نیڤادا لە ویلایەتی نیڤادا بەڕێوە دەچێت. قۆناغی چوارەم؛ ئەم قۆناغە لە ڕێكەوتی 5ی تشرینی دووەم/ نۆڤەمبەر دەست پێ دەكات، كە بە ڕۆژی دەنگدانی گشتی ناسراوە، تیایدا ئەمریكییه‌كان لە ڕێگەی دەنگدان بە بەربژێری دیموكرات ‌و كۆمارییەكان ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتی هەڵدەبژێرن كە ژمارەیان 538 كەسە؛ ئەم ژمارەیەیش یەكسانە بە ژمارەی‌ ئەندامانی‌ كۆنگرێس (435ی ئەنجوومەنی‌ نوێنەران‌ و 100ی ئەنجوومەنی‌ پیران ‌و 3 نوێنەری‌ واشنتۆن دی‌ سی پایتەخت لە ویلایەتی كۆڵۆمبیا)، واتە هاووڵاتیان لە هەموو ویلایەتەكانەوە دەنگ بە كەسانێك دەده‌ن كە پێیان دەگوترێ ئیلیكترۆس. دواتر ئەوانیش دەنگی خۆیان لە بەرژەوەندیی یەكێك لە بەربژێرەكانی سەرۆكایەتی، یەكلایی دەكەنەوە. ئەم هەڵبژاردنە، بەپێی سیستەمی (براوە، هەموو دەنگەكان دەبات/ الفائز یحصل علی كل شيء) بەڕێوە دەچێت، واتە لە هەر ویلایەتێك، كام لایەن زۆرینە بهێنێت ئەوا هەموو دەنگی ئەو ویلایەتە لە بەرژەوەندیی بەربژێری ئەو پارتە تەواو دەبێت كە زۆرترین دەنگی لێ هێناوە. ئەو كەسانەی دەبنە نوێنەر لە دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتی، ئەندامی باوەڕپێكرا و ناسراوی پارتەكانن. له‌ هەندێ ویلایەت، ئەو كەسانە دوای دەرچوونیان، دەبێت لە بەرژەوەندیی ئەو بەربژێرە دەنگ بدەن كە پێشتر بانگەشەیان بۆ كردووە نەك بەربژێرێكی دیكە؛ یان پارتەكان بەڵێننامە بەو نوێنەرانە واژوو دەكەن كە دوای دەرچوونیان دەنگ لە بەرژەوەندیی پارتەكەیان بدەن. بە پێچەوانەیشه‌وە، لە هەندێك ویلایەتی دیكە، ئەو نوێنەرانە هیچ كۆتوبەندێكیان لەسەر نییە ‌و دەتوانن لە بەرژەوەندیی بەربژێری پارتێكی دیكە دەنگ بدەن؛ هەر چەندە ئەم حاڵەتە، لە مێژووی هەڵبژاردنەكانی ئەمریكادا زۆر دەگمەنە. لە ماوەی كەمتر لە 12 كاتژمێریشدا، ئەنجامی ئەم قۆناغە ڕادەگەینرێت و، بەو پێیەی كە ڕێژەی سەدیی هەردوو بەربژێرەكان ڕادەگەینرێت ئیدی وا دەزانرێت هەڵبژاردن تەواو بووە ‌و بەربژێری براوە دیاری كراوە؛ بەڵام لەڕاستیدا وا نییە و لەم قۆناغەدا ئەمریكییه‌كان لە ڕێگەی دەنگدان بە بەربژێری دیموكرات‌ و كۆمارییەكان تەنیا ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتییان هەڵبژاردووە ‌و دواتر، ئەوان بە دەنگدانی خۆیان یەكێك لە بەربژێرەكانی سەرۆكایەتی یەكلایی دەكەنەوە. دەشگونجێ بەربژێرێك لەم قۆناغەدا زۆرینەی دەنگ بهێنێت‌، بەڵام لە قۆناغی دەنگدانی ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتی دەرنەچێت ‌و دەنگی پێویست بەدەست نەهێنێت. وەك چۆن لە ساڵی 2000 لەنێوان "جۆرج بۆشی كوڕ ‌و آ‌ل جور" ڕووی دا. بە جۆرێك كە جۆرج بۆش لەم قۆناغەدا لە دوای بەربژێری دیموكراتەكانەوە بوو، بەڵام لە قۆناغی دواتر ‌و دەنگدانی ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتیدا، توانیی 271 دەنگ بەدەست بهێنێت‌ و بكەوێتە پێش ڕكابەری دیموكراتەكان‌ و ببێت بە سەرۆكی ئەمریكا. قۆناغی پێنجەم؛ پاش ئەوەی لە قۆناغی چوارەمدا هاونیشتیمانیانی ئەمریكا، لە ڕێگەی دەنگدان بە بەربژێری دیموكرات‌ و كۆمارییەكان، یان لە ڕێگەی دەنگدان بە ناو و لۆگۆی هەردوو پارتی سەرەكی، ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتییان هەڵبژارد، ئەوانیش لە دووشەممەی یەکەمی دوای چوارشەممەی دووەمی مانگی دیسەمبەر/ كانوونی یەكەم، كۆبوونەوەی هەڵبژاردنی سەرۆك ‌و جێگرەكەی ئەنجام دەدەن ‌و دەنگ لەسەر هەڵبژاردنی بەربژێرەكانی دیموكرات‌ و كۆمارییەكان دەدەن. پاشان، ئەنجامی دەنگدانەكەیان بۆ سەرۆكی ئەنجوومەنی پیران دەنێرن. كۆنگرێسیش بۆ ئەم مەبەستە لە سەرەتای ینایەر/ كانوونی دووەمی 20٢5 كۆبونەوەیەك ساز دەكات بۆ ڕاگەیاندنی ئەنجامی دەنگدانی ئەندامانی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتی لە هەڵبژاردنی سەرۆك ‌و جێگرەكەی. هەر بەربژێرێكی سەرۆكایەتیش، پێویستی بە دەنگی 270 لەو نوێنەرانەی دەستەی دەنگدەرانی سەرۆكایەتی هەیە بۆ ئەوەی ببێتە سەرۆك، واتە (50+1). قۆناغی شەشەم؛ پاش ئەوەی بەربژێری سەركەوتووی پۆستی سەرۆكایەتیی ئەو وڵاتە، ئەو قۆناغ ‌و هەوراز ‌و نشێوە ماراسۆنییانەی بڕی ‌و، متمانەی بوون بە سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكای وەرگرت، لە ئاهەنگی دانانی سەرۆكی نوێ لە ڕێكەوتی 20ی ینایەر/ كانوونی دووەمی 2025 کە بە (ڕۆژی دەستبەکاربوون/ Inauguration Day) ناسراوە، سەرۆكی هەڵبژێردراو بە سەرپەرشتیی سەرۆكی دادگای باڵا، سوێندی دەستووری دەخوا ‌و بەفەرمی پۆستی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا وەردەگرێت ‌و لە كۆشكی سپی، دەست بەكارەكانی دەكات. لە كۆتاییدا، ئەم هەڵبژاردنە، لەسەر ئاستی ناوخۆ ‌و دەرەوەی ئەو وڵاتە، گرنگی تایبەتی‌ خۆی‌ هەیە. ئەو جۆرە سیستەمەیش كە هەڵبژاردنی پێ ئەنجام دەدەن، یەكێكە لە هەرە ناوازە ‌و ئاڵۆزترین سیستەمەكانی هەڵبژاردن لە جیهاندا لە ڕووی بانگەشە‌ و تێچووی دارایی ‌و مەرج ‌و ڕێكارە یاسایییەكانه‌وه‌. بەشێوازێكی ناڕاستەوخۆیش بەڕێوە دەچێت ‌و، لە ساتی دەستپێكردنییه‌وه‌ تاكو ئاهەنگی سوێندخواردنی سەرۆكی نوێ، زیاتر لە یازدە مانگ دەخایەنێت.  

درەو: 🔻 ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق، ئامارەکانی لەسەر ئاستی (15) پارێزگاکەی عێراق، تایبەت بە ژمارەی (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) مانگانە بڵاو دەکاتەوە، پاڵپشت بە کۆی ئەو ئامارانە کە لە (6) مانگی ڕابردوودا بۆ ساڵی (2024) بڵاوی کردوونەتەوە؛ 🔹 لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024)دا ئامارەکان دەگاتە (157 هەزار و 872) حاڵەتی هاوسەرگیری تۆمارکراو، کە (140 هەزار و 391) گرێبەستیان بە ڕێژەی (89%) لە دادگاکان و (17 هەزار و 391) حاڵەتیان بە ڕێژەی (11%) لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. 🔹 (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە. (74%)ی جیابوونەوەکان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلاکراونەتەوە! کە (27 هەزار و 315) کۆی حاڵەتەکان بوە! تەنها (26%)ی جیابوونەوەکان بە بڕیاری دادگا یەکلاکراونەتەوە کە ژمارەیان (9 هەزار و 666) کەیس بووە. 🔹 دادگای تێهەڵچوونەوەی رەسافە لە پارێزگای بەغداد زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری و دادگای تێهەڵچوونەوەی کەرخ هەر لە پارێزگای بەغداد، بەرزترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە. 🔹 دادگای تێهەڵچوونەوەی پارێزگای موسەننا لەسەر ئاستی پارێزگاکانی عێراق کەمترین رێژەی هاوسەرگیری و کەمترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە.    یەکەم؛ ئامارەکانی هاوسەرگیری و جیابوونەوە لە (15) پارێزگاکەی عێراق بۆ نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 رۆژی (21/7/2024) ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق، داتاکانی خۆی لەسەر ئاستی (15) پارێزگاکەی عێراق تایبەت بە ژمارەی (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) بۆ مانگی؛ # حوزەیرانی (2024) بڵاو کردەوە، تێیدا هاتووە؛ (23 هەزار و 324) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (21 هەزارو 168) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 156) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات کەمترین ڕێژەی جیابوونەوە بەراورد بە مانگەکانی پێشتر لەم مانگەدا تۆمار کراوە کە بریتی بووە لە (4 هەزار و 779) حاڵەتی جیابوونەوە، کە (هەزارو 251) حاڵەتیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 528) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. بە هەڵدانەوەی ئامارەکانی مانگەکانی پێشووتری ساڵی 2024 حاڵەتەکان لە نیوەی یەکەمی ساڵەکەدا دەگاتە (157 هەزار و 782) هاوسەرگیری تۆمارکراو و (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوەی هاوسەران. بە جۆرێک؛ # لە کانونی دووەمی 2024 دا، (30 هەزار و 895) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (27 هەزارو 295) گرێبەستیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 600) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هەر لە هەمان ماوەدا (7 هەزار و 453) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە، ئەم بەرزترین ئاستی جیابونەوەیە لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا کە (هەزارو 843) حاڵەتیان لە دادگاکان و (5 هەزار 610) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە کانونی شوباتی 2024 دا، (29 هەزار و 119) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (25 هەزارو 793) گرێبەستیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 326) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. لەگەڵ ئەوەشدا (6 هەزار و 324) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە کە (هەزارو 764) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزار و 560) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی ئازاری 2024 دا، (24 هەزار و 88) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (21 هەزارو 215) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار 873) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات (6 هەزار و 222) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە، کە (هەزارو 805) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزارو 417) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی نیسانی 2024 دا، کەمترین ڕێژەی هاوسەرگیری تۆمارکراوە بەراورد مانگەکانی دیکەی ساڵی 2024، بەجۆرێک؛ (21 هەزار و 851) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (19 هەزارو 386) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 465) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. لە کاتێکدا (4 هەزار و 537) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە کە (هەزارو 360) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزار و 177) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی ئایاری 2024 دا، (28 هەزار و 505) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (25 هەزارو 534) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 971) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات ئامارەکانی جیابوونەوە، کە لەم مانگەدا تۆمار کراوە بریتی بووە لە؛ (6 هەزار و 666) حاڵەتی جیابوونەوە کە (هەزارو 643) حاڵەتیان لە دادگاکان و (5 هەزار و 23) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. کەواتە کۆی حاڵەتەکان (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024)دا دەگاتە (157 هەزار و 782) هاوسەرگیری تۆمارکراو، کە (140 هەزار و 391) گرێبەستیان بە ڕێژەی (89%) لە دادگاکان و (17 هەزار و 391) حاڵەتیان بە ڕێژەی (11%) لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە. ئەوەی جێگەی تێڕامانە (74%)ی جیابوونەوەکان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلاکراونەتەوە کە (27 هەزارو 315)ی کۆی حاڵەتەکان بوەوە تەنها (26%)ی جیابوونەوەکان بە بڕیاری دادگا یەکلاکراونەتەوە کە (9 هەزار و 666) حاڵەت بووە. (بڕوانە خشتە و چارتی ژمارە (1)) دووەم؛ ئامارەکانی هاوسەرگیری و جیابوونەوە لە دادگاکانی تێهەڵچوونەوەی پارێزگاکانی عێراق بۆ نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 لەسەر ئاستی پارێزگاکانی کە (بەغداد)ی پایتەخت دابەش بووە بەسەر دادگاکانی تێهەڵچوونەوەی (رەسافە و کەرخ) لەگەڵ (14) پارێزگاکەی دیکەی عێراق جگە لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان وەک لە چارت و خشتەی ژمارە (2) رونکراوەتەوە؛ دادگای تێهەڵچوونەوەی رەسافە لە پارێزگای بەغداد زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری و دادگای تێهەڵچوونەوەی کەرخ هەر لە پارێزگای بەغداد، بەرزترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە، بەراورد بە تەواوی دادگاکانی دیکەی عێراق. هاوکات دادگای تێهەڵچوونەوەی پارێزگای موسەننا کەمترین رێژەی هاوسەرگیری و کەمترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە، بەراورد بە تەواوی دادگاکانی دیکەی عێراق.     

درەو: بە پێی هەواڵی ڕۆژنامەی ( Der Standard ) ژمارەیەك  براوەی خەڵاتی نۆبڵ داوای ئازادیی بۆ عەبدوڵا ئۆجالان دەکەن، بەپێی هەواڵەکە، ٦٩ براوەی خەڵاتی نۆبێل نامەیەکی هاوبەشیان ئاراستەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کردووە و داوایان کردووە،  عەبدوڵا ئۆجالان ئازاد بکرێت و پرسی کورد بە شێوەیەکی ئاشتیانە چارەسەر بکرێت. شەست و نۆ کەسایەتی کە هەمویان هەلگری خەڵاتی نۆبڵن لە بواری جیاجیادا، لە نامەیەکی هاوبەشیاندا بۆ کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجومەنی ئەوروپا، دادگای ئەوروپیی بۆ مافەکانی مرۆڤ، و کۆمیتەی ئەوروپیی بۆ رێگرتن لە ئەشکەنجە و کۆمیتەی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان، کە هاوکات وێنەیەکیشیان بۆ سەرۆکی تورکیا ئەردۆغان ناردوە، داوای باشکردنی رەوشی ژیانی ئۆجەلان دەكەن لە زیندان بەوپێیەی لە ٢٥ی ئادای ٢٠٢١ەوە تا ئێستا  رێنەدراوە ئۆجالان کەسوکار و پارێزەرەکانی ببینێت. لە نامەكەیاندا ئاماژە بەوە کراوە: "تورکیا کە لە ساڵی ١٩٤٩ـەوە ئەندامی ئەنجومەنی یەکێتی ئەوروپایە، لە بواری گۆشەگیرییەوە سەرجەم پێوەر و یاساییە نێودەوڵەتیەکانی پێشێل کردووە. ناوو وێنەی هەڵگرانی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی  

(درەو): دوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان، گەورە كۆمپانیایەكی توركیا بڕی نزیكەی (یەك ملیۆن) بەرمیل نەوتی لە ناو كەشتییەدا لە عێراق كڕیوە، بەڵام ماوەی زیاتر لە شەش مانگە كەشتییەكەو نەوتەكەی ناوی لەلایەن ئێرانەوە دەستی بەسەردا گیراوە، ئەمە بە بەهانەی ئەوەی ساڵی رابردوو ئەمریكا هەمان كاری لەگەڵ هەمان كەشتیدا كردووە، ئێستا بە ناچاری نەوتەكەی عێراق لەو كەشتییەوە بەتاڵ كراوەتە ناو كەشتییەكی ترو ئازادی بۆ دەرچووە، كۆمپانیا توركییەكە چاوەڕوانی گەیشتنی نەوتەكە دەكات. كۆمپانیای زەبەلاحی وزەی توركیا "توپراش" ئاشكرایكرد، ئەو ملیۆنە بەرمیل نەوتەی عێراق كە لەسەرەتای ئەمساڵەوە لەلایەن ئێرانەوە دەستی بەسەرداگیرا، گەشتەكەی بەرەو پاڵاوگەكانی "توپراش" لە توركیا دەستپێكردوەتەوەو لە ئەیلولی داهاتوودا دەگات.  رۆژی 11ی كانونی دووەمی ئەمساڵ، لە ئاوەكانی عومان دەسەڵاتدارانی ئێران دەستیان بەسەر كەشتی (سانت نیكۆلاس)دا گرت، كە نزیكەی (1 ملیۆن) بەرمیل نەوتی خاوی تێدابووە، نەوتی ئەم كەشتییە لەلایەن كۆمپانیای بەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ"وە فرۆشرابوو لە كۆمپانیای "توپراش"ی توركیا.  ئەم كارەی دەسەڵاتدارانی ئێران وەكو كاردانەوە بوو لەبەرامبەر كارێكی هاوشێوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان لەگەڵ هەمان كەشتی و نەوتەكەی لە ساڵی رابردوودا.  پرۆسەی گەڕاندنەوەی نەوتی ئەم كەشتییە دەستبەسەردا گیراوە لەرێگەی بەتاڵكردنی نەوتەكەوە لە كەشتیەكەوە بۆ كەشتییەكی تر ئەنجامدرا، ئەم پرۆسەیەش 23 بۆ 25ی ئەم مانگەی خایاند، ئەمە بەپێی قسەی كۆمپانیا توركییەكە.  ئێستا كە ئیتر نەوتەكەی عێراق لەلایەن ئێرانەوە ئازادكراوە، كۆمپانیا توركییەكە چاوەڕوانی ئەوەیە لە مانگی ئەیلولی داهاتوودا نەوتەكە بگاتە پاڵاوگەكانی لە توركیا.  هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان و كەركوك بۆ بەندەری جەیهانی توركیا لە 25ی ئازاری 2023وە راگیراوە، كۆمپانیا توركییەكە لەدوای راوەستانی نەوتی هەرێمەوە ئەم بارە نەوتەی لە عێراق كڕیوە.  

(درەو): لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق لە چەند رۆژی داهاتوودا میوانداری هەردوو وەزارەتی نەوتی عێراق و سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان دەكات، ئەندامێكی فراكسیۆنی پارتی دەڵێ: حكومەتی هەرێم كێشەی نییە گرێبەستە نەوتییەكانی لەلایەن بەغدادەوە پێداچوونەوەیان بۆ بكرێت. سەباح سوبحی ئەندامی فراكسیۆنی پارتی لە لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، لەبارەی وردەکاری گفتوگۆکان و دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنەوەی نەوتی ھەرێمی کوردستان، لە ڕۆژانی داھاتوو میوانداری ھەردوو وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان دەکەین. ئەم ئەندامەی لیژنەی نەوت و غاز لە سایتی حزبەكەی (پارتی) وتووە: میوانداری وەزارەتی نەوت و سامانە سروشتییەكان بۆ ئەوەیە رونکردنەوەی تەواومان پێبدەن لەبارەی ئەو ڕێککەوتنانەی کراون، چونکە جارێکی دیکە وەزارەتی نەوتی عێراق داوای گرێبەستەکانی لە کۆمپانیاکان کردووە و هێشتا ھیچ ڕێکارێک نەگیراوەتە بەر، ئێمەش دەمانەوێت تەواوی زانیاریمان پێبدەن، تاکو بزانین ھۆکار چییە ئەو پرۆسەیە ھێندە دواکەوت و چی ماوە لەسەری بگەنە ڕێککەوتنی کۆتایی. "بەو ھۆیەی گرێبەستەکانی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ گرێبەستەکانی عێراق جیاوازن، داوا دەکرێت پێداچونەوەیان بۆ بكرێت و بکرێن بە یەک شێوە، بۆ ئەو مەبەستەش  ڕێککەوتن لە نێوان ھەرێمی کوردستان و بەغدا کراوە، چونکە حکومەتی ھەرێمی کوردستان کێشەی نییە لە پێداچوونەوەی گرێبەستەکان" سەباح سوبحی وا دەڵێ. كێشەیەكی تری بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ بەندەری جەیهانی توركیا كە لە 25ی ئازاری 2023وە راوەستاوە پەیوەندی بە نرخی بەرهەمهێنانی نەوتەوە هەیە لە هەرێمی كوردستان، ئەم ئەندامەی لیژنەی نەوت و غاز باسلەوە دەكات "بەربەستی سەرەکی تێچووی دەرھێنانی نەوتە، کۆمپانیاکان داوای زیاتر لە 20 دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک نەوت دەکەن، عێراقیش داوا دەکات ھەشت بۆ نۆ دۆلار بێت، بۆیە پێویستە ئەمجارە چارەیەک بدۆزرێتەوە و کۆتایی بەو کێشەیە بێت، چونکە ئەمە لە بەرژوەندی عێراق و ھەرێمی کوردستانیش دایە". رۆژی 9ی حوزەیرانی ئەمساڵ جارێكی ترو لەسەر داوای وەزارەتی نەوتی عێراق، لە بەغداد وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق كۆبوونەوە، بڕیاربوو لەم كۆبوونەوەیەدا ناكۆكییەكان چارەسەر بكرێت و دەست بە هەناردەی نەوتی هەرێم بكرێتەوە لە رێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، بەڵام كۆبوونەوەكە كۆتایی هات و لەوكاتەوە تائێستا هەم بەغدادو هەم هەولێر بێدەنگییان لێكردووەو هەناردەی نەوتیش دەستی پێ نەكردوەتەوە.  دوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێگەی بۆری عێراق- توركیا بۆ بەندەری جەیهان لە 25ی ئازاری 2023، بەغداد مەرجێكی سەرەكی هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، ئەویش هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێمە لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، ئەمەش بابەتێكە كە سەرباری نیشاندانی نەرمی لەمدواییەدا، بەڵام هێشتا هەم حكومەتی هەرێم و هەم كۆمپانیاكانیش بە هەستیارییەوە لێی دەڕوانن، حكومەتی هەرێم پێشترو چەندجارێك بە فەرمی رەتیكردوەتەوە گرێبەستە نەوتییەكانی رادەستی بەغداد بكات.  لەپاڵ كێشەی گرێبەستە نەوتییەكان، نرخی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی كوردستان یەكێكی تر لە ناكۆكییەكانی نێوان هەولێرو بەغدادە كە تائێستا یەكلانەكراوەتەوەو بەربەستە لەبەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، یاسای بودجه‌ی عێراق بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ربه‌رمیلێك نه‌وت بڕی (6) دۆلاری داناوه‌، به‌ڵام كۆمپانیا بیانییه‌كانی كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێم بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر به‌رمیلێك داوای (22) دۆلار ده‌كه‌ن، بۆ كرێی گواستنه‌وه‌ی هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت، عێراق بڕی (دۆلارێك و 60 سه‌نت)ی داناوه‌، هه‌رێم بۆ هه‌ر به‌رمیلێك داوای (7 دۆلار) ده‌كات، بۆیه‌ ناكۆكییه‌كه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ قوڵه‌. سەرباری راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی بۆرییەوە، بەڵام بەرهەمهێنانی نەوت لە كوردستان رانەوەستاوە، بەرپرسانی عێراق باسلەوە دەكەن هەرێم لەئێستادا رۆژانە 220 هەزار بەرمیل نەوت هەناردەی توركیاو ئێران دەكات بە نرخێكی زۆر كەمتر لە نرخی بازاڕی جیهانی، حكومەتی هەرێم لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆری، هیچ زانیارییەكی بۆ رایگشتی لەبارەی هەناردەی نەوت بە تانكەرو داهاتەكەی بۆ خەزێنەی گشتیی ئاشكرا نەكردووە، پەرلەمانی كوردستانیش هەڵوەشاوەتەوەو هیچ چاودێرییەك لەسەر داهاتی تانكەرەكانی نەوت نییە.  پێدەچێت هەولێرو بەغداد هەردوولا لەم ناكۆكییە سودمەند بن، بەغداد بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە، پشكی هەناردەی نەوتی خۆی لەچوارچێوەی سیاسەتی (ئۆپێك +) لە نەوتی باشور زیادكردووە، حكومەتی هەرێمیش كە بەپێی یاسای بودجە لە حاڵەتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت بە بۆری دەبوو داهاتی نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، ئێستا ئیتر بە تانكەر دەیفرۆشێت و داهات ناگەڕێنێتەوە، توركیاو ئێرانیش وەكو دوو وڵاتی كاریگەر لەسەر پرسی نەوت و سیاسەت لە عێراق هەردووكیان سودمەندن لە نەوتە هەرزانەكەی كوردستان و بێدەنگییان هەڵبژاردووە.   

شیكاری: درەو   # لە ساڵی (2009) (2 ملیۆنێک و 518 هەزارو 773) کەس مافی دەنگدانی هەبووەو بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزار و 24) دەنگی بە ڕێژەی (17.7%) بەدەستهێناوە. # لە دواهەڵبژاردندا بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (3 ملیۆن و 486 هەزارو 787) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، بزوتنەوەی گۆڕان تەنها (22 هەزارو 91) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (0.6%)ی کۆی گشتی دەنگدەران لە سێ پارێزگاکەی هەرێم. # ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە هەڵبژاردنی (2009)ەوە تا دوا هەڵبژاردنی گشتی بە ڕێژەی (38%) زیادیان کردووە، بەڵام دەنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕان بەڕێژەی (95%) کەمی کردووە. # لە دوای ساڵی (1992)ەوە لە هەرێمی کوردستان (12) هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوەچووەو بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری (8) هەڵبژاردنی کردووە. # بزوتنەوەی گۆڕان (1) جار بە شێوەی هاوپەیمانی و (7) جار بە لیستی سەربەخۆ بەشداری کردووە. بەشی سێیەم؛ پێگەی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنە گشتییەکاندا پوختە؛ لە ساڵی (1992)ەوە (12) هەڵبژاردنی گشتی (پەرلەمانی کوردستان، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان)، بەڕێوە چووە، بزوتنەوەی گۆڕان بەو پێیەی لە ساڵی (2009)ەوە دامەزراوە تەنها بەشداری (8) هەڵبژاردنی کردووەو لە سەرجەم هەڵبژاردنەکان بە لیستی سەربەخۆ جگە لە دوا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە هاوپەیمانی لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستان چووتە نێو پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. ئەوەی جێگەی سەرنجە، لەگەڵ بەرزبوونەوەی ژمارەی ئەو هاوڵاتیانەی لە سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەیە، بزوتنەوەی گۆڕان نەیتوانیوە بە هەمان ئاست ژمارەی دەنگەکانی بەرز بکاتەوە، بۆ نمونە لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی کوردستان کە لە (25/7/2009) بەڕێوەچوو بەو پێیەی یەکەم بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان بووە لە هەڵبژاردن (2 ملیۆنێك و 518 هەزار773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزارو 24) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (17.7%) کۆی گشتی دەنگدەران.  بەڵام لە دواین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کە لە (10/10/2021) بە ڕێوەچوو، لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان توانیویەتی تەنها (22 هەزارو 91) دەنگ بەدەستبهێنێت بەرێژەی (0.6%) کۆی گشتی دەنگدەران. بەم پێیەش ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی (2009)ەوە بە ڕێژەی (38%) زیادی کردووە، بەڵام دەنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕان (422 هەزار و 933) دەنگ بە ڕێژەی (95%) کەمی کردووە، (بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەو چارتی ژمارە (1))، لە خوارەوە پێگەی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرجەم هەڵبژاردنە گشتییەکان ڕوونکراوەتەوە. خشتەی ژمارە (1) چارتی ژمارە (1) یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان کە یەکەم بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان بوو لە 25/7/2009 بەرێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە 3.    (ملیۆنێك و 876  هەزارو 196) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.5%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزارو 24) دەنگی بەدەستهێناو (25) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/ 2010 بەڕێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 590 هەزارو 274) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 938 هەزارو 754 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.8%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (425 هەزارو 793) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (298 هەزارو 621) دەنگ بەرێژەی (35.8%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (103 هەزارو 397) دەنگ بەرێژەی (15.2%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (23 هەزارو 775) دەنگ بەرێژەی ( 5.6%). چارتی ژمارە (2)     سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 803 هەزارو 283) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 950  هەزارو 130) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.     بزوتنەوەی گۆڕان  (476 هەزارو 736) دەنگی بەدەستهێناو (24) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو 2.    ( 2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 128 هەزارو 167 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (78%). 4.    بزوتنەوەی گۆڕان  (472 هەزارو 503) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (347 هەزارو 799) دەنگ بەرێژەی (39%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (104 هەزارو 59) دەنگ بەرێژەی (14%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (20 هەزارو 645) دەنگ بەرێژەی (4%). چارتی ژمارە (3) پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان  1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 161 هەزارو 38 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (80%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (490 هەزارو 572) دەنگی بەدەستهێنا ، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (359 هەزارو 600) دەنگ بەرێژەی (40%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (108 هەزارو 117) دەنگ بەرێژەی (14%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (22 هەزارو 885) دەنگ بەرێژەی (5%) چارتی ژمارە (4) شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو. 2.    ( 3 ملیۆن و 758 هەزارو 896) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 795 هەزارو 686 ) كەس دەنگیاندا  4.    بزوتنەوەی گۆڕان (199 هەزارو 611) دەنگی بەدەستهێنا. بەجۆرێک -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (154 هەزارو 947) دەنگی بەدەستهێنا. -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (40 هەزارو 863) دەنگی بەدەستهێنا. -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (3 هەزارو 801) دەنگی بەدەستهێنا. چارتی ژمارە (5) حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/9/2018 بەڕێوەچوو. 2.    ( 3 ملیۆن و 85 هەزارو 461) كەس مافی دەنگدانی هەبووە 3.    (1 ملیۆن و 845 هەزارو 979 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (59%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم (186 هەزارو 903) دەنگی بەدەستهێناو تەنها (12) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. هەشتەم؛ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) 1.    هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو 2.    ( 3 ملیۆن و 486 هەزارو 787) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (1 ملیۆن و 232 هەزارو 897 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (35.4%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (22 هەزارو 91) دەنگی بەدەستهێنا، بەجۆرێک لەسەر ئاستی پارێزگاکانی هەرێم؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (17 هەزارو 846) دەنگ بەرێژەی (4.5%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (4 هەزارو 245) دەنگ بەرێژەی (1%) بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك لەبەر ئەوەی هیچ کاندیدێکی نەبوو، بۆیە هیچ دەنگێکیشی بەدەست نەهێنا. چارتی ژمارە (6)  

(درەو): لەم جیهانەدا پاسپۆرتی عێراقی تەنیا لە پاسپۆرتی (ئەفغانستان)و (سوریا) باشترە، ئەگەر نا لەدوای پاسپۆرتی (یەمەن)و (سۆماڵ) و (فەلەستین)یشەوەیە، نوێترین داتای جیهانی دۆخی پاسپۆرت بڵاوكرایەوە، گەشتكردن بە بێ وەرگرتنی ڤیزا پێوەری سەرەكییە لەم ریزبەندییەدا.  ریزبەندییەكی نوێ پاسپۆرتی سنگاپورە لە ریزبەندی بەهێزترین پاسپۆرتەكاندایە لەسەر ئاستی جیهان، ئەمە بەگوێرەی پێوەرەكانی (هینلی) بۆ پاسپۆرتە جیهانییەكان كە تۆڕی (CNN)ی ئەمریكی بڵاویكردوەتەوە. ئەم پێوەرە كە كۆمپانیای "هینلی ئاند بارتنرز" بۆ مافی هاوڵاتیبوون و مانەوە دەریدەكات كە بارەگاكەی لە لەندەنە،  هەڵدەسێت بە دیاریكردنی توانای پاسپۆرتی هەر وڵاتێك بەگوێرەی ئەوەی ئایا هەڵگرانی ئەو پاسپۆرتە دەتوانن بۆ چەند وڵات بەبێ وەرگرتنی ڤیزا گەشت بكەن.  بەپێی پێوەرەكە، هەڵگرانی پاسپۆرتی سەنگاپورە ئێستا بەبێ وەرگرتنی ڤیزای پێشوەختە دەتوانن بۆ (195) وڵات و ناوچەی جیهان گەشت بكەن. لەدوای سەنگاپورە، وڵاتانی (ژاپۆن- ئەڵمانیا- فەڕەنسا- ئیتالیا- ئیسپانیا) بەهێزترین پاسپۆرتیان هەیە كە لە پلەی دووەمدان و هاوڵاتیانیان دەتوانن بەبێ وەرگرتنی ڤیزان بۆ (192) وڵات و ناوچە گەشت بكەن.  لە پلەی سێیەمدا پاسپۆرتی (نەمسا- فنلەندا- ئیرلەندا- لۆكسەمبۆرگ- هۆڵەندا- كۆریای باشور- سوید) دێت، كە هەڵگرانی پاسپۆرتی ئەم وڵاتانە دەتوانن بەبێ وەرگرتنی ڤیزا گەیشت بۆ (191) وڵات و ناوچە بكەن.  لیستەكە ناوی هەندێك وڵاتی تریشی تێدایە كە پاسپۆرتەكانیان بەهێزە، لەوانە (بەلجیكا- دانیمارك- نیوزلەندا- نەرویژ- سویسرا- بەریتانیا)، ئەم وڵاتانە لە پلەی چوارەمدان و هاوڵاتییەكانیان بەبێ وەرگرتنی ڤیزا دەتوانن بۆ (190) وڵات و ناوچە گەشت بكەن.  لەپاش ئەمانە، وڵاتانی (ئوسترالیا- پروتوگال) دێت كە بۆ (189) ناوچە بە پاسپۆرتەكانیان گەشت دەكرێت. لە پلەی شەشەمدا وڵاتانی (یۆنان- پۆلەندا) دێت كە بە پاسپۆرتەكانیان بە بێ ڤیزا گەشت بۆ نزیكەی (188) وڵات دەكرێت.  (كەنەدا- كۆماری چیك- هەنگاریا- ماڵتا) ئەمانە لە پلەی حەوتەمدان و پاسپۆرتەكانیان بەبێ ڤیزا توانای گەشتكردنی هەیە بۆ نزیكەی (187) وڵات.  ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە پلەی هەشتەمدایە، پاسپۆرتەكەی بەبێ ڤیزا بۆ نزیكەی (186) وڵات و ناوچە دەڕوات.  لە پلەی نۆیەمدا پاسپۆرتی (ئیماراتی عەرەبی- ئیستۆنیا- لیتوانیا) هەیە كە گەشتی بێ ڤیزا بۆ 185 وڵات دەكات.  پاسپۆرتی (ئایسلەندا- لاتیڤیا- سلۆڤاكیا- سلۆڤینیا) لە پلەی دەیەمدان و بۆ (184) ناوچە گەشتی بێ ڤیزا دەكەن.  دۆخی وڵاتانی ناوچە لە ریزبەندییەكەدا لەسەر ئاستی وڵاتانی ناوچەكە، پاسپۆرتی قەتەری لە ریزبەندی (46)دایە لەسەر ساتی جیهان، هەڵگرانی پاسپۆرتی ئەم وڵاتە بەبێ ڤیزا دەتوانن گەشت بۆ (107) وڵات بكەن.  پاسپۆرتی كوەیتی لە ریزبەندی (49)دایە لەسەر ئاستی جیهان، هەڵگرانی دەتوانن بەبێ ڤیزا بۆ (99) وڵات گەشت بكەن. سعودیە لە ریزبەندی (56)ی جیهاندایە، پاسپۆرتەكەی بەبێ ڤیزا دەتوانێت بۆ نزیكەی (88) وڵات بڕوات. سوڵتاننشینی عومان لە ریزبەندی (58)ی جیهاندایە بۆ نزیكەی (86) وڵات دەڕوات.  عێراق لە ریزی هەرە خراپەكاندا سەبارەت بە ریزبەندی لاوازترین پاسپۆرت لەسەر ئاستی جیهان، كۆمپانیاكە پاسپۆرتی (ئەفغانستان)ی بە خراپترین دەستنیشان كردووە، چونكە هەڵگرانی ئەم پاسپۆرتە بەبێ ڤیزا تەنیا دەتوانن بۆ (26) دەوڵەت و ناوچە گەشت بكەن، لەدوای ئەویش پاسپۆرتی (سوریا) دێت، كە لە ریزبەندی (102)دایە لەسەر ئاستی جیهان و هەڵگرانی پاسپۆرتی ئەم وڵاتە بەبێ ڤیزا تەنیا دەتوانن بۆ (28) دەوڵەت گەشت بكەن، (عێراق) لە ریزبەندی (101)دایەو هەڵگرانی پاسپۆرتەكەی بەبێ ڤیزا تەنیا دەتوانن بۆ (31) وڵات گەشت بكەن، عێراق تەنانەت دۆخی لە وڵاتێكی وەكو (یەمەن) خراپترە، یەمەن لە ریزبەندی (100)دایە لەسەر ئاستی جیهان، هاوڵاتییەكانی بەبێ ڤیزا دەتوانن بۆ (33) دەوڵەت گەشت بكەن، (سۆمال) دۆخی لە عێراق و یەمەنیش باشترەو لە ریزبەندی (99)ی جیهاندایە، هاوڵاتییەكانی دەتوانن بێ ڤیزا گەشت بۆ (35) دەوڵەت بكەن، (لیبیا) لە ریزبەندی (98)دایەو دەتوانێت گەشت بۆ (39) دەوڵەت بكات، پاسپۆرتی (فەلەستین) لە ریزبەندی (97)دایەو گەشتی (40) دەوڵەت دەكات.   یورگ ستیڤن سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای (هینلی) دەڵێ:" توانای گەشتكردن بەبێ ڤیزا بۆ ژمارەیەكی زۆر وڵات چیتر تەنیا بابەتی خۆشگوزەرانیی نییە، بەڵكو بووە بە ئامرازێكی بەهێزی ئابوریش كە دەتوانێت گەشەكردن و هاریكاری نێودەوڵەتی بباتە پێشەوەو سەرمایەگوزاری بیانی رابكێشێت". 

(درەو):  ژمارەیەك لە كۆمپانیا وەبەرهێنەكانی نەوت جارێكی تر چوونەوە دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، باسی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتیان كردووە، بەڵام هێشتا نە كۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی كوردستان و نە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانیش هیچ قسەیەكیان لەبارەی ناوەڕۆكی كۆبوونەوەكە نەكردووە.  لە دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، وەفدێكی حكومەت لەگەڵ بەشێك لە كۆمپانیا وەبەرهێنەكانی نەوت كۆبوونەوە.  ئەندامانی وەفدەكەی هەرێم پێكهاتبوون لە (ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران- ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران- عەبدولحەكیم خەسرۆ سەرۆكی فەرمانگەی هەماهەنگیی و بەدواداچوون- كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكان بە وەكالەت.  نە گروپی پیشەسازی نەوتی كوردستان "ئەپیكور"و نە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان هیچ راگەیەندراوێكیان لەبارەی كۆبوونەوەكە بڵاونەكردوەتەوە، تەنیا ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران شتێكی كورتی لەبارەی كۆبوونەوەكە نوسیوەو دەڵێ:" باس لە شەراکەتی هاوبەش و ستراتیژی لەنێوان حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا نەوتییەکان کراو  دوایین سەردان و گفتوگۆکانی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵ لەبارەی پرسی نەوت لەچوارچێوەی دەستور گفتوگۆیان لەبارەوە ئاڵۆگۆڕ کرا". سەرۆكی دیوان باسلەوە دەكات" چارەسەری پرسی نەوت و گاز و دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم و جددیەتی حکومەتی هەرێم بۆ ئەو پرسە لە کۆبوونەوەکەدا خرایەڕوو". رۆژی 9ی حوزەیرانی ئەمساڵ جارێكی ترو لەسەر داوای وەزارەتی نەوتی عێراق، لە بەغداد وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق كۆبوونەوە، بڕیاربوو لەم كۆبوونەوەیەدا ناكۆكییەكان چارەسەر بكرێت و دەست بە هەناردەی نەوتی هەرێم بكرێتەوە لە رێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، بەڵام كۆبوونەوەكە كۆتایی هات و لەوكاتەوە تائێستا هەم بەغدادو هەم هەولێر بێدەنگییان لێكردووەو هەناردەی نەوتیش دەستی پێ نەكردوەتەوە.  دوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێگەی بۆری عێراق- توركیا بۆ بەندەری جەیهان لە 25ی ئازاری 2023، بەغداد مەرجێكی سەرەكی هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، ئەویش هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێمە لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، ئەمەش بابەتێكە كە سەرباری نیشاندانی نەرمی لەمدواییەدا، بەڵام هێشتا هەم حكومەتی هەرێم و هەم كۆمپانیاكانیش بە هەستیارییەوە لێی دەڕوانن، حكومەتی هەرێم پێشترو چەندجارێك بە فەرمی رەتیكردوەتەوە گرێبەستە نەوتییەكانی رادەستی بەغداد بكات.  لەپاڵ كێشەی گرێبەستە نەوتییەكان، نرخی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی كوردستان یەكێكی تر لە ناكۆكییەكانی نێوان هەولێرو بەغدادە كە تائێستا یەكلانەكراوەتەوەو بەربەستە لەبەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، یاسای بودجه‌ی عێراق بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ربه‌رمیلێك نه‌وت بڕی (6) دۆلاری داناوه‌، به‌ڵام كۆمپانیا بیانییه‌كانی كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێم بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر به‌رمیلێك داوای (22) دۆلار ده‌كه‌ن، بۆ كرێی گواستنه‌وه‌ی هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت، عێراق بڕی (دۆلارێك و 60 سه‌نت)ی داناوه‌، هه‌رێم بۆ هه‌ر به‌رمیلێك داوای (7 دۆلار) ده‌كات، بۆیه‌ ناكۆكییه‌كه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ قوڵه‌. سەرباری راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی بۆرییەوە، بەڵام بەرهەمهێنانی نەوت لە كوردستان رانەوەستاوە، بەرپرسانی عێراق باسلەوە دەكەن هەرێم لەئێستادا رۆژانە 220 هەزار بەرمیل نەوت هەناردەی توركیاو ئێران دەكات بە نرخێكی زۆر كەمتر لە نرخی بازاڕی جیهانی، حكومەتی هەرێم لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆری، هیچ زانیارییەكی بۆ رایگشتی لەبارەی هەناردەی نەوت بە تانكەرو داهاتەكەی بۆ خەزێنەی گشتیی ئاشكرا نەكردووە، پەرلەمانی كوردستانیش هەڵوەشاوەتەوەو هیچ چاودێرییەك لەسەر داهاتی تانكەرەكانی نەوت نییە.  پێدەچێت هەولێرو بەغداد هەردوولا لەم ناكۆكییە سودمەند بن، بەغداد بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە، پشكی هەناردەی نەوتی خۆی لەچوارچێوەی سیاسەتی (ئیپێك +) لە نەوتی باشور زیادكردووە، حكومەتی هەرێمیش كە بەپێی یاسای بودجە لە حاڵەتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت بە بۆری دەبوو داهاتی نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، ئێستا ئیتر بە تانكەر دەیفرۆشێت و داهات ناگەڕێنێتەوە، توركیاو ئێرانیش وەكو دوو وڵاتی كاریگەر لەسەر پرسی نەوت و سیاسەت لە عێراق هەردووكیان سودمەندن لە نەوتە هەرزانەكەی كوردستان و بێدەنگییان هەڵبژاردووە. 

(درەو):  تاوەكو ساڵێكی تر، ئوردن بەردەوام دەبێت لە بردنی نەوتی كەركوك بە 16 دۆلار كەمتر لە نرخی برێنت، رۆژانە 15 هەزار بەرمیل دەبات و كرێی گواستنەوەی بە تانكەر لە ئەستۆ دەگرێت.  ساڵح خرابشە وەزیری وزەو سامانە كانزاییەكانی ئوردن ئاشكرایكرد، حكومەتی عێراق رەزامەندی نیشانداوە لەسەر درێژكردنەوەی یاداشتی لێكتێگەیشتنی ئیمزاكراوی نێوان هەردوو وڵات تاوەكو 26ی حوزەیرانی 2025.  وەزیرە ئوردنییەكە رایگەیاند، بەگوێرەی ئەم یاداشتە كە رۆژی 4ی ئایاری 2023 ئیمزا كراوە، عێراق رۆژانە بڕێك نەوت بە ئوردن دەدات كە لە 15 هەزار بەرمیل زیاتر نەبێت، ئەمە لەسەر بنەمای تێكڕانی نرخی نەوتی خاوی مانگانەو بە لێدەركردنی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك بەمەبەستی پڕكردنەوەی خەرجی جیاوازی كوالیتی نەوتەكەو خەرجی گواستنەوەی. ئەو نەوتەی كە بەگوێرەی ئەم یاداشتە ئوردن لە عێراقی وەردەگرێت، رێژەی 10%ی پێداویستی ئوردن پڕدەكاتەوە، داشكاندنی نرخەكەی لە عێراق لەسەر ئاستی شەقام و پەرلەمانیش هەندێك ناڕەزایەتیی دروستكردووە.  بەڵام وەكو وەزیرە ئوردنییەكە دەڵێ، ئەوان بەجۆرێكی تر تەماشای یاداشتە نەوتییەكە دەكەن و وایدەبینن ئەمە هاریكاری ئابوری نێوان هەردوو وڵات و هاوردەی زەمینی بەهێز دەكات، سەرباری ئەمەش دەبێتە هۆی بەگەڕخستنەوەی هێڵی وشكانی نێوان هەردوو وڵات و كاری تانكەرەكان و دەرفەتی كاری نوێ بۆ هەردوولا دەڕەخسێنێت. ئەو نەوتەی كە عێراق بە ئوردنی دەدات نەوتی كەركوكە، كە كوالیتی و نرخەكەی لە نەوتی باشوری عێراق و نەوتی خاوی برێنت نزمترە، لەبەرامبەردا ئوردن خەرجی گواستنەوەی نەوتەكە لەحسابی خۆی لەرێگەی تانكەرەوە لەئەستۆ دەگرێت، بەوتەی بەرپرسان ئەمە هۆكارەكەیە كە عێراق لە 16 دۆلار كەمتر لە نرخی برێنت نەوتی بە ئوردن فرۆشتووە.  نەوتی كەركوك لە رێگەی بۆری نەوتی كوردستانەوە رەوانەی بەندەری جەیهان دەكرا لە توركیا، بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە لە 25ی ئازاری 2023، هەناردەی نەوتی كەركوكیش راوەستاوە، بەمدواییانە وەزارەتی نەوتی عێراق هەنگاوی هەڵگرت بە ئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە رێگەی بۆری كەركوك- جەیهانەوە، سەرباری سەركەوتنی تاقیكردنەوەی بۆرییەكە، بەڵام هێشتا نەوتی كەركوكی لەم بۆرییەوە هەناردە نەكردووە.   

درەو: بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت: زەوی ئامادەیی كشتوكاڵ كە (182) دۆنمە بە فەرمانێكی نهێنی ئەنجومەنی وەزیران دراوە بەوەبەرهێنێك بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون، واسیتەی زۆركراوە بۆ وەرگرتنی ئەو پارچە زەویە كە (بارەگای بارزانی)یشی تێكەوتووە، ئەگەر تا 20ی مانگی داهاتوو فەرمانەكە هەڵنەوەشێتەوە دەستلەكار دەكێشمەوە. دڵشاد عومه‌ر، به‌رێوه‌به‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی لە دیدارێكی میدیای بزوتنەوەی گۆڕاندا دەڵێت به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی ئێمه‌ بینای ئاماده‌یی به‌كره‌جۆ كه‌ 182 دۆنمه‌ له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و نوسینگه‌ی سه‌رۆكی حكومه‌ت به‌ نوسراوێكی نهێنی كه‌ ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ كراوه‌، دراوه‌ته‌ وه‌به‌رهێنه‌رێك به‌بێ پرسی ئێمه‌، ئه‌مه‌ش كارێكی زۆر ترسناكه‌، بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م زه‌ویه‌ واسته‌ی زۆر كراوه‌ ته‌نانه‌ت باره‌گای "بارزانی"شی تێكه‌وتووه‌، ئه‌گه‌ر تا 20ـی مانگی 8، ئه‌و فه‌رمانه‌ هه‌ڵنه‌وه‌شێته‌وه‌، ده‌ستله‌كارده‌كێشمه‌وه‌ و پۆسته‌كه‌ جێده‌هێڵم.   لە بارەی زەویەكەی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆوە. ئەو پارچە زەویەی بەكرەجۆ ئەحمەد حەسەن بەكر (52) ساڵ لەمەوبەر لەسەر پەروەردەی تاپۆكرد مانگی رابردوو لەسەر كۆمپانیای بەڕێز تاپۆكرا، رووبەری (182) دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ لەسەر كۆمپانیای بەڕێز تاپۆكراوە بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون، بەرپرسانی پەرەروەردە نیگەرانن و لە دەستەی نەزاهە سكاڵایان تۆماركردووە، پێشتر بەڕێوەبەری گشتی پەرەروەردەی سلێمانی وتی ئەگەر بدرێتە كۆمپانیای ئەهلی بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون دەستلەكاردەكێشێتەوە. بەپێی (سورەت قەیدی) زەویەكە كە دەست (درەو) كەوتووە  رۆژی 25ی ئازاری 2024 ، (182) دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ لە ناحیەی بەكرەجۆی شاری سلێمانی تاپۆكراوە لەسەر كۆمپانیای بەڕێز بۆ مەبەستی پرۆژەی نیشتەجێبوون. ئەو پارچە زەویە بە پێی بڕیاری (796)ی ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش لە 18/7/1970 بە واژۆی ئەحمەد حەسەن بەكر تەرخانكراوە بۆ وەزارەتی پەروەردە. نیسانی رابردوو دڵشاد عومەر، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وەبەرهێنەرێك دەیەوێت 182 دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ بكاتە شوێنی نیشتەجێبوون بەڵام ئەوان رەتیانكردووەتەوە،  وتی دڵنیام ئەو وەبەرهێنەرە پشت‌ وپەنای هەیە. بە وتەی  بەرێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی زەوییەكە وەك خۆی ماوە و دەیكەنە كۆمەڵگەیەكی پیشەیی تا خزمەتی خوێندكاران بكات، هەروەها دیزاینی پرۆژەكەش تەواو بووە بەڵام بەهۆی قەیرانی داراییەوە تا ئێستا نەتوانراوە بكرێتە بینا. دڵشاد عومەر بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی ئەوكات رایگەیاند ئەگەر ئەو زەویەی پەرورەدە بدرێتە وەبەرهێنەرو كۆمپانیای ئەهلی و پرۆژەی ئەهلی تیادرووست بكرێت، دەستلەكار دەكێشێتەوە، سەرچاوەیەك لە پەروەردەی سلێمانی بە (درەو)ی راگەیاند بەرێوەبەری پەرەوەردە لە دەستەی نەزاهە سكاڵای تۆماركردووە، ئەگەر دادوەر لەبەرژەوەندی پەروەردە ئەو كەیسە یەكلا نەكاتەوە ئەوا دەستلەكار دەكێشێتەوە. سەرچاوەیەك لە وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند چەند جارێك فەرەیدوون عەبدولقادر ئەندامی پێشووتری مەكتەبی سیاسی یەكێتی و یاسین مەحمود بەریوەبەری كۆمپانیا بەرێز هاتوونەتە وەزارەتی پەروەردە بۆ وەرگرتنی ئەو پارچە زەویە. بە پێی ئەو نوسراوانەی دەست (درەو) كەوتووە بەڕێوەبەرایەتی خانوبەرەی میری سەربە وەزارەتی دارایی دەڵێت ئەو پارچە زەویە موڵكی وەزارەتی پەروەردەیەو ئەوان وەك خاوەن موڵك رەفتار دەكەن پێیەوە. بەڵام نوسراوێكی دەستەی وەبەرهێنان بە واژۆی د. محەمەد شوكری سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنان دان بەوەدا دەنێت كە ئەو پارچە زەویە دراوە بە كۆمپانیای بەڕێزو پێویستە سەرجەم پێكهاتەكانی وەزارەتی پەروەردە درووست بكات. بە پێی (سورەت قەید)ی ئەو زەوییە كە لەبەردەستی (درەو)دایە ئەو موڵكە تاپۆكراوە لەسەر كۆمپانیای بەرێز بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوونی ئاسوودە.      

درەو: 🔻 بەپێی ئامارەکان؛ وەزارەتی نەوتی عێراق لە پێنج مانگی یەکەمی ساڵی (2024)دا؛ 🔹 نزیکەی (515 ملیۆن و 730 هەزار) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، زیاتر لە (509 ملیۆن و 940 هەزار) بەرمیلی بە رێژەی (99%) بەرهەمی کێڵگەکانی ناوەراست خوارووی عێراق بووە. پوختەی داهاتی گەڕاوەی نەوتی عێراق بۆ وەزارەتی دارایی لە پێنج مانگی یەکەمی ساڵی (2024)دا؛ 🔹 زیاتر لە (48 ترلیۆن و 455 ملیار) دینار بووەو نزیکەی (89%) کۆی داهاتی وەزارەتەکەی پێکهێناوە. یەکەم؛  بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە پێنج مانگی یەکەمی ساڵی 2024 بەپێی  ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتە و چارتی (1)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە پێنج مانگی یەکەمی ساڵی (2024) بڕی (515 ملیۆن و 729 هەزار و 897) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیاکەوە فرۆشتووە، ئەو بڕەش (509 ملیۆن و 940 هەزار و 189) بەرمیلی بەرهەمی کێڵگەکانی ناوەڕاست و خواروی عێراق بووە بە رێژەی (99%) و بڕی (ملیۆنێک و 810 هەزار و 491) بەرمیلی هی کێڵگەکانی باکور بووەو بە تانکەر هەناردەی ئوردن (3 ملیۆن و 979 هەزار و 217) بەرمیلی هەناردەی کێڵگەی گەیارە بووە. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق بەم شێوەیە دەبێت. 1.    بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی 2024 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2024) بڕی (103 ملیۆن و 508 هەزار و 439) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 338 هەزار و 982) بەرمیل. 2.    بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی شوباتی 2024 هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2024)دا، بڕی (99 ملیۆن و 592 هەزار و 311) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 434 هەزار و 218) بەرمیل. 3.     بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئازاری 2024 پاڵپشت بە داتاکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2024)دا، بڕی (106 ملیۆن و 112 هەزار و 38) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 422 هەزار و 969) بەرمیل. 4.    بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی نیسانی 2024 بەپێی داتاکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2024)دا، بڕی (102 ملیۆن و 386 هەزار و 818) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 412 هەزار و 894) بەرمیل. 5.    بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئایاری 2024 هەر بەپێی داتاکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2024)دا، بڕی (104 ملیۆن و 130 هەزار و 292) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 359 هەزار و 42) بەرمیل. خشتەو چارتی ژمارە (1) دووەم؛ داهاتی گەڕاوەی هەناردەی نەوتی عێراق لە پێنج مانگی یەکەمی ساڵی 2024 پاڵپشت بە ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، کە دواترینیانی بۆ کۆتایی ئایاری ساڵی (2024) لە (11ی تەموزی 2024) بڵاو کردووەتەوە، کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، بریتی بووە لە (54 ترلیۆن و 703 ملیار و 848 ملیۆن و 603 هەزار) دینار، بەجۆرێک بڕی (48 ترلیۆن و 455 ملیار و 60 ملیۆن و 171 هەزار) دیناری بەڕێژەی (88.8%)ی لە داهاتی نەوتەوە سەرچاوەی گرتووە، بڕی (6 ترلیۆن و 248 ملیار و 788 ملیۆن و 431 هەزار) دیناری بەڕێژەی (11.2%)ی داهاتی نانەوتی پێکیهێناوە. سەبارەت بە وردەکاری هەر پێنج مانگەکانی کانونی دووەم، شوبات، ئازار، نیسان و ئایاری (2024) بڕوانە (خشتەو چارتی ژمارە (2)). خشتەو چارتی ژمارە (2) سەرچاوەکان  

  سەردەشت عەزیز - شارەزای ئایتی ئەمڕۆ هەینی، کۆمپیوتەری چەندین کۆمپانیای (فڕۆکەوانی، بانک، نەخۆشخانە، دەزگای میدیایی) لەکارکەوتن و شاشەیەکی شینی پیشاندا کەپێی دەوترێت (شاشەی مردن)، ئەم شاشە کاتێک لەسەر کۆمپیوتەری ویندۆز دەردەکەوێت مانای ئەوەیە گرفتێک هەیەو کۆمپیوتەرەکە ناتوانێت کاربکات. سەرچاوەی کێشەکە کۆمپانیای کراودسترایک کۆمپانیایەکی پاراستنی ئەمەریکییەو بارەگاکەی لە ئۆستنی ویلایەتی تەکساسە، کاری ئەم کۆمپانیایە پاراستنی کۆمپیوتەری کۆمپانیاکانی دیکەیە لەهێرشی ئەلیکترۆنی و هاککردن کە بەشێوازێکی پێشکەوتوو و راستەوخۆ ئەم کارەدەکات. خزمەگوزاری ئەم کۆمپانیایە بەپارەیەو تەنها ئەوانە سودی لێدەبینن کەخزمەتگوزاریەکانیان دەکڕن. سەرەتای کێشەکە کۆمپانیایەکە دەیەوێت سیستەمەکەی لەسەر کۆمپیوتەری ویندۆزی کڕیارەکانی نوێبکاتەوە کەسیستەمێکە پێی دەوترێت (Falcon Sensor) کەکاری ئەم بەشە بریتیە لەپاراستنی کۆمپیوتەر لەهەڕەشەو هێرشەکان و چەندین وردەکاری تری تایبەت بەپاراستن. روودانی کێشەکە لەکاتی نوێکردنەوەکەدا ئەم خزمەتگوزارییەی کراودسترایک بەشێوەی ١٠٠% میمۆری کۆمپیوتەرەکان داگیردەکات و دەبێتە هۆی دروستبونی کێشەیەک لە (Kernel Driver)ی ویندۆز کەئەم بەشە لەویندۆزدا زۆر هەستیارەو بەرپرسە لەپەیوەندی نێوان بەرنامەکان و ویندۆز، لەدوای ئەم گرفتەش ویندۆز توشی گرفتێکی دیکە دەبێتەوە بەناوی (Driver_Overran_Stack_Buffer) کە وردەکاری تەکنیکی هەیە، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە ئەم گرفتە دەبێتە هۆی لەکارکەوتنی کۆمپیوتەرەکەو دەرکەوتنی ئەو شاشە شینە. راگەیاندنی کێشەکە کۆمپانیای کراودسترایک کەهۆکاری کێشەکە بوو لەبەیاننامەیەکدا راگیەیاندو وتی کێشەکە بەهۆی نوێکردنەوەوە بوەو بەهیچ شێوەیەک هاک و هێرشی ئەلیکترۆنی نیە، هەروەها چارەسەرێکی بەشێوەیەکی کاتی بڵاوکردەوەو لەهەمانکاتیشدا ستافەکەی یارمەتی کۆمپانیاکانیا زەرەرمەندەکانیاندا بۆ چارەسەری کێشەکە. کۆمپانیای مایکرۆسۆفت کەئەویش زەرەرمەندی گەورەیە لەم کێشەدا بەیاننامەی دەرکردو لۆمەی کۆمپانیای کراودسترایکی کردو وتی هەڵەی ئەوانە ئەم گرفتە رویداوەو لەگەڵ ئەوەشدا ڕێنمایی بۆ چارەسەری کاتی گرفتەکە بڵاوکردەوە تا ئەوکاتەی بەتەواوی چاککدەکرێت. ئایا ئەم کێشە بڵاودەبێتەوە؟ ئەم گرفتە تەنها توشی ئەو کۆمپانیایانە دەبێت کەئەو خزمەتگوزاریەیان هەیەو ئەمە ڤایرۆسێک نیە تا بترسین ئێمەش توشی کێشەبکات. ئەوەی زیانی بەرنەکەوتوە بەهۆی بەهێزییەوە بوە؟ سەرەتا ئەم رووداوە ئەوە دەردەخات ئەو کۆمپانیایانەی کەتوشی ئەم گرفتە بوون پاراستنی کۆمپیوتەر و زانیاری خۆیان زۆر بەلاوە گرنگەو ئامادەبوون پارە خەرج بکەن لەپێناو سەلامەتیدا. ئەوەشی کەتوش نەبوە مانای وانیە کە بەهێزە تەنها ئەوەیە کە ئەو خزمەتگوزارییەی کۆمپانیای کراودسترایک بەکارنەهێناوە، بەتایبەت لەکوردستان کە ئەم شتانە لەمەحاڵەوە نزیکەو کۆمپانیاو دەزگاکان پارە بەویندۆز نادەن چ جای بگات بە خزمەتگوزاری کراودسترایک. دوای ئەم گرفتە چی دەگۆڕێت؟ کۆمپانیای کراودسترایک زەرەرمەندی گەورەیەو پێشبینی دەکرێت کاریگەری درێژخایەن لەسەری دروست بکات و چەندین کۆمپانیا خزمەتگوزاریەکانی ڕابگرن. مایکرۆسۆفت بەشێوازی کورتخایەن زەرەرمەندە بەڵام بەهۆی گەورەیی و بەهێزییەوە کاریگەری درێژخایەنی لەسەر دروست ناکات. دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لەشێوازی نوێکردنەوەی سیستەمەکان و ئاگادارکردنەوەی سەرجەم کۆمپانیا تەکنۆلۆژیەکان بۆ رێگری لەم جۆرە کێشانە. کۆستن ڕایۆ خەبیرێکی ئەم بوارەیەو بۆ ماوەی ٢٣ ساڵ لەکۆمپانیای کاسپەرسکی روسی هەمان کاریکردوەو دوای رودانی ئەم گرفتە وتی ئێمە لەکاسپەرسکی بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک ئەم نوێکردنەوانەمان لەسەر ویندۆز تێست دەکرد پاشان دەماننارد بۆ کڕیارەکانمان و هەر ئەمڕۆ کاسپەرسکی وەک توانجێک نوسیویەتی “لەگەڵ ئێمە هەرگیز توشی ئەم کێشانە نابیت.”  

(درەو):  دوێنێ وادەی پێشكەشكردنی لیستی كاندیدەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كۆتایی هات، هەندێك لەوانەی ناویان لە لیستی كاندیدی حزب و هاوپەیمانێتییە سیاسییەكاندایە، ترسیان هەیە كاندیدبوونیان رەتبكرێتەوە، بەتایبەتیش ئەوانەی پێشتر سزای یاساییان بەسەردا سەپێندراوە، مەرجەكانی كاندیدبوون چین ؟ كێ وردبینی لە شایستەبوونی كاندیدەكان دەكات ؟ مەرجەكانی كاندیدبوون مه‌رجه‌كانی كاندیدبوون بەگوێرەی (رێنماییەكانی تۆمارو پەسەندكردنی لیستی كاندیدەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان-2024)ی هەمواركراو لەلایەن كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە:  •    هاوڵاتی هەرێمی كوردستان بێت (بەگوێرەی ناسنامەی باری شارستانی یاخود كارتی نیشتمانی یەكگرتوو) هەروەها دانیشتووی ئەو ناوچەیەی هەڵبژاردن بێت كە خۆی تێدا كاندید كردووە بەگوێرەی كارتی نیشتەجێبوون یاخود پاڵپشتی نیشتەجێبوونی پەسەندكراو لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەكانەوە. •    ئه‌هلیه‌تی ته‌واوی هه‌بێت و لە رۆژی دەنگدانی تایبەتدا ته‌مه‌نی گه‌یشتبێته‌ 25 ساڵ. •    خوێندنه‌وه‌و نوسین بزانێت. •    له‌سه‌ر تاوانی دژ بە ئه‌خلاق و ئادابی گشتی و ده‌ستپاكی سزا نه‌درابێت. •    له‌سه‌ر تاوانی كوشتنی به‌ئه‌نقه‌ست و دزیكردن سزا نه‌درابێت. •    به‌شداری له‌و تاوانانه‌دا نه‌كردبێت كه‌ ده‌سه‌ڵاتی داپلۆسێنه‌ر پلانی بۆ داناوه‌ یاخود له‌ هه‌رێمی كوردستان ئه‌نجامی داوه‌. كێ بڕیار لەسەر كاندیدەكان دەدات ؟  بەگوێرەی هەمان رێنمایی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق، دوای وەرگرتنی لیستی كاندیدی هاوپەیمانی و حزب و كاندیدە سەربەخۆكان و كاندیدی پێكهاتەكان، كۆمسیۆن لیستی ناوی هەموو كاندیدەكان رەوانەی/ دەستەی دەستپاكی و وەزارەتی ناوخۆ (تۆماری تاوان) دەكات لە هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی، ئەمە بۆ بۆ لێكۆڵینەوە لەوەی ئایا كاندیدەكان بەگوێرەی یاسا مەرجەكانی شایستەبوونیان تێدایە یاخود نا. لەماوەی 15 رۆژدا لە رۆژی ناردنی لیستی كاندیدەكانەوە، وەزارەتی ناوخۆ و دەستەی دەسپاكی عێراق و هەرێمی كوردستان وردبینی لە ناوی كاندیدەكان دەكەن، ئەگەر وەڵامێك لەو لایەنانەوە نەگەڕایەوە بۆ كۆمسیۆن، ئەوا لیستی كاندیدەكان بە پەسەندكراو ئەژمار دەكرێن. واتا بەگوێرەی رێنمایی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، هەریەكە لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و عێراق دەتوانن شایستەبوونی كاندیدێك پشتڕاست یاخود رەتبكەنەوە. رۆژی 20ی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەڵبژاردنێك كە چوارجار وادەكەی دواخراوەو هاوپەیمانێتییەكە ئەوتۆو بەهێزی تێدا بەدی ناكرێت، پارتی و یەكێتیی وەكو دوو لایەنی دەسەڵاتدار بە ناكۆكییەكی قوڵەوە دەچنە ناو هەڵبژاردنەكە، لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانیش نەیانتوانیوە پێكەوە لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتییەكەدا كۆببنەوەو هەریەكەو بە لیستی خۆی بەشداری دەكات.   

درەو: بزووتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی بە (15) كاندید لە هەولێر و سلێمانی و هەڵەبجە بەشدار دەبێت لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی پەیوەندی دەڵێت لە سنوری هەولێر رێگریمان لێدەكرێت. گۆران نوری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی بە (درەو)ی راگەیاند: ئێمە لە سێ بازنە (15) كاندیدمان هەیە، لە هەڵەبجە (3) كاندید و سەرۆكی لیست نزار كەمالە، لە سلێمانی (6)كاندید و سەرۆكی لیست حەمەئەمین حەوڵا، هەولێر (6) كاندیدو سەرۆكی لیست سەرباز خۆسناوە. ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی پەیوەندی ئەوەشی بە (درەو) وت: ئێمە رێگاكانی مۆڵەتی حزبیمان لە كۆمسیۆنی بەغداد تەواوكردووەو لە 16ی ئازاری 2024 بە فەرمی كۆنگرەمان كردووەو رێگای كاركردنمان پێدرا لە عێراق و هەرێمی كوردستان، ناوی خۆشمان تۆماركردووە بۆ بەشداری لە هەڵبژاردنەكان، دواتر هەوڵماندا مۆڵەتی یاسایی لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێم وەربگرین بەڵام وەزارەتی ناوخۆ وەڵاممان ناداتەوە، لە كاتێكدا لە بەغداد مۆڵەتمان هەیەو كێشەی یاساییمان نیە، داوای ئەوەمان كردووە بینای مەڵبەند بگرین لە هەولێر لەوێ رێگریمان لێدەكەن و دەستیدەستیمان پێدەكەن، لە هەمانكاتدا كێشە بۆ پاسەوانەكانمان درووستكردووە، لە هەمانكاتدا موچەی پاسەوانەكانمان دەنێرنە لای جەماعەتی كاك عیرفان عەلی عەبدولعەزیزو ئەوانیش كێشەیان بۆ درووست دەكەن و دەستی دەستیان پێدەكەن.