یادگار سدیق گەڵاڵی
وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا ڕۆژی چوارشەممە گەمارۆکانی بۆ سەر کۆمپانیای ڕۆسنەفت و لۆکئۆیل کە گەورەترین هەناردەکاری نەوتی ڕووسیان ڕاگەیاند، بە هۆکاری "پابەندنەبوونی جددی مۆسکۆ بە پرۆسەی ئاشتی بۆ کۆتایی هێنان بە جەنگی ئۆکرانیا". بەدوایدا سزای نوێی یەکێتی ئەوروپای بەدوادا هات بۆ کۆمپانیا روسییەکان  و کەشتیگەلی سێبەر ( کە بۆ خۆدزینەوە لوە سزکان روسیا بەکاری دەهێنێت بۆ گەیاندنی نەوت و گاز بە دەستی کڕیارانی)
سزاکان چاوەڕوان نەکراو بوو بۆ بازاڕی نەوت، نرخی نەوتی خاوی ئەمریکار سەرەتا  نزیکەی 6% بەرزبووەوە بۆ سەرووی ٦٠   دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک، وپاشتریش بۆ سەروو ٦١ هەروەها نەوتی برێنتیش بۆ ٦٤ دۆلار و پاشان نزیک بویەوە لە ٦٦ دۆلار. ئەمەش دوای ئەوەی زۆرێک لە بازرگانان مەترسی بەرزبوونەوەی نەوتیان دورخستبویەوە بەهۆی گرنگیدانی ترەمپ بە  هێشتنەوەی نرخی وزە بە نزمی .
گرنگی ئەم دوو کۆمپانیایە لە بازاڕی وزەدا:
کاریگەری سزاکە لە قەبارەی دابینکردنی نەوت و بەرهەمە نەوتییەکانەوە سەرچاوە دەگرێت کە ئەو  دوو کۆمپانیایە  نوێنەرایەتی دەکەن لە ئابووری جیهانیدا، بەتایبەتی کە وڵاتانی پیشەسازی و بەکاربەری گەورەی وەک چین و هیندستان پشت بە هاوردەکردنی نەوتی ڕووسیا دەبەستن بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی بەکاربردن
 ڕۆسنەفت Rosneft 
ڕۆسنەفت هێزێکی سەرەکییە لە دابینکردنی نەوتی جیهانیدا. ساڵی ڕابردوو پێش ئەوەی ئۆپێک+ دەست بکات بە بەرزکردنەوەی سەقفی بەرهەمهێنانی، بەرهەمی کۆمپانیاکە  گەیشتە نزیکەی 3.7 ملیۆن بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا، واتە ئێستا  ڕەنگە ئامارەکان دوای بڕیارەکانی ئۆپێک بە زیادکردنی بەرهەم زیاتر بەرزبوبێتەوە.
قەبارەی بەرهەمهێنانی ئەو کۆمپانیا ڕووسییەی کە دەوڵەت پاڵپشتی دەکات، لە ڕێژەی بەرهەمهێنانی زۆرێک لە کۆمپانیاکانی نەوتی ڕۆژئاوا زیاترە، لەوانە ئێکسۆن مۆبیل و شیڤرۆن. بەڵام کۆمپانیاکە لە ڕیزبەندی بەنرخترین کۆمپانیا نەوتییەکانی جیهاندا لە دوای ڕاگەیاندنی سزاکانەوە پێنج پلە دابەزی و بەهای بازاڕەکەی کەمێک زیاتر لە ٥٠ ملیار دۆلار بوو.
کۆمپانیای ڕۆسنەفت لە ساڵی ١٩٩٣ لە مۆسکۆ دامەزراوە، یاریزانێکی سەرەکییە لە بازاڕەکانی نەوتی جیهانیدا، توانای پاڵاوتنی لە ساڵی ٢٠٢٤ دا بریتی بووە لە  ٨٢.٦ ملیۆن تۆن لە ساڵێکدا.
قازانجی کۆمپانیاکە لەمساڵدا کاریگەری زۆری لەسەر بووە بەهۆی زیادبوونی دابینکردنی نەوت و دابەزینی نرخی نەوت، لەماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا قازانجەکانی بەڕێژەی 68% دابەزیوە.

لوکۆیل Lukoil 
لەلایەکی دیکەوە کۆمپانیای لۆکۆیل سێیەم گەورەترین کۆمپانیای وزەی ڕووسیایە و ڕۆژانە بەرهەمی نەوت و گازی  ١.٦ ملیۆن بەرمیل تێدەپەڕێت,کە دەکاتە 87.5 ملیۆن تۆن .
لەگەڵ سەپاندنی سزاکانی ئەمریکا، کۆمپانیاکە لە ڕیزبەندی گەورەترین کۆمپانیاکانی وزە لە جیهاندا حەوت پلە دابەزیوە و سەرمایەی بازاڕەکەی ٤٨.٦ ملیار دۆلارە، بەپێی داتاکانی کۆمپانیای Companies Market Cap.
کاریگەری ئەم دوو کۆمپانیایە لەسەر بازاڕەکانی نەوتی جیهانی بەهۆی پشکی بازاڕیانە کە نزیکەی ٦%ی بەرهەمی جیهانییە، کە زیاتر لە نیوەی بەرهەمی نەوتی ڕووسیا پێکدەهێنێت.

کاریگەری دەستبەجێی بازاڕ تونترکرددنی سزاکان
لە ئێستادا و دوای ئەو شۆکەی بڕیارەکە لە  ٢١ ی تشرینی یەکەم دا بۆ بازرگانانی دروستکرد، پێدەچێت بازاڕ کاریگەری سزاکانی هەڵمژیبێت. . ئاراستەی نرخەکان لە داهاتوودا بەرەو کوێ دەڕوات، پەیوەستە بە چۆنیەتی جێبەجێکردنی سزاکانەوە. ئەگەر جێ بەجێ کردنی سزاکان سوکبێت ، ئەوا نرخی نەوتی ئەمریکا دەکرێت دابەزێتەوە بۆ 50 دۆلار، بەڵام ئەگەر توندتر بن، ئەوا نرخەکان زیاتر بەرز دەبنەوە.
بەپێی داتاکانی کۆمپانیای  کێپلەر بۆ چاودێری کەشتییەوانی، لوکۆیل و ڕۆسنەفت  بەیەکەوە زیاتر لە نیوەی هەناردەی ڕووسیا پێکدەهێنن کە ڕۆژانە زیاتر لە ٥ ملیۆن بەرمیل هەناردە دەکات. سزاکانی ترامپ دوای ئەوە دێت کە جۆ بایدن سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لە مانگی یەکدا سزای بەسەر کۆمپانیاکانی گازپرۆم نێفت و سورگوتنەفتگاز سێهەم و چوارەم گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوتی ڕووسیادا سەپاند.
سزاکان کە لە ٢١ی تشرینی دووەمەوە بە تەواوی کاری پێدەکرێت، پێدەچێت ڕووسیا ناچار بکات نەوتەکەی بە داشکاندنی زیاتر  بفرۆشێت، نەک ڕاستەوخۆ قەبارەی هەناردەکردنی بکاتە ئامانج، .
ئەمەش دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی داهاتی نەوتی ڕووسیا بەبێ ئەوەی ببێتە هۆی بەرزبوونەوەی بەرچاوی نرخەکان کە کاریگەری لەسەر بەکاربەرانی ئەمریکی دەبێت.
پێشبینی خستنەڕووی زیاتری نەوت دەکرێت لە ساڵی 2026دا ، ئەمەش بوارێکی زیاتر دەدات بە ترەمپ بۆ ئەوەی لە ساڵی داهاتوودا سزاکان زیاتر بکات، بە ئامانجگرتنی ڕاستەوخۆ قەبارەی هەناردەکردنی ڕووسیا، ئەمەش زیاتر سوودی بۆ بەرهەمهێنەرانی نەوتی شیل لە ئەمریکا دەبێت، کە بەهۆی نزمی نرخەوە لەڕووی داراییەوە کێشەیان هەیە. بەپێی ڕاپرسییەکی چارەگی بانکی یەدەگی فیدراڵی لە داڵاس، زۆرێک لە بەڕێوەبەرانی نەوتی شێل ڕەخنەیان لە سیاسەتی ترەمپ گرتووە بۆ دابەزاندنی نرخی نەوتی خاو.
لەئێستادا زیادەی خستنە رووی نەوت لە ٢.٦ ملیۆن بەرمیل نەوت زیاترە  و پێشبینیی دەکرێت لە ساڵی ٢٠٢٦ دا ئەو زیادەیە بۆ ٤ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە بەرزبێتەوە. بۆیە ئەم هەنگاوە ئەوەی لێ دەخوێنرێتەوە کە ئامانج لێی رێگری کردنە  لە دابەزینی نەوت بەڕێژەیکی زۆر کە زیان بە پیشەسازی نەوتی شێڵی   ئەمەریکا بگەیەنێت، چونکە دابەزینی نرخی نەوت بۆ خوار ٤٠ دۆلا پیشەسازی شێڵ دەکوژێت.
 چاودێرانی بازاڕی وزە پێیان وایە کە ساڵی داهاتوو،  دەبێت بەرهەمهێنان بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بکات، پرسیارەکەت ئەوەیە  ئەم هەنگاوە لە لایەن کام لەم لایەنانە وە وە دەبێت  "ئۆپێک، ڕووسیا، ئێران، یان بەرهەمهێنەرانی شیڵی ئەمریکی." ؟ ئەوەی ڕوونە ترەمپ  نایەوێت نەوتی شێل لە ڕۆژێکدا زیاتر لە 2 ملیۆن بەرمیل لەدەست بدات وەک ئەوەی لە ساڵی 2020 دا ڕوویدا.

کاریگەری سزاکان لەسەر عێراق و هەر ێم 
سێ کۆمپانیای گەورەی روسیا لە عێراق گرێبەستیان هەیە لەبواری نەوت و گواستنەوەی نەوت ، هەریەک لە ڕۆسنەفت و گازپرۆم لەهەر ێمی کوردستان وەبەرهێنان دەکەن لە ئێستادا لە دوو کێڵگە . رۆسنەفت لە کێڵگەی بجیل- هەریر بەرهەمی رۆژانەی ٤,٥٠٠ بەرمیلە لە گەڵ خاو ندارێتی ٦٠٪ هێڵی گواستنەوەی بۆری نەوتی کوردستان و گازپرۆمیش لە کێڵگەی نەوتی گەرمیان (سەرقەڵا) بڕی ٨,٥٠٠ بەرمیل نەوتی رۆژانە بەرهەمی هەیە . وە لە باشوری عێراقیش کۆمپانیای لوک ئۆیل لە کێڵگەی رۆژئاوای قورنە ٢ خاوەنی ٧٥٪ی پشکەکانی کێڵگەی و ئاستی بەرهەمی کێڵگەش لە ساڵی ٢٠٢٤ دا ٤٨٠ هەزار بەرمیل بووە و پلانی زیادکردنی هەبووە بۆ گەیاندنی بە ٨٠٠ هەزار بەرمیل نەوت .
  سزاکان ڕێگری دەکەن لە چوونە ناو سیستەمی دارایی ئەمریکا یان بەکارهێنانی دۆلاری ئەمریکی لە هەر مامەڵەیەکدا کە ئەو دوو کۆمپانیایە تێیدا بەشدار بێت.
هەروەها بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا، بیمە، یان خزمەتگوزارییەکانی ئەمریکا سنووردار دەکەن، ئەمەش وا دەکات بەردەوامبوونی هەر کۆمپانیایەکی هاوبەش کە پشت بە دارایی یان خزمەتگوزارییەکانی ڕۆژئاوا ببەستێت، قورس بێت.
تا ئێستا گەنجینەی ئەمەریکا هیچ ئیستسنایەکی تایبەت بە عێراقی ڕانەگەیاندووە کە ڕێگە بە کارەکانی لوکۆیل یان گاز پرۆم و روزنفت بدات بەشێوەیەکی ئاسایی دوای تەواوبوونی ماوەی مۆڵەتی کاتی بەردەوام بێت ( مۆڵەتی کاتی مانگێکە تاوەکو هەرمامەڵەیەک هەبووبێت لە گەڵ ئەو دوو کۆمپانیایە پێش سزاکە لەو ماوەیەدا تەواو بکرێت). 
عێراق بە دوو ڕێگا دەتوانێت خۆی لە سزاکان دەریاز بکات: 
١ـ  ئەو نەوتەی کۆمپانیا روسییەکان بەرهەمی دەهێنن بۆ بەکار هێنانی ناوخۆ بەکاری بهێنێت و بیدات بە پاڵاو گە و ویستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا. 
٢ـ لە ئێستادا حکومەتی عێراق شایستەی کۆمپانیا نەوتییەکان بەوانەی هەرێمی کوردستانیشەوە   لەبری ئەوەی بە نەختینە (کاش) بدات بە کۆمپانیاکان بە نەوت  دەیانداتێ.  بۆیە دەکرێت لەم ڕێگەیەشەوە بتوانن  خۆیان لە سزاکان بدزنەوە و چاوەڕێی ئەوەش دەکرێت ئەمەریکاش بەجۆرێک لەجۆرەکانی چاوپۆشی بکات.  
بۆیە چاوەڕێ ناکرێت هەروەک چۆن لە چەند ساڵی رابردودا کێشە بۆ کۆمپانیا نەوتییەکانی روسیا لە عێراق دروست نەبووە لە ئێستاشدا دروست نەبێت. 
لەهەر حاڵەتێکدا کاریگەرییەکانی پەیوەستە بە ئاستی  توندی سزاکانەوە گەر جێبەجێکردنی سزاکان زۆر بە توندی چی بەچی بکرێت ئەوکاتە  ئەگەری کاریگەری لەسەر عێراق و نرخی نەوتیش دروسبکات و بەپێچەوانەشەوە کاریگەرییەکانی سنوردار دەبێت.