دیداری رۆژنامەوانی: درەو میدیا لە چل دەیەی رابردوودا یەكێك بووە لە كارەكتەرە نزیكەكان لە رووداوە سیاسی‌و كۆمەڵایەتییەكانی كوردستان، بەتایبەتیش یەكێتی نیشتمانی كوردستان، ئەو یەكێك بووە لە كەسە نزیكەكان لە جەلال تاڵەبانی‌و هاوكات نەوشیروان مستەفاش، زۆرجار رۆڵی نێوەندگیری گێڕاوە، ئێستا دوای دەرچوونی جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا لە شانۆكە، پشتیوانێكی بەهێزی بەرهەم ساڵحە. لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ (درەو میدیا)، شێخ محەمەدی سەرگەڵو چیرۆكی جیابونەوە‌و گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی دەگێڕێتەوە، باسی ساتی جیابونەوەی نەوشیروان مستەفا لە یەكێتی‌و جەلال تاڵەبانی دەكات، سەرگوزشتەی دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕان دەگێڕێتەوە، بۆیەكەمجار لەم دیدارەدا چەندین نهێنی پشتی پەردەی رووداوە سیاسییەكانی ئەمدواییەی كوردستان، بەدیاریكراویش وردەكاری هەوڵێك بۆ رێككەوتن لەنێوان یەكێتی‌و گۆڕان ئاشكرادەكات. دەقی دیدارە رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: ئێوە لە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری لەگەڵ بەرهەم ساڵح دەركەوتن، ئێستا ئەو حزبە هەڵوەشاوەتەوە، رۆڵی ئێوە لە كوێیە، لەناو یەكێتیە یا وەك جاران بێلایەنن‌و ناتانەوێت بەشداری سیاسەت بكەن؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو:  من هەرلە زووەوە لە ساڵی 1990ەوە كاك بەرهەمم ناسیوە، پێموابوو كادرێكە بەكەڵكی ئەم وڵاتە دێت لەڕووی دیپلۆماسی‌و ئیداری‌و دەوڵەتدارییەوە، ساڵی 1990 هێشتا راپەڕین نەبووبوو، جارێكیان مام جەلال بۆخۆی بە ئێمەی وت:" من دەتوانم بە كاك بەرهەم بڵێم مامۆستای منە، چونكە قسەم بۆ راستئەكاتەوە لەگەڵ ئەوروپییەكان"، ئەو كاتەش كە هاتەوە من بۆخۆم زۆر ئەمەلم پێی هەبوو، پێموابوو كارەكتەرێكی باشە بۆ ئەم وڵاتە، پێم وابوو ئەگەر پشتیوانی لێبكرێ‌و پشتگیری بكرێت، سەركەوتنی باش بەدەستدەهێنێت لەڕووی دیپلۆماسی‌و ئیداری‌و دەوڵەتدارییەوە، من هەر پشتیوانیم كردووە، سەركەوتبێت یان كەوتبێت، سەرگەڵوش هەیە وەك ماڵی خۆی حسابی كردووە هەفتانە سەردانی كردووین. كاتێك نەشتەرگەریم بۆ كرابوو پار مانگی چوار هات بۆ لام وتی:" حەز ئەكەم لەگەڵمان بیت، وتم لەگەڵتان نابم وەك بەرپرسیارێتی"، بۆ جێگری خۆی باس دەكرام، بەڵام من وتم ئەو شتانە ناكەم،  پشتیوانتانم، دوایش داوایانكرد سەرپەرشتی سلێمانی بكەم، كردیشم، هەڵمەتێكی باشمانكردو دەنگی باشیش هات، بەڵام دەنگەكان زۆری بڕان، ئەوەی من زانیاریم هەیە ئەوەی لە هاوپەیمانی‌و گۆڕان بڕا هی هیچ هێزێكی دیكە ئەوەندەی لێكەمنەكرایەوە، لە كاتی خۆیدا هەموو ئەو پێشێلكاریانە بڵاوكرانەوە. كاك نەوشیروان پێی وتم  یاشێخ موشكیلەمان كاك عوسمانی حاجی مەحمودە، ئەگەر عوسمانمان لەگەڵ نەبێت، وەزعمان زۆر خراپ دەبێت درەو میدیا: رێككەوتنێكی پشتی پەردە هەبوو لەلایەن یەكێتی‌و پارتییەوە بەدیاریكراوی بۆ پرسی ساختەكاریی؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: بڕوا ناكەم، بەڵام بۆ لێدانی بەرهەم ساڵح هەموو لایەك موتەفیق بوون، بزوتنەوەی گۆڕانیش لەو كاتەدا كە ئێمە هاوپەیمانی بووین، راستگۆ نەبوون لەگەڵ بەرهەم ساڵح‌و هاوپەیمانیدا، پێموابوو نەیاندەویست بەرهەم ساڵح ببێتە كارەكتەرێك‌و لەم ناوچەیە دەوری خۆی ببینێت، بەرەئی من ئەوە جەماوەری گۆڕان نەبوون، چونكە جەماوەری گۆڕان خۆشیاندەویست، هاوپەیمانیشیان پێ باش بوو، پێشیان مەقبول بوو، هاوپەیمانیش دەبوو بە چەترێكی گەورە بۆ كۆكردنەوەی هەموو هێزەكان، پێموایە بەرژەوەندی هەندێك لە سەرەكردەكانی بزوتنەوەی گۆڕان رێگای بەوە نەدا. درەو میدیا: ئەو كاتە هەوڵتان ئەدا بۆ ئەوەی هاوپەیمانێتییەكە فراون بكەن‌و یەكگرتوو و گۆڕان‌و كۆمەڵی ئیسلامی بێنە ناو بەرەكەی ئێوەوە، ئەو هەنگاوانە بۆچی شكستیان هێنا؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: هۆكاری یەكەم بزوتنەوەی گۆڕان بوو، چییان لەگەڵ ئەوەتین دوایی بە جۆرێكی تر رەفتاریان دەكرد، بە قەناعەتی من مەسەلەكە شتی شەخسی بوو، ئەیانزانی ئەم كۆكراوەیە كۆكراوەیەكی باشە، هەموو بەیەكەوە، گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوو و هاوپەیمانی لەژێر یەك چەتر بوینایە، ئەبوینە هێزێكی زۆر باش، چەند محاوەلەیەكیشمانكرد، من خۆم لە كۆبونەوەیەك بەشداریم كردو لەگەڵ برادەرانی بزوتنەوەی گۆڕان، وتمان با خانەی راپەراندن نەبێت (د. یوسف‌و عەدنان عوسمان‌و محەمەد هەورامی‌و كاك ئاكۆو ئەمانە هاتبوون، كۆمەڵێك رۆژنامەنوسیش لە هاوپەیمانی هاتبوون)، دوای هەڵبژاردنی 12ی ئایاری عێراق بوو، من قسەمكردو وتم:" ئەو هەموو دەنگانەیان تەزویركردو رۆیشتیش، خەڵكی بڕوای بە حزب نەماوە، بڕوای بەوە نەماوە پەرتەوازە بین، بەڵام ئێمە ئەتوانین یەك لیستی هاوبەش دروستبكەین، لیستی چاكسازی ناودەنێن، لیستی كوردستانی ناودەنێن، بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، ئەتوانین ئێمە چوار تەلەفزیۆنمان هەیە ئەو چوار حزبە، ئەتوانین بەیەك نەفەس تەوجیهی خەڵك بكەین، دەستەیەكی راگەیاندنی باش دابنێین بۆ سەرپەرشتیكردنی تەلەفزیۆنەكان‌و یەك دەستەش بۆ سەرپەرشتیكردنی هەڵبژاردنەكان، پێموایە ئەتوانین متمانەی خەڵك بگێرێنەوە، دوو سێ مانگمان لە پێشەوەیە". هەموو زۆریان پێ باش بوو، د. یوسف بە هەمان نەفەس قسەیكرد، كاك عەدنان عوسمان‌و كاك محەمەد هەورامی قسەیان كرد، وتمان وەڵاممان بدەنەوە، كاك كەمال رەئوفمان لەگەڵ بوو وتی:" مادام ئەوەندە رێكن با كامێرەیەك بێت وێنەی بگرێت، د. یوسف وتی:" نەوەڵا ئێمە پرسمان بە خانەی راپەڕاندن نەكردووە، خۆش نیە لە پشتی ئەوانە بێین، بەڵام بە تەئكید ئێمە سبەینێ وەڵامتان ئەدەینەوە". كاك بەرهەم زۆر نائومێدبوو لە بزوتنەوەی گۆڕان، گەیشتینە ئەو بڕوایەی كە چەند لەگەڵ بنكەی جەماوەری گۆڕان لە خوارەوە رێكبین لەسەرەوە گرێیەك هەیە نایەڵێت پێكەوە بین درەو میدیا: راستە دەوترێت كاریگەری یەكێتی لەسەر كارەكتەرەكانی گۆڕان هەبووە بۆ ئەوەی ئەو هاوپەیمانێتییە سەرنەگرێت؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئەوەندەی ئێمە زانیاریمان هەبوو هەنێدك برادەر لەسەرەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە خانەی راپەڕاندن یاخود لە ماڵی كاك نەوشیروان پەیوەندییەكیان لەگەڵ ماڵی مام جەلال هەبووە لەو سەردەمە، دانیشتینیان هەبوو، شتیان هەبوو، بەرژەوەندییان لەگەڵیان هەبوو، پێموابێت ئەوە پەیوەندی بەوەوە هەبوو ئێمە ئەو شتانەی لە كۆبونەوەكان باسمان دەكرد لەگەڵ سەرەوەی بزوتنەوەی گۆڕان، بۆ رۆژی دواتر ماڵی مام جەلال لە دەباشان دەیانبیستەوە. درەو میدیا: لەو كاتانەدا باسی سەرۆكایەتی كۆمار كرابوو، پێتان وابوو بەو 11 كورسییەی ئۆپۆزسیۆنەوە سەرۆك كۆمار بەدەستدەهات؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئەكرا، ئەو سەردەمە وترابوو، مەگۆركیش (بریت مەكگۆرك نوێنەری پێشووی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش) وتبووی:" بەو 11 كورسییەوە یەكێك خۆی هەڵبژێرێت بۆ سەرۆك كۆمار"، پێیانوابوو بەرهەم ساڵح ئەتوانێت، تەنانەت بەرهەم ساڵح وتبووی:" ئێوە لەخۆتان كەسێك هەڵبژێرن، ئێمە دەكشێینەوە، یاخود بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئێمە ناچینە پرۆسەكەوە هەموو دەنگەكان كۆدەكەینەوە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان"، سوڵحەكەیان لەگەڵ نەكردین، دەلیلی بەهێز ئەوەبوو كە لە ساڵیادی كۆچی كاك نەوشیرواندا كە بەرهەم ساڵح چووە ئەوێ، برادەرانی بزوتنەوەی گۆڕان زۆریان پێخۆش بوو. كاك بەرهەم زۆر نائومێدبوو لە بزوتنەوەی گۆڕان، گەیشتینە ئەو بڕوایەی كە چەند لەگەڵ بنكەی جەماوەری گۆڕان لە خوارەوە رێكبین لەسەرەوە گرێیەك هەیە نایەڵێت پێكەوە بین. درەو میدیا: لەناو سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی یەكێتی كۆمەڵێك هەبوون لەسەر خەتی بەرهەم ساڵح بوون، بەڵام كاتێك بەرهەم ساڵح هاوپەیمانێتییەكەی راگەیاند هیچ یەكێك لەو كەسانە نەهاتنە ناو هاوپەیمانێتییەكەی؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: داوایان لێنەكرا، ئەهاتن ئەگەر داوایان لێبكرایە. درەو میدیا: بەپێچەوانەی نەوشیروان مستەفا هەرچی هەیبو لەناو یەكێتی هێنایە دەرەوە؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: كاك نەوشیروان پارەیەكی زۆری بەدەستەوە بوو، كەسێتییەكی كاریزمایی زۆر بەهێزی هەبوو، كاك نەوشیروان هەر ئەو (12 ملیۆن) دۆلارە نەبوو كە لە مام جەلالی وەرگرت، كاك نەوشیروان رەنگە چەندین (12 ملیۆن) دۆلاری دیكەشی لەملاولاوە بۆ هاتبێت، ئیمكانیەتێكی گەورەی لەبەردەستدابوو، زانیاریم هەبوو كە بەرهەم ساڵح نزیكەی ملیۆنێك دۆلار قەرزار بووە لەسەر هاوپەیمانی، دەوترا كەسێكی وەك مەحمود سەنگاوی لە گەرمیان بێت زۆر بەهێزە، بەڵام مەحمود سەنگاوی (400 بۆ 500) چەكداری لەگەڵە بەچی بەخێوی دەكەیت ؟!، هەم زەمەنە، هەم كەسێتییە كاریزماییەكە، هەم توانا ئابورییەكەش دەوری خۆی هەبوو. درەو میدیا: پرۆسەی گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی چۆن بوو، بێگومان ئێوە لەناو روداوەكاندا بوون ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: سەرەتاكەی لە كاك بافڵ تاڵەبانی‌و كاك لاهورەوە دەستیپێكرد، ئەهاتن سەردانی دكتۆر بەرهەمیان دەكردو قسەیان لەگەڵ دەكرد، هەمیشە دەیان وت تۆ كەسێكی بەتواناو لێهاتووی، بەڵام هەرگیز نە لەسەرەوە نە ژێربەژێر باسی ئەوە نەكراوە كە هاوپەیمانێتییەكە هەڵوەشێنێتەوەو بەجێی بهێڵێت، هەتا دوای تەزویرو هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایاری عێراق، ئەوەبوو مەكگۆرك دووجار هات بۆ سلێمانی، جاری یەكەم هەوڵێكیدا، بەڵام سەركەوتوو نەبوو لەوەی دكتۆر بەرهەم بگەڕێتەوە بۆ ناو یەكێتی، وە ئێرانییەكانیش هەوڵیاندا، بەڵام سەركەوتوو نەبوون، چەندین دانیشتن كرا لەوبارەیەوە.  ئارام قادر موافق بوو، بۆ گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی   درەو میدیا: رەئی پارتی دیموكراتی كوردستان لەوكاتەدا چی بوو؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پارتی پێی خۆش بوو بەرهەم ساڵح بەسەربەخۆ بمێنێتەوە، بۆ ئەوەی یەكێتی لاوازو پارچە پارچە بێت. دواینجار ئەوەبوو مەكگۆرك هات، چووە ماڵی دكتۆر بەرهەم‌و نانی بەیانی لەوێ خوارد، دوایی چونە گردەكەی بزوتنەوەی گۆڕان‌و لەوێ كۆبونەوەیەك كرا، سێ كۆبونەوەشی لەگەڵ یەكێتی كرد، لەگەڵ دەباشان بەجیا، لەگەڵ مەلا بەختیار بەجیا، لەگەڵ كاك كۆسرەت بەجیا. كۆبونەوەی یەكەم ئەوەبوو بە 11 كورسییەكە، دكتۆر بەرهەم هەر تەركیزی لەسەر 11 كورسییەكە بوو، ئەیویست لەو رێگەیەوە بڕوات بۆ سەرۆك كۆماری، ئەمەیان نەكرا، ئێمە گەیشتینە قەناعەت كە بزوتنەوەی گۆڕان ئەو تەعامولەمان لەگەڵ ناكات‌و متمانەی نەبوو، ئەوەی دەیان وت متمانەمان بە بەرهەم نیە لە جڤاتی نیشتمانی‌و گشتی گۆڕان، مەسەلەكە متمانە نەبوو، بەرهەم هەموو بەڵێنێكی پێدەدان، بەڵام خۆیان نەیاندەویست، چونكە نەیان دەویست بەرهەم لەو بەرەیە نزیكبێتەوە، بە بڕوای من، كە ئەمە رەئی خۆمە، هەندێكیان پێیان وابوو كە بەرهەم كەسێتی ئەوان دەخوات، رەنگە ئەو رۆڵەیان نەمێنێت ئەگەر ئەو بچێت، هەندێكی حەساسیەتی شەخسی بوو. بۆیە دواینجار ئێمە لە ماڵی كاك بەرزان هەورامی لە تەویڵە كۆبونەوەیەكمان كرد، كاك كۆسرەت هات، برادەرانی خەتەكەی ئێمە لەناو یەكێتی 10 ئەندامی سەركردایەتی بوون هاتبوون، كاك بافڵیش لەسەر خەت بوو بەتەلەفۆن لەگەڵمان، كۆبونەوەیەكمان كرد، كاك كۆسرەت داوای لە دكتۆر بەرهەم ساڵح كرد كە كاندیدی دەكەن بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق‌و بگەڕێتەوە بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان، ئێمە لەو سەردەمە پێمان لەسەر ئەوە چەقاند كە دەبێت سەرەتا وەك سەربەخۆ خۆی هەڵبژێرێت دوایی ئەوە بگەڕێتەوە ناو یەكێتی، ئەمە مەقبول نەبوو، وتیان ناتوانین‌و دەنگیش ناهێنین لە سەركردایەتی‌و ئەشخرێتە دەنگدانەوە، مەكگۆرگیش هەر بڕوای وابوو، لەو سەردەمەدا ئێرانییەكانیش هەر رەئیان وابوو، هەموولایەك رەئیان وابوو كە بەرهەم ساڵح بچێتە سەركردایەتی یەكێتی‌و لەوێ هەڵیبژێرن وەك كاندیدی یەكێتی بۆ سەرۆكایەتی كۆمار. درەو میدیا: هاوپەیمانی نیشتمانی‌و سەركردەكانی لەم گفتوگۆیانەی نێوان بەرهەم ساڵح‌و یەكێتی ئاگاداربوون ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پێش ئەوە دكتۆر بەرهەم لەگەڵ ئەنجومەنی گشتی هاوپەیمانی كۆبوەوە، لەگەڵ هەموو كادرە ئەساسییەكانی هاوپەیمانی كۆبونەوەی كردووە، پرسی بەهەموویان كردووە، ئەو كەسەی بڵێ من ئاگام لێی نەبووە، یان بەجێی هێشتوین، هیچ راست نیە. درەو میدیا: ئارام قادر ئەو كاتە بەشداربووە لە كۆبونەوەكان؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئارام قادر بەشداربووەو موافقیش بووە، بۆ گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی، بەڵێ بەشداربوو لە كۆبونەوەكەی بەرهەم ساڵح، یەكێك لەوانە كاك حەمەرەئوف بوو، ئەوانی تریش هەموویان. درەو میدیا: رەئی ئەوان چی بوو؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئارام قادر پێی ناخۆش نەبوو، پێی باش بوو، بەڵام مامۆستا حەمەرەئوف وتی :"زەمان چیە كە فێڵت لێناكەن ؟"، بەس من پێم وابوو دكتۆر بەرهەم زەمانەتەكەی وەرگرتبوو، زیاتر لەلایەنی ئەمریكییەكانەوە، زەمانەكەش ئەگەر بیرتان بێت ئەو ئیشارەتە بوو كە مەكگۆرگ لە دەباشانەوە قسەی كرد، وتی ئێمە بۆ سەرۆك كۆمار یەكێكمان دەوێت زمانزان بێت، دیپلۆماسی بێت، بڕوانامەی هەبێت‌و پەیوەندی نێودەوڵەتی باش بێت، لەناو یەكێتی كێی ترت هەیە واتا یەعنی دكتۆر بەرهەم، ئەوەبوو هێرۆخانیش هیچ تەعلیقێكی نەبوو، بافڵ‌و لاهوریش پشتیوانی یەكەمی بوون، زۆریان پێ باش بوو، بۆیە چەندجارێك هەر دادەنیشتین‌و گفتوگۆمان دەكرد، پێمان باش بوو دەستلەكاربكێشێتەوە لە هاوپەیمانی، بۆیە دەستیلەكاركێشایەوەو ئێمەش پێمان باش بوو، رەنگە یەكێك لەوانە من بووبم كە پێم وت:" ئەمە زۆر زۆر بڕیارێكی قورسە، بەراستی جورئەتێكی ئەوێت مرۆڤ ئەو بڕیارە بدات، بەڵام هەر ئەمە باشترە لەوەی ئێمە چوار ساڵی دیكە دابنیشین بەدیار دوو ئەندام پەرلەمانەوە، دەسەڵاتی هیچت نەبێت‌و پارەشت نەبێت‌و كرێی بارەگاكانیشت نەبێت"، وەزعی ئابوریشی خراپ بوو هەتا ئێستاش هاوپەیمانی قەرزی خەڵكی بەسەرەوە ماوە، هەربۆیە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیدا زۆرینەیان دەنگیان بە دكتۆر بەرهەمداو ئەوانی دیكە دەنگی زۆر كەمیان هێنا.  ئەوەنەی من ئاگادارم  یەكێتی جوابیان بۆ بزوتنەوەی گۆڕان نارد كە ئامادەن رێككەوتنی "دەباشان" جێبەجێ بكەن  درەو میدیا: ئێستا هیچ پەیوەندییەك هەیە لەنێوان بەرهەم ساڵح‌و ئەو حزبە تازەیەی كە لەسەر داروپەردووی هاوپەیمانی دروستبووە، واتا هاوپەیمانی نیشتمانی؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: كاك ئارام قادر سەرەتای پێی وتم لەگەڵمان بێیت بۆلای دكتۆر بەرهەم، كە سەرەتا هەڵبژێردرابوو بە سەرۆك كۆمار، بۆیە كۆبونەوەو  كاك ئارام‌و ئەوان داوای لۆگۆی هاوپەیمانیان كرد، بەرهەم ساڵح وتی بەسەرچاو، داوای مومتەلەكاتەكانی هاوپەیمانیان كرد، وتی هەمووی بۆ ئێوە، داویانكرد كە دوو بۆ سێ مانگ كرێی ئەو بینایانەیان بۆ بدەن، وتی بەسەرچاو، داوای دوو ئەندام پەرلەمانەكەی هاوپەیمانیان كرد، دكتۆر بەرهەم وتی ئەندام پەرلەمان كورسی‌و مێز نیە، ئێوە ئەتوانن قسەیان لەگەڵ بكەن، ئەگەر لەگەڵتان مانەوە ئەوە پیرۆزەو ئێوە هەر دۆستی ئێمەن‌و هاوڕێی ئیمەن، ئەوانیش بەهەمان شێوە، جگە لە مۆڵەتی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری كە ئەوەی نەدانێ، چونكە ئەوە بەناوی دكتۆر بەرهەمەوە بوو، بۆیە ناوەكەیان گۆڕی. لە ئێستادا هیچ پەیوەندیەكی سیاسی ژێربەژێر لەنێوان بەرهەم ساڵح‌و ئەواندا نەماوە، بەڵام هاورێیەتیان ماوە، بەڵام وەك خۆیان ئاماژەیان پێكرد، چەندینجار هەندێك لە كەناڵەكانی نزیك لە پارتی هەوڵیانداوە‌و ختوكەی ئەو سەركردانەیان داوە كە دژی بەرهەم ساڵح قسە بكەن، بەڵام ئەوان هیچ قسەیەكیان دژی نەكردووە. درەو میدیا: ئێستا تۆ یەكێتیت یان هاوپەیمانی یان كەسایەتییەكی بێلایەن؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من هەروەكو پێش هاوپەیمانی ساڵی 2000، مام جەلال ناردمی بۆ ئیدارەو مالیەی یەكێتی قەناعەتم وابوو ناتوانم لەوێ درێژە بە كارەكانم بدەم، دوو مانگ سێ مانگ لەوێ مامەوەو ئیستیقالەم كردو لەو سەردەمەوە من هیچ كارێك‌و بەرپرسیارێتییەكم لە یەكێتی نەبووەو تا 2003 كە لە عێراقدرا من نوێنەری یەكێتی بووم لەگەڵ ئەمریكییەكان لە میحوەری كەركوك، ئێستا من پەیوەندی شەخسیم باشە لەگەڵیان، بەینم باشە لەگەڵیان، بەڵام لە هیچ دامودەزگایەكی یەكێتی ئیشم نەكردووەو ئیشیش ناكەم، من خانەنشینم، حەزمكردووە حورمەتی پێشمەرگایەتی خۆم بپارێزم بەڕاستی. درەو میدیا: هەست بەوە دەكرێت لاسەنگییەك لە سیستمی حوكمڕانی ئێستای هەرێمی كوردستاندا هەیە، بەتایبەتی باس لەوە دەكرێت سلێمانی لە هەموو بوارەكاندا دواكەوتووە، لەڕووی دەسەڵاتی سیاسیشەوە پارتی دیموكراتی كوردستان زۆربەی جومگەكانی كۆنترۆڵكردووە، وەكو كەسێك لەناو رووداوە سیاسییەكانی چل ساڵی رابردوودا بوون، هۆكاری ئەو لاسەنگییە بۆچی دەگەڕێننەوە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من پێموایە بە درێژایی مێژووی دوای راپەڕین، ئێمە كە لە یەكێتی هاتوینەتەوە، كۆمەڵێك هەڵەی سیاسی گەورە كراوە، یەكێك لەوانە ئێمە ئەو دروشمانەی كە لە شاخ بەرزمانكردبووەوە، ئەو ئازادی‌و دیموكراتییەی كە ئێمە باسمان دەكرد، ئەو دژبوونی بنەماڵەییەی كە باسمان دەكرد، ئەو خۆنەویستییە‌و خەباتكردنە بۆ خەڵك كە باسمان دەكرد، كە هاتینەوە بەداخەوە بەشێك لە بەرپرسەكانمان وا تەسەڕوفیان نەكرد، وای لێهات لە چاوی زۆركەسی بێلایەن ئێستا كە سەیری پارتی‌و یەكێتی دەكات، دەڵێ وەكو یەكن. ئەمەش بۆ یەكێتی ناگونجێت، بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان‌و ماڵی مەلا مستەفا ئەگونجێت، چونكە ئەوان بە ئاشكرا ئەڵێن ئەو حیزبە هی ئەو بنەماڵەیەیە‌و ئەبێت هەمیشە یەكێك لەو بنەماڵەیە سەرۆكی ئەو حیزبە بێت، نابێت خەڵكی تر، لە هەموو شوێنە كاریگەر‌و هەستیارەكاندا یەكێك لەو بنەماڵەیە مەسئولیەتی، لە ئەنجومەنی ئاسایش‌و سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی هەرێم، ئەوانە هێڵی سورن‌و دەبێت بۆ یەكێك بن لە بنەماڵە، بەڵام ئەوەی یەكێتی نیشتمانی لە شاخ بانگەشەی بۆ دەكرد، بەپێچەوانەی ئەوانەوە بوو، خەڵكی سلێمانیش لەزووەوە خەڵكێكی رۆشنبیرو خەڵكێكی چاوكراوە‌و رەخنەگرن، تەحەمولی ئەم وەزعەی یەكێتییان نەكرد كە هاتینەوە لە شاخ، بۆیە من پێموایە یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لێی‌و بەدانیشتنی كۆمەڵێك لە كادیرەكانی، تۆ سەیركە یەكێتی چی بەسەرهاتووە، لە راپەڕین هاتینەوە باشترین كادیرەكانی یەكێتی ئەو سەردەمە لە قاسمەڕەش‌و لە سەقزو دیوی ئێرانەوە بەرەو ئەوروپا رۆشتن، دوای راپەڕین هاتینەوە كاك نەوشیروانیش رۆشت، ئەویش لە شەقلاوەوە بەجێی هێشت لە دوای كۆنگرەی یەك، بەدرێژایی پێنج شەش ساڵ نەهاتەوە لە ئەوروپا، كۆمەڵێك كادیری باشی تر رۆشتن، باشە ئەم كادیرە باشانە كە ئەڕۆن كێ جێیان ئەگرێتەوە، خەڵكی تر جێگای ئەگرێتەوە كە شیاو نییە بۆ ئەو شوێنە، من هەمیشە رەخنە لەخۆم دەگرم لەگەڵ هەموو هاوڕێكانمان، مەسئولیەتی یەكەمی ئەو وەزعانەی كە وای لێهات ئێمە هەموومانین كە بەجێمانهێشت، هەر كەسێك شوێنی خۆی بەجێهێشت‌و كەسی تر شوێنەكەی پڕكردەوە، ئیتر وای بەسەردێت، ئینجا بزوتنەوەی گۆڕانیش كە جیابونەوە باشترینی كادیرەكان لە مەكتەبی سیاسییەوە تا ناوەڕاست‌و خوارەوە جیابونەوە‌و رۆشتن‌و نانبڕاوبوون، بێ پارە بوون، بێ وەزع بوون، وازیان لە هەموو ئیمتیازاتی ناو مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی هێنا، كادیرە پێشكەوتووەكانی یەكێتی وازیان لە ئیمتیازات هێنا‌و لەگەڵ گۆڕان رۆیشتن، ئەمانە كە رۆشتن هەموو بەنیەتی پاك رۆیشتن، بەنیەتێك رۆیشتن كە درێژە بەو رێبازە بدەن یەكێتی لە شاخ هەیبوو، ئێ بەڵام دەركەوت بزوتنەوەی گۆڕان كە ئومێدێكی زۆری لەسەر هەڵچنرابوو، وە ئەو جەماوەرەی كە بزوتنەوەی گۆڕان هەیبوو خۆڕسك بەوشێوەیە، لەمێژووی تازەی كوردستاندا شتی وا نەبوو، بەڵام بەداخەوە ئەویش ئیدارەیەكی باشی نەدراوە، ئەویش وەكو پێویست نەبوو، ئێستا ئەیبینین. كاك فوئاد حسێن نازانێ لە مەجلیسێكدا چوار جوملەی موفید بڵێ، ئەمە چۆن ئەتوانی موچەی خەڵكی كوردستان بگێڕێتەوە  درەو میدیا: ئێستا دۆخی بزوتنەوەی گۆڕان چۆن دەبینی ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من پێموایە ئێستا دۆخی باش نییە، ئەوانەی كە وەزیفە وەردەگرن ئەڵێن هەرگیز گۆڕان دۆخی وەكو ئێستا باش نەبووە (بەپێكەنینەوە)، ئەوەشی كە كادیرە دڵسۆزەكانیەتی ئەڵێ وەزعەكان زۆر خراپە، ئەوەی من ئەیبینم بزوتنەوەی گۆڕان بەرەو هەڵوەرین ئەڕوات، من پێموایە ئایندەیەكی رەش چاوەڕێی گۆڕان ئەكات، نەك گەش. درەو میدیا: ئەی لەسەر یەكێتی بۆچونت چییە، پێتوانییە بارودۆخی ناوخۆیی یەكێتی وایكردووە سلێمانی دوابكەوێت ؟ یان بەكورتی ئەوەندەی ئێوە ئاگاداربن ئێستا دۆخی یەكێتی چۆنە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئەوەی من ئەیبینم دۆخی یەكێتی ئێستا بەرەو باشتر ئەڕوات، من بۆخۆم یەكێك لەو پرسیارانەی كە لە كاك بافڵم كرد رۆژێكیان، وتم ئێوە چۆن گەیشتنە قەناعەت كە بەوشێوەیە لەگەڵ بەرهەم ساڵح تەعامول بكەن، ئەو وتی من ئێستا پورەكانم‌و كێ و كێ مەرحەبایم ناكەن، وتم چۆن گەیشتیە ئەو قەناعەتە، وتی من گەیشتومەتە قەناعەتی تەواو كە یەكێتی بە ئەو نەبێ (بەرهەم ساڵح) بەئێمە بەڕێوەناچێت، پێویستمان بە بەرهەم ساڵحە سەرپەرەشتی ئەو وەزعانە بكات، من پێموایە ئێستا وەزعەكان وا گۆڕاوە، لە هەندێك حاڵەتدا كارەكتەرێكی وەكو بەرهەم ساڵح ئەتوانێت بڕیار بدات، بەڵام هێشتا ماویەتی، ئەگەر هەوڵبدەین‌و رەگ دابكوتێ‌و یەكێتی نیشتمانی تۆزێك خۆی كۆبكاتەوە، یەكێتی لەبارە بۆئەوەی بەپێی ئەو مێژووەی كە هەیەتی، ئەو جەماوەرەی كە هەیەتی، لەبارە بۆ ئەوەی بەرەو باشتر بچێت، من پێموایە ئەمساڵ باشترە لە پار. درەو میدیا: هیچ هەوڵێك هەبووە بۆ ئەوەی یەكێتی‌و گۆڕان تواناكانیان یەكبخەن، چونكە دەوترێت بەشی گەورەی كێشەی ئەم ناوچەیە پەیوەندی بە كێشەی نێوان یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان‌و كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتییەوە هەیە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: یەكێتی ئەمدواییە زۆر ویستی بەرەو بزوتنەوەی گۆڕان بچێت‌و رێككەوتنێك بكات بەتایبەتی لەم دوو سێ هەفتەی دوایدا. درەو میدیا: چۆن ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئەوەنەی من ئاگادارم جوابیان بۆ بزوتنەوەی گۆڕان نارد كە ئێمە ئامادەین رێككەوتنی "دەباشان" جێبەجێ بكەین، ئەمە پێش ئەوەی گۆڕان‌و پارتی ئیتیفاق ئیمزا بكەن، یەكێتی داوایكرد لەگەڵ گۆڕان پێكەوە بچن بۆ رێككەوتن لەگەڵ پارتی‌و یەكتری بەجێنەهێڵن، یەكێتی ئامادەیی دەربڕی ئیتیفاقی "دەباشان" جێبەجێ بكات یان ئیتیقافێكی نوێ لەگەڵ گۆڕان بكات، كاك مەسعود عەبدولخالق ئەو قسەیەی گەیاند بە بزوتنەوەی گۆڕان، لەگەڵ یەك دوو برادەری تردا، بەڵام لەوەدەچوو ئەوان گەیشتبنە قەناعەت كە ناتوانن لەگەڵ یەكێتی رێكبكەون، من پێموایە ئەسڵەكەی ئەوە نەبوو، پێدەچێت پێشتر لەگەڵ پارتی رێككەوتبن، رەنگە رێككەوتنەكەیان بگەڕێتەوە بۆ دوای 12/5 كە تەقەكان لە گردەكە كرا. درەو میدیا: ئێستا یەكێتی‌و گۆڕان بە جیا بەشداری حكومەتیان كرد، پێشبینی ئێوە بۆ پەیوەندی نێوان ئەو دوو هێزە لە چەند ساڵی داهاتوودا چییە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من وای ئەبینم هەردوكیان یەك چارەنوسیان هەیە، دەبێت لە كۆتایدا هەر نیمچە بەرەیەك دروستبكەن یان یەكبگرنەوە، چونكە بەمشێوەیە نابێت، ئێستا زۆرێك لە سەركردەكانی یەكێتیش گەیشتونەتە ئەو قەناعەتە، زۆرێك لە كادیرە ئەساسییەكانی بزوتنەوەی گۆڕانیش گەیشتونەتە ئەو قەناعەتە، بەڵام موشكیلەكەی بزوتنەوەی گۆڕان چییە ؟ ئێستا گۆڕان زۆری لێ هەڵدەوەرێت، زۆری لێ ئەڕوا، زۆر وازئەهێنێ، كادیرە بەهێزەكانی دادەنیشتن، بۆ نمونە ئەوە كاك عوسمانی حاجی مەحمود، ئەوە كاك قادری حاجی عەلی، كاك سەڵاح رەشید، كاك رۆستەم، جەمال عەزیز..، دانیشتون هەركەس لە ماڵی خۆی، من پێموایە ئەو خراپە بەڕاستی، من پێموابوو لەژێر هەر پەردەیەكدا بێت، ئەو برادەرانە بۆخۆیان لەناو بزوتنەوەی گۆڕان شتێك دروستبكەن‌و نەهێڵن ئەو خەڵكە بەملاولادا بڕوات، تاوەكو وردە وردە زەمەن وا حوكم ئەدات، چونكە تەعامولكردن لەگەڵ پارتی وائاسان نییە، ئەو تەعامولەی كە ئێستا پارتی دەیكات، ئیشی بە بزوتنەوەی گۆڕانە كە بەوشێوەیە بەپیریەوە ئەچێت‌و ئەڵێ تۆ 12%ی كورسییەكانت هەیە ئێمە 20% پێدەدەین، رەنگە ئەمە بۆ دروستكردنی فەوزاو ناكۆكی بێت لە سلێمانی، بەهەمان شێوەش كە لەگەڵ یەكێتی دێتەپێشەوە من پێموایە یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان زۆر ئاگاداری خۆیان بن، زۆر وریا بن، ئەبێ ئەو حەقیقەتە بزانن بەڕای من لە ئایندەیەكی زۆر دوریش نا، رەنگە چارەنوسیان هەر یەك چارەنوس بێت، ئەبێت هەر لە یەكتر نزیكببنەوە. یەكێتی ئێستا خەریكە لە بنەماڵەیی كاڵدەبێتەوە‌و تۆخایەتییەكەی ئەچێ بۆ گردەكە  درەو میدیا: ئێستا یەكێتی‌و گۆڕان هەردوكیان لاوازن لەبەرامبەر پارتیدا ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: بەڵێ هەردوكیان لاوازن، بەڵام ئەگەر تەبابن‌و تەنسیقێكی مونەزەم بكەن، من پێموایە وەزعیان باش ئەبێت. درەو میدیا: رێككەوتنەكەی یەكێتی‌و پارتی چۆن دەبینی، سەرەتا وادەردەكەوت كێرڤی داواكارییەكانی یەكێتی بەرزە، بەڵام دواتر دابەزی، یەكێتی لە هەندێك لە داواكارییەكانی كشایەوە بەتایبەتیش لە پرسی كەركوكدا ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: یەكێتی ئەگەر بە نەخشە‌و پلان كاربكات، ئێستاش دەتوانێت هەر داواكارییەكی هەبێت بەسەر پارتیدا بسەپێنێت، بەڵام موشكیلەی یەكێتی تائێستا ئەوەیە كۆدەنگیی تێدا نییە، هەیە زۆری پێخۆشە لەگەڵ پارتی رێكبكەوێت، هەیە زۆری پێناخۆشە، ئەمە بوەتەهۆی ئەوەی لە هەڵبژاردنی كاندیدەكانیش كێشە دروست ببێت، من نازانم كاك كۆسرەت‌و كاك مەسعود چیان قەرارداوە، پارێزگاری كەركوكیان هێشتوەتەوە لەنێوان خۆیاندا‌و بەدوو قۆڵی خەریكن، بەڵام پێموایە یەكێتی تەنازول نەكات لەو مەوزوعە، ئەگەر تەنازول بكات وەزعی خراپ ئەبێ، یەكێتی ئەبێت پێ لەسەر ئەو داواكارییە دابگرێت كە هەیبوو، كە ئەویش ئاشتەواییە لە بەغدادەوە‌و بۆ كەركوك‌و بۆ كوردستان. درەو میدیا: ئێوە یەكێكن لە كەسە نزیكەكان لە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقەوە، لەبارەی ناردنی پارەی موچە لە بەغداد‌و هەڵگرتنی پاشەكەوتی موچەوە چ زانیارییەكتان هەیە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئەوەی من بزانم دكتۆر بەرهەم تەنسیقێكی زۆر باشی لەگەڵ دكتۆر عادل عەبدولمەهدی هەیە، بەبەردەوامی ئەندام پەرلەمانەكانی عێراق‌و حەلبوسی دەبینێ، ماڵەكانیان یەك دیواری بەینە. درەو میدیا: ئەمە چ كاریگەرییەكی لەسەر موچە‌و ژیانی خەڵك دەبێت ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من پێموایە یەكێك لەو شتانەی كە وایكردووە بەغداد بەوشێوەیە بێتەپێشەوە، دكتۆر بەرهەم كاریگەری خۆی هەبووە. درەو میدیا: ئێستا پارتی دەڵێت ئێمەبووین موچەمان گەڕاندووەتەوە، بزوتنەوەی گۆڕان‌و لایەنەكانی تریش دەڵێن ئێمە بوین؟ شێح محەمەدی سەرگەڵو: هەمووی ئەڵێ ئێمە بووین، تۆ سەیربكە، بڕینی موچەیان بە كاك قوباد راگەیاند، بەڵام كاك نێچیر رایگەیاند كە پاشەكەوت هەڵدەگیرێت، بەداخەوە كاك قوباد پیاوێكە بێ تەجوروبەیە، ئەگەرنا ئەبوایە هەرئەوكات مایكەكەی لەدەست كاك نێچیر وەربگرتایە، یان بۆ نمونە ئەڵێ ئێمە سوپاسی فوئاد حسێن ئەكەین، كاك فوئاد حسێن نازانێ لە مەجلیسێكدا چوار جوملەی موفید بڵێ، ئەمە چۆن ئەتوانی موچەی خەڵكی كوردستان بگێڕێتەوە، بۆیە بەدڵنیایی دكتۆر بەرهەم رۆڵەكەی گێڕاوە. درەو میدیا: واتە ئیتر كێشە لەنێوان هەرێم‌و بەغداد نەماوە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: نەخێر ئێستاش كێشە ماوە، هەرێمی كوردستان ئەبێت پابەند بێت بەوەی رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بدات بە حكومەتی عێراقی، ئەگەر نەیدات ئەو بودجەیە بەوشێوەیە نایەت. درەو میدیا: چۆن ؟ ئەمە زانیارییە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: بەڵێ ئەمە زانیارییە، ئەمە زانیاری چەند رۆژێك پێش ئێستایە (بەپێكەنینەوە)، ئەبێ حكومەتی هەرێم ئەو نەوتە رادەستبكات، ئێستا حكومەتی هەرێم دەڵێ ئێمە 400 هەزار بەرمیل دەفرۆشین، 250 هەزاری ئەنێرین بۆ بەغداد، 150 هەزاریش تەكمیلەی داهاتی ناوخۆی پێ تەواو ئەكەین، بەڵام خەڵكی تر لەملاولاوە ئەچێ ئەڵێ 600 هەزار بەرمیل ئەفرۆشن، خەڵك هەیە ئەچێت ئەڵێ 700 هەزار بەرمیل ئەفرۆشن، ئاوا ناكرێت، ئەبێ حكومەتی هەرێم مل بدات بۆ ئەو رێككەوتنەی كە لەگەڵ بەغداد كردویەتی، ئەگەر نەیكات، بەغداش پابەند نابێت بە ناردنی ئەو پارەیەوە. درەو میدیا: بۆچونی تۆ چییە لەسەر هەڵگرتنی پاشەكەوتی موچە؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پێموایە بۆ خەڵك زۆرباشە، ئەگەر بەردەوام بێت، بەڵام ئینسان گومانی هەیە، ئایا پارتی پابەند دەبێت بەو رێككەوتنانەی كە لەگەڵ حكومەتی عێراق كردویەتی یان نایكات. پارتی ناتوانێت گۆڕان بكات بە بەدیلی یەكێتی درەو میدیا: ئێوە پێتانوایە پارتی فایلی نەوت رادەستی بەغداد بكات، لەكاتێكدا بەمدواییە رێككەوتنێكی لەبارەی غازەوە كردووە بۆ ماوەی 20 ساڵ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: دەبێت فایلی نەوت رادەست بكات، ئەگەر نەیكات دوچاری كارەساتێكی تر دەبینەوە، ئەوەش بە فشاری بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی بوو. درەو میدیا: گۆڕان‌و یەكێتی ئەو كارتانەیان بەدەستەوەیە فشار لە پارتی بكەن ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پێموایە یەكێتی كارتی باشی بەدەستەوەیە، یەكێتی لە سلێمانی سنورێكی گەورەو گرانی بە ئێرانەوە هەیە، سنورێكی گەورەی لەگەڵ بەغداد هەیە، ئەتوانێت بەهەموو جۆرێك مامەڵە بەو غازەوە بكات كە سەرچاوەكەی لە سنوری یەكێتیدایە، بتەوێت یان نا لە كوردستان كورسی گرنگ نییە، مەسەلە هێزو ناوچە‌و پارەیە. درەو میدیا: ئەی گۆڕان كارتی فشاری لەسەر پارتی هەیە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: من پێموایە گۆڕان وەزعی زۆر خراپ ئەبێت، چونكە نە ئەو پارەیەی بەدەستەوەیە نە ئەو هێزەشی بەدەستەوەیە، كورسی زۆریشی نییە، ئێستا پارتی ئیشیان بە بزوتنەوەی گۆڕانە، دڵیان رائەگرن‌و هەموو دڵدارییەكیان لەگەڵ ئەكەن تا ئەوكاتانەی مەرامەكانی خۆیان جێبەجێ ئەكەن. درەو میدیا: لەبارەی دۆخی ناوخۆییەوە، پێشبینی ئێوە بۆ دۆخی یەكێتی‌و گۆڕان چییە، ئایا یەكێتی‌و گۆڕان دواجار وەكو پارتی دەبن بە حزبی بنەماڵەیی ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: ئێستا بەرەو ئەوە ئەڕۆن، یەكێتی ئێستا خەریكە لە بنەماڵەیی كاڵدەبێتەوە‌و تۆخایەتییەكەی ئەچێ بۆ گردەكە (بەپێكەنینەوە)، من نازانم لە بزوتنەوەی گۆڕاندا مەسئولیەتم نییە، بەڵام ئەوەی لە برادەرەكانی ئەبیستم ئەڵێن بڕیار لای جڤاتی نیشتمانی‌و جڤاتی گشتی نییە، بڕیار لای چەند كەسێكە ئەویش كوڕەكانی كاك نەوشیروان دەوری خۆیان دەبینن بەتایبەتی كاك چیا. دلێری سەید مەجید كە كێشی (50 كیلۆ نەبوو) بەرپرسی بەڕو بەحری برایم خەلیل‌و زاخۆو دهۆك بوو درەو میدیا: هەندێك قسە هەیە دەڵێن پارتی دەیەوێت لەم ناوچەیە بزوتنەوەی گۆڕان بكات بە بەدیلی یەكێتی، تەنانەت باس لەوەش دەكرێت پارتی دەیەوێت هێزی چەكدار بۆ بزوتنەوەی گۆڕان دروستبكات، چ زانیارییەكتان هەیە لەوبارەیەوە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پارتی ناتوانێت گۆڕان بكات بە بەدیلی یەكێتی، دڵنیابە پێش ئەوەی هێزی سەربازی بۆ گۆڕان دروستبكات، یەكێتی هەڵوێستی زۆر توندی دەبێت، دڵنیابە.  درەو میدیا: باسی پەیوەندی نێوان یەكێتی‌و گۆڕانمان كرد، بەوپێیەی ئێوە نزیك بوون لە رووداوەكان، سەرەتای كۆتایهاتنی هاوڕێیەتی سیاسی جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا لەكەیەوە دەستیپێكرد ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: لەسەرەتای راپەڕین یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تاكە سواری مەیدانەكە بوو، لەسەردەمی پێشمەرگایەتیشدا بە پانتایی سنورەكانی سلێمانی‌و هەولێر‌و دهۆك‌و كەركوك‌و خانەقین یەكێتی دەسەڵاتی یەكەم بوو، لەدوای راپەڕینیش كە هاتینەوە لە زاخۆوە تا خانەقین یەكێتی تاكە سواری مەیدانەكە بوو، پارتی ئەوكات هاتبووەوە، بەڵام ئەو هێزە نەبوو، بۆ نمونە دلێری سەید مەجید كە كێشی (50 كیلۆ نەبوو) بەرپرسی بەڕو بەحری برایم خەلیل‌و زاخۆو دهۆك بوو، هەرچی كاك دلێرو یەكێتی بڕیاریان نەدایە پارتی نەیدەتوانی لەوێش هیچی وا بكات، بەڵام بەهۆی ناكۆكی ناوخۆیی‌و بەهۆی ئەوەی یەكێتی ئەو بانگەوازەی دەیكرد، لە شاخەوە بۆ خەڵك وەك پێویست پەیرەوی نەكرد، وای لێهات زۆرێك لە كادریرەكانی داوای چاكسازیان دەكردو داوایان دەكرد بچنە ناو خەڵك، پێداوایستی خەڵكی دابین بكەن، بەڵام لە فرۆشتنی بەنداوی بێخمەوە بیگرە كە یەكێتی‌و پارتی پێكەوە فرۆشتیان تا ئاودیوكردنی ئەو مەكاین‌و شۆفڵ‌و شتانەی كە لە كوردستان هەبوون، ئەمە بوو بەهۆی ناڕەزاییەتییەكی گەورە، لەبەرئەوەی كادرەكانی یەكێتی فێری رەخنەگرتن بووبوون‌و رێكخستنەكانیشی زۆر بەهێزبوون لە شار، بەمافی خۆیان دەزانی كە هەر كەموكوڕییەكیان لە هەر شوێنێك ببینیایە باسیان بكردایە، ئەمانە درێژەیان كێشا تا ئەوەبوو كاك نەوشیروان ماوەیەكی دوورو درێژ چوە دەرەوەو لە لەندەن دەژیا، ئەو سەردەمانە ئێمە زیاتر لەگەڵ كاك نەوشیروان پێكەوە بوین، كاك نەوشیروان هەمیشە باسی ئەوەی دەكرد كە چاكسازی لەناو یەكێتیدا، بڕیاری بەكۆمەڵە‌و دەبێت مافی تاك پارێزراو بێت، بتوانین بینای موئەسەساتی دەوڵەتی‌و حوكمڕانی بەڕێكوپێكی بكەین، ئەمە درێژەی دەكێشا چەندجارێك كە كێشە دروست دەبوو، مام جەلال دەینارد بەدوای كاك نەوشیروانداو ئەهاتەوەو كێشەكان بەشێوەی كاتی چارەسەر دەبوون، تا گەیشتە ئەو رادەیەی كە نێوانی مام جەلال‌و كاك نەوشیروان بەتەواوی تێكچوو، ئەوەی من ئاگادارم ئەوەی لە مام جەلال خۆیم بیستووە، لە كۆبونەوەیەكی مەكتەبی سیاسی لە بەغداد، مام جەلال وتی كاك نەوشیروان جیایكردمەوە‌و وتی ئیشم پێتە، جیابووینەوەو كاك نەوشیراون وتی من پیاوێكی رۆژنامەنووسم، حەزم بەنوسین‌و خوێندنەوەی مێژووە، نامەوێ ئیتر تەداخولی سیاسەت بكەم، بۆیە من دێمە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی‌و خواحافیزیتان لێدەكەم.  درەو میدیا: واتە ئەوكات نەوشیروان مستەفا باسی پرۆژەی سیاسی نەكردووە؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: نەخێر، ئەوەی مام جەلال بۆ منی گێرایەوە كاك نەوشیروان هەر باسی سەنتەری ستراتیژی لێكۆڵینەوەی كوردی كردووە. مام جەلال بە كاك نەوشیروانی وتووە ئێمە چەند ساڵێكە بەیەكەوە خەبات دەكەین‌و با بەردەوام بین پێكەوە، بەڵام كاك نەوشیروان رازی نەبوو، دوایی چوینەوە ناو كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی‌و كاك نەوشیروان وتی هاورێیان ئەوە ئیتر من سەنتەرێكی ستراتیژی دادەنێم‌و وازدەهێنم لە یەكێتی‌و ئەتوانن ئێوەش تێیدا بنوسن، مام جەلال وتی منیش تێیدا دەنوسم، بەڵام كاك نەوشیروان وتی من پێویستیم بە پارەیە، وتم چەندت دەوێت وتی پێویستم بە 12 ملیۆن دۆلارە، وتی یەكسەر لەوێ بەرپرسی ئیدارییەكەم بانگكرد وتم ئەو پارەیە بێنن، وتی هێنایان (5 یان 7 ملیۆن دۆلار) بوو، تەلەفۆنی بۆ كاك دلێری سەید مەجید كرد لە سلێمانی باقییەكەی تری بۆ دابین بكەن، ئەوەبوو (12 ملیۆن) دۆلاری بۆ خەرجكرد، بۆ خەرجی پێداویستییەكانی راگەیاندن‌و رۆژنامەو سایت، دواتر داوای گردەكەشی كردبوو. درەو میدیا: واتە هەر ئەوكات گردی زەرگەتە تاپۆكراوە ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: بەڵێ، هەر ئەو سەردەمەش تاپۆكرابوو، ئەوەی مام جەلال بۆ منی گێرایەوە ئەوە بوو كە كاك نەوشیروان وتویەتی بۆ ئەوەی سبەینێ برادەرەكان هەریەكەیان نەڵێن ئەوە بەشی منەو كێشە دروست ببێت، با یەكجاری لەسەر خۆم بێت باشترە، بۆیە منیش وەزیری دادو تاپۆم بانگكرد، چوون لە ماڵی كاك نەوشیروان ئەوەیان لەسەر تاپۆكرد، مام جەلال بۆی گێرامەوەو وتی: من تەسەورم دەكرد یەكەم نوسین من بینوسم لە سایت‌و رۆژنامەكەی كاك نەوشیروان، بەڵام یەكەم نوسین دژی خۆم بوو. من شتێكتان بۆ دەگێرمەوە، ئێمە (10) كەس بووین لە ئاوێنە (رۆژنامەی ئاوێنە) راپۆرتێكمان بۆ مام جەلال نوسی بوو، كە چەند خاڵێك بوو بۆ ئەوەی جێبەجێی بكات، یەكێك لەو خاڵانە ئاشتبوونەوە بوو لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان، خاڵێكی تر موفاتەحەی ئەنجومەنی سەرای سلێمانی بوو لە 17ی شوباتدا، كە كاوە محەمەد ئەو سەردەمە كادری یەكێتی بوو (ئێستا ئەندامی پەرلەمانی عێراقە لە فراكسیۆنی گۆڕان) قسەی كرد، مام جەلال لێی توڕە بوو، وتی: تۆ گۆڕانیت، تۆ جاسوسی گۆڕانیت، بڕۆ دەرەوە، منیش قسەم كردو پێشنیازم كرد كە لەگەڵ ئەنجومەنی سەرای ئازادی كۆببنەوە، ئەوانە كۆمەڵێك گەنجن‌و لەگەڵیان دابنیشەو دەعوەتێكیان بكە، مام جەلال وتی: چەند كەس دەبن ؟، منیش وتم: رۆژانی هەینی دەگەنە (5 هەزار) كەس، وتی ئینجا ئەوە چییە من پاسەوانەكانی خۆم (11 هەزار) كەسە، منیش وتم هەر ئەو (5 هەزار) كەسە نین، (10) پێنج هەزاری دیكەش دڵی لەگەڵ ئەواندایە، مام جەلال وتی: كاكە تۆ ئاگات لێ نیە، مانگی پێشوو پارەیان پێنەبووە من پارەم بۆ ناردوون (مەبەستی لەوە بووە پارەی بۆ بزوتنەوەی گۆڕان ناردووە)، دواتر هاتمە دەرەوە دكتۆر بەرهەم تەلەفۆنی كرد، وتم: مام جەلال دەڵێ من پارەم بۆ ناردووە، وتی: بۆ مام جەلال باسی كرد !! وتم بەڵێ. درەو میدیا: ئەی سەبارەت بەخۆت، تۆ لە نەوشیروان مستەفاوە نزیك بووی، چۆن بەشداری پرۆژە سیاسییەكەی ئەوت نەكرد ؟ شێخ محەمەدی سەرگەڵو: كاك نەوشیروان ئەیزانی كە من نابم بە گۆڕان، بەڵام ئەیزانی لەگەڵ برادەران زۆر نزیكم، وتی:" یاشێخ موشكیلەمان كاك عوسمانی حاجی مەحمودە، ئەگەر عوسمانمان لەگەڵ نەبێت، وەزعمان زۆر خراپ دەبێت"، سەرەتا هێشتا گۆڕانیان رانەگەیاندبوو، هێشتا ناوەكەشی نەبوو بوو بە گۆڕان، وتی:" بۆ دەعوەتێكیان ناكەیت، وتم:" باشە"، منیش (كاك عومەری سەید عەلی، كاك جەلال جەوهەر، لەگەڵ كاك عوسمانی حاجی مەحمود، كاك قادری حاجی عەلی بوو وابزانم) لەوێدا كاك نەوشیروان مەبەستی كاك عوسمانی حاجی مەحمود بوو بە پلەی یەكەم، لەوێ دانیشتین زۆر مناقەشەمان كرد، بە كاك عوسمانم وت:" كاك نەوشیروان رەئی ئەوەیە"، كاك عوسمان خواهەڵناگرێ ئەو دەمە تەقیمی خۆی هەبوو بۆ كاك نەوشیروان، وتی:" من چی بكەم ئێستا لەناو یەكێتی لەگەڵ ئەمانەدا كارم بۆ ناكرێت، هەرچۆنێك بێت لای كاك نەوشیروان باشترە"، هەرچۆنێك بێت بڕیاریداو كاك عومەری سەید عەلیش سوپاسی منی كردوو وتی:" دەستت خۆش بێت كە قەناعەتت هێنا بە كاك عوسمان". درەو میدیا: بۆچی نەوشیروان مستەفا زیاتر عوسمانی حاجی مەحمودی بەلاوە گرنگ بوو؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: پێی وابوو پیاوێكی خۆشەویستەو بەرپرسێكی سەربازی سەركەوتوو بوو لەناو یەكێتیدا، پیاوێكی بەخشندەبوو كە وەزیری ناوخۆ بوو، لەگەڵ گەرمیانییەكان وەكو گۆشت‌و خوێن وابوو، قەناعەتی وابوو ئەگەر كاك عوسمانی لەگەڵ نەبێت، لە گەرمیان‌و كەركوك وەزعیان خراپ دەبێت. درەو میدیا: سەرەتا مام جەلال پێشبینی دەكرد بزوتنەوەی گۆڕان ئەو 25 كورسییە بهێنێت؟  شێخ محەمەدی سەرگەڵو: نا، مام جەلال وایان تێگەیاندبوو كە لەزۆرترین حاڵەتدا (3 بۆ 4) كورسی دەهێنێت، من جارێكیان هەفتەیەك پێش هەڵبژاردنی 25ی تەموز سەردانی مام جەلالم كرد، وتی:" چۆن دۆخەكە دەبینیت؟" منیش وتم:" لە سلێمانی یان وەكو یەكن، یان بزوتنەوەی گۆڕان زیاتر دەهێنێت"، تورە بوو، پێی ناخۆش بوو، وتی:" ئەتۆ نازانیت، بزوتنەوەی گۆڕان (2 بۆ 3) كورسی دێنن، منیش كورسییەكیان دەدەمێ"، وا تێگەیەنرا بوو، زۆر راپۆرتی هەڵەی بۆ چووبوو، منیش وتم:" من لەناو خەڵكم، وانیە، گۆڕان زۆر دەهێنێت"، بەڵام دوای هەڵبژاردنەكان ئەچوو بۆ دوكان، تەلەفۆنی بۆكردم، من لەگەڵیدا چووم، وتی:" یا شێخ ئەتو راستت پێ وتم، ئەوانی تر هیچیان راستیان پێ نەوتوم"، مام جەلال بە ئەنجامەكان توشی شۆك بووبوو، بەڵام مام جەلال عادەتێكی هەبوو نەئەبەزی، رۆژێك پێم وت:" بۆ لەگەڵیان دانانیشیت، ئەوان 25 كورسیان هێناوە ؟، وتی:" ئینجا با 100 كورسیش بهێنن، كورسی چیە؟".

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو میدیا لەدوای روداوەكانی شیلادزێ و سوتانی بنكەیەكی سەربازی توركیا، بارودۆخی بادینان ناجێگیرەو هێزە ئەمنیەكانیش بەدەیان رۆژنامەنووس و چالاكی مەدەنیان دەستگیركردووە، سەید ئەكرەم چالاكی سیاسی بادینان لە چاوپێكەوتنێكی درەو میدیادا گلەیی لە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی پێشوو دەكات كە بونەتە یەك بەرگ و یەك قوماش لەگەڵ دەسەڵات، ئەو دەشڵێت  توركیا لە ئێستادا فشاری زۆری لەسەر دەسەڵاتدارانی باشور درووستكردووە، لەبەرامبەر خۆپیشاندانەكەی شیلادزێ  چونكە خۆپیشاندانەكەی شێلادزێ، سەرهەڵدان و شوڕەش و وانەیەكی گەورەبوو بۆ دەسەڵاتی توركیا بەتایبەتی و خەڵكی توركیا بەگشتی. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەنوسیەكەی درەو میدیا لەگەڵ سەید ئەكرەم خالید چاودێری سیاسی لە بادینان درەو میدیا:  روداوەكانی شیلادزی لێكدانەوەی جیاوازی بۆ دەكرێت، ئێوە پێتان وایە ئەو هۆكارەكانی چین و بۆچی رویدا؟ سەید ئەكرەم: دەڤەری شێلادزێ زور لەمێژە لە خورۆشان و ئاڵوزیدایە، خەڵكی ئەو دەڤەرە، خەڵكێكی كوردپەروەرو نیشتیمان خازن، هەمیش چالاك و روشنفكر و بەجەرگن، لەلایەكی تر دەستهەڵاتێكی حزبی، عەشائیری، بنەماڵەسی شەخسەنەكرا و تەنگ نەفەسی بیرورا و بژێوی ژیانی دروست كردوە، خەڵكەكە توشی زور قەیران بونەتەوە(قەیرانی هزری، قەیرانی ئیداری و دارایی، قەیرانی جڤاكی و سیاسی...)، ئەوەی پێی دەلێن دەستهەڵات زور خراب و پاشكەوتی و بێ ئیدارەدانە...لەسەر ئەمەش نێزیك بیست ساڵە توشی داگیركارییەكی دی بوینەتەوە لە لایەن لەشكەر و تیم ئوزەلەكانی دەوڵەتی توركیایی ئەردوغانی...لە گوند و دێهاتەكانیش بێ بەش بوینە، روژانە توپ باران و قەسفی فروكە جەنگیەكانی توركیا ئەم دەڤەرەی بێزار كردووە، كوشتن و سوتن، برینداری و ترساندن بوتەوە كارێكێ روژانە...لەبەر زور ئەگەر لەوانەیە خەڵكەكە فشاری زوڵم و زورداری دەستهەلاتدارانی كوردی قەبول بكەن، بەڵام ئیتر خەڵكە كە دەرەقەتی ئەوەی نەماوە زولمی دەولەتی توركیا قەبوڵ بكەن...زولمی توركەكان دوو قات و سێ قاتە، چونكە چۆن لەلایی ئێمە كوشتن و زولم بەردەوامە، لە ناوخویی توركیاش كوشتن و گرتن و دەربەدەری و زولم چەندین قات لە سەر كەس و كاریان بەردەوامە، خەلكەكەش لە هەردوو لا(عێراق – توركیا) خەلكی یەكن و كەس و كارن، گوندەكانیان هاوبەشن و خەم و خولیاشیان دیسان هاوبەشن، ئیتر دەوڵەتی تورك لەلایان بوتە قەسابی كورد و بەراستیش سەردەمی ئەوە هاتوە،‌ خەڵكەكە كەمێك بحەسێتن و ئاسودە ببن...باشترین حەسانەوە و ئاسویەیی لایی من 1-    دەركرنی لەشكەر و تیمەكانی توركی 2-      ساخ كردنەوەی پروژەی ئاشتی كورد و تورك(بەین قەندیل و دەولەتی توركیا 3-     گرنگیدان بەبژێوی خەلك و دیموكراسی كردنی دەستهەلات و فەراهەم كردنی ئازادیە بنەرەتیەكان 4-     گورینكاری جەزەری ئیداری و حزبی و پەرەپێدانی مەدەنیەت  5-    ئاوەدانكردنەوەی گوند و دێهاتەكان 6-     پشتگیریەكی تەواو بو هەڵسانی ژێرخانی ئابوری و نەخاسم كشتوكال و ئاودێر، بەخێوكردنی مەڕوماڵات و بوژاندنەوەی كەرتی كەشتیاری 7-     كردنەوەی دەرگایەكی سنوری بوبازرگانی . درەو میدیا: لە سنوری بادینان كەمترین مۆڵەت بە خۆپیشاندان و گردبونەوە دراوە، چۆن ئەو خۆپیشاندانەی شیلادزی مۆڵەتی پێدرا؟ سەید ئەكرەم: من نازانم خۆپیشاندانی شێلادزێ موڵەت پێدراوبو یان نا! بەڵام خەڵكی ئەو دەڤەرە خەڵكێكی قارەمان و بەرخودەرە، توڕەبون بێزاری خەڵكەكە گەیشتوتەوە لوتەكەی بێزاری! گەل بریاری خوی داوە و برواناكەم قەدەری راگرتنی هەبایە لای دەستهەلاتی ناوچەكە، برینی خەڵكەكە كولاون و دەری برینەكە پەقیایە و راگرتنی مەحاڵ بو، لەلاییەكی تر، خەڵكەكە بو ئەوە چبون نامەیەكی توندی نەرازیبوون بدەن بەدەستهەلاتی توركیایی تورانی، دیارە ئەم تورانیانە گوێگری باش نەبوینە، بویە خەڵكەكە دایە سەرخو و پەلاماری دام و دەزگا لەشكەریەكانی توركیا داوە، وەك دەزانن لەشكەری توركی هەم زالمَە و هەمیش ترسنوكە و بێ زەڤەرە! خویان رانەگرتوە و بەتەواوی روخاون، خەڵكەكەش لەخروشان و لوتكەی تورە بوون دا بوینە و دەست و بازوی خویان داوەشاندوتەوە و دوژمنی تورك كرویانە قەل و مریشك. لەبەر زۆر هۆكار خەڵكی شیلادزێ ئەگەر زوڵمی دەسەڵاتی كوردی قبوڵكردبێت، بەڵام  ناتوانن زوڵمی دەوڵەتی توركیا قبوڵبكەن      درەو میدیا: رەوشی بادینان دوای ئەو رەشبگیریانە لە چی ئاستێكدایە و دۆخەكە چۆنە؟ سەید ئەكرەم: رەوشی بادینان بەتەواوی لە جەوێكی نادیموكراسی و پشێوی دایە، خەڵك بێ كار و بێ حاڵە، دەستهەلات غەدار و بێ باكە، ژیان لە خرابی دایە، جوداكاری و بێ عەدالەتی خەریكە هێڵەكانی سور ببەزێنێتن، میرەكانی دەستهەڵات بەتەنها ئاگایان لە خۆیان و لە دیكتاتورە كردی دەستهەڵاتدانە، رەوش لە هەمی لایەكی زور خرابە، خەڵك ئینتیمای جارانی نەماوە، پرسی هاووڵاتیبوون سوك و رسوا بوتەوە، دەستهەڵات و ئەوەی پێیان دەگوترا ئۆپۆزیسیون خەریكە دەبنە یەك هاوبەش، واتە دەبنە یەك بەرگ و یەك قوماش...تاكی هاووڵاتی لەژیان و سەردەری كردنی ژیان بێ زار بوتەوە...خەڵكەكە بەراستی و بەگشتی چاوەرێی گورانكارین، بەم دەستودارە و بەم ئیدارەدانە برواناكەم خەڵك ئاسودەبێتن...بەگشتی خەڵكەكە چاوەرێی گۆرینكاریەكی جەزری و حەقیقیە...رەوشەكە لە ئالەزییەوە بو ئالوزترێ دەچێتن....!! درەو میدیا:  ئایا ئەو رەشبگیریانەی بادینان ترسە لە خۆپیشاندەران یاخود بۆ رازیكردنی دڵی توركیایە؟ سەید ئەكرەم: وەڵاهی هەردووكن، من وا دەبینم دەستهەڵات توشی هەلاكی ترس بوتەوە، خەریكە پانورامایی ئەو مەئاسی و زوڵم و زورداریەی لەسەر گەل پادەكردوتەوە، بەبیردادێتن و دەچیتن و توشی بیڤەلەرزە بونەتەوە...دیسان توركیاش بەردەوام فشاری هەیە و لەم ئات و ساتەدا زورترین فشار دەكاتن، لە سەر دەستهەڵاتی باشور، چونكە خۆپیشاندانی خەڵكی بەشەرەفی شێلادزێ، سەرهەڵدان و شوڕەشەك و دەرسەك زور مەزن بویە، بۆ دەستهەڵاتی توركی و بۆ خەڵكی توركیا بەگشتی، من بروام وایە بەرونی و بەراستی كێرفی دەستهەڵی ئەردوگان، بەتەواوەتی لە دابەزیندایە، خەڵكی ئەمەكداری شێلادزێ، ئەم دابەزینە لەناو توركیا كردە فوڵ دابەزین و ئابڕوی موئەسەسەی سەربازی توركیا، بەتەواوی لەناو خەلك چووتەوە و بێ ورە بونەتەوە. رەوشی بادینان بەتەواوی لە بارودۆخێكی نادیموكراسی و پشێوی دایە   درەو میدیا: دەوترێت زۆرینەی ئەوانەی حزبی بوون ئازادكران و ئەوانەی سەربەخۆشن لە زیندان مانەوە چۆن لەمە دەروانی؟ سەید ئەكرەم: بەڵێ ئەوەش راستیەكە، حزبەكانی بادینان خاوەنداری لە كەسی خۆی كردۆتەوە، ئەمەش جێگایی بێزاری و ئابڕوبردنەوەیە، دەڵێم مخابن دەبێ ئەمەنەباوەیە، لەبەر ئەوە داواكارم لەخەڵكی بەشەرەفی كوردی، خەلكی ئازاد و روشنبیر و خاوەن پەروەردە و ئازادی پارێز، هەمویان پێكەوە خاوەنداری لەم مروڤە ئازاد و پاڵەوانانە بكەن، من بەراستی دەڵێم ئەوانەی ئێستا لەناو زینداندان، لە سەر بویەری شێلادزێ، ئەمانە هەموی و بێ هیچ جیاوازیەك پاڵەوانی حەقیقی و بەچكەشێری ئەم گەلە و ئەم مللەتەنە، تەنها ئەمانە خاوەن سوز و سوزدارین بۆ وەتەن، بۆ گەل بۆ مروڤایەتی...بۆیە داوا دەكەم گشت مرۆڤایەتی، گشت مرۆڤە حەقیقیەكان، شەو روژ بكەن یەك، بو ئازاد كردنی ئەم چالاكڤانە راست و رەوانانە، خاوەنداری لەم گرتیانە خاوەنداریە لەخاك، لەگەل، لە مروڤبون، لەنیشتیمان. درەو میدیا: ئێستا دەنگی ناڕازی لە شەقامی بادینان لە چی ئاستێكدایە؟ سەید ئەكرەم: خەڵك بەگشتی نارازیە و نارازین لەم وەزعە، بەڵام نارەزایەكە كپ و بێ دەنگە و هیوا بەخش نییە، چونكە سومبول و سەركێشی نییە و لاوازە، هەروەها سیاسەت بوتە بازرگانی و گیرفان بازی روڵی هەیە و ئەو كەسانەی پێشەنگایەتی هەڵبژاردوە یان بەش ناكەن یان جێگای هیوانین. دەستەڵات و ئەوەی پێیان دەگوترا ئۆپۆزیسیون خەریكە دەبنە یەك هاوبەش، واتە دەبنە یەك بەرگ و یەك قوماش   درەو میدیا: لە كاتێكدا پارتی زۆرینەی دەنگ و كورسی لە ناوچەی بادینان بەدەستهێناوە پێت وایە ئەمە لەرازی بونی خەڵكی ئەو ناوچەیەی لە دەسەڵاتدرانی ئەو ناوچەیە یاخود دەنگی نارازی زیاتر بووە؟ سەید ئەكرەم: ئەوەی راستی بێ پارتیەكانیش نارازین و هەمو خەڵك دەزانن دەنگەكان ساختە و ناراستن و پروسەی دەنگدان بوتە فێلبازی، وتەیەك هەیە دەڵێتن گرنگ نییە كێ دەنگدەداتن، گرنگ ئەوەیە كێ دەنگەكان دەژمێرێتن...من گوێوم لێ بویە بنگەهی دەنگدان هەبویە بەقەد پەنجەی دەست دەنگدەر بەشدا بوتەوە، بەڵام لە هژمار كرن سەروی 90% دەنگی هێناوە، خەڵك بەگشتی ئەمە دەزانن، ئەدی چۆن بروا دەكەن...!! درەو میدیا: بۆچونی ئیوە لەسەر كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم چیە؟ پێتان وایە بە رۆیشتنی نێچیرڤان بارزانی و دانانی مەسرور بارزانی گۆڕانكاری روو دەدات؟ سەید ئەكرەم: گوتنەكی كوردی هەیە، دەلێتن هێش نەبویە دخوینت! برای خوم ئەمە زیاد لە سێ مانگ، بەسەرپروسەی دەنگ دان دا دەرباز بوون، هیشتا دانوستاندن لە سەر كابینەی نوێ جدی نییە، قەوارەكان پێك ناكەن، لەناو خویانیش ناكوك و ناتەبان، شەری پلە و پوست و دابەشكردنی كێكەكەیە، ئەگەر تەبایی و یەكریزیەك پەیدا نەبیتن، برواناكەم كابینەی نوێ سەركەوتوو بێتن، بەڵام من بە گرنگ دەبینم، لەم ئان و ساتە تەبایی و یەك ریزیەك، لە هەرێم دروست ببێتن، لەگەڵ بەغدا چارەسەری كێشەكان بكەن، نەخاسم هەرسێ سەروكایەتی، لە بەغدا تاكو ئاستێكی باش لەگەڵ یەكتر رێك و تەبان، سەركومار كوردە و كەٍسێكێ بەتوانا و بەئەزمونە و كاریگەری خوی هەیە، ئەگەر هەولێر پشتگیری بەرهەم ساڵح بكەتن، من وا دەبینم كورد مفادار دەبێتن...!! درەو میدیا:  ئێوە پێتان وایە چوار ساڵی ئاییندە باشتر دەبێت لە رووی مافی مرۆڤ و ئازادی رادەربرَینەوە یاخود خراپ؟ سەید ئەكرەم: دیارە دەستهەڵاتدارانی هەرێم نەفسی تاس و حەمام دەبن، هیوادارم باشتر و كراوەتر بن، ببن جێگایی ئومێدی ئەم گەلە، ئەگەر لوجیكی و ئەقلانە كار بكەن، دەبێ دەست بەپروسەی چاكسازی و پاكسازی بكەن، كار و خرمەت بۆ ئەم گەلە پێشكێش بكەن، بەخودا بچن و دەردەكانی خویان و دەرەكانی كومەڵگە چارەسەر بكە، بەراستی ژی بویەری شێلادزێ ترس و سەهەم رەواندن و ئاگەهداریەك بو، بۆ دەستهەڵاتی هەرێم و پێیان گوت ئیتر بەسە و بەخودا بچن و خزمەت بكەن...!! خەڵكی بادینان بە گشتی چاوەڕێی گۆڕانكارین    درەو میدیا:  ئێوە درك بەوە دەكەن كە كەمتەرخەمی هەیە بەرامبەر بە روداوەكانی بادینان و دەستگیركردنی چالاكوانان؟ سەید ئەكرەم: بەڵێ ئێمە درك بەكەمتەرخەمی دەكەین، هەر وا هەستیش دەكەین دەستی دەرەكی لەپشت دەستهەڵاتدایە و ئەوەی پێی دەڵێن دەستهەڵات، بەراستی بێ دەستهەڵاتیە و بونەتە داردەستی دەوڵەتی داگیركەری توركیا، باشە كەی رەوایە لەناو ماڵ و حاڵی ئێمە كەس و كاری ئێمە بێتە كوشتن... بەرخودانەكەیش ببێتن سزادان و گرتن و لێدان و بزركردن، بەراستی ئەمە بێ ئەمەكی و ئەرك بزر كردنە و ئیسباتە كورد لەم دەمەدا بێ كەس و بێ دەستهەڵات و بێ خاوەنە.       مایە بلێم:- گەلی ئێمە خەریكە هوشیار دەبێتن، هەست بە بێخاوەنی دەكاتن، دەزانێتن بەرژەوەندی و كەسایەتی كورد لە كویێ دروست دەبێتن، هەروا دۆست و دوژمن خەریكە لێك جیا دەبن...مایە بێژم، چۆن باشور بۆتە سەنتەری خەبات و بنگەهی نەخشەدانان و خورا گری لە هەر چوار پارچەی كوردستان، دەبێ ئەوەش بزانین گرنگی باشور لە دەڤەری بادیناندایە، بادینان وەكی فكر و رامان و وەكی جەماوەر و شوێنی جوگرافی گرنگی زوری هەیە، هەردیسان مەلبەندی ئابوریەكی زور بەهێز و خاوەن جەماوەرێكی ئارام و بەهێزە، هیچ هێزێك و هیچ سەركردێك بەبێ بادینان ناتوانێتن خەوەنداری رزگاری و دەستەبەری ماف و ئازادیەكانی گەل تێفكرین بكاتن، هەرهیچ نەبێتن بادینان سێ پارچ و سێ دەوڵەت و جیهانی دەرەوە و ئەوروپا بەیەك گەیاندن... لەبادینان سەرچاوە دەگرێتن، بویە گرنگی دان بە بادینان و بە كەسایەتی مادی و مەعنەوی ئەم خەڵكە و ئەم دەڤەرە وەك نوێژعەصر فەرز و گرنگە. هەردیسان داكوكی لەوەش دەكەم، گەل حەزی یەك گرتن و یەكرێزی هەیە لە هەرچوار پارچە، هەردیسان زور ئەگەر و ئیشاراتی یەكێتی ریزەكانی كورد بەدی دەكرێ، ئەوەی دژە و تەبانینە حزبەكانن، سەركردەكانن، دەستهەڵاتە، دوژمنەكانی ئەقلیمین، بویە گرنگە كارێكی جدی هەبێ بو سەرگرتنی ئەم یەك گرتنە.  

دیداری رۆژنامەوانی: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لەگەڕەكی (كوردستات)ی شاری سلێمانی لە ئۆفێسەكەی دەوام دەكات، ئەندامانی حزبەكەی بەو ئۆفێسە دەڵێن "مەكتەبی رابەر"، دوای وەرگرتنی رەزامەندی بۆ سازدانی دیدارێكی رۆژنامەوانی سەردانمان كرد، ئەوانەی لە دەوروبەری بوون زۆربەیان گەنج بوون، بەر لە دەستپێكردنی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە، لەبارەی كتێبێك قسەی بۆ كردین لەسەر ژیانی"فارابی" فەیلەسوف كە ئێستا سەرقاڵی خوێندنەوەیەتی، ئەو خوێندنی لە ئێران تەواوكردووە، خوێنەرێكی باشی ئەدەبیاتی فارسییە، وەكو "ئیسڵاح تەڵەب"ەكانی ئێران قسە دەكات‌و سەرسامە بە نوسەرانی ئێرانی، ئەو تێڕوانینی خۆی هەیە لەبارەی پرسی كوردەوە‌و دەڵێ "كورد قەبیلە"یە بۆیە بە نەریتی "قەبیلە" سیاسەت ئەكات.. ئەو عیرفان عەلی عەبدولعەزیز رابەری گشتی بزوتنەوەی ئیسلامییە، لەم دیدارەدا لەگەڵ (درەو میدیا) باسی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوە‌و یەك لیستیی لایەنە ئیسلامییەكان‌و هۆكاری پاشەكشێی دەنگەكانی بزوتنەوە‌و پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم دەكات.   درەو میدیا: بەمدواییە باستان لە سازدانی كۆنفرانسی بزوتنەوەی ئیسلامی كرد، كارەكانی ئەو كۆنفرانسە بە كوێ گەیشتوون، بەدیاریكراوی كەی كۆنفرانس دەكەن ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: بسم اللە الرحمن الرحیم.. لیژنەی كۆنفرانس لەم هەفتانەی دوایدا كۆبونەوەیان هەبووە، كارەكانیان زۆربەی تەواو بووە، تەنیا ناوەكان ماوە، لە پێڕەوی ئێمەدا هاتووە كە تەنیا ئەندامی مەڵبەند‌و ئەندامی مەكتەب بەشداری دەكەن، بەڵام هەندێك ئەندامی مەڵبەند‌و ئەندامی مەكتەبیشمان هەیە كە بەپێی مروری زەمەن لەوانەیە لەكاردا نەمابن، ئەوە لەوانەیە قسەیان لەسەر بێت ئایا بەشداری بكەن یاخود نا، لەوانەیە وەكو پێشوو كێشەمان بۆ دروست بكات كە كۆمەڵێك نەهاتن بۆ كۆنگرە، خەریكی ئەو كارەن، ئیشاڵا بەزوترین كات ئەو كێشەیەش چارەسەر دەكرێت. درەو میدیا: ئەوەندە ئێمە بزانین كۆنفرانسی ئێوە هیچ گۆڕانكارییەك لە كەسەكاندا دروستناكات، چ لە خۆتەوە وەكو رابەری گشتی چ لەسەر ئاستی بەرپرسانی خوارەوە، پێتانوایە كۆنفرانس بتوانێت كێشەكانی بزوتنەوە چارەسەر بكات؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: مەلەسەی كۆنفرانس بۆ ئەوە نییە كە كێشەكان چارەسەر بكات یاخود نا، هەر خۆی لە پەیڕەودا هەیە لە بەینی دوو كۆنگرەدا ئەبێت كۆنفرانسێك ببەسرێت، كۆنفرانسەكەی ئێمە قەرار بوو لە مانگی حەوتدا ببەسرێت، بەهۆی هەڵبژاردنەوە دواخرا، ئیستا دەیانەوێت كۆنفرانس بكەین. درەو میدیا: بەمدواییە ژمارەیەك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوە دەستیان لەكاركێشایەوە، ئایا كۆنفرانس بەهۆی دوركەوتنەوەی ئەو كەسانەوەیە؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نەخێر، ئەو برایانە خۆیان لە شورادا بوون كاتی خۆی كە كۆنفرانس دواخراوە، واتە بەكۆی دەنگی شورا كۆنفرانس دواخراوە بەدەنگی ئەو برایانەشەوە، ئەمجارەش خۆیان هەر لە شورادا بوون كە باسی كۆنفرانس كرا، دیارە رەنگە ئەو برایانە مەسەلەی كۆنفرانسیان پێ ناخۆش بووە كە وتیان چارەسەر نییە، بەڵام ئێمە مەجبورین بیكەین، چونكە ئێمە بەپێی پەیڕەوەكە هەر دەبێت لە بەینی دوو كۆنگرەدا یاخود دوو ساڵ كە بەسەر كۆنگرەدا تێدەپەڕێت دەبێت كۆنفرانس بكەین. درەو میدیا: ئەو ئەندامانەی مەكتەبی سیاسی كە دەستیان لەكاركێشایەوە هێشتا پەیوەندییان لەگەڵ بزوتنەوەی ئیسلامی ماوە یاخود نا، ئێستا هیچ گفتوگۆیەك لەنێوان ئێوە‌و ئەواندا هەیە ؟ عیرفان عەبدولعەزیز: ئەوانە كوڕی خۆمانن‌و لەهەموو كەسێكیش زیاتر لە منەوە نزیك بوون، تائێستا نە ئێمە ئیستیقالەكانمان لێوەرگرتوون‌و نەخۆشیان بە رەسمی وتویانە ئێمە بزوتنەوە نین، قسە لەنێوانماندا هەیە. یەك بڕیار لە شورادا عیرفان فەرزی نەكردووە، لەوانەیە ئەوان شتیان بەسەر مندا فەرز كردبێت، بەڵام من قەت شتم بەسەر كەسدا فەرز نەكردووە" درەو میدیا: ئەوانەی دەستیان لەكاركێشاوەتەوە دەڵێن سەرچاوەی دارایی بزوتنەوە ناڕوونە، ئێوە ئەتوانن بە خوێنەرانی ئێمە بڵێن سەرچاوەی دارایتان لە كوێوەیە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: سەرچاوەی دارایی ئێمە دوو شتە، یەكێكیان بودجەی ئەحزاب بووە كە حەوت ساڵە بڕاوە، ئەو برایانەش لەمن باشتر ئەزانن، ئەوی تریشیان مەلەسەی ئابونەی ئەندامانی بزوتنەوەی ئیسلامییە، ئەوان لە مەسەلەی ئابونەوەكەدا بەڵێ گلەییان هەیە‌و پێشتریش وتیانە، ئەڵێن مەڵبەندێك كە سلێمانییە یان هەڵەبجەیە یان شوێنێكی تر ئابونەی زۆرتر كۆدەكاتەوە‌و مەڵبەندێكی تر كەمتر، یاخود بەشی مەكتەبەكان یا شوراكان نادرێت، لەوەدا گلەییان هەبووە، چەندینجار هەوڵمانداوە بەڵام لەبەر ئەو نەبوونییە نەمانتوانیوە ئەو سیستمە بەتەواوەتی رێكبخەین. درەو میدیا: ئەوانەی دەستیان لەكاركێشاوەتەوە هاوكات گلەیی لە تاكڕەویی ئێوەش دەكەن ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: وەڵاهی جا نازانم، ئەبێت ئینسافیان هەبێت، ئێمە لە شورا بەتایبەتی لەماوەی ئەم شەش ساڵ‌و نیوەدا كە من رابەر بووم، تائێستا یەك برا بڵێت عیرفان مەجالی پێنەداوم قسە بكەم. درەو میدیا: رەنگە ئەوان مەبەستیان لە تاكڕەویی لە بڕیارداندا بێت ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: یەك بڕیار لەو شورادا عیرفان فەرزی نەكردووە، لەوانەیە ئەوان شتیان بەسەر مندا فەرز كردبێت، بەڵام من قەت شتم بەسەر كەسدا فەرز نەكردووە، من تەنانەت حەزم بە رابەرایەتیش نەكردووە، قسەیەكیش كە لەسەر تەلەفزیۆن كردم وتم ئەگەر كورسییەكان زیاد نەكات دەستلەكاردەكێشمەوە، لە كۆبونەوەی شورادا لە یەكەمین دانیشتنی دوای هەڵبژاردندا وتم من پابەندم بەو قسەیەوە‌و دەستلەكاردەكێشمەوە، ئەو شەش برا لەوانە بوون وتیان موتڵەقەن نابێت تۆ دەستلەكاربكێشیتەوە، هەموو شورا وتیان نابێت دەستلەكاربكێشیتەوە، ئەگەرنا من بۆ رابەری نە بەكەسم وتووە ئەبێت دەنگم پێبدەی نە حەزیشی لێئەكەم، لەبەرنامەشمدایە‌و من خۆم ئەو بەرنامەشم جێبەجێكردووە كە رەنگە هیچ حیزبێكی ئیسلامی ئەو بەرنامەیەی نەبێت كە وتومانە رابەرێك بۆی نییە بۆ زیاتر لە دووجار خۆی كاندید بكات. درەو میدیا: واتە ئێوە بۆ كۆنگرەی ئەمجارە خۆتان كاندید ناكەنەوە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئەبەدەن، من بۆم نییە خۆم كاندید بكەمەوە، من ئەوپەڕی ماوەی ساڵ‌و نیوێكم ماوە ئەگەر ئەوەش ببەمەسەر. وتم دەستلەكاردەكێشمەوە، ئەو شەش برا لەوانە بوون وتیان موتڵەقەن نابێت تۆ دەستلەكاربكێشیتەوە درەو میدیا: سەبارەت بە پەیوەندییەكانی دەرەوەی بزوتنەوەی ئیسلامی، ئێوە لە سەرەتای دروستبونتانەوە هەم بە حوكمی ئەو ناوچەیەی كە هەژمونتان هەبوو تێیدا (هەڵەبجە) هەم بە حوكمی سەردەمی خەبات دژی بەعس پەیوەندی بەهێزتان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران هەبوو، ئێستا پەیوەندییەكانتان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی چۆنە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: خۆی مەسەلەی ئێران‌و موعارەزە كە لە زەمانی بەعسدا هەموومان هیچ رێگەیەكمان نەبوو، تەنانەت قورساییە سوكانییەكەش هەر لەسەر ئەو سنورانە بوو، توركیا لەو سەردەمەدا هەموو سنورەكانی بەستبوو، رێگەی نەدەدا هیچ كەسێك بەناوی موعارەزەوە بچێتە سەر خاكی ئەو، تەنها ئێران مابوو، لەگەڵ ئێراندا ئێمە ئەوكات سێ حیزبە بەهێزەكە هەبوین (یەكێتی نیشتمانی- پارتی دیموكراتی كوردستان- بزوتنەوەی ئیسلامی) عیلاقاتمان لەگەڵ ئێران هەبووە، بەڵام لەوانەیە عیلاقاتی ئێمە زەعیفتر بووبێت لە لایەنەكانی تر، یەعنی چەندینجار كە ویستبێتیان قسەكە بەجۆرێكی تر بێت كە رەتكردنەوەی تێدا بێت وتویانە مامۆستا مەلا عەلی نوێنەری كوردە، ئەوە چەندینجار ئەو برادەرانەش شایەتییان داوە، ئێمە عیلاقاتمان هەروەكو ئەو حیزبانە بووە، بەڵام لەوانەیە لەم ئەخیرانەدا لەدوای 2003 ‌و مەلەسەی عێراق هاتەپێشەوە‌و سەددام نەما‌و تەقسیمكردنی پشكی عێراق‌و مەسەلەی سوننی‌و شیعی‌و سوریا هاتەئاراوە، ئینكاری ناكرێت عیلاقاتی ئێمە لەگەڵ ئێران سارد بوو. درەو میدیا: ئێستاش ئەو ساردییە بەردەوامە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: بەڵێ هەر ساردە. درەو میدیا: بەم ساڵانەی دوایی هەندێك بەڵگەنامەی سایتی ویكیلیكس بلاوبووەوە باسیان لەوە دەكرد ئێوە بەناوی كاری خێرخوازییەوە پارەتان لە سعودیە وەرگرتووە، پەیوەندیتان لەگەڵ سعودیە چۆنە وەكو جەمسەرێكی بەهێز لەبەرامبەر ئێراندا ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: سعودیە وەكو دەوڵەتێك لە ژیانیدا ئیعترافی بە هیچ حزبێكی ئیسلامی نەكردووە‌و ناشیكات، تەنانەت بۆ ئینساف زۆرجار كە وتویانە یەكگرتوو سەربە سعودیەیە، ئەوە ئەسڵ‌و ئەساسی نیە، ئێمە لە كۆنەوە عیلاقاتمان لەگەڵ سعودیە هەبووە، لە ساڵی 1974دا مامۆستا مەلا عوسمان بەناوی كوردەوە سەردانی سعودیەی كردووە‌و لەگەڵ مەلیك فەیسەڵ دانیشتووە، لەوكاتەوە پەیوەندیمان لەگەڵ سعودیە هەبووە، بەڵام سعودیە وەكو بنەماڵە مامەڵەی لەگەڵ ئێمە كردووە نەك وەكو حیزب، سعودیە رقی لە حیزبە، حیزبی ئیسلامی قبوڵ ناكات، تەنانەت چەنێك عیلاقاتیشمان بەهێز بووە، سعودیە هەرگیز نەیهێشتووە هیچ حزبێك لە وڵاتەكەی بارەگا بكاتەوە، سەبارەت بە كۆمەكی سعودیە وەختی خۆی لە ساڵی 1991 كە مامۆستا مەلا عەلی كە لەگەڵ فەهد دانیشت داوای لێكرد ئەو مونەزەماتانە بهێنێتە كوردستانەوە، خەڵك زۆر فەیر بوو، بۆ ئەوە بوو هاوكاری خەڵكی كوردستان بكات، بەلای كەمەوە ئەم مزگەوتانە بكاتەوە، ئەوكاتە بودجە نەبوو، ئەم چەند هەزار مزگەوتانە كە كراوەتەوە هەر لەسەر ئەو حسابانە كراوەتەوە. لەم ئەخیرانەدا لەدوای 2003‌و مەلەسەی عێراق هاتەپێشەوە‌و سەددام نەما، عیلاقاتی ئێمە لەگەڵ ئێران سارد بوو درەو میدیا: واتە لەم ساڵانەی دوایدا كۆمەكتان لە سعودیە وەرنەگرتووە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئەبەدەن، ئەوە ئەسڵ ‌و ئەساسی نەبووە‌و دوایش دەركەوت كە دەستێكی خراپ كۆمەڵێك بەڵگەنامەیان دروستكردووە لەسەر كۆمەڵێك ئەحزاب بۆ ئەوەی ناشیرینیان بكەن، ئەسڵ‌و ئەساسی نەبوو، ئێمە تەنانەت لە سعودیەكانیشمان پرسی وتیان ئەسڵ‌و ئەساسی نییە. درەو میدیا: ئێوە لە خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستاندا كورسییەكتان هەبوو، كورسییەكی ئەكتیڤ بوو، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا ئەو كورسییەتان لەدەستدا، ئێوە بەیاننامەیەكتان بڵاوكردەوە‌و بەرپرسیارێتی بەشێكی شكستەكەتان خستەئەستۆی خۆتان، سەرباری ئەمە هۆكاری پاشەكشێكە بۆچی دەگەڕێننەوە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: خۆی مەسەلەكە دوو جەمسەرییە، یەكێكیان پەیوەندی بە دەرەوەی بزوتنەوەی ئیسلامییەوە هەیە، یەكێكیان عیلاقەی بە ناوەوەی بزوتنەوەوە هەیە، ئەوەی عیلاقەی بە دەرەوە هەیە، ئەو شاخگیركردنەی ئەو هێزە زلانەیە كە لە عێراقدا هەیە ناهێڵێ كۆمەڵێك هێزی تر دەربكەون، ئەوە بەدەستی ئێمە نییە، ئەوە لە بەغدادو لە كوردستانیش دیارە، هێزگەلێكیشیان دەوێت كە لەگەڵ ئەواندا موتەعاون بێت، ئیتر دیارە ئێمە تائێستا ئەو تەعاونەمان نەبووە كە ئەوان دەیانەوێت، ئەوەشی كە عیلاقەی بەناوەوەی حیزبەوە هەیە دیارە چی بكەی، ئێمە لە سیستمێكداین كە پێی دەوترێت سیستمی قەبیلە، لە سیستمە قەبیلەییەدا ئەو حیزبانەی كە دروستبوون هیچیان لە ئەوروپادا نین كە تۆ بێیت لەسەر ئەساسێكی ئەكادیمی‌و جوان حیزب دروستبكەی، كە حیزب بێت حەزو  ئارەزووەكانی توێژێك لە توێژەكان جێبەجێ بكات، وەكو ئەوەی لە ئەمریكا‌و ئەوروپا دروستبووە كە بە ئاشكرا دەڵێت من مەسڵەحەتی ئەم گروپە ئەپارێزم، بۆ نمونە لە ئەمریكا جمهورییەكان ئەڵێن ئێمە مەسڵەحەتی تیجارەت ئەپارێزین. سعودیە وەكو دەوڵەتێك لە ژیانیدا ئیعترافی بە هیچ حزبێكی ئیسلامی نەكردووە‌و ناشیكات درەو میدیا: ئەی ئێوە بۆچی ناتوانن ببن بە تاكە دەنگی ئیسلامییەكان ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: لەبەرئەوەی ئەو فەترە ئێمە دابڕاین، ساڵی 2002 تاوەكو ساڵی 2008 واتە فەترەی شەش ساڵ، ئەو شەش ساڵە كە لە ساحەكە دابڕاین خەڵكێكی زۆر رۆشتن یان دانیشتن یان لە زیندانەكانی ئەم دەسەڵاتە كوردیەدا تەعاهودیان لێوەرگرتن نابێت بزوتنەوە بن، یان چوەتە ناو حیزبێكی ترەوە‌و ئێستا خەریكی ئیشكردنە‌و سەختە بیهێنێتەوە، یان ئەوەتا ئیشی خۆی ئەكات‌و تازە نایەتەوە ناو حیزب، ئەمە وایكرد بزوتنەوە زۆر زەعیف ببێت، هەتا 2008 بزوتنەوە هەر وجودی نەما لە ساحەكەدا، لە 2008وە كە ویستمان دوبارە ئیعادە تەنزیمی بكەینەوە‌و دوبارە ئەو مەشاكیلانەمان بوو دروستبوو، دواتر ئەم شەڕەی نێوان بەغدا‌و هەولێر بەسەردا هات، دواتر دۆخی ئیقتیسادی بەسەردا هات، ئێ تۆش بە ئیقتیساد نەبێ، ئێمە هەموو بنكەكانمان لەدەستدا، بۆ نمونە هەر لەم سلێمانییەدا ئەو بارەگا گەورانەمان هەبوو لەدەستماندا، ئێستا لە خاتوی كرێداین، لە هەولێردا بارەگاكەمان 64 هەزار مەتر بووە، ئێستا لە 500 مەتری كرێداین، لەبەر ئەوە وەزعی ئێمە لەڕووی ئابورییەوە زۆر ناهەموارە، لەم ماوەیەدا هەموو ژێرخانی ئیقتیسادیمان لەدەستدا، ئێستاش ئەوە حەوت ساڵە بودجەمان بڕاوە، ئێ بەچی بێین رابەرایەتی دەنگی ئیسلام بكەین لەكاتێكدا تۆ نە سەتەلایتت هەیە نە وەسیلەیەك كە لەگەڵ كۆمەڵگادا جسرێك بێت، لەبەرئەوە ئەبێت ئینسان خۆشی بناسێت، ئێمە نەمانتوانیوە ئەو دەورە ببینین، بەڵام ئەوەی كە هەیە الحمدللە توانیومانە هەوێنێك بین بۆ ئەوەی بتوانین حاڵەتە ئیسلامییەكە بهێنینە سەر یەك سفرە دابنیشێنین. یەك لیستیی ئیسلامییەكان تەجروبەیەك بوو فەشەلی هێنا، جارێكی تر یەك لیستیی ناكەینەوە  درەو میدیا: لەبارەی ئەو حاڵەتە ئیسلامییەوە دەمەوێت بپرسم ئایا ئەو یەك لیستییەی لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كردتان بۆ هەڵبژاردن هۆكار نەبوو بۆ ئەوەی تاكە كورسییەكەشتان لە پەرلەمان لەدەستبدەن، ئایا ئێوە پێش یەك لیستیی هیچ رێككەوتنێكتان لەگەڵ یەكگرتوو نەكرد بۆ ئەوەی لانی كەم زامنی تاكە كورسییەكەی پەرلەمانتان بۆ بكات لە هەڵبژاردندا ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نەخێر ئەوە هیچ موبەریر نییە، تۆ نابێ شتێك داوا بكەی كە قانونی نییە، لەڕووی قانونییەوە ئەمە لیستی داخراو نییە تا ئێمە داوای كورسییەك بكەین، لیستی كراوەیە، لە لیستی كراوەشدا هەر كەسێك ئازا بێت ئەوە كورسی دەبات، تەنانەت برایانی یەكگرتوو 100% قەناعەتیان هەبوو كە ئێمە لە دوو كورسی كەمتر ناهێنین، وە ئەگەر دەنگەكانی خۆشمان بهێنینەوە سێ كورسیمان بەردەكەوت، ئەوە داتاكانیش هەیە، بەڵام ئیتر كە لیستێك لە 11 كورسییەوە دێتەسەر پێنج، حەقیقەت مەجالی تێدا نامێنێ. درەو میدیا: پێتانوایە لەڕووی سیاسییەوە یەك لیستیی لەگەڵ یەكگرتوو هەنگاوێكی دروست بوو ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: زۆر زۆر دروست بوو، ئێستاش لێی پەشیمان نیم، لەبەرئەوەی ئێمە هەر لەم سلێمانییەدا تا 200 كادیری حاڵەتە ئیسلامییەكە نەك حیزبی، بە حیزبی‌و غەیرە حیزبییەوە هەمویمان لەوێدا كۆكردەوە، هەر 200 كەسەكە داوایان لێكردین یەك لیست بین، كە  وەختێك ئێمە‌و یەكگرتوو هاتینەسەر ئەو قەناعەتەی كە یەك لیست بین زۆر هەوڵماندا لەگەڵ كۆمەڵ، ئەوان نەیانكرد، كە نەیانكرد ئێمە نەدەبوایە پەشیمان ببینەوە، لەبەرئەوە ئەو 200 كادیرە داوایان لێكردین. درەو میدیا: بەبۆچونی ئێوە كۆمەڵی ئیسلامی بۆچی بەشداری لیستە ئیسلامییەكەی نەكرد، هەندێك قسەوباس هەن باس لەوەدەكەن ئێرانییەكان دژی یەك لیستیی ئیسلامییەكان بوون، ئەمە راستە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: حەتەمەن، ئەوە یەك و دووی تیا نییە كە خەڵكێك هەبووە كە یەك لیستیی زۆر  پێناخۆش بووە، بەڵام ئێمە وەكو خۆمان لەو دانیشتنانەی كە كردوومانە هەموو دانیشتنەكان سەركەوتوو بووە، ئەوە نەبووە كۆمەڵی ئیسلامی بڵێت یەك لیستی ناكەم یاخود هاوكاری ناكەم، شتەكان زۆر باش بوون، بەڵام ئێمە لەوێدا حەكەممان هەبوو، رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیمان وەكو حەكەم هێنابوو، ئەوان ئەبوایە حوكمیان بدایە ئایا خەتای عیرفانە یان خەتای فڵانەكەسە، دوای ئەوەی یەك لیستییەكە شكستی هێنا ئەوان بەیاننامەیەكیان بڵاوكردەوە كەوا برایانی كۆمەڵی ئیسلامی ئامادە نەبوون بێنە ناو ئەو لیستەوە. درەو میدیا: بەبۆچی ئێوە بەشدارنەبوونی كۆمەڵی ئیسلامی لە لیستە ئیسلامییەكەدا پەیوەندی بە ناڕەزایەتی ئێرانییەكانەوە هەبوو ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نازانم، ئەوە ئەبێت تەئریخ یان ویكیلیكسێكی تر ئەو شتانە بڵاوبكاتەوە (بەپێكەنینەوە). درەو میدیا: ئێستا پەیوەندییەكانتان لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی چۆنە ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئێستا زۆر باشە لەگەڵ یەكگرتوو لەگەڵ كۆمەڵ لەگەڵ هەموو كەس. درەو میدیا: یەك لیستییەكەتان لەگەڵ یەكگرتوو بەردەوامە سەرباری ئەوەش كە كورسیتان لە پەرلەمان نییە؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نا نا، ئەو پرۆسەیە ئیتر تەواو. درەو میدیا: واتە تەنیا بۆ هەڵبژاردن بوو ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نا، بڕوا ناكەم جارێكی تر ئێمە یەك لیستی بكەین، لەمەولا هەر كەس بۆ خۆی. ئەوەی بەشداری لە حكومەتدا دەكات ئەمجارە پێگەی لە جاران زۆر لاواز تر دەبێت درەو میدیا: واتە جارێكی تر ئامادەنین تەنانەت لەگەڵ یەكگرتووشدا یەك لیستی بكەن ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: نا، لەبەر ئەوەی تۆ ئەو خەڵكە داوایان لێكردی، دوایی وەكو ئەهلی كوفەیان لێكردی، داوایان لێكردین، دوایی پشتیان لێكردین (بەپێكەنینەوە)، ئەوە تەجروبەیەك بوو فەشەلی هێنا، فەشەلیان پێ هێناین، كردینیان بە دەرسێك بۆ ئەوەی جارێكی تر موسوڵمان بیر لە یەك لیستیی نەكاتەوە، ئەوە دەرسێك بوو كە پێیانداین، برایانی یەكگرتوو چەندجارێك هاتوون دڵنەواییان كردوین، ئێمە تەنیا یەك داواكاریمان هەبوو، پێمانوتن زۆر چاكە ئێوە هەر بەناوی خۆتانەوە لە پەرلەمانی كوردستان كاربكەن كە فراكسیۆنی یەكگرتووە، بەڵام تەنیا لەڕووی قانونییەوە تا چوار ساڵەكە تەواو ئەبێت نە ئێمە ئەچین هاوپەیمانێتییەكە هەڵئەوەشێنینەوە، نە ئێوە، لەبەرئەوەی كۆمەڵێك مەسائیلی قانونی هەیە با بەردەوام بێت. درەو میدیا: باستان لەوەكرد جارێكی تر یەك لیستیی ناكەن، بەڵام ئەگەر كۆمەڵی ئیسلامی ببێت بە ئۆپۆزسیۆن، ئامادەن پێكەوە لەگەڵ كۆمەڵ‌و یەكگرتوو كاری هاوبەش بكەن ؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئەی بۆچی نایكەین، ئێمە ئەو وەزعە خراپەشمان بەسەردا هات لە مەسەلەی ئینشیقاق‌و ئەو شتانە، ئەمە رێگر نەبوو لەوەی كە لەگەڵ یەكتردا دابنیشین، ئێستا بۆ رێگر بێت، تەنانەت لەگەڵ ئەو حیزبانەی تریش، ئەو حزبانەی كە پێشتریش لە هەولێر دانیشتین (گۆڕان، كۆمەڵ، هاوپەیمانی، یەكگرتوو، بزوتنەوە) ئێمە پێشنیازمان كرد كە یەك بین، بەڵام بەداخەوە ئەوەش سەرینەگرت. درەو میدیا: ئێستا لایەنەكان سەرقاڵی گفتوگۆن بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، پارتی كاندیدی سەرۆكی حكومەتی لە نێچیرڤان بارزانییەوە گۆڕیوە بۆ مەسرور بارزانی، پێتانوایە ئەم كابینەیە جیاواز دەبێت؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: مەسەلەی جۆری دەسەڵاتە لە هەرێمی كوردستاندا، تۆ بتەوێت ئەم دەسەڵاتەی دوێنێ جیاوازی هەبێت لەگەڵ ئەمڕۆدا لە سەدا سەد، هەر ناكرێت، بەڵام دەكرێت بڵێین لە 10% بۆ 20% ئێمە بەوە رازین، ئەوەندە چاكسازی ببێت لە دەسەڵاتی سیاسیدا، جاری پێشوو دەرفەتێكی باش بوو كە ئەو پێنج حزبە بەشداریان تێدا كرد، ئەكرا كۆمەڵێك گۆڕانكاری باش بكرێت، بەڵام نەكرا، ئەمجاریش ئەو قسانەی كە دەكرێت‌و پەلەی تێداناكرێت، لەنێوان پارتی‌و یەكێتی‌و گۆڕان شتێكی باشە، ئێمە حەز ئەكەین ئەو میللەتە بەرەوپێش بچێت، كێ پێی ناخۆشە سیستمەكەی سیسستمێكی باش بێت؟ ئەوەی ئێستا دوایدەخەن‌و وتوێژی لەسەر دەكەن، ئەگەر حكومەتی ئایندە جیاواز بێت لەوەی پێشوو، كارێكی زۆر باشە، دواشبكەوێت هەر باشە، بەڵام ئەگەر هەروەكو پێشوو بێت، خراپە. درەو میدیا: تێڕوانینی خۆت چۆنە پێتوایە كابینەیەكی جیاواز بێت؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئەسڵی گۆڕانكاریم پێباشە، واتا ئەمجارە كە كاك نێچیرڤان سەرۆكی حكومەت نیە شتێكی باشە بەلای منەوە. درەو میدیا: واتا گۆڕینی كارەكتەرەكان گۆڕانكاری دروستدەكات لەبواری حكومەتداریدا؟  عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: هەرچۆنێك بێت باشترە لەوەی هەمان كەس بێت، لەبەر ئەوەی یەكەم خەڵك بێزار دەبێت ئەگەر هەر هەمان كەس بێت، دووەم، ئەو كارەكتەرە كە دەڕەوات كۆمەڵێك خەڵكیش لەگەڵ خۆیدا دەبات، كۆمەڵێك خەڵكی تازەی تر دێنە سەركار، ئەم كۆمەڵە خەڵكە تازەیە ئۆمێد دەكەین كۆمەڵێك گۆڕانكاریان پێبێت، بەتایبەت لە ئێستادا كە ئەحزابی پێشتر ئۆپۆزسیۆن بوون بەشداری تێدادەكەن، ئومێد دەكەین ئەو بەرنامانە بگۆڕن. ئێمە ناكرێت هەر بە رەشبینی سەیری بارودۆخەكە بكەین، بەڵكو ئیشەڵڵا چاك ببێت، بەتایبەتیش ئێستا كە بەغداد، ئیشی ئێمە چاكسازی ئێمە لەمەودوا بەستراوەتەوە بە بەغداوە، ئەگەر لە بەغداد حكومەتێكی بەهێز بێتە سەر، حوكم چاكسازی بكات، دڵنیابە سەد دەر سەد كاریگەری لەسەر هەرێمی كوردستانیش دروستدەكات، لەبەر ئەوە بەغدادیش لە حكومەتی هەرێم قبوڵناكات ئەو بارودۆخە ئاوا بڕوات، نەگبەتی كورد ئەوەیە كە بەغداد جێگرنیەو سەقامگیری رووی تێناكات، ئێستا ئەوەتا خراپترین بارودۆخی هەیە.  درەو میدیا: كابینەی نۆیەمیش هەمان ئەو حزبانە پێكیدەهێنن كە كابینەكانی پێشووتریان پێكهێناوە، پێتانوایە گۆڕانكاری لە عەقڵیەتی ئەو حزبانەدا دروست بووبێت؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ناتوانن نەكەن، رۆژە بەرۆژ خەڵكی وشیارترە، رۆژ بەرۆژ خەڵكی زیاتر داوای مافەكانی خۆی دەكات، ئێستا جاران نیە كە تۆ كەركوكت لەبەردەست بێت‌و سنورت تا ئاستێك دیاریكراوبێت‌و  كەس نەتوانێت تەداخول بكات، نەخێر ئێستا بەغداد هەیە، كەركوكت لەدەستدا نەماوە، ئێستا بەغداد كۆمەڵێك فشاری هەیە لەسەر هەرێمی كوردستان، ئەگەر حكومەتی هەرێم وەك پێشتر رەفتار بكات‌و چاكسازی نەكات، بەتایبەت لە بواری ئابوریدا، لە بواری موچەو بودجەدا، دڵنیابە خۆیان زیان دەكەن، لەبەر ئەوە ناتوانێت وەك رابردوو بێت.  درەو میدیا: بەڵام لەچاو رابردوودا ئەم دوو هێزە دەنگیان زیادیكردووەو كورسیشیان زیادیكردووە؟  عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: دەنگەكە هەموو كەس دەزانێت دەنگی راستەقینە نیە، هۆكاری زیادكردنی ئەو دەنگانەش ئەوەیە كە ئەو هێزەی هەژمونی هەیە بەسەر هەرێمی كوردستان‌و عێراقدا، هیچ بەدیلێكی پارتی‌و یەكێتی نەبووە، بەدیلی نیە واتا پارتی‌و یەكێتی بڕوا كێ حوكمی كوردستان دەكات، لاوازی بەدیلەكەیە، نەمانتوانیوە چەند حزبێك بەدیل دروستبكەین، ئەو بەدیلەی هەیە ئەوەیە كە ئەتوانێت بەرژەوەندییەكانی ئەو هێزانە بپارێزێت كە هەژمونیان هەیە بەسەر عێراق‌و هەرێمی كوردستاندا، وەكو ئەوەی چۆن پارتی‌و یەكێتی ئەیپارێزێن، ئەگەر ئەوە هەبێت بەڵێ ئەوە ئەو دەسەڵاتە دەكەوێتە ژێر مەترسییەكی گەورەوە.  درەو میدیا:  لاوازی بەدیلەكە بۆچی دەگەڕێننەوە؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: ئەو هێزانەی وا خۆیان داناوە لە روبەروبونەوەی ئەو دەسەڵاتەدان، لەناوخۆی خۆیاندا بەدگۆمانن لەیەكدی، هەریەكەیان حەز ئەكات خۆی هەبێت‌و ئەوەی دێكە نەبێت، خاوەنی پرۆژەی یەكگرتوو خۆیان نین‌و چەندجاریش هاوارمان كردووە، هەتا پرۆژەیەكمان دا بە ئۆپۆزسیۆنی كوردستان قبوڵیان نەكرد، یەكێك لەو بەدگومانیانەی كە لە كاك بەرهەم ساڵح هەیان بوو، ئەیان وت بۆیە قوبڵمان نیە ئەو پێنج حزبە ببینە ئۆپۆزسیۆن پێكەوە، كە بەهێزو بەقوەت بێت‌و بتوانێت مەترسی لەسەر دەسەڵات دروستبكات، ئەیانوت كاك بەرهەم ئەیەوێت سودی شەخسی خۆی هەبێت لەوبەرە ئۆپۆزسیۆنەدا، وتمان سودی شەخسیشی هەبێت ئەم باشترە. درەو میدیا: واتا ترسیان لە بەهێزی كارەكتەری بەرهەم ساڵح هەبوو؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: بەڵێ، بەڵێ، بۆیە ئەوە یەكێك بوو لەو كێشانەی كە بەدگومان بوون لەیەك، متمانەیان بەیەك نەبوو، ئێستەش بەهەمان شێوە دەیبینی كە متمانەیان بەیەك نیە، ئەوە یەكێكە لەو كێشە گەورانە كە ئۆپۆزسیۆن لەناوخۆیدا ستراتیژێكی یەكگرتووی نیە، تێڕوانینێكی یەكگرتووشی نیە كە چۆن ئەیەوێت دەسەڵاتی سیاسی بگۆڕێت، بۆ نمونە برایانی كۆمەڵ‌و گۆڕان یەك تێروانیان هەیە بۆ گۆڕینی دەسەڵات؟ بێگومان نیانە، دوو تێروانینی جیاوازیان هەیە. من هاوارم كرد وتم: با ئێمەی ئیسلامی یەك تێڕوانین تەبەنی بكەین بۆ گرتنەدەستی دەسەڵات، ئەو خەڵكە بەئێمە دەڵێت ئێوە شەریعەت جێبەجێ دەكەن یان نایكەن، روانینتان چیە بۆ ئازادییەكان، بۆ مافی ژن، مافی مرۆڤ، ئێ با جارێ ئەمانە یەكبخەین ئیتر بزانن ئەو خەڵكە دەنگت پێدەدات یان نایدات، ئێستا خەڵكەكەش نازانێت بۆچی دەنگ بەتۆ بدات، ئەگەر دەنگیشت پێ بدات لەبەر ئەوە دەنگ دەدات ئەڵێت ئەمانە دەستیان پاكەو فەقیرن‌و با بچنە سەر كورسی، واتا دەنگ نادا بە تۆ كە حوكمی بكەیت، دەنگ بەوە ئەدا ئەڵێت فەقیرە با كورسی بهێنێت. درەو میدیا: ئەم هێزانە كە لەدرەوە هێندە لاوازبن، بچنە حكومەتەوە چییان پێدەكرێت؟ عیرفان عەلی عەبدولعەزیز: كاتی خۆی دەرفەتێكی ئاڵتونی بوو كە كاك نەوشیروان مابوو، كاك مەسعودو مام جەلال هەموویان حورمەتیان ئەگرت، كارەكتەرێك بوو خۆی خوڵقێنەری بەشێك لە رووداوەكانی كوردستان بوو، مەحرەم بوو بە دەسەڵات، ئەو كەسەی مەحرەمە بەدەسەڵات زیاتر ئەتوانێت چاكسازی بكات وەك لە كەسێك لەدەرەوەی دەسەڵات، ئەمە 25 كورسی هێنا بوو، مەحرەم بوو بەدەسەڵات، هەمووشی حورمەتی ئەگرت، هەتا ئەوانەی یەكێتی نیشتیمانیش وەك مامۆستایەك سەیریان ئەكرد، دەرفەتێكی زێڕین بوو بەوەی ئەو حكومەتەی كە ناونرا حكومەتی پێنج ئەستێرە بتوانێت كۆمەڵێك گۆڕانكاری زۆر چاك بكات بۆ نەوەكانی ئایندە، بەڵام بەداخەوە لەبەرئەوەی نەبوونی یەك روانین بۆ چاكسازی لە هەرێمدا ئەوەبوو ئەوەشی پەكخست، دواتر نەبوونی ئەو ستراتیژییە كە بتوانێت تەفكیكی بازنەكان بكات، بازنەی دەسەڵات، بازنەی قانونگوزاری، بازنەی سوڕی ئابوری، ئەمانە لەیەك جیابكاتەوە،  ئەگەر من لە بازنەی ئابوری چاكسازی كرا، با بازنەكانی تر كاریگەری لەسەر نەكات، ئەگەر من لەمەدا چەقیم، بۆ پەرلەمان دابخرێت؟ ئەوە ئێمە ئەو پرۆژەیەمان دانا وتمان با تەفكیكی بكەین بە گوێیان نەكردین، كە ئێمە ئۆپۆزسیۆنیش بووین كە تەنها حزبێك بووین دەنگمان بەو حكومەتە پێنج ئەستێرەییە نەدا، بەڵام لە دڵسۆزیمان بۆ بارودۆخە هاتین ئەو پرۆژەیەمان پێدان، وتمان كاكە وەرن لەسەر ئەم بنەمایە با چاكسازی بكەین، نەیانكرد كە نەیانكرد ئەوەبوو ئەو دەرفەتە ئاڵتونییەیان لەدەستدا. تۆ بە 40 كورسییەوە بە مانی كاك نەوشیروانەوە وەك پاڵپشتییەكی مەعنەوی، نەتوانیوە چاكسازی بكەیت، ئێستا بە 20 كورسییەوە، بەنەمانی هیچ كەسایەتیەكی كاریزمیی، وە بە پێچەوانەشەوە، جاران پارتی‌و یەكێتی لاواز بوون، ئێستا پارتی بەتەنها ئەتوانێت حكومەتی پێكبهێنێت، ئێستا چی منەتێكی بەتۆ هەیە، حەتمەن ئەمجارە ئەوەی كەوا بەشداری دەكات لەو حكومەتەدا، پێگەی زۆر لاوازترە لە جاران، بێجگە لە یەكێتی‌و پارتی.

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: فازل حەمەڕەفعەت  ئێستا كۆمەڵی ئیسلامی تاكە لایەنە لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان لە ناوەڕاستەكەدا ماوەتەوە‌و بەسەر هیچ بەرەیەكدا (دەسەڵات یان ئۆپۆزسیۆن) ساغ نەبووەتەوە. بەرپرسانی پارتی رۆژانە پەیامی بێئومێدكەر بۆ كۆمەڵ دەنێرن‌و دەیانەوێت لەوە حاڵی بكەن كە بەشێك نییە لە كابینەی نوێی حكومەت، بەڵام هێشتا بەرپرسانی كۆمەڵ بە ئومێدەوە تەماشای پارتی دەكەن‌و نایانەوێت بچنە ناو بەرەی ئۆپۆزسیۆنەوە. لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییەدا (بیلال سلێمان) بەرپرسی ناوەندی حكومەت‌و پەرلەمانی كۆمەڵی ئیسلامی وەڵامی چەند پرسیارێكی (درەو میدیا) دەداتەوە. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: بەمزوانە وەفدی پارتی بۆ جاری دووەم سەردانی سلێمانی دەكاتەوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ئەمجارەش پارتی نایەوێت كۆمەڵ ببینێت، ئەمە زیاتر لە چەند جارێكە پارتی پەیامی ئەوەتان پێدەدات كە نایەوێت بەشداری حكومەت بكەن، راتان چییە ؟ بیلال سلێمان: باوەڕم بەو پەیامە نییە، من باوەڕیشم بەوە نییە شتی وا وترابێت. درەو میدیا: واتە وەفدی پارتی دەیەوێت ئەمجارە سەردانتان بكات؟ بیلال سلێمان: من نازانم لە ئێستادا پارتی سەردانمان دەكات یاخود نا، بەڵام پارتی موستەغنی (دەستبەردار) نابێت لە كۆمەڵ، بەپێچەوانەوە ئەگەر وابێت، پێموایە ئەوە هەڵەیەكە پارتی دەیكات، من ناڵێم كۆمەڵ بەشدار دەبێت یان نا، بەڵام پێموانییە پارتی پەیامی وای هەبێت. درەو میدیا: سەلیم كۆیی ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی ئەمڕۆ لە لێدوانێكدا دەڵێ" لە بەرپرسانی پارتیمان بیستووە لە حكومەت بەشداریمان پێناكەن"، ئێوە چی دەڵێن؟ بیلال سلێمان: ئەوە رەئی كاك سەلیم خۆیەتی، من كۆمێنتم لەسەری نییە. درەو میدیا: ئێمە بیستومانە بەمزوانە سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی كۆدەبێتەوە‌و بڕیاری كۆتایی دەدات لەبارەی بەشداریكردن یان نەكردن لە حكومەت، ئەمە راستە ؟ بیلال سلێمان: نەخێر، هیچ بڕیارێكمان نییە بە زوترین كات كۆببینەوە، ئێمە تا بەرنامەی حكومەتی داهاتوومان بۆ دەرنەكەوێت‌و بەرچاومان روون نەبێت، هیچ كۆبونەوەیەك ناكەین، ئێمە پێشتر كۆبونەوەمان كردووە، بەڵام تائێستا بەرچاومان روون نییە، تا بەرچاومان روون نەبێت بڕیار نادەین. درەو میدیا: خەڵك دەپرسن حیكمەت لە چیدایە كۆمەڵ بڕیارنادات ببێت بە ئۆپۆزسیۆن، لەكاتێكدا پارتی بە ئاشكرا پێی دەڵێ بەشداری حكومەتت پێناكەم؟ بیلال سلێمان: شەرت نییە هەموو حیكمەتێك باسبكرێت، كۆمەڵ بەرنامەی خۆی هەیە، سەركردایەتی حزب بەرنامەی خۆی هەیە بۆ ئەو پرسانە، كۆمەڵ بۆ ئەو قۆناغە ئەمەی هەڵبژاردووە كە سیاسەتیەتی. درەو میدیا: بەڵام دیمەنەكە لە شەقام وا دەردەكەوێت كۆمەڵی ئیسلامی بەزۆر دەیەوێت خۆی بە پاسی حكومەتدا هەڵواسێ؟ بیلال سلێمان: نەخێر، ئێمە خۆمان هەڵناواسین، ئێمە كەس خێرمان پێناكات، خەڵكی هەرێمی كوردستان دەنگی بە ئێمەداوە، ئێمە متمانەی خەڵكمان بەدەستهێناوە، ئەوەندەی كە خەڵك متمانەی پێداوین، مافی خۆمانە داوای حەق‌و مافی ئەو خەڵكە بكەین كە دەنگی پێداوین، ئەمە لە حكومەتدابوون بێت یاخود لە موعارەزەبوون، هەركامیان بوو ئێمە نوێنەری ئەو خەڵكەین. درەو میدیا: دەكرێت وا لێكبدرێتەوە ئێوە بەهۆی بوونی یەكگرتووی ئیسلامی ناتانەوێ بچنە بەرەی ئۆپۆزسیۆن، یاخود ئەگەر ببن بە ئۆپۆزسیۆن ئامادەن لەگەڵ یەكگرتوو كاری هاوبەش بكەن؟ بیلال سلێمان: ئێمە لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی لە رابردوودا لە چەندین قۆناغ پێكەوە بووین، هیچ كاتێك پێچەوانەی یەكتر هەڵسوكەوتمان نەبووە، لەبەرئەوە ئێمە لە حكومەتدا بین یان لە ئۆپۆزسیۆن، پێمانخۆشە لەگەڵ ئەوان لێكنزیك بین. (درەو میدیا): سەرەتا ئێوە لەگەڵ گۆڕان كۆبونەوەیەكتان كرد بۆ ئەوەی پێكەوە بڕیاربدەن لەسەر بەشداریكردن لە حكومەت، بەڵام ئێستا وا دەردەكەوێت گۆڕان لایخۆیەوە بڕیاریداوە بەشداری حكومەت بكات‌و ئێوەش خۆتان یەكلا نەكردوەتەوە، ئێستا پەیوەندییەكانتان لەگەڵ گۆڕان لە چ ئاستێكدایە ؟ بیلال سلێمان: ئێمە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان هەروەكو رابردوو پەیوەندییەكانمان بەهێزە، هیچ درزێك نەكەوتوەتە ناو پەیوەندییەكانمانەوە، ئەو پەیوەندیانەش بەردەوامە‌و پێكەوە هەماهەنگی‌و راگۆڕینەوەشمان هەیە، ئەو مەعلوماتانەی جەنابت باسی دەكەیت لەوانەیە هەڵەبن. درەو میدیا: واتا ئێوە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان باسی ئەوەتان نەكردووە پێكەوە بڕیار بدەن لەسەر بەشداریكردن یان نەكردن لە حكومەت ؟ بیلال سلێمان: نەخێر، پێكەوە بڕیارمان نەداوە كە پێكەوە بڕیاربدەین بچینە حكومەت، هەر حزبە‌و بڕیاری خۆی هەیە، هیچ رێككەوتنێكی پێشوەختمان نییە پێكەوە، كە یەكێكمان بەشداربوو لە حكومەت ئەوی تریش بەشدار بێت، بەپپَچەوانەشەوە.

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: (درەو میدیا)  دژی بەشداریكردنی بزوتنەوەی گۆڕانە لەحكومەت، لەگەڵ ئەوەشدا نییە گۆڕان ببێت بە ئۆپۆزسیۆن بەشێوازەكەی جاران، ئەو بەشوێن رێگەی سێیەمدا دەگەڕێت، بێئومێدە لەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی لەكابینەی نوێی حكومەتدا چاكسازی بكەن، ئەو عەبدوڵای كوێخا موبارەك ئەندامی پێشووی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕانە كە لەسەروبەندی هەڵبژاردنی ئەمدواییەی پەرلەمانی كوردستان داوای لە خەڵك كرد بایكۆتی پرۆسەكە بكەن‌و بەشداری تێدا نەكەن، لەم دیدارە رۆژنامەوانییەدا لەگەڵ (درەو میدیا) عەبدوڵای كوێخا موبارەك وەڵامی چەند پرسیارێك دەداتەوە لەبارەی دۆخی بزوتنەوەكەی‌و پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت‌و ئایندەی سیاسی هەرێمی كوردستان. دەقی دیدارە رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: لە یەكەم هەنگاوی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان بانگهێشتی بزوتنەوەی گۆڕانی كرد بۆ بەشداربوون لە حكومەت، بۆچونی ئێوە لەسەر بەشداربوونی گۆڕان لە حكومەت چۆنە ؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: رەئی خۆم كورت‌و پۆخت ئەوەیە گۆڕان هەر نابێ بەشدار بێت، كابینەی پێشووش نەدەبوو بەشداربوایە، ئێمە بەڕوونی نەمانتوانی خەڵكی تێبگەیەنین كە چیدەكەین‌و چیمان پێدەكرێت، چیمان لە پارتی و یەكێتی ئەوێ، دەبوو ئەوكاتە بەڕوونی‌و راشكاوی خەڵكمان تێبگەیەندایە كە هێزێكین‌و فۆرمێكی نوێین هاتووینە، یەكەم هەنگاو ئەمانەوێت ئەم دەسەڵاتە چاك بێت، كە چاك بوو بۆ ئەوەی بتوانین بەیەكەوە حوكمڕانی‌و شەراكەت بكەین، ئەگەر بۆمان چاكنەكرا هەوڵبدەین ئەو دوو لایەنە دەسەڵاتدارە لە دەسەڵات لابدەین‌و خۆمان بچینە دەسەڵات‌و بتوانین خزمەتگوزاری‌و چاكسازی بكەین، بەڵام ئێمە هەتاكو ئەم كاتە نەتوانیومانە ئەم دەسەڵاتە لابەرین لەسەر حوكم‌و خۆمان دەسەڵاتێكی باش‌و تەندروست بێنینە ئاراوە، وە نە هیچ هەنگاوێكی باشیشیان ناوە تا بچین شەریكیان بین. لەسەرەتدا ئێمە خەڵكمان وشیاركردووەو تێمانگەیاندن كە ئەم دوو دەسەڵاتە گەندەڵن‌و سەروەت‌و سامان بەهەدەر دەدەن‌و وڵات وێران دەكەن، لەپڕ بەبێ ئەوەی یەكێتی‌و پارتی لابەرین‌و هیچ گۆڕانكارییەك بكەین، خەڵكەكەمان جێهێشت‌و چوین بوینە شەریكیان، ئەمەش لەلای خەڵكی ئەو مەسجە ئەگەیەنێت كە ئێمە هەوڵی جێكردنەوەی خۆمانداوە، نەك هەوڵی چاكسازی لەم وڵاتەدا، بۆیە من بە هەڵەیەی دەزانم شەریكیان بین. درەو میدیا: ئێوە لە ماوەی هەشت ساڵی رابردوو هەردوو ئەزمونەكەتان تاقیكردوەتەوە، چوار ساڵی ئۆپۆزسیۆن‌و چوار ساڵی دەسەڵات، ئێستا تۆ رەخنەت لەوەیە گۆڕان نەچێتە ناو حكومەت، ئێوە ئۆپۆزسیۆنیشتان تاقیكردۆتەوە، پێشنیازی ئێوە چیە؟ چی رێگەیەكی تر هەیە بۆ ئەوەی بتوانن چاكسازی بكەن؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: ئێستا بەرچاو روون نیم كە گۆڕان لەم كاتەدا چی بكات، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا شەراكەتكردنی دوو لایەنی دەسەڵات كە ئێمە هەشت ساڵە پێیان ئەڵێن گەندەڵ، پێیان ئەڵێن ستەمكار، پێیان ئەڵێن بەهەدەردەری داهاتی ئەم وڵاتە، دزو هەموو شتێكیان پێ ئەڵێن، نابێت شەریكیان بین، ئەبێت رێگایەكی تر بدۆزرێتەوە، هەر جۆرە رێگایەك بێت ئەگەر لەسەر شەقام بمێنینەوە هەر نابێت شەریكیان بین.  عەبدوڵای كوێخا موبارەك: رەئی خۆم كورت‌و پۆخت ئەوەیە گۆڕان هەر نابێ بەشدار بێت، كابینەی پێشووش نەدەبوو بەشداربوایە درەو میدیا: واتا تۆ بەدیلی بەشداریكردن لە حكومەت بە ئۆپۆزسیۆنبوونیش نابینیت، ناتەوێت گۆڕان ئۆپۆزسیۆن بێ؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: من ناڵێم ئۆپۆزسیۆن باش نیە، لە هەموو حاڵەتێكدا ئۆپۆزسیۆن بوونی هەبێت باشە، وڵاتی بێ ئۆپۆزسیۆن وەك مردووی لێدێت، چاودێری نامێنێت، لەبەرئەوەی لە ئۆپۆزسیۆندا نەمانتوانی خەڵك تێبكەیەنین كە چیمان ئەوێت‌و چی ئەكەین، بەڵام ئەگەر هەر ئۆپۆزسیۆنبوون هەبێت ئەتوانین رێگایەك هەر بدۆزینەوە، بەڵام كە تۆ بویتە شەریكی ئەو دەسەڵاتەی كە تۆ پێت وتووە دزو گەندەڵ، هیچ نامێنێتەوە. درەو میدیا: واتە ئێوە بەم دۆخەی ئێستاوە چوونی گۆڕان بۆناو حكومەت‌و شەریكایەتی لەگەڵ یەكێتی‌و پارتی بە ئینتیحاری سیاسی دەزان؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: ئێمە زۆرجار گلەیی لەخەڵكی دەكەین‌و دەڵێن ئێوە بۆ دووبارەو سێبارە دەنگ بە پارتی‌و یەكێتی دەدەنەوە، ئێمە پێشڕەویتان دەكەین‌و ئەو نادادی‌و گەندەڵییە بوەستێنین، ئێستا خەڵكیش بە ئێمە دەڵێن ئێوە بۆ شەریكیان دەبنەوە، ئەوان هیچ چاك نەبوونە تا ئێوە شەریكیان ببنەوە، ئەمە لەلایەنی مافی خەڵكەوە، لەلایەكی تریشەوە ئێمە وەزیرمان دەركرا، پەرلەمان داخرا، هیچ شكۆیەك نەمایەوە، بۆیە لە هەردوو لایەنەكەوە ناكرێت ئێمە لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی شەریك بین. درەو میدیا: ئەگەر هەیە لە چوار ساڵی داهاتوودا هەندێك گۆڕانكاری بكرێت، بۆچی ناكرێت گۆڕان دەستبار بێت لەو بارودۆخەدا، پێشبینیت بۆ چوار ساڵی داهاتوو چیە، پێتوایە بەڵێنەكانیان دەبەنەسەر؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: بڕوام نیە ئەو دوو هێزە دەسەڵاتدارە گۆڕانكاری بكەن، هەموو هەوڵ‌و فشارێكی نێودەوڵەتیش تەنها لەپێناو بەرژەوەندی خۆیانە، هەرچەند بڕوام وایە لەترسی خەڵك‌و بۆ رووكەش رەنگە هەندێك شت بكەن كە 10%ی مافی خەڵك بێت، بەڵام بڕوام بەوە نیە بۆ گۆڕانكاری‌و چاكسازی هەنگاوەی گەورە بهاون.   درەو میدیا: پێتان وایە شێوازی كابینەی نوێی حكومەت جیاواز بێت لە كابینەكانی پێشوو؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: بەهۆی ئەو بودجەیەی كە لە بەغداوە بڕیارە بنێردرێت پێدەچێت كەمێك لە بواری موچەو بودجەوە باش بێت، بەڵام باوەڕناكەم شتی گەورە بكرێت، پێدەچێت جارێكی تر بودجە لە بەغداوە بۆ هەرێم رێگری بۆ دروستببێتەوە، چونكە ئێستا شەڕێكی زۆر سەخت هەیە لەنێوان یەكێتی‌و پارتی‌و لەناو پارتیش ناكۆكی هەیەو پارتیش وەك یەكێتی بوەتە باڵ باڵێن، من سەردانەكەی مەسعود بارزانی بۆ بەغداد بۆ ململانێ‌و ناكۆكی شەخسی نێوان یەكێتی‌و پارتی لەلایەك، لەلایەكی تریش بۆ مەسەلەی ناكۆكی ناوخۆیان دەگێڕمەوە، بەتایبەت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی ناكۆكن لەسەر سیاسەتی نەوتی هەرێم، رەنگە جارێكی تر ئەم ململانێیانە ببێتە هۆی ئەوەی تەگەرە بخرێتەوە بەردەم بەشە بودجەی هەرێم لە بەغدا، كە هیوادارم وانەبێت. عەبدوڵای كوێخا موبارەك: خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتیان لە مەبدەئی ئەم دەسەڵاتەی هەرێم (یەكێتی‌و پارتی)دا هەر نیە.    درەو میدیا: ئەو سەردانەی مەسعود بارزانی بۆ بەغداد چی كاریگەریەكی دەبێت بۆ بارودۆخی سیاسی‌و ئابوری هەرێم؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: باوەڕناكەم كاریگەری هەبێت، ئەگەر بەپێی ناوەڕۆكی سەردانەكەی بێت كە باس دەكرێت بۆ ملشكاندنی یەكتری بێت، سازشكردن لەسەر كۆمەڵێك پرسی ئابوری‌و نیشتیمانی‌و نەتەوەیی، لەپێناو زیاتر خۆبردنە پێشەوەدا، هیچ گرنگییەكی ئەوتۆی نابێت لەلایەن حكومەتی عێراقەوە.  درەو میدیا: لەسەر پرسی نەوت‌و داهاتی نەوت هیچ گۆڕانكاریەك درووست بووە ؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: هیچ گۆڕانكارییەك لە بواری نەوتدا نەبووە، هیچ شەفافیەتێك لە بواری نەوتدا نیە، بگرە ئێستا ئاڵۆزترە، لە چەند ساڵی رابردوودا كۆمەڵێك هەوڵی رۆژنامەنووسان‌و نوسەران‌و چالاكان‌و كۆمەڵك خەڵكی ئازادیخواز، كۆمەڵێك زانیاریمان وەردەگرت، ئەگەر بۆشمان كۆنترۆڵ نەكرایە، ئێستا ئەو زانیاریانەش نەما، كێ هەیە زانیاری‌و رونكردنەوە بدات لەسەر داهاتی نەوت‌و شەفافیەتی نەوت. درەو میدیا: بەبۆچونی ئێوە پارتی‌و یەكێتی چۆن مامەڵە لەگەڵ دۆسیەی نەوتدا دەكەن، بەتایبەتی لەو ناوچەیەی كە ئێوە نیشتەجێن نەوتێكی زۆر هەیە؟  عەبدوڵای كوێخا موبارەك: خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتیان لە مەبدەئی ئەم دەسەڵاتەی هەرێم (یەكێتی‌و پارتی)دا هەر نیە، هەریەكەیان نەوت بۆ خۆشگوزەرانی حزبەكەی خۆی بەكاردەهێنێت، لەناو خۆشیاندا كێشەیان هەیە، وای لێهاتووە جاران نەوت بە بۆری دەدزرا، ئێستا لەلابەلاوە ئەشكێنرێت‌و بەتەنكەر ئەدزرێت، لەخۆشیان دەدزن، ئەوان دزی لە میللەت ئەكەن‌و لەناو خۆشیاندا دزی لەیەكتر دەكەن. درەو میدیا: پێشتر ئێوە بانگەشەی بایكۆتی هەڵبژاردنتان كرد، ئەم هەڵوێستە لەوەوە بوو كە باوەڕات وابوو ساختەكاری  دەكرێت، یان باوەڕت بە خەباتی پەرلەمانی نەماوە؟  عەبدوڵای كوێخا موبارەك: مەسەلەی تەزویرات ئەوە قەناعەتێكی سەد دەر سەد بوو كە تەزویر دەكرێت، مەسەلەی خەباتی پەرلەمانیش من بەڕاستی مەبەستە حەقیقییەكەم ئەمانە بەناوی ئۆپۆزسیۆن‌و میدیای ئازادو نوسەرو رۆژنامەنووس شەعیەتێكیان وەرگرتووە لەم وڵاتەدا، ئێستا تۆ ناتوانیت بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و جیهان بڵێیت ئەمانە دیكتاتۆرن، لەبەر ئەوەی دەڵێن ئۆپۆزسیۆن هەیە، میدیای ئازاد هەیە، ئیتر ئەمانە بۆچی دیكتاتۆرن، ئەگەر ئێمە بایكۆتی هەڵبژاردنمان بكردایە، وەك ناڕەزایی‌و پەیامێك بەهەموو وڵاتان كە ئێمە وەكو گەلی كوردستان لەگەڵ ئەم هێزو دەسەڵاتەدا نین‌و ئەمانە گورگ‌و مافیان‌و ئەمانە ستەممان لێدەكەن، كە سەر سندوقەكان چۆڵ بوایەو ئەو رۆژە وەك رۆژێكی (منع التجول ) بوایە، دڵنیام لەوەی چەندین وڵات دەهاتە سەر خەت، بەڵام كە ئێمە هەموو پرۆسەكەیان لەگەڵدا ئەبەینەڕێوە، لەو سەرەوە پێیان دەڵێین دزو تەرزویر چی كەس بڕوامان پێناكات، بۆیە كەس بڕوامان پێناكات. درەو میدیا: ئێستا ئێوە لە بنەڕەتەوە باوەڕتان بە خەباتی پەرلەمانی هەیە یان نا؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: لە بنەڕەتەوە باوەڕم پێیەتی، بەو هێوایەم هەر رۆژێك بێت بچێتەوە سەر ئەو رێچكەیەی كە بە خەباتی پەرلەمانی ململانێی مەدەنی‌و  خزمەتگوزاری، نەك بە ململانێی ملشكاندن گۆڕانكاری بكرێت، بەڵام لە سیاسەتی یەكێتی‌و پارتیدا ئەم پرۆسەیە دوورە، ئەگەر بڵێم بڕوام پێی نیە، بڕوام بە سیاسەتی یەكێتی‌و پارتی نیە. درەو میدیا: كێن ئەوانەی پەرلەمانیان بێ ئەهمیەت كردووە؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: ئەوەی لەبەر دەرگایە كە نەهێڵیت دزی بكرێت لاوازەو ئەوەی دزییەكە دەكات بەهێزە، بۆیە ئەوە بەرارود ناكرێت، بەڵێ كارەكتەرەكانی ئێمە خەڵكی لاواز بوون خەڵكی بەرژەوەندیخوازی تێدابووە، بەڵام زۆر جیاوازن لەگەڵ ئەوانەی یەكێتی‌و پارتی، من ئیعراف بەوە دەكەم كە كارەكتەرەكانی ئێمە نەمانتوانیوە بە فیلتەرو سانسۆری باشدا بڕۆن‌و خەڵكی لێهاتوو بن، بەڵام نابێ بە یەكێتی‌و پارتی بەراورد بكرێن. درەو میدیا: ئێوە زیاتر وێنایەكی سەربازیتان هەیە، پێتانوایە گۆڕانكاری بە خەباتی شەقام‌و پەرلەمان دەكرێت یان بەڕێگەی سەربازی؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: با راستگۆبم لەگەڵتدا خەباتی شەقام‌و مانگرتن‌و خۆپیشاندان هەنگاوێكی باش بوون بۆ گۆڕانكاری، بەڵام ئێمە وەك بزوتنەوەی گۆڕان بەشێك بووین لەوەی خەڵكمان نائومێدكرد، بۆمان نەكرا، سیاسەتمان هەڵەو ناڕوون بوو تا ئێستا، بۆیە ئێستا زۆر قورسە، بەڵام ئەتوانرێت قۆناغێكی تریش هەوڵی بۆ بدرێت ئەگەر هەر نەكرا، ئەو هەموو دونیای پێشكەوتووەو دەوترێت مافی مرۆڤ ‌و دیموكراسی، ئەی بۆ هێزی چەكداریان هەیە، دیارە بۆ حاڵەتی بنبەستە، من پێموایە هەنگاوێكی تریش بنرێت، بەڵام لەوە بەولاوە دەگەینە بنبەست‌و بیر لەڕێگای تر بكاتەوە. درەو میدیا: تۆ لەگەڵ ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان هێزی چەكداری هەبێت؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: من لەگەڵ ئەوەدا نیم هەر حزبەو هێزی چەكداری خۆی هەبێت، ئەگەر بیەوێت وەك یەكەی 70و 80 بێت، من لەگەڵی نیم، ئەگەر بیەوێت هێزێكی نیشتیمانی بێت یان كاریگەری هەبێت لەسەر وەزارەتی پێشمەرگە‌و بەهێزی بكات‌و لە چنگی یەكێتی‌و پارتی دەریبكات، نەك بۆ چنگی خۆی، بۆ پاراستنی خاك‌و خەڵك من سەد لەسەد لەگەڵیم. درەو میدیا: واتە مانەوەی یەكێتی‌و پارتی بەهۆی لاوازی بەرامبەرەكانیەتی؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: من پێموایە لە لاوازی ئێمەوەیە، ئەگەرنا یەكێتی‌و پارتی كارگەیشتبووە ئەوەی تەواو پەلەپڕۆزێیان پێكەوتبوو، من نمونەیەكتان بۆ بگێڕمەوە، كاتی خۆی لە سەروەختی  خۆپیشاندانەكانی 17ی شوباتدا پەیامێكی مەسعود بارزانی بە كاك شۆرش حاجیدا گەیەنراوەتە كاك نەوشیروان، لە پەیامەكەدا بە كاك نەوشیروان دەڵێت ئەگەر ئێوە راپەڕین بكەن لەم وڵاتەداو تەشەنە بكات، چی لە (عائیلەی بارزانی ئەكەن)، ئەوەندە ترسی لێنیشتووە لەسەری رەشەوە هەوڵی ئەوەی بووە، ویستویەتی بزانێت چارەنووسی خانەوادەكەی چی بەسەر دێت، واتا بەتەما نەبوونە لەم وڵاتەدا بتوانن دابنیشن، بەڵام ئەوان وردە وردە توانیان لەگەڵ بارودۆخەكەدا رابێن، توانیان خەڵك فریو بدەن، ئێمە نەمانتوانی خەڵك وشیار بكەینەوە، نەمانتوانی پێشڕەوی خەڵك بكەین. درەو میدیا: بەو هێزو توانایەی ئەوكاتەوە‌و بارودۆخی ئێستا، ئومێدی گۆڕانكاری زیاتر بووە یان كەمتر؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: ناكرێت خەڵكی نائومێد بكرێت، ئەتوانرێت كار بكرێت، بەڵام بەو میكانیزمەی ئێستای بزوتنەوەی گۆڕان كە خۆم وەك هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان دەبینم، بە هەڵەی ئەزانم، ئەبێ خەڵكانێكی بەتوانا بتوانن میكانیزمێكی گونجاوتر بدۆزنەوە.  درەو میدیا: ئێستا سێ هێز بەفەرمی رایانگەیاندووە دەبنە ئۆپۆزسیۆن (نەوەی نوێ، یەكگرتوو، شیوعی)، چاوەڕەوانی چییان لێدەكەیت؟ عەبدوڵای كوێخا موبارەك: من نامەوێت دژی هیچ لایەنێك قسە بكەم كە مەبەستی گۆڕانكاری‌و چاكسازی بێت لەم وڵاتەدا، ئەوان دەڵێن ئۆپۆزسیۆنین، كە ئۆپۆزسیۆن بن، واتا هەڵی چاكسازی دەدەن، بەڵام ئومێدم نیە بەوشێوەیە، ئێمە ئەو خەڵكە هەشت ساڵ هات بزوتنەوەی گۆڕانی دروستكرد بە هەوڵی خۆی‌و گیرفانی خۆی‌و ماندوبوونی خۆی، ئێستا ئەم بڕوات ببێتە شەریكی پارتی‌و یەكێتی بچێتە حكومەتەوەو هێزێكی تازە بێتەوە خەڵك پشتیوانی ناكات ئۆمیدی پێی نابێت.   

(درەو میدیا): یەكەم گەڕی دانوستانەكان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت تەواوبوو، هێشتا گەڕی دووەم دەستیپێنەكردووە، لە گەڕی یەكەمدا پارتی دیموكراتی كوردستان كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنە كۆمەڵی ئیسلامی پشتگوێ خست، ئەمە لەكاتێكدابوو لەدوای یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕان تەنیا كۆمەڵی ئیسلامی چاوی لە بەشداریكردن بوو لە حكومەت‌و زۆرینەی لایەنەكانی تر (جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی) پێشوەختە بایكۆتی بەشداریكردنیان كرد لە حكومەت. سۆران عومەر پەرلەمانتاری خولی نوێی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسۆنی كۆمەڵی ئیسلامی لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییە كورتەدا وەڵامی چەند پرسیارێكی (درەو میدیا) دەداتەوە لەبارەی پرسی بەشداربوونی كۆمەڵ لە كابینەی نوێی حكومەت. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: كۆمەڵی ئیسلامی بەشداری كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم دەكات یان نا، ئەگەر بەشدار نابێت بۆچی بە راشكاوی ئەمە بۆ رایگشتی راناگەیەنێت‌و نابێت بە ئۆپۆزسیۆن؟ سۆران عومەر: كۆمەڵی ئیسلامی بڕیاری پێشوەختەی نەداوە، هێشتا لایەنی براوەی یەكەم سەردانی نەكردووە تاكو پرسی بەشداری‌و بەشدارینەكردنی بخرێتەبەردەست، هەركات داوای لێكرا بەشداری بكات، ئەوكاتە كۆمەڵی ئیسلامی بەرنامەو مەرجی خۆی هەیەو لە كۆبونەوەی گشتیدا كۆمەڵ ئەو پرسە یەكلایی دەكاتەوە، بەندە وەك ڕای كەسی خۆم پێم باش نیە كۆمەڵی ئیسلامی بەشداری وەها حكومەتێك بكات. درەو میدیا: ئێوە نوسیوتانە كابینەی هەشتەم‌و نۆیەم هیچ جیازییەكیان نیە، كە جیاوازیەكی نیە ئێوە بۆ جێتانهێشت، بۆچی هەوڵ بۆ بەشداریكردن دەدەن؟  سۆران عومەر: بەدڵنیاییەوە كابینەی هەشتەم‌و نۆیەم جیاوازی نیە، كۆمەڵ هیچ هەوڵێكی بۆ بەشداری حكومەت نیە. درەو میدیا: ئەگەر بەتەمای چونە حكومەت نین بۆچی بە رونی رایناگەیەنن و نابنە ئۆپۆزسیۆن؟ سۆران عومەر: ئەم پرسە بەم نزیكانە یەكلایی دەبێتەوە لەلای كۆمەڵی ئیسلامی، ئێمە لەهەر شوێنێك بین خاوەن بەرنامەو بیروڕای خۆمانین بەچاك دەڵێن چاك و بەخراپ دەڵێین خراپ، بێدەنگ نابین لە گەندەڵی و نادادی، هیچیش بێدەنگمان ناكات. درەو میدیا: پارتی بەڕوونی لە زاری بەرپرسانیەوە چەندین مەرج‌و كۆتوبەند دادەنێت بۆ لایەنانەی دەچنە حكومەتەوە، ئێوە بەو مەرجانە رازی دەبن؟ مەرجی بێدەنگبوونی پەرلەمانتاران، مەرجی ئەوەی نابێت پێیەكتان لە حكومەت‌و پێیەكەی ترتان لە ئۆپۆزسیۆن؟  سۆران عومەر: هەر كەس بەمەرجی لایەنی براوە ڕازی بێت بۆ چونە حكومەت، ئەوە خۆی دەكوژێ لەبەرامبەر جەماوەردا، پەرلەمانتار محامی حكومەت نیە چاودێری حكومەت دەكات‌و نوێنەری خەڵكە سوێندی خواردووە كارەكەی بەدڵسۆزی ئەنجام بدات، ئەگەر لەگەندەڵی‌و یاساشكێنی بێدەنگ بوو بەهۆی بەشداری لە حكومەت، ئەوە خیانەتی لە پیشەی پەرلەمانتاری‌و دەنگدەرەكانی كردووە، ئەوانە ئەمە بە قاچێك لە حكومەت‌و ئۆپۆزسیۆن بزانن هەڵەیە. درەو میدیا: كۆنتاكت و رێككەوتنتان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان هەیە، دەوترێت بەڵێنتان داوە بەبێ یەكدی نەچنە حكومەتەوە؟  سۆران عومەر: لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان هیچ ڕێككەوتنێكی نوسراومان نییە، بەڵام لەسەر پرسی داخوازی خەڵك پێكەوەكاركردنی هاوبەشمان لە چەندین قۆناغی سەختدا هەبووەو یەكمان جێنەهێشتووە، ئێستەش گۆڕان بچێتە حكومەت هەڵەی ڕابردووی دوبارە دەكاتەوە، چاوەڕوانیشمان لێیان ئەوەیە پێكەوە بمێنینەوە‌و یەكدی جێنەهێڵین. درەو میدیا: خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان چۆن دەبینن، راشكاوانە ئەم خولەو خولی رابردوو كامیان بە ئەكتیڤترو باشتر دێتە بەرچاوتان؟  سۆران عومەر: خولی چوارەم بۆ یەكەمجار بوو دوو كەس لە دەستەی سەرۆكایەتی لە پارتی‌و یەكێتی نەبێت، ئەوە وایكرد ئەو خولە لەوكاتانەی لەكاردابوو تەواو جیاواز بێ، بۆیە سەرۆكایەتی گرنگە ئەگەر تەنها لە یەكێتی‌و پارتی بێ، دەتوانن ڕێگر بن لەكاری پەرلەمانتاران، لە چاودێری‌و پرسیارو پرساندنی وەزیرو سەرۆك وەزیران‌و حكومەت، وا دەبینرێ لایەنێك بە بەرنامە هەوڵی بێ هەیبەتكردنی پەرلەمان بدات، ئومێدەكەم پەرلەمانتاران ئەركی خۆیان بەجێبهێنن، بیریان بێ بەچی بەڵێنێك دەنگیان هێناوە.  

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: فازل حەمەڕەفعەت - محەمەد رەئوف تەنیا ماوەی نۆ مانگ بوو جوڵانەوەیەكی سیاسی دروستكرد، خەونی هەبوو بگات بە كورسی سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێم، نەیتوانی خەونی گەیشتن بە دەسەڵات بەدی بهێنێت، بەڵام بوو بە سەرۆكی گەورەترین هێزی سیاسی ئۆپۆزسیۆن لە هەرێمی كوردستان، ئەو شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێیە، كە جوڵانەوەكەی لە یەكەم بەشداریكردندا، توانی (8) كورسی لە پەرلەمانی كوردستان بباتەوە. لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانیدا لەگەڵ (درەو میدیا)، شاسوار عەبدولواحید وەڵامی چەندین پرسیار دەداتەوە لەبارەی خۆی‌و چارەنوسی جوڵانەوە سیاسییەكەی‌و پەیوەندییەكانی لەگەڵ لایەنە ناوخۆیی‌و دەرەكییەكان. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە:  درەو میدیا: ئێوە وەك جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەماوەی رابردوودا بەر لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكان رەخنەی زۆرتان لە ئەدای كاری پەرلەمان دەگرت، هەندێكجار لەجێی نەبووان ناوتان دەهێنا، چۆن بوو بڕیارتاندا بەشداری هەڵبژاردن بكەن؟ ئایا بڕواتان بە خەباتی پەرلەمانی هەیە؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەگەر دەقیقتربین لەسەرەتادا زیاتر رەخنەكانمان لە هێزە سیاسییەكان بووە، پێشئەوەی بێمە ناو سیاسەت لەڕێگەی ئەو دامەزراوە ئیعلامییەی كە پشتیوانمان كردووە، ماوەی حەوت ساڵ لە 2011 تائێستا كە 2018یە توانیومانە رۆڵی هێزێكی زۆر زۆر كاریگەرمان هەبێت، كە حزبی سیاسی نەبووە، بەڵام وەكو هێزێكی رەخنەگر دەركەوتووە وەكو دامەزراوەیەكی بەهێزی چاودێریكەر بەسەر حكومەتەوە دەركەوتووە، بەردەوام لەڕێگەی ئەو دامەزراوە میدیاییەوە توانیومانە چاودێری حكومەت بكەین، رەخنەی لێبگرین، بەتایبەتتر رەخنە لە هێزەكانی دەسەڵات بگرین، بەوپێیەی ئەوان بەرپرسی یەكەمن لە دەسەڵاتی جێبەجێكردن لە هەرێمی كوردستان، بەرپرسن لە زۆر سێكتەری تری ئەم هەرێمە، لەپاڵ ئەمانەشدا كە هاتوینەتە ناو پرۆسە سیاسییەكەوە بەڕاستی بۆیە هاتووین لەبەرئەوەی تێبینیمان لەسەر هێزەكانی تر هەیە، ئەگەرنا بەتەنها پێمانوابوایە هێزەكانی تر لەسەدا سەد كامڵن‌و هیچ عەیبێكیان نیە، ئێمە ئەم هێزەمان دروستنەئەكردو پشتیوانی ئەوانمان دەكرد وەكو چۆن پێشتر گۆڕان لەسەردەمی كاك نەوشیرواندا بەجۆرێك لە جۆرەكان پشتیوانیمانكردووە، پێمان وابووە هێزێكی كامڵ بووە، كێشەی نەبووەو پێویست بووە پشتیوانی بكەین، بۆیە رەخنەی ئێمە پێشتر لەئەدای حزبەكان بووە، یەكێتی‌و پارتی بەدەرەجەی یەك، كە بەرپرسن لەو هەموو نەگبەتی‌و نەهامەتییەی بەسەر كورددا هاتووە، هێزەكانی تر بەدەرەجەیەكی تر كە نەیانتوانیوە وەك بەدیل خۆیان تەرح بكەن بۆ یەكێتی‌و پارتی، هێزێكی ئازاو خاوەن بڕیار نەبوون كە بتوانن شوێنی یەكێتی‌و پارتی لەق بكەن، رەخنەمان لەوە بووە، ئێستا كە هاتوینەتە پێشەوە دەمانەوێت وەك هێزێكی بەدیل بۆ یەكێتی‌و پارتی رۆڵ ببینین، ئەم قسەیەی من رەنگە ئێستا هەندێك كەس بە گاڵتە تێیبگات هەروەك كاتی ریفراندۆمەكە، بەس من دڵنیاتان دەكەمەوە كە 10 ساڵی تر یان 5 ساڵی تر یان 4 ساڵی تر ئەنجامی ئەم بۆچونەی من دەبیننەوە، دەبینیت هێزی بەدیلی راستەقینە بۆ یەكێتی‌و پارتی دروست دەبێت، بۆیە ئێمە رەخنە دەگرین. شاسوار عەبدولواحید: بڕوام وانیە لە پەرلەمانەوە گۆڕانكاری بكرێت پەرلەمانیش بەشێكە لەو گۆڕانكاریانە كە ئێمە پشتی پێ دەبەستین، بەڵام تاكە رێگا نیە كە ئێمە پەنای بۆ دەبەین، پێمانوایە لە پاڵ پەرلەماندا زۆر زۆر شتی دیكە هەیە كە دەتوانین بیكەین، بەڵام كێشەی سەرەكیمان ئەوەیە كە ئایا پشتیوانی خەڵك چەند هەیە بۆ ئیمە، ئەبێ لەسەرەتادا پشتیوانی خەڵك بەدەستبهێنین، قەناعەت بە خەڵك بكەین كە ئێمە هێزێكی راستین وەكو هێزەكانی تریان لێناكەین، لە نیوەی رێگا بەجێیان ناهێڵین، راستگۆ دەبین لەگەڵیاندا، ئەمەش كاتی دەوێت، كە هەموو خەڵك یان زۆرینەی خەڵك باوەڕی پێدەهێنێت، بەس ئەوكاتەی كە خەڵك باوەڕمان پێدەهێنێت بیر لە هەموو رێگەیەك دەكەینەوە بۆ گۆڕانكاری راستەقینە لەم وڵاتەدا. درەو میدیا: لەسەرەتای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولدا راتانگەیاند بایكۆتی حكومەت‌و پەرلەمان دەكەن، بەڵام دواتر پاشگەزبونەوەو بڕیارتاندا بچنە پەرلەمان، ئەمە هۆكارەكەی ئەوەبوو ئێوە بەوردی دیراسەی ئەوەتان نەكردبوو كە بەپێی یاسای كورسییەكانتان پڕدەكرێتەوە ؟ شاسوار عەبدولواحید: نەخێر ئەگەر بە وردی دیقەتی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەمان‌و پەیڕەوە هەمواركراوەكەو هەموو ئەو یاسایانە بدەیت كە پێشتر دەرچووە، بەهیچ شێوەیەك هیچ یاسایەكی وانیە كە بڵێت هێزێكی سیاسی نەچێتە پەرلەمان كورسییەكەی دەدرێتە هێزێكی دیكە، باسی هێزێك نەكراوە كە بایكۆت بكات، بۆ نموونە لە خولی رابردوودا 2014 بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ماوەیەكی زۆر نەچووە پەرلەمان، جێگەكەشی پڕنەكرایەوە، لەبەرئەوەی بەهیچ شێوەیەك بە یاسا باسنەكراوە كە ئەو كورسیانە دەدرێن بە هێزێكی تر. درەو میدیا: كەواتە بۆچی پاشگەزبونەوە، پەلەتان كرد لەو بڕیارەدا؟ شاسوار عەبدولواحید: نەخێر پەلەپەل نەبووە، ئێستاش بڕیار ئەگەر بەدەست من بێت بەتەنها شتێكی شەخسی خۆم بێت، نەئەچوینە پەرلەمان، پێموایە ئەبێ هەڵوێستی توندت هەبێت، هەڵوێستی روونت هەبێت بۆ ئەوەی سەرنجی هەموو دونیا بەلای خۆتا رابكێشیت، هەمیشە ئەبێت كارێكی جیاواز بكەیت، نەك هەمان ئەو كارانە بكەیت كە ئەوانی تر كردویانەتەوە. شاسوار عەبدولواحید: تائێستا هیچ كۆبونەوەیەكی ئاشكراو نهێنیمان لەگەڵ توركیاو ئێراندا نەبووە  ئەگەر وەڵامت بدەمەوە بۆچی ئێمە پاشگەزبوینەوە لەو بڕیارە، لەبەر دوو هۆكار بوو، یەكەم: دەنگدەران‌و بنكە جەماوەرییەكەمان بووە، كە خۆت ئەزانی سەرو 100 هەزار كەس دەنگی داوە بە ئێمە، ئەو خەڵكە بەشی هەرەزۆری پێی باش بووە بچینە پەرلەمان‌و لە پەرلەمان بەرگری لێبكەین، خۆ تەنازولكردن بۆ خەڵكی خۆت فەزیلەیە، عەیبە نیە، بەتایبەتیش ئێمە دەنگەكانمان نەفرۆشتووە بچینە وەزارەت‌و پۆستی پێوەربگرێن، دووەم: جۆرێك لە داواو سەردانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، كە  هەموویان پێیان باش بوو ئێمە بچین بەشداربین لە پەرلەمان، ئەمەش بەهەمان شێوە گوێگرتن لە خەڵكی تر‌و بەدەمەوەچونی ئەوانەی خۆیان بە دڵسۆز دەزانن، بچیت باشترە، ئەوە عەیبە نیە، ئەم چوار ساڵە وەك دوا چانس دەیدەینەوە بەم سیستمە سیاسییە.  درەو میدیا: وەك خۆت بڕوات بەوە هەیە لە پەرلەمانەوە گۆڕانكاری بكرێت؟ شاسوار عەبدولواحید: من راستگۆبم لەگەڵتاندا نەخێر، بەڵام ئەو رۆژەی ئەو بڕیارەماندا، كە چوینە سەهۆڵەكەی سلێمانی گەنجێك هاتە لام وتی خۆزگە ئەو بڕیارەتان نەدایە، وتم بۆ، وتی وەڵاهی ئیوە ئەگەر بچنە پەرلەمان ئەگەر هیچیشتان پێنەكرێت خۆ من ئێستا دینارم لە گیرفاندا نیە، ئەم دەسەڵاتە ئەو هەموو زوڵمە لە ئێمە دەكات، وتی بەس بچنە پەرلەمان دوو دیفاعمان لێبكەن ئیمە دڵمان پێی خۆشە، زۆرجار رەنگە خەڵك هەر حەزبكات تۆ دەنگی ئەو بیت، پشتگیری ئەو بكەیت‌و هەڵوێستت هەبێت، بەڵام لەپاڵ پەرلەماندا ئەتوانین بەردەوام كار لەسەر هێڵەكانی تر بكەین، لەوانە شەقام، خۆپیشاندان، خەباتی مەدەنی، دەرەوە، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، مانای ئەوە نیە كە دەچینە پەرلەمان خەتەكانی تر فەرامۆش دەكەین.  درەو میدیا: لەدوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەوە ژمارەیەك لە كونسوڵی وڵاتان سەردانی ئیوەیان كرد، قسەی ئەوان بوو وایكرد ئێوە لە بڕیاری بایكۆتی پەرلەمان پاشگەز ببنەوە ؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەوان زۆر بەڕوونی شتێكیان بە ئێمە وتووە، ئەڵێن مەبەستمانە ئەم چوار ساڵە وەكو دوا دەرفەت، لەگەڵ ئەو بەڵێنانەی كە پێماندراوە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، كە چاكسازی بكەن، چاكسازی ریشەیی بكەن بەتایبەت لە دوو بواردا، یەكەم: مەلەفی پێشمەرگە كە بەڵێنیانداوە وردەوردە لانی كەم هەندێك لە لیواكان بكەن بە هێزی سەربەخۆ. درەو میدیا: ئەوان بەڵێنیان داوە پێشمەرگە بێلایەن بكەن؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەوان بەڵێنیانداوە ئەگەر لەسەدا سەدیش نەبێت، بەشێكی زۆری بێلایەن بكەن، بەحساب بەڵێنی یەكێتی‌و پارتییە بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بەتایبەتی بەریتانییەكان‌و ئەمریكییەكان، بەشێك لە ئەڵمانییەكانیش لەسەر خەتن‌و ئاگادارن. درەو میدیا: ئەی بەڵێنی دووەمی یەكێتی‌و پارتی بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چییە ؟ شاسوار عەبدولواحید: دووەم: مەلەفی دارایی، نەوت‌و پارە، بەڵێنیانداوە چارەسەری بكەن‌و لەگەڵ بەغداد رێكبكەون‌و  لانی كەم بەشێكیان موچەكانیان بخرێتە سەر بەغداد، حەزئەكەم راستگۆبم لەگەڵتاندا ئێمە هێزێكی سیاسی تازەین، نامانەوێت ئینتباعێكی وا نیشان بدەین كە ئێمە هێزێكی یاخین‌و لە سیاسەت نازانین، ئێمە مامەڵە لەگەڵ ئەمری واقیعدا دەكەین، ئەمانە 27 ساڵە حوكم دەكەن، پێمانوایە چوار ساڵی تریش بۆ ئەوەی درۆكانیان لای كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كەشف بێت، ئاساییە ئێمە كەمێك قوربانی دەدەین، من پێموایە ئەمانە هیچ ناكەن، راست ناكەن، دەمەوێت پێتبڵێم لەبەر چەند هۆكارێك یەكێتی‌و پارتی بە هیچ شێوەیەك ریفۆرم‌و چاكسازی ناكەن،  یەكەم: ئەگەر یەكێتی‌و پارتی چاكسازی لە هێزەكانی پێشمەرگەدا بكەن، ئەوا ئەبێتە هێزێكی نیشتیمانی‌و هەموو دەقەیەك ئەگەری ئەوەی هەیە كودەتا بەسەر یەكێتی‌و پارتیدا بكەن‌و رێك پشتملی ماڵی بارزانی‌و تاڵەبانی بگرن‌و بیانخەنە زیندانەوە. شاسوار عەبدولواحید: پێموایە ئێران‌و توركیا مامەڵە لەگەڵ ئەمری واقیعدا دەكەن درەو میدیا: بۆچی ناوی دەنێی كودەتا؟ شاسوار عەبدولواحید: لەبەرئەوەی هێزی نیشتمانی زانی سەركردەی وڵاتەكە خیانەتی لە خەڵكەكەی كردووە قبوڵی ناكات‌و دەیانگرێت‌و دەیانخاتە زیندانەوە، دووەم: ئەگەر ئەمانە ریفۆرم لە مەلەفی ئابوریدا بكەن، هەرچی كۆمپانیاكانیانە توشی ئیفلاس ئەبێت، سێیەم: ئەگەر ئەمانە ریفۆرم لە دادگاكاندا بكەن بەپەلە هەموو داوەرەكان‌و ئەو خەڵكە ئازایانە بەرپرسی ئەنجومەنی دادوەری بن، فەرمانی دەستگیركردن بۆ بنەماڵەی بارزانی‌و تاڵەبانی‌و بەشێكی زۆری سەركردەكانی یەكێتی‌و پارتی دەردەكەن، لەبەرئەوە ریفۆرم لە سیستمی دادوەریدا ناكەن، چوارەم: ئەگەر ئەمانە ریفۆرم لە سیستمی تەندروستیدا بكەن هەموو كۆمپانیای دەرمانەكانیان ئیفلاس دەكات، پێنجەم: ئەگەر ئەمانە ریفۆرم لە خوێندنی باڵاو پەروەردەدا بكەن، هەرچی عەمیدو بەڕێوەبەری بەش‌و ئەو مامۆستایانە هەیە ئەو بەشەیان كە بەهۆی وەلائی حیزبی پێگەیان هەیە لەناو زانكۆكاندا هەموویان لادەبرێن‌و مامۆستای بەتوانا دەچنە شوێنیان كە وەلایان بۆ یەكێتی‌و پارتی نیەو وردەوردە زانكۆكان ئەبوژێنەوە، خوێندكاران‌و گەنجەكانمان فێری شت ئەبن، كە ئەمەش لە زیانی یەكێتی‌و پارتییە، چونكە هەمیشە حەز ئەكەن گەنج هیچ نەزانێ، بۆیە من پێموایە یەكێتی‌و پارتی ریفۆرم ناكەن، بەڵام ئێمە وەك وەڵامدانەوەیەك بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و دەنگدەرەكانی خۆمان با بزانین ئەم چوار ساڵەش چی دەكەن، كردیان‌و خزمەتی میلەتەكەمانیان كرد، خێر عەلا خێر، نەشیان كرد ئەوە ئێمە چوار ساڵی تر موبەریرمان بەدەستەوەیە هەم لەناوخۆ، هەم لە دەرەوەی وڵات، كە قەناعەت بەوانە بكەین یەكێتی‌و پارتی خێریان تیانەماوە‌و پێویستە ئەم دوو بنەماڵەیە بگۆڕدرێن‌و لە دەسەڵات دوربخرێنەوە.  درەو میدیا: پەنابردن بۆ ئەمریكاو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە چارەسەركردنی كێشەكانی ناوخۆی كوردستان بە واتای نائومێدبوونە لە هەنگاوە ناوخۆییەكان بۆ چاكسازی؟ شاسوار عەبدولواحید: نا، ئەوە مانای بێهیوابوون نییە لە ناوخۆ، لە یەكەم كۆنگرەی نەوەی نوێدا بە ئاشكرا وتمان، ئێمە پێویستە لەپاڵ ناوخۆدا بە هێڵێكی هاوتەریب لە دەرەوە كاربكەین، بەهەردوو خەتەكە هەوڵبدەین گۆڕانكاری لە هەرێمی كوردستاندا بكرێت، نە بەتەنها لە ناوخۆدا دەكرێت، نە بەتەنها لەدەرەوەدا دەكرێت، بەتەنها لە ناوخۆدا نمونەی گۆڕانمان هەیە، كاك نەوشیروان ئەو كارە گرنگەی كرد لە رابردوودا لە 2009 بۆ 2013 ، بەڵام گۆڕان لەبەرئەوەی بەجۆرێك لەجۆرەكان دەرەوەی فەرامۆش كردبوو، نەیتوانی ئەو هێزە جەماوەرییە زۆرە وابكات كە گۆڕانكاری لە هەرێمی كوردستاندا بەدەستبهێنێت، بەپێچەوانەشەوە نمونەی ئەحمەد چەلەبیمان هەیە لە 2003 ئەمریكا هێنایەوە پشتگیرییەكی زۆر زۆری كرد بە فڕۆكە لە ناسریە دایانگرت، خەڵكێكی زۆریشیان بۆ كۆكردەوە، بەڵام دوایی لە هەڵبژاردنەكاندا دوو كورسی هێنا، واتا دەبێت لەناوەوەو دەرەوە پاڵانسێك دروست بكەیت.  شاسوار عەبدولواحید: ئەگەر یەكێتی‌و پارتی چاكسازی لە هێزەكانی پێشمەرگەدا بكەن، ئەوا هەموو دەقەیەك ئەگەری ئەوەی هەیە كودەتا بكەن‌و رێك پشتملی ماڵی بارزانی‌و تاڵەبانی بگرن‌و بیانخەنە زیندانەوە  درەو میدیا: واتا تۆ ناتەوێ وەكو ئەحمەد چەلەبی بە سواری تانكی ئەمریكی بچیتە سەر كورسی سەرۆكایەتی؟ شاسوار عەبدولواحید: من پێموایە هەتا خەڵكت لەپشت نەبێت هەر پۆستێك وەربگرێت پۆستەكەت شكڵییەو خۆشت كەسێكی لاواز دەبێت، سەركردەی سیاسی ئەو سەركردەیە كە خۆی بتوانێت دڵی جەماوەر بەدەستبهێنێت، كە خەڵكت لەپشت بوو، بەهێز دەبیت‌و ئەتوانیت بڕیاری بەهێزیش بدەیت، ئەگەر خەڵكت لەپشت نەبێت، پۆستت بدەنێ هەمیشە لاواز دەبێت.  درەو میدیا: ئێوە زۆر بایەخ بە پەیوەندییەكانتان دەدەن لەگەڵ ئەمریكاو وڵاتانی ئەوروپا، ئایا هیچ پەیوەندییەكی هاوشێوەتان لەگەڵ ئێران‌و توركیا هەیە ؟ شاسوار عەبدولواحید: تائێستا یەك دووجار لە كونسوڵیەتی توركی‌و ئێرانییەوە ویستراوە پەیوەندیمان پێوە بكەن، ئێمە پێمانوتون دەرگامان كراوەیە هەر لایەكێك بیەوێت سەردانمان بكات سروشتییە، بەڵام تائێستا هیچ كۆبونەوەیەكی ئاشكراو نهێنیمان لەنێواندا نەبووە، لەبەرئەوەی ئێمە حەز ئەكەین شتەكانمان بئاشكرا بێت، پێموایە چەنێك وڵاتانی ئەمریكاو ئەوروپاو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی گرنگن بۆ هەرێمی كوردستان، ئەوەندەش توركیاو ئێران گرنگن، دەبێت كورد پەیوەندییەكی عاقڵانەی لەگەڵ توركیاو ئێراندا هەبێت، هەرێمی كوردستان نابێت ببێتە داردەستی توركیا دژی ئێران‌و ناشبێت ببێتە داردەستی ئێران دژی توركیا، هەرێمی كوردستان گرنگە برەو بە پەیوەندییە ئابورییەكانی بدات لەڕێگەی پەیوەندییە ئابورییەكانییەوە دەتوانین پەیوەندیەكی زۆر باشمان هەبێت لەگەڵ توركیاو ئێران، لەڕێی ئابورییەوە ئەتوانین وا بكەین خەڵكی ناوچەكەمان ژیانێكی خۆشتریان هەبێت، ئەمە وادەكات پەیوەندییەكی باشمان لەگەڵ توركیاو ئێران‌و تەنانەت لەگەڵ بەغداش هەبێت، سەبارەت بە پەیوەندییەكانیشمان رەنگە لەئێستادا حەساسییەتێك هەبێت، رەنگە ئەوان پێیانوابێت ئەوەی یەكێتی‌و پارتی بۆیان دەكات كەسی تر بۆیان ناكات.  درەو میدیا: ئێستا ئێوە بەدیلی پارتی‌و یەكێتی نین لای ئێرانییەكان ؟ شاسوار عەبدولواحید: پێموایە ئێران‌و توركیا مامەڵە لەگەڵ ئەمری واقیعدا دەكەن، ئەگەر هێزێك دروست ببێت خەڵكی لەگەڵ بێت مامەڵەی لەگەڵ دەكەن. درەو میدیا: بەڵام بزوتنەوەی گۆڕان هێزێكی نوێ بوو خەڵكیشی لەپشت بوو، بەڵام ئێران مامەڵەی لەگەڵ نەكرد ؟ شاسوار عەبدولواحید: بزوتنەوەی گۆڕان هەندێك حاڵەت هەبوو ئیتر بە هەڵەی ناودەنێی چی ناودەنێی، پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی فەرامۆشكردبوو، ئێمە ئەوە ناكەین، ئێمە باوەڕمان پێیەتی، بەڵام جارێ با پشتیوانی خەڵكی بەدەستبهێنین ئەوكات ئەو پشتیوانی خەڵكە بەكاردەهێنین بۆ خێر بۆ میللەتەكەمان، بۆ ئیستقراری ئەم ناوچەیە. درەو میدیا: ئێوە بەهیچ شێوەیەك ناسڵەمنەوە لە دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ ئێرانییەكان ؟ شاسوار عەبدولواحید: بەهیچ شێوەیەك، ئەوەی كە وابڵێت دیارە لە سیاسەت نازانێت، من ئێستا درۆی بەر ئیعلام ناكەم، هەر هێزێك لە كوردستان دەسەڵاتی بەدەست بێت، ئەبێ پەیوەندییەكی باشی هەبێت لەگەڵ وڵاتانی دراوسێدا، لەگەڵ بەغدادا، چونكە تۆ ناتوانی، خەڵكی شاسوار عەبدولواحید هەڵنابژێرێت بۆ ئەوەی هەموو رۆژێك كوڕی خەڵك بدات بە كوشت، بۆ ئەوەی شەڕبكەین بۆ ئەوەی لە برسا بمرین، خەڵك خواخوایەتی وڵاتێكمان هەبێت ببوژێتەوە، ئابورییەكی باشی هەبێت، هێڵی شەمەندەفەرمان هەبێت لەنێوان هەولێرو سلێمانی‌و دهۆك‌و بەغداو ئەنقەرەو تاراندا، خەڵك دەیەوێت ژیانێكی خۆشی هەبێت، ئێمە ئەگەر ئیش بكەین بە عەقڵیەتی ئابوری‌و پێشخستنی ئەم وڵاتەوە مامەڵە لەگەڵ هەموولایەكدا دەكەین، نەك بە عەقڵی ئەوەی كە شەڕبكەین، لەهەمان كاتدا نابین بەداردەستی هیچ وڵاتێك بۆ ئەوەی برا كوردەكانمان لە وڵاتەكانی ئەواندا بكوژرێن، لەهەمانكاتدا رێز لەسنوری خۆمان‌و ئەوانیش دەگرین‌و وا دەكەین كە ئەم ناوچەیە جۆرێك لە هێمنی پێوە دیار بێت، ئەمە سیاسەتێكی عاقلانەیە دوور لە عاتیفە دوور لە دروشم، هەرێمی كوردستان شەڕی ئێران‌و توركیای پێناكرێت، بەڵام دەتوانین ئابورییەكی بەهێزمان هەبێت وا بكەین ئەو وڵاتانە حورمەتمان بگرن، وردەوردە ئەم پەیوەندییە ئابورییە ببێتە هۆی پتەوكردنی پەیوەندی سیاسی‌و ئیداری‌و واش بكەین كە رێزمان لێبگیرێت.  درەو میدیا: لەسەر ئاستی ناوخۆ پەیوەندیتان لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان چۆنە، وەك دەردەكەوێت تائێستا (پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان) نایانەوێت بە فەرمی دان بە ئێوەدا بنێن وەك هێزێكی سیاسی ؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەگەر وابێت ئێمە پێمان خۆشە، هەمولایەك باش دەزانێت یەكێتی‌و پارتی‌و گۆڕان تەعامول لەگەڵ حزبدا دەكەن یەك كورسی هەیە " لەگەڵ رێزمدا بۆیان" بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هەڵبژاردنی 12ی ئایار مامەڵەی لەگەڵ هەندێك حزبدا دەكرد كە یەك كورسی یان كورسیشی نەبوو، كە مامەڵە لەگەڵ ئێمەدا ناكەن ئەمە خاڵێكی بەهێزی نەوەی نوێیە، مانای وایە هەموو ئەو هێزانە ترسیان لە ئێمەیە، ئەگەر بیرتان بێت بزوتنەوەی گۆڕان سەرەتا كەس هەر باسی نەدەكرد، دوای دوو- سێ ساڵ دوای ئەوەی 25 كورسییەكەی بەدەستهێنا، ئینجا گۆڕان یەك كۆبونەوەی كرد لەگەڵ سەرۆكی پارتی، ئەمە خاڵی بەهێزە بۆ نەوەی نوێ، یەعنی ئەگەر هێزێك هیچ نەبێت خەڵك بۆ حەساسیەتی هەیە بەرامبەری، ئێمە یەكەم خۆمان بڕیارئەدەین‌و ئەزانین چی دەكەین‌و چۆن مامەڵە دەكەین، كاردانەوەی هێزەكانی ترمان بەلاوە گرنگ نییە هێندەی جێبەجێكردنی بەرنامەو ئەجێنداكەی خۆمانمان بەلاوە گرنگە، پێمانوایە ئەمری واقیع دەسەپێنرێت، غاندی قسەیەكی زۆر جوانی هەیە دەڵێت: "سەرەتا فەرامۆشت دەكەن، دوایی دژایەتیت دەكەن، دوایی دانت پیادەنێن"، ئێمە فەرامۆشكردنەكەمان بینی، دژایەتیەكەشمان بینی، ئێستاش بەشێكی باش لە دانپێداننانەكە دەبینین.  درەو میدیا: هەست ناكەن بەشێك لە نیگەرانی بزوتنەوەی گۆڕان بەهۆی دەستبردنی ئێوەیە بۆ گوتارو بەرنامە سیاسییەكەی نەوشیروان مستەفا، تۆ خۆت بە میراتگری فیكری نەوشیروان مستەفا دەزانی ؟ شاسوار عەبدولواحید: من هیچ پەیوەندییەكی خراپم لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و هیچ سەركردەیەكی بزوتنەوەی گۆڕان نیە هەتا كوڕەكانی كاك نەوشیروانیشدا نیە، تەحەدای هەر هەموویان دەكەم بێن‌و بڵێن شاسوار شتێكی شەخسی لەگەڵ ئێمەدا هەیە، من تەنها هەندێك تێبینیم هەبووە لەسەر هەندێك سەركردەی بزوتنەوەی گۆڕان، باسیشم كردووە‌و نەمشاردوەتەوە، بۆ نمونە وتومە بزوتنەوەی گۆڕان دەبوو لە پرسی ریفراندۆم هەڵوێستێكی تری هەبوایە، لە 16ی ئۆكتۆبەر هەڵوێستی تری هەبوایە، لەیاسای سەرۆكایەتیدا هەڵوێستی تری هەبوایە، ئەمانە دوژمنایەتی نیە. درەو میدیا: بەڵام هەندێك كەس لە بزوتنەوەی گۆڕان ئێوە تۆمەتبار دەكەن بەوەی دروستكراوی یەكێتی‌و پارتین بۆ لێدانی بزوتنەوەكەی ئەوان؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەوەشی دەڵێن نەوەی نوێ دروستكراوی یەكێتی‌و پارتییە، ئەوە هەمان ئەو قسانەیە كە لەسەرەتای دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕاندا یەكێتی‌و پارتی بە گۆڕانیان دەوت، بیرتانە لە ساڵی 2009 پارتی بەئاشكرا دەیوت ئەمە ریككەوتنی نهێنی نێوان نەوشیروان مستەفاو جەلال تاڵەبانییە بۆئەوەی هەندێك دەنگ بەرن دواتر كۆی بكەنەوەو بۆ موئامەرە لە پارتی، بیرتانە یەكێتی دەیوت ئەوە نەوشیروان مستەفاو مەسعود بارزانی رێككەوتوون دەنگی یەكێتی پەرت پەرت بكەن، بۆ ئەوەی یەكێتی لاواز بكەن، بۆ ئەو قسانە هەمان ئەو قسانەیە كە پێشتر یەكێتی‌و پارتی ئاڕاستەی بزوتنەوەی گۆڕانیان دەكرد، هەموو ئەمانەی بە ئێمە دەوترێت هیچ بەهایەكی نییە، رۆژگار دەیسەلمێنێت كە ئێمە كێین‌و كێ نین، لە رابردوودا ئێمە پرۆژەیەكی میدیاییمان هەبووە حەوت ساڵە، هەموو خەڵك دەزانێت لە هەڵبژاردنەكاندا لە ریفراندۆم‌و خۆپیشاندەكاندا پشتی كێمان گرتووە، ئێمە پشتی دەسەڵاتمان گرتووە، یان پشتی خەڵك‌و هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانمان گرتووە، ئایا ئێمە داردەستی دەسەڵات بووین لە رابردوودا یان ئێمە هێزێكی ئازابووین‌و بەرەو رووی دەسەڵات وەستاوینەتەوە، تەقەمان لێكراوە، بینامان سوتێنراوە، گەنجەكانمان‌و رۆژنامەنووسەكانمان دەركراون، لە هەولێر لە سلێمانی خراونەتە زیندانەوە، ئایا گومانێك ماوە لەسەر ئێمە كە خەڵكی پرسیاری لێبكات؟ خەڵكی بە ویژدانی واقیعی؟ پێموایە نەخێر.   شاسوار عەبدولواحید: من هیچ پەیوەندییەكی خراپم لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و هیچ سەركردەیەكی بزوتنەوەی گۆڕان نیە هەتا كوڕەكانی كاك نەوشیروانیشدا نیە سەبارەت بەو خاڵەشی كە باستكرد، كە ئێمە خۆمان بە میراتگری نەوشیروان مستەفا دەزانین بەحساب ئەوان وادەڵێن‌و رەنگە ئەمە حەساسیەتی دروستكردبێت، پێموایە وانییە كاكە گیان، یەكەم من خۆم بە شەخسی كوڕی وەستا واحیدی كەبابچیم، گەنجێك بووم لەناو بازاڕو خوێندنم تەواوكردووەو هاتومەتە بزنس‌و میدیاو ئێستاش هاتومەتە سیاسەتەوە‌و حەزدەكەم شوێنپەنجەم دیار بێت لەم وڵاتەدا وەكو خۆم، وەكو شاسوار عەبدولواحید خۆم بە میراتگری هیچ كەسێك نازانم، بەڵام رێز لە هەموو ئەو خەڵكە باشانە ئەگرم كە لەم وڵاتەدا شوێنپەنجەیان دیاربووە، یەعنی من پێم سەیرە ئەو برادەرانەی گۆڕان بۆ پێیانناخۆشە ئەگەر یەكێك بەڕێزەوە باسی كاك نەوشیروان بكات، بۆ پێیانناخۆشە ئەگەر یەكێك بڵێت وەڵا كاك نەوشیروان فڵانە كاری باشی كردووە، من هەبووە نمونەی مام جەلالم هێناوەتەوە، رەنگە لەشوێنێكی تردا نمونەی كەسێكی تری بنەماڵەی بارزانیم هێنابێتەوە ئەگەر پێویست بكات، بۆچی ئەبێت ئەمانە پێیانوابێت ئێمە بەردەوام خوانەخواستە جنێو بەیەكتری بدەین، بۆچی ئێستا ئەو برادەرانەی گۆڕان حەزدەكەن من جنێو بە كاك نەوشیروان بدەم وەك لەوەی وەسفی بكەم، ئایا ئەمە ئەگەر نەخۆشی نەبێت چییە. پێموایە ئەبێت ئەوان شانازی بە كاك نەوشیروانەوە بكەن، ئیشێكی باشی كردووە، خەڵك هەیە كاریگەرە پێی، خەڵك هەیە سودی لە قسە‌و رەفتارەكانی بینیوە، ئەگەر رۆژێك لەرۆژان شوێنی ئەو بكەون یان قسەی ئەو جێبەجێ بكەن، مانع چییە، خۆ من پێموایە ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان، ئەمانەی لەدوای كاك نەوشیروانەوە ماونەتەوە بیانتوانیایە ئەوان خۆیان میراتگری نەوشیروان مستەفا بونایە‌و بەرنامە‌و پەیڕەو و پرۆگرامی نەوشیروان مستەفایان جێبەجێ بكردایە، ئێستا من دوای ئەوان ئەكەوتم‌و هیچ پێویستیشی بەوە نەدەكرد جوڵانەوەی نەوەی نوێ دروستبكەین. درەو میدیا: پێتوانییە بەشێك لە هۆكاری ئەو هەستیارییەی كە لەنێوان ئێوە‌و بزوتنەوەی گۆڕاندا هەیە، ئەوەبێت كە تێكەڵاوییەك هەیە لە گوتاری هەردولاتاندا، واتە ئێوە نەتانتوانیوە هێڵێك بكێشن لەنێوان گوتاری سیاسی خۆتان لەگەڵ گوتارەكەی ئەوان ؟ شاسوار عەبدولواحید: نەخێر، بابەتەكە زۆر روونە، هەندێك سەركردە هەن ئیحراج بوون لەبەردەم قاعیدەی گۆڕاندا، بۆیە پێیان ناخۆشە ئێمە ئەم كارە سیاسییە ئەكەین‌و بەشێوەیەكی ئازایانەوە هەندێك پەیاممان هەڵگرتووە كە رەنگە پێشتر خودی كاك نەوشیروان باوەڕی پێی هەبوبێت، بەڵام ئەوان حەزدەكەن ئێمە هەرنەبین، رەنگمان نەبێت، دەنگمان نەبێت، دیارنەبین بۆ ئەوەی بێمەوقیفی ئەوان دیارنەبێت، ئەمە ئەسڵی موشكیلەكەیە، من پێموایە موشكیلەمان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا نییە، لەگەڵ دەنگدەری گۆڕانیشدا نییە، بڕۆ سەیری پەیجەكەی من بكە رۆژانە بە دەیان‌و سەدان كەس كە پرۆفایلەكەیان رەسمی نەوشیروان مستەفایە‌و پشتیوانیمان دەكەن، هیچ كێشەمان لەگەڵ دەنگدەری گۆڕاندا نییە، كێشەمان لەگەڵ بەشێك لەو قیادەیەدا هەیە، بەداخەوە كە دەیڵێم رەنگە كوڕەكانی كاك نەوشیروانیش دەیانەوێت ناو و پاشخانی نەوشیروان مستەفا بۆ بەهێزكردنی پێگەی خۆیان بەكاربهێنن‌و هەڵوێستی سیاسییان وەكو پێویست نییە‌و پێیانناخۆشە ئێمە ئەو هەڵوێستە سیاسییانەمان هەیە‌و تۆمەتمان بۆ دروستئەكەن‌و دژایەتیمان ئەكەن، ئەگەرنا من پێموایە دەبوایە ئێمە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا پێكەوە هەمان ئامانجمان هەبوایە‌و پێكەوە دانیشتینایە لەگەڵ هێزەكانی تردا خەریكی یەكێتی‌و پارتی بوینایە، نەك تۆمەت بۆ یەكتر دروستبكەین، بەڵام بەداخەوە ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان نەك ئەو رۆڵە ناگێڕێت كە هەموو هێزەكانی دەرەوەی یەكێتی‌و پارتی كۆكاتەوە، ئەم سەركردایەتییەی بزوتنەوەی گۆڕان وایكردووە ناكۆكی لەناو هەموو هێزەكانی دەرەوەی یەكێتی‌و پارتیدا دروستببێت‌و هەموومانی مەشغولكردووە بە هەندێك شتی لاوەكییەوە‌و تۆمەت بۆ هێزەكانی تر دروستدەكات بەس بۆ ئەوەی بڵێ من هەم كە راستم، دەی ئەگەر تۆ راستیت فەرموو ئێستا دژی یەكێتی‌و پارتی بە، و مەچۆرە حكومەتەكەیەوە، ئێمە هەمومان دواتدەكەوین، ئێ خۆ من لەمەزیاتر چی بڵێم. شاسوار عەبولواحید: ئەوانەی دەڵێن نەوەی نوێ دروستكراوی یەكێتی‌و پارتییە، ئەوە هەمان ئەو قسانەیە كە لەسەرەتای دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕاندا یەكێتی‌و پارتی بە گۆڕانیان دەوت درەو میدیا: كەواتە ئێوە بۆ چوار ساڵی ئایندە كە ئۆپۆزسیۆن دەبن خاوەنی چ گوتارێكی نوێ دەبن، ئایا هەمان گوتارەكەی سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبوونی گۆڕان دووبارە دەكەنەوە؟ شاسوار عەبدولواحید: من باسمكرد، ئەگەر گریمان هەمان گوتاریش بوو، تەبعەن وانییە ئێستا رونی دەكەمەوە بۆچی وانییە، ئێ خۆ خەڵەتی چییە، ساڵی 2009 كە بزوتنەوەی گۆڕان دروستبوو گوتارێكی ئۆپۆزسیۆنبوونی هەبوو، حكومەت لە ترسی ئەو ئۆپۆزسیۆنە هەموو رۆژێك خزمەتی خەڵكی ئەكرد، هەموو رۆژێك پارەی ئەبەخشییەوە، سلفەی عەقار، سلفەی زەواج، تواناسازی، سلفەی كشتوكاڵ، ئێ ئەمە زەرەری چییە، ئەمە زەرەری چییە ئەگەر ئێمە گوتارێكی ئۆپۆزسیۆنمان هەبێت‌و فشار لە یەكێتی‌و پارتی بكەین بۆ ئەوەی خزمەتی خەڵكەكەمان بكەن، بۆ گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو هەمان شت ناكەن، لەدنیادا وڵات هەیە پێی بوترێت دیموكراتی‌و هەموو حزبەكان راكەن بۆ حكومەت بۆ ئەوەی هەموویان پێكەوە بەشداربن‌و كێكەكە بەشبكەن‌و وەزارەت وەربگرن، ئەگەر ئۆپۆزسیۆن نەبوو حكومەت بۆ خزمەتی خەڵك بكات، نمونەی ساڵی 2014 بهێننەوە، ئێوە جەنابتان رۆژنامەنوسن، 2014 بۆ وەزعی خەڵك خراپ بوو، موچەیان بڕی، بەنزینیان گرانكرد، لەبەرئەوەی هەموو حزبەكان چونە حكومەتەوە، یەكێتی‌و پارتی منەتیان بە خەڵك نەما، پێیانوابوو كە حزبەكانیان گرتووە تەواو خەڵكیش هیچ ناڕەزایەتی دەرنابڕێت، من پێموایە ئەگەر هەمان گوتاری 2009 مان هەبێت ئەوە شانازییە‌و هیچ عەیبە نییە، ئینجا من پێتان دەڵێم نەخێر ئێمە هەندێك شتمان جیاوازە‌و هەندێك شت هەیە بەپێی ئێستا گۆڕاوە. درەو میدیا: یەعنی پێتانوایە ئەگەر هەموو حزبەكان نەچنە حكومەتەوە، حكومەت ناچاردەبێت مل بۆ شەقام بدات؟ شاسوار عەبدولواحید: بەڵێ، ئەگەر هەموو هێزەكانی دەرەوەی یەكێتی‌و پارتی نەچنە حكومەتەوە ئەتوانن لەگەڵ ئەو 65%ەی خەڵكی كە دەنگیان نەداوە فشارێكی زۆر زۆر گەورە لەسەر یەكێتی‌و پارتی دروستبكەن‌و وابكەن ئەگەر یەكێتی‌و پارتیش لانەبەن لە حكومەت، وابكەن هەموو رۆژێك خزمەتی خەڵك بكەن، كە ئەمەیە ئامانجی حزب‌و ئەبوایە ئامانجمان ئەوە بوایە. درەو میدیا: تۆ بەردەوام دەڵێی هێزەكانی دەرەوەی یەكێتی‌و پارتی، یەعنی یەكێتی‌و پارتی ئەوەندە خراپن، ئەگەر وایە بۆچی ئەو هەموو دەنگەیان هێناوە لە هەڵبژاردندا؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەو هەموو كورسی‌و دەنگەیان نەهێناوە، ئەوەتا 65%ی خەڵك نەچوون بۆ دەنگدان، ئەو 35%ەی كە چووە بۆ دەنگدان زەربی دەنگەكانی یەكێتی‌و پارتی بكەیت، ئێستا بەو هەموو ساختەكارییەوە لەكۆی پێنج ملیۆن هاوڵاتی‌و لەكۆی سێ ملیۆن‌و 100 هەزار دەنگدەر، یەك ملیۆن دەنگیان هێناوە، تۆ تەسەور بكە ئەگەر تەزویر نەبێ، یەكێتی‌و پارتی 15%یان هێناوە، ئەو 15%ە هەر دەهێنن، خۆ هەر خەڵكانێكیان هەیە كە ساڵانێكی زۆر عەتفیان هەیە بۆیان، كەواتە یەكەم: دەنگی زۆریان نەهێناوە، دووەم: ئێمە بۆ ئەڵێین دەرەوەی یەكێتی پارتی، من بۆم باسكردن، ئەگەر یەكێتی‌و پارتی ئیسلاح بكەن، ژیانی ئەم خەڵكە خۆش بكەن، ئەڕوخێن، نامێنن، بۆیە نایكەن، تۆ تەسەور ئەكەیت چاكسازی لە سێكتەری ئابوریدا بكەن، وابكەن هەموو كەسێك پارەی هەبێت‌و ژیانی خۆش بێت‌و بزنس بكات، ئەی كۆمپانیاكانی ئەوان چی بكەن، تۆ تەسەور ئەكەی چاكسازی لە پێشمەگەدا بكەن، پێشمەرگە جلی باش، بودجەی باش، پارەی باشی هەبێت‌و منەتی بە یەكێتی‌و پارتی نەبێت، ئێ ئەوكاتە سەیر ئەكەی قبوڵی ناكەن یەكێتی‌و پارتی خەڵك بچەوسێنێتەوە، كودەتایان بەسەردا ئەكەن، رەنگە دوو بنەماڵەكە دەستگیربكەن‌و بیانخەنە زیندانەوە، هەموو سێكتەرەكانی تریش كە باسم كرد، بۆیە بەڵێ خۆمان هەڵئەخەڵەتێنین ئەگەر بڵێین یەكێتی‌و پارتی چاكسازی ئەكەن، مەگەر بەناچاری بێت، بتەوێت حزبەكەت بمێنێتەوە لەبەرخاتری ئەوە بچیت مامەڵە لەگەڵ یەكێتی‌و پارتیدا بكەی، ئەگەرنا من پێموایە هەر سیاسییەك لە هەرێمی كوردستان بیەوێت گۆرانكاری فیعلی بكات، دەبێت خۆی وەكو هێزێكی بەدیل تەرح بكات، ئەبێت بەرچاوی روون بێت كە یەكێتی‌و پارتی بمێنن، ئەم یان شاگرد دەبێت، یان دەستەمۆی ئەوان ئەبێ، یان هیچی پێناكرێت‌و ناتوانێت خزمەتی خەڵك بكات. شاسوار عەبدولواحید: ئەمانەی لە دوای كاك نەوشیروانەوە ماونەتەوە بیانتوانیایە بەرنامەی نەوشیروان مستەفا جێبەجێكەن، ئێستا من دوای ئەوان ئەكەوتم‌و هیچ پێویستیشی بەوە نەدەكرد جوڵانەوەی نەوەی نوێ دروستبكەین درەو میدیا: ئێوە یەكێك بوون لەو كەسانەی دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق زوو چونە بەغداد، بەڵام بەزویی گەڕانەوە‌و بەشداری حكومەتتان نەكرد، ئەمە لەكاتێكدایە دەزانرێت پەیوەندییەكی بەهێز هەیە لەنێوان ئێوە‌و موقتەدا سەدر سەرۆكی لیستی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن ؟ شاسوار عەبدولواحید: ئەگەر لەبیرتان بێت ئێمە ئەوكات كە چوینە بەغداد یەكسەر دوای دیدارەكە لەگەڵ موقتەدا سەدر رامانگەیاند كە ئێمە بۆ وەزارەت نەهاتوین‌و بەشداری حكومەتیش ناكەین. درەو میدیا: كەواتە ئامانجی سەردانەكەتان چی بوو ؟ شاسوار عەبدولواحید: من باسمكرد ئێمە بەتەنیا ناتوانین لەناو هەرێمی كوردستان گۆڕانكاری دروستبكەین، بتەوێت یان نا عێراق قورسایی خۆی هەیە‌و بۆ ئێمە گرنگە، پێموایە كلیلی چارەسەر بۆ داهاتوو هەر بەغدادە، پارەو بودجەمان لە بەغدادەوە بۆ دێت‌و زۆرشتی تری ئەمنی‌و سیادی هەیە كە رەبتی بە بەغدادەوە هەیە، بۆیە دروستكردنی پەیوەندییەكی باش لەگەڵ هێزە عێراقییەكان وادەكات ئەوانە بزانن جگە لە یەكێتی‌و پارتی هێزی تر هەیە، كاتێك من ئەچم بۆ واشنتۆن قسەئەكەم‌و سیمینار ئەكەم‌و وەزارەتی دەرەوە‌و كۆشكی سپی دەبینم، دەمەوێت بزانن جگە لە بنەماڵەی تاڵەبانی خەڵكی تریش هەیە، هێزی تریش هەیە، ئەم تێڕوانینەش هەیە، ئەمە گرنگە، ئەمە بەشێكە لە كارە سیاسییەكەی نەوەی نوێ كە بەداخەوە هێزەكانی تری دەرەوەی یەكێتی‌و پارتی ئیهمالیان كردووە. درەو میدیا: نەوەی نوێ هێزێكی عێراقییە یان هێزێكی كوردستانی؟ شاسوار عەبدولواحید: ئێمە پێمانوایە هێزێكین كە دەتوانین هەم لە كوردستان‌و هەم لە دەرەوەی كوردستان كاربكەین‌و لیستیشمان هەبووە، من پێموایە زۆر زۆر گرنگە نەوەی نوێ بتوانێت لە بەغداد كورسییەك یان دوو كورسی بەدەستبهێنێت، گرنگە لە عەممارە‌و ناسرییە كورسییەك بهێنێت، لە عەممارە نەوەی نوێ هێزی شەشەم بووە لەناو ئەو هەموو هێزە شیعی‌و عێراقییانەدا، لە بەغداد نزیكەی (5 هەزار) دەنگمان هێناوە، لەناو كەربەلا (3هەزارو 700) دەنگمان هێناوە، ئەمە تەنیا بە دوو مانگ، من پێموایە كورد بۆئەوەی پێگەیەكی بەهێزی هەبێت، دەبێت بە عاقڵانە مامەڵە بكات، باشورو ناوەڕاستی عێراق شوێنێكی كراوەن دەتوانیت وابكەی لەبری ئەوەی هەمووجارێك سەرەنجت لەسەر ئەو (40 بۆ 50) كورسییەی هەرێمی كوردستان‌و كەركوك بێت، بڕۆ لەوێش (10 بۆ 15 بۆ 20) كورسی تر بەدەستبهێنە، بڕۆ هەوڵبدە لەوێ هەندێكی هێزی سیاسی هەن بیكە بە دۆستی خۆت، بۆئەوەی پێگەیەكی بەهێزترت هەبێت. درەو میدیا: پێتوایە پەرلەمانتارێكی بەسرە ئەگەر لەسەر لیستێكی كوردیش خۆی كاندیدكردبێت دواجار لە پەرلەمان بەرگری لە دۆزی كورد دەكات، یان ئەوەیە ئێوە مەسەلەی نەتەوایەتیتان تێپەڕاندووە؟ شاسوار عەبدولواحید: بەڵێ ئێمە تێمانپەڕاندووە، لای ئێمە مرۆڤ یان هاوڵاتی چەقە واتە سەنتەرە‌و هەموو شتێكی تر دەبێت بەدەوری هاوڵاتیدا بسوڕێتەوە، ئەم مەسەلەیە زیاتر لە 100 ساڵ لەمەوپێش گفتوگۆی لەسەر كراوە، ئێمە ئەگەر رۆژێك لەرۆژان بڕیاربەدەست بین‌و دەسەڵاتمان هەبێت، رێزی عەرەب‌و توركمان‌و مەسحی‌و هەموو كەمە نەتەوایەتییەكانی تر دەگرین، بەهەمان شێوەی ئەوەی كە رێزی كورد دەگرین، ئێمە نمونەیەكی ئەوەندە جوان پێشكەش دەكەین كە عەرەب‌و توركمانەكانی كەركوك خۆیان داوامان لێبكەن‌و بڵێن ئێمە دەمانەوێت بێینەسەر هەرێمی كوردستان، نمونەیەكی ئەوەندە جوان پێشكەش دەكەین كە ئەگەر رۆژێك لە رۆژان وەزارەتێكمان هەبێت لە بەغداد یان دەسەڵاتمان بەدەستەوەبێت، كارێك دەكەین كە شیعە‌و سوننەكان خۆیان داوا بكەن كە ئەو كەسانەمان دەوێت، بەمە ئەتوانرێت كورد لەم ژێردەستەییە دەرباز بكرێت، ئەگەرنا بەم گوتارە قەومییەی كە 100 ساڵە كوڕی خەڵك بەكوشت دەدەین‌و وڵاتەكەمان وێرانكردووە، ئەمە یارمەتی كەس نادات، من حەزئەكەم شتێكتان پێبڵێم، بۆمن زۆر ئاسانە لەدژی عەرەب قسەبكەم، دژی فارس قسەبكەم، دژی تورك قسەبكەم‌و ئێوەش بدەم بە كوشت، خۆشم‌و سەرۆكی حزبەكان كەسیان كوڕەكانیان بەكوشت نادرێت، بۆمن زۆر ئاسانە ئێوە بخەمە دۆخێكی ئابوری سەختەوە كە نان نەبێت بیخۆن، بەڵام سەركردە ئەو سەركردەیەیە، حزبی سیاسی ئەو حزبەیە كە وادەكات خەڵكەكەی خۆش بژی، ئێمە ئیشاڵا ئیش لەسەر ئەو گوتارە‌و ئەو بیركردنەوەیە دەكەین لەداهاتوودا. درەو میدیا: پێشبینییەكان بۆ ئەوەدەچێت چوار ساڵی داهاتوو لەڕووی ئابورییەوە تاڕادەیەك باش بێت، ئەمە كاریگەری نابێت لەسەر لاوازكردنی گوتاری ئۆپۆزسیۆن ؟ شاسوار عەبدولواحید: نەخێر، پێموایە تا دۆخی ئابوری باش بێت كە باشتریش دەبێت، خەڵك هەست بە ستەمی زیاتر دەكات، چونكە بەرپرس‌و حزبەكان زیاتر پارە دەدزن‌و هاوڵاتی هەست بەجیاوازی زیاتر ئەكات، لە 2011دا كە 17ی شوبات رویدا خەڵك كێشەی ئابوری نەبوو، بەڵام دەیزانی جیاوازی هەیە، دەیزانی زوڵم هەیە، دەیزانی یەكێتی‌و پارتی پارەیەكی زۆر دەدزن‌و بەشێكی كەمی بە هاوڵاتی دەدەن، بۆیە خۆپیشاندان دەستیپێكرد، من پێموایە تا پارە زۆربێت، هەتا زوڵم زۆربێت، یەكێتی‌و پارتی ئیسڵاح ناكەن، كە ئیسڵاح نەكەن حەقی خەڵك دەخۆن، كە حەقی خەڵكیشیان خوارد، خەڵك توڕە دەبێت، گوتاری ئێمە چییە، گوتاری ئێمە ئەوەیە لە هەرشوێنێكدا دزی‌و گەندەڵی هەبوو قسەدەكەین لەسەری، وە هەتا پارە زۆرتربێت گەندەڵی زۆرتر دەببێت بۆ ئەوەی قسەی لەسەر بكەین، كەواتە ئۆپۆزسیۆن هەر رۆڵی‌و كاریگەری دەبێت. درەو میدیا: جوڵانەوەی نەوەی نوێ هاوشێوەی حزبەكانی تر لەبەردەم مەترسییەكی گەورەدایە، بەهۆی ئەوەی وابەستەیە بە ئابوری‌و خاوەندارێتی كەسێكەوە كە شاسوار عەبدولواحیدە، بە رۆشتن یان نەمانی شاسوار عەبدولواحید لە شانۆكە، نەوەی نوێ چی بەسەردێت؟ شاسوار عەبدولواحید: من پێموایە ئەم مەترسییە لەجێگەی خۆیدایە‌و واقیعە، لە هەرێمی كوردستان هەرچی حزبە كە دروستبووە ئیعتیمادی كردووەتەسەر یەك تاكە كەس‌و بە رۆشتنی ئەو تاكەكەسە حزبەكە توشی قەیران‌و زروفێكی ناخۆش بووە، لەنێویاندا پارتی دیموكراتی كوردستان بە رۆشتنی مەلا مستەفا هەموان بیریانە لە هەشتاكاندا پارتی زۆر لاواز بووبوو، بەڵام دەبێت ئێوە سەبرتان هەبێت لە ئێمە، ئێمە نۆ مانگە دروستبووین، من پێموایە ئێمە كاتێك وەكو نەوەی نوێ سەركەوتوو دەبین كە ئەو نمونە خراپانەی حزبەكانی تر دووبارە نەكەینەوە، وە ئەگەر شتێكی باشیشیان هەبێت لە رابردوودا باسی بكەین، پێموانوایە لە داهاتوودا نەوەی نوێ دەبێت ببێت بە دامەزراوە‌و خەڵكانی تر هەبن بێنەپێشەوە‌و قیادەیەكی هەبێت، ئێمە لەم چەندساڵەی داهاتوودا وردەوردە لێی بكشێینە دواوە، ئەگەر ئەمە بكەین زۆر زۆر سەركەوتوو دەبین، ئێمە لەبەر دوو هۆكار ئەم كارە دەكەین، یەكەم: من نە پیاوم كوشتووە كە سبەینێ بڵێم ئەگەر لە حزبەكە بێمەدەرەوە دەمكوژنەوە یان منداڵەكانم دەكوژنەوە، دووەم: نە پارەم لەم حزبە دەستدەكەوێت تاوەكو بڵێم ئەگەر چومەدەرەوە ئیتر موخەسەسات‌و نەسریە‌و بەنزین‌و حیمایەكانم نامێنێ. درەو میدیا: بەڵام خەڵكانێك هەن دەڵێن شاسوار عەبدولواحید ئەم پرۆژە سیاسییەی بۆ پارێزگاریكردنە لە پرۆژە ئابورییەكانی، ئێستا لەدوای دروستكردنی جوڵانەوەی نەوەی نوێ بە راشكاوی بەخەڵك بڵێ تۆ بزنسمانیت یان سیاسەتمەدار ؟ شاسوار عەبدولواحید: من حەز ئەكەم خەڵك بە ویژدانەوە وەڵامی ئەم پرسیارەی من بدەنەوە، ئەگەر وانییە با بڵێن وانییە، چ كۆمپانیایەك هەیە پێویستی بەوە هەبێت حزبی سیاسی بۆ دروست بكەی، با من هەمویت بۆ بژمێرم، هەموو دەوڵەمەندەكانی كوردستان ئێوەی بەشی هەرە زۆرییان دەناسن با من لێرەوە ناویانن نەهێنم، لە سلێمانی چەند دەوڵەمەند هەیە، هەموتان دەیانناسن، ئایا ئەم دەوڵەمەندانە حزبی سیاسییان دروستكردووە، نەخێر، لەمنیش دەوڵەمەنترن، بۆچی لەمن دەوڵەمەنترن، لەبەرئەوەی لەگەڵ یەكێتی‌و پارتیدا رێكدەكەون، چ پێویستان بەوەیە حزبی سیاسی دروستبكەن، لە كوردستان سەرو 10 كەسمان هەیە كە نزیكەی سەرو ملیار دۆلاریان هەیە، كە زۆر زۆر لەمن دەوڵەمەنترن، ئەمانە چۆن سەروەتەكەیان دەپارێزن، پاراستن زۆر زۆر ئاسانە، قسەمەكە، مەیەرە سەر تەلەفزیۆن، كەناڵ دامەنێ، شەراكەت بكە‌و شتێك پارەیان بدەرێ ئەیپارێزی، چ پێویستت بەوەیە جنێوت پێبدەن، لەگەڵ رێزمدا ئەمە بێویژدانییە، جگە لەوەش ئێمە هەرچی نمونەی باشمان هەیە لەم وڵاتە بەدەستی خۆمان سوكی ئەكەین، یەعنی مەعقولە بزنسمانێك تەلەفزیۆن بۆ خەڵك دابنێ بۆ ئەوەی دیفاعیان لێ بكات، حزبێكی سیاسی دابنێت بۆ ئەوەی ژیانی خەڵك بگۆڕێت، پارەی خۆی سەرف بكات، بڵێن وەڵا ئەمە بۆ پاراستنی سەروەتەكەیەتی، بۆ من بێعەقڵم نازانم سەروەتەكەم چۆن بپارێزم، بۆ من نازانم ئەگەر كۆمپانیات هەبێ ‌و لەگەڵ یەكێتی‌و پارتی شەراكەت بكەیت‌و تۆزێك پارەیان بدەیتێ‌و موجامەلەیان بكەی ئیتر كەس كێشەی نییە لەگەڵت، بۆ من نازانم باسی سیاسەت مەكە ئیتر یەكێتی‌و پارتی كێشەی نییە لەگەڵتدا، ئەمە چ ویژدانێكە. درەو میدیا: ئێستا تۆ خوت بە بزنسمان دەزانیت یان سیاسەتمەدار؟ شاسوار عەبدولواحید: من پێموایە سیاسەت ئەوەندە ناشیرین كراوە پیاو رووی نایەت بڵێ سیاسەتمەدارم، حزبیش ئەوەندە ناشیرین كراوە رووم نایە بڵێم نەوەی نوێ حزبە، من پێموایە خزمەتكاری خەڵكم، پێموایە دەبێت شتێكی جیاواز دروستبكەین، هەر موستەڵەحەكەی تائێستا لەرووم نەهاتووە بڵێم سیاسی یان حزب، ئەو رۆژەش نمونەیەكم هێنایەوە پەرژینێكی قایم بێت لەڕووی جەنابتان‌و خوێنەران، جارێكی تر دەیڵێمەوە: حزب دەبێت وەكو جوتەپێڵاو سەیری بكەی، خزمەتی كردیت بەكاریبهێنە، خزمەتی نەكردی رێك فڕێی بدە‌و جوتێكی تازە بكڕە، من پێموایە ئێستا خەڵك دەتوانن من وەكو ئەداتێك بەكاربهێننن بۆ خزمەتكردنی خۆیان بۆ دروستكردنی فشار لەسەر یەكێتی‌و پارتی، بۆئەوەی ئەگەر شتێك لە عەقڵی ئابوری‌و عەقڵی ئیداریمان هەبێت لەم وڵاتەی خۆماندا سەرفی بكەین‌و حەیاتی خەڵك خۆش بكەین، من هاتووم ئەمەوێت ئەو شتە پارەیەی كە دەستمكەوتووە لەگەڵ ئەم ئیمكانیەتەی كە هەمە لە وڵاتەكەی خۆمدا سەرفی بكەم، جا ئێستا ئێوە پێی دەزانن، خەڵكی تر 10 ساڵی تر پێی دەزانێ، 50 ساڵی تر پێی دەزانێ، من بۆ ویژدانی خۆمی دەكەم، گرنگ نییە، من پێموایە، ئەوەی راست بێت، راستی لە كۆتایدا دەردەكەوێ، ئەوەی ساختەچی‌و درۆزنیش بێت، لە كۆتایدا ساڵێكی تر دوو ساڵی تر هەر دەردەكەوێت، من شتێك بۆ مێژوو دەكەم كە بمێنێتەوە، ئەم تۆمارە دەنگییەی ئێمەش بۆ داهاتوو دەمێنێتەوە، بەس هیوادارم كە مردم یان لەژیاندا نەمان ئەوكاتە نەڵێن وەڵا شاسوار راست دەكات، هیوادارم ئێستا خەڵك تەقیمێك بۆ ئەم قسانەی من بكات، بزانن من راست دەكەم یان نا. درەو میدیا: لەدوای پرۆسەی ریفراندۆمەوە جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌و میدیاكانی نزیك لە ئێوە بەردەوام وای نیشان دەدەن كە پێشبینییەكانی شاسوار عەبدولواحید راست دەردەچن، ئێوە پێشبینیتان بۆ چوار ساڵی داهاتووی حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستان چۆنە ؟ شاسوار عەبدولواحید: من پێموایە لە چوار ساڵی داهاتوودا شتێكی ئەوتۆ ناگۆڕێت، لەبەرئەوەی تۆ لە كۆتایدا لەبیرت نەچێ یەكێتی‌و پارتی لەسەر حوكمن، مەگەر ئەوەی ئێمە بتوانین متمانەیەكی خەڵك بەدەستبهێنین‌و فشارێكی گەورە دروستبكەین، یان هەندێك وەزعی ئیقلیمی‌و نێودەوڵەتی بێتەپێشەوە، بەڵام ئەوەی كە گرنگە‌و دەگۆڕێت، ئەوەیە كە ئێمە لە چوار ساڵی داهاتوودا دەتوانین هێزێكی سیاسی نوێی جیاواز بهێنینە مەیدانەكەوە بەپشتوانی خەڵك بە پشتیوانییەكی زیاتر خەڵك كە دوو شت بكات، یەكەم: ببێتە بەدیل بۆ دەسەڵاتی یەكێتی‌و پارتی بۆ دوای چوار ساڵ، هیوادارم خەڵك لەم قسەیەی من ساردنەبێتەوە، من بەلامەوە گرنگ نییە، چوار ساڵی تر هەشت ساڵی تریش ئەم وڵاتەمان بگۆڕێت زۆر زۆر باشە، بیر لە منداڵەكانتان بكەنەوە، ئێمە ئەگەر 10 ساڵ پێش ئێستا یەكێك هەوڵیبدایە وڵاتەكەمان بگۆڕێت، ئێستا ژیانمان زۆر خۆشتر دەبوو، ئەوروپا‌و زۆرێك لەو وڵاتە پێشكەوتووانە بە 100 ساڵ بە 200 ساڵ گۆڕاون، هەموو جارێك بەریتانییەكان پێم دەڵێن ئێمە بە 800 ساڵ ئەم دیموكراسییەی ئێستامان هەیە، بۆیە ئەم هێزە سیاسییەی كە ئێمە باسی دەكەین كە من هیوام پێیەتی لەماوەی چوار ساڵی داهاتوودا، دووشت دەگۆڕێت، یەكەم: دەمانەوێت وەكو هێزێكی بەدیل بۆ یەكێتی‌و پارتی كە لەداهاتوودا پشتی پێ ببەسرێت، دووەم: فشارێكی وا لەسەر یەكێتی‌و پارتی‌و دەسەڵات دروستبكەین كە لانی كەم بتوانێت وەكو رابردوو هێندە بێمنەت نەبێ كە بەهەموو شێوەیەك غەدر لە خەڵك بكەن، وابكەین تۆزێك وەزعی خەڵك باشتر بكەین‌و فشارێك دروستبكەین وەزعی خەڵكك باشتر ببێت. درەو میدیا: پێتوانییە لە چوار ساڵی داهاتوودا لەڕووی ئابورییەوە دۆخی خەڵك باشتر دەبێت؟ شاسوار عەبدولواحید: بەڵێ، ئێستەش تۆزێك باشتر بووە، ئەم شەش مانگەی كۆتایی باشتربووە لەچاو ساڵێك دوو ساڵ لەمەوپێشدا، من پێموایە هاوڵاتیان بە تەنیا كێشەی موچەیان نییە، چونكە كێشەی موچە دروستكراوە، خەڵك كێشە كۆنەكانیان هەرماوە، بەڵام ئێستا دۆخی خەڵكیان واخراپكردووە كە ئێمە ئاوات بخوازین بەس كێشەی موچە چارەسەر بكرێت، ئیتر كێشەمان نییە، من پێموایە بەچاكبونەوەی مووچەش خەڵك هەر كێشەی هەیە، ئەزانی هیچ شتێك بەقەد ئەوە ناخۆش نییە ئینسان كەرامەتی پارێزراو نەبێت، تۆ لەناو هەولێردا ئێستا دیقەتی بدە ئەكرێت لە هەر ساتێكدا هەموو هاوڵاتییەكی هەولێر خوانەخواستە ئیهانە بكرێت لەلایەن بنەماڵەیەكەوە، لەلایەن دەزگای ئەمنییەوە، هەولێریان كردووە بە سجن، لەناو سلێمانیدا پەنجا ئاغا‌و كوێخامان بۆ قوتبوەتەوە، لێرە بنەماڵە پەنجا سەری هەیە‌و كەس نازانێ لەگەڵ كێدا تەعامول بكات‌و كەس نازانێ كێ گەورەیە، خەڵك دەچەوسێننەوە‌و خەڵك هەست بە زوڵم دەكات، خەڵك سەیر دەكات مامۆستایەكی باشی زانكۆیە‌و ئەوەی لە تەنیشتیەوەیە هیچ نازانێ بەڵام لەبەرئەوەی كە حزبییە ئەو دەچێتە پێشەوە، خەڵك سەیر دەكات رۆژنامەنوسێكی باشە قەدری ناگیرێت، بەڵام رۆژنامەنوسێكی زۆر زۆر خراپ، پەرژینێكی قایم بێت لەڕووی جەنابتان‌و خوێنەران، چڵكاوخۆرێك مانگ هەیە دەفتەرێكی دەدەنێ لەبەرئەوەی ماستاو بۆ فڵانە حزب دەكات، خەڵك سەیر دەكات مامۆستایەكی ئاینی بەڕێز لەبەرئەوەی پێگەیەكی هەیە‌و كەسایەتی خۆی نەفرۆشتووە ئەیچەوسێننەوە، بەڵام پیاوێكی ئاینی تر كە بووە بە كادرێكی حزبی معاشی زیاترە، ئەم زوڵم‌و چەوسانەوە‌و جیاوازییە لە هەموو سێكتەرەكاندا، لەناو دكتۆرەكان، لەناو گەنجەكانماندا كە ئێستا خوێندن‌و هەلی كاریان نییە، من پێموایە ئەم كێشانە لەماوەی ئەم چوار ساڵەدا بە یەكێتی‌و پارتی چارەسەر نابێت، لەبەرئەوەی بنەماڵەی تاڵەبانی‌و بارزانی لەسەر یەك بنەما دەتوانن بمێننەوە كە هەندێك خەڵك وەلائی بۆ ئەوان هەبێت، كە ئەم وەلائە هەبوو جیاوازی ئەبێت، كە جیاوازی هەبوو زۆرینەی خەڵك ناڕازی دەبێت، تۆ تەسەور بكە ئێستا یەكێتی موبایلێك بۆ كەسێك بكڕێت‌و بە هەدیە بیداتێ، سەد كەسی تر عاجز دەبن‌و دەڵێن من چیم لەو كەمترە، بۆچی وا بۆ ئەو دەكەی، ئەرزەیەك بدات بەهەمان شێوە، كەسێك تەعین بكات، سەدان‌و هەزاران كەسی تر هەن كە لەو شایستەترن كە تەعین ناكرێن، پارتی بەهەمان شێوە، بۆیە كێشەكە بەو شتە شەخسییانە چارەسەر نابێت، من پێموایە نەهێشتنی زوڵم‌و جیاوازییەكە بە دورخستنەوەی ئەم دوو حزبە دەبێت لە دەسەڵات.  

(درەو میدیا): ئەمڕۆ وەفدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان سەردانی شاری سلێمانی كرد‌و لەبارەی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەوە. شۆرش حاجی ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان یەكێك لەو كەسانە بوو كە ئەمڕۆ لە گردی زەرگەتە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری كۆبونەوەی وەفدی پارتی‌و گۆڕانی كرد، لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییەدا وەڵامی چەند پرسیارێكی (درەو میدیا) دەداتەوە. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: وەفدی پارتی لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت چ مەسجێكی بۆ ئێوە هەبوو؟ شۆڕش حاجی: ئەوەی من تێگەیشتم، پارتی هاتبوون زۆر بە راشكاوانە‌و راستەوخۆ نیەت‌و ویستی خۆیانیان بۆ دەربڕین، كە ئەوان دەیانەوێت ئێمە بەشداربین لە حكومەتی ئایندەی هەرێمی كوردستان،  درەو میدیا: واتە ئەوان هاتنیان بۆ ئەوە بوو داوا لە ئێوە بكەن بەشداری كابینەی نوێ حكومەت بكەن ؟ شورش حاجی: بەڵێ درەو میدیا: ئێوە لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا تێگەیشتن پارتی دەیەوێت حكومەتی داهاتوو چ جۆرە حكومەتێك بێت ؟ شۆڕش حاجی: ئەوەی برایانی پارتی وتیان، ئەوەبوو كە ئەوان دەیانەوێت ئەگەر ئێمە بڕیاری چونە حكومەت بدەین، ئەوان خۆیان وتیان دەمانەوێت ئێوە كە هاتن بەشداری حكومەت بكەن، شەریكی راستەقینە بن لە دەسەڵات. درەو میدیا: واتە سەردانی وەفدی پارتی بۆ ئەوەبوو تێڕوانینی ئێوە بزانێت ؟ شۆڕش حاجی: بەڵێ درەو میدیا: ئێوە دەستانكردووە بە دانوستان لەبارەی بەشداریكردن لە كابینەی نوێی حكومەت، ئەگەر بڕیاری بەشداریتان نەداوە، چۆن دەچنە ناو دانوستانەوە ؟ شۆڕش حاجی: نەخێر ئێمە دانوستانمان نەكردووە، ئێمە پێشوازیمان لە وەفدی پارتی كردووە‌و گوێمان لە بۆچونی پارتی گرتووە، ئێمەش باری سەرەنجی خۆمان لەسەر قسەكانی ئەوان بۆ باسكردوون‌و پێشمانوتوون‌و دەشیڵێین بڕیاری كۆتایی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ بەشداریكردن لە حكومەت یان بوون بە ئۆپۆزسیۆن، لای جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕانە، بەوانیشمان وتووە كە ئێمە بەرنامەی سیاسی خۆمانمان هەیە، پرەنسیپمان هەیە كە بڕوامان پێیەتی‌و لەبەرژەوەندی خەڵكی كوردستانە‌و ئێمە پابەندین بەو پرەنسیپ‌و بەرنامانەی خۆمانەوە، چ لە حكومەت بین یان لە ئۆپۆزسیۆن ئێمە دەمانەوێت ئەو بەرنامانەمان جێبەجێ بكەین. درەو میدیا: ئەگەر بڕیارتاندا بەشداری لە كابینەی نوێی حكومەت بكەن، میكانیزمی پڕكردنەوەی پۆستەكان لەناوخۆی بزوتنەوەی گۆڕان چۆن دەبێت ؟ شۆڕش حاجی: جڤاتی نیشتمانی ئەو پرسە یەكلادەكاتەوە، هێشتا ئێمە بڕیارمان لەسەر ئەو وردەكارییانە نەداوە، بەڵام ئێمە ئەزموون لە رابردوو وەردەگرین‌و بەدڵنیاییەوە ئەو هەڵانەی كە لە رابردوو كردومانە لە دیاریكردنی كەسەكان بۆ پۆستەكان، بۆ ئایندە عیبرەتی لێوەردەگرین. درەو میدیا: پێشتر میدیاكەتان باسی لەوەكرد كە یەكێتی دەیەوێت رێگری بكات لە بەشداریكردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت، وەفدی پارتی لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا هیچ پەیامێكی یەكێتییان بە ئێوە گەیاند ؟ شۆڕش حاجی: نەخێر، پارتی هاتبوو بۆچونی خۆی بڵێ‌و بۆچونی هیچ لایەنێكی تری بە ئێمە نەوتووە. درەو میدیا: وەكو سەرەتایەك بۆ دانوستانەكان، بۆچونەكانی وەفدی پارتی بۆ ئێوە ئاسایی بوون، هیچ بابەتێك باسكراوە كە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان هەستیار بێت ؟ شۆڕش حاجی: ئەوان هاتوون بۆچونی خۆیان بۆ ئێمە باسكردووە‌و ئێمەش بۆچونی خۆمان پێوون، كە چۆن چارەسەری كێشەكانی خەڵك‌و بەهێزكردنی هەرێمی كوردستان‌و سەروەری یاسا‌و بەنیشتمانكردنی دامەزراوەكان‌و شەراكەت بكەین لە ئایندەدا.  

چاوپێكەوتنی: ئاراس فەتاح... ئاراس فەتاح نوسەر و ڕوناكبیری كورد لەوەڵامی پرسیارێكی "درەومیدیا"دا، هۆكارەكانی شكستی ئۆپۆزسیۆن و بایكۆتی سندوقەكانی هەڵبژاردن لەلایەن ڕێژەیەكی بەرچاوی هاوڵاتیان شیدەكاتەوە، لەبەر ڕۆشنایی دەركەوتنی ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان.  دەتوانین بڵێین دوو تێڕوانین لەدوای دەرکەوتنی ئەنجامە بەراییەکانی ھەڵبژاردن ھەڵەن و لە داھاتوشدا پێویستە خوێندنەوەی عەقڵانیی نوێ بۆ قۆناغی دوای شکستی خەباتی پەرلەمانیی و مەدەنیی بکرێت. یەکەمیان ئەو بۆچوونەیە کە کۆمەڵگای ئێمە بە کۆمەڵگایەکی گەمژە و مەترسییدار دەزانێت، چونکە ڕای وایە سەرەڕای ھەموو بەدکاریی و ستەمگەریی ئەم دوو ھێزە سوڵتانییە، خەڵک ھەر دەنگ بە پارتیی ویەکێتی دەدەن. دووھەمیشیان بانگەشەکردن بوو بۆ بایکۆتکردن و وابزانیت کە بە بایکۆتی فەردیی دەتوانیت گۆڕانکاریی سیاسیی دروستبکەیت. بۆچوونی یەکەمیان لەبەر زیاد لە ھۆکارێک راست نییە، چونکە یەکێک لەو ھۆکارە سەرەکییانەی وادەکات پارتی و یەکێتی ھەمیشەبراوەی ھەڵبژاردنەکان بن، دروستکردنی ئەو مۆدێلەیە لە سیستەمی سوڵتانی کە ئەمڕۆ لە زانستە سیاسییەکاندا بە ڕژێمی دەسەڵاتگەریی ئینتیخابیی”Electoral Authoritarianism“ ناودێڕدەکرێت. واتە مۆدێلێک لە رژێمی دەسەڵاتگەرایی کە شانازیی بە بوونی ھەڵبژاردنەوە دەکات و خۆی وەک وڵاتێکی دیموکراسیی و فرەحیزبیی و دەرفەتیەکسان نماییشدەکات بۆئەوەی وێنەی راستەقینەی خۆی پێ ئارایشتبکات، بەڵام لە جەوھەردا خاوەنی ئۆپۆزیسیۆنێکی چەپێنراو و لاواز و بێھێزە. ئەم مۆدێلە تەنھا لە کوردستاندا بوونی نییە و لەداھێنانی پارتی و یەکێتییش نییە، بەڵکو ساڵانێکی درێژە بووە بە مۆدێلێکی مەترسییدار وەک لە ئەزموونی دەسەڵاتگەرایی ئینتیخابیی لە روسیای پوتین و زۆرینەی وڵاتانی پۆست کۆمۆنیست و پۆست کۆلۆنیالی ئەفریقا و ئاسیا و لە ئەمریکای لاتینیشدا دەیبینین.  ئاراس فەتاح: تۆ کە بەرپرسیارێتی ئۆپۆزیسۆنبوونت ھەڵبژارد، دەبێت خەونی سیاسیی و کۆمەڵایەتی وئابووریی گەورەت بۆ ئاییندەی کۆمەڵگاکەت ھەبێت، نەک دڵت بەوە خۆش بێت لە ھێزێکی گەورەی نیشتیمانییەوە ببیت بە ھێزێک کە تەنھا لە نێوەندی سلێمانیدا زۆرینەی دەنگەکان بھێنیت.   لەم سیستەمانەدا پارە و دەسەڵات و میدیا و لەشکر و ئاساییش و پۆلیس ھەمووی لەژێر دەستی حیزبی دەسەڵاتدار دان لەکاتی ھەڵبژاردنیشدا دەخرێنە خزمەتی حیزب و سەرۆکی قائیدەوە. بەشێوەیەکی سیستەماتییکیانەش پێش ھەڵبژاردن و لە سەعاتی کۆتایی پرۆسەی جیاکردنەوەی دەنگەکاندا ئامادەسازییکراوە کە لەرێگای فشار و ترساندن و ساختەکارییەکی رێکخراوانەوە ھەموو دەرئەنجامەکان قڵپبکرێنەوە بۆئەوەی حیزب و سەرۆکە دەسەڵاتدارەکان براوەی یەکەم بن.  لە ھەرێمی کوردستانیشدا سەرەڕای ئەوەی  لە پرۆسەی ھەڵبژاردندا دەرگیریی ھەمان مۆدێلی دەسەڵاتدارێتیی و پراکتیکی سیاسیی دەبینەوە، کێشەی ئۆپۆزیسیۆنێکیشمان ھەیە کە لەلایەک بەدەست دەیان گرفتی ناوخۆیی خۆی موبتەلابووە وەکو لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا دەیبینین و لەلایەکی ترەوە بەدەست شکستی دروستکردنی پڕۆژەیەکی سیاسیی نیشتیمانیی ھاوبەش و نەبوونی متمانە بەیەکتریی دەناڵێنێت. سەرەڕای ئەو ھەموو شکستە سیاسیی و ئابووریی و نیشتیمانییەی دەسەڵات لە ساڵانی رابردوو بەگشتیی و لە دوای ریفراندۆمیشەوە بەتایبەت، ئەم ئۆپۆزیسیۆنەی ھەرێم لەبەر گرفتی ناوخۆیی و بێمتمانەیی لەنێوانیاندا و نێرجسییەتێکی سیاسیی کوشندە، ھێندە لاواز و پەرتەوازە و بێئیرادە بوو، نەیتوانی مۆدێڵێکی نوێی خەباتی پەرلەمانیی بەرھەمبھێنێت کە بتوانێت ببێت بە ئەلتەرناتیڤ بۆ دەسەڵات و متمانەی دەنگدەر بگەڕێنێتەوە و ھیوایەکی نوێی بۆ بەرھەمبھێنێت، بۆئەوەی بایکۆتی ھەڵبژاردن نەکات. کێشەیەکی سەرەکیی تری ئەم ئۆپۆزیسیۆنە و بزوتنەوەی گۆڕانیش بەتایبەت ئەوەیە کە تاوەکو ئەمڕۆ ھەمیشە وەکو قەدەرکی سیاسیی مامەڵەی لەگەڵ بێڕێزییکردن لە دەنگدەرەکانی و ساختەکاریی و دۆڕانی خۆی لە ھەڵبژاردندا کردووە.  ئاراس فەتاح: ھەڵەی تێڕوانینی دووھەمی دوای ئەم ھەڵبژاردنە پرسی بایکۆتکردنە. کردەی بایکۆتکردن کاتێک مانا و ھێزێکی دەبێت کە ببێت بە پرۆژەیەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی ھەموو ھێزە رەخنەییەکانی دەرەوەی دەسەڵات، نەک پرۆژەی فەردییانەی دەنگدەری ناڕازیی و دڵشکاو و متمانەنەبوو بە ھەموو ھێزەکان. بزوتنەوەی گۆڕان وەکو گەورەترین ھێزی ئۆپۆزیسیۆن، لەدوای مردنی نەوشیروان مستەفاوە گرفتی شوناسی ھەیە، لەنێوان رادیکاڵییەتی گوتارەکانی و ئیفلیجیی و پراکماتیزمی سەرکردایەتییەکەی گیری خواردووە. لەمڕۆدا ھێزێک لەناو ئەم بزوتنەوەیەدایە کە لەبری ئەوەی درێژە بە سیاسەتی رادیکاڵی بزوتنەوەکە بدات و گوتار و نەخشەرێگای نوێ بۆ خەباتی سیاسیی و مەدەنیی دابڕێژێت، کەچی دەستکاریی رادیکالی رێکخراوەیی ئەم بزوتنەوەیە کردووە و تەنھا لەسەر گوتارە کۆنەکانی خۆی کڕکەوتووە و لەسەر خۆشەویستیی بۆ سەرۆکە کاریزمییە کۆچکردووەکەی دەژیی. ئەم ھێزە ماوەیەکی درێژە سیستەماتیکییانە کار لەسەر تەوریسکردن و بەکۆمپانیاکردنی ئەم بزوتنەوەیە دەکات و رازییە بە بچوکبوونەوەی ئەم بزوتنەوە سیاسییە گەورەیەی کۆمەڵگای ئێمە بەرامبەر بە وەچنگخستنی چەند کورسییەکی پەرلەمان. بزوتنەوەی گۆڕان لەمڕۆدا کڕکەوتووە لەسەر گوتارە کۆنەکانی و ھیچ پڕۆژە و خەونێکی سیاسیی گەورەی نەماوە کە گرنگترینیان دامەزراندنی حکومەتی ھاوڵاتیی و دەستکارییکردنی پەیوەندییەکانی دەسەڵات و گۆڕینی نەخشی سیاسیی و باڵانسی ھێز و شکستھێنان بوو بە پڕۆژەی تەوریسی سیاسیی لەناو ئەو سیستەمە سوڵتانییەی کە لە ھەرێمدا دروستکراوە. ئەم کڕکەوتنەش رێک دووبارەکردنەوەی ھەمان ئەزموونی شەرعییەتی شۆڕشگێڕانەیە کە دەسەڵات ساڵانێکە کاری لەسەر دەکات و تەنھا بە گوتارە کۆنەکانی خۆی دەژیی و وایدەزانی تا ئەبەد جەماوەرەکەی بۆی دڵسۆز دەبێت. تۆ کە بەرپرسیارێتی ئۆپۆزیسۆنبوونت ھەڵبژارد، دەبێت خەونی سیاسیی و کۆمەڵایەتی وئابووریی گەورەت بۆ ئاییندەی کۆمەڵگاکەت ھەبێت، نەک دڵت بەوە خۆش بێت لە ھێزێکی گەورەی نیشتیمانییەوە ببیت بە ھێزێک کە تەنھا لە نێوەندی سلێمانیدا زۆرینەی دەنگەکان بھێنیت. فاکت ئەوەیە کە سەرکردەکانی پێپشەوەو پشتەوەی ئەم بزوتنەوەیە لە قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفاوە نەیانتوانی لە گرنگیی ئەم بزوتنەوەیە بۆ کۆمەڵگای ئێمە تێبگەن و گەشە بەو بەرنامە سیاسییە گرنگەی بدەن و وەڵامی عەقلانیی و رادیکالیشیان بۆ پێشھاتە نوێکان پێبێت و دوبارە ببنەوە بە ھێزی رووداودروستکەر لەبری ئەوەی دوای رووداوەکان بکەون. بزوتنەوەی گۆڕان سەرەڕای ئەوەی کە لە ھەردوو ئەزموونی حکومەتی ھەولێر و خەباتی پەرلەمانیی شکستی ھێناو نەیتوانی لە پرۆسەی سیاسیی بکشێتەوە و بیکات بە سەرمایەیەکی سیاسیی بۆ خۆی، لە ئەزموونی حکومەتی خۆجییەکەشی لە پارێزگای سلێمانیدا سەرکەوتوو نەبوو و نەیتوانی ھیچ مۆدێلێکی نوێ لە عەقڵییەتی حوکمڕانیی و سیاسەتی رۆشنبیریی و ئیداریی و شارسازییدا بە دەنگدەرانی پێشکەش بکات کە جیاوازبێت لە سەردەمی یەکێتی. خاڵێکی تر کە ھێز و توانای لەم بزوتنەوەیە بڕی و دڵەڕاوکێی لای خۆبەخشان و لایەنگرانی دروستکرد بریتییە بوو لە خەمساردیی و ئامادەنەبوونی سەرانی نوێی ئەم بزوتنەوەیە لەوەی نە پێش ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی بەغدا و نە دوای ھەڵبژاردنەکانیش کێشە ناوخۆییەکانیان جەریئانە و شەفافانە چارەسەربکەن و ئەو تەمومژییە لەسەر شوناسی بزوتنەوەکە و پرۆسەی تەوریسیی سیاسیی و لاببەن و کۆتایی بە ململانێی گروپییانەی ناوخۆیی خۆیان بھێنن و بە گوتاری نوێ و پلانی نوێوە بیر لە پرۆسەی سیاسیی دوای ریفراندۆم و قۆناغی دوای کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا بکەنەوە. ئیفلیجییەکی تری قۆناغی پێش ھەڵبژاردنیش بریتیی بووە لەوەی کە ئەم بزوتنەوەیە نەیتوانی پڕۆژەیەکی نیشتیمانیی ئەلتەرناتیڤ لەگەڵ ھێزەکانی تردا گەڵاڵەبکات بۆئەوەی ھەرێمی کوردستان لەم چەقبەستییە سیاسییە رزگاربکات و لەناو ھاوکێشە سیاسییە ناوخۆیی و ئیقلیمییەکاندا حیسابیان بۆبکرێت. ئەم دەرگیربوونە بە پرسی وونبونی شوناس و کێشە ناوخۆییەکان و خراپی ئەزموونی حوکمڕانیی خۆجێیی و نەخوێندنەوەی عەقلانیی و بێڕوئیاییەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ئێستا و داھاتووی ھەرێم و چەندین ھۆکاری تریش وایانکرد ئەم بزوتنەوە خۆبەخشە سەرتاسەرییە بخزێتە ناو پرۆسەیەکی مەترسیداری لوکالیبوونەوە و ژمارەیەکی بەرچاوی کەسانی دڵسۆزی خۆی لێی دووربکەونەوە و لەلایەن ژمارەیەکی زۆری چالاکوان و رۆژنامەنووسان و نووسەرانیشەوە کە بە تەنگ پرۆسەی دیموکراسییەوەن، بەچاوێکی رەخنەییانەوە لێی بڕوانن و لەکۆتاییشدا دەنگدەرە ناڕازییەکانی لە ھەڵبژاردندا سزای توندی بدەن و بیھێننەوە سەر ئەرزی ئەو واقیعەی کە لێی ھەڵدەھاتن. ئاراس فەتاح:  ئەو بایکۆتە عەوفەوییە چاوەروانکراو بوو، چونکە ھیچ یەکێک لەم ھێزانە نەیاندەتوانی بەتەنھا ببن بە ئەلتەرناتیڤ بۆ دەسەڵات و بەشداربوونیشیان بەو گوتارە کۆنانە و بەو پەرتەوازەییە لە ھەڵبژاردن و خۆنماییشکردن و خۆپێناسەکردنی ھەریەکەیان بە تاقانەی ساسیی، جگە لە پارچەبوون و لاوازبوونی یەکتر ھیچ بەرھەمێکی سیاسیی تری بۆ نەچنینەوە. ھەڵەی تێڕوانینی دووھەمی دوای ئەم ھەڵبژاردنە پرسی بایکۆتکردنە. کردەی بایکۆتکردن کاتێک مانا و ھێزێکی دەبێت کە ببێت بە پرۆژەیەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی ھەموو ھێزە رەخنەییەکانی دەرەوەی دەسەڵات، نەک پرۆژەی فەردییانەی دەنگدەری ناڕازیی و دڵشکاو و متمانەنەبوو بە ھەموو ھێزەکان. بێگومان ئەم بایکۆتکردنە بەرفراوانەی دەنگدەران ئیندێکسێکە نەک تەنھا بۆ بێمتمانەییان بە ھەڵبژاردن و بە ئەزموونی دەسەڵاتدارێتی سوڵتانی پارتی و یەکێتی، بەڵکو وەڵامێکی توندیشە بۆ خودی ھێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانیش کە جگە لە کۆپییکردنی گوتارەکانی یەکتر و ڕاوکردن و خواردنی دەنگی یەکتر، شتێکی تریان پێشکەش بە دەنگدەرانی ناڕازیی لە ھەرێمدا نەکرد. ئاراس فەتاح: ئەم مۆدێلەی ئۆپۆزیسیۆن لە ھەرێمی کوردستاندا لەوە کەوتووە ببێت بە کەرەسەیەک بۆ گۆڕانکاریی، بەڵکو خەریکە ببێت بە رێگرێک لە گۆڕانکاریی.     بەکورتی، ناڵاندنی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی بەم ھەموو گرفتە ناوخۆییانە و مانەوەی بەو پەرتەوازەیی و لاوازییەی کە بینیمان و بەشداربوونی لە ھەڵبژاردنێکدا کە تەزویرکردنێکی گشتگیر یەکێک لە میکانیزمە ھەرە سەرەکییەکانی پێکدەھێنێت و نەبوونی ھیچ پلانێکی بەرگرییکردن لە دەنگی دەنگدەرانی لە رابروو و ئێستاشدا، یەک مانا و یەک وەزیفەی سیاسیی ھەیە، ئەویش نماییشکردنی ئەم ئۆپۆزیسیۆنەیە وەکو دۆڕاوێکی مسۆگەر لە ھەموو ھەڵبژاردنێکدا کە لە ھەرێمی کوردستاندا پیادەدەکرێت. نەبوونی ئایدیای نوێ و گوتاری نوێ و میکانیزمی نوێ و کارنەکردن لەسەر دروستکردنی سیستەمی بەرگریی لە دەنگی ھاوڵاتیان و پرۆسەی دیموکراسیی، چ لە ئەزموونی ھەڵبژاردنەکانی پێشوو و چ لە ئەزموونی ئەم ھەڵبژاردنەدا ئەو راستییەمان بۆ دەردەخەن کە ئەم مۆدێلەی ئۆپۆزیسیۆن لە ھەرێمی کوردستاندا لەوە کەوتووە ببێت بە کەرەسەیەک بۆ گۆڕانکاریی، بەڵکو خەریکە ببێت بە رێگرێک لە گۆڕانکاریی. بۆیە بە بۆچوونی من ئەو بایکۆتە عەوفەوییە چاوەروانکراو بوو، چونکە ھیچ یەکێک لەم ھێزانە نەیاندەتوانی بەتەنھا ببن بە ئەلتەرناتیڤ بۆ دەسەڵات و بەشداربوونیشیان بەو گوتارە کۆنانە و بەو پەرتەوازەییە لە ھەڵبژاردن و خۆنماییشکردن و خۆپێناسەکردنی ھەریەکەیان بە تاقانەی ساسیی، جگە لە پارچەبوون و لاوازبوونی یەکتر ھیچ بەرھەمێکی سیاسیی تری بۆ نەچنینەوە. ھەر ئەم دۆخە نوێیەش وادەکات لەداھاتوودا پێویستمان بە بیرکردنەوەی رەخنەیی و جیدیی و قووڵتر بێت لە قۆناغی شکستی خەباتی پەرلەمانیی و وونبوونی رۆڵ و شکستی کاوێژکردنی گوتاری ئۆپۆزیسیۆنی تەقلیدیی.  

( درەو میدیا):  لە وەڵامی پرسیاری چوارەمی  دامەزراوەی "درەومیدیا" و لە زنجیرە چاوپێكەوتنەكەی كە لەگەڵ  نوسەر و ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە ، ئاماژە بەوە دەكات" لەئێستادا کەرەستە خاوەکانی ئەو پرۆژەی گۆڕانکارییە تەنھا بە دابڕاویی و بەبێ چوارچێوەیەکی گشتیی ھەن و ئامادەن، ئەمەش گۆڕان و دەسکاریکردنی دۆخەکەی زۆر زیاتر زەحمەتتر و قورستر کردوە."  مەریوان وریا قانع دەڵێت كە ئێمە ئەمڕۆ لە دووڕیانێکی مێژووییداین:" یان ئەوەتە لە ژێر  سایەی حوکمڕانانی ئەمڕۆ و منداڵەکانیان و دەسەڵاتە سوڵتانییەکەیاندا لەناودەچین و دەپوکێینەوە، یان ئەوەتە لەڕێگای گۆڕینی ئەو واقیعەوە بە واقیعێک بەلانیەکەمی دادپەروەریی کۆمەڵایەتییەوە، تێزە مارکسییەکە، و بەلانیکەمی ڕێز و ئازادیی و سەربەخۆیی تاکەکەسییەوە، تێزە لیبرالیەکە، خۆمان لە ناوچوون و پوکانەوە دەپارێزین" پرسیاری چوارەم:  درەو میدیا: ئەكرێت لەم قۆناغەی ئێستادا ھێزێکی سیاسی لە كوردستان بدۆزینەوە بەفیعلی گوزراشت لەخەم و خەونەكانی خەڵک بكات یان ئەوانیش لەگەڵ دەسەڵاتدارەکان كەوتونەتە دۆڵێک و، خەڵکیان بەتەنیا بەجێھێشتوە؟ مەریوان وریا قانع: بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە با سەرەتا بپرسین ئایا ”خەم“ و ”خەونەکان“ی خەڵک و كۆمەڵگای ئێمە چین و کامانەن؟ ئایا ئەو ئەرک و پێداویستییانە چین کە کۆمەڵگایەکی وەک کۆمەڵگای ئێمە پێویستیی پێیەتی؟ من پازدە ساڵێک لەمەوبەر لە وەڵامی پرسیارێکی لەو بابەتەدا باسم لەوە کرد کە کۆمەڵگای ئێمە پێویستیی بەدوو جۆر خەبات ھەیە. یەکەمیان ”خەباتێکی مارکسیی“انەیە بۆ دابینکردنی لانیکەمی یەکسانیی و دادپەروەریی کۆمەڵایەتیی بۆ ھەمووان، بۆ نەھێشتنی ئەو جیاوازییە مادییە ترسناکانەی لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا دروستبوون، بۆ ڕێگرتن لە وێرانبوونی چینی ناوەڕاست، بۆ کۆتاییھێنان بەم فۆرمە وێرانکەرەی نیولیبرالیزمی ئابوریی، بۆ ڕێگرتن لە ھەژارکەوتنی زیاتری ھەژاران و لە دەوڵەمەندبوونی زیاتری دەوڵەمەندان.  مەریوان وریا قانع:  ھەڵەی سیاسیی لایەنە ئۆپۆزیسیۆنەکان و سستییان و چاوەڕوانیی و ھیچنەکردنیان، تێکەڵ بە ھەستنەکردنیان بە بەرپرسیارێتی مێژوویی و گۆڕینەوەی لۆژیکی سیاسەتکردن بە پەیوەندییەکی سایکۆلۆژیی شێواو، ئەم پرۆژەی گۆڕانکارییەی تەواو لاوازکردوە. بە کورتییەکەی خەباتێکی ”مارکسیی“انە لە خەمی دروستکردنی کۆمەڵگایەکدا بێت کە نەھێڵێت بەشێوەیەکی شاقووڵییانە دابەشبێت بۆ نەدار و دارا و ھەژار و دەوڵەمەند و چەوساوە و چەوسێنەر. ئەمەش پێویستیی بە دەسکاریکردنێکی ھەمەلایەنەی سیستمە ئابورییەکە و سیستمی دابەشکردنی سەروەت و سامانی نیشتیمانیی ھەیە، پێویستی بە قرتاندنی ئەو پەیوەندییە ترسناکە ھەیە کە لەنێوان سیاسەت و ئابووریدا دروستبووە، ھەروەھا پێویستی بە بنەبڕکردنی ئەو ھەموو دزیی و تاڵانیی و گەندەڵییە کەموێنەیەیە کە لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا دروستبووە، دەسکاریکردنێکی ڕیشەیی ئەو مۆدێلی دەوڵەمەندبوون و ھەژارکەوتنەیە کە لە دوای ڕاپەڕینەوە لە دونیای ئێمەدا سەروەرکراوە. خەباتی دووھەمیان ”خەباتێکی لیبرال“انەیە لە پێناوی دەستەبەرکردن و پاراستنی ئازادییەکان و دروستکردنی تاکەکەسێکی بەرپرسیار و ڕێگەگەرتن لە فۆرمە جیاوازەکانی سوکایەتپێکردن و شکاندنی کەرامەتی مرۆڤی ئێمەدا. ئەگەر لە خەباتی یەکەمدا نان بۆ ئەو مرۆڤە دابینبکرێت، ئەوا لە دووھەمیاندا ئازادیی بۆ مەیسەردەکرێت. ئازادیی بە مانا فراوانەکەی، لە ئازادیی بیروڕا و ویژدان و سەفەر و جێگۆڕینەوە بیگرە بۆ فۆرمە جیاوازەکانی دروستکردنی کەسایەتیی و ئازادیی شێوەژیان.  پێموایە لە بینینی ئەم خەونانە و گوزارشتکردن لەم خەمانەدا کۆمەڵگای ئێمە زۆر لە کۆمەڵگاکانی دەوروبەرمان جیاواز نەبێت. بەشێوەیەکی گشتیی لە بەشێکی زۆری ئەو ناوچەیەی ئێمەدا مرۆڤ تا ئێستا بەدەست بێنانیی و بێئازادییەوە دەناڵێنێت. بێنانیی و بێئازادیەکەشی بەرھەمی شێوازێک لە حوکمڕانین کە تیایدا حوکمڕان ھەم بازاڕ و ئابووریی و ھەم دەوڵەت و دەزگاکانی حوکمڕانیان مۆنۆپۆڵکردوە و وەک موڵکی شەخسی خۆیان و منداڵەکانیان مامەڵەی دەکەن. لەناو ئەم وێنە گشتییەدا میلەتی ئێمە کۆمەڵێک کێشەی ھەیە کە لە کێشەی میلەتەکانی دراوسێمان ناچێت، یان ئەو میلەتانە بەو ڕادەیەی ئێمە ئەو کێشانەیان نەبێت. لە پێش ھەمووانیشەوە کێشەی غیابی تەواوەتی ھەموو ئەو ”چوارچێوە نیشتیمانیانە“ی کە بۆ دروستکردنی ”نەتەوە“ و ”نیشتیمان“ و ”ھاوڵاتیبوون“ پێویستن. نەتەوە و نیشتیمان و ھاوڵاتییبوون شتگەلێکی سروشتی نین بە مرۆڤ و کۆمەڵگاکان درابن، بەڵکو دروستکراوی کۆمەڵایەتیی و سیاسین و لەناو مێژوودا بەرھەمدەھێنرێن. دروستکردنی ئەو چوارچێوە گشتیی و ھاوبەشانە بۆ ئینتیما کە دانیشتوانی ھەرێمی کوردستان بە چوارچێوەی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی و دەزگایی و بیرۆکراسیی و ئەخلاقیی خۆیانی بزانن، مەسەلەی ژمارە یەکی دونیای ئێمەیە. خەڵکی کوردستان خاوەنی ھیچ چوارچێوەیەکی گشتیی و ھاوبەش نییە کە موڵکی ھەموو کۆمەڵگاکە بێت: نە چوارچێوەیەکی دەزگایی، پەروەردەیی، سەربازیی، سیاسیی، میدیایی، ئابوریی و نە لانی ھەرە کەمی ”ڕێکەوتنێکی کۆمەڵایەتیی“ش کە کۆمەڵێک حەرام و حەڵاڵی نیشتیمانی تێدابێت ھیچ ھێز و کەس و لایەنێک نەتوانێت پێشێلیان بکات. بێگومان ئەم چوارچێوانە بە گوتاریی بەخائینکردن و بە بەلاغەی توندوتیژ و بە ئینشانووسیی و بەو میدیا ئیستیفزازییانە دروستنابێت کە ڕۆژانە دابەشبوونی تازە لە کۆمەڵگای ئێمەدا دروستدەکەن. ھەروەھا بەو بێمافیی و بەو ھەستکردنە گەورەیە بە زوڵم و نایەکسانیش دروستنابێت کە ئاکاری سەرەکیی حوکمڕانییە کوردیەکەیە. بەوەش نابێت چەند خێزانێک وڵاتەکە بە موڵکی شەخسی خۆیان بزانن و ئامادەبن کێیان ویست یان بیگرن یان ڕاویبنێن یان سەرنگونبکەن و بکوژن. ئەو ھێزانەی حوکمڕانی  کۆمەڵگای ئێمەن شوناسێکی بەلاغیی و لەفزیی ساختە و تەزویرکراو بە ھەڵگرەکانیان ئەدەن، ھاوکات بۆشاییەکی گەورە لەناو ھەناوی کۆمەڵگاکەدا دروستدەکەن کە بە مەترسیی پێکدادان و بێمافکردنی بەردەوام و سوکایەتیکردنێکی ھەمەلایەن پڕیدەکەنەوە.  مەریوان وریا قانع: بێنانیی و بێئازادی بەرھەمی شێوازێک لە حوکمڕانین کە تیایدا حوکمڕان ھەم بازاڕ و ئابووریی و ھەم دەوڵەت و دەزگاکانی حوکمڕانیان مۆنۆپۆڵکردوە و وەک موڵکی شەخسی خۆیان و منداڵەکانیان مامەڵەی دەکەن.   لە ئاستی سیاسیشدا ئەوەی پێویستە سیستمێکە کە بەپێی کۆمەڵێک یاسای مەدەنیی و دەزگای شەرعیی و بەھای ئەخلاقیی و پرنسیپی دیموکراسییانە کاربکات کە دەسەڵات لەناویاندا بۆ ھیچ کەس و لایەن و خێزان و بنەماڵەیەک قۆرخنەکرێت و ئەگەرەکانی بەردەمی ململانێکردنی سیاسیی کراوە و ناتوندوتیژ بن. ھەموو ئەمانە لەپاڵ کۆمەڵێک میکانیزمی ڕاستەقینەدا کە بە ھۆیانەوە دەستگۆڕکێی دەسەڵات بەشێوەیەکی ھێمن و یاسایی بەڕێوەبچێت. ئێمە ئەمڕۆ لە دووڕیانێکی مێژووییداین: یان ئەوەتە لە ژێر  سایەی حوکمڕانانی ئەمڕۆ و منداڵەکانیان و دەسەڵاتە سوڵتانییەکەیاندا لەناودەچین و دەپوکێینەوە، یان ئەوەتە لەڕێگای گۆڕینی ئەو واقیعەوە بە واقیعێک بەلانیەکەمی دادپەروەریی کۆمەڵایەتییەوە، تێزە مارکسییەکە، و بەلانیکەمی ڕێز و ئازادیی و سەربەخۆیی تاکەکەسییەوە، تێزە لیبرالیەکە، خۆمان لە ناوچوون و پوکانەوە دەپارێزین. ئەوەی دەبێت ئەمڕۆ دروستیبکەین نیشتیمانێکە کە ژێرخانە ئەخلاقیی و سیاسیی و فیکرییەکەی مافەکانی مرۆڤ و رەوایەتیی دەستوورییی و دەستگۆڕکێ و چاودێریی دەسەڵاتبێت.  مەریوان وریا قانع: ئەوەی دەبێت ئەمڕۆ دروستیبکەین نیشتیمانێکە کە ژێرخانە ئەخلاقیی و سیاسیی و فیکرییەکەی مافەکانی مرۆڤ و رەوایەتیی دەستوورییی و دەستگۆڕکێ و چاودێریی دەسەڵاتبێت.    پرسیار ئەوەیە ئایا ئەمڕۆکە ھێزێک یان چەند ھێزێک ھەن ھەڵگری ئەو پرۆژەی ڕزگارکردنە بن؟ بەبۆچوونی من بەرنامەی ئەو ڕزگارکردنە و جیھانبینییەکەی و زمان و ھێڵە سیاسییە گشتییەکانی ھەن و ئامادەن. لە دە ساڵی ڕابردوودا بەشێکی ڕۆشنبیران و بەشێکی کاری کۆمەڵگای مەدەنیی ئێمە و ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی بەو ئاراستەیە کاریانکردوە. بەڵام ھەڵەی سیاسیی لایەنە ئۆپۆزیسیۆنەکان و سستییان و چاوەڕوانیی و ھیچنەکردنیان، تێکەڵ بە ھەستنەکردنیان بە بەرپرسیارێتی مێژوویی و گۆڕینەوەی لۆژیکی سیاسەتکردن بە پەیوەندییەکی سایکۆلۆژیی شێواو، ئەم پرۆژەی گۆڕانکارییەی تەواو لاوازکردوە. لە ئاستی ڕۆشنبیریشدا کۆمەڵێک گوتاری ڕادیکاڵمان ھەیە کە بڕێکی گەورە لە ترسنۆکیی و گشتگییریی و ھیچنەکردنی لەژێر ناوی ”گۆڕانی سیستم“ و ”بیرکردنەوەی ڕادیکاڵ“دا ھەڵگرتوە، ئەوانیش وەک ڕێگرێک لەبەردەم پرۆژەی گۆڕانکاریدا کاریانکردوە و کاردەکەن. لەئێستادا کەرەستە خاوەکانی ئەو پرۆژەی گۆڕانکارییە تەنھا بە دابڕاویی و بەبێ چوارچێوەیەکی گشتیی ھەن و ئامادەن، ئەمەش گۆڕان و دەسکاریکردنی دۆخەکەی زۆر زیاتر زەحمەتتر و قورستر کردوە.  

(درەو میدیا): قادری حاجی عەلی داوا لە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان دەكات بەشداری دەنگدان بكەن و دەنگ بدەن بە گۆڕان. لە چاوپێكەوتنێی كورتدا لەگەڵ ( درەو میدیا)، قادری حاجی عەلی راشیدەگەیەنێت سەرەڕای هەموو گلەیی و گازەندە لە سەركردایەتی گۆڕان و كەموكورتییەكانیان لە ئیدارەدانی بزوتنەوەكە سەرەڕای دەركەوتنی هەندێك هێمای خراپ بۆ لادان لە پرەنسیپەكانی و هەوڵی بەلاڕێدابردنی بەڵام ئەمە ناكاتە ئەوەی خەڵكی كوردستان جیاوازی لە نێوان دوو حزبی دەسەڵاتدار و گۆڕاندا نەكات بەتایبەتیش كە تا ئەم ساتەوەختە هیچ ئەلتەرناتیڤێكی باشتر لە ئۆپۆزسیۆندا بۆ گۆڕان درووست نەبووە. داواش لە گۆڕانخوازان  دەكات بچن دەنگ بدەن بۆ سەرخستنی گۆڕان و لە پاش 30ی ئەیلولیش، دەنگ هەڵبڕن بۆ چاكسازی ناوخۆی گۆڕان . دەقی چاوپێكەوتنەكە:   درەو میدیا: هۆكاری دەرنەكەوتنتان لەم هەڵبژاردنەدا چیە؟ قادری حاجی عەلی: دەرنەكەوتنی ئەمجارە پەیوەندی بەوەوە هەیە كە بۆ ئەم هەڵبژاردنە لیژنەیەكی نوێ لە هاوڕێیانمان سەرپەرشتی بانگەشەی هەڵبژاردن دەكەن ئێمەش لای خۆمانەوە پشتیوانیانین. درەو میدیا:  ئەتانەوێت چی پەیامێك بگەیەنن بۆم هەڵبژاردنە  ؟ قادری حاجی عەلی: هانی گۆڕانخوازان و تەواوی خەڵكی كوردستان  دەدەین  بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان و دەنگ بدەن بە گۆڕان، سەرەڕای هەموو گلەیی و گازەندە لەسەركردایەتی گۆڕان و كەموكورتیەكانیان لە ئیدارەدانی بزوتنەوەكە سەرەرای دەركەوتنی هەندێك هێمای خراپ بۆ لادان لەپرەنسیپەكانی و هەوڵی بەلاڕێدابردنی بەڵام ئەمە ناكاتە ئەوەی خەڵكی كوردستان جیاوازی لە نێوان دوو حزبی دەسەڵاتدار و گۆڕاندا نەكات بەتایبەتیش كە تا ئەم ساتەوەختە هیچ ئەلتەرناتیڤێكی باشتر لە ئۆپۆزسیۆندا بۆ گۆڕان درووست نەبووە. درەو میدیا: قسەیەكی تایبەتتان هەیە بۆ ئێستاو داهاتووی  گۆڕان ؟ قادری حاجی عەلی: داوام لە گۆڕانخوازان ئەوەیە  بچن دەنگ بدەن بۆ سەرخستنی گۆڕان و لە پاش 30ی ئەیلولیش، دەنگ هەڵبڕن بۆ چاكسازی ناوخۆی گۆڕان  و هێنانەوەی بۆسەر سكەی خۆی و پرەنسیپەكانی، كە بۆ دژایەتی گەندەڵی و بە بنەماڵەكردنی سیستم و سیاسەت و ناعەدالەتی درووست بووە، هەروەك رەحمەتی كاك نەوشیروان لە پێناویدا بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراند.

 (درەو میدیا): رەنگە هیچ سیاسەتمەدارێكی تری هەرێمی كوردستان لەم رۆژانەدا هێندەی ئەو سەرقاڵ نەبێت، سەرۆكی حزبەكەی، حزبی بەجێهێشتووە و پەیوەندی بە حزبێكی ترەوە كردووە، یان وەك فارسەكان دەڵێن " رەفیقی نیوەرێگا" بوو، رەنگە ئەمە دەگمەنترین تاقیكردنەوە بێت كە ئەو ئەزموونی دەكات، چونكە نەك لەسەر ئاستی وڵاتانی ئەم ناوچەیە، تەنانەت لەسەر ئاستی جیهانیش زۆر بەدەگمەن رودەدات سەرۆكی حزب، حزبەكەی جێبهێڵێت، ئەوەی لە سیاسەتی ئەم ناوچەیەدا رودەدات، هەمیشە مەكتەبی سیاسی و بەرپرسانی تری حزب لەدەستی سیاسەت و تاكڕەوی سەرۆكەكان رادەكەن و لە حزب جیادەبنەوە، بەڵام ئەو لەگەڵ هاوڕێكانیدا روبەڕووی روداوێكی تەواو پێچەوانە بوەنەتەوە، سەرۆكی حزبەكەیان رۆشتووە و ئێستا ئەركی رێكخستنەوەی حزبێكیان كەوتوەتە ئەستۆ، كە خۆی لە بنەڕەتەوە حزبێكی نوێیە و دامەزراوەكانی نەمەیون. ئەو، ئارام قادرە، یەكێك لە ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، پیاوێكە وەك باس دەكرێت" كەم قسە دەكات و زۆر كاردەكات" و پیاوی كۆبونەوە و كاری رێكخستنە، (درەو میدیا) یەكەمین میدیای كوردی بوو كە هەواڵی رێككەوتنی بەرهەم ساڵحی بۆ گەڕانەوە بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی بڵاوكردەوە، یەكەمین میدیاش دەبێت كە گفتوگۆی رۆژنامەوانی لەگەڵ ئارام قادر دەكات لەدوای جیابونەوەی سەرۆكی حزبەكەی. ئارام قادر كە پەرلەمانتاری خانەنشین و ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسلامی و پێشتریش لە كارەكتەرە دیارەكانی بزوتنەوەی رابوونی ئیسلامی و بزوتنەوەی ئیسلامی بووە، لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییەدا باسی چارەنوسی هاوپەیمانی و پەرلەمانتارەكانی لە بەغداد و رۆشتنەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی دەكات و وەڵامی چەند پرسیارێكی هەنوكەیی دەداتەوە. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: (درەو میدیا): دوای رۆشتنی بەرهەم ساڵح، هاوپەیمانی بە كوێ دەگات ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بزاڤێكی سیاسی مەدەنییەو خاوەنی دیدگایەكی نیشتمانی بەهیزە،  بۆیە بەردەوامی بەخۆی دەدات و بەردەوام دەبێت، هاوپەیمانی پێكهاتەكەی بەشێوەیەكە وابەستەی كەسێك یان كەسایەتییەك نییە، هاودیدانمان پرۆژە كۆیكردونەتەوە نەك كەسایەتی، تادێت ئەم ڕەوتە بەهێزتر و ئەزموندارتر دەبێت.  (درەو میدیا): ئەگەر هاوپەیمانی بەردەوام دەبێت، میكانیزمی بەردەوامبونی چۆن دەبێت، بەدیاریكراوی چۆن حزبەكە رێكدەخەنەوە، ئایا جارێكی تر كۆنگرە دەكەنەوە ؟ ئارام قادر: میكانیزمی بەردەوامیمان بەوشێوەیە دەبێت لەنزیكترین كاتدا كۆبونەوەیەكی گشتی دەكرێت، لەو كۆبونەوەیەدا بڕیار لەسەر شێوازی بەڕێوەبردنی ئەم قۆناغەو گرتنی كۆنگرە یان پلنیۆم دەدرێت. (درەو میدیا): هێشتا ژمارەیەكی زۆر لە كادیرانی پێشووی یەكێتی لەناو هاوپەیمانی ماون و دەكرێت لە هەر ساتێكدا بگەڕێنەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەمە نابێتە كێشەیەكی نوێ بۆ حزبەكەتان ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بزاڤێكی سیاسی مەدەنییە، لەسەر بنەمانی مرۆڤدۆستی كاردەكات، بۆیە بە سنگێكی فراوانەوە لەگەڵ هەموو بیروبۆچون و تێڕوانینێك كاردەكات، خوازیارین هیچ هاودیدێك هەرپاشخانێكی سیاسی هەبێت ڕیزەكانی هاوپەیمانی جێنەهێڵێت، وە لەبەجێهێشتنی كادرانی پیشووی یەكیتی نیگەرانین و  هەندێك كیشەمان بۆ دروستدەكات،  بەڵام توانای چارەسەرمان هەیە، هاوپەیمانی سەكۆی خزمەتكردنە، هەر كەس ئازادە لەگەڵ هاوپەیمانی برەو بە خزمەت دەدات یاخود لە جێگەیەكی تر، ئێمە دەمارگیری حزبیمان وەلاناوە، هاوپەیمانی ماڵی هەمووانە وهەموو كەس دەتوانیت خزمەتی تێدا بكات. (درەو میدیا): هاوپەیمانی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق بەشداریكرد و دوو كورسی پەرلەمان بردەوە، دوای گەرانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی، چارەنوسی ئەو دوو پەرلەمانتارە چۆن یەكلادەكرێتەوە ؟ ئارام قادر: ئەو دوو پەرلەمانتارەی بەغداد فراكسیۆنی هاوپەیمانی پێكدەهێنن و نوێنەرو دەنگی دەنگدەرانی هاوپەیمانین، نوینەرایەتی دیدی و پرۆژەكانی هاوپەیمانین لە پەرلەمانی عێراق. (درەو میدیا): ئێوە پێشتر راتانگەیاند بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكەن، بەڵام ئێستا هەندێك لە كاندیدەكانتان دەستیان بە بانگەشەی هەڵبژاردن كردووە، رای فەرمی هاوپەیمانی چیە ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی لەسەر بڕیاری بایكۆتی خۆی بەردەوامەو هیچ گۆڕانكارییەك لە هەڵوێستیدا روینەداوە، ئەو كاندیدانەش لەسەر ئەرك و بەرپرسیاریتی خۆیان بەشداری هەڵبژاردن دەكەن و هاوپەیمانی هیچ بەرپرسیارێتییەك ناگریتەئەستۆ. (درەو میدیا): بەمدواییە هەریەكە لە یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی بانگەوازیان كرد بۆ گەڕانەوەی ئەو كادیرانەی حزبەكانیان كە پێشتر پەیوەندییان بە هاوپەیمانییەوە كردووە، ئێوە قسەتان لەوبارەیەوە چییە ؟ ئارام قادر: ئەو هاودیدانەی كە پێشتر پاشخانیان ئیسلامی بووە، پێش بونیان بە هاوپەیمانی قۆناغی ئیسلامی سیاسییان تێپەراندووەو وەك بڕوایەكی چەسپاو ناگەڕێنەوە بۆ ئەو قۆناغەو لەناو هاوپەیمانیدا برەو بە پرۆژەی هاوپەیمانی دەدەن، وە چاویان لە داهاتویەكی گەشترە، نەك گەڕانەوە بۆ دواوە. (درەو میدیا): هەندێك گومانیان هەیە جیابونەوەی بەرهەم ساڵح و گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی بە رێككەوتن بوبێت لەگەڵ ئێوە و سەركردەكانی ئێستا هاوپەیمانی بەشێك بن لە رێككەوتنێك ژێربەژێر، ئەمە راستە ؟ ئارام قادر: ئەوە پڕوپاگەندەی هەندێك لە حزبە سیاسییەكان و بەشێكە لە بانگەشەی هەڵبژاردن و دكتۆر بەرهەم خۆیی و هەندیك لە هەڤاڵانی گەڕاونەتەوە ناو یەكێتی نیشتمانی، هاودیدانی هاوپەیمانی بەردەوامن لە خەباتی سیاسی خۆیان بۆ بەجێگەیاندنی تەواوی ئەو ئامانجانەی هاوپەیمانی هەڵیگرتووە. (درەو میدیا): هاوپەیمانی بەناوی بەرهەم ساڵَحەوە تۆماركراوە، ئەمە نابێتە كێشە بۆ كاری داهاتووی ئێوە ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بەناوی دەستەی دامەزرێنەرانەوە دامەزراوەو هیچ كێشەیەكی یاسایی نییە.  

( درەو میدیا):  لە وەڵامی پرسیاری سێیەمی دامەزراوەی "درەومیدیا" و لە زنجیرە چاوپێكەوتنەكەی كە لەگەڵ  نوسەر و ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە ، ئاماژە بەوە دەكات" دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت"  مەریوان وریا قانع لەبارەی ئەم فۆرمە حزبایەتیەی كوردستان پێی وایە" ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت" پرسیاری سێیەم:  درەو میدیا: دوای ئەو هەموو شكستە یەك لەدوای یەكانەی حزبی كوردی بەسەر كۆمەڵگای كوردی ھێناوة، هەر لە نەزانیی ئیدارەدانەوە تا دەگاتە مامەڵەنەكردنی ئینسانی كورد وەك تاکێکی خاوەن ماف و خاوەن كەرامەت، بە ڕای ئێوە حزبایەتی لەم فۆرمەی ئێستادا لە كوردستان كۆتایهاتوە؟ یان ئەوە سیاسییەكانی كوردن، پێویستە ڕەوانەی مۆزەخانەی شكست بکرێن؟    مەریوان وریا قانع: بە بۆچوونی من مەسەلەکان پەیوەندیان بە زانین و نەزانینەوە نییە، ئیدارەکەیان کە فاشیلن لەبەرئەوە نییە ئەوان لە ئیدارە نازانن، یان مامەڵەکردنیان بۆ مرۆڤی ئێمە وەک کەسێک کە ھیچ مافێکی نییە پەیوەندیی بەوەوە ھەبێت کە نەزانن ماف چییە و مامەڵەکردنی دروستی مرۆڤ کامەیە. مەسەلەکە نەزانین و نووقسانیی لە زانیاریدا نییە، چونکە  ئەگەر وابووایە ئەبوایە دوای وەرگرتنی یەک دوو کۆرس لەسەر ئیدارەدان و دوای خوێندنەوەی یەک دوو کتێبێک لەسەر ماف و چۆنیەتی مامەڵەکردنی مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی خاوەن ماف، کۆتاییی بە کێشەکان بھاتایە. نەزانین مەسەلەیەکە دەکرێت بە ئاسانی لەڕێگای فرێبوونەوە چارەسەربکرێت، ھەندێک شارەزا دەھێنن و دەتوانن ئەو زانینانەیان فێربکەن. مەسەلەکە پەیوەندیی بەو مۆدێلە لە دەسەڵاتەوە ھەیە کە ئەوان دەیانەوێت سەروەریبکەن. مۆدێلی دەسەڵاتێکی سوڵتانیی کە تیایدا دەسەڵات وەک موڵکی شەخسیی خێزان و بنەماڵەیەک ئامادەبێت و ھیچ ڕێگا و میکانیزمێک لە ئارادا نەبێت بۆ لێپرسینەوە و چاودێریکردنی ئەو دەسەڵاتە. دەسەڵاتێکی ئەتۆکراتیی و ستەمگەر بتوانن لەڕێگایەوە ئەوەی دەیانەوێت بیکەن و چۆنیشیان بوێت بەوجۆرە بەکاریبھێنن. نەک ھەر دەزگاکانی دەوڵەت و سەرچاوەکانی داھات و فۆرمە جیاوازەکانی دەسەڵات بە موڵکی شەخسیی خۆیان بزانن، بەڵکو تەنانەت خودی وڵاتەکەش و تەواوی دانیشتوانەکەشی بە موڵکی شەخسی خۆیان بزانن. بەم مانایە کێشەکە کێشەی نەزانین و کەمی مەعریفە و ناشارەزایی نییە، بەڵکو بەشێکە لە ستراتیژیەتی دروستکردنی دەسەڵاتێکی سوڵتانی بەو مانایەی باسمکرد. لەمەشدا حیزب یەکێکە لە ئامرازە سەرەکییەکانی پیادەکردنی ئەم ستراتیژە. بەڵام حیزب یەکەیەکی سیاسیی نەگۆڕ نییە. بە بۆچوونی من حیزبی کوردیی لەمڕۆدا بڕێکی زۆر لە ئاکارەکانی گۆڕانی سەرەکیان بەسەرداھاتووە و ئەرکی تازەیان وەرگرتوە. جاران حیزب جەنگاوەر و کادری سیاسیی پەروەردە ئەکرد، یەکێکی پەروەردە ئەکرد بتوانێت شەڕبکات و یەکێکیش بتوانێت قسەبکات. بەتایبەتی جەنگاوەرێکی دەویست ئامادەگیی ئەوەی تێدابێت لە پێناوی ئەوەی ناوی ”مەسەلەی کورد“ە گیانفیدایی بکات. ئەم ستراتیژە وەک پارادایمێکی سیاسیی لەناو دونیای ئێمەدا ئامادەبوو، لە ڕاستیشدا تەنھا پارادیمێکی سیاسیی نەبوو بەڵکو پارادایمێکی ڕۆشنبیریی و ئەخلاقیش بوو لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا کاریدەکرد. جاران حیزب شتێک لە ئایدیۆلۆژیای ھەبوو، کۆمەڵێک پرنسیپی سیاسیی ھەڵگرتبوو، یەکەیەکی کۆمەڵایەتیی و ئۆرگانێکی تازەی ناو مێژووی ئێمەبوو. ئەوە ڕاست نییە پێمانوابێت حیزب وەک خێڵ کاریکردوە، یان شێوازی کارکردنەکەی شێوازێکی خێڵەکییانەبووە. لەناو حیزبدا ئەندامی چەندەھا خێڵ و ناوچە و پێگەی کۆمەڵایەتیی جیاواز ئامادەبوون و ئەوەشی بەیەکەوە گرێیداون پەیوەندیی خوێن و خزمایەتی نەبووە، بەڵکو کۆبوونەوەبووە لە دەوری چەند پرنسیپێکی سیاسیی. ئەوانەشی دەچوونە ناو حیزبە شوناسێکی تازەیان وەرگرتووە کە شوناسی خێڵەکەیان یان ناوچەکەیان نەبووە، بەڵکو ھەندێکانی لە ئایدیۆلۆژیایەکەوە و ھەندێکیان لە جەنگاوەربوونەوە و ھەندێکیان لە ئینتیما بۆ یەکەیەکی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی نوێوە وەریانگرتوە. ئینکارکردنی ئەم شتە سادانە بازدانە بەسەر سەرەتایترین پێدراوەکانی سۆسیۆلۆژیی سیاسیدا و چۆنیەتی کارکردنی ئۆرگان و ئایدیلۆژیا و خەونە سیاسییەکان و نوخبە تازە و تەقلدییەکان لەناو واقیعێکی کۆمەڵایەتی کۆنکرێتیدا.  لەناو پارتە سیاسییەکانیشدا، پارتیشی لێدەرچێت ئەوانیتریان موڵکی شەخسیی ھیچ خێزانێک نەبوون. لەمانەش گرنگتر حیزب جاران یاریکەرێکی ئابوریی نەبوو، خاوەنی نەوت و کۆمپانیا و سەفەقاتی ئابوریی زەبەلاح نەبوو. ڕۆڵی سەرمایەدار و خاوەنکارێکی گەورەی لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا نەدەبینیی، موچەخۆر و خانەنشین و بندیوار و لەشکرێک فەرمانبەری نەبوو. ھاوکات حیزب خۆی و کەسایەتییە سەرەکییەکانی ناوی، خاوەنی میدیای زەبەلاح و تەلەفیزیۆنی ساتالایت و لەشکرێک نووسەر و ڕۆژنامەوان نەبوون کە بە پارە کار بۆ حیزب بکەن.   مەریوان وریا قانع: ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت. لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا ئەو مۆدێلە حیزبایەتییەی باسمکرد کۆتاییپێدێت و شوێنی خۆی چۆڵدەکات بۆ فۆرمێکی تر لە حیزبایەتی کە تیایدا حیزب وەک سەرمایەدارێکی گەورە و خاوەن ئابورییەکی زەبەلاح دەردەکەوێت. حیزب وەک دەوڵەتێک لەناو دەوڵەتدا، وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی دەردەکەوێت، کە ھەم خودی دەوڵەت و ھەم کۆمەڵگا دەخوات و کۆنترۆڵدەکات. حیزب وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی دروستدەبێت کە ھەموو ئاکارە سەرەکییەکانی دەوڵەتی تێدایە، بەڵام دەوڵەتێکی دەسەڵاتگەر و خێزانیی کە توانای قبووڵکردنی کۆمەڵگا و توانای قبوڵکردنی جیاوازەکانی ناو خۆشی نییە. لە پرۆسەیەکی کەموێنەی گەندەڵکاریشەوە دەئاڵێت کە سەرجەمی سیستمی بەھا کۆمەڵایەتییەکان ھەڵدەوەشێنێتەوە و دۆخێک دروستدەکات تیایدا مرۆڤ ئامادەبێت لەپێناوی پارە و سەرمایەدا ھەموو ناشیرنیەکانی دونیا قبووڵبکات. دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت.  مەریوان وریا قانع: دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت ئەم فۆرمە تازەیە لە حیزب لە بەشێکی زۆری ناوچەکەشدا دروستبووە، کە تەواو جیاوازە لەو حیزبانەی لە سەردەمی کۆلۆنیالیزم و لە قۆناغی دوای کۆلۆنیالیزمیشدا، تا کۆتایی ساڵانی ھەفتا، بوونیان ھەبوو. حیزب وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی سەرەتا لەناو حیزبە عەلمانییەکانی وەک بەعس و ئیتیحادی ئیشتراکی میسریی و ئەوانیتردا دروستدەبێت، بەبێ ئەوەی حیزبەکان لەسەرەتادا موڵکی خێزان یان بنەماڵەیەکی سیاسیی بن، دواتریش مۆدێلە دینییەکەیان لەگەڵ حیزبوڵای لوبنانیی و ھێزە ئیسلامییە ئیخوانییەکاندا لەدایکدەبێت. تەنھا لە کۆتایی ھەشتاکان و نەوەدەکانی سەدەی بیستەمدا ئەم حیزبانە ئەو ئاکارە خێزانییە وەردەگرن کە ئەمڕۆ چەندان حیزب ھەیانە.   مەریوان وریا قانع: حیزب جاران یاریکەرێکی ئابوریی نەبوو، خاوەنی نەوت و کۆمپانیا و سەفەقاتی ئابوریی زەبەلاح نەبوو بە کورتییەکەی حیزب و حیزبایەتیی کۆتاییان پێنەھاتوە و کۆتاییشیان پێنایەت، بەڵام فۆرم و ئەرک و کاراکتەرەکانیان گۆڕاون و لە ئێستاشدا فۆرمی کۆمەڵێک کۆمپانیان وەرگرتوە لەناو دونیا و ئابوریی و ئەخلاقیاتێکی نیولیبرالدا. واتە بوونەتە موڵکی شەخسیی و تایبەتیی کۆمەڵێک خێزان و نوخبەی دەسەڵاتدار و بوونەتە یەکەیەک بۆ کەڵەکردنی دەسەڵات لە ھەموو فۆرمەکانیدا: لە دەسەڵاتی ئابورییەوە بۆ دەسەڵاتی ڕەمزیی. بەبۆچوونی من ئەوەی دەشێت چاوەڕوانیبکەین کۆتاییھاتنی حیزب و ژیانی حیزبایەتی نییە، ئەم ئەزموونە لە ھیچ شوێنێکی دونیادا بوونی نییە، ئەوەی دەبێت چاوەڕونیبین و کاری بۆبکەین بەگژاچوونەوەی ئەم مۆدێلەیە لە حیزبایەتیی و ڕێگرتنە لە پرۆسەی خەسخەسەکردنی. ڕزگارکردنی حیزبە لەوەی کە بکەرێکی ئابوریی گەورەبێت و وەک سەرمایەدارێک لەناو ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایەتیدا ئامادەبێت. ھاوکات ڕێگرتن لەوەیش کە حیزب ببێت بە ھەژدیھەیەکی گەورە و سەرجەمی بەش و ئۆرگانە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگای مەدەنی قووتبدات، یان خاوەنی ئیمپراتۆریەتێکی ئیعلامی بێت و ئەو وێنانە بەسەر کۆمەڵگادا بسەپێنێت کە دەیەوێت. ئەو شکستانەی ئێوە لە پرسیارەکەتاندا باسیدەکەن خەتای حیزب نییە وەک دەزگا و ئۆرگانێکی سیاسیی مۆدێرن کە فۆرمێک لە شوناس دروستدەکات گەورەتر لە شوناسی خێڵ و شوناسە ناوچەییە بچووکەکان، بەڵکو خەتای ئەو بکەرانەیە کە دەستە بەسەر ئەو ئۆرگانەدا دەگرن و خەتای ئەو ستراتیژانەیە کە دەسەپێندرێن. ئەو مۆدێلی حیزبە جەماوەرییانەی لە قۆناغی شۆڕش و خەباتی چاکداریدا پێویستبوون، لە دوای ئەو خەباتەوە پێویستیی مێژووییان نامێنێت. بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە حیزب لەم قۆناغەدا بگۆڕێت بۆ سەرمایەدارێکی زەبەلاح. ئەوەی پێویستە فۆرمێکە لە حیزبایەتی کە دەشێت بە "حیزبی ھەڵبژاردن“ ناویببەین، حیزبێک کە کۆمەڵێک کادری کەمی ھەبێت و لەباتی دروستکردنی ئەندام و ئۆرگانی سەرەتانیی زۆر و گەورە، خەریکی دروستکردنی ھەوادار و دەنگدەر بێت. حیزبی بچووک کە نەتوانێت بازاڕ و دەزگاکان و کۆمەڵگای مەدەنی کۆنترۆڵ و قۆرخبکات. بەبۆچونی من ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت.   

( درەو میدیا):  لە وەڵامی پرسیاری دوەمی دامەزراوەی "درەومیدیا" و لە زنجیرە چاوپێكەوتنەكەی كە لەگەڵ  نوسەرو ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە ، ئاماژە بەوە دەكات" ئەگەر ئێستا تەماشایەکی وردیی دۆخ و دەزگا گشتییەکانی ئەو دونیایە بکەین کە لەدوای ڕاپەڕینەوە دروستمانکردوە، ئەوەی بەر لە ھەموو شتێک دەبینین ئامادەگیی کۆمەڵێک ھێزی سیاسیی حوکمڕانە کە نەک تەنھا ھەموو متمانەیەکیان لەدەستداوە، بەڵکو کاری ژمارە یەکیشیان بووە بە کوشتنی ئومێد و کوشتنی باوەڕی مرۆڤی ئێمە. مەریوان وریا قانع لەبارەی درووستكردنی نائومێدیەوە پێی وایە" نائومێدیی لە دونیای ئێمەدا نائومێدییەکی میتافیزکیی نییە، ڕەگوڕیشەیەکی وجودیی و عیرفانیی نییە، بەڵکو نائومێدییەکی کۆمەڵایەتیی و سیاسییە، دروستکراوێکی کۆمەڵایەتییە و ھەندەسەیەکی تایبەتی حوکمڕانییکردن دروستیکردوە پرسیاری دووەم:  درەو میدیا/ لەسەر لێكەوتەكانی تۆخبونەوەی نائومێدیی لە کۆمەڵگای كوردیدا قسەتان ھەیە؟ ئەم ڕق و ئیحتیقانە لەچوارچێوەی ململانێ سیاسییەكاندا دەمێنێتەوە، یان كاریگەری مەترسیداری دەبێت لەسەر ئاشتیی کۆمەڵایەتیی و گەورەكردنی کەلێنەکانی ناو کۆمەڵگا؟    مەریوان وریا قانیع: من لە وەڵامی پرسیاری پێشودا جەغتم لەوەکرد کە پێویستە مەسەلەی ئومێد زۆر بە جدی وەربگرین و تەنھا وەک دیاردەیەکی سایکۆلۆژیی نەیبینین. لەوەش دوام پێوستە خۆمان لە دوو وەڵامە ھەرە ئاسانەکە بپارێزین. وەڵامی ڕەشبینان کە وادەکەن باوەڕمان بە ھیچ گۆڕانکارییەک نەمێنێت، یان وەڵامی گەشبینان کە بەخۆشحاڵییەوە پێماندەڵێن درەنگ یان زوو دونیا دەبێت بە بەھەشت. لە نێوان ئەم دوو وەڵامەدا من پێم لەسەر گرنگیی کردەی ئینسانیی و ڕەنج و تەقالای مرۆڤەکان داگرت و ئەمانەشم وەک بەشێک لە وێناکردنی واقیع باسکرد. ئەوەی لێرەدا دەمەوێت بیڵێم پێداگرتنە لەسەر بۆچوونێک کە پێیوایە ئومێد بەشێکی گرنگیی پێکھاتی مرۆڤە و بە فۆرمە جیاوازەکانی مرۆڤبوونەوە پەیوەستە. کە ئەمە دەڵێم دەبێت دیوی ئەودیوی ئەم ھاوکێشەیە ببینین کە نائومێدییە. نائومێدیی دیوی ئەودیو و ڕوخاسارە بریندار و چەپاوەکەی ئومێدە. پرۆسەی بوون بە مرۆڤ، یان بوون بە تاکەکەسێکی مێژوویی دیاریکراو، بەناو بڕێکی دیاریکراو لە ئامادەگیی ئومێدا تێدەپەڕێت. شتێکیش بەناوی ژیانێکی ئینسانیی ماقوڵەوە بوونی نابێت گەر ئومێد بەشێکی گرنگیی ئەو ژیانە نەبێت. بە کورتییەکەی ئومێد یەکێکە لە ئینسانیترین شێوازەکانی ھەستکردن لە مرۆڤدا، پێگەیەکی وجودیی ھێجگار گرنگی ھەیە و کەسانێکیش ھەن تا ئەو شوێنە دەڕۆن وەک غەریزەیەکی ئینسانی ببینن.  مەریوان وریا قانع: ئومێد لەم دونیایەدا وەک ماڵێکی داخراوی لێھاتوە کە کلیلی دەرگاکانی لەدەستی حوکمڕانان و مناڵەکانیاندایە.  بە بۆچوونی من بەشێکی گرنگیی دەزگا کۆمەڵایەتییە سەرەکییەکانی ناو کۆمەڵگا لەسەر بنەمای ئومێد و لە پەیوەندیدا بە ئومێدەوە دروستبوون. با لە دەزگاکانی پەروەردە و فێربوونەوە دەستپێبکەین. ھەموو منداڵێک کە دەچێتە ناو ئەو دەزگایانەوە ئومێدی بەوەیە ژیانێکی باش بەدەستبھێنێت و ببێت بە کەسایەتیەکی گرنگ. نەخۆشێک کە دەچێتە بەردەمی دەزگاکانی تەندروستیی و سەر بە یەکێک لە بیمارستانەکاندا دەکات، ئومێدی ئەوەی تێدایە چاکبێتەوە. ئەوەی دەچێتە بەردەمی دەزگاکانی داوەریی و بەردەمی داوەرەکان، ئومێدیی بەوەیە بەشێوەیەکی دادپەروەرانە مامەڵەبکرێت و ئەو مافانەی پێشێلکراون، وەربگرێتەوە و بپارێزرێت. تەنانەت ئەوانەشی کە پارتی سیاسیی دروستدەکەن و ئەوانەش کە دەچنە ڕیزەکانیانەوە ئومێدیان بە دروستکردنی دونیایەکی باشتر ھەیە. بەم مانایە ئومێد بەشێکی گرنگیی ئەو ژێرخانە ئینسانییەیە کە دەزگا گەورەکانی لەسەر دروستدەکرێت. ئەمەش وادەکات ئومێد بەر لەھەموو شتێک پەیوەندییەکی پتەوی بە مەسەلەی متمانەوە ھەبێت. متمانەی مرۆڤ بەو دونیا و ژینگەیەی لەناویاندا دەژیی، بەو دەزگایانەی کە چوارچێویەکی یاسایی و سیاسیی و ئەخلاقیی و پەروەردەیی دروستدەکەن، بەو کەسانەش کە لە پێگەی دەسەڵاتدان و بڕیارەکانیان کاریگەریی لەسەر ژیانی گشتیی بەجێدەھێنڵێت. ئەم متمانەیەش ھەستکردن بە دوو شت لە مرۆڤدا گەورەدەکات. یەکەمیان، ھەستکردن بە ئاسایش، دووھەمیان ھەستکردن بەوەک کە دونیا شوێنێکی پۆزەتیڤ و چاکەکارە.  ئەگەر ئێستا تەماشایەکی وردیی دۆخ و دەزگا گشتییەکانی ئەو دونیایە بکەین کە لەدوای ڕاپەڕینەوە دروستمانکردوە، ئەوەی بەر لە ھەموو شتێک دەبینین ئامادەگیی کۆمەڵێک ھێزی سیاسیی حوکمڕانە کە نەک تەنھا ھەموو متمانەیەکیان لەدەستداوە، بەڵکو کاری ژمارە یەکیشیان بووە بە کوشتنی ئومێد و کوشتنی باوەڕی مرۆڤی ئێمە بە خۆی و بە تواناکانی لە دەسکاریکردنی خۆی و دەسکاریکردنی ئەو ژینگە و پێگەیەی تیایدا دەژیی. لە ھەرێمدا لە ناو قوتابخانەکانەوە، لەناو ڕووبەری گشتیدا، لەناو بیمارستانەکان و لەناو دادگاکان و لەناو پارتە سیاسییەکانەوە، بە مرۆڤی ئێمە دەگوترێت، ئومێدت نەبێت... ئومێدت نەبێت ببیت بە سیاسییەکی گەورە، ببیت بە بەڕێوەبەری دەزگا گەورەکان، ببیت بە خاوەنی کارخانە، لە خەستەخانەکاندا چاکبکرێیتەوە، یان داوەرەکان مافە سەرەتاییەکانت بۆ بگەڕێننەوە و بیپارێزن، ھتد... ئیشی دەزگا سەرەکییەکانی دونیای ئێمە و ئیشی ژمارە یەکی سیاسەت و حوکمڕانانی ئەم ھەرێمە ئەوەیە بە مرۆڤی ئێمە بڵێن تۆ بچووکیت و ناتوانیت خەونی گەورەت ھەبێت. ئەمڕۆ چ منداڵێک لە کوردستاندا دەتوانێت ئومێدی بەوەبێت بتوانێت ببێت بە سەرۆکی ھەرێم، یان ببێت بە بەڕێوەبەری یەکێک لە فڕۆکەخانەکان، یان نوێنەری وڵاتەکەی بێت لە شوێنێکی ئەم دونیایەدا، گەر سەر بە ھەندێک خێزان و بنەماڵەی تایبەت نەبێت. یان کام نەخۆش ئومێدی بەوەیە بتوانرێت لە نەخۆشخانە حکومییەکاندا چاکبکرێتەوە، یان کێ ئومێدیی ئەوەی ھەیە داوەرێک مافە دزراوەکانی بۆ بگەڕێنێتەوە؟ یان لەناو ئەو ئابورییە وێرانەی ھەرێمدا ژیانێکی پڕ کەرامەت بژیی؟ بە بۆچوونی من لەمڕۆدا فۆرمەکانی نائومێدکردن و میکانیزمەکانیان زۆر ھەمەلایەن و بەرفراوان و گشتگیرن و بە بەشێی زۆری گشتێتی ژیانی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و دەزگاییمانەوە، گرێدراوە. کارخانەیەکی گەورەی نائومێدکردنی مرۆڤ لە ھەرێمدا ئیشدەکات و وەزەکەشی لەو کایە سیاسییەوە وەردەگرێت کە وڵاتەکە بەڕێوەدەبات. لەڕاستیدا دونیای دوای ڕاپەڕین دونیای مۆنۆپۆڵکردنێکی تەواوی فۆرمە جیاوازەکانی ئومێدە لەلایەن نوخبەیەکی بچووک لە دەسەڵاتدار و حوکمڕانانەوە. ئومێد لەم دونیایەدا وەک ماڵێکی داخراوی لێھاتوە کە کلیلی دەرگاکانی لەدەستی حوکمڕانان و مناڵەکانیاندایە. ئەگەر ئومێد ھەمیشە پەیوەستبێت بە جۆرێک لە کرانەوەوە بەڕووی ئایندەدا، ئەوەی لەناو ھەرێمدا ڕوودەدات داخستنی ڕووبەرێکی ھێجگار گەورەی ئەم ئایندەیەیە بەڕووی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگادا. ئەگەر لەگەڵ ئومێدا وزەیەکی پۆزەتیڤ لەناو مرۆڤدا دروسببێت و گەشەبکات، ئەوەی دەیبینین ڕێگرتنە لە دروستبوونی ئەو وزە پۆزەتیڤە و گەشەکردنی. ئیسنانی نائومێدیش ئینسانێکی بیمارە، زۆرجار پڕە لە ڕق و نادۆستیی. مرۆڤ کە نائومێدکرا دەشێت ڕقی تەنانەت لە خۆشی ببێتەوە، ڕقی لەو دونیا و کۆمەڵگا و مرۆڤانە ببێتەوە کە تیایاندا و لەگەڵیاندا دەژیی. بە بۆچونی من نائومێدکردنی مرۆڤ یەکێک لە گەورەترین ئەو تاوانانەیە بکرێت بەرامبەر بە مرۆڤ ئەنجامبدرێت. ئەگەر من بمتوانیایە سەرلەنوێ بەیاننامەی مافەکانی مرۆڤ بنووسمەوە، بڕگەی یەکەمی بەیاننامەکەم دەکرد بەوەی: "ھەموو مرۆڤێک مافی ئەوەی ھەیە خاوەنی ئومێدبێت“. مەریوان وریا قانع: نائومێدیی لە دونیای ئێمەدا نائومێدییەکی میتافیزکیی نییە، بەڵکو نائومێدییەکی کۆمەڵایەتیی و سیاسییە،  نائومێدیی لە دونیای ئێمەدا نائومێدییەکی میتافیزکیی نییە، ڕەگوڕیشەیەکی وجودیی و عیرفانیی نییە، بەڵکو نائومێدییەکی کۆمەڵایەتیی و سیاسییە، دروستکراوێکی کۆمەڵایەتییە و ھەندەسەیەکی تایبەتی حوکمڕانییکردن دروستیکردوە. ئەم دۆخە وادەکات نائومێدیی لە دونیای ئێمەدا ببێت بە کارخانەیەکی گەورەی بەرھەمھێنانی ڕق. لە ڕقبوون لە خود خۆیەوە بیگرە بۆ ڕق لە ئەوانیتر و لە ژیان و لە ھەمووشتێک. ئەو ئیحتیقانەی ئێوە لە پرسیارەکەتاندا باسیدەکەن تا ڕادەیەکی زۆر گشتییە و دەرنجامی ئەو ھەندەسە کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و دەزگاییەیە کە باسمکرد، کە زیاد لە چارەکەسەدەیەکە دروستدەکرێت و گەشەی پێئەدرێت. بڕی ئەو ڕق و ئیحتیقانەش کە ھەیە دەتوانێت بەشێکی گەورەی ئەو دونیایە وردوخاش بکات. مرۆڤ زۆرجار کە ئومێدی بە دونیا نەما، ئومێدی بە خۆشی نامێنێت. کە ئەم دووانەشی لەدەستدا دەگۆڕێت بۆ بوونەوەرێکی ترسناک و دەتوانێت ھەم خۆی و ھەم دونیا وێرانبکات.   وەڵامی پرسیاری یەكەم/  http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=1945  

دامەزراوەی "درەومیدیا" چاوپێكەوتنێكی تایبەتی لەگەڵ نوسەرو ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە و تیایدا قسە لەسەر دۆخی گشتی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان و نیگەرانیەكانی خەڵك و شكستی ئیداری و حوكمڕانی و ڕۆڵ و پێگەی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی جاران و كۆمەڵێك پرسی تر دەكرێت، هەفتانە  د.مەریوان وریا قانع وەڵامی یەكێك لەپرسیارەكان دەداتەوەو لە(درەومیدیا)وە، بڵاودەكرێتەوە. پرسیاری یەكەم:  درەو میدیا/ قسە زۆر لەسەر ئومێد ئەكرێ و دژە نائومێدیش وەكجۆرێك لەبەرەنگاری و زیندوێتی ڕۆحی تەحەدی، پێتانوانیە ئومێد بۆخۆشی لەسەر كۆمەڵێك بنەمای واقیعی بنیاتدەنرێت، یان لانی كەم كەرەستەكانی بەردەست و بەرجەسەتەبن، لەغیابی كەرەستەكاندا، دروستكردنی ئومێد بۆخۆی جۆرێك نیە لەوەهم؟  مەریوان وریا قانیع : بەر لەوەی بە وردی وەڵامی ئەو پرسیارە بدەمەوە دەمەوێت بڵێم پێویستە ھەمیشە مەسەلەی ئومێد زۆر بە جدی وەربگرین، بە ئاسانی دەستبەردار نەبین و لە سایکۆلۆژیای تایبەتیی ئەم یان ئەو نووسەر و ئەم یان ئەو گروپ و ھێزی کۆمەڵایەتییەوە لێینەڕوانین. چونکە ھیچ یەکێک لەوانە یارمەتیمان نادەن لەو واقیعە کۆمەڵایەتیی و مێژووییە بگەین کە لەناویدا دەژین. وەک ئێوە دەزانن ساڵانێکی درێژە من بەرگریی لە پلۆرالیزم دەکەم و بە مەسەلەی سەرەکیی ناو ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایتیی و ڕۆشنبیریی خۆمانی دەزانم. بەڵام پلورالیزم ھەرگیز بەتەنھا مانای بوونی ھێز و گروپ و خەون و زمان و چاوەڕوانیی و جیھانبینی جیاواز نییە، ئەوانە ڕەگەزی زۆر سەرەکیی و گرنگیی ناو پلورالیزم، بەڵام ھەموو پلورالیزم نییە. ڕەھەندێکی گرنگیی پلورالیزم مانای بوون و ئامادەگیی زیاد لە واقیعێکە لەناو ”واقیع“ خۆیدا، بینینی واقیع خۆیەتی وەک واقعێکی پلورال. لەم دیدەدا ھەموو واقیعێک واقعێکی ئاڵۆز و پلورالە، کۆمەڵێک واقیعی جیاوازە لەناو یەک واقیعدا. شتەکان ھەرگیز بە یەک شێوە لە ناو دونیادا ئامادە نین، یەک ”بونیاد“ و یەک ”سیستم“  و یەک ”عەقڵ“ و یەک ”خودا“ و یەک ”حەتمیەت“ بوونی نییە کە لە ژێرەوە گشتێتی واقیع، یان ھەموو واقیع لەباوەشگرتبێت و بە کۆمەڵێک میکانیزمی پۆڵایینەوە حوکمیبکات. ئەم دیدە بۆ واقیع دیدێکی تەواو میکانیکیی و ھەڵە و ناتەواوە، لە ڕاستیدا دیدێکی خورافیی و کاریکاتێرییە. واقیع بەردەوام واقیعێکی پلورالە و دینامیکیەتی خۆی ھەیە و بەردەوامیش لە جوڵە و گۆڕان ڕوخان و دروستبووندایە.  لەم ڕوانینە دینامیکیەدا بۆ واقیع مەسەلەی ”ڕێکەوت“، یان ”بیرلێنەکراوە“ یان ”چاوەڕواننەکراو“، ئەوەی بە ئینگلزیی پێیدەگوترێت contingency، ڕۆڵی زۆر گرنگ دەگێڕێت لە بوارە جیاوازەکانی ژیانی کۆمەڵایەتیدا. ”ڕێکەوت“ یان ”بیرلێنەکراوە“ خۆی دەبێت بە بەشێک لە واقیع خۆی، دەبێت بەیەکێک لەو ھێزانەی کە یارمەتیی گۆڕانکاریی ئەدات. بەم مانایە واقیع تەنھا بونیاد و سیستم و یاسا و جوڵەی بابەتیی و حەتمیەتی میکانیکییانە نییە و ھەموو پێناسەکردنێکی واقیع بەو تێرمانە تەواو ناڕاست و کورتھێن و ھەڵەیە. بڕێکی گەورەی ئەوەی دەبێت بە ”واقیع“ پەیوەستە بە ”ڕێکەوت“ەوە، بەو شتانەوە کە سەرەتا چاوەڕواننەکراو بوون، لەوانەش بۆ نموونە، ڕێکەوتی دروستبوونی گروپێکی سیاسیی شێلگێر، ڕێکەوتنی سەرھەڵدانی کۆمەڵێک ڕۆشنبیریی جدیی، ڕێکەوتنی لاوازبوونی دەوڵەتێک، ڕێکەوتی درستبوونی سەرکردەیەکی کاریزمی بەھێز و خاوەن خەون، ڕێکەوتی لێکنزیکبوونەوەی چەند ھێزێکی کۆمەڵایەتیی،.بەرپابوونی ھەندێک جەنگ و پێکدادانی گەور و بچووک، ھتد... ھەموو ئەمانە دەشێت ڕۆڵی سەرەکیی لە ژێرەژووربوونەوەی واقیعدا بگێڕن.  جگە لەمانە ”ڕێکەوت“ پەیوەندییەکی پتەویشی بە ”ئەگەر“ەوە ھەیە، ھەموو واقیعێکە ئەگەری جوڵە و گۆڕان و داڕشتنەوەی لەناو ھەناوی خۆی تێدایە. ئەو ئەگەرانە حەتمیەت نایانجوڵێنێت، بەڵکو ھەندێکجار ڕێکەوت ڕێگەیان بۆ دەکاتەوە بۆئەوەی لەناو واقیعدا بەرجەستەبن. جگە لە ھەموو ئەمانە واقیع تەنھا لە ئاستێکیدا ئەوەیە کە ھەیە و بە ئێمە دراوە، لە ئاستەکانی تریدا ئەوەیە کە ئێمە چی لەو واقیعە دەکەین، چۆن لەناویدا ئامادەدەبین، چ جۆرە بەشدارییەکمان لەناویدا ھەیە، مەبەستەکان و چاوەڕوانییەکانمان لەناویدا چییە، چەند چالاکانە یان پاسیڤانە لەناویدا دەجوڵێین. ھەمیشە تەنھا ”بەشێک“ لە واقیع بە ئێمە دراوە، بەشەکانی تری، دەکرێت بڵێم بەشە زۆرکەی، پابەستی کردە و چالاکییەکانی ئێمەیە لەناویدا. ئەمە وادەکات من باوەڕم وابێت ھەمیشە ھەندێک ئەگەر و توانا ھەبن بۆئەوەی ھەم دونیایەکی باشتر دروستبکەین، ھەم خۆشمان بکەین بە خودێکی باشتر. ئەگەرەکانی ناو واقیعیش پەیوەندییان بە بڕی ئامادەگیی چالاکانەی مرۆڤەوە لەناو واقیع خۆیدا ھەیە. بێگومان پەیوەندیشیان بەو جۆرە قسە و گوتار و دونیابینیانەشەوە ھەیە کە لەناو ئەو واقیعەدا کاردەکەن. بەکورتییەکەی مەسەلەکە لە ئاستە سۆسیۆلۆژیی و فەلسەفییەکەیدا مەسەلەی خۆشباوەڕیی نییە، سەتحیی ڕوانین نییە، بەرخوردی دڵخۆشکەرانە نییە، بەڵکو پابەستی ئەوەیە چ ڕوانینێکمان بۆ واقیع و بۆ مرۆڤ و بۆ ڕۆڵی ڕێکەوت و بۆ کردەی کۆمەڵایەتیی و بۆ ڕۆڵی فیکر و گوتار و ھەڵسوکەوتەکان، ھەیە. پرسیاری سەرەکیی ھەر واقعێک ئەوەیە ئایا  ئینسان لەو واقیعەدا  وەک بکەرێکی چالاک ئامادەیە یان نا. ئەگەر ئامادەیە ئەم ئامادەگییە چۆن لێکبدەینەوە و ئەگەر نائامادەشە بۆ نائامادەیە. واقیع شتێک نییە لە دەرەوەی ڕەنج و تەقالا و ھەوڵی ئینسانەکاندا بوون یان مانایەکی تەواوی ھەبێت. ئەوەشی ھەیە و لە ئێستادا دروستکراوە، قابیلی سەرلەنوێ دروستکردنەوە و داڕشتنەوە و گۆڕان و تازەکردنەوەیە. دەکرێت ھەبوونێکی تری ھەبێت،کە لە ئێستادا نیەتی، یان زەحمەتە ھەیبێت، مەسەلەکە پەیوەندیی بە بوونی یاسای بابەتەیی و بونیاد و سیستمەوە نییە، بەڵکو پەیوەندیی بە شێوازیی ئامادەگیی تاکەکەسەکان و ھێزەکانەوە ھەیە لەناو ئەو واقیعەدا کە دروستکراوە. ھیچ واقیعێکیش خۆژیەن، self-sufficient، نییە، بەڵکو ھەمیشە ھێزێک یان چینێک یان گروپێک ئەو واقیعە دەژیەنێت و درێژە بەژیانی ئەدات، ھەر ھێز و کەس و گروپی تریش دەتوانن بینێژن و شتێکی تازە دروستبکەن. بە کورتییەکەی بۆ ئەوەی لە واقیع تێبگەین پێویستە خاڵی سەرەکیی و بنەڕەتیی لە ڕوانینماندا بۆ واقیع مەسەلەی کردەی مرۆیی و شێوازی ئامادەگی تاکەکەس و گروپەکان بێت لەناو مێژووی خۆیاندا، نەک نووقمبوون لەناو باسکردی کۆمەڵێک بونیاد و ڕێگر و سیستمی پۆڵایینی گریمانکراودا، کە نەکرێت دەسکاریبکرێن. ئێمە ھەموومان وەک تاکەکەس و وەک خاوەنی زمان و قسە و کردە، وەک ئەندامی ئەم یان ئەو گروپی کۆمەڵایەتیی، وەک کەسی چالاک یان پاسیڤ، بەشێکین لە واقیع و بەشدارین لەوەدا چۆن دروستبووە و چۆن دروسەبێت و چۆن دەگۆڕێت یان ناگۆڕێت. ئەوانەی ڕەشبینن باس لەوە دەکەن کە ”مەحاڵ“ە دەسکاریی واقیع بکرێت، ئەوانەشی کە گەشبینن باس لە ”حەتمیەت“ی گۆڕاکاریی دەکەن. لەنێوان ئەم دوو دیدەدا دیدێکی تر ھەیە پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە شتێک ھەیە ناوی مرۆڤە، ناوی مرۆڤەکانە، ناوی بکەری مێژووییە، ناوی ڕێکەوتە، ناوی کردەی ئینسانییە، ناوی توانای دروستکردنی سەرەتای تازەیە، کە ھەموویان بەشداران لەوەدا کە دروستدەبێت و دەپارێزرێت و دەسکاریدەکرێت و دەگۆڕدرێت. شتێکیش بەمانای بوونی ”خود“ یان ”بوونی تاکەکەسیی“ لەپێش یان لەدەرەوەی کردەکانەوە بوونی نییە. ئەوەی دەمانکات بە خود و دەمانکات بە تاکەکەسێکی تایبەت کردەکانمانە، شێوازی ئامادەبوونمانە لەناو مێژوودا، ئەو پەیوەندییانەیە کە بە جیھانەوە دروستیدەکەین، دەسکاریکردنی زمانمانە. ”کەسبوون“ شتێک نییە پێشوەخت پێماندرابێت، شتێکە بە بەردەوامی دروستیدەکەین. واقیعیش شتێکە ھەموو ڕۆژێک دروستدەکرێت و بەرھەمدەھێنرێتەوە و دەگۆڕدرێت و درێژدەکرێتەوە. ھەموو ئەمانەش لەڕێگای کردەی ئینسانییەوە ڕووئەدەن، بۆیە کردە گرنگە. ئەگەر لەم دیدەوە لە واقیعمان ڕوانیی، بەبێ ئەوەی باوەڕمان بە حەتمیەت یان ئایدیۆلۆژیایەکی گەشبین بێت، ھەمیشە ڕووبەرێک بۆ کردەی مێژوویی دەبینین، گرنگیی دەستپێشخەریی ئینسانیی دەبینین، ڕۆڵی ڕێکەوت دەبینین، و توانای گۆڕان و تازەبوونەوەش، دەبینین. وەک دەبینن ئومێد لێرەدا لەسەر دیدێکی یۆتۆپی بونیادنەراوە، لەسەر وەھم و خورافەت دروستنەکراوە، بەشێکیش نییە لە ئایدیۆلۆژیایەکی مژدەبەخش، بەڵکو لەسەر وێنەیەکی ئاڵۆز و دینامیکی بۆ کۆمەڵگا و بۆ مرۆڤ و بۆ کردەی مێژووی دروستکراوە. نەبوونی ئەم وێنەیە بۆ واقیع تەنھا بکەرە کۆمەڵایەتییەکان لێی بەرپرسیار نین، بەڵکو ئەو شێوازەش لە فیکر لێی بەرپرسیارە کە لەسەر ئەو واقیعە کاردەکات. لەبیرمان نەچێت لەپاڵ توندوتیژیی ھێزە حوکمڕانەکانی دونیای ئێمەدا، لەپاڵ سیاسەتی وێرانکەریی ھێزە سیاسییەکاندا، جۆرێکی زۆر خراپ لە فیکری ”سیستمگەرایی“ و لە فیکری ”دژەسیاسەت” و ”دژەکردار“ لە دونیای ئێمەدا ئامادەیە، کە بەسەریەکەوە ڕێ لە سادەترین شیکردنەوەی زانستیی و نیمچەزانستی ئەو واقیعە ئاڵۆزە دەگرن و ھەموو کردەیەکی مێژوویی دەکوژن. کە ئەمانە دەڵێم نکوڵی لەوە ناکەم کە دۆخی ئەمڕۆکەی کۆمەڵگای ئێمە دۆخێکی سەخت و قەیراناوییە، ئەگەری دەسکاریکردنی کایە سیاسییەکەی و سنووردانان بۆ باڵادەستیی نوخبە و بنەماڵە حوکمڕانە خراپەکانی، لاوازە. ھاوکات باوەڕیشم وایە لە دونیای ئێمەدا تا کایەی سیاسیی ڕادیکاڵانە ڕیفۆرم نەکرێت و بەشێوەیەکی تەواو جیاواز دانەڕێژرێتەوە، زەحمەتە لە بوارەکانی تری ژیانی کۆمەڵایەتیی و ئاوبووریی و دەزگایی و بیرۆکراسیدا گۆڕانکاریی گرنگ بکرێت. لە کۆمەڵگای ئێمەدا بەبێ دەسکاریکردنی کایەی سیاسەت دەسکارییکردنی کایەکانی تر لە مەحاڵ نزیکبۆتەوە. لەم ڕووەوە ئێمە لەو جۆرە لە ساتەوەختی مێژووییدا دەژین کە ھانا ئارێنت ناوی ”سەردەمی تاریک”ی لێدەنێت. سەردەمی تاریک بەمانای نەمانی ژیانێکی گشتیی لە کۆمەڵگادا کە تیایدا بیر و ڕا و بۆچوونی مرۆڤەکان نرخ و بەھا و گرنگیان ھەبێت و ھەقیقەتە جیاوازەکان لەناو ئەو ژیانە گشتیەدا دەربکەون و بەسەریەکیشەوە وەک سەرەتایەک بۆ کردەی مێژوویی نوێ و چالاک دەستبەکاربن. بەڵام وەک ئارێنت خۆشی دەڵێت تەنانەت لەناو ئەو ساتەوەختە تاریکانەشدا مرۆڤ مافی ئەوەی ھەیە ھەندێک تیشک و درەوشاننەوە ببینێت. دۆخی تاریک مانای ئەوە نییە ئێمە لەبەردەم واقیعێکداین ھیچ ئەگەرێکی گۆڕانکاریی تیادانەماوە، یان لەبەردەم واقیعێکداین خاڵیە لە مرۆڤ وەک بکەرێکی کۆمەڵایەتیی ھۆشیار، مانای ئەوەش نییە ھیچ ”ڕێکەوت“ێکی مێژوویی لەو واقیعەدا نەماوە کە وەک زەمینەی ھاتنەکایەی ھێز و ڕووداوی مانادار بۆ دەسکاریکردنی ئەو دونیایە، کاربکات. کە ئەمانە دەڵێم خۆشباوەڕیی و بیرکردنەوەی سەتحی بە کەس نافرۆشم. ئەم جۆرە تۆمەتە ھی ئەوانەیە کە توانای بیرکردنەوەیان نییە و لەسەر سادەکردنەوەیەکی کوشندەی واقیع و سادەکردنەوەیەکی ترسناکی فیکر و بیرکردنەوە دەژین. گەر دونیای دوای ڕاپەڕین وەک نموونە وەربگرین، دەبینین واقیعی ئەمڕۆکەی کۆمەڵگای ئێمە، بەھیچ مانایەک واقیعی بەر لە دونیای دوای ڕاپەڕین نییە، لە زیاد لە کایە و ئاست و پێگەیەکدا گۆڕانی گەورەی تیا دروستبووە، مەرج نییە ئەو گۆڕانانە گۆڕانبووبن بەرەو باشیی، زۆرێک لەو گۆڕانانە دۆخێکی ھێجگار خراپیان ھێناوەتەکایەوە. ئەو خاڵەی من دەمەوێت پێی لەسەر دابگرم ئەوەیە واقیع لە دونیای ئێمەدا وەک خۆی نەماوەتەوە و دونیای بەر لە ڕاپەڕین و دونیای دوای ڕاپەڕین دوو دونیای تەواو جیاوازن. کتێبی ”کۆمەڵگا و غەریبەکانی“ من، کە ئەم ساڵ بڵاوکرایەوە،  ھەوڵدانێکە بۆ نیشاندانی ئەو گۆڕانە قووڵانەی لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا لە زیاد لە ئاستێکی ژیانی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگیی ئێمەدا ڕوویداوە و ئەو گۆڕانانەش ئەم قەیرانانەی ئەمڕۆکەیان دروستکردوە.