چیا عەباس بەشی چوارەم کاتێک سەرکردەیەکی کاریزما نامێنێت و دوای خۆی دەستەجەمعی شوێنی ناگرێتەوە، لە بری ئەوە بەرپرس و گروپەکان لە گێژاو و تەنگەشە سیاسیەکاندا بەمەبەست و خواستی پێشوەختی تایبەتی خۆیان گەمە بە واقع و راستیەکان دەکەن، دەیان شێوێنن و وەک کرۆکی کارنامەی سیاسیان عەرزی دەکەن و بۆ دەوروبەری رێکخراوەیی و سیاسی خۆیان و دەرەوەش شۆری دەکەنەوە، ئیتر راستگۆیی سیاسی و متمانە لە ئاستێکی زۆر نزمدا دەگیرسێنەوە. ئەم واقیعە دوای وەفاتی کاک نەوشیروان لە ناو گۆڕان بەرجەستە بو، زۆری نەبرد، هەر لە پاش وەفاتی و لە جێبەجێکردنی داواکەی بۆ دروستکردنی خانەی راپەراندن، پەنجەکان کەوتنە شکاندنی یەکتر، کەوتنە پەنجەمۆرکردنی ساختەی مامەڵەکردن بە ئیرسە مەعنەوی و سیاسیەکانی بزوتنەوەکە. هەڵسوراوە بە ئاگا و هوشیارەکان لێنەگەران ببنە سووتەمەنی ئەم جەنگە قێزەوەنە و لە نێوان پەنجەکاندا بخنکێن. کاک نەوشیروان لە ١٣ی نیسانی ٢٠٠٦ نامایەک ئاراستەی مەکتەبی سیاسی یەکێتی دەکات دەرباری چاکسازی، تێیدا دەڵێت: لێرەدا من باس له چاکسازی حكومەت ناکەمەم چونكه کاروباری حكومه ت و کاروباری حیزب پێكەوه بەستراون. ده زگا حیزبیەکان، وەزیر و وەکیلەکانیان، بەڕوەبەری گشتی و یاریدەرەکانیان، به زۆری له سەر بنچینەی دەستەگەری ومەحسوبیەت و هەندێ جار دابین کردنی قازانجی تایبەتی دانراون، بۆیه چاکسازی له حكومەتدا بەنده له سەر چاکسازی له یەکێتیدا. هەتا پاکسازی و چاکسازی له ناو مای حیزبدا نەکرێ ناتوانرێ ناو ماڵی حكومەت پاك بكرتەوه و رك بخرتەوە، بۆیه من لام وایه ئەبێ ریفۆرم له پێشەوه له یەکێتی دا بكرێ ئینجا له حكومەتدا. بێگومان بە هەمان بۆچون و نیەتیش لە ناو گۆڕاندا هەوڵی دەدا، وێرای ئەوەی  کاک نەوشیروان لە دوا قۆناغی ژیانیدا گەیشتبوە ئەو قەناعەتەی کە چاکسازی و پاکسازی لە ناو هێزە سیاسیەکاندا بەهۆی ژینگەی سیاسی کوردستان و دەروبەری و بەهۆی پێکهاتەی رێکخراوەیی هێزەکان کاری زۆر ئەستەمن، بەڵام کارکردن لە سەر ئەو چەمکە باشترە لەوەی تەسلیمی ئەو واقیعە تاڵە بیت. هەرچۆنێک بێت هاوکارەکانی و بە رەزامەندی پشت پەردەی چیا و نما دوای وەفاتی بەپێچەوانەی ئەو چەمکە کاریان دەست پێکرد، چەندی هەڵسوراوی دڵسۆز و ماندویان دەرکرد و لە بزوتنەوەکە دورخستەوە، گوێیان لە هیچ پێشنیاز و پرۆژە و بۆچون بۆ چاکسازی ناو ماڵی گۆڕان نەگرت، بۆیە بیابانی گۆڕانی دوای کاک نەوشیروان نەک تەنها بۆ هزری رەسەنی گۆڕانکاری هیچی لێ شین نەبوە بەڵکو درک و داڵ و خرنۆک چرکە دوای چرکە رۆحە رەسەن و هەناوەکەی گۆڕان بریندار و هەراسان دەکەن، تەنانەت بەو داروپەردوە تارمایی کوخێکیش ساز نەکراوە، ئەوەی کراوە و بەردەوامە ئەو کاراکتەرانە بێهودە لمی بیابانەکەیان دەکوتنەوە و بە خەیاڵ قەڵایەکی گۆرانکاری بەرز دەکەنەوە. ئەم ئەقڵیەتە ئیرسێکی مێژوە کە پرۆ یەکێتییەکانی ناو گۆڕان و ئەو کەسانەی کە پێش گۆران زۆر بەرە و حزبیان تاقیکردۆتەوە و لە دەرگای زۆر باڵەخانەیان داوە مردنی رێکخەرە گشتیەکەیان بە هەلێکی گونجاو بینی بۆ پچراندن و سەپاندنی پێگەی خۆیان لە گۆرەپانێکدا کە لە واقیعدا بێ مەرجەع و خاوەن و رادعێک بو و ئاسان کەوتە دەستیان. ئەو دەسکەوتە چاوچنۆکی و تینویەتی حەز و تەماعەکانی ئەم ئەقڵیەتەی تێر نەکرد، بۆ ئەوەی نەکەونە گیانی یەکتر کەوتنە دابەشکردنی بیابەنەکەیان، لە مەشدا کاتێک سێ کەس لێیان بەیەکتر گەیشتن  خێرا دوانیان بونە تەکەتولێک دژ بە سێیەم، کەڵتورێکی خۆخۆری سیاسی. ئەم ئەقڵیەت و رەفتارانە وەک هی ئەو راوچیانەن کە لە دارستاندا تەنیا پێست و کەوڵی کۆمەڵێک دڕندەیان دەس دەکەوێت کە لەساتی شەڕ و لەبرساندا لەیەک ئاڵاون و مردوون. کێن گوناهبارەکانی ناو گۆڕان؟ کاک نەوشیروان لە سەرەتای دروستبونی کۆمپانیای وشەوە، کۆتایی ساڵی ٢٠٠٦، جەختی دەکردوە لەوەی هاوکارە دێرینەکانی قەڵغان و کۆکەرەوەی دەنگ دەبن بۆ بزوتنەوەیەکی نوێ، لە پێناوی ئەو ستراتیژیەدا چاوپۆشی زۆری لێکردن و دڵیانی رادەگرت و فرسەتی گەورەشی خستە بەردەمیان، لە هەمان کاتیشدا لەو باوەرەدا بو ئایندەی رەوتە نوێکە بۆ نەوەی گەنج و نوێ دەبێت.  کاک نەوشیروان لەم دو هەڵسەنگاندنەدا مەبەستەکانی نەپێکا، ماوەیەکی کورت پێش کۆچی دوایی لای چەند دۆستێکی پەشیمانی خۆی دەربریوە لە جۆری مامەڵەکردن و متمانەکردن بەچەند کاراکتەرێکی ئەو دو گروپە، هەر دو تەرەف کەم یاخود زۆر بون بە بارێکی قورس بەسەر بزوتنەوەی گۆڕانەوە و دوای وەفاتیشی هۆکاری بنەرەتی داکشانی بزوتنەوەکە بون لە زۆر بواردا. چۆن ؟ پێویست ناکات باسی رۆڵی هاوکارە دێرینەکانی بکەمەوە، لە نوسینەکانی پێشومدا بە وردی باسم کردون، کورتەکەی کاک نەوشیروان لە روانگای هاوخەباتی مێژوییەوە پێویستی بەوان بۆ هزری چاکسازی و گۆرانکاری هەبو، ئەوان ئەهلی ئەو ئەرکە نەبون. ئەم راستیە دوای وەفاتی بەزەقی بەرجەستە بو کاتێک رێکخەری گشتی نوێ راشکاوانە رایگەیاند: سەردەمی کاک نەوشیروان بەسەرچو، هاوکاتیش هەڵسوراوە باڵا مەنگ و ژێر بەژێرەکان کە زۆربەی ژیانی سیاسیان لە ناو گۆڕاندا بە فروفێڵ و پاشقولگرتن و موئامەرەکردن بەڕیکردوە و بەو شێوازە گەیشتونەتە لوتکەکانی دەسەڵات، ئێستاش هەر خەریکی خۆیان و گیرفانیانن. مەخابن ئەم کاراکتەرانە، وێرای رێز و بەرزنرخاندنی ماندوبون و قوربانیەکانیان لە رابوردودا، ئێستاش دەرک ناکەن بەوەی بێ کاک نەوشیروان هیچ مەوقعێکی ئەوتۆیان لە ئیعرابی سیاسی باڵی ریفۆرم و لە گۆرانیشدا نەدەبو. بە کورتی خانەی راپەراندن و دەورەبەریان و بەشێکی بەرچاوی جڤاتی نیشتمانی دوای وەفاتی کاک نەوشیروان شکستێکی کەمەر شکێنەریان هێنا تا ببنە ئاوێنە رەسەنەکەی هزری گۆران، دەرکەوت ئەوان ئاوێنە سواو و بێ رەونەقەکەی خەم و مەراق و حەزە وردیلە و گەورەکانی پایزی تەمەنیانن.    گەنجەکان و نەوەی نوێی گۆڕان کێ بون ئەمانە، لە کوێیەوە هاتبون، چیان دەویست، چیان کرد، ئێستا چیان دەوێت؟ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە بەرچاومان دەرباری رۆڵی ئەم گروپە لە هەڵکشان و داشکانی گۆڕان رون دەکات. گەنج و نەوەی دوای راپەرین کۆڵەکە بەهێز و باوەرپێکراوەکەی گۆران بون، کەسایەتی و کاریزمای کاک نەوشیروان سەرچاوەیەکی گرنگی ئیلهام و پەرۆشیان بو بۆ گۆڕان. زۆربەی زۆریان خاوەنی ئەزمونی رێکخراوەیی و سیاسی نەبون، لە گەرەک و خێزان و ناوچە هەژار و پشتگوێخراوەکانی کوردستان چاویان کردبوەوە، دەرفەتەکانی ژیانێکی ئاسودە و ئایندەیەکی گەش بە رویاندا داخرابون، خۆیان و خانەوادەکانیان بەدەست ناعەدالەتی و ستەمەوە تورە و یاخیبو بون.  بە کورتی نەوەی شۆرشێکی نوێ بون، پێچەوانەی ئەو خەباتکەرانەی دوای راپەرین خۆپەرست و خۆخۆر و گەندەڵچی دەرچون. ئاوات و خواستی بنەرەتیان ئازادی و یەکسانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی و سەروەری یاسا و دابینکردنی مافە رەواکانیان بو تا بە دڵنییاوەی بەرەو ئایندە هەنگاو بنێن، زۆربەی خواست و خەونەکانیان لە کارنامەی گۆڕاندا دەبینیەوە. بەتەنیشت ئەم زۆرینەیەی نەوەی نوێی گۆڕان، چەند گروپێکی گەنجی تری خاوەن ئەزمونی سیاسی و رێکخراوەیی بە دەنگ گۆڕانەوە هاتن. زۆرینەیان لە ناو یەکێتی و رەوتە ئیسلامیەکانەوە هاتبون، بۆیە خاوەنی زەمینە و ئەزمون و پاشخانی لایەنە ئەرێن و نەرێنەکانی کڵتوری سیاسی و حزبایەتی کورد بون.  ئەم گروپانە کاری رێکخراوەیی و سیاسیان لە ناو گۆڕاندا زیاتر وەک پرکەرەوە و دەوڵەمەندکردنی ژیانی سیاسی پێشویان دەبینی وەک لەوەی ئەرکێکی قورسی درێژخایان لە سەر بنەمای ئارەزومەندی و خۆبەخشانە بێت. هەر لە سەرەتاوە گەنجەکان روبەروی دەسەڵاتە هەرەمیەکانی موخەزرەمەکانی ناو گۆڕان بونەوە، کاک نەوشیروان هەوڵی زۆری دا هاوسەنگی نێوانیان رابگرێت، بەکردار زۆربەی ئۆرگانەکانی گۆڕانی دایە دەستی گەنج، وەک بەشێکی بەرچاوی ژورەکانی گۆڕان، ئەندامانی فراکسیۆنەکانی گۆڕان و کارمەندانی راگەیاندن لە گەنجەکان بون، تایبەت ئەو گەنجانەی لە حزبەکانی ترەوە هاتبونە ناو گۆڕان. نە کاک نەوشیروان و نە جڤاتی نیشتمانی و نە بەرپرسەکانی تری گۆڕان کارنامەیەکی تۆکمە و سیستەماتیکیان بۆ خستنەگەری نەوەی دوای راپەرین لە ناو بزوتنەوەکە نەبو، ئەو نەوەیە زۆر تورە و رادیکاڵ بون و پەلەشیان بو، بۆیە زمانی قسەکردن لە گەڵیان و لێکتێگەیشتن لێیان و پەروەردەکردن و گەشەپێدانی ناسنامەی گۆڕانبونیان حزورێکی سنورداری لاوازی هەبو، بەکورتی وەک ژمارەیەک بۆ سەر سندوقەکانی دەنگدان دەبینران. بە رۆیشتنی کات، تایبەت دوای دوەم هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی کوردستان و عێراق کە گۆران تێیاندا بەشدار بو لە گەڵ بەشداری لە حکومەتی هەرێم، هاوکاتیش دورکەوتنەوەی کاک نەوشیروان لە وڵات بەهۆی نەخۆشیەوە، هێدی هێدی خڵتە و پیس و پۆخڵی و گەندەڵکاری و تەکەتولگەری و بێباکیش لە ناو بەشێک لە گەنجە دەسەڵاتدارەکان لە ناو بزوتنەوەکە و لە فەرمانرەوایی و لە فراکسیۆنەکانی گۆڕان سەرئاو دەکەوتن، کار گەیشتە ئاستێک ئەو دیاردانە بونە باسی راگەیاندنەکان و بەرەی نارازی ئەو سەردەمەی ناو گۆڕان. ئێستاش بەشێک لەو گەنجە خاوەن پێگە لە فەرمانرەوایی و پەڕلەماندا تەسلیم بە واقیع بون، بە پاساوی ئەوەی هەر ئەوەندەیان پێدەکرێت، گەر دورکەونەوە پارتی و یەکێتی ئەزیەتی گۆڕان دەدەن و .... تاد دەرک ناکەن بەوەی بەم لێدوان و رەفتارانەیان بێ ئومێدی خەڵک خەستتر دەکەنەوە، با لە خۆیان بپرسن لە سەرەتادا بۆچی بون بە گۆڕان؟ بۆ یاخیبون یاخود تەسلیمبون بو؟  لە نێو ئەم گێژاوە سیاسی و رێکخراوەییەدا نەوەی دوای راپەرین لە گۆڕان دورکەوتونەتەوە، بایکۆتی هەڵبژاردنەکان بەهێزترین ئاماژە بو بە بێ متمانەییان بە بەرپرسانی گۆڕان لە هەر دەزگا و شوێنێک بن. بەشێکی بەرچاوی خانەی راپەراندنی دوای وەفاتی کاک نەوشیروان بەم روداوانە بزەی سمێلێان دەهات، چونکە هەروا فێربون کە رکابەرەکەت لاواز بێت تۆ خۆت بەهێزتر دەبیت. چیا عەباس رۆتەردام ٢١ فێبرواری ٢٠٢٠         

د. شۆڕش حاجی پێشترو لە چەند وتارو بۆنەی تردا‌ گوتومانە کە شکستهێنانی بزوتنەوەی گۆڕان دەبێتە مایەی نائومێدبونی هاوڵاتیانی باشوری کوردستان بە پرۆسەی گۆڕانکاری، چونکە گۆڕان وەک جوڵانەوەیەکی گۆڕانخواز خاوەنی تێڕوانین‌و بەرنامەی چاکسازی بو بۆ هەمو بوارەکانی حوکمڕانی‌. بۆیە ئەگەر گۆڕان شکست بێنێ ئاراستەی روداوەکان بەئاقارێکی تردا دەڕواو رەوتی چاکسازی‌ بۆ ماوەیەک پاشەکشە دەکات. هەروەها پێشتر هۆشداریماندا لەوەی کە بزوتنەوەی گۆڕان لەبەردەم دوڕیانێکی چارەنوسسازدایەو ئەگەری شکست‌و سەرکەوتن‌ لەبەردەمیدا کراوەیە. هەروەها هەوڵێکی زۆرماندا بۆ ئەوەی بتوانرێ قەرەبوی شکستی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان‌و ئەنجومەنی نوینەرانی عیراقی ساڵی ٢٠١٨ بکرێ، بەڵام بێسود بو. لە ئێستادا هێماکان بەرەو لاسەنگ بونی زیاتری تای تەرازوی شکستی بزوتنەوەی گۆڕان دەچێ‌و نیشانەکانی ئەو شکستە لە دو بواردا بەرونی دەرکەوتون. یەکەم، شکستی گۆڕان لە شێوازی رابەرایەتیکردن‌و ئیدارەدانی جوڵانەوەکەو میکانیزمی بڕیاردان‌و هەڵوێست وەرگرتنە لەسەر هەمو پرسەکان. دوەم، شکستی گۆڕانە لە چنینەوەی بەرهەمی بەشداریکردنی لە کابینەی نۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان. دەرهاویشتەکانی شکستی گۆڕان لەو دو بوارە وایانکردوە رۆژ لەدوای رۆژ خەڵک لە بزوتنەوەی گۆڕان دور بکەوێتەوەو پەیتا پەیتا قورسایی ئەو جوڵانەوە گۆڕانخوازە لەناو خەڵک‌و کاریگەریی لەسەر کایەی سیاسی کەمبێتەوە. بۆیە ئەرکی هەمو خەمخۆرانی ئەم گەل‌و نیشتمانەیە بەوردی چاودێری ئەدای بزوتنەوەی گۆڕان بکەن‌و تاووتوێی مەترسی داکشانی گۆڕان بکەن لەسەر پرۆسەی سیاسی‌و بەرژەوەندی هاوڵاتیان‌و لە باشوری کوردستان. پرسیارە گەورەکە ئەوەیە، کە ئایا مانی بزوتنەوەی گۆڕان بەم گوتارو هەڵوێست‌و شێوازی کارکردنەی ئێستای‌و، لەژێر رابەرایەتی ئۆرگانە فەرمییەکانی ئەمڕۆی گۆڕان‌و بڕیاربەدەستەکانی دەرەوەی دامەزراوەکانی گۆڕان لە قازانجی چەمکی گۆڕانخوازی‌و رەوتی چاکسازییە لە باشوری کوردستان، یان لە زەرەریێتی؟ بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە با دوا هەنگاوی گۆڕان لە کایەی سیاسیدا بەنمونە وەرگرین. بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان لە  ساڵی ٢٠١٨، کەوتە گفتوگۆ لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ بەشداریکردن لە حکومەتی هەرێمی کوردستان. دواتر رێکەوتنێکی لەگەڵ پارتی واژۆ کرد، کە لەئاست چاوەڕوانی گۆڕانخوازانی کوردستان نەبو. بەڵام ئەو خاڵانەی شاندی دانوستانکاری گۆڕان باسیانکرد کە لەگەڵ پارتی لەسەری رێکەوتون لەچاو کەمیی ژمارەی کورسییەکانی گۆڕان مایەی رەزامەندی رێژەیەکی بەرچاوی گۆڕانخوازان‌و هاوڵاتیانیش بو. سەرەڕای ئەوە، هەر لەسەرەتاوە رەخنەی ئەوە لەرێکەوتنەکە گیرا کە سەقفی زەمەنی بۆ جێبەجێکردنی خاڵەکانی ناو رێکەوتنەکە دیاری نەکرابو‌و هیچ مەرج‌و کۆتوبەندێکیش بۆ ئەگەری جێبەجێنەکردنی رێکەوتنەکە دانەنرابو. پارتی دیموکراتی کوردستان، جگە لە رێکەوتنە نوسراوەکە، لە کۆبونەوەی فەرمیدا کۆمەڵێک بەڵێنی زارەکی بە بزوتنەوەی گۆڕان دا. دیارترین خاڵەکانی رێکەوتنی نوسراوو لێکتێگەیشتنی زارەکی نێوان پارتی‌و گۆڕان بریتی بون لە: دەرکردنی یاسای چاکسازی‌ گشتگیر (نەک ئەو یاسایەی کە بەمدواییە لە پەرلەمان پەسەندکرا بۆ رێکخستنی موچەو خانەنشینی پلە باڵاو تایبەتەکان)‌و دروستکردنی ئەنجومەنی چاکسازی‌و پێدانی پۆستی یاریدەدەری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بۆ چاکسازی بە بزوتنەوەی گۆڕان‌و دروستکردنی سندوقی داهاتەکانی نەوت‌و پێدانی پۆستی سەرۆکی ئەو سندوقەش بە گۆڕان‌و گێڕانەوەی پاشەکەوتی موچەو باشکردنی بژێوی هاوڵاتیان‌و حەلکردنی یەکەکانی ٧٠ و ٨٠و رێکخستنەوەی هێزی پێشمەرگەو هێزەکانی ناوخۆو کردنیان بەهێزی نیشتمانی. هەروەها بەربژێری گۆڕان بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی هەرێم بەرپرس دەبێ لە رێکخستنەوە‌و ئیدارەدانی هێزی پێشمەرگەو هێزەکانی ناوخۆو پێدانی ١٢٪ی پۆستە حکومییەکانی هەرێمی کوردستان بە بزوتنەوی گۆڕان. ئێستا وا زیاتر لە ٢٠٠ رۆژ بەسەر پێکهێنانی کابینەی نۆ تێپەڕیوەو تا ئێستا هیچکام لەو خاڵانەی رێکەوتنی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموکراتی کوردستان جێبەجێ نەکراون. تەنیا شتێک کە تا ئێستا کرابێ دامەزراندنی چوار وەزیرو جێگرێکی سەرۆکی هەرێمە لەسەر پشکی بزوتنەوەی گۆڕان. لەبەرامبەردا گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان رازی بو بە تێپەڕاندنی هەمواری یاسای سەرۆکایەتی هەرێم بەو شێوەیەی کە خواستی پارتی بو. نەک هەر ئەمە بەڵکو، بزوتنەوەی گۆڕان ئێستا لەرێی هەندێ لە بەرپرسەکانی ناو حکومەتەوە بۆتە داکۆکیکەر لە شێوازی خواروخێچی کارکردنی هەندێ لە دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێم‌و بەرگریکار لە نارۆشنی‌و دیزەبەدەرخۆنە کردنی داهاتی نەوت‌و داهاتەکانی ناوخۆ. لەئێستادا هیچ ئاماژەیەک نیە کە ناوەرۆکی رێکەوتنی نێوان پارتی‌و گۆڕان بەمزوانە جێبەجێ بکرێ. سەرەڕای هەمو ئەوانە بزوتنەوەی گۆڕان، جگە لە هەندێ قسەی شەرمنانە نەبێ، هەڵوێستێکی جیدی نیەو تەسلیمی ئەمری واقیع بوە. بزوتنەوەی گۆڕان لەسەرەتای دروستبونیدا بڕیاری دابو لەڕێی هەڵبژاردن‌و سندوقەکانی دەنگدانەوە دەسەڵات بگرێتە دەست‌و چاکسازی‌و گۆڕانکاری ریشەیی لە سیستمی سیاسی‌و ئابوری‌و کارگێڕیدا بکات. ئەگەر ئەوە نەکرا، بەنیاز بو لەڕێی خەباتی مەدەنی‌و فشاری جەماوەرییەوە لەسەنگەری ئۆپۆزیسیۆنەوە دەسەڵات ناچار بکا بەشێک لەبەرنامە چاکسازییەکەی گۆڕان جێبەجێ بکات. بەڵام ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان لەبری پەیڕەوکردنی ئەو ستراتیژە بۆتە ئارایشکەری چەوتوچێڵیی دەسەڵات‌و پەیتا پەیتا دور دەکەوێتەوە لەو بەڵێنانەی کە بەخەڵکی دابو. خەم‌و خولیای ئێستای گۆڕان بۆتە ئەوەی کێ لەکوێ دابمەزرێنێ. تۆ بڵێی گۆڕان بۆ ئەوە دروست بوبێ کە هەر چەند ساڵ جارێک چەند کەسێک بکاتە پەرلەمانتارو وەزیرو هیچی تر؟ کاتی ئەوە هاتوە گۆڕانخوازان‌و لایەنگرانی چاکسازی لە باشوری کوردستان بۆ دواجار داوا لە بزوتنەوەی گۆڕان بکەن بگەڕێتەوە بۆ پەیام‌و ستراتیژەکەی جارانی‌و بوێرانە هەوڵی گۆڕانکاری بدات. ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان ئەوە ناکات با گۆڕەپانەکە چۆڵ بکاو لێگەڕێ لە هەلومەرجێکی گونجاوی تردا جوڵانەوەیەکی تر سەرهەڵبداو ئەو پەیام‌و مەشخەڵەی گۆڕان بەرزیکردەوە، ئەو بیگەیەنێتە مەنزڵ. بێگومان ئەم بژاردەیە بەدڵی زۆر کەس نیەو ورە پروکێنەرە، بەڵام پێمان وایە ئەمە لەوە باشترە کە بزوتنەوەی گۆڕان رۆژ لەدوای رۆژ لاوازترو بچوکتر بێتەوەو هیچ کاریگەرییەکی لەسەر پرۆسەی سیاسی‌و ژیانی هاوڵاتیان نەمێنێ‌و، لەخەونی گرتنەدەستی دەسەڵات‌و ئەنجامدانی گۆڕانکاری ریشەییەوە ببێتە هێزێکی بچوکی پەراوێزکراو.

زانا عەبدولڕەحمان  دبلۆماسیەتی كوردی بەرادەیەك فاشلە كە جێگەی بەزییە هەموو دیدار و چاوپێكەوتنەكان جگەلە كۆمەڵێك وێنەی یادگاری و نان خواردنێكی شاهانە هیچی بەدوای خۆیدا ناهێنێت. ئەمەش دەردێكی كۆنە كە كورد پێوەی ئەناڵێنێت، زۆركات واوتراوە ئەوەی كورد بەشەڕ بەدەستی دەهێنێت لەسەر مێزی گفتوگۆ دەیدۆڕێنێت، سیاسیەكان لەدوایی رێفراندۆم لەوە تێگەیشتوون كە ئەو هەموو بەرخ و قەل و كەبابەی كە سفرەی وەفدەكانیان پێ تێر ئەكران، بۆ بەرژەوەندی كورد هیچیان پێنەكرا و هەموو بە هەدەر رۆیشت . ئەو كاتەی كە گەلەكۆمەكێمان لێكراو لە شەنگال تا خانەقین دەریان پەڕاندین، ئەو دۆستە ئەورپیانەی كە هانامان بۆ بردن و باسی كوردمان لەگەل ئەكرد یەك رستەیان بەردەوام ئەوت كە ( خواردنی كوردی زۆر خۆشە) و تامەكەی لە زاریان ماوە. ئێمەی كورد لەناوەراستیی كۆمەڵێك دەوڵەتی ئیسلامین، كەچی لەماوەی ئەم چەند مانگە سێ سەكردەی كورد سەردانی پاپایی ڤاتیاكانیان كرد. بەبێ ئەوەی خۆشیان بزانن بۆ ئەو سەردانە ؟بەرهەمی ئەو سەردانە بۆ كورد چین ؟ خۆ نامانكەن بە مەسیحی ؟ كورد نەیتوانی كوژرانی قاسمی سولێمانی بكاتە هەلێك بۆ ئەوەی رۆڵی ناوەندگیر لە نێوان ئێران و ئەمریكا بگێریت. هەر زوو بە قسەی هەندێك شیكەرەوەی سیاسی و رۆژنامەنوس كە گوایە ئێران لە عێراق كۆتایی هاتووە پاڵیاندایە ئەمریكا. ئێستاش ئیرانەكان توڕەن و داوی لێبوردنی هەرێمشیان قبوڵ نەكردوە. بەغدادیان كردۆتە خاڵی فشار و ئەڵێن: خۆمان وەزیرتان بۆ دائەنێن، ئەگەر كورد دڵێ ئێرانیەكان ئاشت نەكاتەوە هیچ لە رێككەوتنێك لەگەل بەغداد سەرناگرێت و موچە و قوتی خەڵكیش لە مەترسیدا ئەبێت وەك جاری جاران. هەتا سیاسیەكانی كورد واز لە كەباب و دەعوەت و وێنەگرتن پۆست پۆستێنەی فەیسبووك نەهێنن دۆخمان لەمەی ئێستا باشتر نابێت، سەرنجی دبلۆماسییەت بە كەباب و قاوەڵتی راناكێشرێت! بەڵكو بە هاوتایی و هاوبەرژەوەندی و رێزگرتنی هاوبەشی نێوان دوولا بونیاد ئەنرێت، ئیتر كاتییەتی بەو سلوكە دبلۆماسیەتە بچینەوە. ئێوە لەكەباب زیاترتان نیە پێشكەشی بكەن ؟ ئەگەر واز لە دبلۆماسیەتی كەباب نەهێنن ئەمجارە باجەكەی بەقورسی ئەدەن

عه‌داله‌ت عه‌بدوڵا هه‌ندێ له‌ كه‌ناڵه‌كانی میدیاو ئه‌وانه‌ی چاودێریی دۆخی یه‌كێتی ده‌كه‌ن، چاوه‌ڕوانن كه‌ به‌هۆی رووداوی هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌رۆكه‌كانی ئه‌م هێزه‌وه‌، كاردانه‌وه‌ له‌ناو كۆمه‌ڵێك كاراكته‌ری یه‌كێتیدا بێته‌ ئاراوه‌، به‌تایبه‌ت له‌لایه‌ن سه‌رۆكی ئه‌نجوونی باڵای سیاسیی حزبه‌كه‌و هه‌ندێ له‌ ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نه‌كه‌و‌، هه‌روا سه‌رۆك كۆمار/جێگری پێشووی سكرتێری گشتیی ئه‌م هێزه‌وه‌‌.   ئه‌م چاوه‌ڕوانییه‌، تا ڕاده‌یه‌ك، زیاد له‌ قه‌باره‌ی خۆی، فووی تێكراوه‌!، هۆكه‌شی ئه‌وه‌یه‌ كه‌، به‌ سروشتی حاڵ، رووداوی پشت په‌رده‌و زانیاری نه‌بیستراو، زۆرجار، خۆبه‌خۆ، ده‌رگا ته‌نانه‌ت بۆ واته‌ وات(إشاعات)یش ده‌كاته‌وه‌، چ جای ئه‌و شرۆڤه‌و پێشبینییانه‌ی كه‌ دیققه‌تیان تیا ره‌چاو ناكرێ!.   سه‌ره‌تا، پێویسته‌ بوترێ، ئه‌و دوو گه‌نجه‌ی كراونه‌ته‌ هاوسه‌رۆك (لاهور، 45 ساڵ) و (بافڵ، 47 ساڵ)، دوو كه‌سی دوور نین له‌ هه‌ردوو جێگری پێشووی سكرتێری گشتییه‌وه‌. ئه‌وان، هه‌ردووكیان، له‌به‌رامبه‌ر ره‌خنه‌كانی، خۆیان وته‌نی، برا گه‌وره‌دا(كۆسره‌ت ره‌سول)، تا ئێستا، قسه‌یه‌كی به‌رزو نزمیان نه‌وتووه‌‌‌. له‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌رهه‌م ساڵح –یشدا بۆ ناو یه‌كێتی و پاشان گه‌یاندنی به‌ كۆشكی كۆماری، رۆڵی یه‌كلاكه‌ره‌وه‌یان هه‌بووه‌.     له‌وه‌ش زیاتر، له‌ كۆنگره‌ی (4)دا، هه‌ردوو جێگری پێشووی خوالێخۆشبوو مام جه‌لال، خرانه‌‌ سه‌رو ده‌نگدانی نهێنییه‌وه‌و هه‌ریه‌كه‌و‌ پێگه‌ی خۆیان بۆ سه‌لمێنرا، چونكه‌ له‌كۆنگره‌ی(3)شدا(2010)، له‌سه‌ر داوای تاڵه‌بانی خۆی، هه‌مان رێز له‌خه‌بات و توانایان گیراو، بێ ده‌نگدانی نهێنی، به‌ جێگرانی سكرتێری گشتی، ده‌ستنیشان كران.      ئه‌مه‌ی دواین كۆنگره‌ش قورس بوو رووبدا به‌بێ رۆڵی كوڕو برازه‌كه‌ی تاڵه‌بانی، بگره‌ كۆمه‌ڵێك به‌رپرسی تریش له‌ كۆنگره‌دا نه‌ده‌گه‌شتنه‌ ئه‌ندامێتیی سه‌ركردایه‌تیی حزبه‌كه‌ به‌بێ جۆرێك له‌ لێكگه‌یشتنی ناوخۆیی كه‌ هاوسه‌رۆكه‌كانی ئێستا جه‌مسه‌ری سه‌ره‌كیی ناوی بوون.   جگه‌ له‌وه‌، لاهور و بافڵ، لانیكه‌م، تا ئێستا وا ده‌رئه‌كه‌ون كه‌ نایانه‌وێ به‌ كه‌متر له‌ مه‌رجه‌ع سه‌یری پێگه‌ی كۆسره‌ت ره‌سول بكه‌ن له‌ناو یه‌كێتیدا. له‌سه‌ر داوای ئه‌و، كۆبوونه‌ی سه‌ركردایه‌تی راگیرا!، زوو زووش، وه‌ك رابردوو، خۆیان ده‌كه‌ن به‌ ماڵه‌كه‌یداو كۆنتاكت و گفتوگۆیان هه‌یه‌، ره‌نگه‌ تاقه‌ داوایان ئه‌وه‌بێ، برا گه‌وره‌ به‌ چاوی یه‌كسان سه‌یری هه‌موو یه‌كێتییه‌كان بكات و هیچیتر. بۆ به‌رهه‌م ساڵحیش، ئه‌گه‌ر ره‌تكردنه‌وه‌ی بیرۆكه‌ی هاوسه‌رۆكی و هاوكات داوای ته‌نها راسپاردنی خۆی له‌ سه‌رۆكایه‌تیی حزبه‌كه‌، به‌بێ جێگر، نه‌بووایه‌، ئه‌وا ره‌نگه‌ ئێستا، لانیكه‌م، یه‌كێك بووایه‌ له‌ هاوسه‌رۆكه‌كان، یان هه‌ر خۆی سه‌رۆك بووبا به‌ جێگرایه‌تیی دوو هاوسه‌رۆكه‌كه‌ی ئێستا.      ره‌نگه‌ هه‌ر ئه‌و مه‌رجانه‌و فشاری كات‌، ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تیی ئه‌م هێزه‌یان مه‌حكوم كردبێ كه‌ له‌ژێر ره‌خنه‌ی جه‌ماوه‌رو میدیادا، هه‌م سیسته‌می هاوسه‌رۆكیی له‌ په‌یڕه‌ودا بچه‌سپێنن، هه‌م ده‌رگای خۆ پاڵاوتنیشی بۆ بكه‌نه‌وه‌و له‌وه‌ زیاتر درێژه‌ به‌ كۆبوونه‌وه‌كان نه‌درێ كه‌ ببوونه‌ جێی ره‌خنه‌و بگره‌ تانه‌و نوكته‌ش!.، له‌و پرۆسه‌یه‌دا، رێگریی یاسایی و په‌یڕه‌وییش له‌ئارا نه‌بوو كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و دوو كه‌سه‌، سه‌ركرده‌ی تریش خۆی بۆ هاوسه‌رۆكی كاندید بكات، بۆیه‌، ئاكام ئه‌وه‌بوو، ئه‌و دوو كاراكته‌ره‌، لاهور و بافڵ، به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ(93 له‌ 124)، واته‌ به‌ رێژه‌ی(75%)ی ده‌نگی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌یان، بوون به‌ هاوسه‌رۆك.    ئێستا ئه‌مه‌ ئیتر بۆته‌ رووداو و واش ئه‌خوێنرێته‌وه‌ كه‌ بوار بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی، یان سوودی ره‌تكردنه‌وه‌ی نه‌مابێت‌. كاتێك هێزێكی وه‌ك پارتی دیموكرات، كه‌ ره‌نگه‌ زۆریش ئاسووده‌ نه‌بێ به‌ رووداوه‌كه‌، رێز له‌ ئیراده‌ی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تیی هێزه‌ ركابه‌ره‌كه‌ی بگرێ كه‌ هه‌ڵبژێردراوی كۆنگره‌ی(4)ن و له‌رێی سكرتێری(م.س)ی خۆیه‌وه‌ پیرۆزبایی له‌ هاوسه‌رۆكه‌كانی یه‌كێتی بكات، ئه‌وا پێناچێ كاردانه‌وه‌ ناوخۆییه‌كانی ئه‌م حزبه‌ خۆی، له‌ پیرۆزبایی و داننان به‌وه‌ی روویداوه‌ كه‌متر بێ، ته‌نها ئه‌مێنێته‌وه‌، ده‌ست و پێوه‌ندی ناو جه‌مسه‌ره‌كانی ئه‌م هێزه‌، بۆ خۆ بردنه‌ پێشه‌وه‌!، یه‌كتر ئیستفزاز نه‌كه‌ن!.   رووداوه‌كه‌ بۆ ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی باڵای سیاسییش هه‌روایه‌. مه‌لا به‌ختیار، وه‌ك كاراكته‌رێكی دیار،(40)ساڵه‌ بانگخوازی دیموكراسییه‌، پێشبینی ناكرێ دژی هه‌ڵبژاردنی دیموكراتییانه‌ی هاوسه‌رۆكه‌كان بێت، به‌تایبه‌تی كه‌ خودی خۆی، باپیری مناڵی یه‌كێك له‌ هاوسه‌رۆكه‌كانه‌، تێكه‌ڵ به‌ ماڵی تاڵه‌بانیش بووه‌‌و رێزی زۆریش له‌ هیرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ده‌گرێت و هۆكاری تریش!. عه‌دنان موفتیش، له‌ هیچ سه‌رده‌مێكدا نه‌بیستراوه‌ كه‌ شه‌ڕی له‌سه‌ر پۆست و ده‌سه‌ڵات كردبێ‌، ئه‌گه‌ر ره‌خنه‌شی له‌ هه‌ردوو كاره‌كته‌ره‌ گه‌نجه‌كه‌ش‌ هه‌بێ كه‌ هه‌یه‌تی!، ره‌تیان ناكاته‌وه‌، ئه‌رسه‌لان باییزیش، له‌گه‌ڵ تێكچوونی یه‌كڕیزیی حزبه‌كه‌یدا نییه‌، بۆ دلێری سه‌ید مه‌جیدیش، ئه‌و، وه‌ك ئه‌وترێ، برای مه‌سڵه‌حه‌ت و سازانه‌، ئه‌و ته‌نانه‌ت له‌گه‌رمه‌ی ململانێی توندی نێوان یه‌كێتی و گۆڕاندا، پێی له‌ ره‌وانشاد نه‌وشیروان مسته‌فا نه‌ده‌بڕی و وته‌ تونده‌كانیشی قبوڵ بوو!.       هه‌رچی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌ده‌، به‌هۆی باری ته‌ندروستیی خۆیه‌وه‌، له‌ناو رووداوه‌كاندا نییه‌، به‌ڵام – به‌پێی زانیاریی من – پێی گه‌یشتۆته‌وه‌و دڵی به‌ رووداوه‌كه‌ خۆشه‌. حاكم قادرو شێخ جه‌عفه‌ریش، دواجار سه‌یری هه‌ڵوێستی ئه‌ندامانی تری ئه‌نجوومه‌نی باڵای سیاسی ده‌كه‌ن و ره‌نگه‌ زیاتر دژی لۆژیكی په‌راوێزخستن و به‌ كه‌مگرتنی دێرینه‌كان و ئه‌نجوومه‌نه‌ باڵاكه‌ بن و هیچیتر.    له‌پێش ئه‌وانیشه‌وه‌، به‌رهه‌م ساڵح، پێویستیی به‌ به‌رده‌وامیی پاڵپشتیی هاوڕێكانێتی له‌حزبدا بۆ ئه‌وه‌ی له‌ سه‌رۆكایه‌تیی كۆماردا پشتئه‌ستوور بێت، پاشان ئه‌و خۆی كاریگه‌ره‌ به‌ كولتورێكی لیبراڵ دیموكراتی ئه‌مریكی و پێناچێ دژی میكانیزمه‌ دیموكراتییه‌كان بێ‌، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌، ئه‌وه‌ی من زانیاریم هه‌بێ، پیرۆزبایی بۆ هه‌ردوو هاوسه‌رۆكه‌كه‌ ناردووه‌و ره‌نگه‌ سه‌ردانی ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تیی تازه‌ش بكات كه‌ خۆی ئه‌ندامه‌‌‌ تیایدا.    له‌هه‌موو بارێكدا، بۆ ئه‌وه‌ی لاواز نه‌بن و مسداقییه‌تی زیاتر نه‌دۆڕێنن، یه‌كێتییه‌كان، ناچارن، پێكه‌وه‌ هه‌ڵبكه‌ن. ئه‌وان ده‌توانن ئه‌زموونی هاوسه‌رۆكایه‌تی‌، وه‌ك ده‌زگاكانی تر، بخه‌نه‌ ژێر چاودێرییه‌وه‌، هاوئاهه‌نگی له‌نێوان ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تی و ئه‌نجوومه‌نی باڵای سیاسیی حزبه‌كه‌یاندا دروست بكه‌ن، دامه‌زراوه‌كان به‌هێز بكه‌ن له‌جیاتی ئه‌وه‌ی كاراكته‌ره‌كان پیرۆز بكه‌ن. ده‌شتوانن، وه‌ك ره‌مزێكی سیاسی، قه‌دری تایبه‌ت له‌ سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی باڵای حزبه‌كه‌ بنێن، به‌وه‌ش، پێكه‌وه‌، تا خولی داهاتوو، ئه‌م قۆناغه‌ نوێیه‌ی حزبه‌كه‌ له‌ خزمه‌تی گشتی و چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی، ئاراسته‌ بكه‌ن. ئه‌وان ئه‌گه‌ر وانه‌كه‌ن، سه‌رله‌به‌ر زیان ده‌كه‌ن و پێگه‌شیان له‌ناو خه‌ڵكی كوردستان و نه‌ته‌وه‌ی كوردیشدا مه‌ترسیی زیاتری بۆ دروست ده‌بێت. ‌   

عەلی ئۆرەماری پشتی زێدەتر ژ دو هەیڤان  ل دوماهیێ پەیڕەوێ نافخۆیێ ئێکەتیێ ژلایێ ئەنجۆمەنێ سەرکردایەتیێ ڤە هاتە پەسند کرن و دپێنگاڤەکا چاڤەرێکری دا ژی هەم سیستەمێ هەڤسەروکایەتیێ هاتە پەچڕاندن و هەم دوو پسمام ژدەرڤەی هەڤسەنگیەکا جێندەری  وەک هەڤسەروکێن ئێکەتیێ هاتنە دەست نیشانکرن، وێرایی پیروزباهیێن مەل هەردوو هەڤسەروکێن گەنجێن ئێکەتیێ و ل وێ هیڤیێ نە قۆناغەکا رووگەش بۆ ئێکەتیێ دەست پێ بکەت و ل ئاستێ وێ سۆزێ بن یا هەدووکان تەکەسی لسەر کری کۆ ئاسایکرن وئاشتکرنەکا نافخۆیی بینە رۆژەڤێ و ئەو دوو سەربازێن وێنێن چێکرنا ئێکەتیێ بن و قۆناغەکا نۆی بیت بۆ ژیانا سیاسی ورێکخراوەیی.  لێ هند راستی ژی هەنە گرنگە بێنە گۆتن و  بسانەهی بسەر هەڤال و دووستێن ئێکەتیێ دەرباز نەبن. ئێک : هەڤسەروکایەتی ل هەرێما کوردستانێ کۆپیکرنا وی سیستەمی یە کۆ بۆجارا ئێکێ لسەر دەستێ رێبەرێ پەکەکێ ع ئۆجەلانڤە هاتیە دانان، کەنەتنێ دناڤا پارتیەکا کوردیدا بەلکی مرۆڤ دشێت بێژیت ل رۆژهەلاتا ناڤین وتا ڕادەیەکا مەزن ژی ل تمامیا جیهانێ پڕاکترین پارتی بوویە کۆ هەم بەشداری پێکرنا کارا یاژنان د هەمی ئاستێن بریاردانێ دا و نەهێلانا جۆداهی یا جیندەری یه ژی دناڤبەرا رەکەزێ نێر ومێ و بکریار جێ بەجێکری.  پەکەکێ بڕەنگەکی ئەڤ سیستەمە پەچڕاند کۆ ب کریار ۸۰٪ هەمی ئۆرگانێن وێ یێن رێکخراوەیی وسەربازی ب دانانا ژنەکێ ل کێلەکا زەلامەکی وەک پڕاکتیزەکرنا هەڤسەروکایەتیێ جێ بەجێکر و وەک سیستەمەکێ تازە درێڤەبرنا وەلاتی دا ژی ب پڕاکتیک ل ڕۆژئاڤا یێ کوردستانێ سیستەمێ ب رێڤەبرنا رۆژئاڤا وەک ستاتۆیەکا سیاسی مرۆڤ دکاریت بێژیت ۱۰۰٪جێ بەجێکریە و تا ڕادەیەکێ ژی دهەمی وان سەرکەفتنێن هەدەپێ ژی  بدەست ئێخستین ل باکورێ کوردستانێ ژی دیسان بزاڤێ دکەت  وەک بەشداریەکا کارایا ژنێ ئۆرگان و شارەداریێن خۆ بسیستەمێ هەفسەروکاتی برێڤەببەت ، لێ ئەوا ئێکەتیێ دوهی پەسند کری ئەو هەست بۆمرووڤی دروست نابن کۆ بژارەکرنا هەڤسەروکایەتیێ ڤەرێژا پێشینەیەکا هزری و تەندروست ژبو هەبیت و دەرهاڤێژێ گەلەک دان وستاندنان بیت وبەرهەمێ چالاکیێن ژنان بیت دناڤ ئێکەتیێ دا کۆ ب فشارێن واناو ژبۆ بەشداری پێکرنا ژنێ د هەمی ناڤەند و کۆپیتکێن ئۆرگانێن ئێکەتیێ خۆ ببینیت و دبریاردانێن گرنگدا بەشدار ببیت و ئەو هەست دروست نابیت کۆ ئێکەتیێ دڤێت هەمان هەڤسەروکایەتیێ هەم بکەتە نەریت هەمی ئۆرگانێن خۆ لسەر ئاڤابکەت وهەم ژی ل گۆڕەی دەستهەلاتێن خۆ بڤێت هەڤسەروکایەتیێ بکەتە پڕۆژە یاسایەک بۆ پەرلەمانێ کوردستانێ و دپاشەرۆژێ دا سیستەمێ هەرێما کوردستانێ لسەر هەڤسەروکایەتیێ ئاڤابکەت و جۆدا ژ تێگەهێ هەڤسەروکایەتیێ ونەهێلانا جۆداهیێن جیندەری و دکارەکێ ناموو ودەکمەندا دوو زەلام بۆ هەڤسەروکایەتیێ هاتنە پەجراندن. دوو؛ ئەو هیڤیێن ژ کۆنگڕەیێ چارێ تاتنە چاڤەرێکرن ئینانا پێشا خۆینەکا نۆی وگەنج بۆ سەرکردایەتیێ و وەک خاندنەکا فیزیکی مرۆڤ وێ هەستێ دکەت ژمارەیەکا دیارا سەرۆچاڤێن نوی و هێزەکا گەنج هاتینەپێش و دهەمان دەمدا ب کریار ژمارەیەکا دیارا خۆدان سەربوور و کەڤنارێن ئێکەتیێ د ئۆرگانەکێ تەشریفاتیی دا بناڤێ ئەنجۆمەنێ بالایێ یێ بەرژەوەندیێن ئێکەتیێ جۆداکرینە و ئەڤێن هەنێ بەشداریێ دچڤینێن ئەنجۆمەنێ سەرکردایەتیێ دا نابن، تا ڤێرە پلان بجۆانی دەرباز بوویە،لێ ئەوا مرۆڤی هندەکێ شاش و بێهیڤی دکەت، وەسا تاتەچاڤەرێکرن ئەو خۆینا گەرم وگەنج گەلەک گفتۆگوویان بکەت و زوی ب زوی نەکەڤیتە ژێر بارێ پاراستنا بەرژەوەندیان و نەکەڤیتەژێر بارێ تەبەعیەتێ و خۆ ژ ئیرادێ ڤالابکەت و ل دویف حەزێن کەسێن دیار بیربکەت و بیرکرنێن وانا ب پەچرینیت، لێ جۆدا ژوان پێشبینی یا مخابن بابەتێ هەڤسەروکایەتیێ لسەر هەمیان هاتە سەپاندن و دەربازکرن و چ کەس نەبوون دوان چڤیناندا جۆدا ژ سەلیقا حەزێن دڤێن ببن سەروک دەنگێ خۆبڵند بکەن و هەڤسەروکایەتیێ وەک خاندنا وێ یا دروست و تەندروست ب ئازرینیت ،هەم هەڤسەروکایەتیێ قەدیس نەکەن تنێ دسەروکایەتیا پارتیێ دا ،بەلکۆ هەر چ ئۆرگانێ هەبیت دەبیت ب ڕەنگێ هەڤسەروکاتیێ بێتە برێڤەبرن(مەکتەب،مەڵبەند،کۆمیتە،و......هتد) و مەرجێ تمامکەر دەبت ئێک ژ هەڤسەروکا ژن بیت و پەیرەوێ نافخۆ لسەر ڤی بنیاتی دابرێژیت ،مخابن ئەف ئێکە نەهاتە دیتن وبوویەژی هەڤسەروکایەتیا ئەنجۆمەنێ سەرکردایەتیا ئێکەتیێ هند ئاریانێن دەروونی بۆ هەڤالێن ئێکەتیێ درووست دکەت کۆ پێنگاڤەک نۆرمال و سروشتی نەبوویە و تێپەربوونەکا بێ دان وستاندن لاوازیا تیمێ گەنجێ سەرکردایەتیێ خۆیا دکەت و ئەڤەبخۆژی ڕەشبینیەکا بۆ قۆناغا پشتی کۆنکرەی. سێ؛ هیڤیێن هەمی هەڤالێن ئێکەتیێ ژ کۆنگرەیێ چارێ ئەو بوویە دووماهیکێ ب قۆناغا بێ پلانیێ وگرفتێن رێڤەبرنێ   بینیت و فرە لێدوانی وفرە بریارێ بدووماهیک بینیت و پێگەهێ ئێکەتیێ ڤەبگەرینیت  بۆ سەردەمێ زێرینێ  ڕۆژانێن ڕەوەنشاد سەروک مام جەلال وێڤەتر ئێکەتی ب ئێک دەست و ب ئێک بریار برێڤەبچیت و پێگەهێ وێ یێ جاران د بریارێن سیاسی دا بێتە دیتن، لێ هەلبژاردنا بخافلەتیا سیستەمێ هەڤسەروکایەتیێ دەرئەنجامێ فرە حەزکرنێ بوویە دوەرگرتنا پۆستێ ئێکێ یێ  رێڤەبرنێ دا (سکرتێر،سەروک) و نەبوونا گیانێ ئێک دوو قەبیلکرنێ و تەنازولکرنێ بۆ ئێک ودوو یان هەر ئێکی بخۆ ڤیایە و ئامادەنەبوویە وی جهی بۆ هەڤالێ خۆ چۆل بکەت ، دەرئەنجام و ژبۆ رازیکرنا وان کەسێن ڤیاین خۆ د لوتکەیا سەروکاتی یا ئێکەتیێ دا ببینن هەڤسەروکایەتی هاتە زالکرن و دوویر ژ پەشداریکرنا ژنێ هەڤسەروکایەتی هاتە پەچراندن ، و هیڤیدارین ئەم دشاش بین لێ پەچڕاندنا هەڤسەروکایەتیا بێی پێشینەیەکا هزری و جۆدا ژ تێگەهێ هەڤسەنگیا جێندەری  هەبوونا ناکۆکیانە و غاردانەکا بێ سەلیقەیە بۆ وەرگرتنا کلیلێن سەروکاتیێ  و بڤی ڕەنگی  هەڤرکی وێ پتر تووند ببیت و دهەبوونا ڤێ جۆرێ هەڤرکیێ دا   دیسان هەم  پەیرەو وێ توز بسەربکەڤیت ودیسان دێ زیان ب پێگەهێ ئێکەتیێ و شاندنا شیانێن  ئۆرگانێن رێکخستنێ کەڤیتن.

پەیكار عوسمان - ئیسلامی نوێژی سیاسی ئەکردو خەوی بە خیلافەت و مەیدانی تەحریری میسرەوە ئەبینی.کۆمۆنیست بە خەیاڵی ئەنجومەی شوراکانەوە نەفەسی لە جگەرەکەی ئەدا. موعارەزەی پۆپۆلست کەڵکەڵەی ڕاماڵین و چنینەوەی غەنیمەی سیاسی لە کەلەدا بوو. ئاپۆچی داڵغەی کانتۆنی لێئەداو ڕۆشنبیریش ئەیویست، لە دوو سەد مەتری سەرادا، دەوڵەتە شاری یۆنانی دامەزرێنێ. هاوڵاتییە پارتی و یەکێتییەکانیش بەشدارییان نەئەکرد، وەکئەوەی خەمەگشتییەکانی ئەم وڵاتە، خەمی ئەوانیش نەبێت! - خەڵکە ڕاپەڕیوەکە، بەهۆکاری گەندەڵی و لەژێر کاریگەری بەهاری عەرەبی و کەوتنی ئاسانی دیکتاتۆرەکانی تونس و میسردا، لەو وەهمەدابوون کە پارتی و یەکێتیش بە فیکەو هووها بڕوخێن. دەسەڵاتی مافیایی پارتی و یەکێتیش، "کە خۆیان لە ئەساسەوە ئەهلی کەڵبەو نینۆکن"، لەژێر کاریگەریی ئەو دۆخەدا، زۆر خێراو خراپ، چوونەوە سەر پلێت. - ئەمە هەمووی لەکاتێکا، کە خەمە ڕاستەقینەکەی ئەوساو ئێستاش، هەر تۆزێ عەدالەت و ژیانێکی باشترەو هیچی تر. پرسیارەکە ئەوەیە، ئەگەر ئەو هەموو وەهمە زیادەیەو ئەو هەموو خەیاڵە پووچە، لە خۆپیشاندانەکان بارنەکرایە، ١٧ی شوبات و لێکەوتەکانیشی، جوانترو باشتر نەئەبوون؟ - لەڕاستیدا ١٧ی شوبات، بە هەموو جوانییەکانییەوە، تەجروبەیەکە، بەس بۆ دووبارە نەکردنەوە باشە! چونکە لەلایەك خەڵك هێشتا نەگەیشتونەتە ئەو ئاستەی هۆشیاریی، کە بارنەکرێن. بۆ هەرشتێکی ڕەوا بێنە سەرجادە دنیایەك شتی تری پوچ و ناڕەوایان لێ بارئەکرێ. دۆخی میلیشیایی حیزبەکان و چەکداریی کۆمەڵگاو هاوکێشە ئیقلیمییەکەش لەولاوە بوەستێ.. - ئاخر لەناوخۆدا، ئەوساو ئێستاش، پارتی و یەکێتی بەرامبەر هەر کەسێکی ناڕازیی، دەیان شەقوەشێنیان هەیەو بەرامبەر هەر بەردێکی ناڕازیی، هەزاران فیشەکیان هەیە. یەعنی لەڕاستیدا ئەگەر ڕاماڵینێك ڕووبدا، بەعەکسەوە ڕووئەداو ئەوان ئێمە ڕائەماڵن. بەم شێوەیە ڕاپەڕێن و ڕاماڵینیش، یان سەرکوتئەکرێ، یان لە باشترین حاڵیدا حەربی ئەهلی لێئەکەوێتەوە، کە ئەوە خراپترین حاڵە. - ئەمەوێ بڵێم، کێشی حەڤدەی شوبات، خەیاڵی ڕاماڵینەکەی بوو، کە خەیاڵێکی تا خواحەزکا پووچبوو. لەبەر ئەوەنا کە پارتی و یەکێتی و دەسەڵاتە گەندەڵەکەیان، شایەنی ڕاماڵین و زبڵدانی مێژوو نەبن! لەبەرئەوەش نا کە بەدیلەکان و خودی کۆمەڵگاش هەر زبڵێکی ترن! بەڵکو لەبەرئەوەی خودی فکرەی ڕاماڵین زبڵەو شتێکی حەماسیی دوورە عەقڵەو هەمیشە بە کەڵکی خراپترکردنی دنیا یەت، بەڵام هەرگیز بەکەڵکی باشترکردنی دنیا نایەت. - ئەی چیبکەین تەسلیمبین؟ بێگومان نەخێر. بەڵام تێگەیشتنێکی تر لە بەرگری، چارەسەرەکەیەو بەرگرییەکەیە. چونکە ئەم فۆڕمە باوەی بەرگری پۆپۆلیستانەو ئایدۆلۆژیانە، خودی تەسلیمبوونەو کڵاوەو نابێ بیەڵین جارێکی تر بکرێتەوە سەرمان. "ئێمە وەکو تاك" ئەگەر سەری خۆمان نەخەینە ئیش، بەشی سەرمان هەر کڵاوی ئەوانیترە. - ئێمە ئەبێ چیتر نەیەڵین، بە هیچ فوویەکی دەرەوەی خۆمان پەمپ بدرێین، هەرشتێكی دەرەوە پڕت بکات، تۆ دیلیت و بەتاڵیت لە خۆت. ئیتر شتەکە فووی پارتی بێت یان دژەپارتی، هی ئیسلامی بێت یان ئیلحاد، هی کوردایەتی بێت یان دژەکوردایەتی، هی موعارەزەبێت یان دەسەڵات.. لەوەدا فەرقی نیە کە تۆ دیلی شتێكیت و ئەو شتە ئەتهێنێ و ئەتباو هەڵتئەسوڕێنێ. - تۆ تا ئازادنەبیت ناتوانی بەرگری بکەیت، تەنیا لەناو خۆشتا ئەتوانی ئازادبیت. شتەکانی دەرەوە ئەگەرچی ناویشیان ئازادی و بەرگری و تەسلیمنەبوون بێت، بەڵام بۆ تۆ هەر نائازادی و تەسلیمبوونن مادام دەرەکیین. تۆ تەنیا بە بیرکردنەوەو خۆ پاککردنەوە لە دەرەکییەكان ئازادئەبیت، نەك بە شەڕکردن لەگەڵ ئەم دەرەکیی لەبەرژەوەندی ئەو دەرەکیی، کە هەردوکیان بۆ تۆ هەر دەرەکیی و کۆت و نائازادیین! - سەیرکە، هەیە خۆی کۆیلەی حیزبە، کەچی ئەیەوێ شکۆی نەتەوەمان بۆ دروست بکات! هەیە لە ڕێگەی شەڕکردن لەگەڵ ئەم فکرەوە ئەیەوێ ئازادمان بکات، لەکاتێکا خۆی دیلی ئەو فکرە! هەیە خۆی کۆیلەی بنەماڵەی سینە، کەچی شەڕکردن لەگەڵ بنەماڵەی صادمان، بە ئازادیخوازیی پێئەفرۆشێتەوە! کۆمەڵگای ئێمە پڕە لەم نمونانەی وەهمی ئازادی، کە لەناوەڕۆکدا دیلی و نائازادی عەیارە بیستوچوارن. - تۆ کاتێ گیرۆدەی ئەمجۆرە لە وەهمی ئازادی و بەرگری ئەبیت، ئیتر نازانیت کە خۆت دیلیت و نائازادیت. چونکە ئەو شتەی کە دیلی کردویت، شەیتانێکت بۆ دروستئەکاو بە شەڕی ئەو شەیتانەوە مەشغوڵتئەکا! ئیتر تۆ وائەزانیت ئەمە بەرگرییەو واشئەزانیت خۆت پاڵەوانی ئازادیت. لەکاتێکا ئەوە شەڕە نەك بەرگریی! لەکاتێکا خۆت دیلێکیت و بەکەڵکی خۆشت نەهاتووی، چجای بەفریای ئەوانیتر! - مەسەلەن "کوردایەتی" لە دنیایەك شەڕو شەیتانی وەهمییەوە ئەتگلێنێ و تۆ ئەمەت لێئەبێ بە شەڕی ئازادی و خۆیشت لێئەبێ بە پاڵەوانی ئازادی، لەکاتێکا لەپشتی ئەو شەڕانەوە، تۆ خۆت دیلی کوردایەتیەکەیت. لەولاشەوە "دژەکوردایەتی" مەشغوڵت ئەکات بە شەیتانی کوردایەتی و شەڕی ئەم شەیتانەوەو وائەزانیت خەریکی بەرگری و شەڕی ئازادیت و نازانیت کە خۆت دیلی شتێکیت، ناوی دژەکوردایەتییە! ئەم یارییە بۆ هەموو جووتدژە تەقلیدییەکانی وەکو دین و دژەدین و پارتی و دژەپارتی و دەسەڵات و موعارەزە.. هەر هەمان شتە. - جا لە یادی حەڤدەی شوباتداو لە هەموو کات و یادێکا، کاری ئێمە هەر بیرکردنەوەیە. لەکویا لەناوەکییەکەی خۆت و لە عەقڵی خۆت غافڵبویت، لەویا لایەك لێتەئەخوڕێ و بەلای خۆیدا دیلت ئەکا. بەڵام پێناسەیەکی ئازادیشت بۆئەکات، ئیتر تۆ لەوپێناسەیەوە وائەزانیت ئازادیت! - لە یادی حەڤدەی شوبات و لە هەموو کات و شوێنێکا، کاری ئێمە هەر وەستانەوەیە بەرامبەر ستەم و فەساد. بەڵام ئەم کارە بە ئازادیی ئەکرێ و ئێمەش تەنیا لەناو عەقڵی خۆماندا ئەتوانین ئازادبین. ئەگەر عەقڵی خۆت ئامادەنەبێت، ئیتر وەهمی لایەك ئەتباو ئەو لایە وێنەیەکی ستەم و فەسادت ئەداتێ و ئیتر تۆ لەگەڵ ئەم وێنەیە شەڕئەکەیت، نەك لەگەڵ ستەم و فەساد خۆی! - لە یادی حەڤدەی شوبات و لە هەموو کاتێکدا، کاری ئێمە ئازادکردنی ئازادییە، لە قۆرخکاریی ئازادیخوازەکان و ئازادکردنی بەرگرییە، لە هاشوهوشی پاڵەوانە پۆپۆلستەکان و ئازادکردنی عەقڵە لە وەهمی ئایدۆلۆژستەکان.. تا ئەمانە نەکەین ئازاد نابین و تا ئازادیش نەبین، موویەك لە ستەمی سەوزو زەرد کەم ناکەینەوە، بەڵکو مووی ڕەنگەکانی تریشی بۆ ئیزافەئەکەین. - ئێمە تا لە تاجری شتەکان و نوسخە تیجارییەکەی شتەکان نەجاتمان نەبێ، ناگەین بە ڕاستەقینەی شتەکان. تا لە تاجری دین ڕزگارت نەبێ ناگەیت بە خودی دین. تا لە داوی مشەخورەکانی سەر ئازادییش نەجاتت نەبێ، ناگەیت بە ئازادی خۆی. تا لە نانخۆرە پۆپۆلستەکانی بەرگری و تا لە وەهمسازە ئایدۆلۆژستەکانی بەرگری ڕزگارمان نەبێ، ناگەین بە خودی مانای بەرگری. ئەم ڕزگاربوونانەش، پرۆسەیەکی ناوەکییەو لەناو خۆتداو لە بیرکردنەوەو عەقڵی خۆتدا ڕووئەدەن. ئەوەش ڕووداوە گەورەکەیەو جگە لەمە، تەواوی ڕووداوەکانی تری ژیان، بچوكن و تۆش بچوك ئەکەنەوە.

کەمال رەئوف لە دنیادا زۆر تێزی فکری و تێروانینی فەلەسەفی هەبووە، کەتەنها هەر لەسەر کاغەز ماونەتەوەو لەئەسەر ئەرزی واقیع هچیان لێ شین نەبووە و بۆ ژیان تاقی نەکراونەتەوە، یان بەدەردی ئەوە نەهاتون، لەواقیعی ژیاندا کاریان پێبکرێت. لەئەنجامی گفتوگۆکانی ئۆجەلان و بیرمەندی ئەمریکی ماری بوچین، ئەوە تێزە بۆ ئیدارەو بەرێوە بردن هاتە ئاراوە کە بە سیستەمی هاوسەرۆکی دەناسرێتەوە. زۆرکەس لایان وایە کە ئەسڵی تێزەکە داهێنانێکی ئیکۆلۆجی ماری بوکچین بووەو ئۆجەلان گەشەی پێداوەو لەسەر ئەرزی واقیعیش تاقی کردۆتەوە، دیارە بیرکردنەوە و تێزەکەی ماری بوکچین هەرچۆن بووبێت، ئەوەی کە زیاتر ئەم تێزەی بەجیهان ناساند ئەو هەنگاوە عەمەلیانەی پەکەکە بوو کە لەبواری جێبەجێکردنی جڤاتی و حزبیدا، کاری پێکرد. ئامانج لەمەش هاوسەنگی جێندەری و بەشداریپێکردنی ژنان بوو، لەهەموو بوارەکانی ژیاندا، بەتایبەتی بواری ئیدارەو حوکمرانی. بەڵام بەحوکمی ئەوەی پەکەکە ناوچە نفوزی لەباکور نەکەوتە بن دەست هاوسەرۆکی لە بواری حوکمرانی لەرۆژئاوا پیادەکرد، بەڵام لەناو حزبدا ماوەیەکی زۆر بوو وەک سیستەکمێکی نوێ، تارادەیەکی زۆر کاری پێکرا بوو. ئێستا دەبیستین یەکێتیش سیستەمی هاوسەرۆکی بۆ ئیدارەدانی حزبەکەی خستۆتە بواری جێبەجێکردنەوە، بەڵام ئەوەی ئەم هاوسەرۆکییە جیا ئەکاتەوە لەو هاوسەرۆکییەی رۆژئاواو پەکەکە، ئەوەیە، لەناو پەکەکە هاوسەرۆکی بەمانای بوونی بەشداریپێکردنی ژن و پیاو، واتە یەک ژن و یەک پیاو بۆ پۆستێکی دیاریکراو، ئەمەش نەک هەر لە دەستەی سەرۆکایەتی بەڵکۆ بۆ هەموو پنتەکانی کاری رێکخستن و ئیدارەش شۆر دەبێتەوە، بەڵام ئەوەی یەکێتی نەک هەر خۆی لە بەشداریکردنی ژن نەداوە، تەنانەت لە ریزی دووەمی ئەم ئیدارەو سەرۆکایەتیە، کە ناوی جێگرو کارگێری بۆدیارکراوە، ناوی تاکە ژنێکیش نابیسترێت، ئەوە جگە لە ئۆرگانەکانی تری حزب و ئیدارەو حوکمرانی کە یەکێتی هاوبەشی حکومەتی هەرێمەو ناوچە نفوزی خۆی هەیە، ئەم هاوسەرۆکییە هەر باس ناکرێت، وەک ئەوەی حزبێک سەرکایەتیەکەی بەهاوسەرۆکایەتی بێت و باقی ئۆرگانەکانی تری بەشێوە کلاسیکییەکە بمێنێتەوە. لەناو پەکەکە تەنها شوێنێک کە ئەم هاوسەرۆکییە نایگرێتەوە و وەک پێویست جێبەجێنەکراوە ناو ریزەکانی هێزی گەریلایە، بەڵام بۆ ئەوەش رێژەی کۆتا بەئاستێکی بەرز دیاریکراوە، بەڵام لەرۆژئاوا تارادەیەکی زۆر لە هەموو بوارەکان جێبەجێ کراوەو تارادەیەکی زۆریش بوتە جێگەی سەرنجی هەموو ناوەندەکانی جیهان. بەڵام لەناو یەکێتی ئەم هاوسەرۆکییە تەنها شمولی دوو سەرکردەی پیاو ئەکات وەک عەسای سیحری بۆ چارەسەری ناکۆکی پیاو پیاو بەکار هاتوە نەک کێشەی جێندەری و بەشداریپێکردنی ژنان.

  ئاسۆ حاجی   بزاڤەکانی پێکھێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراق تەنھا یەک ناونیشانی ھەیە ئەویش"زیاتر چەسپاندنی حکومی زۆرینەی شیعە و بەھێزتربوونی ئێران لە دەرەوەی سنوورەکانی خۆی" ئەو ئامانجە زادەی چەند مانگێک نیە یان وەک پەرچە کردارێک بێت لە بەرامبەر کوشتنی جەنەرال قاسم سولەیمانی، بەڵکو دەرئەنجامی پلان و کارکردنێکی درێژخایەنە کە سەرەتای ئادگارەکانی لە ساڵی ٢٠١٢دا لە سەردەمی نوری مالیکی بە تەواوەتی وەدیارکەوتن، ئەوەش بۆ پشتڕاستکردنەوەی بۆچوونێکمان دەگەڕێنێتەوە کە ھەر کەسێک و بە ھەر ناو و پاشناوێک لە سەرۆکایەتی حکومەتی عێراق دابندرێت بۆ ئێران جیاوازی نیە، چونکە کەسیان ناتوانن لە بازنەی بەرژەوەندیەکانی ئێران(شیعە)بچنەدەرەوە. ئێران لە پێکھێنانی ئەو کابینەیە دەیەوێت دەرسێکی نوێ بە کورد و سوننە بدا، تۆڵەی بێ ھەلوێستیان لە بەرامبەر کوشتنی قاسم سولەیمانی لێبکاتەوە کە لە یەکریزی نیشتیمانی دەرچوون لەو رۆژەی لە دانیشتنی پەرلەمان بۆ بڕیاردان لەسەر دەرکردنی ھێزەکانی ئەمەریکا ئامادەنەبوون، ئەو دەرسە ئەوەیە کە لەمەودوا ھەڵوێستی شیعە درێژکراوەی ھەڵوێستی ئەو رۆژە دەبێت کە بۆ ھەر کار و بڕیارێک پێویست بکات ئەوە شیعە دەتوانێت بە زۆرینە یاسا و بڕیارەکان تێبپەڕێنێت و بۆ متمانەدانیش بە کابینەی عەلاوی ئەوە ئەگەرێکی کراوەیە. تۆڵەکردنەوە لە سوننە و کورد بەشێکە لە کارنامەی ئێران لە رێگای حکومەتەکەی عەلاوی کە لە شاری قومی ئێرانی و بە رێکەوتنی سەدر و عامری و مالیکی و بە ئامادەبوونی نوێنەرانی حەشدی شەعبی و حیزبوللای لوبنانی بڕیاری لەسەردراوە، تۆڵەکردنەوە لە کورد ئادگار (ملامح)ەکانی وەدیار کەوتوون و یەکەمین قوربانی بەرھەم ساڵحی سەرۆک کۆماری عێراقە کە دوای ھەڵوێست وەرگرتن بە رانەسپاردنی کەسێکی بژاری حەشدی شەعبی بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران ئەوە ئێران بە ناردنی شاندێک بۆ سلێمانی لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆک یان سکرتێری یەکێتی نیشتیمانی کوردستانی بێبەش کرد کە دەتوانین بڵێین بۆ ئەو یەکلایی ببووەوە، ئەگەرێکی بەھێزیش ھەیە کە لە سەرۆکایەتیی کۆماریش لا بدرێت و یەکێک لە کەسە نزیکەکانی ئێران لەلایەن سەرکردایەتی نوێی یەکێتی بۆ ئەو شوێنە دیاری بکرێت کە چانسی ئاراس شێخ جەنگی و ئاڵا تالەبانی زۆرە، ھەروەھا ئێران ھەوڵدەدات تۆڵە لە تێکڕای گەلی ھەرێمی کوردستان بکاتەوە: - بە سەرلەنوێ ھەوڵدان بۆ لێکترازاندنی ناوماڵی کوردستانی و گرفت دروستکردن لە نێوان ھەولێر و سلێمانی. -بەشداری کورد لە کابینەی نوێ لە رێگای ھێزە سیاسیە کاریگەرەکان نەبێت، بەڵکو کەسانێکی نزیک لە خۆیان لە بەشە پۆستی کورد دابندرێن، سەرەتاش بەوە دەستپێدەکەن کە یەکێتی و رەنگە گۆڕانیش رایبگەیەنن کە ئەوان لە بەشی خۆیان(وەک حیزب)خۆشدەبن و رێگا بۆ کەسانی سەربەخۆ و تەکنۆکرات خۆش دەکەن تا بەشداری حکومەت بکەن، بەو ھەڵوێستەیان دەیانەوێت دەستی پارتی ببەستن تا دەستی بە بەرکەوتە شایستەکانی خۆی نەگات، کە ئێران ئامانجیەتی پارتی لاواز بکات. - ئەگەر بڕینی شایستە داراییەکانی ھەرێمی کوردستان و مووچەی فەرمانبەران زۆر بەھێزە و دوور نیە مەگەر ھەڕەشەی ئەمریکا بە سەپاندنی ئابلوقەی دارایی و سزادانی حکومەتی عێڕاق بە لێدان لە توانا ئابووری و سەربازییەکەی ئێران وا لێبکات کە دەست بۆ ئەو کارتە نەبات، بە تایبەتیش کە ئێران بە شێوەیەکی سەرەکی پشت بە عێراق دەبەستێت بۆ دەسکەوتنی (دراوی قوڕس) لە دۆلار و یۆرۆ ھەروەھا عێراق گەورەترین بازاڕی ساغکردنەوەی کالای ئێرانییە و بەشێکیش لە نەوتەکەی ھەر لە رێگای عێراقەوە دەفرۆشێت. لە بەرامبەر سوننە زیاتر سیاسەتی زەوی سوتاو و زیاتر لەبەریەک ھەڵوەشانەوەی ھێزە سیاسییەکانیان بەشێک دەبێت لە کارنامەی شیعە بە تایبەتیش کە لە رابردوو ئەو سیاسەتەیان بەرھەمدار بووە و ژمارەیەکی زۆری کەسایەتی و ھێزی سیاسی سوننەیان لە بەرژەوەندی ئێران یەکلایی کردووەتەوە. ئەوەی لە بەرامبەر ئەو بزاڤانە چاوەڕواندەکرێت سیاسەتی ئەمریکایە کە بە چ شێوە و شێوازێک بزاڤ دەکات بۆ رێگریکردن لە زیاتر بەھێزبوونی ئێران و لاوازبوونی ئەمەریکا لە بەرامبەریدا. دوای سەرھەلدانی خۆنیشاندانەکانی بەغدا و شارە شیعەنشینەکان بەشێک لە چاودێران و تەنانەت سەرکردە سیاسیەکانیش وای بۆ دەچوون کە رۆژی ئێران لە عێراق لە ئاوابوونە، بە کوشتنی قاسم سولەیمانی ھێندەی دیکە ئەو بۆچوونەیان تەئکید دەکردەوە، بەڵام لە ھەڵگەڕانەوەی سەدر لە خۆپیشاندەران و بزاڤەکانی پێکھێنانی کابینەی نوێ ئەوە دەسەلمێنن کە ئێران لە جاران بەھێزتر ئامادەیی ھەیە، بزاڤەکانی ئەمریکاش ئەوەمان پێدەڵێن کە ئیدارەی تڕەمپ لە کوشتنی سولەیمانی و زیاتر توندکردنی گوشاری ئابوری لە سەر ئێران ئامانج مانەوەی تڕەمپە لە پۆستی سەرۆکایەتیی نەک گۆڕینی دەسەڵات لە ئێران، ئەو لێکدانەوەیەش ھاندەرێکی دیکە دەبێت بۆ ئێران کە مکوڕتر و توندتر کار لەسەر پاوانکردنی عێراق بکات، بە تایبەتیش کە دەبینێت لە سوریا ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی لە پاشەکشێدان و روسیا و رژێمی سوریا لە پێشڤەچووندان. ھەرێمی کوردستان کە دیسان بووەتەوە جێی سەرنج و بایەخی دونیا بە تایبەتی وڵاتانی زلھێز و کاریگەر تاکە چانس و کارتی بەھێزی یەک ھەڵوێستی و یەک گوتارییە لە بەغدا کە ئەگەری دروستبوونی لاوازە و زیاتر ھێزە کوردستانیەکان لە بەغدا خەریکە دەگەڕێنەوە دۆخی سەردەمی مالیکی و عەبادی کە بەشێک لە پەرلەمانتارانی کوردستان ببنە کەرستەی جێبەجێکردنی کارنامەی شیعە و زیاتر بەھێزبوونیان لە سەرحیسابی زیاتر بێھێزبوونی قەوارەی دەستووری ھەرێمی کوردستان.

كەمال چۆمانی  تێڕوانینی خەڵک بۆ گۆڕانکاریی، یان خەونی خەڵک بۆ گۆڕانکاریی نەگۆڕاوە، ئەوەی گۆڕاوە تێڕوانینی خەڵکە بۆ کردار بۆ گۆڕانکاریی و هەوڵدان بۆ بەدیهێنانی ئەو خەونانە. دوای ١٧ی شوباتی ٢٠١١، دەتوانین بڵێین زۆربەی هێز و گروپ و ئەکتەرەکان بزوتنەوەی ناڕەزایەتیی لە هەرێمی کوردستان، یان تەسلیمی ئیرادەی دو هێزی دڵڕەقی گەندەڵ بون و بونە بەشێک لە سیستەمی چەتەگەرایی نەوت و حوکمڕانیی گەندەڵ، یان نەیانتوانی جۆری ناڕەزایەتیی و خەباتی مەدەنیی بگوازنەوە قۆناغێکی تر. ئەمە خەڵکی بێهیوا کرد نەک دڵڕەقیی دەستەڵاتدارێتیی دو حیزب کە لەڕێی میلیشیا حیزبییەکانیانەوە سەرکوتی ناڕەزایەتییەکانیان کرد. خەڵک دەیزانی و دەشزانێت دەستەڵاتی میلیشیایی واز لە دەستەڵات ناهێنێت چونکە بێ دەستەڵات، کە زامنی کۆنترۆڵکردنی سەرچاوەکانی داهاتە لە هەرێمی کوردستان، نە یەکێتیی و نە پارتیی ناتوانن هیچ کاتێک ببنە جێی متمانەی خەڵک. بۆ ئەوەش دەیانزانی و ئێستاش دەزانن ئەو دو هێزە چی دڵڕەقیی و توندوتیژیی هەیە بەکاریدێنن بۆ مانەوە، چونکە ئەوەی ئەوان دەهێڵێتەوە نە حوکمڕانییەکەیانە، نە ئایدیۆلۆژیاکەیان، نە مێژو و نە جەماوەرەکەیان. مانەوەی ئەوان پەیوەستە بەو سیستەمە چەتەگەرایییە دارایییە و میلیشیایییە حیزبیی و بنەماڵەیییە.  بۆیە، نە ناڕەزایەتییەکان کۆتایییان هاتوە، و نە کۆتاییشیان دێت. ئەوەی کۆتایی هاتوە، تەنها تێڕوانینی خەڵکە بۆ متمانەوە بەخشین بەو ئەکتەر و هێز و گروپانەی کە بڕیار بو نەبنە بەشێک لە سیستەمی حوکمڕانیی یەکێتیی و پارتیی و بڕیار بو لە بەرەی خەڵک بمێننەوە. بۆ بێدەنگیی خەڵک زۆر هۆکاری ناوخۆیی، عێڕاقیی، هەرێمیی و ناودەوڵەتییش هەن، بەڵام هیچیان -لای کەم بۆ من- هێندەی بێهیوابونی خەڵک لەوانەی کە بڕیار بو لەگەڵ خەڵک بن کاریگەر نەبوە.  بۆ جاری داهاتو کە خەڵک دەڕژێتە سەر شەقامەکان و بزوتنەوەی ناڕەزایەتیی گەشەدەکاتەوە، پێویستە لە خۆپیشاندەرانی عێڕاق فێرببین کە تەنانەت موقتەدا سەدڕیش نەیتوانی کۆنترۆڵیان بکات. ئەگەر بەربەستی بەردەمی ئێستای دروستبونەوەی ناڕەزایەتییەکان نەبونی سەرکردایەتیی بێت، ئەوا لە ١٧ی شوباتی ٢٠١١ و تا ٢٠١٨ش هەبونی سەرکردایەتییەکی بێشومار و فرە-بەرژەوەندیی جیاواز بو. دەستەڵاتدارێتیی یەکێتیی و پارتیی و بەشدارپێکراوەکان ناتوانێت چاکسازیی بکات، بۆیە؛ ناڕەزایەتییەکان دروستدەبنەوە، بەڵام ئەمجارە کە دروستببنەوە چارەنوسساز دەبن. ناڕەزایەتیی ئەمجارەی خەڵکی کوردستان کەمتر رێ بەوانە دەدات کە بەرژەوەندییەکانی خەڵک بکاتە پلیکانەیەک بۆ بەدەستهێنانی پارچەیەک لە کێکەکە. زۆر هەڵەن ئەوانەی پێیان وایە دەتوانن حوکمڕانیی سێ دەیە لە گەندەڵیی و خراپبەکارهێنانی دەستەڵات بۆ ئەبەد لەڕێی بێدەنگکردن لەڕێی توندوتیژیی و کڕینەوە بەردەوامیی پێبدەن.

نەبەز جەلال بە بێدەنگی نانی بەیانیم خواردو بە خاوە خاوییەک خۆمگۆڕی و بە ھێواشی بەقەراغی شۆستەکەدا چوومە سەر شەقامە سەرەکییەکی بەردەم ماڵمان، دەستم لە تەکسییەک ڕاگرت و رۆژباشم لە شۆفێرەکەی کرد، ووتم ئەرک نابێ تا سەھۆڵەکە « شەقامی سالم »م بەری، ووتی : فەرموو. ڕادیۆکەی بەکزی لەسەر بەرنامەیەکی دینی ئیشیدەکرد، بە کپییەکی سەیرەوە شۆفێری دەکردو سەری بەسەر سوکانەکەوە متکردبوو.! تا گەیشتمە جێ ھیچی نەوت ئەوە یەکەم جاربوو شۆفێرێکی ئەوھا بێدەنگ ببینم ھەر گوێی لەسەر بڵندگۆی ڕادیۆکە بوو وا ھەستم دەکرد کە تەنھابێ.! دابەزیم و لەبەری شەقامەکەوە پەڕیمەوە ئەوبەر دوکانەکان، مێز و عەرەبانەکان خەریکی خواردن ئامادەکردن بوون ھەمویان سەریان شۆڕکردبۆوەو شتیان ئامادەدەکرد ئاگایان لە ھیچ نەبوو ھەریکەو بەشتێکەوە سەرقاڵبوو ھیچیان نەدەبیست.! چاوم دەگێڕا  بۆ ھاوڕێیەکم تاک و کۆ بە پیاسە خەڵک بە سەرکزی و مات و کپی ھەنگاوی بێ ئومێدیان دەنا.! چایخانەو قاوەخانەکان پڕبوون لە گەنج سەریان نەویکردبوو چا و قاوەیان بە جگەرە و نێرگەلەو گوڵەبەڕۆژە دەخواردەوە.! سەیرە کەس سەر ھەڵنابڕێ سڵاوێکی لێبکەی؛بێ پارەیی قورتمی گرتوون.. کافتریاکان پڕن لەوانەی سەریان خستۆتە ناودەستیانەوە  بە مۆبایل و ئایپادەوە سەرقاڵی دوا ھەواڵی ڕزگاربوون و شەڕی پۆپجین سەریش ھەڵنابڕن.! ئەم سەر ھەڵنەبڕین و نەبینییە بێ ئاگاییەکی تەواوی دروستکردووە، بۆتە مۆتەکە سەرشان و ھەموانی خستۆتە دۆخی نامۆبونێکی سەیرەوە ئەمەش گشت شوێنە گشتی و ماڵەکانیشی گرتۆتەوەو خێزانیش بەرەو لێکترازان و دابڕاندەبا.. ئەمە بەرنامەیەکی ترسناکە بۆ کۆمەڵگا و پرۆژەیەکی یەکانگیرە لە ھەنگاوی خۆ ژیرکردنەوە دەگوازرێتەوە بۆ خۆ گیرکردن و بە دەستەمۆکردنی کۆتایی خەڵک کۆتایی پێدێت و ھەموو میللەتیش بە پرۆسەی سەر شۆڕکردن و خۆ بەدەستەوەداندا دەبەنە بەر رۆح کێشان و جەستەی شەکەتی داگیردەکەن، دەسپێکی سڕینەوەی خۆیی بوونی ئێمەش دەستپێدەکا و ناشبینەوە بە خۆمان.!..  

هادی حەمە رەشید  سەرەتای نەوەدەکانی سەدەی رابردوو یەكێك لە بەرپرسی پارتە کوردییەکان پێشنیارێکی کردبوو، دەوروبەرەکەی وتبوویان: قوربان ئەی چی بە جەماوەر بڵێین؟ وتبووی: جەماوەر چییە؟! جەماوەر و سەماوەر! جا ئەو بەرپرسە بە سروشتی خۆی کەیفی بە بەکارهێنانی «سەجع» دێت لە لێدوان و وتارەکانیدا، سەردەمانێك وامئەزانی هەر بۆ سەجع و وەزن و قافیەی شیعریی و ئیقاعی مۆسیقیی ئەو دوو وشەیەی داوەتە پاڵ یەکتر، دواتر هێواش هێواش تێگەیشتم «جەماوەر و سەماوەر» خزمایەتییەکی زۆر نزیکیان پێکەوە هەیە(لایەنی کەم لێرە لە کوردستان جمك و دووانەی هاوشێوەن!) دووانەن چونکە «سەماوەر» ئاوێکی زۆری تێدایە لە ڕێگای پڵیتە و ئاگرێکی کزەوە بە ئەسپایی کەی بتەوێت ئەیهێنیتە جۆش و چەپۆکان، کەی بتەوێت بە خامۆشکردنی ئاگرەکەی گەرمیی لە ئاوەکەیدا ناهێڵیت و سارد و ئارام! لە بەرامبەردا «جەماوەر» عەینی تاس و عەینی حەمام، ئەگەر بیانەوێت بە کۆمەڵێك وردە بۆڵەبۆڵ دێتە کوڵ و هەیەجان، هەندێ جاریش سەبری ئەیوبی هەیە و دنیا لە نادادیدا نقوم ببێت ئەو مێشێك میوانی نیە! وا دیارە ئەمجارە مەشخەڵ لە دەستی شاسواردایە و نیەتی لێهێناوە، (هەرچەندە لە ڕووی بونیادییەوە قسەی زۆرم لەسەر ئەو ئۆپشنە هەیە و لەسەر ئاستی جیهان خۆپیشاندان هەڵگری کۆمەڵێك ئیشکالیی قوڵە) بەڵام وەك پێشمەرجێکی گریمانەکراو ئەگەر شاسوار توانی ئەم هەنگاوانە هەڵگرێت، ئەوا لایەنی کەم بەشداربووانی خۆپیشاندانەکە ئەرخەیان ئەبن کە هیچ نەبێت ئەوەی خۆی ناوناوە ئۆپۆزسیۆن لەگەڵیاندا هەنگاو بە هەنگاو لە تەنیشتیانەوەیە. یەکەم: بەشێوەی مەیدانیی لەگەڵ خەڵکییدابێت و شان بداتە بەر هەموو دەرئەنجامێك، لە میسر بەم دواییانە کە مەیدانی«ڕابیعەی عەدەویی» جمەی ئەهات لە خەڵکیی، پاڵنەری سەرەکیی ئەوە بوو کە زیندانەکان پڕ بوون لە سەرکردەکانی ئەو حیزبەی کە داوای خۆپیشاندانیان ئەکرد. دووەم: واز لە خۆ نواندن بهێنێت، بە پۆشاك و ئۆتۆمبێلی گرانبەها و لە کۆشك و تەلاری شاهانەوە شۆڕش(بە هەموو ڕەنگەکانیەوە، ڕەش و سپی و پرتەقاڵیی و ئەرخەوانی) ئاراستە ناکرێت، هیچ نەبێت با هێندەی د.فاروق ڕەفیق بە قژی ئاڵۆسکاو و پۆشاکی شێواوەوە بیبینین! سێیەم: لە هەولێرەوە دەست پێبکات، تکایە دووبارەکردنەوەی ئەزموونی ٩ساڵ لەمەوبەر لەم زۆنەدا تاوانێکی گەورەیە نەك تەنیا هەڵەیەکی سیاسیی، دەرئەنجامەکەشی وەك مانگی چواردەشەو ڕوونە! چوارەم: بەڕێزیان لە «هانداننامە»کەیاندا بە جوانیی بەراوردی 17ی شوباتی 2011ی لەگەڵ ئێستادا کردووە، فیعلەن نکولی نەکراوە کە دۆخی ئابووری و کۆمەڵایەتیی لە ئێستا لەبارتر بوو، کەچی هێشتا خەڵك هاتنە سەر شەقامەکان. بەڵام بیری چووە پێمان بڵێت کە دۆخی ڕێکخستنی بەرەی ناڕازایی هەزاران جار لەئێستا لەبارتر و متمانەی خەڵك بە ئۆپۆزسیۆن لە پلەیەکی زۆر باڵادا بوو، بەهاری عەرەبیی فیعلەن هێشتا بەهار بوو نەبووبوو بە پایز، تەنیا سەیرێکی خۆی بکات و بیرێکیش لە سەرکردە و کاریزمایی خەڵکیتر بکاتەوە، بەجدیی ئەم داروپەردووە بەرگەی چی ئەگرێت کە قەڵای پتەو و لەشکان نەهاتووی کەسانیتر بەرگەی نالەباریی دۆخەکەی نەگرت؟! ... شتی تریش!!

  رێبوار کەریم وەلی (1) سەرباری نامەی توند و تاڕاددەیەكیش هەڕەشەئامێزی كۆسرەت رەسوڵ، سەرۆكی ئەنجوومەنی باڵای سیاسیی یەكێتی بۆ راگرتنی كۆبوونەوەكانی ئەنجوومەنی سەركردایەتی، ئەنجوومەنەكە دوو جاری دیكەش دانیشت و كاری تێپەڕاندنی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیی كۆتایی پێهێنا. هەموو ماددەكانی پەیڕەوی ناوخۆ هەمواركرانەوە و هەندێ بڕگەشیان هێشتنەوە بۆ ئەوەی لە داهاتوویەكی نزیكدا، خاڵی كۆتاییان لەسەر دابنێن. هەر لە ئاستانەی تەواوبوونی دانیشتنەكان و تەنانەت هەڵبژاردنی هاوسەرۆكەكان، دوو هاوسەرۆكەكە (لاهوور جەنگی و بافڵ تاڵەبانی) زۆر زیرەكانە سەردانی كۆسرەت رەسوڵیان كرد بۆ ئەوەی وای پێشانبدەن كە دانیشتنەكانی ئەنجوومەنی سەركردایەتی و بەرپێگرتنیان لە دەسەڵاتی ئەواندا نییە و، داوایان لێكرد رۆژی شەممە سەرۆكایەتی كۆبوونەوە بكات بۆ هەڵپەساردنی دانیشتنەكان تا دەگەنە رێككەوتنێك! كۆسرەت رەسوڵ بەشداریی كرد و دانیشتنەكان هەڵپەسێردران، بەڵام جەوهەری كێشەكان هەر وەكو خۆیەتی.   هەنگاوی دووەمی هاوسەرۆكەكان بریتییە لەوەی هەوڵی پاراستنی ئەو دەسەڵاتانە بدەن كە بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی لە ئەنجوومەنی سەركردایەتی بڕیاری لێدراوە. رەنگبێ وەكو ئەوەی كە خاوەنی زۆرترین دەنگەكانی كۆنگرە و زۆرترین ئەندامن لە ئەنجوومەنی سەركردایەتیدا، ئامادە نەبن مساوەمە لەسەر زۆر شت بكەن، بەڵام بە شێوەیەكی كاتی و بۆ قۆناغێكی راگوزەر، ئامادەییان تێدا دەبێت، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ هەندێك میكانیزمی دیكەی بڕیار (وەكو مەكتەب سیاسی و دەستەی كارگێڕی) بۆ یەكێتی زیاد بكەن. تەنانەت دەسەڵاتێكی زۆریش بدەن بە ئەنجوومەنی باڵای سیاسی. چونكە پلانەكە وایە كە تەمەنی ئەم ئەنجوومەنە لەگەڵ تەمەنی كۆسرەت رەسوڵدایە و لەڕاستیدا لەویش زیاتر حیساب بۆ هیچ كەسێكی دیكە ناكەن.   ئەزموونی سیاسیی هاوسەرۆكەكانی یەكێتی دەریخستووە كە تەنانەت ئەگەر پارتیش پشتی نەگرێت، سڕینەوەی كۆسرەت رەسوڵ لە هاوكێشە سیاسییەكان و ململانێی هێز لەناوخۆی یەكێتی و كوردستان هێندە كارێكی ئاسان نییە و دوایین بەربەستی بە بنەماڵەییكردنی موتڵەقی یەكێتییە. هەر بۆیەشە رەنگبێ نەسیحەتكاران ئەوەیان بەگوێدا چرپاندبن كە تا ئەو كاتەی بارەكەیان لە پردەكە دەپەڕێننەوە، بە كۆسرەت رەسوڵ بڵێن (مامە)!   ناوەندی بڕیار زیندوو دەبێتەوە؟   (2) راستییەكەی ئەنجامی دانوستاندنەكان بگاتە هەر كوێیەك، چ یەكێتی دوو هاوسەرۆكی هەبێ یان زیاتر، یان ئەوەتا دەستەی سەركردایەتی بێت یان ترۆیكا (سێ قۆڵی)، گرنگ ئەوەیە دەسەڵاتی كۆتایی لای بنەماڵەی تاڵەبانییە. لە كۆتایی 2012 كە تاڵەبانی نەخۆشكەوت، ئێرانییەكان پێشنیازی ترۆیكایان بۆ كردن (هێرۆ برایم ئەحمەد، بەرهەم ساڵح و كۆسرەت رەسوڵ) بۆ ئیدارەدانی یەكێتی. فەشەلی هێنا چونكە 1ی ئەیلولی 2016 هەردوو جێگرانی سكرتێری گشتی، ناوەندی بڕیاریان لە دژی ماڵباتی تاڵەبانی پێكهێنا. نووسەری بەیاننامەی ناوەندی بڕیار، بێئاگایی زۆرینەی سەركردایەتیی یەكێتی و جێگرانی سكرتێری گشتیی لە سەروەت و سامان و ئیدارەدانی یەكێتی راگەیاند. رەنگبێ دوای جیابوونەوەی نەوشیروان مستەفا لە یەكێتی، ئەوە گەورەترین تەحەددای ناڕازییەكان بووبێت كە عەرشی ماڵباتی تاڵەبانیی هەژاند.   بۆیە بۆ بەرتەرەفكردنی ئەو هەوڵە، لە نووسەری بەیاننامەكەوە دەستیانپێكرد و رێككەوتنێكیان بۆ لەباربردنی ناوەندی بڕیار لەگەڵدا ئیمزا كرد، هەر بۆیەش قەڵای ناوەندەكە كە ئومێدێكی زۆری لەسەر هەڵچنرابوو، لەناوەوەڕا فەتح كرا. ئەمە كاریگەرترین حەملەی ماڵباتی تاڵەبانی بوو بۆ لاوازكردنی پێگەی كۆسرەت رەسوڵ، هەنگاوەكانی دواتری ناڕازییەكان پتر پەیوەست بوون بە جێبەجێنەكردنی ئەو وەعد و بەڵێنانەی كە لە رێككەوتنە ژێربەژێرەكان دەدران و كاردانەوەی كاتی بوون.   پشتیوانیی كۆسرەت رەسوڵ لە ریفراندۆم، درووستكردنی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و تەنانەت 16ی ئۆكتۆبەریش دەرهاوێشتەی ململانێی ناوخۆی یەكێتی بوون بۆ چەسپاندنی دەسەڵاتی موتڵەقی بنەماڵەی تاڵەبانی لەناو یەكێتیدا.   ئێستا كۆنگرە، دواهەمین هەنگاوی بۆ هێنانەدی ئەو خەونە لەسەر سینییەكی زێڕ پێشكەشی بنەماڵەی تاڵەبانی كردووە. ئەو دوو ئامۆزایە دەتوانن لە داهاتوودا پێكەوە هەڵبكەن، یان پێویستیان بە ناوەندی گوشار دەبێ بۆ عەیاردانی یەكتری ئەوە قسەیەك و باسێكی دیكەیە، بەڵام ئەوەی روون و ئاشكرایە، ئەوەیە كە ئیتر ناوەندی بڕیار خودی بنەماڵەی تاڵەبانین.   لە جیاتی كارەبا، غاز و نەوت!   (3) درووستكردن، وێنەگرتن و بڵاوكردنەوەی هەندێك دیمەن بۆ شكاندنی كەسایەتیی سیاسییەكان هەر تایبەت نییە بە كوردستان، بگرە لە زۆر وڵاتی دنیا، وەكو چەكێكی كاریگەری موخابەراتی بۆ لێدانی نەیارەكان بەكاردێت. ئەو كارانە لە توانای شەخسێك و كەسێك بەدەرە و، بگرە كارێكی پلان بۆ داڕێژراوی موخابەراتییە و ئەو تەكنۆلۆژیایەی ئێستا وایكردووە، بوختانێك یان درووستكردنی ڤیدیۆیەك جا ساختەبێت یان راست، لە چەند سەعاتێكدا، ئەو كەسە لەبەردەم ملیۆنان كەسدا شەرمەزار بكات.   ئەوەی جێگای داخە، ئەوەیە كە لە كوردستان ساڵانە ملیۆنان دۆلار لەو سێكتەرەدا خەرج دەكرێت، هەر لەو ئافرەتانەوە بگرە كە بۆ ئەو كارە پارە وەردەگرن، تا ئەو هەموو ستاف و كارمەندەی كە ئەركی وێنەگرتنی عەورەتی سیاسی و بەرپرسەكانیان پێ سپێردراوە. جارێ مەعلوم نییە لە كوردستان دەزگاكانی موخابەرات تا چ ئەندازەیەك چوونەتە ناو ژیانی كەسیی خەڵكەوە و كێ فیلمی لێ گیراوە؟ بەڵام ئەگەر بەشێكی ئەم كارە بریتی بێت لە داوێنپیسیی هەندێك كەس، ئەوا بەشەكەی دیكەی بەرنامەیەكی چڕە بۆ بەبارمتەگرتنی خەڵك و كۆیلەكردنیان، لە رێگەی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو گرتانەوە.   خەڵكی كوردستان لە كاتێكدا بە تامەزرۆییەوە كرتە لەسەر ئەو لینكانە دەكەن، كە لەو سەرمایەدا، بێ نەوت، كارەبا، ئاو و غاز بە دیار شاشەی كۆمپیوتەرەكانیانەوە دانیشتوون، بەڵام ئەوانە ئەسڵەن موهیم نین، چونكە تا چەند دەقیقەیەكی دیكە بەرپرسەكە بە رووتی دەبینن و هەناویان گەرم دەبێتەوە!  rudaw

 هیوا سەید سەلیم   راسپاردنی موحەمەد توفیق عەلاوی، بۆ ئەوەی ببێتە جێگرەوەی عەبدولمەهدی بۆ پیکهێنانی کابینەی وەزاری تازە،  ئەرکێکی ئاسان نابێت، چونکە لە رابردوودا کەسانی راسپێردراو بەو ئەرکە ئەگەر لەسەریان بوو کوتلە سیاسیەکان و پێکهاتەکانی عیراق رازی بکەن، ئەوا عەلاوی لەسەریەتی کە هاوتەریب لەگەڵ کوتلە سیاسەکان شەقامیش رازی بکات،  کە ئەمەشیان ئەرکێکی یەکجار قورس دەبێت بۆی.   بە پێی دەستوری عێراقی کەسی راسپێردراو بۆ پێکهینانی کابینەی تازە(٣٠)ی رۆژی دەرفەت پێدەدرێت تا کابینەکەی و بەرنامە وەزاریەکەی پێشکەشی ئەنجومەنی نوینەران بکات، عەلاوی رۆژی یەکی شوبات لەلایەن سەرۆک کۆمار بۆ ئەو ئەرکە راسپێردراوە،بۆ ئەوەی ئەویش بەدەردی ئەوانی دیکە نەچێت، وە کارتی سووری شەقامی بەڕوودا بەرزنەکرێتەوە، عەلاوی یەکەمین پەیامی ئاڕاستەی شەقام کرد،   داوای لێکردن لە ناڕەزایەکانیان بەردەوام بن تا داخوازیەکانیان دێتەدی.   ئێستا کە موحەمەد عەلاوی خەریکی هەنگاوە کردەیەکانە بۆ پێکهێنانی کابینەکەی، دیسان بۆ خۆپیشاندەرانی شەقام جەغت لەوە دەکاتەوە کە ( شایەنی ئەو پۆستە نابێت ئەگەر داوای خۆپیشاندەران جێبەجێ نەکات)   جا ئەگەر هەنگاوی یەکەم لە راگرتنی باڵانس لە نێوان کوتلە سیاسیەکان و خواستی شەقام هێندە قوڕس بێت، ئەوا ئەرکە قوڕسەکەی دیکەی عەلاوی لە ئێستاوە دەستپیدەکات،  ئەویش رازیکردنی کوتلە سیاسەکان و پێکهاتەکانە کە پڕۆسەی سیاسی عێراق پیکدینن، لە زۆرینەی شیعە و دوای ئەوانیش کورد و سونە و پیکهاتەکانی دیکە، چونکە سەرەنجام بۆ وەرگرتنی متمانەی پەرلەمان عەلاوی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێویستی بە دەنگ و پشتیوانی ئەوان دەبێت.   وەک دەزانرێت قەیرانی سیاسی عیراق پێدەنێتە مانگی چوارەمی، سەرۆک وەزیرانی تازە لەسەریەتی کابینەکەی کار بکات بۆ ئەنجامدانی هەلبژاردنی پێشوەختە بە ئالیەتی کۆمسیۆنی نوێ و یاسای تازەی هەڵبژاردن، بۆیە کوتلە سیاسیەکان تا بۆیان بچێتە سەر فشار دەخەنە سەر عەلاوی تا جێ پێی خۆیان لەو کابینەیەش قایم بکەن، کە ئەمەشیان پێچەوانەی کارنامەی تۆفیق عەلاوی دەبێت، کە خوازیارە کابینەکەی بریتی بێت لە کەسانی سەربەخۆ و پاک و تێوەنەگڵاو لە گەندەڵی. دەوترێت هادی عامڕی سەرۆکی کوتلەی بینا، کە یەکێک لە کوتلە بەهێزەکانی ناو کوتلە شیعەکانە داوای زۆرترین وەزارەت دەکات.  بەڵام زانیاریەکان باس لەوە دەکەن تا ئێستا عەلاوی نەچۆتە ژێرباری داخوازیەکانی، چونکە پێی وایە ئەگەر داوکانی عامڕی قەبوول بکات، واتای ئەوە دێت حکومەتەکەی رادەست کردبێت.  لە لەلایەکی دیکە موقتەدا سەدر فشار دەخاتە سەر عەلاوی تا کارنامەی حکومەتەکەی لە دیدگای کوتلەی سائیرون نزیک بێت، ئەگەرنا شکست بە هەوڵەکانی بۆ پیکهینانی کابینەکەی دێنێت. کوتلە سونەکان بە هەمان شێوەی شیعەکان بەسەر دوو بەری پشتیوانی و دژایەتی لە عەلاوی دابەش دەبن، ئوسامە نجێفی وەک هادی عامڕی لە دژی موحەمەد الحلبوسی سەرۆکی ئێستای پەرلەمان داوی پۆستی وەزاری لە سەرۆک وەزیرانی راسپێردرا دەکات.  کوریش لە هەریەک لە شیعە و سونە باشتر نیە، بگرە خرابتریشە، بۆیە عەلاوی سەردانەکەی بۆ هەرێمی کوردستان و دیداری لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم دواخست، کە بڕیاربوو هەفتەی رابردوو بێتە هەرێمی کوردستان. لەگەڵ ئەوەی سەرۆکی هەڕێم هەفتەی رابردوو کۆبوونەوەی لەگەڵ فراکسیۆنە کوردستانیەکان بۆ یەکخستنی هەڵوێستی هەرێم ئەنجامداوە، بەڵام زانیاریەکان باس لەوە دەکەن کە پارتی پێداگیری دەکات لە هێشتنەوەی فواد حوسێن، ئەمەشیانی کردۆتە مەرجی پشتیوانی خۆی لە موحەمەد تۆفیق عەلاوی. مەرجی بارزانی  بۆ پشتیوانی لە عەلاوی بۆ دووەمیان  قورس دەکەوێتەوە، چونکە ئەو مەبەستیەتی هیچ یەک لە وەزیرە کۆنەکان کاندید نەکاتەوە و داواکاریشە کە هەموو لایەک کەسانی بێلایەن کاندین بکەن، کە پێناچێت پارتی بە کەسی بێلایەن رازی بێت‌.  بۆیە نزیکە کابینەکەی عەلاوی بەم نزیکانە بەبێ کاندیدانی کورد پێشکەشی پەرلەمان بکرێت، وە لە قۆناغی یەکەم پۆستەکانی کورد بە بەتاڵێ بمێنەوە،  تا ئەو کاتەی عەلاوی لەگەڵ هەرێم کۆ دەبێتەوە، چونکە بۆ عەلاوی ئاسان نابێت لە ئێستادا ئەو هەمووانە رازی بکات.

له‌ تیف فاتیح فه‌ره‌ج  یه‌كێتی كۆنگره‌ی كرد ، گرتنی كۆنگره‌ ئه‌له‌نگاریه‌كی گه‌وره‌و به‌ گژا چوونه‌وه‌یه‌كی ئازایانه‌ بوو به‌و گره‌وانه‌ی كه‌ له‌ سه‌ر نه‌توانینی گرێدانی كۆنگره‌ ده‌كران ، به‌ڵام بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیه‌كان ، هه‌ر كۆنگره‌ به‌س نیه‌ ، كۆنگره‌ به‌ دیوێكدا بۆ چاره‌سه‌ری گرفته‌كان و خۆ گۆڕین و نوێبوونه‌وه‌یه‌ ، به‌ دیوه‌كه‌ی تردا بۆ زه‌قبوونه‌وه‌ی كێشه‌كان ، به‌ تایبه‌ت له‌ نێو حزبێكدا كه‌ له‌ قه‌ڵاكه‌یدا ئه‌سپی ته‌ڕواده‌ هه‌یه‌ ،ئه‌م حزبه‌ له‌ ته‌واوی ته‌مه‌نیدا به‌ سه‌ختترین رۆژگاردا تێپه‌ڕیوه‌ ، گرتن و له‌ دار دانی بیركه‌ره‌وه‌و هه‌كاری و شه‌ڕی ناوخۆو ئه‌نفال و ده‌یان جیابوونه‌وه‌و هه‌ڵخزان و ترازانی بینیوه‌ ، له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌رده‌وامی به‌ خۆی داوه‌ ، له‌ دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ به‌شێك له‌ كاره‌كته‌ره‌كانی ئه‌م حزبه‌ له‌ هێڵی سیاسی لایانداوئاڵانه‌ كاری تره‌وه‌ ، به‌وه‌ش بواری ئه‌وه‌ ره‌خسا كه‌كاریان له‌ سه‌ر بكرێت  له‌لایه‌ك و له‌ لایه‌كی دیكه‌شه‌وه‌ له‌ پێناوی خۆیان و پێگه‌كه‌یان ده‌ستبه‌رن بۆ كاری نه‌كرده‌ .  دوای كۆنگره‌و ئه‌و دۆخه‌ تا زه‌یه‌ی هاته‌ پێشه‌وه‌ دیسان به‌شێك له‌ قه‌یرانه‌كه‌ڵه‌كه‌ بووه‌كانی یه‌كێتی و پرسی خاوه‌نداری و چی بكرێت و چۆن سه‌ری هه‌ڵدایه‌ ، ئێستا له‌ رووكاردا به‌ ئاشكرا دوو یه‌كێتی له‌ نێو یه‌ك ئۆرگاندا ده‌بینرێت ، یه‌كێتیه‌ك كه‌ ده‌كرێ‌ بڵێین له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ ئاراسته‌ ده‌كرێن و هه‌ر كات پێیان بووترێ‌ یاریه‌كه‌ ده‌شێوێنن ، یانی هه‌موو جار ژماره‌كه‌ تا چه‌ند بڕوات سفری ده‌كه‌نه‌وه‌ ، یه‌كێتیه‌كی دیكه‌ كه‌ ئه‌وانیش به‌ كۆمه‌ڵێ‌ بابه‌ت تۆمه‌تبارده‌كرێن ، به‌ڵام ئه‌سڵی مه‌سه‌له‌كه‌ نه‌بوونی مام جه‌لال و نه‌وشیروان مسته‌فایه‌ ، ئه‌و دوو كاره‌كته‌ره‌ی زۆر باش ده‌یانزانی چۆن یه‌كێتی له‌ سه‌ر پێی خۆی رابگرن ، هه‌ربۆیه‌ سه‌ره‌تای  ده‌ركه‌وتنی  كاریگه‌ریانه‌ی شێرپه‌نجه‌كه‌ له‌ رۆیشتنی نه‌وشیروان مسته‌فاو نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانیه‌وه‌ ده‌ستی پێكرد ، ئێستا كێ‌ ده‌توانێ‌ به‌ربه‌وه‌ بگرێت ، ئه‌وه‌ جارێ‌ دیار نیه‌ . یه‌كێتی ئێستا له‌ بری بیركه‌ره‌وه‌  ، له‌ بری ئه‌وانه‌ی نه‌خشه‌ رێ‌ بۆ ئاینده‌ داده‌نه‌ن ، له‌ بری سیاسه‌توانی له‌ سه‌ر پێوه‌ستاو خه‌ڵكانێكی تیایه‌ زۆر ئاسان ده‌توانن نه‌هێڵن بیر  له‌ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیه‌كه‌ بكرێته‌وه‌ ، یانی بیركه‌ره‌وه‌و خاوه‌ن بیرو باوه‌ڕه‌كان له‌ ریزی پێشه‌وه‌ی چاره‌سه‌ریه‌كه‌ نین ، له‌ راستیدا له‌ خواره‌وه‌ یه‌كێتی له‌ سه‌ر ئاستی جه‌ماوه‌ر كێشه‌یه‌كی ئه‌و تۆی نیه‌ ، ته‌نانه‌ت له‌ ئان و ساتی دروستبوونی گۆڕانیشدا یه‌كێتی به‌و راده‌یه‌ نه‌كه‌وت كه‌ گره‌وی له‌ سه‌ر ده‌كرا ، له‌ هه‌موو قۆناغه‌كانی شكست و گلانا ، یه‌كێتی سه‌ركردایه‌تی ژیر نا كه‌ زۆر ئه‌سته‌م هه‌یبووه‌ ، بگره‌ خواره‌وه‌ بنكردایه‌تی هه‌ڵیانسانوه‌ته‌وه‌ ، ئه‌مه‌ له‌ دنیادا به‌ س له‌ یه‌كێتیدا هه‌یه‌ ، یانی حزبێت هه‌موو جار جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی فریاد ره‌سی بێت ، به‌ڵام نه‌خۆشیه‌كه‌ی له‌ هه‌ره‌مدا بێت ، هه‌ره‌م بخزێت و خواره‌وه‌ راستی كاته‌وه‌ ، له‌ هه‌ره‌مدا كڕین وفرۆشتن به‌ كه‌سه‌كانه‌وه‌ بكرێت و خواره‌وه‌ به‌ برسێتی و نه‌داری و به‌دبه‌ختی ببێته‌ په‌یژه‌و گۆچان بۆ سه‌ره‌وه‌ ، ئه‌مه‌ له‌ هۆشیاریه‌وه‌یه‌ یان شتی تر ، ئه‌وه‌یان دیرۆك وه‌ڵام ده‌داته‌وه‌و من نامه‌وێ‌ له‌و باره‌یه‌وه‌ قسه‌ بكه‌م . به‌ باوه‌ڕی من كێشه‌ی یه‌كێتی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی خۆیدا هێز گه‌لێك هه‌ن ناهێڵن یه‌كێتی به‌ سه‌ر نه‌خۆشیه‌كه‌یدا سه‌ركه‌وێت ، له‌ ناو یه‌كێتیشدا كه‌س نیه‌ راشكاوانه‌ ئه‌مه‌ بڵێت ، ئه‌وه‌ش گرفتێكی ناكۆتایه‌ ، ئه‌وه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتیدا ئه‌م یاریه‌ ده‌كات پێویستی به‌وه‌ نیه‌ له‌ خواره‌وه‌ كار له‌ سه‌ر ئه‌ندام كۆمیته‌و مه‌ڵبه‌ند بكات ، ئه‌و له‌سه‌ره‌وه‌ ده‌توانێ‌ سه‌ربازه‌كانی به‌ باشی بجوڵێنێ‌ ، تا راده‌ی ئه‌وه‌ی هه‌ندێ‌ جار له‌ كش مه‌لیك نزیكیان بكاته‌وه‌ .

درەو: محەمەد عەلاوی كابینەكەی ئامادەكردووە كە لە 22 وەزیر پێكهاتووەو 3 وەزیریان كوردە، چاوەڕەوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو بیخاتە بەردەم پەرلەمان بۆ دەنگدان لەسەری. كاوە محەمەد پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو)ی راگەیاند" چاوەڕوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو دانیشتنێكی نائاسایی پەرلەمان بكرێت بۆ دەنگدان لەسەر كابینەكەی محەمەد تۆفیق عەولاوی كە لە 22 وەزارەت پێكهاتووەو 3 وەزیریان كوردن و 5 وەزیریان ژنە" كاوە محەمەد ئاماژەی بەوەشكرد كە پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ ئەوەیە وەزیرەكانی ئێستای وەك خۆی بمێننەوە لە كابینەكەیدا، یاخود خۆی بە كادری حزبی پڕی بكاتەوە، بەڵام تا ئێستا محەمەد عەلاوی ئەو پێشنیازانەی رەتكردۆتەوەو سورە لەسەر ئەوەی بە كاندیدی سەربەخۆ پڕیان بكاتەوە. سەبارەت بە گروپی (15)ی لایەنە كوردیەكانی دەرەوەی پارتی و یەكێتی، كاوە محەمەد دەڵێت" گروپی (15) لەگەڵ پشتیوانی لە كاندیدی سەربەخۆ دەكەن و داوا دەكەن پشكی كورد 4 وەزیر بێت".  لایەنە شیعەكانی عێراقیش پشتیوانی لە محەمەد عەلاوی دەكەن كابینەكەی بە كاندیدی سەربەخۆ پڕ بكاتەوە ئەگەر پەیوەست نەبێت بە بەڵێنەكانی بە كاندیدی سەربەخۆ ئەوا ئەوانیش پشتیوانی ناكەن و دەنگ بە كابینەكەی نادەن.  ئەو پەرلەمانتارەی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەشی خستە روو كە پێدەچێت عەلاوی دوو وەزارەتیان بە بەتاڵی بهێڵێتەوە یەكیان لە پێكهاتەی شیعەو ئەوەی تریشیان هی كوردە.