ساڵح ژاژڵەیی     بەشی سیانزەیەم و  كۆتایی      چی وای لێكردم ئەم زنجیرە نوسینە بڵاو بكەمەوە ؟.      بۆ ئەوەی ئەوانەی  شارەزاییان  لە سیاسەتدا نییە، كەمێك لە گەمەی سیاسەت تێ‌  بگەن .  بۆچی كاك نەوشیروان  تا لە ژیاندا مابوو خانەی ڕاپەڕاندنی پَێك نەهێنا؟. ئەمە پرسیارێكی گرنگەو ڕونكردنەوەی پێوێستە. بزوتنەوەی گۆڕان  خاوەنی جڤاتی نیشتمانی و  جڤاتی گشتییە.  جڤاتی نیشتمانی خاوەنی بڕیارە. بەڵام جڤاتی گشتی جڤاتێكی ڕاوێژكارییە .  بە پێی دەستور  دەبێ لە كاتی پرسە گرنگەكاندا ڕاوێژ بە ئەندامانی جڤاتی گشتی بكرێت و ڕاو بۆچون و پێشنیارەكانیشیان بە هەند وەرگیرێـت. بەڵام ئەوەی بە لای كاك نەوشیروانەوە گرنگ بوو  هەموو ئەوانەی بێكاربون و  ببونە هۆكاری قەرەباڵغی لە گردەكە  لەم جڤاتەدا كۆیان بكاتەوەو دوریشیان بخاتەوە، بە تایبەتی كادیر و تێكۆشەرە دێرینەكان. لەم هەرێمەدا  وا باوە  كەس  ڕاوێژ بە خوار خۆیەوە  نەكات. دانانی ڕاوێژكاریش تەنها بۆ بێدەنگ كردنە .    ئەوەی پشت ڕاستی  بۆچونەكەم دەكاتەوە  ئەمەیە یەكەم :   جارێكیان بە كاك نەوشیروانم گوت  بە پێی دەستوور دەبی َ ژمارەی  ئەندامانی جڤاتی گشتی بە قەدەر ژمارەی جڤاتی نیشتمانی بێت . ئێستا ژمارەكەی ئێمە زیاترەو چیتر كەس مەكەنە ئەندامی جڤاتی گشتی .   وتی كێشە نییە ژمارەی ئەندامانی جڤاتی گشتی چەند بێت .  ئەمە وەڵامی دەوێت  بۆچی  ژمارەی ئەندامانی جڤاتی گشتی  هەرچەند بێت گرنگ نییە؟. دووەم  بە درێژایی ئەو ماوەیەی من لە جڤات بوم زیاتر لە 100 نوسراومان ناردوە بۆ خانەی ڕاپەڕاندن،  بە فەڕمی وەڵامی یەك نوسراویان نەداوینەوە. لە كۆبونەوەكانی جڤاتیشدا  پیشنیاری زۆر كراوە ، قسەی زۆر باش كراوە،  ڕەخنەی زۆر گیراوە  زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی گشتی لە زۆر ڕوەوە  لە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی  بە تواناتربون. لە جڤاتی گشتیدا  12 مامۆستای زانكۆ هەبون.  بەڵام  هیچ پێشنیارێكمان بە هەند وەرنەگیرا.  كەواتە بون و نەبونی جڤاتی گشتی  هەر وەك یەك وایە.  ئەندامانی جڤاتی گشتی  شوێنیان لە ئیعرابدا نییە، كە واتە  جڤاتی گشتی لە بنەرەتدا زیادەیە. كە تۆ گوێت لێنەگیرێت و هیچ پێشنیارێكت بە هەند وەرنەگیرێت و  وەڵامی هیچ  داواكارییەكت  نەدرێتەوە  چ  مانایەكی هەیە  تۆ خۆت بە ئەندامی جڤات بزانی؟. كەواتە مانەوەت لە جڤاتێكی ئاوادا تەنها خۆ خەلەتاندنەو  هیچی تر .    سەبارەت بە جڤاتی نیشتمانیش، تا كاك نەوشیروان خۆی لە  ژیاندا  مابوو، گوێی بۆ دەگرتن. بەڵام دوایی خۆی چۆنی بویستایە ئاوا بڕیاری دەدا. دوای وەفاتی كاك نەوشیروانیش جڤاتی نیشتمانی  هیچ بڕیارێكی ئەوتۆی نەداوە شایانی باس بوبێت و گرینگی هەبوو بێـت .   ئەو هەموو قسەو باسانە  لەسەر خاوەن دارێتی كۆمپانیای وشەو، دەست بەسەراگرتنی تەلەفزیۆنەكە  لە لایەن كوڕەكانی كاك نەوشیروانەوە  دەكرا،  نەیانتوانی كۆبونەوەیەكی جڤات  بە تایبەت بۆ ئەم كێشەیە بكەن. قسەی زۆربەی بەرپرس و كادیرەكان ئەمەبوو : چاوەڕێ بكەن  ئەگەر گردەكە بەش بەش كراو  دابەشكرا، یان فرۆشرا ئەو كات قسە بكەن .  باشە ئەو كاتە قسە كردن چ سودێكی دەبێت.  بەڵام  بەلای ئەوەدا نەدەچون  كە بزانن چۆن گۆڕانخوازان  بە لێشاو واز لە بزوتنەوەكە دەهێنن لەسەر ئەم پرسە .   لەم دوایانەشدا كە باسی بەشداریكردن لە حكومەتدا هاتە پێشەوە، لە بەر ئەوەی  زوربەیان  بە نیازی وەرگرتنی پۆستبون  بێ چەندو چون بڕیاریاندا  بەشداری لە حكومەتدا بكەین .  لە ڕاستیشدا بڕیاردەرەكان  لە دەرەوەی  جڤاتی گشتین  و بەڵێنی پۆستیان بە زۆر كەس داوە . كەواتە  ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی لە ئێستادانەك خاوەن بڕیارنین، بەڵكۆ بڕیاریان بەسەردا دەدرێت كە چی بكەن .  لیِرەدا دێمە سەر وەڵامی پرسیارەكەم .  بۆچی كاك نەوشیروان  تا مابوو خانەی ڕاپەڕاندنی دروست نەكرد ؟. كاك نەوشیروان  تا خۆی مابو، هەر خۆی خاوەنی بڕیاربوو، ئەگەرچی دوو جڤاتیش هەبون . لە ڕاستیدا ئەوانە  تەنها ڕوكەش بون و خاوەنی هیچ بڕیارێك نەبون. بەڵام ئەگەر خانەی ڕاپەڕاندنی پێك بهێنایە ، ناچار دەبوو گوێ‌ بۆ ئەندامانی خانەی ڕاپەڕاندن بگرێت و  لێگەڕێت بڕیارەكانی ئەوانیش جێ بەجێ‌ بكرێن  .  بەڵام  چونكە نەیدەویست  تا خۆی هەبێ‌ كەس خاوەن بڕیار بێت ، تا لە ژیاندابوو نەیهێشت خانەی ڕاپەڕاندن پێك بهێنرێت .  من  لە  3 كۆبونەوەی جڤاتی گشتیدا  داوام لە مامۆستا جەمال كرد كە بە كاك نەوشیروان  بڵێت: ئەندامانی جڤاتی گشتی داوا دەكەن  هەڵبژاردن  بۆ دەستەی نوێی سەرۆكایەتی  جڤاتی گشتی بكرێت .  بەڵام كاك نەوشیروان ڕازی نەبوو . هەتا لە جاری سێیەمدا وتوبوی جارێكی تر باسی ئەوە نەكەنەوە.  ئەمە لە كاتێكدابوو كە كاك نەوشیروان خۆی پێش هەمومان دەیزانی كە نەخۆشە. لە ڕاستیدا دەبوایە خۆی پەلەی بكردبایە بۆ پێك هێنانی  خانەی ڕاپەڕاندن  بۆ ئەوەی دوای خۆی پێشێوی و ئاژاوەو دەنگە دەنگ دروست نەبێت . بە بۆچونی خۆم ئەگەر كاك نەوشیروان تا لە ژیاندابوو خانەی ڕاپەڕاندنی پێك بهێنایە و پشتیوانی لێبكردنایەو جێگیری بكردنایە، بزوتنەوەی گۆران توشی ئەم شكستەی ئێستا نەدەبوو. دیارە ئەمە بە بێ هۆكار نەبوەو لە زنجیرەكانی پێشوتردا ئاماژەم بۆ كردوەو پێویست ناكات لێرەدا دوو بارەی بكەمە. هەموو باوكەكان كە پیر دەبن پێش ئەوەی بمرن هەوڵ دەدەن یەكێك  لە كوڕەكان بكەنە جێگرەوەی خۆیان   بۆ ئەوەی دوای خۆیان نەوەكانیان  كێشەیان بۆ دروست نەبێت .  سەركردەكانی ئێمە  تا  ئەمرن هەرگیز  پیر نابن .  لە بری ئەوەی پێش ئەوەی  بمرن هەوڵ بدەن جێگرەوەیەك  بۆ خۆیان دیاری بكەن  و پشتیوانی لێ بكەن و  كارێكی وابەكەن  هەموان ئەو كەسە بە سەركردەی خۆیان بزانن، بە پێچەوانەوە كاتێك لە ژیاندان و هەست دەكەن كەسێكی بە توانا هەیەو  شایانی ئەوەیە ببێتە جێگرەوەیان، دژایەتی دەكەن و هەوڵی پەڕاوێزخستنی دەدەن، خەڵكی تری لە بەرامبەردا دێننە پێشەوە. لە هەموشی سەیرتر ئەوەیە، بەردەوام دەڵێن : دەبێ حیزب نوی َبكرێتەوەو گیانی تازەی بە بەردا بكرێتەوەو گەنجەكان بهێنرێنە پێشەوە كاریان پێ بسپێرێت، بەو مەرجەی خۆیان تا دەمرن هەر لە شوێنی خۆیان بمێننەوە.  ئەوانەی  ئێستا  سیاسەتی بزوتنەوەی  گۆڕان پیادە دەكەن ، كەسانێكن  كە برادەرەكانی خۆیان كردە پەیژە بۆ گەیشتن بە مەرامەكانیان.  لەناو حیزبەكاندا كەسانێك هەن كە هەمیشە بەدوای  بەدەست هێنانی بەرژەوەندی خۆیانەوەن و زۆر بە لایانەوە ئاساییە  بەسەر لاشەی هاوڕێكانیاندا  باز بدەن  بۆ وەدەست هێنانی دەسكەوتی تایبەتی خۆیان، ئەگەر  بە هۆی ئەوانەوە حیزبەكە لەبەر یەكیش هەڵوەشێـت.  زۆرینەی هەرە زۆری گۆڕانخوازان ڕازی نەبون  بەو كەسانەی ئێستا پۆستییان وەرگرتوە. بەڵام ئەوان خۆیان لا گرنگترە  لە بزوتنەوەی گۆڕان.  هەندێ‌ كەس هەیە یاریچی باشە كە وازی لە یاری هێنا دەبێتە ڕاهێنەر . ئەمانەی ئێمەش دوای یاریكردن دەبنە ڕاوێژكار. ئەگەر ئەم باس و خواسە كەمێك كورت بكەمەوە ئەمەی خوارەوەی لی دەردەچێت: یاری چییەكانی گردەكە كارێكی وایان كرد كە تەنها خۆیان بمێننەوە .  هاوڕێكانی خۆیان كردنە پردو بەسەریاندا پەڕینەوەو كە چونە ئەو بەر  تەنها چەند كەسێك بون و ئەوەی هەبوو بەسەر خۆیاندا بەشیان  كرد . پێم باش نییە ناوی كەس بهێم بەڵام باسی هەر پۆستێك دەكرێت  دەڵێن : باشە كێمان لە فڵانە كەس باشتر هەیە ؟. ئەم قسەیە  تەواو ڕاستە چونكە ئەوەندە خەڵك نەماوەتەوە كێبڕكی َ لەسەر پۆستەكان بكەن  و ئەوانەی بۆ پۆستەكان دیاریكراون  لە هەموانی تر لە پێشترن.  وەكو دەڵێن : دوكانی بەكر و دوو قاڵب سابون. بەڵام ئەگەر خەڵكانی تریش لەم تیپەدا بەشدار بونایە، ئەنجامەكەی هەر بەم شێوەیەی ئێستا دەبوو ، یان جۆرێكی تر؟.   بە بۆچونی من گەورەترین كارەسات كە لە ئێستادا بێ جیاوازی بەرۆكی هەموو حیزبەكانی گرتۆتەوەو  بۆتە هۆكاری  لە گرێژەچونی  دام و دەزگاكانی حیزبەكان،  زاڵ بونی بەرژەوەندی شەخسییە بەسەر بەرژەوەندی گشتیدا. كار گەیشتۆتە ئەوە هیچ كەسی  نە بیر لە بەرژەوەندی گەل و نیشتمان، نە حیزبەكەی خۆی، نە هاوڕێكانی دەكاتەوە . ئەوەی كە بیری لی َدەكاتەوەو لە خەمیدا  تەنها  خۆیی و خانەوادوەو  كەسە نزیكەكانی خۆیەتی .  فەرماندەی واهەیە كاتی خۆی چەندین هاوڕێی لەگەڵیدا شەهید بون . ئێستا خێزان و نەوەكانیان لە ژیانێكی خراپدان و  لە بری ئەوەی وەفای هەبێت بۆیان  و بەسەریان بكاتەوە، بەردەوام لە بیری مناڵەكانی خۆیدایە. ئەمە ئەو پەڕی بێ وەفاییەو  ئەم دیاردانە  بێ متمانەیی بەرهەم دێنێت . كاتێكیش متمانە نەما ، كۆمەڵگا بەرەو هەڵوەشانەوە هەنگاو دەنێت و كەس لە خەمی كەسدا نابێت.  ئێستا ئەوانە  خۆیان بە پاڵەوان دەزانن. بە حساب كڵاویان كردۆتە سەری  هەموان. لای ئەم ئەو دەڵێن : كوڕە ئەوە فرسەتی عومرە. ئێوە هاتن هاوڕێكانی  خۆتان  پەڕاوێز خست و لە پێناوی ئەوەی خۆتان  ڕكەبەرتان نەمێنێـت  هێواش هێواش ئاوتان كردە ژێریان  و  شوێنتان پێ لەق كردن و دەرتان پەڕاندن. دوای ئەمە كار لە كار دەترازێت و متمانە بە یەكتری نامێنێت و  سەردانی كردنی یەكتری و تەلەفۆن كردن بۆ یەكتری و  بەشداریكردن  لەپرسەی یەكتریدا   هیچ لە بابەتەكە  ناگۆڕێت و تازە گۆزەكە شكاوەو هەرگیز وەكو خۆی لێنایەتەوە .   كەواتە ئەمەیە  سیاسەت  بزانن چۆن دەكرێت . كێ‌ دەیكات . بۆچی دەكرێت . دواجار كێ‌ بەرهەمەكەی دەخوات. سەرنجم داوە هەموو ئەوانەی زۆر دڵسۆزانە  كاریان كردوە، دەست پاكبون . هەرچی بۆیان كرابێت  كردویانە. بەڵام  كاتێك  لەبەر هەر هۆیەك بوبێت وازیان هێنابی،  كەس لێی  نەپرسیونەوە.  ئێستا كاتی ئەوە هاتوە وەڵامی ئەوە بدەمەوە : چی وای لێكردم ئەم زنجیرە نوسینە بڵاو بكەمەوە ؟.دەیان ساڵ پێشمەرگە بە كە وازت هێنا، هەموی دەسڕێتەوە و پێت  دەڵێن :   كوڕە  ئەوانە  هیچی نایخوات و یەك فلسی قەڵب  ناهێنێت.   نان ئەو نانەیە ئەمڕۆ لەخوانە. واتە ئەوەی تا دوێنی جاش بوەو ئەمڕو پاسەوانی بەرپرسێكە، زۆر ڕێزی زیاترە لەو كەسەی 10 ساڵ پێشمەرگە بوەو ئێستا لێرە نیە.  پێت دەڵێن : كاكە خەبات كردن وەكو   سوار بونی قیتار وایەو هەمیشە لە ڕویشتندایە، هەندێك دادەبەزێت و هەندێك سوار دەبن .  باشە من دابەزیوم لێم ناپرسن لەبەر چی دابەزیوم؟. نەخۆشم ، قاچم شكاوە، توانام نەماوە، بێ ئومێد بوم ،  یان لە سایەقی قیتارەكە دەترسم  لەناومان بەرێت .  جاری واهەیە پێت دەڵێن : كوڕە سروشتی شۆڕش وایە هەندی كەس  فەقیر دەبێ . هەندێكیش   دەوڵەمەمند. ئەی ناپرسی ئەو دەوڵەمەندە بۆ فەقیر بوو ، ئەو فەقیرەش چۆن دەوڵەمەند بوو ؟.  ئەسڵی سیاسەت ئەمەیە .  ئەگەر تا ئێستا نەتزانیوە  بیزانە، ئەگەر سیاسەت بكەی  ڕەنگە ئەمە بەسەر خۆت بهێنن . بە عەرەبی دەڵێت ( السیاسە فن الممكنات ) واتە چۆنت بۆ دەچێتە سەرو چۆنت بۆ دەگونجێت و چۆنت بۆ دەڕوێنرێت  ئاوا بیڕوێنە. هەرگیز نەكەی بیر لە هاوڕێكانت بكەیتەوەو شەریك بۆخۆت دروست بكەی.   نەكەی  باسی ویژدان بكەی. چونكە  باسی ویژدان بێتە پێشەوە  ڕیسەكەت دەبێتەوە بە خوری . ویژدان و سیاسەت  دوو شتی دژ بە یەكن .  لە هەموی سەیرتریش ئەوەیە : كاتێك بە دڵسۆزی كار دەكەیت و هەموو ژیانی خۆت بۆ خەبات تەرخان دەكەیت و دوایی سەیر دەكەی كۆمەڵێكی تریش لەسەر حسابی تۆ و كەسانی تر دەبنە خاوەنی هەموو شتێك، كەس و كار و نزیكەكانت  لێت دێنە دەنگ و پێ دەڵێن :    سەیركە فڵانە كەس هاوڕێی تۆیە، بزانە ئەو لە كوێیەو تۆش لە كوێی. سەیركە چی بۆ مناڵەكانی خۆی كردوەو جەنابیشت سواڵ دەكەی.  بڕۆ هەر ڕەخنە بگرەو دڵی خەڵك بڕەنجێنە لەسەر شۆڕش. بە خوا نەت زانی بیخۆی؟. وەڵامی دەدەیتەوە و دەڵێی ئاخر ئەو دزی كردوە؟. پێت دەڵی تۆش دزیت بكردایە. دەڵێی من ماستاو ناكەم و ئەوەی ڕاستە  ئەوە دەڵێم. پێدەڵێن: ئەگەر ماستاو كردن و درۆكردن  بۆ ئەوان عەیب نییە بۆچی  بۆ تۆ عەیبە. واتە هیچ قسەت بە دەستەوە نامێنیت .  لە ئەنجامی  ئەمەدا هێواش هێواش ئینتیمای نیشتمانی و حیزبی  نامێنێت و كەس بە تەنگ بەرژەوەندی گشتییەوە نابێَت  و هەموو شتێك بە لاڕێدا دەبرێت و   نەفس نزم و ماستاوچی و هەلپەرستەكان   گرەو دەبەنەوەو  ئەوان دەبنە پێشەواو  هەموو شتێك بەرەو وێرانی  دەڕوات  و دواجار خۆشت پەشیمان دەبیتەوە كە ڕاست و دڵسۆز بویت. لە ئەنجامدا ئەمە ڕودەدات : ئەوانەی كە هەمیشە دڵسۆز بون و خۆیان بۆ خەبات تەرخان كردوەو نەبونە خاوەنی هیچ   ئەگەر هەر بەردەوام بون  چاوەڕوانی هەلێك دەكەن بۆ ئەوەی دەستیان لە شتێ گیر ببێـت .  زۆر جار لە دڵسۆزی خۆیان پەشیمانن و دەڵێن ئەگەر ئەم جارە فرسەتم بۆ ڕێكەوت، دەستی خۆم دەوەشێنم. كەواتە كار دەگاتە ئەوەی كەسە دڵسۆزەكان لە دڵسۆزی خۆیان پەشیمان ببنەوە. خۆ ئەگەر بەردەوام نەبون  دەچنە ماڵەوەو نەعلەت لە ڕابوردوی خۆیان دەكەن و بڕوایان بە كەس نامێنێت،  لە ڕاستیشدا ئەوە دەبێتە كارەسات . سەیرم دەكرد  هاۆڕێكانم  لە جڤاتی گشتی  وەكو گەلای پایز  هەڵدەوەرن  بەڵام كەس لێیان ناپرسێتەوەو كەس ناڵێت بۆچی هەڵدەورن . بەڕێزێكی وەكو دكتۆر شەریف  قادر خەڵكی تەق تەق  هەموو جارێك كە دەهات  بۆ كۆبونەوە  یارمەتی لەگەڵ خۆی دەهێنا. با بپرسین  كە وازی هێنا كەس لێی پرسی بۆچی وازت هێناوە ؟. ئەو بەڕێزە سیڤی پڕكردۆتەوە  بۆ وەرگرتنی پۆستێكی حكومی.  دیارە كەسانی وەكو دكتۆر شەریف  پۆست وەرناگرن چونكە  پیاوی كەس نابن، بەڵام هیچ نەبوایە دەبوو  بانگی بكەن و پێی بڵێن  لەبەر فڵانە هۆكار پۆستت پی َنەدرا . پڕۆفیسۆر  دكتۆر عەلی تاهیر كە لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان گەورەترین سوكایەتی پێكرا. سیڤی پڕكردەوە بۆ پۆستی جێگری وەزیری  پەروەردە. پۆستەكەیان پێنەدا، بەڵام هەر قسەیەكیشیان لەگەڵ نەكرد كە بە چ هۆكارێك  ئەو پۆستەی پێنادەن؟.  دیارە كەسانی تریش هەن داوای پۆستییان كردوە و پێیان نەدراوە .   بەڵام لە بەرامبەردا خەڵكی تر هەیە پێشتر پۆستیشی  هەبوەو  خۆشی داوای پۆستی نەكردوەو پۆستیشی پێدراوە  لەگەڵ ئەوەی كە ناڕەزایی زۆر هەبوو  بەرامبەر بەوەی ئەو پۆستەی پێدراوە.  ئەمە ڕێك لەگەل ََ پەندە كوردیەكە یەك دەگرێتەوە كە دەڵێت ( بانێكەو دوو هەوا ) بەڵام لە ناو گۆڕاندا بانێكەو زۆر هەوا هەیە .   سەیردەكەم چۆن دانای ئەحمەد مەجید لەسەر گۆڕان دەر بەدەر دەبێـت و  لە هۆڵەندە  بە دیار مناڵێكی كەم ئەندامەوە گیری خواردوەو ناشتوانی بگەڕێتەوە كوردستان، چونكە  لە لایەن دادگاوە   داواكراوە . هەرچیشی بەسەر هاتوە  لە سەر گۆڕان بوە. ئێستا سەیر بكەن دانای ئەحمەد مەجید لە كوێیەو ئەوانەی دوو جار دوو جار پۆست وەردەگرن لە كوێن ؟؟.  دڵنیام  هیچ بەرپرسێكی گۆڕان لێی نەپرسیوەتەوە. كەسی وا هەیە  لە  ناو یەكێتی هاتۆتە دەرەوەو  دەستبەرداری باشترین پۆست بوە.  ئێستاش  كەس لێی ناپرسێتەوە. لە بەرامبەر ئەودا چەندین كەس كە هیچ كارێكیان نەبوە  ،لە بری جارێك دوو جار پۆستی پێدراوەو  زۆریش دەوڵەمەند بوە . ئەمە چ عەدالەتێكە؟.  ئەمەیە گەمەی سیاسەت، هەتا لێی تێدەگەی و شارەزادەبیت،  ئاگات لە خۆت نابێت و كەوڵت دەكەن .  هەندێك كەس نەخشەو پلانی سیاسەت دادەڕێژن . هەندێكیش  ئەو پلانە جێ بەجی َ دەكەن و  زۆر جاریش گیانی خۆیان لەو پێناوەدا بەخت دەكەن . هەندێكی تریش  خۆیان پێوە هەڵواسیوەو زۆر  بە ئاسانی و بێ عەرەق  بەرهەمی هەموان  دەخۆن .  گەنجێكی وەكو ڕێبەند كە برازای هاوسەرەكەمە  بە ناحەق لەبەر گردی زەرگەتە شەهید دەكرێ‌ لەسەر لێدوانی  كارمەندێكی تەلە فزیۆنەكە  لە سەر بابەتێك  كە دوور و نزیك  نە پەیوەندی بە ئەوانەوە هەیەو  نە حەقی ئەوانیشە لەسەر بابەتی ئاوا قسە بكەن .  خۆ بەرپرسانی تەلەفزیۆنەكە نەبونە نوێنەر و وەكیلی خەڵكانی تر و  بەرگرییان لی بكەن . ئەوان خۆیان  لە گۆڕە پانەكەدان و  با خۆیان بەرگری لە خۆیان بكەن. ئێستا ڕێیەند  شەهید كراو  و ژنی بێ مێرد  دەبێت و مناڵی هەتیو دەبێت و دایك و باوكی جەرگ سوتاو دەبن، با بزانین  لە ئێستادا كێ‌ لە خەمی ئەودایەو  چی بۆكراوە؟. وەكو هاوار دەكەن فریامان بكەون گردەكە لە مەترسیدایە، ئەی كە خەڵكی بە كوشت دەدەن بۆچی لێیان ناپرسنەوە ؟.  ئاخر ئەم گردەو دانیشتوانی ئەم گردە شایانی ئەوە ماون  خوێنێنیان لەپێناودا بڕێژریت ؟. ڕوداوەكانی 17 شوبات و  ئەوانەی شەهیدو كەم ئەندام دەبن. كی َلێیان بەرپرسیارە ؟. لە بەرامبەردا كۆمەڵێك  لە گردەكە دوو جار دوو جار پۆست وەردەگرن. با بزانین بەشێكی موچەكەیان بۆ ئەمانە دادەنین ؟.  ئەمەیە سیاسەت.  بە چاوی خۆت بیبینە كی َ كردی و كێ‌ ماڵ وێران بوو كێش بەرهەمەكەی خوارد. كاتێك سەیرم كرد كەس  نییە لە بەرامبەر ئەم ناحەقیانە بێتە دەنگ، كەس نییە لەو هەموو گۆڕانخوازانە  بپرسێتەوە  كە واز دێنن و ڕۆژگارێك   شەو و ڕۆژیان بۆ گۆڕان دەكرد بەیەك  .    دواجار بڕیارم دا  هەندێ‌ لە ڕاستییەكان باس بكەم .  خوێنەری ئازیز ، گۆڕانخوازانی ماندوو نەناس. دەزانم ئێوە بە دڵسوزی كارتان كردوە و ویستوتانە لەم ڕێگایەوە  ئایندەیەكی باش بۆ گەلەكەمان دەستەبەر بكەن. بەڵام بەداخەوە بە هۆی بەرژەوەندی كۆمەڵێك خەڵكی  خۆپەرست  تا سەر ئێسقان، بێ ویژدان،  چاوبرسی،  بێ وەفا بەرامبەر بە هاوڕێكانیان، دواجار ڕەنجی هەمومانیان بە بادا  لە پێناوی خۆیاندا .  لە كاتێكدا بە سەدان كەس سوكایەتیان پێكراو نان بڕواكران و تێیان هەڵدرا،  پۆستەكانیان لێ‌ ساندنەوە، بۆ شوێنی دوور گواسترانەوە، خەڵك شەهیدكران، كەمئەندام بون دواجار میللەتمان بێ ئومێدكرد.  كاتی ئەوە هاتوە بە هۆش خۆتان بێنەوە . خۆتان ئامادەن  بكەن بۆ هەڵبژاردنی ئایندە و سزایەكی وایان بدەنێ‌  كە ببنە مەخسەرەی ناو خەڵك چۆن ماڵەو ماڵتان دەكرد و خەڵكتان هان دەدا دەنگ بە گۆڕان بدەن، بە هەمان شیوە  ماڵەو ماڵ بكەن و بڵێن دەنگ بەو هەلپەرستانە مەدەن .  داوا لە هەموو كوردانی تاراوگە دەكەم  كە ئاگاداری كەس و كاریان بكەن  هەرگیز جارێكی تر دەنگ بە گۆڕان  نەدەن  لەسەر ئەو سوكایەتییەی پەیجی پەیسەری كوڕەكانی كاك نەوشیروان  بە كوردانی تاراوگەی كردوە و بە سۆسیال  خۆرەكان ناوی بردون .   ئێستا تۆپەكە  لە گۆڕەپانی  ئێوەدایەو   كاتی ئەوەیە گوڵی بەرامبەر بكەن.  هیوادارم تۆڵە كردنەوە لە حیزبەكان لە ڕێگای دانگدانەوە لە كاتی هەڵبژاردنەكاندا، لە بەرامبەر پابەند نەبونیان بە بەڵێنەكانیانەوە  ببێـە كەلتوری نەوەكانی داهاتومان.  پڕۆسەی دێموكراتی  و گەش كردنی كۆمەڵایەتی  لەم ڕێگایەوە سەرچاوە دەگرێت .   دوای ئەوەی زۆرمان هاوار كرد بەشداری ئەم حكومەتە مەكەن چونكە گۆڕان ناتوانێت  لە ڕێگای ئەم حكومەتەوە هیچ بۆ جەماوەر بەدەست بهێنێت. بەڵام بە قسەیان نەكردین و لەپێناوی  وەرگرتنی پۆست بۆ هەندێك كەس بەشداری حكومەتیان كرد. پارتی ژیرانە بۆ ئەوەی  گۆڕان لە لایەنەكانی تر دابرَێت، زیاد لە قەبارەی خۆی وەعدی پۆستی پێداون .  بەڵام ئەوە هەر مەرەكەبی سەر كاغەز دەبێت. پەندَێكی پێشینان هەیە دەڵێت (هەڵگرتنی بەردی گەورە نیشانەی  پێدا نەدانە). ئەوەتا ماوەی 6 مانگ بەسەر پێكهێنانی حكومەتدا تێدەپەڕێت و تا ئێستا چەند پۆستێك دراوە بە گۆڕان. ئاخر چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی تا ئێستا : بیرە نەوت هەیە  موڵكی تاكە كەسییە. كەس نازانێت  چەند نەوت دەفرۆشرێت و بە چەند دەفرۆشرێت .  پارەی نەوت لە بری ئەوەی بخرێتە بانقی حكومییەوە، دەخرێتە بانقی تاكە كەسییەوە . چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی كە تا ئێستا  كەس نازانێت ڕێكەوتنی 50 ساڵەی  نەوت  لەگەڵ  توركیا چۆن كراوە؟. چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی وەزیری داراییەكەی  نەتوانێت  كارو باری گومرگەكان و داهات  بخاتە ژێر دەستی خۆیەوە؟.   چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی   لەسەر بەحری نەوت و غازبین و هاوڵاتیان بە دوای بوتڵە غازێكدا ڕادەكەن .  چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی كە وەزیرەكانت و  بەرپرسەكانی تریشت لە حكومەتدا هیچ دەسەڵاتێكیان نەبێت  و هیچ بودجەیەكیان لەبەردەستدا  نەبێت و هەموو ئیشەكەیان موچە دابەشكردن بێت  بەسەر كارمەندەكانیان؟. كەواتە بەشداریكردنەكە  نە بۆ خزمەتی خەڵكەو نە بۆ ئەوەیە دەست كەوت بۆ گۆڕان فەراهەم بكات. بەشداریكردنەكە بۆ ئەوەیە چەند كەسێك پۆست وەرگرن لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا.  تازە هاوارتان لێ‌ هەستاوەو بە برینی خۆتان زانیوە.  تازە قاچتان بە تەڵەكەوە بوەو ڕزگاربونتان نییە. لە حكومەتدا دەمێننەوە هیچتان بۆ ناكرێت. لە حكومەت دەردەچن جەماوەرتان نەماوەو  جارێكی تریش جەماوەر بە قسەی ئێوە ناخەڵەتێت و دەبێ‌ خۆتان لە گردەكە بە تەنها بن.   ئەوەی لە كۆتایی نوسینەكەمدا ماوەتە بە ئێوەی ئازیزی ڕابگەیەنم ئەمەیە : بەم نوسینەم ئەركی ئەخلاقی و  و نیشتمانی  خۆمم بە زیادەوە ئەنجام داوە. ویژدانی خۆم ئاسودە كردوە.   من نە خۆم بە قەرزداری  نیشتمان دەزانم و نە بە قەرزداری كەس. ئەركی خۆم بە زیادەوە ئەنجام داوە .   هەمیشە خۆشم بە سەربەرز دەزانم و  شانازی بە بنەماڵەكەشمەوە  دەكەم  كە هەمیشە  لە بەرەی گەل و نیشتماندا بون، لەبەر ئەوەی ئێمە هەرچیمان لە توانادا بوبێت  بەگەل و نیشتمانمان بەخشیوەو لە بەرامبەردا هیچمان وەرنەگرتوە.   ئەوەی كە من خۆم بە قەرزداری دەزانم  تەنها  هاوسەرەكەم و مناڵەكانمە،  كە بە هۆی منەوە زۆر توشی ئازار و دەربەدەری و  ناڕەحەتی  لە ڕادە بەدەربون  و نەمتوانی قەرەبوی ئەو هەموو ماندوبونەیان بۆ بكەمەوە . هەر كەس و لایەنێك  هەر بۆ چونێك یان ڕەخنەیەكی لەم  زنجیرە نوسینەی من هەیە ، یان بە ناراستی دەزانن،  ئامادەم لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە  یان  لە كۆڕێكدا  ئامادەبم و ڕاستەوخۆ  وەڵامی هەموو پرسیارەكانیان بدەمەوە . ئەوەش بزانن  ئێستاش زۆر وردەكاری  تر ماوە كە بە باشم نەزانیوە  لێرەدا باسی بكەم .  من لەم نوسینەمدا  نە غەدرم لە كەس كردوە نە خاتری كەسیشم گرتوە. ئەوەی نوسیومە  مێژوی خەباتی حیزبێكی سیاسییە  لە ماوەی  10 ساڵدا لە هەرێمی كوردستان و جێگەی ئومێدی جەماوەرێكی زۆر بوە. بۆیە ویستومە بە ویژدانەوە ئەم میژوە بنوسمەوە .   هیوادارم سودێكم گەیاندبێت . 

جەلال جەوهەر  یەکەم / قۆناغی ئامادەسازی ١/ پرۆژەی چاکسازی، پرۆژەیەکی ئینسانی و هەمەلایەنەی سیاسی، یاسایی، ئابوری و دارایی، کارگێڕی و ئەمنی و سەربازیە، بەهەموو ئیسڵاحخوازانی ناو دەسەڵات و دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان، و بە پشتگیری تەواوی خەڵکی کوردستان، و بەهاوکاری و یارمەتی هەموو ئیسلاحخوازانی ناو هێزو لایەنەکان، وبەهاوکاری راستەوخۆ وناراستەوخۆی رێکخراوەکانی مەدەنی و میدیاو راگەیاندنەکان و ناوەندەکانی توێژینەوە دەکرێ و تەواو دەبێت، (مەبەست لە ڕێکخراو و ڕاگەیاندن و ناوەندی سەربەخۆیە). 2/ پشتگیری خەڵکی کوردستانیش کاتێک ئامادە دەبێت، کە زەرەرمەند و زوڵم لێکراوی میللەتەکەمان بەهۆی گەندەڵیەوە، بە تەواوی وشیار بکرێنەوە لەسەر پرسی گەندەڵی و زیانەکانی بۆ سەر ژیان و گوزەران، و ناو و ناوبانگی میللەت و وڵاتەکەمان. پرۆسەی وشیار کردنەوەی کۆمەڵیش لەسەر پرسی گەندەڵی، بەڕێگای دامەزراوەکانی پەروەردە و خوێندن و زانکۆکان دەبێت ( ئەگەر چی لە ئێستادا لە ئاستی پێویستدا نین)، جگەلە دام و دەزگاکانی پەروەردە،.......، ئەو ئیسڵاحخوازانەی ناو حیزب و ڕێکخراوە مەدەنیانە و ڕاگەیاندن و میدیای ئازاد کە دەستیان لە گەندەڵیدا نەبوە و نیە، ئەتوانن ڕۆڵی گرنگ ببینن لە وشیار کردنەوەو ئامادە کردنی خەڵکی کوردستان، چونکە حکومەت و دەسەڵاتدارانی هەرێم لە ئاستی ماف و داواکاریەکانی خەڵکی کوردستان نەبوون لە ماوەی ڕابردوو، بۆیە جۆرێک لە نائومێدی و بێ بڕوایی دروست بووە بە حکومەت و دەسەڵاتداران، لەبەر ئەوە پێویستە کاری لە پێشینەی حکومەت و کابینە، ئەوە بێت، ئەو پەیوەندییە چاک بکاتەوە، و هەنگاوی عەمەلی بنێت بۆ دروست کردنی بڕواو متمانە و ئومێد لەلای خەڵک، بۆ مسۆگەر کردنی پشتگیری خەڵک بۆ جوڵانەوەی چاکسازی لە هەرێم. 3/ پرۆژەی چاکسازی ویست و ئیرادەیەکی سیاسی و بڕوایەکی بەهێزی ئیسڵاحخوازانی ناو دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستان، و ئەو لایەنانەی دەوێ کە لەسەرەوە باسمانکرد، چونکە تەوژمێکی بەهێزی پێچەوانەی ویستی چاکسازیش هەیە لەهەرێمی کوردستان. بەرەی گەندەڵکاران بەهێزن، بەڵام بەرەیەکی بێ بڕوان، گەر بەرەی ویست و بڕوای ئیسڵاحخوازان پشتیان بەویست و ئیرادەی خەڵک بەست. 4/ چاکسازی بەرنامەو نەخشەی وردی دەوێ، دەبێ حکومەتی هەرێم، لەرێگای دامەزراوە پەیوەندیدارەکانی چاکسازی، و بە هاوکاری و یارمەتی دام و دەزگاکانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن و دەسەڵاتەکانی یاسا دانان و دادوەری، و لایەنەکانی تر لە خەڵک و هێزە سیاسیەکان و رێکخراوەکان و راگەیاندن و میدیاکاران، بەرنامەو نەخشەی وردو تەواو ئامادە بکەن. 5/ لەبەر ئەوەی گەندەڵی بەجۆرێکی زۆر مەترسیدار شۆڕبۆتەوە بۆ ناو دەسەڵات و دامەزراوەکانی هەرێم، و بەشێک لە چین وتوێژەکانی کۆمەڵگا، بۆیە چاکسازی بەر لەهەموو شتێک، یاسایەکی بۆ چاکسازی هەمەلایەنە پێویستە، و بۆ جێبەجێکردنی ئەو یاسایە، دامەزراوەیەکی پێویست دەبێ لە چوارچێوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتەکانی هەرێم بەگشتی. 6/ پرۆژەی چاکسازی توانایەکی مرۆیی هەمەلایەنەی سیاسی، یاسایی، ئابوری و دارایی، کارگێڕی و ئەمنی و سەربازی دەوێ، لە ئیسلاحخوازانی سیاسی ، یاساناس، ئابوریناس، وپسپۆرو شارەزا لە کاروباری دارایی و کارگێڕی و ئەمنی و سەربازی، و پسپۆرو شارەزا لە بوارەکانی پەروەردە، خوێندنی باڵا، تەندروستی، کشتوکاڵ، پیشەسازی، بازرگانی، وسەرجەم سێکتەرەکان. 7/ چاکسازی لە هەرێمی کوردستان، پێویستی بەوە دەبێ، سود لە ئەزمونی گەلان و دەوڵەتانی دونیا وەربگرێ، بەتایبەتی لەو دەوڵەتانەی کە شتێک نزیکی و لەیەکچونمان هەیە لەگەڵیان، بەو شێوازانەی کە لە بەرژەوەندی پرۆژەی چاکسازیدایە لە هەرێم. 8/ چاکسازی وەک بەرنامەو پرۆژەیەکی هەمەلایەنەو فرە رەهەند، پێویستی بەماوەیەکی زۆر، و پشویەکی دریژ هەیە. چاکسازی سەرکەوتوو لەدونیاشدا هەر بە پشوی درێژ جێبەجێ کراوە، ودەیان ساڵی ویستوە. چاکسازی پرۆژەیەکی درێژخایەن و بەردەوام وبێ کۆتاییە، قۆناغ بە قۆناغ، هەنگاو بە هەنگاو ئەنجام ئەدرێ و جێبەجێ دەکرێ.

لەتیف شێخ مستەفا لە بیرمانە تاڕوخانی سەدامیش باشترین حوکمڕانی لە چاو ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی عێراقیش و پارتیش ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی بوون کاتێک لە حکومەتی سلێمانی سولفەی زەواجو سولفەی خانوبەرە و خزمەتگوزاری شارەوانیەکان و قیرتاو کردن و کۆنکرێت کردنی گەڕەکەکان ،موچەی ڕێک و پێک و بەردەوام ، ھەبوو لەچاو ئەو داھاتە کەمەی ئەوسا ، لە ھەولێر ھیچی نەبوو . لەبیرمە ساڵی ٢٠٠١ بۆ پەیداکردنی سەرچاوەی زانستی بۆ ماستەرنامەکەم چومە ھەولێر لەوێ بەئاشکرا دەیانوت خۆزگەمان بە ئێوە ،لە ھەردوو ڕوەکانی خزمەتگوزاری وئازادیش ،لەبیرمە سایق تەکسیەک بە چرپەوە ڕەخنەی لەدەسەڵاتی پارتیدەگرت ،وتم ئەوە چیە کاکە ئەڵێی لەسەردەمی پێش ڕاپەڕین دەژیت ،بە زمانێکی گاڵتە ئامێزی ھەولێریانە وتی (جا کێ دەرێ لێرە ڕاپەڕین کرایە) کادری دارایی گومرگ و دارایی یەکێتی تا ئەوساش گیانی دڵسۆزی و دەسپاکی تێدا مابوو بەدڵ و بەگیان کۆیان دەکردەوەو کەمترین دزی و بەھەدەر دانی لێدەکرا ،یەکێتیش کە تا ئەوکاتیش خەسڵەتەکانی حیزبی تێدا مابوو حیزبێکی سەخی تەبیعەت وو دەسکراوە بوو پارەکانی لە خزمەتی خەلکی سەرف دەکرد لە ڕوی جەماوەریشەوە سەدا نەوەدی خەڵکی سلێمانی ئەو ناوچانە نەک ھەر یەکێتی بون بەلکو دەروێشی یەکێتی بوون بەڵاملەدوای ٢٠٠٣ وە ھەموو شتێک قڵپ بۆوە ئێستا گەیشتۆتە ئەوەی لەھەموو ڕوەکانەوە لە پاشی پاشەوەیە ،لە روی خەدەماتەوەناوچەکانی سلێمانی و سەوزی جاران لەگەڵ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی پارتێ عاسمان و ڕێسمانیان فەرقە کادری دارایی و ئیدارەی گشتی ھەموو بونە لۆرت وگەندەڵیەکانیان گەیشتۆتە لوتکەو کەس نازانێ سامانی حیزبەکە چی لێدێت ، نەک ھەر کەس ناوێرێت لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکات بەلکو ئەوان بەزەبری پارە کۆنترۆڵی حیزبەکەشیان کردوە لە ڕوی جەماوەریشەوە ئێستا وای لێھاتوە یەکێتی بون خەریکە لە سلێمانی ببێت بە عەیب ،باشترین بەڵگە لە ناوەندی قەڵا کۆنەکەی خۆی کە سەنتەری سلێمانیە یەک کورسی نەھێناوە . بەداخەوە گوێ لەڕەخنەکان و کەسی دلسۆز نەگیرا ھەرچی ماستاو چی نەبوو یان پیاوی « بنکردەکان » نەبوو یان رەخنەی لێگرتن دوریان خستنەوەو بەعسی و ماستاوچیەکان و دزەکان و پیاوەکان و شەریکە دزەکانی خۆیان لە شوێن دانان سەرنجام حیزبەکەش و ناوچەکەش زەرەرمەندی یەکەم بوون ، من خەمی حیزبەکەم نیە بەڵام خەمی ناوچەکەمە کە بەھۆی دەسەڵاتدارێتی ئەوان و ئێستا گۆڕانیش بونەتە گاڵتەجاڕو مەخسەرەی خەڵکی تر

شێرزاد شێخانی‌   مشتومڕی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ درێژه‌ی‌ هه‌یه‌و، له‌سه‌ر ناكۆكی‌ نێوان باڵه‌كان خه‌ریكه‌ وه‌زعی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاقارێكی‌ مه‌ترسیدار ببات. مه‌ترسییه‌كه‌ش ته‌نها ئه‌وه‌ نیه‌ پرۆسه‌ی‌ هه‌مواری‌ په‌یڕه‌وه‌كه‌ درێژه‌ بكێشێت‌و له‌ئه‌نجامدا سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‌ درێژتر كاره‌كانی‌ ئیفیلیج ببن، به‌ڵكو ره‌نگه‌ كار له‌سه‌ر ته‌بایی‌ وته‌وافوقی‌ باڵه‌كانیش بكات كه‌ كۆنگره‌‌ سه‌ركه‌وتووانه‌ توانی‌ تا حه‌ددێك ده‌سته‌به‌ری‌ بكات. ئێستا ئه‌نجومه‌نی‌ دانایانیش خه‌ریكه‌ بێته‌ ناو ململانێكه‌و ئه‌ویش به‌قسه‌ی‌ میدیاكان پرۆژه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌ بۆ ده‌ستنیشانكردنی‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ كه‌ به‌پێی‌ پرۆژه‌كه‌ی‌ مه‌لا به‌ختیار زۆربه‌ی‌ ده‌سه‌ڵاته‌ باڵاكان بۆ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش خۆی‌ له‌خۆیدا كێشه‌كان ئاڵۆزتر ده‌كات، چونكه‌ ئه‌و كات هیچ مانایه‌ك بۆ سه‌ركردایه‌تی‌ تازه‌ی‌ یه‌كێتی‌ نامێنێته‌وه‌و هه‌مان ئه‌ندامانی‌ پێشووتری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ وده‌سته‌ی‌ كارگێڕی‌  ده‌سه‌ڵاته‌كان قۆرخ ده‌كه‌ن به‌ناوی‌ ئه‌نجومه‌نێكی‌ تازه‌وه‌. كێشه‌كه‌ ئێستا له‌سه‌ر دابه‌شكردنی‌ پۆسته‌ باڵاكان‌و ده‌سه‌ڵاته‌كانه‌، به‌تایبه‌تیش رازیكردنی‌ باڵه‌ جیاكانی‌ یه‌كێتی‌، له‌سه‌رووشیانه‌وه‌ پۆستی‌ باڵای‌ كه‌سی‌ یه‌كه‌م‌و دووه‌می‌ هه‌ردوو ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ی‌ باڵاو سه‌ركردایه‌تی‌. بۆیه‌ ئه‌م پێشنیارانه‌ ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌م سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ به‌ئومێدی‌ ئه‌وه‌ی‌ دیراسه‌ بكرێن، به‌تایبه‌تی‌ ئێستا په‌یڕه‌و له‌قۆناغی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌دایه‌ و هێشتا مه‌جال هه‌یه‌ گۆڕانكاری‌ له‌ زۆربه‌ی‌ مادده‌كانیدا بكرێ. پێشنیاره‌كان: 1- ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌ وبه‌رژه‌وه‌ندی‌ كه‌ به‌شێك له‌ یه‌كێتییه‌كان به‌ ( ئه‌نجومه‌نی‌ دانایان) ناویان بردووه‌ وئێستا له‌ 9 ئه‌ندام پێكهاتووه‌ ، به‌رای‌ من ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ مادام خۆی‌ به‌ ئه‌نجومه‌نێكی‌ باڵاو بریارده‌ری‌ یه‌كێتی‌ ئه‌زانێ ، با ژماره‌یان زیاد بكرێ بۆ 15 ئه‌ندام . هه‌ر ته‌نها ئه‌و ئه‌ندامه‌ پیرانه‌یان تیا نه‌بێ ، چونكه‌ ئه‌مه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پیرانی‌ یه‌كیتێ نیه ‌، به‌ڵكو وه‌ك له‌ناوه‌كه‌ی‌ دیاره‌ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسییه ، كه‌واته‌ دانایی‌ مه‌رج نیه‌ ته‌نها شاییسته‌ی‌ پیرانی‌ ناو یه‌كێتی‌ بێت ‌، به‌ڵكو‌ پێویسته‌ ئه‌ندامی‌ گه‌نجیش له‌و ئه‌نجومه‌نه‌ بوونیان هه‌بێ مادام ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ سیاسییه‌ . به‌مه‌ش كێشه‌ی‌ سه‌رۆك وجێگره‌كه‌ی‌ چاره‌سه‌ر ده‌بێ ، ئه‌ویش به‌ ده‌ستنیشانكردنی‌ كه‌سێك له‌ جه‌مسه‌ره‌كه‌ی‌ باڵی‌ مام جه‌لال ( لاهوری‌ شیخ جه‌نگی‌ یاخود باڤڵ تاڵه‌بانی‌ ) بۆ پۆستی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ . كه‌ بێگومان ده‌سه‌ڵاتێكی‌ زۆرتریشی‌ ئه‌بێت له‌ ده‌سه‌ڵاتی‌ جێگری‌ سه‌رۆك یان سكرتێری‌ گشتی‌ . 2- دانانی‌ یه‌ك جێگر بۆ سكرتیری‌ گشتی‌ یاخود سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ . ئه‌ویش له‌باڵه‌كه‌ی‌ مام جه‌لال ( لاهور یاخود باڤڵ ) . 3- دابه‌شكردنی‌ ده‌سه‌ڵاته‌كان به‌شێوه‌یه‌ك بێت كه‌ له‌ناو ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسیی‌ بڕیاره‌كان به‌ شێوه‌ی‌ 50+ 1 بێت ، به‌تایبه‌ت له‌كاتی‌ بڕیاری‌ هه‌ر فیتۆیه‌ك به‌رامبه‌ر بڕیاره‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ . 4- هه‌ر بڕیاریكی‌ به‌فیتۆ كراو له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ بأڵای‌ سیاسییه‌وه‌ ده‌ركرا ، ئه‌گه‌ر بووه‌ هۆی‌ ناڕه‌زایی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ، ئه‌وه‌ ئه‌بێ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش له‌نێوان هه‌ردوو ئه‌نجومه‌ندا ببه‌سترێ بۆ گفتوگۆو گه‌یشتن به‌رێكه‌وتن . 5- دانانی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سیاسی‌ به فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ یه‌كێتی‌ ، ئه‌ویش دوو یاریده‌ده‌ری‌ هه‌بێ ، یه‌كیان بۆ كاروباری‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ ، ئه‌ویتریش بۆ كاروباری‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان ، ئه‌مانه‌ش دابه‌شبكرێن به‌سه‌ر باڵه‌كاندا به‌پێی‌ ته‌وافوق . 6- هه‌مواركردنی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆ به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ رێگه‌ بدات ئه‌و شه‌ش ئه‌ندامه‌ی‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌( دانایان) زیاد ده‌كرێ ، هه‌ر له‌ناو سه‌ركردایه‌تی‌ ئێستای‌ یه‌كێتی‌ داخلی‌ ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ ببن . 7- راسپاردنی‌ ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌ بۆ سه‌رپه‌رشتیكردنی‌ ئۆرگانه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ وه‌كو ( مه‌ڵبه‌نده‌كانی‌ هه‌ر پێنج پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێم ، مه‌كته‌به‌كانی‌ یه‌كیتی‌ ) وه‌كو پێشتر له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسیدا هه‌بوو .ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیش بكه‌ونه‌ سه‌ر كاركردن . به‌م پێشنیارانه‌ ئه‌توانین هه‌م ته‌وافوقێكی‌ به‌هێز له‌نێو باڵه‌كان مسۆگه‌ر بكه‌ین ، هه‌میش كۆتایی‌ به‌و مشتومڕه‌ی‌ ئێستای‌ په‌یڕه‌و ده‌سه‌ڵاته‌كاندا بێنین ..

  لوقمان حەوێز   ڤایرۆسی کۆرۆنا کە لە ناوچەی وھانی وڵاتی چینەوە سەریھەڵداوە چییە؟ چۆن بڵاودەبێتەوە؟ بۆ ئەوەندە مەترسی لێدەکرێت؟ ئایا ھیچ چارەسەرییەک لە ئارادایە؟ ئەم ڤایرۆسە سەر بە گروپی ڤایرۆسەکانی کۆرۆنایە Coronaviruses کە زۆربەی جۆرەکانی شیردەرەکان و باڵندەکان بەکاردەھێنن وەکو خانەخوێیەک بۆ مانەوە و زۆربوون، کاتێک دەچنە نێو لەشیان نەخۆشیان دەکەن و توشی کۆمەڵێک نیشانەیان دەکەن وەکو تا، کۆکە، تەنگی و قورسی لە ھەناسەدان، ئازاری لەش، ڕشانەوە، سکچوون، نەمۆنیا و مردنیش. تائێستا حەوت جۆر لە ڤایرۆسەکانی کۆرۆنا دۆزراوەتەوە بەمەی ئێستاشەوە کە مرۆڤیش توشدەکەن، لە جۆرەکانی پێشووتریش بۆ نمونە وەک SARS و MERS کە پێشتر بڵاوبوونەوە، ٢٠١٩novel.coronavrus ناوی فەرمی ئەم جۆرە نوێیەیە. خەسڵەتەکانی ئەم جۆرە نوێیە زۆر لە خەسڵەتی ڤایرۆسی SARS دەچێت کە لە ساڵی ٢٠٠٣دا لە وڵاتانی ئاسیا سەریھەڵدا و ئەوکاتە ترسێکی زۆری نایەوە و لە پتر لە ٢٠ وڵاتدا بڵاوبووەوە و نزیکەی نۆ ھەزار کەسی توش کرد، پتر لە ٧٥٠ کەسیشی کوشت، دواتر کۆنتڕۆڵکرا، ئەمجۆرە نوێیەش لەھەمان زنجیرەیە بەھەندێک خەسڵەتی نوێوە. چۆن بڵاوبووەتەوە؟ ئێستا چۆن بڵاودەبێتەوە؟ ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بەوەی ئێستاشەوە لە بنەڕەتدا لە کۆمەڵێک باڵندە و شیردەردا بازیان داوە بۆ مرۆڤ، بە گشتی پێشتر لەگەڵ ئەوەی بازدانیش بۆ مرۆڤ ڕوویداوە، بەڵام نەخۆشیەکە لە مرۆڤێک بۆ یەکێکی دیکە نەگوازراوەتەوە، بەڵام لەئێستادا بەم جۆرەشەوە لەمرۆڤێکەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤێکی دیکە لە کاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ یان لەڕێگەی ھەواوە کاتێک نزیکەی مەترێک بۆ دوو مەتر لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت و ئەو کەسە بپژمێت یان بکۆکێت، ھەروەھا دەشێت بە دەستلێدانی کەل و پەلی نەخۆشەکەش بگوازرێتەوە بۆ کەسێکی دیکە. بەڵام ڤایرۆسەکە بۆ نمونە ناگوازرێتەوە لەڕێگەی ئەو کەل و پەلە ناخۆراکیانەی کە لە چینەوە دەنێردرێن بۆ وڵاتانی دیکە. بۆچی مەترسی زۆری لێدەکرێت؟ - تائێستا ھیچ ڤاکسینێک نییە بۆ بنبڕکردن یان ڕێگەگرتن لە توشبوون، دوای توشبوون ناتوانرێت بە دەرمان چارەسەربکرێت، تەنیا دوای توشبوون دەتوانرێت نیشانەکانی نەخۆشیەکە سوکتر بکرێن. - کاتێک کەسێک توشی ڤایرۆسەکە دەبێت بۆ ماوەی نزیکەی ١٤ ڕۆژ لەوانەیە ھیچ نیشانەیەکی نەخۆشیەکە دەرنەکەوێت، لەھەمان کاتیشدا کەسەکە بڵاویشی دەکاتەوە. ھەربۆیە بۆ نمونە ئەو ١٩٥ ھاوڵاتییە ئەمریکییەی کە لە ناوچەی وھانی چین کاریاندەکرد و ھێنرانەوە بۆ ئەمەریکا، ئێستا لە بنکەیەکی سەربازی حکومەتی ئەمەریکا لە کالیفۆرنیا لەژێر چاودێری پزیشکی ورد دان و دەستبەسەرن بۆ ماوەی لایەنی کەم ١٤ ڕۆژ تاوەکو دڵنیابوون لەوەی کەسیان ھەڵگری ئەو ڤایرۆسە نین و توشی نەخۆشیەکە نەبوون. - زۆر بەئاسانی لەڕێگەی ھەواوە دەگوازرێتەوە لەکەسێکی توشبوو بۆ کەسێکی ساغ لەکاتی پژمین و کۆکە لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت، لە شوێنە داخراوەکانی وەکو ناو ژوورەکان و ناو پاسیش ئەگەری گواستەوەی زیاترە ھەتا ئەگەر نزیکیش نەبیت لە کەسە توشبووەکە، ئەگەری گواستنەوەشی زۆر زیاترە لەکاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ وەکو تەوقەکردن و ماچکردن. چۆن دەتوانیت خۆت بپارێزیت؟ - دوورکەوتنەوە لەو کەسانەی کەتوشبوون، ھەروەھا لەو شوێنانەی کە گومانی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەکەی لێدەکرێت. - دەستشوشتن پێش خواردن و خواردنەوە یان بردنی دەست بۆ دەم و چاو و لوت. - قایمکردنی دەمامک بەتایبەتی لەشوێنە گشتیەکان و نەخۆشخانەکان و شوێنی کارکردن بەتایبەتی لەکاتی ئەگەری ھەستکردن بەبوون یان بڵاوبوونەوەی یەک حاڵەتیش بێت لەو جۆرە ڤایرۆسە لەو ناوچەیەدا. ئایا ھیچ چارەسەریەک یان ڤاکسینێک بەڕێوەیە؟ بەڵێ کۆمپانیای دەرمانی ئەمەریکی Regeneron لە ئێستادا دەڵێت گەیشتووە بە سەرەداوی دۆزینەوەی ڤاکسینێک بۆ ئەم جۆرە ڤایرۆسە نوێیە، ھەمان کۆمپانیا بەر لە چەند ساڵێک چارەسەری بۆ نەخۆشی ئیبۆلا دۆزییەوە، پێشبینیدەکرێت لە ماوەی چەند ھەفتەیەکی دیکەدا بەتایبەتی دوای دۆزینەوەی ڤاکسینێک، ڤایرۆسەکە کۆنترۆڵبکرێت. زۆربەی زانیاریەکان ھی سەنتەری CDC یە واتە سەنتەری کۆنترۆڵکردنی نەخۆشیەکان کە سەر بە حکومەتی فیدراڵی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە. لەبەر ترسناکی ڤایرۆسەکە ھەر زوو ووڵاتی چین لەڕێگەی دامەزراوە زانستیەکانیەوە وردەکاری تەواوی جینۆمی ئەم ڤایرۆسە نوێیەی بڵاوکردەوە genome.sequence بۆ ھەموو جیھان بەمەبەستی ئەوەی ھەموو پسپۆڕانی زیندەوەرناسی و دەرمانناسی لە سەرانسەری جیھاندا لە ھەوڵی ئەوەدابن بەزووترین کات ڤاکسینێک بدۆزنەوە بۆ ڕیگەگرتن لە بڵاوبوونەوە و توشبوون بە نەخۆشیەکە، وردەکاری زنجیرەی جینۆمی ڤایرۆسەکەش لەم لینکەدا  دەست دەکەوێت. دڵنیاشبن ئەوەی دەوترێت لەھەندێک لە ڕاگەیاندن و پەیجە عەرەبیەکان و بەکوردیش بڵاودەکرێتەوە کە ئەم ڤایرۆسە بە دەستی مەبەست پەرەیپێدرابێت یان بڵاوکرابێتەوە لەلایەن ھەندێک لایەن و وڵاتەوە ڕاست نییە، کۆنترین زنجیرەی دۆزراوە لەم جۆرە ڤایرۆسانە کە لە شیردەرەکان و باڵندەکان ھەبووبێت و بڵاوبووبێتەوە دەگەڕێتەوە بۆ پتر لە ھەشت ھەزار ساڵ پێش ئێستا، لە سەدەی بیستەمەوە بازدانی ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بۆ مرۆڤ زۆر زۆرتربووە بەھۆی زۆربوونی دانیشتوانی مرۆڤ و بەخێوکردن و خواردنی کۆمەڵێکی زۆر زیاتر لە ئاژەڵە خۆماڵی و کێویەکان لەلایەن مرۆڤەوە.   ئەندامی کۆمەڵەی گەردوونناسی تێکساس  

ئەحمەد ئەمین  پێشەکی ئەم نووسینەو نووسینەکانی داهاتووش بە پلەی یەکەم ئاراستەی وەزیری خویندنی باڵا (د. ئارام محمد قادر)ە، لەویشەوە بۆ سەرۆک کۆماری عێراق، دکتۆر بەرهەم صاڵح. ئەویش بەو پێیەی لە کاتی هاوپەیمانیدا و وەک رێکخراوی داکۆکی لە زانکۆو پەیمانگەکان کە پرۆژەی پاککردنەوەی لیسیتی مووچەخۆرانمان پێشکەشکردن، د. بەرهەم پرۆژەکەی زۆر لا پەسەندبوو. تەنانەت ووتی تاوەکو ئیستا ئیشی وا مەنهەجی نەهاتۆتە بەردەستم. هەربۆیە داوایکرد کە پڕۆژەیەکی بۆ سەربەخۆکردنی زانکۆکانی هەرێمی کوردستانی پێشکەش بکەین. لەو دانیشتنەدا دکتۆر ئارام ئامادەبوو.    لە هەمان کاتدا ئامانجی ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش هەڵسەنگاندن و تێگەیشتنە لە ئاستی گەندەڵی لە خوێندنی باڵاداو هەوڵێکیشە بۆ پیداچوونەوە لە ڕەگوڕیشەکانی گەندەڵی کە ساڵانێکە بووە بە مەسەلەیەکی گرنگیی ناو ژیانی گشتیی لە کوردستاندا. لەوانەشە بتوانێت ھاریکاریی ئەوانە بکات کە پلانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی وساختەکاری لە دام و دەزگاکانی هەرێمی کوردستاندا دادەنێن، ھەروەھا ئەوانەش کە لەم مەیدانەدا چالاکن و خۆیان بەم بوارەوە سەرقاڵ کردووەو دەکەن .ھەموو ئەمانە بەمەبستی برەودان بە تێگەیشتنێکی باشتر بۆ دیاردەی گەندەڵی بۆئەوەی بتوانن سراتیژەیتی باشتر بۆ بەرەنگاربوونەوەی دابنێن.  ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش بەشێوەیەکی سەرەکی پشتی تەواوی بەبەڵگەکانی  تاوانی رێکخراوی کشانەوەی دکتۆراکەم بەستووە. بێگومان کارێکی کەمێک زەحمەتە بتوانین لە یەک بابەتەوە تەواوی ئاستی گەندەڵی بپێوین. بەڵام  لانی کەم دەتوانین  بڵێین ئاستی ڕاستەقینەی گەندەڵی زۆر گەورەترو مەترسیدارترە لەو ئاستە رەسمییانەی کە بڵاودەکرێنەوە هەربۆیە وێنەی گشتیی گەندەڵی لێڵ و ناتەواوە. هەربۆیە ئەو بەڵگانەی لەبەردەستدان و بڵاویان دەکەینەوە ھێما بۆئەوە دەکەن کە گەندەڵی  ڕووبەرێکی گەورەیە و ژمارەی بکەرەکانی ژمارەیەکی گەورەو مەترسیدارن. پرۆژەی ناچاری چاکسازی و دەرکردنی یاسایەک بۆ جاککردنی خراپییەکانی رابردوو باشترین ئاستی گەندەڵییە لە هەریمی کوردستاندا کە خویندنی بالاش پشکێکی گەورەی بەردەکەوێت.  لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر لە راگەیاندنە نوسراوو بینراوەکان لەلایەن پارتە دەسەڵاتدارەکانەوە کۆنترۆڵکراون، قەیرانی داراییش ئەو برە کەمەی نیمچە راگەیاندنە ئازادەکانی لاوازکردووە. بە پاساوی ناوزڕاندن ناتوانن پەردە لەسەر رووی بکەرە راسەقینەکانی گەندەڵی هەڵماڵن. هەربۆیە بۆ بەئاگابوونی رای گشتی لە ئیستادا تەنها تۆرە کۆمەڵایەتییەکان لەبەردەستدان کە بە ئازادانەو لەسەر بنەمایەکی پێوەری بتوانین راستییەکان وەک خۆی بڵاوبکەینەوە. هەربۆیە تائەو کاتەی دەزگایەکی راگەیاندن بوێری بڵاوکردنەوەی ئەم بابەتەی دەبێت، تۆرە کۆمەڵایەتییەکان  شوێنی راڤەکردنیان دەبێت.  تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیش بریتین لە میدیای دیجیتاڵی Digital Media و بەشێکیشن لە رووبەری گشتی Public Sphere. رووبەری گشتی فەزایەكی كۆمەڵایەتی هاوبەش و كراوەیە بە رووی هەموواندا. دەتوانن بە دەنگێكی بیستراو باس لە مەسەلە گشتییەكانی ژیانی خۆیان بكەن. رووبەری گشتی شوێنی گرنگیپێدانی هەمووانەو تایبەت نییە بە ژیانی تایبەتی ئەم یان ئەوەوە. رووبەری گشتی سەدەی هەژدەهەم لە ئەوروپا رۆلێكی گرنگی بینی لە بەدەستهێنانی ئەو یەكسانی و داپەروییەی لە رووی سیاسی و كۆمەڵایەتییەوە فەراهەم بووە. ئەویش لە رێی ئەو كۆڕو كۆبوونەوانەی كە تیایاندا قسەو باس و راگۆڕكێ لەسەر مەسەلە سەرەكی و گشتییەكانی ژیانی كۆمەڵایەتی لەسەر بنەمایەكی دیموكراسی، عەقڵانی و رەخنەیی دەكران. لە دوای ئەوەش راگەیاندنی چاپکراو رۆڵێکی گرنگی بینی.  واتە رووبەری گشتی ئاكارێكی دیموكراسیانەی بەهێزی هەیەو دیدو بۆچوونە جیاوازەکان لە رێی گفتوگۆی عەقڵانییەوە دەگەنە رێكەوتن. یەکێک لە خەسڵەتە گرنگەکانی تری رووبەری گشتی ئەوەیە کە وتارو نووسینەکانی جیایە لە دەزگاكانی دەوڵەت. هەر کاتێکێش رووبەری گشتی و دەزگاكانی دەوڵەت بوون بەیەک ئەوا هیچ بەرهەمناهێنێت. سیستمە تۆتالیتارییەكانی سەدەی بیستەم بەرهەمی تێکەڵبوونی دەوڵەت و فەزای گشتیی بوو. هەربۆیە رووبەری گشتی بێشكەی ئەو گوتارانەیە كە گوتاری دەوڵەت نین. گوتاری هاوڵاتیان و كۆمەڵگان و دیدی ئەمان بۆ ژیانی گشتی دەخاتە روو. كە تیایدا بیر لە مەسەلە هاوبەشەكانییان دەكەنەوە. بە كورتی رووبەری گشتی ئەو رووبەرە كۆمەلایەتییەیە كە تیایدا ئەو گوتارو روانینانە دروستدەبن و بڵاو دەبنەوە كە گوتارو تێڕوانینی دەولەت نین. هەربۆیە لە دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکاندا بە یاسا دەیانەوێت سنور بۆ ئەو رووبەرانە دابنێن. بۆ نموونە لە هەرێمی کورستاندا بە پێی ماددەی دووەم لە یاسای قەدەغەکردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندیکردن، لە یەککاتدا بەندە و د. رزگار ئاغا لەسەر بڵاو کردنەوەی بابەتی گەندەڵی و رەخنەیی دادگایی کراوین. لە کاتێکدا ئێمە قسەمان لەسەر خراپ بەکارهێنانی بکەرە گەندەلەکانی ناو خویندنی باڵا کردووە. بەڵام لە راستیدا فەلسەفەی پشت یاساکەو بڕیاری دادگا لە هەڕەشە بۆ کارەکانی ئەوان و ترس لە بێکارکەوتن و بژێویانە. هەروەها ترسە لەوەی ئەم ئامێرو تۆڕەکۆمەڵایەتییانە بتوانن بەرهەمهێنەری هۆشیارییەکی مێژوویی نوێ بن و بتوانن بەشدار بن لەدروستکردنی سەردەم و رۆژگارێکی نوێدا. سارا شایز لە کتێبی دزەکانی دەوڵەت Thieves of Stateدا تیشك دەخاتە سەر جۆرێک لەو حكومەتانەی كە تیایدا دەسەڵاتە فەرمییەكان دەبنە تۆڕی تاوانكاری رێكخراوو سەرچاوەی گەندەڵی. لەم جۆرە دەسەڵاتانەدا داهاتی سەر زەوی و بن زەوی ولات بەشێوەیەکی بەرنامە بۆ داڕیژراو تاڵاندەکرێت. هەربۆیە ئەو قەیرانە هەمەجۆرانەی هەن بەهۆی شکستی حکومەتەکانەوە نین بەڵکو دەرەنجامێکەو بەبەرنامە ئیشی بۆکراوە.  بۆ بەردەوامی ئەم جۆرە دەسەڵاتانەش، تۆڕەكانی بەرژەوەندی Patronage Networks  گشت پێگە هەستیارە حكومییەكان دەگرنە دەست و هەوڵدەدەن گشت ئامڕازە فەرمی و نافەرمییەكانی دەسەڵات ملكەچ بەبەرژەوەندییەكانییان بكەن. ئەویش لە رێگەی كڕینی لایەنگیری دام و دەزگا سەربازی و ئەمنییەكانەوە. بۆ دەربازبوونیش لەهەر لێپرسینەوەیەكی یاسایی، ئەو تۆڕانە كار لەسەر دەستەمۆکردنی دەسەڵاتی دادوەری دەكەن. مەترسیدارترین خالی ئەو تۆڕانەش بە یاساییكردنی كارە گەندەڵیەكانە لە رێی دەركردنی چەندان یاساو رێنمایی لە لایەن دەزگا یاسا دانانەكانەوە. هەربۆیە ئەم جۆرە دەسەلاتانە دەبن بە مەترسی بۆ ئاسایشی نێوخۆیی و نێودەولەتی. لەو نێوەندەشدا عێراق و ئەفغانستان وەک دوو نموونە باس دەکات. لە کۆتایی کتێبەکەشدا پێشنیار دەکات کە دەبێت شەری سەدەی بیست و یەکەمی ئەمریکا دژی گەندەڵی بێت. جا ئەگەر ئەمە بۆ ئاستە نیودەوڵەتتیەکە راست بێت ئەوا بۆ ئەو وڵاتانەی کە رێژەی گەندەڵی تایاندا زۆر بەرزە، دەبێت شەڕی گەندەڵی کاری لە پێشینەی حکومەتەکان و کۆمەڵگەی مەدەنی بێت. تاوانی پارچەپارچەکردنی جمال خاشقچی و هەوڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکە باشترین نموونەیە لەسەر تاوانی رێکخراو کە لەلایەن تۆڕەکانی بەرژەوەندییەوە ئەنجام دەدرێن.لە کاتێکدا یەکێک لە کارەکانی پزیشکی دادوەری دیاریکردن و دۆزینەوەی سەرچاوەی تاوانەکانە بەلام لە تاوانی تیرۆرکردنی  جەمال خاشقچیدا رۆڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەی بینی. سەرپەرشتیاری خوێندنی دکتۆراکەم (پرۆفیسۆری یاریدەدەر د. دڵنیا ێ‌سعد) بەشێوەیەکی رێکخراو تاوانی بەدڕەوشتی یان ساختەکاری زانستی ئەنجامدا. سەرۆکی بەشی بایۆلۆجی پێشوو (د. هونەر هیوا عارف)، راگری کۆلیجی زانستی پێشوو (د. بەختیار عزیز قادر)، راگری کۆلێجی یاسای پێشو و ئەندامی لیژنەی لێکۆڵینەوەکە (د. رێبین ئەبوبەکر)، سەرۆکی زانکۆی سلێمانی پێشوو (پرۆفیسۆر د. صلاح الدین سعید) بەڕێوەبەری پلاندانان و پرۆگرامەکان لەدیوانی وەزارەت ( د. نجدەت ئاکرەیی) و وەزیری خوێندنی باڵای پێشوو (د. یوسف گۆران)،  هەمان رۆڵی ئەو پزیشکییە دادوەرییەی بینی و بەشداربوون لە شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەدا. لە نووسینەکانی داهاتوودا، بە پشت بەستن بە بەڵگەکان، تیشک دەخەینە سەر ئاستی تاوانەکە.     

 رێبوار کەریم وەلی   (1) ئەوەی ئێستا و دوای بەستنی كۆنگرە لەناو یەكێتیدا روودەدات، شتێكی هێندەش ناسرووشتی نییە، پارتیش كە كۆنگرەی 13ی بەست، چەندین هەفتەی پێچوو تا توانی مەكتەبی سیاسی دابنێتەوە و جەدەل و مشتومڕێكی زۆریشی تێكەوت. گرفتی سەرەكی لەناو هەردوو حزب ئەوەیە كە كۆنگرە ناتوانێ كێشە بنچینەییەكانی ناوخۆی حزب چارەسەر بكات، بگرە هەندێك جار پەرەشیان پێ دەدات.   یەكێتی لە كۆنگرەی چواردا بە پەلەپڕوزێ هەندێك شتیان تێپەڕاند و نەپەرژانە سەر كێشە ئەزەلییەكانی ناو ئەو حزبە كە لە رۆژی درووستبوونییەوە بەدەستیانەوە دەناڵێنێ، خۆ ئەگەر ئەو كێشانەی نەبووایە ناوی (یەكێتی) نەدەبوو! بەڵام ئێستا یەكێتی لە بەردەم دووڕیانێكی سەختدایە و بە تاقیكردنەوەیەكی گەورەشدا تێپەڕ دەبێت كە ئەویش بریتییە لەوەی ئایا یەكێتی لە ژینگەی سیاسی و حوكمڕانیی ئێستای كوردستاندا، دەبێ لەسەر چ مەبنایەك خۆی پێناسە بكاتەوە؟ ئەگەر جاران فاكتەری قاسم سولەیمانی رۆڵی یەكلاكەرەوەی هەبووبێت، ئەمجارەیان یەكێتی دەبێ هەڵبژێرێت كە دەیەوێ حزبێك بێت بەدڵی پارتی بێت یان نا؟ ئەگەرچی پارتی بۆی گرنگ نییە ئەوانی دیكە لەسەر ئەو چی دەڵێن، بەڵام پارتی بە ئاسانی دەتوانێ بلاك لیستی خۆی بۆ هەموو حزبەكان هەبێت. ئەو ساردی و سڕییەش كە ئێستا لەسەر ئاستی حزبی لە نێوان پارتی و یەكێتیدا هەیە، دەلالەت لەوە دەكات كە بەشێكی زۆری بڕیاربەدەستانی ئێستای یەكێتی كەوتوونەتە ناو ئەو لیستە رەشەی پارتییەوە.   هەر بۆیەشە كە تا ئێستاش بەشێكی زۆری سەركردایەتی یەكێتی، پتر لەوەی بەتەنگ رێكخستنەوەی ناو ماڵی خۆیانەوە بن، بە تامەزرۆییەوە چاوەڕوانی ئەوە دەكەن پەیامێكیان لە پارتییەوە پێ بگات، لە پارتیشەوە دوو پەیامی جیاوازیان بۆ دەچێ، هەندێك لەوانەی باریان لەنگە، لای بەشێكی پارتی مەقبولن و هەندێك لەوانەیش كە ئێستا داشیان سوارە، لای بەشێكی دیكەی پارتی وەك ئەمری واقیعێك قەبوڵ كراون.   زوو یان درەنگ و هەرچۆنێك بێت، یەكێتی لە پێناو مانەوەی خۆیدا لەسەر سیغەیەكی بەڕێوەبردن رێكدەكەوێ، بەڵام ئیشی پارتی قورس دەبێ ئەگەر دان بە واقیعی كۆنگرەدا نەنێت، چونكە بە هەر شێوازێك رێككەوتن بكرێت، هەر ئەوانە یەكێتی هەڵدەسوڕێنن كە بە كوتەك كۆنگرەیان كرد.   باشترینی خراپەكان   (2) باڵەكانی یەكێتی بۆ سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی سەركردایەتیی حزبەكەیان لە دكتۆر بەرهەم ساڵح باشتریان دەستناكەوێ؛ لەگەڵ هەموویانە و لەگەڵ هیچیشیان نییە تا سەر. پارتیش تا راددەیەك موبارەكەی كردووە و رەنگبێ پۆستەكەشی لە بەغدا، فاكتەرێكی گرنگ بێت هەم بۆ پارتی و هەم بۆ ناوخۆی یەكێتیش. بۆیە هەرچەندە بەدڵی پارتیش نەبێ، دژی نین. هەر بۆیە رەنگبێ لە ناو ئەو بژارانەی كە شانسیان هەیە، لە خراپەكانی دیكە (بە نسبەت پارتییەوە) باشتر بێت. بەڵام هاوكێشەكانی ناو یەكێتی بە جۆرێكن كە باڵەكان سەعات بە سەعات یان رۆژ بە رۆژ حەملەی تاكتیكی لە دژی یەكتری دەكەن و بەوەش تێگەیشتن لە هاوكێشەكان زۆر قورس دەبێ.   بەرەی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان داوای فرە جێگری (تا پێنج جێگر) دەكەن، بەرەی تاڵەبانییەكان داوای یەك یان دوو جێگر دەكەن. بۆ بەرهەم ساڵح زۆر باشە ئەگەر فرەجێگری هەبێت، چونكە ئەوە وادەكات كۆنسەیەك درووست بكات و خۆی سەرپەرشتییان بكات، بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە هیچ نفووزێكی ئەوتۆی لەناو سەركردایەتیی تازەی یەكێتیدا نییە و هەڵبژاردنەكانیش دەنگێكی زۆری دەوێ، تا ئێستا هیچ هەڵوێستێكی لەوبارەیەوە نییە و، دەشزانێ ئەگەر یەك یان دوو جێگر هەبێت، ئەوا دەسەڵاتی فیعلی لە بڕیاردان لای ئەو جێگرە یان دوو جێگرەكەیە و پۆستەكەی تەشریفاتییە!    لەبەرامبەر ئەوەشدا، ئێستا باڵی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان، كارتێكی دیكەی گوشاریان دەرهێناوە كە ئەویش بەخشینی دەسەڵاتی یەكلاكەرەوەیە بە ئەنجوومەنی باڵای سیاسی و سەرۆكەكەی بەسەر هەموو ئۆرگانەكانی یەكێتیدا و، بڕیاری كۆتاییش هەر لای ئەوان بێت. بەوەش سەرۆكی ئەنجوومەن و جێگرەكانی (جا هەر چەندێك بن) بایەخیان نامێنێ. ئەم حەملە تازەیە بەشی زۆری رووی لە بەرهەم ساڵحە تا خۆی یەكلایی بكاتەوە و پەیامێكیشە بۆ پارتی كە گرەو لەسەر باڵەكانی نەكات.   خۆی خنكاند، بەڵام چۆن؟ (3) هەفتەی رابردوو، سەبارەت بە(خۆكوشتنی) پێشمەرگەیەك بەناوی مەجید ئیبراهیم، شەش روونكردنەوە و بەیاننامەی جیاواز لەلایەن پەرلەمانەوە بڵاوكرانەوە، هەمووشی دژی یەك. پوخت و موختەسەر هەموو ئامانجەكە ئەوەیە كەیسێك كە هێشتا نەچووبووە بەردەمی دادوەر و تاوانی تێدا ساغ نەببووەوە، بكرێتە سیاسی. جارێ رەهەندە سیاسییەكەی هەر ئەوەندە بڕی كرد كە هەندێك كەس نان و پیازی پێوە بخوات، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە، ئەوەیە كە بۆ دەبێ نەتوانرێ لە دەرەوەی سیاسەت پرسیارگەلێك بەرەوڕووی دامودەزگا ئەمنی و قەزاییەكانی كوردستان بكرێتەوە؟ ئەوە گریمان ئەو كەسە سەر بە هیچ لایەنێكی سیاسی نەبوو، ئایا رای گشتی و میدیا دەیانزانی حاڵەتێكی وا روویداوە؟ ئایا میدیای كوردستان جورئەتی ئەوەیان هەیە بپرسن كە چۆن دەبێ كەسێك لە بەندیخانەی ئاسایش راگیرابێت و كەرەستەی خۆكوشتنی لەبەردەست بێت؟ ئایا لەسەر ئەم بابەتە كە ئیهمال و كەمتەرخەمییە، هیچ كەسێك لە ئاسایش سزا دراوە؟ ئایا ئەو كەسەی كە ئەو كەمتەرخەمییەی كردووە، بەو كارەی یارمەتیی هیچ كەس و لایەنێكی داوە كە دۆسییەی بازرگانیكردنی بە ماددەی هۆشبەرەوە داپۆشرێت؟ ئەوە بابەتێكی زۆر هەستیارە و بە سیاسیكردنیشی وا دەكات زۆر پرسیار بێ وەڵام بمێنن.

بەیار عومەر عەبدوڵا برای بەڕێز و ئازیزم کاک دکتۆر هەڤاڵ، پارێزگاری سلێمانی  لە جیاتی ١١ هەزار پرۆژە کە فەرمووت گوایە جێبەجێتکردوە، خۆزگە تەنها ٣ پرۆژەت جێبەجێبکردایە بۆ شاری سلێمانی. ١-شەقامی ١٠٠ مەتری. ٢-سەوزکردنی گۆیژە. کە ئێستا چەند سەرمایەدارێک دەیانەوێت بەشێکی سەوزبکەن. دەکرێت پارە بۆ بەشەکانی تریشی تەرخان بکرێت. ٣-دروستکردنی بەنداوێکی گەورە لە نزیک شاری سلێمانی، کە هەم بۆ ئاوی ماڵان گرنگە، هەم بۆ کارەبا، هەم بۆ ئاودێری و کشتوکاڵ. لە هەمووشی گرنگتر دەبێتە ناوچەیەکی گەشتیاری و خەلکی سلێمانی دەتوانن کاتی تێدا بەسەربەرن. هەروەها کەرتی گەشتوگوزار دەبوژێنێتەوە. دەکرێت لەو بەنداوەشەوە کەناڵی ئاویی بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. ئەگەر دیقەتبدەین زۆربەی شارە گرنگ و بەناوبانگ و خۆشەکانی دونیا ئەو شارانەن کە ئاو بە ناویاندا تێپەڕدەبێت.  لەگەڵ چەند ئەندازیارێکدا دیراسەم کردوە ناوچەی شارباژێڕ لە سلێمانی بەرزترە. دەکرێت لە شارباژێڕ بەنداوێکی گەورە دروستبکرێت و لەوێوە ئاو بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. هەر بە ئاوی ئەو بەنداوەش شاخەکانی گۆیژە و ئەزمڕ ئاو بدرێن و سەوز بکرێن. ئەگەر حکومەتی هەرێمیش پارەنادات، دەتوانرێت لە ڕێی بەغداو و وەزارەتی سەرچاوە ئاویەکانی عێراقەوە  بودجەی بۆ تەرخان بکرێت. ئەگەر ئەوانیش ئامادە نەبوون، دەتوانرێت لەڕێی چەند سەرمایەدارێکی ناوخۆ و بیانیەوە جێبەجێیبکرێت؛ ئەوانیش لە بری پارەی دروستکردنەکەی چەند ساڵێک کارەبا بە حکومەت بفرۆشنەوە تا پارەکەی وەردەگرنەوە. ئەمانە زۆر گرنگترن لە هەندێک نمایش کە سادەیی مرۆڤ پیشاندەدات. سادەیی وەختێک گرنگە کە لە پاڵ کار و خزمەتدا بێت. بەڵام ئەگەر تەنها نمایشێک بێت بۆ داپۆشینی خزمەتنەکردن و کەمتەرخەمی، بێگومان توڕەیی هاوڵاتیانی لێدەکەوێتەوە.  ئێستاش کات درەنگ نیە. دڵنیاتدەکەمەوە ئەم پرۆژانە جێبەجێبکەیت لە جاران خۆشەویستر دەبیت، بەپێچەوانەشەوە دەبیت بە یەکێک لە فیگەرە پۆپۆلیستەکان، کە بە درێژایی ئەم چەند ساڵە کاریان لەسەر سۆز و عاتیفەی هاوڵاتیانی ئەم سنورە کرد بۆ کۆکردنەوەی زۆرترین دەنگ و بەدەستهێنانی پلە و پایەی حکومی و پەرلەمانی، کە جگە لە دەوڵەمەندبوونی چەند کەسێک، بوو بە مایەی ماڵوێرانی هاوڵاتیانی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین.  پێشموایە چۆن بەشێک لە مافیاکانی یەکێتی زەرەری گەورەیان لەم سنورەدا لە ڕێی گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانیەوە، بە هەمان شێوە هەندێک لە پۆپۆلیستەکانی گۆڕانیش بە شێوەیەکی تر زیانیان لەم سنورەدا، کە بریتی بوو لە بەڵێنی قەبە و جێبەجێنەکردنی کە دواجار بوو بە هۆی لەناوبردنی هیوای هاوڵاتیان و نەمانی متمانە بە سیاسەت.  

 ئاسۆ حاجی   ھاوڕێیەکی ئەوروپیم ھەیە لە یەکێک لە ناوەندەکانی لێکۆڵینەوە کار دەکات و جاروبار سەردانی ھەرێمی کوردستان دەکات و یەکدی دەبینین. جارێکیان شتێکی بۆ باسکردم و ئەوڕۆ دوای روونکردنەوەکەی سەرۆکایەتی حکومەت دەربارەی گرفت دروستکردن بۆ گەیشتنی گازی شل بە ھەولێر و دھۆک لەلایەن کەسانی دەست رۆیشتوو لە دەڤەری سلێمانی و گەرمیان قسەی ئەو برادەرە ئەوروپیەم وەبیرھاتەوە. زیاتر لە ساڵێک پێش ئێستا لەگەڵ ئەو برادەرە گفتوگۆمان دەربارەی حکومڕانی کوردستان و چۆنیەتی مامەڵەکردنی حیزبەکان لەگەل حکومەت دەکرد، ئەو بۆی باسکردم کە برادەرێکی نزیکی ئەو کە لە دەزگای ھەواڵگری وڵاتەکەی لە کوردستان بۆ ماوەیەک کاری کردووە بەراوردێکی سەرنج راکێشی لە نێوان دەسەڵات لە ھەولێر و سلێمانی بۆ کردووە.  ئەو کەسە پەیوەندی و کاری لەگەڵ دەزگاکانی ھەواڵگری و ئاسایشی کوردستان ھەبووە، گوتوویەتی کارکردن لە دەڤەری سلێمانی بۆ ئێمە زۆر خۆشتر و ئاسانترە لەوەی ھەولێر.  چونکە ھەر کەسێکمان بوێ، تەنھا ناوەکەی بدەینە دەزگا پەیوەندیدارەکان بەبێ سێ و دوو بێ پرسیارکردن کەسەکەمان بە قۆلبەست کراوی بۆ دێنن و ئەگەر بمانەوەێ ھەر لەناوی ببەن بەبێ پرسیار کردن کارەکە ئەنجام دەدەن، تەنھا بۆ ئەوەی باڵادەست بوون و ھێزی خۆیانمان نیشان بدەن، بەڵام لە ھەولێر داوای لەو شێوەیە توشی ھەزاران پرسیار و لێکۆڵینەوەت دەکا و بەبێ بریاری دادگا کەس ناتوانێ کەسێکی دیکە دەستگیربکا یان ھەڵبکوتێتە سەر ماڵان.  ئەوەشی لە قسەکانی زێدە کرد کە لە ھەولێر ئەگەر داوای کەسێک بکەی ئەوە یەکسەر داوای دۆسیەکەت لێ دەکەن و بەخۆیان مامەڵە لەگەڵ کەیسەکەدا دەکەن. ئەو کات قسەکانم بە ھەند وەرنەگرت و گوتم چونکە دەزانێ نێوانی ھەولێر و سلێمانی سیاسەت تێکیداوە و کەسانێک بۆ بەرژەوەندی خۆیان ھەر دوولا بۆ دژایەتی ھاندەدەن و خەڵکی ئەو دوو شارە تا رادەیەکی زۆر کەوتوونەتە ژێر کاریگەری ئەو گوتارەی رک وەبەردێنێ، بۆیە ئەو قسانە دەکات. بەڵام ئێستا کە دەزانم مافیاگەلێک دەستیان دەچێتە بڕینی گاز بۆ بەشێکی وڵاتەکەیان و میللەتەکەیان، ئەوە ناچارم دەستبەرداری لێکدانەوەکەم بم و ددان بەو راستەقینە تاڵەدا بنێم کە برادەرە بیانییەکەم بۆی باسکردم و دەزانم ئەوەی حکومەت دەیڵێ راستە و چەند کەسێکی مافیا گرفت دروست دەکەن بۆ ئەوەی گازی شل بگاتە ھەولێر و دھۆک.

هۆشیار عەبدوڵا (۱) ‫پارتی لە دەسەڵاتدا نەبوایە،بۆ نمونە وەک کۆمەڵ یا یەکگرتو بوایە هەرگیز وەک ئێستا رەخنەم لێنەدەگرت،لە هەمو دونیادا ئۆپۆزسێۆن،رۆشنبیران،میدیا،خەڵک بەگشتی رەخنە لەو هێزە دەگرن کە لە دەسەڵاتدایە،هەمان شت بە حەجمی خۆیان بۆ یەکێتی و گۆڕانیش راستە،دەسەڵاتێک نیە لە دونیادا بێ رەخنە!‬ (۲) ‫کۆمەلێک حەربا و هەڵگەڕاوە پەیدابون پاکانە بۆ پارتی دەکەن،رەخنە لە پارتی دەبەنەوە سەر پرسی ئایدۆلۆژیا لە کاتێکدا(بەشێک)لە کادیرەکانی پارتی خۆیان رەخنەکان لەو بەناو سیاسیە ئەکادیمیانە سروشتی تر وەردەگرن،هەن بەڕادەیەک خۆیان و فکری دوێنیان بیرچۆتەوە دەلێن؛رەخنە سودی بۆ خەڵک چیە؟!‬ (۳) ‫هەن هێندە هەڵگەراونەتەوە!ئۆباڵێ هەمو کەموکوڕیەکی هەرێم دەخەنە ئەستۆی گۆڕان،لەولاشەوە دەڵێن گۆڕان تەواو بوە و نەماوە!من هێشتا بێهیوا نیم لە گۆڕان بۆیە رەخنەشی لێدەگرم،سبەی وازیش بێنم هیوای سەرکەوتن بۆ ئەو هاورێیانەم دەخوازم کە دەمێننەوە،گەڕ گەڕ ناکەومە وێرانکردنی ماڵەکەی دوێنێم!؟‬ (٤) ‫ قەناعەتم بە دو بۆچون زۆرە،یەکیان،دەڵێ؛لەگەڵ کەسێک مەکەوە بەرخورد کە هیچی نیە لە دەستی بدات،یەکێکیش کە دایم فکری لای پارە و دەسکەوتی ماددی بێ،چونکە تۆ هەرچیەک بکەی ئەو هەر دژتە چونکە فکری لای گرێ دەرونیەکەی خۆیەتی؛بۆچی تۆ بویتە پەرلەمانتار و ئەو نەبو؟!بۆچی تۆ هەیت و ئەو نیە؟!‬ (٥) ‫گەر تەنها هەڵسوراوی گۆڕان بومایە و بەدەنگی خەڵک نوینەر نەبومایە،مەجبور نەبوم بەردەوام بدوێم.دەشتوانم دەست بەکڵاوەکەمەوە بگرم با نەیبا،ئەگەر وەفا بۆ فکری گۆڕانخوازی نەبێت پەرلەمانتاریش نەبوایە دەمتوانی میدیاکارێکی بەناز یا وەک زۆرێک لە بری رەخنە خەریكی رازیکردن و مەرایی دەسەڵاتبم!‬  

هەندرێن شێخ راغب من دكتۆر نیم، شارەزای زانستی پزیشكی نیم‌و مافی ئەوەم نیە قسە لەسەر ڤایرۆس‌و نەخۆشیەكی دیاریكراو بكەم. بەڵام دیوە بە سیاسی بوونەكانی ئەم بابەتە دەشێ رای لەسەر بدەین. چینی ئێستا بەرهەمی سەركەوتنی شۆڕشێكی چەپە، یەكێك لە سەمبولەكانی ئەم شۆڕشە (ماوتسی تۆنگ)ە، ئەم سەركردەیە كاریگەری لەسەر فكری بەشێك لە سیاسیە كوردیەكانیش داناوە. كاتێك دامودەزگای دەوڵەتیان وە چنگ كەوت، دنیا زۆر بە بایەخەوە لە قوڵاییەكانی نەدەڕوانی. دواتر دوو شۆڕش لە ناو چین راگەیەندرا، یەكەمیان شۆڕشی رۆشنبیری، دووەمیان شۆڕشی كشتوكاڵ. لەسەر ئەم دوو شۆڕشە ماوتسی تۆنگ‌و هاوڕێكانی خەڵكیان كوشتوە. واتە بەزۆر بووە. قبوڵكردنی ئەم دوو شۆڕشە ئیجباری بوو. دەسەڵات دەیگوت دەبێت هەموو هاوڵاتیانی چین بەشداری ئەم دوو شۆڕشە بكەن، رۆشنبیری‌و كشتوكاڵی. بەرهەمەكەی دیارە كە ئێستا دەركەوت چین ئەژدیهای ئابوری جیهانەو تەختی دنیای سەرمایەداری خستۆتە لەرزەو كۆنتڕۆڵ ناكرێت. خاكی زۆرە، ئەگەر ملیارێكی دیكەش زیاد بكات لەخۆی دەگرێت. دنیا سێ بەش بێت بەشێكی خەڵكی چینە، یەك حزب حاكمە، حزبی شیوعیە. دەوڵەت چەپە. ئەمەش زۆر دژی رەهەندەكانی ئەمریكا‌و ئەوروپا‌و دنیای سەرمایەدارییە. ئەمریكا‌و ئەوروپای رۆژئاوا سەركەوتن لە روخانی یەكێتی سۆڤیەت. لە پاشەكشەی گەورەی فكری ئیسلامی لەناوچەكە. باڵە چەكداریەكەی ئیسلامی سیاسیان لەناوبرد. ئێستا یەك كۆسپیان لەبەردەم ماوە كە وڵاتی چینە. چین بە ئابوریەكی مەزن كە باكگراوندی دوو شۆڕشی لەپشتە، شۆڕشی رۆشنبیری‌و كشتوكاڵی. ئاسان نیە دەستەمۆ بێت.  ئێستا دوای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، میدیای درۆزنی ئەمریكی‌و ئەوروپای رۆژئاوا، كەوتونەتە گیانی هاوڵاتیانی جیهان‌و دەیانەوێت چین وێران بكەن، وە بڕێكی زۆریش سەركەوتن، بەهەزاران گەشت‌و كۆمپانیا‌و كاری بازرگانیان لەچین پەك خست. دەیانەوێت جەنگی كۆرۆنا، وەك جەنگی ئابوری‌و سیاسی بەرامبەر چین بەكاربهێنن. لەكاتێكدا دەبێت بەمەترسی تەندروستی‌و پزیشكی‌و چارەسەری ئەم ڤایرۆسە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت. لەئێستادا لەم جەنگە دەرونی‌و ڤایرۆسیە بەرامبەر چین سەردەكەون، بەڵام چین لەداهاتوو ناكەوێت‌و هەڵدەستێتەوە.  تەنانەت گرفتی ئەمریكا لەگەڵ ئێران هەر ئەوەیە، ئۆپۆزسیۆنی كۆماری ئیسلامی ئێران، چەپەكانن، ئەمریكا دەترسێت ئەگەر كۆماری ئیسلامی بڕوخێنن، رژێمێكی مەیل چەپگەرا بێتە حوكم‌و ئەوكاتە ئێران ببێتە چینی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەمەش خزمەت بە ستراتیژی سەرمایەداری‌و بازاڕی ئازادی رۆژئاوایی ناكات.  دنیای سەرمایەداری ناكۆكە بە ئایدۆلۆژیا‌و دین‌و مەزهەب، چونكە ئەمانە خزمەتی بازاڕو بازرگانی ئازادی ئەو ناكەن، جگە لە حالەتێك نەبێت كە بیانكاتە كەرەستەی بازرگانی‌و قازانج.. ئێستاش ئیسلام‌و چەپ دوو فكرن وەك یەك رووبەرووی دنیای سەرمایەداری‌و رۆژئاوا دەبنەوە  بەسەركردایەتی ئەمریكا. ئەم دوو فكرە لەجیاتی ئەوەی پێكەوە كاربكەن، میدیا‌و سیاسەت‌و پلانەكانی ئەمریكا‌و رۆژئاوا وایكردووە كە دژی یەكتربن‌و ئاگایان لە مونافیسە سەرەكیەكەی خۆیان نەبێت.  بەهەرحاڵ، وڵاتی چین ئاسان ناكەوێت‌و جڵەوكردنی زەحمەتە، چونكە ئایدیای چەپ بۆتە ئایدیای بازاڕو فەرهەنگ‌و كاری دامەزراوەكان‌و هاوڵاتیان. وەك چۆن چینیەكان دەڵێن رۆژێك دێت كارێك دەكەین زمانی چینی ببێتە زمانی یەكەمی جیهان.  هەرێمی كوردستان بازرگانیەكی زۆر لەگەڵ وڵاتی چین دەكات، بازاڕی ئێمە كاڵای زۆری چینی تێدایە. دەبێت هێمن تربین‌و ئاگامان لە بەرژەوەندی بازرگانی‌و بازاڕ‌و كارمان بێت. بەتایبەت لە ئاستی گوتار لە ئێستادا.    

زانا عەبدولڕەحمان   ئەسپی تەروادە چیرۆكێكی بە ناوبانگی گەلی یۆنانییە، ئەم چیرۆكە بۆتە ڕەمزی لە خشتەبردن و فریودانی بەرامبەر؛ بۆ سەركەوتنی پڕۆسەی داگیركاری . ئەم چیرۆكی فریودانە لەبەر گرنگییەکەی كراوتە فیلم،  لە دنیایی سیاسەتكردن و ململانێ و بەرەنگاری بەو جوڵەیە ئەڵێن ستراتیژی ئەسپی تەروادە.  پارتی لە ساڵی (1992)وە دەوێت سلێمانی بخات ژێر ركێفی خۆیەوە و هەژموونی لەو شارە زیاد بكات، بەڵام تا ئەم كاتە سەركەوتوو نەبووە. هەرچەندە هەوڵی زۆریان لەو بوارەداوە بە ڕێگەی جیاواز چ بەهێزی خۆی و بە سود وەرگرتن لە هێزی داگیركەران، بە پارە و كڕینی خەڵك و موڵك و ماڵ، بە فشار دروست كردن، هەوڵی جدی بەردەوامیداوە؛ بەڵام وەك بڵقی سەرئاو هەوڵەكانی زوو تەقیوون. پارتی هەروازی نەهێناوە؛ بەڵكو كۆتا هەنگاوی بۆ سەپاندنی خۆی، هێنانی (ئەسپەكەی تەروادەیە) كە پڕی كردوە لە جاسوس و كاسەلێس و ئۆپۆزسیۆنی پۆپۆلیستی درۆزن و خۆهەراج كەر؛ كە ئێستا بوونەتە دەم ڕاستی پارتی و پڕۆسەی بەناو چاكسازی. بەشێكی زۆری ئەوانەی كادری دیاری یەكێیتی و گۆڕانن بۆ رەزامەندی پارتی، بۆ بەرژەوەندی دراو؛ خۆیان بە ئەسپە دارینە وەهمییەكەی پارتی هەڵواسیوە و خەریكی بێ هیوا كردنی خەڵكن لە سلێمانی و دەیانەوێ ناشرینترین وێنە نیشانی خەڵك بدەن؛ بڵێن گەر ئێوە تەسلیم نەبن؛ گەر هەمووتان نەبنە بەشێك لە ئەجێندای سەری رەش و ئەسپەكەی، ئەوا نە شەقامی قیرتان بۆ دەكرێت؛ نە بازارٍ جوڵە و گەشەسەندنی بازرگانیتان بۆ دەرەخسێت؛ نە پڕۆژەی پێویستان بۆ جێبەجێ دەكرێت؛ نە دامەزراندن بۆ ئێوە هەیە؛ چونكە ئێوە پارتی نین و بە قسەی ئێمە ناڵێن ... (بەڵێ)؟!   بانگەشەی ئەوە ئەكەن؛ هەرچی خۆراكی خراپ و موادی خراپە تەنها لە سنوری مەرزەكانی سلێمانیەوە دێت چونکە ئێوە پارتی نین ؟، وا پیشان ئەدەن كە تەنها دەروازە لە هەرێم تەنها ئەوانەی سلێمانییە!!! ئەمە بەشێكە لەو دەستەواژانەی كە خۆفرۆشەكانی یەكێیتی و گۆڕان لە ناو ئەسپەكەی تەروادە بانگەشەی بۆ دەكەن. تاقمی ناو ئەسپەكە خەریكن ئەم شارە و هەیبەتەكەی تا لێواری خستن بەرن و حەق و رەوایەتی بدەن بەو سزاییەی پارتی؛ لە لایەکی ترەوە  ‎خستنی كەناڵە میدیاكانی سلێمانی بۆ ؟  بۆ كەئێن ئێن داخرا بۆ كوردسات و گەلی كوردستان نوزەیان لێبڕا ؟ لەوانەیە بڵێن هۆكارەكە بێ پارەیە؛ بەڵام وانییە، ئاخر چۆن سەرۆكی حكومەت پارە بۆ سێ كەنالی ئاسمانی هەیە؟! یانی چی جێگرەكەی پارەی بۆ كەناڵێك پێ نییە؟! چۆن حیزبێكی وەك  گۆڕان كە جاران ئۆپۆزسیۆن بوو پارەی بۆ كەناڵەكە هەبوو  ئێستا شەریكی پارتیە و لە حكومەتە بڵێت پارەم پێ نییە  بۆیە ئەمانە بە ئەنقەست بە دڵی پارتی كراون تا خەڵك ئەم شارە تەنها چاوی لەو كەناڵانە بێت  كە بە ستۆدیۆی زەبەلاحەوە هاتونەتە سلێمانی و سەپۆرتی سیاسیەتی پارتی و ئەسپەكەی تەروادە ئەكەن؛ تا پێمان بڵێن كە ئێوەیی خەڵكی سلێمانی كەمترن لە خەڵكی شارەكانی تر  بەشێ لە كاربەدەستانی  یەكێیتی و گۆڕان لە حكومەت لەبەر بەرژەوەندی خۆیان، خۆیان بەم ئەسپەی پارتییەوە هەڵواسییوە، بەڵگەش بۆ ئەوە هەندێ لە كاربەدەستانی گۆڕان و چەند كەسێكی یەكێتی لە حكومەتەكەی پێشوو نەگەڕانەوە سلێمانی و ئیعلانی پارتی بوونی خۆیان راگەیاند و بوونە سەرتۆپی پلانی خستنی ئەم شارە.  ئەم كولتوری خۆفرۆشتنە بە پۆست خەریكە دەبێتە دیاردەیەكی زەق؛ چونكە هاوكێشەیەك هەیە هەرچی پۆست لە هەولێر وەردەگرێت. دوای دوو مانگ دڵی لە سلێمانی تەنگ دەبێت و حەز ناكات بە سەردانیش بێتەوە ئەم شارە. ئەو نهێنیە چیە؟ بۆ ئەو كەسانە واهەڵدەگەڕێنەوە؟  وەزیر و بەڕێوەبەرە گشتیەكانی یەكێیتی و گۆڕان دەبنە دوژمنی پڕۆژەكانی سلێمانی و یەك هەنگاو بۆ ئاوەدانكردنەوەی ئەم شارە نانێن، ئەوانن كە پێمان دەڵێن پێویستە ببنە پارتی و بەڵێ‌ بۆ بارزانی و كوڕەكانی بكەن؛ ئەگەرنا نە خۆشی دەبینن و نە گەشەسەندنی شارەكەتان. بەڵام ئەم جاسوسانە تاكەی بەرگە ئەگرن ؟ هێشتا لەوە نەگەیشتون سلێمانی شاری خۆی بە دەستەوەدان نییە؛ چۆن پارتی و یەكێتی و گۆران و هەموو ئەوانەی رەتكردۆتەوە ئەم هەنگاوەش تەنها هەر بڵقی ئاوی كانی ئاسكان ئەبێت  ئەسپەكەی پارتی بە تۆپیووی ئەگرێتەوە بۆ بارەگای خاوەنەكەی  

سامانی وەستا بەکر    دیاری کردنی کاندیدێکی سەربەخۆ لەسەر داوای شەقامی ڕاپەڕیووی عێراق قورس نیە بەڵکو ئەوەی قورسە دەست هەڵگرتنە لە پاوانخوازی، گەندەڵی، تاوان، حیزب و خێزان و تاک پەرستی. لە عێراق چەندین کەسایەتی بەهێز، پرۆفیشناڵ، لێهاتوو، بوێر، سەربەخۆ و خاوەنی تەنها ڕەگەزنامەی عێراقیبن بوونی هەیە هەروەک ئەوەی شەقامی ڕاپەڕیووی ئەو وڵاتە داوای ئەکەن بەڵام ئەوەی لەو کەسایەتیانەیا نیە گرەنتی پاراستنی بەرژەوەندیە حیزبی و خێزانی و کەسایەتیەکانی دەستەی باڵادەست و قۆرخکاری فەزای سیاسین دوای ساڵی ٢٠٠٣وە. حزبی سیاسی کە بە یەکێک لە پرەنسیپەکانی دیموکراسی دادەنرێت بریتییە لە ڕێکخستن و بەیەکەوە کارکردنی کۆمەڵێک لە تاکەکانی کۆمەڵگە کە یەک تێڕوانینی فکری ھاوبەشیان ھەیە و ھەوڵئەیەن ڕای گشتی بەلای خۆیانا ڕابکێشن لەپێناو گەیشتن بە دەسەڵات. لە چلەکانی سەدەی ڕابردووەوە دروستکردنی حزب یەتە ناو کۆمەڵگەی کوردی، بەڵام لەو کاتەوە تا ئێستاش ناتوانرێت ئەم حزبانە وەک حزبی مۆدێرن وێنا بکرێن، فاکتەرەکانیش بەشێکیان پەیوەندییان بە خەباتی ڕزگاریخوازی کوردەوە ھەیە، و بەشەکەی تریش پەیوەندی بە مێنتاڵتی خودی حزبەکەکانەوە ھەیە، بەشی هەرە گەورەشی پەیوەندی بە تێگەشتنی تاکی کوردەوە هەیە بۆ حیزب. حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان لەڕووکاردا دیموکراسین، بەڵام لە تایبەتمەندی و کڕۆکدا ھەڵگری پرەنسیپ و تایبەتمەندی دیموکراسی ڕووکەشن نەک ناوەرۆک بەڵکو بگرە نزیکترن فاشیزم. فاشیزم ھەڵگری کۆمەڵێک پرەنسیپە کە ئەمانەن” حکومەت لەسەروو ھەموو کۆمەڵگاوەیە و کنە لە ژیانی تایبەتی تاکەکانا ئەکات، دژی دیموکراسییە، دژی سەرمایەدارییە، ئەرکی تاک بریتییە لە خزمەتکردنی کۆمەڵگا بە پێوانەی حیزب، ئازادییە کەسیەکان ڕەتئەکاتەوە، دژی ڕۆشنبیرانە”. لەڕووی تایبەتمەندیشەوە تەرکیز ئەکاتە سەر” چڕکردنەوەی دەسەڵات لەدەستی چینێکی دیاریکراو، ئازادییە تاکەکەسیەکان سنوردار ئەکات وەک ئازادی ڕاگەیاندن و گردبوونەوە و کۆبوونەوە، ھەروەھا دەسەڵات دەست ئەگرێت بەسەر ئامرازەکانی ڕاگەیاندن و بەکارھێنانیان بەمەبەستی کاریگەری دانان لەسەر ڕای گشتی. ئەگەر پرەنسیپ و تایبەتمەندییەکانی فاشیزم بەراورد بکەین لەگەڵ حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین، لێکچونێکی زۆر بەدی دەکرێت لەنێوانیانا، لەھەندێک بارو دۆخیشا هەندێک حزب سنورەکانی فاشیزمیش تێئەپەڕێنێت بەڵام تەنها جیاوزی ئەوەیە پێشتر فاشیزم ڕاستەوخۆ و بێ هەڵسڵەمینەوە بوو بەڵام لە ئشتایا فاشیزم بەناڕاستەوخۆو بەبریکار بەڕێوە ئەبرێ بونمونە "دروست کردنی چەندین مێدیای سێبەر و دامەزراندنی سوپایەک لە قەڵەم لووس و دروست کردنی چەندین کۆمپانیای بازرگانی.... هتد. لە جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین حزب جێگەی ئەو حکومەتە ئەگرێتەوە کە لە فاشیزما باڵادەستی پێئەدرێت و خاوەنی دەزگای جاسوسیە و تەنانەت خاوەنی پۆلیسی نھێنیشە، و ئەچێتە ناو ژیانی تایبەتی مرۆڤەکانەوە. ھەروەک چۆن فاشیزم دژی دیموکراسیە، هەندێک حیزبیش دژی دیموکراسین، سەرجەم پرەنسیپەکانی دیموکراسی لای ئەم جۆرە حزبانە لە ھەڵبژاردنا  کورت کراوەتەوە! ھەڵبژاردنەکانیش پڕن لە خروقات و پێشێلکاری و توندوتیژی و ھەڕەشە و هەمیشەش خۆیان براوەی هەڵبژاردنەکانن بە کەمێک دەستکاری ژمارەکانەوە. لە فاشیزمدا حزب و سەرکردەکانی حزب خاوەنی ھێزی میلیشیا نین، بەڵام حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا عێراق و باشوری کوردستان و سەرکردەکانیان خاوەنی ھێزی میلیشیا و لەشکرن، لەفاشیزما حزب بەڕاستەوخۆ کۆمەڵگا ئاراستە ناکات بەڵکو لە ڕێگەی حکومەتەوە ئەم کارە دەکات، بەڵام حزبەکانی جیهانی سێ لەڕێگەی حزبەوە دەستیان گرتووە بەسەر کۆمەڵگایا و بە ویستی خۆیان بڕیار لەسەر ھەموو پرسەکان ئەیەن. فاشیزم ڕاستەوخۆ سەرمایەداری ڕەت ئەکاتەوە، ھەرچی حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان ھێزی سەرمایەدارن، بەڵام ڕێگە نایەن کەسایەتی سەرمایەدار دروست ببێت ئەگەر خۆیان پشکیان لەو سەرمایەیەیا نەبێت. یەکێتی و پارتیش بە ئەندازەی فاشیزم دژی ڕۆشنبیرانن، ئەو ڕۆشنبیرانەی پەنجە دەخەنە سەر لایەنە نێگەتیڤەکانیان، و بۆچوون و نوسینەکانیان خزمەت بە حزبەکانیان نەکات ئەوا ڕووبەڕووی چەندان تۆمەت ئەکرێتەوە و لای ئەمان پێناسی ڕۆشنبیری لێ ئەسەنرێتەوە بە تێکدەرو ئاژەوچی و لەڕیلادەرو کڕاو بگرە تا تیرۆرستیش تۆمەتبارەکرێ و خۆ ئەگەر ئەم کارانەش ئەنجامی نەبێ ئەوا بێ سێ و دوو ئەکوژرێ و بە سیناریۆیەک یان چیرۆکێک کۆتایی بە تاوانەکەیان ئەهێنن کەسیش لەسەری ناگیرێ. لە بەڕێوەبردن و سەرکردایەتیکردنی حزب و حکومەتیشدا، لەناو حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان بەدرێژایی تەمەنیان چەند کەسێک بەبەردەوامی لەناو کایەکەیا ئامادەن، ئەم کەسانە بوونەتە ئەو چینە دیاریکراوە کە بەیەکێک لە تایبەتمەندییەکانی فاشیزم دائەنرێت. لە عێراق و باشوری کوردستانیش ئازادیی ڕاگەیاندن و گردبوونەوە و خۆپیشاندان جۆرێکە لە موجازەفەکردن بەژیان، ڕۆژنامەنوسمان بینی تیرۆرکرا لەسەر چەند نوسینێک، ڕۆژنامەنوسمان بینی کە فڕێندرا و سوکایەتی پێکرا، ڕۆژنامەنوسمان بینی ناچارکرا نیشتیمان جێبھێڵێت، خۆپیشاندەران شەھیدکران، لێیاندرا، خرانە حەپس و بەڵێننامەیان پێ پڕکرایەوە، لە گۆڕەپانی خۆپشاندانەکانی عێراق چەندین خۆپشاندەر کرانە قوربانی و چەندینی تریش بە شیوەی کاری تیرۆ ژیانیان لێسەندرایەوە. حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا عێراق و باشوری کوردستان تا ئەو ئاستەی توانیویانە دەستیان گرتووە بەسەر ئامرازەکانی ڕاگەیاندنا و بەشێوەیەک ئاراستەیان ئەکەن کە خزمەت بە بەرژەوەندی و ئامانجەکانیان بکات، بۆ ئەم مەبەستەش کۆمەڵێک ڕێگەیان گرۆتەبەر وەک دروستکردنی میدیای سێبەر، و ئەتراکتیڤکردنی چەند ڕۆژنامەنوسێک بۆ کارکردن لە کەناڵەکانی خۆیان، و پێدانی ئیمتیازاتێکی زۆر بەو کەسانەی کە لە میدیای ئەوانا کارئەکەن. بەم ھەنگاوەشیان ئەتوانن دوو ئامانج بپێکن: یەکەمیان لە رێی ئەم نوخبەیەوە دەسەڵات ئەجێندا حیزبییەکەی جێ بەجێئەکات و جەماوەریان بۆ دروست ئەکات. دووەمیشیان کێشە و قەیرانە سەرەکییەکانی پێ لە بیر خەڵکی ئەباتەوە و بە شتی ترەوە سەرقاڵیان ئەکات کە لە واقیعا خەم و خەونی ئەوان نیە. لەبەر ئەوە  بارودۆخ ھەر چۆنێک بێت پێویستە رۆشنبیران جا سەر بە ھەر ئایدیا و ئایدیۆلۆژیایەک بن، گرنگە قسەی خۆیان ھەبێ و رەخنەی جیددیان لە کەموکوڕی و چەوت و چەوێلییەکانی سیستمی سیاسی بە پلەی یەک و کۆی سیستمی بەڕێوەبردنی وڵاتەوە هەبێ و هەرگیز خۆیان ڕادەستی عەقڵیەتی فاشی پاوانخوازی و دیکتاتۆری ئەو دەستە کەمینەیە نەکەن کە دەستیان بەسەر دەسەڵاتا گرتووە و کار بۆ ڕۆشنبیرکردنی کۆمەڵگەبکەن و ماندوونەبن.  

د. محەمەد عەلی     دژایەتیکردنی پارتی و بنەماڵەی بارزانی، بزینسێکە تەمەنی نزیک بۆتەوە لەشەست ساڵ و سەدان ڕۆڵەی ئەم نیشتمانەی بۆ بەکوشت دراوەو چەندین کەسیشی پێ دەوڵەمندبوە. نمونەی دیاری ئەم دیاردەیەش: یەکێتی نیشتمانی و بزوتنەوەی گۆڕانە. کەدواتر ھەردو حیزب سەلماندیان، ھەمان ڕەفتارو کردراەکانی پارتی دوبارە دەکەنەوەو کۆپیەکی خراپی پارتین. ھۆشیار عەبدوڵا دیارترین فیگەری نوێی بەڕواڵەت دژ بە کلتوری پارتی و بە ڕەفتار چونیەکە. چۆن؟ حیزبی بنەماڵەو تەوریسی سیاسی یەکەم: هۆشیار عەبدوڵا نەک دژ بە دەسەڵاتی بنەماڵەنیە، بەڵکو ئەندازیارو داھێنەری تەوریسی سیاسییە لە ناو گۆڕان. پاش کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، ھەمو بەڵگەو ڕوداوەکان شاھیدن کە ناوبراو لەگەڵ حەمەتەوفیقی ھاوڕێ و ھاوپەیمانی، زۆرترین ڕۆڵیان بینی لە ئیفلیجکردنی دامەزرواوەکانی گۆڕان و بزوتنەوەکەیان کردە ئەسیری کۆمپانیای وشەی کوڕەکانی نەوشیروان مستەفا. لەدو دانیشتنی ٢٠١٧/٥/١٨ و شەوی ٢٠١٧/٦/٢٢، لەگەڵ ئەم کاک هۆشیارەو کۆمەڵێک گەنجی تر کۆبوینەوە، ناوبراوو ژمارەیەک لەگەنجانی ئامادەبوو حەمەتەوفیق، زۆر سەرسەختانەو بێ پەردە، بەئەجێندایەکی دیاریکراوە کاریاندەکرد بۆ تەسلیمکردنی موتڵەقی بزوتنەوەکە بە کوڕەکانی ڕێکخەری پێشو. دوەم: ناوبراو یەکێک بوو لە پلانداڕێژەرانی قوتدانی میدیاو دامەزراوە داراییەکانی بزوتنەوەی گۆڕان لەلایەن کۆمپانیای وشەوە. ڕەنگە زۆرێکتان وتارەکەیتان لەبیرمابێت کە بەناونیشانی "گردەکە هی کێیە" و چاوپێکەتنەکەی لە کەی ئێن ئێن، چۆن بەرگری لە تاپۆکردنی گردەکەکردوە. ناوبراو پشکی شێری بەردەکەوێت لەگەڕانەوەی کەی ئێن ئێن بۆ کۆمپانیای وشە. سێیەم: لەوەڵامی ڕۆژنامەی ئاوێنە لە ٢٠١٧/٨/٣٠، کاک هۆشیار یەکێک بوو لە نوسەرانی ڕوونکردنەوەکەی کوڕەکانی ڕێکخەری پێشوی بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێک بوو لەوانەی پێداگری کردبوو کە نەنوسن گردەکە هی بزوتنەوەی گۆڕانە. بەپشتیوانی ئەم و کۆمەڵێک بەناو گەنجی تر ئەوەی ئێستا لەگۆڕان دەگوزەرێت هاتۆتە ئاراوە. چوارەم: بەناوی کەمکردنەوەی ستافی کەی ئێن ئێن، هۆشیار عەبدوڵا ڕۆڵێکی یەکجار دیارو خراپی بینی لەتەسفیەو دەڕپەڕاندنی چەندین کادیری باش و بەتوانای کەناڵەکە. پێنجەم: لەسەروبەندی هەڵبژاردنەوەی خانەی ڕاپەڕاندندا مانگی ٧ی ٢٠١٩، فراکسیۆنی گۆڕان لەبەغداد بەنیازبوون بەیاننامەیەک لەسەر خانەی ڕاپەراندن و بەرپرسەکانی بڵاوبکەنەوەو هەموو شکستەکانی ئێستای گۆڕان بخەنە ئەستۆی خراپی ئەدائی ئەوان. پێشنیارێک ھەبوە باسی تەوریسی سیاسیش بکرێت وەک ئافاتێکی کارەساتبار بۆ گۆڕان، بەڵام لەبەرئەوەی کاک هۆشیارو یەک دوو برادەری تر رازینەبوون باسی تەوریس بکرێت، نوسینی بەیاننامەکە ھەڵوەشاوەتەوە. شەشەم: یەکێک لەبیانوەکانی ھۆشیار عەبدوڵا و گروپی تەوریس: ئەگەر گردەکە بکرایە بەناوی بزوتنەوەکە و کەسانی ترەوە، ئەوا دابەشیان دەکردو ھەرکەسەیان پشکی خۆی دەبرد. بەڵام بۆ وەبیرھێنانەوە: سەرەتای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان، نەوشیروان مستەفا پێشنیاردەکات بۆ چوار لەبرادەرەکانی کە گردەکە بکەن بەناوی ھەرپێنجیانەوە (بەخۆشیەوە)، بەڵام ھەرچواریان پێشنیارەکەیان ڕەتکردوەتەوە. ئەو چوار کەسایەتیە ھەمویان لەژیاندا ماون. کەواتە ئەگەر تەماعێک لەو گردەدا ھەبوبێت، ئەوکات قبوڵیان دەکرد. تەوریسی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان جەڵدەیەکی سیاسی و عەقڵی بوەو ھەمو بەڵگەو ڕوداوەکان نیشانی دەدەن کە ھۆشیار عەبدوڵا گەورەترین ڕۆڵی ھەبوە لەم پرۆسەیەداو تەسفیەی ڕاجیاوازەکان. ئایا ئێستە بە چ جورئەتێکەوە باس لەلاوازبونی گۆڕان دەکات و دژبە حیزبی بنەماڵە قسەدەکات؟ لەگەڵ گروپێکدا، ڕۆڵێکی هێجگار خراپی گێڕا تا سەرەنجام گۆڕانیان کرد بەم حیزبەی کە ئێستا هیچ کەس بەغیلی پێنەبات. ئایا بازرگانی کۆمپانیای وشەو لۆکس، چ جیاوازیەکی ھەیە لەگەڵ ھەردو کۆمپانیای نۆکان و کار؟! گۆڕان و حکومەت یەکەم: ھۆشیار عەبدوڵا لەم ڕۆژانەدا نوسیبوی سیستمی سیاسی لەهەرێم (کلیبتۆکراسیە-حوکمڕانی چەتەکانە)، باشە ئەگەر حوکمڕانی چەتەکانە، حزبەکەی جەنابت ئیشی چییە لەوێ؟ ئەی چۆن بەڕێزت قبوڵتکردووە لەحزبێکدا بیت کە بەشێکە لەسیستمی چەتەیی و جێگری سەرۆکی ھەرێم و چوار وەزیری گرنگی لەلایە کە گرنگترینیان وەزیری دارایی و ئابوریە؟ دوەم: لەنوسینێکی دوای ئەوەدا، ناوبراو دەنوسێت "خۆمن نەمووتوە گۆڕان لەحکومەت بێتە دەرەوە، بەڵام بێدەنگی مانای خۆکوژییە". ئێمەش دەزانین مەبەستەکەی تۆ هەر ئەوەیە قسەبکەیت، تۆ هەر زوو وتت "خۆشبەختانە بڕیاری چوونەحکومەتی گۆڕان بووە بە بڕیاری هەموان". ئێستاش قسەو ڕەخنەکانت هەر بۆئەوەیە بەخەڵک بڵێیت من جیاوازم و هەڵوێستم هەیە. ناهەقیشت نییە، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەپێشەو پیاو دەبێت زەخیرەیەک بخات. ئاشکرایە هەموو کاسبی و هونەری بەڕێزتان بریتیە لە قسەوتن بە پارتی، ئەگەر ئەوەتان لەدەست وەرگرنەوە حیکایەتێکی ترتان نامێنێت بۆ خەڵکی بکەن. ئەگەر وانیە: بێزەحمەت ئەجێنداو بەرنامەی وەزیرەکانی گۆڕان بۆ حکومڕانی بڵاوبکەنەوە. چوارەم: ئەم قسە وتنەی کاک هۆشیار بە پارتی تائێستا چی گۆڕیوە لەدۆخی خەڵک؟ بەڵام دۆخی خۆی باش گۆڕیوە! دژایەتیکردنی پارتی بە قسەدەکرێت یان پێشکەشکردنی مۆدێلێکی سیاسی جیاوازتر لەوان؟ ئێوە نەک ئەمەتان نەکرد، بەڵکو زۆر ناشرینتر لاسایتان کردنەوە. پێنجەم: هەموو ئەم هەرایەی ماوەیەکە کاک هۆشیارو هەندێک لەبرادەرەکانی دەیکەن دژی پارتی و حکومەتەکەی مەسرور بارزانی، کۆمەڵێک ئامانج و بەرژوەندی تایبەتی لەپشتەوەیە. هەندێک لەوانەی لەناو گۆڕان پشتیوانی دەکەن چاوەڕوانن پۆستەکانی تر وەربگرن، هۆشیار عەبدوڵاو برادەرەکانی تریشی خەڵک گەرمدەکەنەوەو ئامادەیان دەکەن بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق. لەمە بترازێت دوورو نزیک پەیوەندی نییە بەچاکسازی و بەرژوەندی خەڵکەوە.

سەید ئەكرەم  کورد لناڤبارا چەکوچێ ئەمریکا و صندانێ روسیادا ماینە حەیری: ۱. هەلامەتێ صینێ جیهانگێریێ دخوەدا کوم دکەتن. هەلامەتێ صیڻێ هێدی خو ڤەدکێشا ناڤا دلێ روژهەلاتا ناڤینا زەنگین، بوێ مەرەمێ مارەبرینەکا دومدرێژ دگەل دا بکەتن، لێ خەریکە ڤایروسێ کرونا خەونێن وان بکەتن خەیالەکا غەرقی..ئاشوپێ هەلامەتەكێ مەودا نەدیار سەنگێ ئەرمانجێ بهەزقینیتن ... تەپا صینی بوان جارەک دی ڤەگەرینیتن و ل سەروان خەریکە بیتن گوڵ. ۲. روسیا ماردەکێ چاڤ تاریە. روسیا ماردەکێ چاڤ تاری و بێ گوهە، هزرێن وان دسەریدا لێک دزڤرن و یاریێ بتنێ بو خوە دکەن، ئەگەر دیتن سێنیا بەرێ وان یا چەور و بتامە..دێ لیتکەکێ ل دەورێن خوەدەن و مفایێ خوە کەنە بەریکا خوە...خو دهەڤالێ خوە ناگەهینن..نابینن وان چ قەتلازی بەرامبەری یێ دی کریە...بلا ئەم گەلەک دویر نەچین...ئەرێ ما شێخ سەعیدێ پیران ب پشتەڤانیا وان شورەش نەکر...باشە ل دەمێ تورکیا دەڤێ وان شرین کری...پێهنەک ل شێخی دا و ئێخستە ناڤا زیندانێ..ل رژهەلاتێ قازی مەحەمەدی دیسان بهەڤکاریا وان جمهوریەتا دیموکراسیا مهاباتێ راگەهاند، دیسان ل دەمێ شاهی دەڤێ وان سویر کری، هەما وەکی تیمساحەکی خو ڤەکێشا و کورد پشت گوهێ خو ئێخستن..ل شورەشا ئەیلولێ خو دکوردان نەگەهاند و بونە پشتەڤانێن کومارا عێراقێ...ل روژئاڤا کێش و ڤەکێشان ب کوردان دکەن..کێتکا میریا ژمالا میران بەردەمە تە دێ ترسی...نوکەژی گازپروم کریە یاریا ڤەشارکان و بن ئاڤ کرنێ.....!! ۳. بو ئەوێن شارەزیی یاریاسیاسی ئەمریکا خوش هەڤالە. راستە ئەمریکا ژی ل پەیمانا جەزائیر خودانی ل کوردان نەکر، ل عەفرینێ پشتگیریا کوردان نەکر...لێ سالا ۱۹٦۷تاکو ۱۹۷٥بدەهان ملیون دولار دانە کوردان، پشتگریەکا لەشکەری، دبلوماسی ب رەنگەکی ژ رەنگان ژ کوردان کرن...ل ئازادیا عێراقێ و بسەردا هاریکاریا گەلێ کورد کر، ل بەریا ریفراندومێ نامەیەکا سەنگین بوکوردان هنارت...نوکەژی پشگیریا کوردان دکەن..بملیارەها دولاڕ ل عێراقێ و سوریێ خەرج کرنە، کورد ژی سودمەندن...!! ٤. پسیار و هەلبژاردەیێن باش. پسیار ئەوە لناڤبەرا ئەمریکا و روسیا...د یاریا هەرێمی دا کورد چ هەلبژارتن، بخو بکەنە ژێگردە..چ رێک ل بەرخو بگرن...!! ۱. بو کوردان دەلیڤە هاتیە و گرنگە ئەمریکا هەلبژێرن و جهێ خوە بنەجێ بکەن دناڤا ترازیا بەرژەوەندیێن وان دا، دیسان نابیتن روسیا ژی توڕە بکەین...ئەڤێ ژی یاریەکا سیاسیا ب شارەزایی، پێ دڤێتن... ۲. عێراق یا شلوقە، هەردچیتن شلوق ترێ دبیتن...لێ دیسان هشیاری و سەردەریەکا هوشمەندی پێ دڤێتن...دچارڤوڤێ عێراقێ دا ،گرنگە کورد خودان بەرنامە و پلان بن، ب ئێک دەنگی و ببێ دەنگەیا ل سەرخو گاڤێن خوە باڤێژن ...نانێ خوە باش بروین بکەن..دەڤێ خوە باش شرین بکەن...بێ پێ گوتن و هەلا و بەلا... نانێ خوە بخون و ئەقلێ خوە دسەرێ خوە بکەن...خو نەکەنە ..خوێ بو گرارا کەسێ دی...مللەتێ خوە ئاشت بکەن، باش خودان بکەن، ئاخا خو بگرن و ب پارێزن، سەلامەتیا ناڤخویی بزەلالی و رون و زەلالی بپرێزن...دام و دەزگەهێن خوە سازی بکەن، چاکسازیەکا راست و دروست بکەن، هێزا خو ژ گەلێ خوە ورگرن، دگەل مللەت و ئاخا خو دراست گوبن...خو رێک بێخن...نەبن ئاستەنگ و بەلا ... نە بو دەولەتێن هەرێمی، نەژی بو دونیا دەرڤە و هاوپەیمانێن ناڤ نەتەوەیی.... براستی ژی روژا مە ژروژئاڤا دهەلێتن...گرنگەژی ب باشی سودێ خوە ژ هەڤبەندیا چاحی وەربگرین...دەرگەهێ مە ئەمریکایە، روین وتەڤن ئیسرائیلە...نابیتن ژی خوبێخینە ناڤا مەترسیێن دهێن..گازیا سەلامەتیێ بومە گەلەک یا گرنگە....