ھێمن کەریم ئەگەر پیاسەیەك بەناو شەقامەكانی شاری سلێمانیدا بكەیت، بۆت دەردەكەوێت، ئەم شارە پرە لە مرۆڤی بیركەرەوە و پرە لەروئیای سیاسی، پڕە لە ئومێد، پڕە لە میهرەبانی، پرە لە مونازەرە و دیالۆگ، شێوەك بەئارەزوی مرۆڤ دەبەخشێت لە شێوەی ئارەزووی مەعریفە و ناچارت دەكات لۆژیكانە بدوێیت. شارێكە بەو هەموو لێدانە سیاسییەوە، هێشتا شان و شەوكەتی جوانە و نەبوونی جادە و خزمەت نەكردنی سیما جوانەكەی نەشاردۆتەوە. لەپەنا ئەوەشدا روونترە بڵێم «سلێمانی بكەنە قەزا، دەستبەرداری داوا سیاسییەكەی نابێت» بۆنموونە (دەستوورێكی نیشتمانی ، بەدامەزراوەیی كردنی پۆستە باڵاكان و سەروەری دەسەڵاتی دادوەری و كارگێڕیی تا ئەندازەی لامەركەزی) . راستە سلێمانی مەڵبەندی وەفاو عیشقە، بەڵام وەفا جەفا كێشانی دەوێت و عیشقیش لەكۆتاییدا خۆی دەیخوات، مەبەستمە سلێمانی وەفای بۆ پرۆسە سیاسییەكەی زیاترە و عەشقی ئەو تێگەیشتنەیە كە بۆ خولگەی مێژووی خۆی دەڕوات، لەپاڵ ئەوەدا خزمەتی ئەم شارە لە تێڕوانینە سیاسییەكانی و پرۆسە سیاسییەكەیەوە لێیدراوە، كاتێك خزمەت ناكرێت، هۆكاری ئەو نەزعە سیاسییەیە كە جەفایە، بۆیە دەستبەرداری نابێت و دەیكێشێت. خاوەن هێزی راستەقینەی شاری سلێمانی، دەبێت بكەونە خۆیان و ئەو هیچگەراییە كە لەدژی ئەم شارە دەكرێت، بە نەشونمای سیمای شار وەڵام بدرێتەوە، ئەویش لەرێگەی نوێنەرەكانیان لەناو حكومەتی هەرێم، كە داواكاریی و پڕۆژەكان بۆ سلێمانی خێراتر و پێداگریی تێدا بكرێت، ناكرێت بەناوی خزمەتنەكردنی سلێمانییەوە روئیایی سیاسیی لایەنێكی دەسەڵاتدار پێمان بڵێت: «ئەگەر ئەو شارە ئێمە خاوەنی بوینایە، ئیستا ئاوا وێران نەدەبوو»، هەڵبەتە لە تێڕواننی ئەوەوە وێران كە پێنچ (پیتە) وشەیەكی ئاسانە، بێئاگا لەوەی سلێمانی بۆ بیركردنەوە لە پرۆسەی سیاسی كۆی هەرێم، چەندین جار ئەو وشەی (وێران)ەی خستۆتە رستەی سیاسییەوە تا كۆی هەرێمی كوردستان (وێران) نەبێت بەخواستی تاك ویستی و تاك خواستی حەزی لایەنێكی سیاسی. نەقڵی وشەی وێران لە ئەقڵی سلێمانییەوە بۆ پرۆسەی كۆی خزمەتی هەرێمی كوردستان سەرچاوەی گرت، واتە سلێمانی ئەو شارەیە كە خەمی بۆ كۆی شارەكان و پێكهاتەكان خواردووە تا باشترین خزمەت بكرێن، بەداخەوە لە پاڵ ئەو خەمخۆرییەی سلێمانی پاداشتی (وێران) بوونی خزمەت نەكردنییەتی. لەلایەكی ترەوە ئەگەر حكومەتی هەرێم هی هەمووانە چۆن دەكرێت قسەیەكی نەبێت لەسەر دابەشكاریی و جیاكاریی حكومەت لە شارەكاندا بەهۆكاری نەزعەی سیاسی؟ چونكە پوختەی قسەی میدیایەكی نزیك لە پارتی دیموكراتی كوردستان ئەوەیە «بۆیە سلێمانی خزمەت ناكرێت، چونكە پارتی دەنگی كەمە و دەسەڵاتیان نییە»، واتە ئەگەر پارتی دەسەڵاتی هەبێت لە شارێك، حكومەت لە خزمەتیایەتی و ئەگەر لە شارێكیش دەنگی كەم بێت، ئیتر وێرانە رووی تێ دەكات، ئەمەش یەكێكە لەو بەڵگانەی كە ئەو میدیایانە دەیانەوێت پێمان بڵێن كە ئەو حزبە حكومەتی خستۆتە خزمەتی ئەجێندای خۆیەوە. ئەگەر ئێمە ناچار نەكرێین ئەم تێڕوانینە تێڕوانینێكی نا عەقڵانییە، چونكە هەموو پێكهاتەی كابینەیەك لە هەموو دونیادا دەیەوێت جوانترین ئەداو باشترین خزمەت پیشان بدات، لێ ئەم جۆرە دەرهاویشتانە لەپێش هەموو روئیایەكی سیاسییەوە، لێدانە لە هەنگاوەكانی كابینەیەك ئەگەر بیەوێت خزمەت بكات و بە جیاكاریی ناوچەیی تۆمەتبار نەكرێت. بۆئەوەی عەقڵ لەم پرۆسەیەدا ئیشی خۆی بكات، پێویستە لەرێگەی خزمەتكردنی سلێمانییەوە ئەو هیچگەراییە بەرامبەر سلێمانی پوچەڵ بكرێتەوە، تا ئێمە دڵنیابین كە ئەم كابینەیە هی ھەمووشارەکانە، لێ بەپێچەوانەوە ئەگەر بە بێدەنگی ئەو تێڕوانینە تێپەڕێت، ئەوا حكومەت هەمان واتا هەڵدەگرێت كە لەبری خزمەت، لێدانە لەو جێگەیەی كە پارتی تێیدا كەمینەیە. ئەگەر ئەو گومانەش نەڕەوێتەوە و سیاسیەکانیش بۆ بەرژەوەندی خۆیان ئەم قسەیەیی ئێمە نەکەنە شارچێتی و لەهەمان كاتدا ئێمەمانانیش دەڵێن: «كاتێك خزمەتی شارێكی وەك هەولێر دەكرێت، رەنگە چاكەی سلێمانی بێت، چونكە دەربڕینی رای ئازاد ‌و رەخنەگرتن لە ئەدای حكومی ‌و ئازادیی سیاسی بەحزبی دەسەڵاتداری خاوەن زۆرترین دەسەڵات لە كابینەكە هەزم ناكرێت هەر ئەو فاكتە سیاسییەشە كە پێدەچێت ئەو حزبە بیەوێت بەخزمەتكردنی شارەكانی تر هاووڵاتیانی سلێمانیش ناچاربكات دەستبەرداری روئیای سیاسیی خۆی بێت» بەداخەوە بەڵام ئاماژەكانی سەر ئەرز ناچارمان دەكەن ئەمە بڵێین. وەك هاونیشتیمانییەكی شاری سلێمانیش دڵنیایی دەدەمە هەموو لایەنێكی سیاسی كە دوورنییە لە دەروازەی شاردا بنووسرێت «بەخێربێیت بۆ شارێك كە لەبەر تێڕوانینە سیاسییەكەی كەمتەرخەمی لە خزمەتكردنیدا دەكرێت!».  

سەردار قادر شتێك نیە زیایە بێت ، كێشەیەك نیە نوێ بێت ، گرفتەكان هەر ماوەیەی بە جۆرێك خۆی دەرئەخات . ئەوەی نوێ یە رووخسارەكان زیا لە جاران دەرئەكەون ، سیاسیەكان و حیزبەكان زیا لە جاران دەستیان ئەكەوێتە روو ؟؟ درۆكان ، ناراستیەكان ، هەڵخەڵەتاندن ، پەیمانە بێ بنەماكان ، زیا لە جاران دەرئەكەون ...... دەمامكیان ناوێت ، ئەوان زیا لە جاران راستگۆ تر كارەكانیان ، پەرژەوەندیان ، درۆی زەبەلاحیان ئاشكرا ئەبێت . خەونی پرتەقاڵی هیجرەتی كرد لەم ووڵاتەی ئێمەدا ، بێ ئومێدی بۆتە سیفەتی ناسراوەی هەمووان ، ئومێد درۆیەكی گەورەیە لە گوتاری سەركردەكاندا ئەبینرێت ، پێش هەڵبژاردن ئومێد ئەبەخشنەوە دوای هەڵبژاردن ئەكەونە بەش كردنی كەلاكی ووڵات ....... هاووڵاتی تاكە بوونەوەرە بە حەپەساوی سەیری ئەم واقیعە تاڵە ئەكات . نەوت و غاز لە ماڵدا هیجرەت ئەكات ، كارەبا ئەبێتە میوانێكی ئەزیزو كەمتر دێتە ماڵەكانمان ، شەهادەی گەنجەكانمان تەنیا پەراوێكی ناو كەنتۆری ماڵە و كاری پێ ناكرێ.. كابینە دێت ئەروات ئامۆزاكان ئەكەونە گیانی هەموان ، كۆنگرە دێت و ئەروات ئامۆزاكان بە رووی گەشەوە ئومێد ئەبەخشنەوە و بە هەواداران ئەووترێت ئیتر سەردەمی گەنجە ؟؟ سەرۆكی ووڵاتمان لە بەغداد لە نێوان ماڵی  شیعی و ماڵی سونە و هەژموونی ئێران و هەژموونی دۆستە ئەمەریكیەكاندا دێت و ئەروات لەو لاشەوە لە ماڵی حیزبدا هەوڵێتی پۆستی باڵا مسۆگەر بكات . ئۆپۆزسێۆنی دوێنێ لە نێوان سەردەمەكاندا خۆی وون كردووە ، لە پرێك بانگەشە بۆ چاكسازی لە حیزبی باڵادەست زیاتر ئەكات و لە پرێكیشدا لە جاران زیاتر وەك ئۆپۆزسێۆن ئەدوێت و تا ئێستا چاوەرێ ی مەرحەمەتی پارتین پۆستەكانیان بدرێتێ . لە ناوخۆی خۆشیاندا ئەوەی دێرێك بڵێت كە گومان بێت یان پرسیار بێت لە كاری گۆران و رۆڵی تەكەتول ، ئیتر گرد بە دەر ئەكرێت بشتوانن ووڵات بەدەری ئەكەن خۆ هەر نەكرێت هەندێ قەڵەم بە دەستی ئەكرێت بە گژا. گرفت و قەیران بەردەوامە ؟؟؟ موچە دوائەكەێت و ئۆباڵەكەی دواكەوتنی بودجەكەیە لە بەغدادەوە ،باس لە گەندەڵی و چاكسازی سەراپای میدیای گرتۆتەوە ، هاوریەك پێمان ئەڵێت لە سنورەكان گەندەڵی گەورە هەیە لەولاوە هاوریەكی تر لە كابینە پێمان ئەڵێت باشترین رێكار لە سنورەكان بەرێ ئەكرێت ؟؟؟ قەیران بەردەوامە ؟؟ سلێمانی بەرەو گوند بوون ئەروات و پرۆژەكانی بەرەو كەمی ئەروات ، گوتاری جیاواز ئەبیستین لە بەرپرسەكانەوە . ئەوەی ئەبینرێت لاشەی گەنجاكانمان زیاتر بۆ دێتەوە لە ئیجە ،پرسەی خۆكوشتن زیاتر لافیتەكەی ئەبینرێت ، خەم و بێ ئومێدی روو لە زیا بوونە . كاریزمای سەركردە ئومێد بەخشەكانیش پێش هاتنە دی جیان هێشتین . ئیتر تا درۆكانی هەڵبژاردنێكی تر لای ئێوەم خۆش

شوان محه‌مه‌د   هەموو رۆژێک حیزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان شکۆی هاوڵاتی کوردو هەرێمی کوردستان دەخەنە ژێر پرسیارەوە، یەکێتیش یەکێکە لەو هێزانەی کە بەشدارێکی سەرەکییە لە شکاندن و سووککردنی شکۆی هەرێم، بگرە هێزی یەکەم و سەرەکی شکاندنی شکۆی شاری سلێمانییە، ئەم کێشەیەی کە بەم دواییەش دروستیکردووە لە بابەتی دابەشکردنی غازی شل و تەقەکردن لە تانکەرەکانی گواستنەوەی گاز لە سنوری پارێزگای سلێمانی، دوا بزماری ئەو هێزەیە بە تابووتی ئەم شارەدا دایدەکوتێت.  چەند رۆژێکە کێشە کەوتۆتە نێوان دوو کۆمپانیای نزیکی هەردوو حیزبی حوکمڕانی ( یەکێتی و پارتی )، لەسەر دابەشکردنی گازی شل، ئەم کێشەیە گەیشتۆتە ئەو ئاستەی بەبەرچاوی هێزە ئەمنییەکانی پۆلیس و ئاسایش و دەزگاکانی حکومەتەوە، لە ناوچەکانی پارێزگای سلێمانی چەند شەوێکە تەقە لە تانکەری گواستنەوەی گازەکان دەکرێت، ئەم کارەش جگە لەوەی پەرەسەندنێکی مەترسیداری ئەمنی مافیای نەوت و گازی هەردوو حیزبە، هاوکات قورساییەکی تری ئابوری خستۆتە سەرشانی خەڵکی کوردستان، کە لە سایەی ئەم حوکمڕانییەدا کێشەو قورساییەکان لە ژمارە نایەن.  ئەو کێشەیەی کە چەند رۆژێکە گرووپە ئەمنییە دەستڕۆشتووەکانی ناو یەکێتی دروستیان کردووە، هیچ نییە لە شەڕی دوو کۆمپانیای سێبەری پارتی و یەکێتی نەبێت کە لەسەر داهاتی غازفرشتن و گواستنەوەیە، ئەو ناکۆکیە هیچ پەیوەندییەکانی بەو ناهەقیەوە نییە کە لەهەرێمدا دەسەڵاتدارانی پارتی بەرامبەر سلێمانی و بگرە قەزاو ناحیەکانی هەولێر و شارەکانی تریش دەیکات. دەڵێن لە سیاسەتدا ئەنجام گرنگە، ئەگەر حکومەتی هەرێمیش لە ئەنجامەکەیەوە تەماشابکرێت، ئەم حکومەتە لە پاشکەوتی مووچە بەپێی لێدوانی بەرپرسانی حکومەت ١٢ ملیار دۆلار قەرزاری مووچە خۆرانە، تێکرای قەرزەکانی ناوخۆ و کۆمپانیاکانی دەرەوە نزیکەی ٢٥ ملیار دۆلارەو، بەهۆی ئەم سیاسەتە شکستخواردوەوە، چەندان نەوەی داهاتوویان خستۆتە ژێر قەرزەوە. ئەگەر ئەو بڕە پارەیەی مانگانەی حکومەتی بەغدا دەینێرێت بۆ هەرێم ببڕدرێت کە ٥١% مووچەی هەرێمی پێدابین دەکرێت، ئەوا هاوڵاتیان وەک ساڵانی رابردوو دەڕژێنەوە سەر شەقام و ئەمجارە کەسیش نازانێت رەشەبای خۆپیشاندان چارۆکەی کەشتیەکەی هەرێم بەرەو کام بنی دەریایە دەبات، دۆخی ئێستای کارەبای هاوڵاتیان ئێرەیی پێنابرێت، دۆخی سووتەمەنی ساڵ بەساڵ خراپتر دەبێت، گەنج ساڵانە نزیکەی ٤٥ هەزار لە کۆلیژ و زانکۆکان بڕوا نامە بەدەستدەهێنن و دواتر روو لەبازاڕی بێکاری دەکەن، ئینجا بە چ روویەکەوە کێشەی تری نەمانی غاز و کێشەی ئەمنی بۆ دروستدەکەن. سەندنەوەی مافی سلێمانی کە دەبێت ببێتە سەندنەوەی مافی هاوڵاتیان هەرێم و دەستەبەرکردنی دادوەری لەسەرتاسەری هەرێمدا، لەرێگای دەستڕێژی گوولەوە لە چەند تانکەرێک ناکرێت، ئەمە جگە لە دروشمێکی درۆزنانە کە لەپشتیەوە کۆمەڵێک مافیا دەبینرێت هیچی تر نییە، نابێت خەڵکی سلێمانی و هەرێم کە بەدڵنیایەوە ئەو خەڵکەن کە لەدەرەوەی حیزبە کوردیەکانەوەن و لە دوا هەڵبژاردنی ٢٠١٩دا نزیکەی لە ٥٠% بەشداری دەنگدانیان نەکرد، رێگا بدەنەن شکۆی شارەکەو ناوبانگی هەرێمەکەیان لەمە ناشیرینتر بکرێت، سەندنەوەی مافی ئابووری و ئیداری سلێمانی و، هاوڵاتیبوون و دیموکراسیەت و دادورەی لەسەرتاسەری هەرێمدا، لە رێگای خەباتێکی سیاسی و مەدەنی و جەماوەرەیەوە دەبێت کە دووربێت لەهەموو توندتیژیەکەوەو، خەباتێکە لەپێناو نەهێشتنی دەسەڵاتی بنەماڵەیی مافیاویی، جا لە هەولێر بێت، یان لە سلێمانی، لە سەر چیایەک بێت، یان لەسەر گردەکان.  

هاودین محمود نە ریفراندۆمەكەتان نە دانوستاندنتان ئۆقرەیی بە میللەت نادەن لە نوێترین چاوپێکەوتنی مەسرور بارزانی جێگری موکەرەری سەرۆکی (پ د ک) و سەرۆکی حکومەت لەگەڵ فرانس ٢٤ رایدەگەیەنێت ڕیفراندۆم تەنها بۆ ئەوە بوو بزانین ڕای هاوڵاتیان چییە، لەوەیش زیاتر دەڵێ ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی نەبوو.  هەروەها لەوەڵامی پرسیاری پێشکەشکارەکەی فرانس ٢٤ بڕوات بەوە هەیە سەربەخۆیی ڕابگەیەنن؟ مەسرور بارزانی دەڵێ بڕوا بوون شتێكە، واقع شتێكی ترە، ئێستا سەربەخۆییمان ناوێت، پەیوەندییەكی بەهێزمان لەگەڵ بەغداد دەوێت. هەروەها بەرێز مەسعود بارزانی سەرۆکی ئەوکاتەی هەرێمی کوردستان لەدوای ئەنجامە بەراییەکانی ریفراندۆم لە ٢٦ ئه‌یلول ٢٠١٧ پەیامێکی بڵاو کردەوە، پەیوەست بەم باسە ریگەیاند: ئەم ڕیفراندۆمەی ئەنجام دراوە نە بۆ فەرزكردنی ئەمری واقعە و نە بۆ دیاریكردنی سنوورە، بەڵكو بۆ ئەوە بوو گەلی كوردستان بە شێوەیەكی دیموكراتی و ئاشتیانە ڕای خۆی لەبارەی چارەنووسی خۆی دەرببڕێت.  نێچیرڤان بارزانی: بۆ كورد سەلما كە ریفراندۆم هەڵە بوو و لە ئێستاشدا سەربەخۆیی نایەتە دی نوێترین چاوپێكەوتنی لەگەڵ "وەرزنامەی خوێندنەوەی سیاسەتی دەرەوە"ی تاران کە ئاژانسی هەواڵی میهر ناوەڕۆكی بەشی یەكەمی بڵاو کردەوە. هەموو پرۆسەیەک ئامانج گەلێکی لەپشتە بەتایبەت ئەم پرسە گرنگ و چارەنوسسازە، گەر ریفراندۆم بۆ سەربەخۆی نەبوو ئەم هەرکە چی بوو کرا بەسەری ئەم میللەتە خێرلەخۆ نەدیوە. ئێستایش لێرەو لەوێ گوێ بیستی ئەوەین رۆژێک دێت ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕیفراندۆم وەک کارتێک بەکاردێنێ و زیندوی دەکاتەوە، کاشكا واشبێ با هەر ئەوساتە ریفراندۆمی سەربەخۆیمان بکردایە و ئەو هەموو نەهامەتیمان بەسەر نەهاتایە.

مەریوان وریا قانع با واز لەوە بھێنین ھەر چەند ڕۆژێک دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکە، بکەرە سەرەکییەکانی ریفراندۆم. بە کردەوە لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکە پەشیمان بوونەوە و ھەموو ھەوڵەکانیان بۆ ئەوە تەرخان کرد بگەڕێنەوە بۆ کەمتر لە دۆخی بەر لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکە. بەدوای کەسێکدا دەگەڕن لە بەغدا ئامادەبێت بیانبینێت و قسەیان لەگەڵدا بکات. دەرەنجامەکانمان بینیی و زانیمان ھەرێمیان بە چ دەردێک برد. بەڵام لە ئێستادا ھەمان ئەو بکەرانە تەنھا بە کردەوە نا، بەڵکو بە دەنگی بەرز، جارێک بە میدیای ئێرانی دەڵێن ”ڕیفراندۆم ھەڵە بوو” (ئەمە نێچیرەوان بارزانی وتی). جارێک ی تر بە میدیای فەرەنسیی دەڵێن ”ڕیفراندۆم تەنھا بۆ زانینی خواست و ئارەزووی خەڵک بووە“ و ”ھەرگیز کردەی ڕاگەیاندنی دەوڵەت لەئارادا نەبووە“. ئینجا ھەمان ئەو قسەیە دووبارەدەکاتەوە کە زۆربەی کوردێک لەسەر بێشکەوە فێریدەبێت: ”باوەڕبوون بە سەربەخۆیی کوردستان و ئارەزوی سەربەخۆبوون شتێکە و واقیعیش شتێکی ترە“، (ئەمەیان مەسرور بارزانی دەڵێت). بێگومان سەرجەمی ئەم قسانەی ئەو دوو ئامۆزایە لێرەدا دەیکەن تەواو ناکۆکن بەو ھەڵمەتی پڕوپاگەندەیەی لە سەردەمی ڕیفراندۆمدا ئەنجامیان دا، ھەڵەتێک تیایدا ”بای بای“ان لە عێراق دەکرد و جەغتیان لەسەر ”ھەڵوەشاندنەوەی سایکس پیکۆ“ ئەکرد، کەسانێکیان ھێنابوە سەر شاشەکان دەیانگوت ”لە قورئاندا پێشبینی دروستکردنی ئەو دەوڵەتە“کراوە. ڤلادیمێر ئیلیتش لێنین لە شوێنێکدا دەڵێت ”سیاسیی باش ئەو کەسە نییە کە ھەڵە ناکات، بەڵکو ئەو کەسەیە کە ھەڵەی ستراتیژیی ناکات“. ئەم سیاسیە کوردانە لە جۆری ئەو سیاسیانەن کە بەردەوام ھەڵەی ستراتیژیی دەکەن، مێژووی دوای ڕاپەڕین پڕیەتی لە ھەڵەی ستراتیژیی یەک لەدوای یەک و ڕیفراندۆمیش دواھەمین ھەڵەی ستراتیژیان نابێت و نییە. بەڵام کێشەکەدا لەوەدایە ئەمانە نایانەوێت و ھەستی ئەوەیان تێدا کە پێویستە باجی ئەو ھەڵانە بدەن. ئەوان ھەڵەی ستراتژیی دەکەن و میلەتەکە دەبێت باجەکەی بدات. ئێستا دوای ئەم ھەموو دانپیانانە کاتی ئەوە ھاتوە، لانیکەم، داوای لێبوردن لە ھەموو ئەو کەسانە بکەن کە لەسەر ئەو قسانەی ئێستا خۆیان بە دەنگی بەرز دەیکەن، بە جاش و خائین و ناپاکیان دەکردن. ئەم داوای لێبوردنە سادەترین و سەرەتایترین شتێکە ئەنجامیبدەن.

د.شێرکۆ حەمەئەمین  لایەنەکانی بەشدار،لەگەڵ پارتی ،لە حکومەتی هەرێم،بەتایبەتی گۆڕان و یەکێتی ،بەشێک،لە ئەندام و پەرلەمانتارو بەرپرسەکانیان باسی هەژمونی پارتی و بێ دەسەڵاتی خۆیان دەکەن و ئەوکارانەش،کە بەرپرسیارێتی سەرشانیانە،جێبەجێ نەبونی دەخەنە ئەستۆی پارتی و ئەم هێزە،بە هۆکاری کەمی خزمەتگوزاری و کەوتنەدواوەی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەی گەرمیان و ڕاپەرین دەزانن،ئەمە،بۆ کابینەکانی ڕابوردوش هەروابوە،کە بریتیە،لە فەرهەنگی کوڕوزانەوە. پێش هەمو شت، هەمو ئەولایانەنانە پێش بەشدارییان،لە حکومەت و سەروەختی پێکهێنانی کابینە دەیازانی پارتی زۆرینەیە و ئەمان میوانن،هەرچەندە،لەسەرەتاوە ئەم لایەنانە باسی دانانی زەمەنبەندی،بۆ جێبەجێکردنی کارنامەی حکومەت دەکەن ،بەڵام دوای دەستەبەکاربونی کابینە،کەس مێش میوانی نیە،بۆنمونە ۲/۱٠ تەمەنی ئەم کابینەیە دەبێت،بە ۷ حەوت مانگ:    ۱_نەیتوانیوەتەنیا یەک مانگ موچە بێنێتە پێشەوە،بەپێچەوانەوە هەمو مانگێک چەند رۆژێک دەچێتە دواوە. ۲_ بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان دەبێت، مانگی ۱٠ ی هەمو ساڵێک پرۆژەیاسای بوجە بچێتە پەرلەمان،ئەوەشەش ساڵە نەچوەتە پەرلەمان،داهات و خەرجی لەسەر سیقە دەڕوات. ۳_ بەپێی یاسای سندوقی کوردستان،بۆ داهاتەنەوتی و گازییەکان ژمارە ۲ ساڵی ۲٠۱٥ دەبو،لەماوە سێ مانگدا سندوقەکە دروست بکرێت،ئەوە شەش ساڵە دروست نەکراوە. ٤_ داهاتی نەوتی بۆری مانگانەنزیکەی ۹٠٠ نۆسەد ملیار دینارە،تەنیا نزیکەی ۳٦٠ سێ سەدوشەست ملیاری دەچێتە وەزارەتی دارایی و بەگیانی وەرزیش وەردەگیرێت. ٥_ دەوترا،حکومەت سەرو ۲٠ بیست ملیار دۆلار قەرزارە،گوایە مانگانە بەشێک،لەپارەی نەوت بۆ قەرزدانەوە دەڕوات،بەڵام تائێستا حکومەت تەنانەت پەرلەمانیشی ئاگادارنەکردوە چەند قەرزیان داوەتەوە و چەندیان لاماوە؟ هەرلەبنەڕەتدا قەرزیان بۆچی کردوە؟ حکومەت ئامادەنیە ،ڕاپۆرتێکیش بڵاوبکاتەوە،کەچی سەرۆکی حکومەت دەڵێت ،شەفافیین و هەمو تاکێکی هەرێم ئاگای ،لەداهاتی کوردستانە،دڵنیام پەرلەمانیش ئاگاداری سەرجەم داهات و خەرجی نیە. ئەمانەو دەیان خاڵی تر ... ... بەکورتی و کرمانجی ئەم لایەنانە،وەک دەوڵەتە عەرەبیەکانیان لێ هاتوە ،لەگەڵ فەلەستین بەعەرەبی قسەدەکەن لەگەڵ ئەمەریکاش بە ئینگلیزی، ئەمانیش ،لە سلێمانی بەجۆرێک و لە هەولێریش،بەجۆرێکی تر قسە دەکەن،هەمویان باش دەزانن،بەپێی یاسای ئەنجومەنی وەزیران، مادەی ۱۳لەیاسای ژمارە ۳ ساڵی ۱۹۹۲ بەرپرسیارێتی بەکۆمەڵە ( تچامنی)سەرکەوتن و شکست هەمو لایەنەکانی پێکهێنەری کابینە بەشدارن،بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی وەزیرانیش دەنگدان،بە زۆر ینە و کەمینەیە،گۆڕان و یەکێتی ۱۱ ئەندامی ئەنجومەنی وەزیرانیان هەیە،کە مافی دەنگدانیان هەیە،لەگەڵ وەزیرەکەی شۆسیالست،ئەگەر لەگەڵیان بێت، دەکاتە نیوەی ئەنجومەنی وەزیران،بۆ ناتوانن ،رۆژێک تەنیا یەک بڕیار ،لە قازانجی ،وەک خۆتان دەڵێن زۆنی سەوز بسەپێنن؟!جا عەیبی گەورەئەوەیە پەرلەمانتاربیت و سوێندت خواردبێت،کە بەرگری ،لە بەرژەوەندی باڵاو یەکپارچەیی خاکی کوردستان بکەیت،کەچی بڕوات،بە زۆنی زەردو سەوزبێت،لەڕاستیدا،لە کوردستاندا،لە زاخۆ تا خانەقین زۆن و حوکمی ڕوتانەوەو ماشینەوەی داهات هەیە،بۆ چەند عایلەو  خێزانێکی سیاسی و بەرپرس و مناڵ و کۆمپانیاکانیان و هیچی تر! وەک،شەقامی ۱٠٠ سەد مەتری ،بەنمونە! یان چەند ساڵە گواستنەوەی غازی شل LPG لای کۆمپانیای ساوز کوردستانە چی،بۆ ناوچەی چەمچەماڵ و شۆڕشی ئەنفالستان کردوە؟! وا ئێستا دراوە،بە کۆمپانیای سورگاز دنیا وێران بوەو ئەم ئەزمەیەتان دروستکردوە؟! لەڕاستیدا پارەی چەند خێزانێکی سیاسی و مناڵی یەک دو مەسول کەمی کردوە،نەک ناوچەکە زیانی کردبێت! یان ئەنجومەنی هەرێمی نەوت وگاز،کەوان حکومەتی ئەساسین،ئاگاداری وردو درشتی پرۆسەی نەوتن،شەش کەسن دو پارتی،سێ یەکێتی، یەک گۆڕان،لە ساڵی ۲٠۱٦ وەزارەتی سامانە سروشتیەکان بڕیاری داوە،نەوتی سپی دابەش ناکات و پارێزگاکان خۆیان سەرپشکن چۆن نەوت پەیدا دەکەن،با یەکێتی ئەرک بکێشێت تەنیا بەرهەمی دوو سێ ڕۆژی پاڵاوگەی بازیان نەداتە دو کۆمپانیا موساتەحەکە و بەنزینخانەکان و بیداتە ئەو سنوری سەوزەی،فرمێسکی،بۆ دەڕێژێت،چیتر ئەوەندە چاوەڕێی بەغدای تەڵاقدراونەکەن،وەک بەشێکیان دەڵێن،خۆیان بە عێراقی نازانن! بۆ رۆژ بەرۆژ مستودەعی حکومی نزیک عەربەت بچوک دەبێتە وە و لەتەنیشتیەوە هی حیزب گەورەتر و پۆشتەتر دەبێت؟! زۆر نمونەی تریش ...... کەواتە ئێوە بەشدارن و مەسولیشن،ئەگەر هیچتان پێ ناکرێت؟، ئەی بۆ نایەنەدەرەوەو بەرەیەکی بەهێزی ئۆپۆزسێۆن،لەبەرانبەر پارتی دروست بکەن،کە ئەمە ڕێگا دروستەکەیە و ڕێ،لە هەژمونی پارتی دەگرێت،گەر دەتانەوێت؟ ئەگەر نا، لەباش و خراپی حکومەت بەشدارن و مەسولن و  بەرژەوەندی وا دەخوازێت.

ئاوات عەبدوڵا بەردەوام وتومە، تائێستاش شەڕی ناوخۆ درێژەی هەیە، ئەمەی كەئێستا دەگوزەرێت هیچی كەمترنیە لەشەڕی ناوخۆ، بەلام لەفۆرم‌و ستایلێكی نوێ‌و سەردەمیانەدا، یەكێتی‌و پارتی لەوە تێدەگەن كەدۆخی ناوخۆیی‌و عێراقی‌و هەرێمی لێیان قبوڵ ناكات شەڕەكە بەفعلی بكەن‌و بكەونە وێزەی روحی یەكتری دەنا هیچ كات لەئێستا زەمینەكە لەبارتر‌و گونجاوترنیە بۆسەنگەرگرتن‌و كوشتنی یەكتری.  لەئێستادا هەردوولا، كۆمەڵێك سەركردەی موراهیق هاتونەتە پێشەوەو لەناخەوە بۆ كوشتنی یەكتری هەستی شەڕانگێزیان قوڵپ دەدات، ئایا كەس هەیە باوەڕ بەوە نەكات ئێستاش وەك جاران یەكێتی‌و پارتی ئامادەی شەڕن، بەڵام بۆ نایكەن، ئەوەیان وەك باسمان كرد پەیوەندی بەوەوە نیە كەهەست بەبەرپرسیاری نەتەوەیی‌و ئەخلاقی‌و نیشتمانی دەكەن، بەڵكو پەیوەندی بەوەوە هەیە كەناتوانن، یان ڕاستر ناوێرن شەڕەكە ئیعلان بكەن.  لەڕاستیدا نەتوانین‌و نەوێران جیاوازە وەك لەوەی كە خۆت نەتەوێت، یاخود ویژدانی مرۆیی‌و نەتەوەیی‌و نیشتمانی ڕێگەت پێنەدات شەڕی براكانت بكەیت، بەكوردی‌و بەكورتی ئەوەی دەگوزەرێت نەكێشەی شەقامی سەد مەتریەو نەكێشەی ڕێگەنەدانی غاز‌و هێلكە‌و ئەو جۆرە شتانەیە، بەڵكو  جەوهەری نمایشەكە پێمان دەڵێت ئەوەی ئێستا هەیە هەستی پەنگخواردوی شەڕێكە لەبەر ئەوەی كە (ناتوانن) بەفعلی ئەنجامی بدەن، ناچارن بەمیكانیزمی دیكە‌و بەكردنە سوتەمەنی خەڵكی كوردستان بەڕێگا‌و بەشێوازی تر شەڕەكە پراكتیزە دەكەن، لەهەموشی خراپتر ئەوەیە (تەمەنا دەكەم ئەوەش ڕاست نەبێت) هیچ گرەنتەیەك نیە تا سەر ئەم هەستە ڕقاویە هەر لەغاز‌و ئەو جۆرە شتانەدا بمێنێتەوەو پەل نەهاوێت بۆ فیشەك‌و كوشت‌و بڕین !   

ساڵح ژاژڵەیی     بەشی سیانزەیەم و  كۆتایی      چی وای لێكردم ئەم زنجیرە نوسینە بڵاو بكەمەوە ؟.      بۆ ئەوەی ئەوانەی  شارەزاییان  لە سیاسەتدا نییە، كەمێك لە گەمەی سیاسەت تێ‌  بگەن .  بۆچی كاك نەوشیروان  تا لە ژیاندا مابوو خانەی ڕاپەڕاندنی پَێك نەهێنا؟. ئەمە پرسیارێكی گرنگەو ڕونكردنەوەی پێوێستە. بزوتنەوەی گۆڕان  خاوەنی جڤاتی نیشتمانی و  جڤاتی گشتییە.  جڤاتی نیشتمانی خاوەنی بڕیارە. بەڵام جڤاتی گشتی جڤاتێكی ڕاوێژكارییە .  بە پێی دەستور  دەبێ لە كاتی پرسە گرنگەكاندا ڕاوێژ بە ئەندامانی جڤاتی گشتی بكرێت و ڕاو بۆچون و پێشنیارەكانیشیان بە هەند وەرگیرێـت. بەڵام ئەوەی بە لای كاك نەوشیروانەوە گرنگ بوو  هەموو ئەوانەی بێكاربون و  ببونە هۆكاری قەرەباڵغی لە گردەكە  لەم جڤاتەدا كۆیان بكاتەوەو دوریشیان بخاتەوە، بە تایبەتی كادیر و تێكۆشەرە دێرینەكان. لەم هەرێمەدا  وا باوە  كەس  ڕاوێژ بە خوار خۆیەوە  نەكات. دانانی ڕاوێژكاریش تەنها بۆ بێدەنگ كردنە .    ئەوەی پشت ڕاستی  بۆچونەكەم دەكاتەوە  ئەمەیە یەكەم :   جارێكیان بە كاك نەوشیروانم گوت  بە پێی دەستوور دەبی َ ژمارەی  ئەندامانی جڤاتی گشتی بە قەدەر ژمارەی جڤاتی نیشتمانی بێت . ئێستا ژمارەكەی ئێمە زیاترەو چیتر كەس مەكەنە ئەندامی جڤاتی گشتی .   وتی كێشە نییە ژمارەی ئەندامانی جڤاتی گشتی چەند بێت .  ئەمە وەڵامی دەوێت  بۆچی  ژمارەی ئەندامانی جڤاتی گشتی  هەرچەند بێت گرنگ نییە؟. دووەم  بە درێژایی ئەو ماوەیەی من لە جڤات بوم زیاتر لە 100 نوسراومان ناردوە بۆ خانەی ڕاپەڕاندن،  بە فەڕمی وەڵامی یەك نوسراویان نەداوینەوە. لە كۆبونەوەكانی جڤاتیشدا  پیشنیاری زۆر كراوە ، قسەی زۆر باش كراوە،  ڕەخنەی زۆر گیراوە  زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی گشتی لە زۆر ڕوەوە  لە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی  بە تواناتربون. لە جڤاتی گشتیدا  12 مامۆستای زانكۆ هەبون.  بەڵام  هیچ پێشنیارێكمان بە هەند وەرنەگیرا.  كەواتە بون و نەبونی جڤاتی گشتی  هەر وەك یەك وایە.  ئەندامانی جڤاتی گشتی  شوێنیان لە ئیعرابدا نییە، كە واتە  جڤاتی گشتی لە بنەرەتدا زیادەیە. كە تۆ گوێت لێنەگیرێت و هیچ پێشنیارێكت بە هەند وەرنەگیرێت و  وەڵامی هیچ  داواكارییەكت  نەدرێتەوە  چ  مانایەكی هەیە  تۆ خۆت بە ئەندامی جڤات بزانی؟. كەواتە مانەوەت لە جڤاتێكی ئاوادا تەنها خۆ خەلەتاندنەو  هیچی تر .    سەبارەت بە جڤاتی نیشتمانیش، تا كاك نەوشیروان خۆی لە  ژیاندا  مابوو، گوێی بۆ دەگرتن. بەڵام دوایی خۆی چۆنی بویستایە ئاوا بڕیاری دەدا. دوای وەفاتی كاك نەوشیروانیش جڤاتی نیشتمانی  هیچ بڕیارێكی ئەوتۆی نەداوە شایانی باس بوبێت و گرینگی هەبوو بێـت .   ئەو هەموو قسەو باسانە  لەسەر خاوەن دارێتی كۆمپانیای وشەو، دەست بەسەراگرتنی تەلەفزیۆنەكە  لە لایەن كوڕەكانی كاك نەوشیروانەوە  دەكرا،  نەیانتوانی كۆبونەوەیەكی جڤات  بە تایبەت بۆ ئەم كێشەیە بكەن. قسەی زۆربەی بەرپرس و كادیرەكان ئەمەبوو : چاوەڕێ بكەن  ئەگەر گردەكە بەش بەش كراو  دابەشكرا، یان فرۆشرا ئەو كات قسە بكەن .  باشە ئەو كاتە قسە كردن چ سودێكی دەبێت.  بەڵام  بەلای ئەوەدا نەدەچون  كە بزانن چۆن گۆڕانخوازان  بە لێشاو واز لە بزوتنەوەكە دەهێنن لەسەر ئەم پرسە .   لەم دوایانەشدا كە باسی بەشداریكردن لە حكومەتدا هاتە پێشەوە، لە بەر ئەوەی  زوربەیان  بە نیازی وەرگرتنی پۆستبون  بێ چەندو چون بڕیاریاندا  بەشداری لە حكومەتدا بكەین .  لە ڕاستیشدا بڕیاردەرەكان  لە دەرەوەی  جڤاتی گشتین  و بەڵێنی پۆستیان بە زۆر كەس داوە . كەواتە  ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی لە ئێستادانەك خاوەن بڕیارنین، بەڵكۆ بڕیاریان بەسەردا دەدرێت كە چی بكەن .  لیِرەدا دێمە سەر وەڵامی پرسیارەكەم .  بۆچی كاك نەوشیروان  تا مابوو خانەی ڕاپەڕاندنی دروست نەكرد ؟. كاك نەوشیروان  تا خۆی مابو، هەر خۆی خاوەنی بڕیاربوو، ئەگەرچی دوو جڤاتیش هەبون . لە ڕاستیدا ئەوانە  تەنها ڕوكەش بون و خاوەنی هیچ بڕیارێك نەبون. بەڵام ئەگەر خانەی ڕاپەڕاندنی پێك بهێنایە ، ناچار دەبوو گوێ‌ بۆ ئەندامانی خانەی ڕاپەڕاندن بگرێت و  لێگەڕێت بڕیارەكانی ئەوانیش جێ بەجێ‌ بكرێن  .  بەڵام  چونكە نەیدەویست  تا خۆی هەبێ‌ كەس خاوەن بڕیار بێت ، تا لە ژیاندابوو نەیهێشت خانەی ڕاپەڕاندن پێك بهێنرێت .  من  لە  3 كۆبونەوەی جڤاتی گشتیدا  داوام لە مامۆستا جەمال كرد كە بە كاك نەوشیروان  بڵێت: ئەندامانی جڤاتی گشتی داوا دەكەن  هەڵبژاردن  بۆ دەستەی نوێی سەرۆكایەتی  جڤاتی گشتی بكرێت .  بەڵام كاك نەوشیروان ڕازی نەبوو . هەتا لە جاری سێیەمدا وتوبوی جارێكی تر باسی ئەوە نەكەنەوە.  ئەمە لە كاتێكدابوو كە كاك نەوشیروان خۆی پێش هەمومان دەیزانی كە نەخۆشە. لە ڕاستیدا دەبوایە خۆی پەلەی بكردبایە بۆ پێك هێنانی  خانەی ڕاپەڕاندن  بۆ ئەوەی دوای خۆی پێشێوی و ئاژاوەو دەنگە دەنگ دروست نەبێت . بە بۆچونی خۆم ئەگەر كاك نەوشیروان تا لە ژیاندابوو خانەی ڕاپەڕاندنی پێك بهێنایە و پشتیوانی لێبكردنایەو جێگیری بكردنایە، بزوتنەوەی گۆران توشی ئەم شكستەی ئێستا نەدەبوو. دیارە ئەمە بە بێ هۆكار نەبوەو لە زنجیرەكانی پێشوتردا ئاماژەم بۆ كردوەو پێویست ناكات لێرەدا دوو بارەی بكەمە. هەموو باوكەكان كە پیر دەبن پێش ئەوەی بمرن هەوڵ دەدەن یەكێك  لە كوڕەكان بكەنە جێگرەوەی خۆیان   بۆ ئەوەی دوای خۆیان نەوەكانیان  كێشەیان بۆ دروست نەبێت .  سەركردەكانی ئێمە  تا  ئەمرن هەرگیز  پیر نابن .  لە بری ئەوەی پێش ئەوەی  بمرن هەوڵ بدەن جێگرەوەیەك  بۆ خۆیان دیاری بكەن  و پشتیوانی لێ بكەن و  كارێكی وابەكەن  هەموان ئەو كەسە بە سەركردەی خۆیان بزانن، بە پێچەوانەوە كاتێك لە ژیاندان و هەست دەكەن كەسێكی بە توانا هەیەو  شایانی ئەوەیە ببێتە جێگرەوەیان، دژایەتی دەكەن و هەوڵی پەڕاوێزخستنی دەدەن، خەڵكی تری لە بەرامبەردا دێننە پێشەوە. لە هەموشی سەیرتر ئەوەیە، بەردەوام دەڵێن : دەبێ حیزب نوی َبكرێتەوەو گیانی تازەی بە بەردا بكرێتەوەو گەنجەكان بهێنرێنە پێشەوە كاریان پێ بسپێرێت، بەو مەرجەی خۆیان تا دەمرن هەر لە شوێنی خۆیان بمێننەوە.  ئەوانەی  ئێستا  سیاسەتی بزوتنەوەی  گۆڕان پیادە دەكەن ، كەسانێكن  كە برادەرەكانی خۆیان كردە پەیژە بۆ گەیشتن بە مەرامەكانیان.  لەناو حیزبەكاندا كەسانێك هەن كە هەمیشە بەدوای  بەدەست هێنانی بەرژەوەندی خۆیانەوەن و زۆر بە لایانەوە ئاساییە  بەسەر لاشەی هاوڕێكانیاندا  باز بدەن  بۆ وەدەست هێنانی دەسكەوتی تایبەتی خۆیان، ئەگەر  بە هۆی ئەوانەوە حیزبەكە لەبەر یەكیش هەڵوەشێـت.  زۆرینەی هەرە زۆری گۆڕانخوازان ڕازی نەبون  بەو كەسانەی ئێستا پۆستییان وەرگرتوە. بەڵام ئەوان خۆیان لا گرنگترە  لە بزوتنەوەی گۆڕان.  هەندێ‌ كەس هەیە یاریچی باشە كە وازی لە یاری هێنا دەبێتە ڕاهێنەر . ئەمانەی ئێمەش دوای یاریكردن دەبنە ڕاوێژكار. ئەگەر ئەم باس و خواسە كەمێك كورت بكەمەوە ئەمەی خوارەوەی لی دەردەچێت: یاری چییەكانی گردەكە كارێكی وایان كرد كە تەنها خۆیان بمێننەوە .  هاوڕێكانی خۆیان كردنە پردو بەسەریاندا پەڕینەوەو كە چونە ئەو بەر  تەنها چەند كەسێك بون و ئەوەی هەبوو بەسەر خۆیاندا بەشیان  كرد . پێم باش نییە ناوی كەس بهێم بەڵام باسی هەر پۆستێك دەكرێت  دەڵێن : باشە كێمان لە فڵانە كەس باشتر هەیە ؟. ئەم قسەیە  تەواو ڕاستە چونكە ئەوەندە خەڵك نەماوەتەوە كێبڕكی َ لەسەر پۆستەكان بكەن  و ئەوانەی بۆ پۆستەكان دیاریكراون  لە هەموانی تر لە پێشترن.  وەكو دەڵێن : دوكانی بەكر و دوو قاڵب سابون. بەڵام ئەگەر خەڵكانی تریش لەم تیپەدا بەشدار بونایە، ئەنجامەكەی هەر بەم شێوەیەی ئێستا دەبوو ، یان جۆرێكی تر؟.   بە بۆچونی من گەورەترین كارەسات كە لە ئێستادا بێ جیاوازی بەرۆكی هەموو حیزبەكانی گرتۆتەوەو  بۆتە هۆكاری  لە گرێژەچونی  دام و دەزگاكانی حیزبەكان،  زاڵ بونی بەرژەوەندی شەخسییە بەسەر بەرژەوەندی گشتیدا. كار گەیشتۆتە ئەوە هیچ كەسی  نە بیر لە بەرژەوەندی گەل و نیشتمان، نە حیزبەكەی خۆی، نە هاوڕێكانی دەكاتەوە . ئەوەی كە بیری لی َدەكاتەوەو لە خەمیدا  تەنها  خۆیی و خانەوادوەو  كەسە نزیكەكانی خۆیەتی .  فەرماندەی واهەیە كاتی خۆی چەندین هاوڕێی لەگەڵیدا شەهید بون . ئێستا خێزان و نەوەكانیان لە ژیانێكی خراپدان و  لە بری ئەوەی وەفای هەبێت بۆیان  و بەسەریان بكاتەوە، بەردەوام لە بیری مناڵەكانی خۆیدایە. ئەمە ئەو پەڕی بێ وەفاییەو  ئەم دیاردانە  بێ متمانەیی بەرهەم دێنێت . كاتێكیش متمانە نەما ، كۆمەڵگا بەرەو هەڵوەشانەوە هەنگاو دەنێت و كەس لە خەمی كەسدا نابێت.  ئێستا ئەوانە  خۆیان بە پاڵەوان دەزانن. بە حساب كڵاویان كردۆتە سەری  هەموان. لای ئەم ئەو دەڵێن : كوڕە ئەوە فرسەتی عومرە. ئێوە هاتن هاوڕێكانی  خۆتان  پەڕاوێز خست و لە پێناوی ئەوەی خۆتان  ڕكەبەرتان نەمێنێـت  هێواش هێواش ئاوتان كردە ژێریان  و  شوێنتان پێ لەق كردن و دەرتان پەڕاندن. دوای ئەمە كار لە كار دەترازێت و متمانە بە یەكتری نامێنێت و  سەردانی كردنی یەكتری و تەلەفۆن كردن بۆ یەكتری و  بەشداریكردن  لەپرسەی یەكتریدا   هیچ لە بابەتەكە  ناگۆڕێت و تازە گۆزەكە شكاوەو هەرگیز وەكو خۆی لێنایەتەوە .   كەواتە ئەمەیە  سیاسەت  بزانن چۆن دەكرێت . كێ‌ دەیكات . بۆچی دەكرێت . دواجار كێ‌ بەرهەمەكەی دەخوات. سەرنجم داوە هەموو ئەوانەی زۆر دڵسۆزانە  كاریان كردوە، دەست پاكبون . هەرچی بۆیان كرابێت  كردویانە. بەڵام  كاتێك  لەبەر هەر هۆیەك بوبێت وازیان هێنابی،  كەس لێی  نەپرسیونەوە.  ئێستا كاتی ئەوە هاتوە وەڵامی ئەوە بدەمەوە : چی وای لێكردم ئەم زنجیرە نوسینە بڵاو بكەمەوە ؟.دەیان ساڵ پێشمەرگە بە كە وازت هێنا، هەموی دەسڕێتەوە و پێت  دەڵێن :   كوڕە  ئەوانە  هیچی نایخوات و یەك فلسی قەڵب  ناهێنێت.   نان ئەو نانەیە ئەمڕۆ لەخوانە. واتە ئەوەی تا دوێنی جاش بوەو ئەمڕو پاسەوانی بەرپرسێكە، زۆر ڕێزی زیاترە لەو كەسەی 10 ساڵ پێشمەرگە بوەو ئێستا لێرە نیە.  پێت دەڵێن : كاكە خەبات كردن وەكو   سوار بونی قیتار وایەو هەمیشە لە ڕویشتندایە، هەندێك دادەبەزێت و هەندێك سوار دەبن .  باشە من دابەزیوم لێم ناپرسن لەبەر چی دابەزیوم؟. نەخۆشم ، قاچم شكاوە، توانام نەماوە، بێ ئومێد بوم ،  یان لە سایەقی قیتارەكە دەترسم  لەناومان بەرێت .  جاری واهەیە پێت دەڵێن : كوڕە سروشتی شۆڕش وایە هەندی كەس  فەقیر دەبێ . هەندێكیش   دەوڵەمەمند. ئەی ناپرسی ئەو دەوڵەمەندە بۆ فەقیر بوو ، ئەو فەقیرەش چۆن دەوڵەمەند بوو ؟.  ئەسڵی سیاسەت ئەمەیە .  ئەگەر تا ئێستا نەتزانیوە  بیزانە، ئەگەر سیاسەت بكەی  ڕەنگە ئەمە بەسەر خۆت بهێنن . بە عەرەبی دەڵێت ( السیاسە فن الممكنات ) واتە چۆنت بۆ دەچێتە سەرو چۆنت بۆ دەگونجێت و چۆنت بۆ دەڕوێنرێت  ئاوا بیڕوێنە. هەرگیز نەكەی بیر لە هاوڕێكانت بكەیتەوەو شەریك بۆخۆت دروست بكەی.   نەكەی  باسی ویژدان بكەی. چونكە  باسی ویژدان بێتە پێشەوە  ڕیسەكەت دەبێتەوە بە خوری . ویژدان و سیاسەت  دوو شتی دژ بە یەكن .  لە هەموی سەیرتریش ئەوەیە : كاتێك بە دڵسۆزی كار دەكەیت و هەموو ژیانی خۆت بۆ خەبات تەرخان دەكەیت و دوایی سەیر دەكەی كۆمەڵێكی تریش لەسەر حسابی تۆ و كەسانی تر دەبنە خاوەنی هەموو شتێك، كەس و كار و نزیكەكانت  لێت دێنە دەنگ و پێ دەڵێن :    سەیركە فڵانە كەس هاوڕێی تۆیە، بزانە ئەو لە كوێیەو تۆش لە كوێی. سەیركە چی بۆ مناڵەكانی خۆی كردوەو جەنابیشت سواڵ دەكەی.  بڕۆ هەر ڕەخنە بگرەو دڵی خەڵك بڕەنجێنە لەسەر شۆڕش. بە خوا نەت زانی بیخۆی؟. وەڵامی دەدەیتەوە و دەڵێی ئاخر ئەو دزی كردوە؟. پێت دەڵی تۆش دزیت بكردایە. دەڵێی من ماستاو ناكەم و ئەوەی ڕاستە  ئەوە دەڵێم. پێدەڵێن: ئەگەر ماستاو كردن و درۆكردن  بۆ ئەوان عەیب نییە بۆچی  بۆ تۆ عەیبە. واتە هیچ قسەت بە دەستەوە نامێنیت .  لە ئەنجامی  ئەمەدا هێواش هێواش ئینتیمای نیشتمانی و حیزبی  نامێنێت و كەس بە تەنگ بەرژەوەندی گشتییەوە نابێَت  و هەموو شتێك بە لاڕێدا دەبرێت و   نەفس نزم و ماستاوچی و هەلپەرستەكان   گرەو دەبەنەوەو  ئەوان دەبنە پێشەواو  هەموو شتێك بەرەو وێرانی  دەڕوات  و دواجار خۆشت پەشیمان دەبیتەوە كە ڕاست و دڵسۆز بویت. لە ئەنجامدا ئەمە ڕودەدات : ئەوانەی كە هەمیشە دڵسۆز بون و خۆیان بۆ خەبات تەرخان كردوەو نەبونە خاوەنی هیچ   ئەگەر هەر بەردەوام بون  چاوەڕوانی هەلێك دەكەن بۆ ئەوەی دەستیان لە شتێ گیر ببێـت .  زۆر جار لە دڵسۆزی خۆیان پەشیمانن و دەڵێن ئەگەر ئەم جارە فرسەتم بۆ ڕێكەوت، دەستی خۆم دەوەشێنم. كەواتە كار دەگاتە ئەوەی كەسە دڵسۆزەكان لە دڵسۆزی خۆیان پەشیمان ببنەوە. خۆ ئەگەر بەردەوام نەبون  دەچنە ماڵەوەو نەعلەت لە ڕابوردوی خۆیان دەكەن و بڕوایان بە كەس نامێنێت،  لە ڕاستیشدا ئەوە دەبێتە كارەسات . سەیرم دەكرد  هاۆڕێكانم  لە جڤاتی گشتی  وەكو گەلای پایز  هەڵدەوەرن  بەڵام كەس لێیان ناپرسێتەوەو كەس ناڵێت بۆچی هەڵدەورن . بەڕێزێكی وەكو دكتۆر شەریف  قادر خەڵكی تەق تەق  هەموو جارێك كە دەهات  بۆ كۆبونەوە  یارمەتی لەگەڵ خۆی دەهێنا. با بپرسین  كە وازی هێنا كەس لێی پرسی بۆچی وازت هێناوە ؟. ئەو بەڕێزە سیڤی پڕكردۆتەوە  بۆ وەرگرتنی پۆستێكی حكومی.  دیارە كەسانی وەكو دكتۆر شەریف  پۆست وەرناگرن چونكە  پیاوی كەس نابن، بەڵام هیچ نەبوایە دەبوو  بانگی بكەن و پێی بڵێن  لەبەر فڵانە هۆكار پۆستت پی َنەدرا . پڕۆفیسۆر  دكتۆر عەلی تاهیر كە لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان گەورەترین سوكایەتی پێكرا. سیڤی پڕكردەوە بۆ پۆستی جێگری وەزیری  پەروەردە. پۆستەكەیان پێنەدا، بەڵام هەر قسەیەكیشیان لەگەڵ نەكرد كە بە چ هۆكارێك  ئەو پۆستەی پێنادەن؟.  دیارە كەسانی تریش هەن داوای پۆستییان كردوە و پێیان نەدراوە .   بەڵام لە بەرامبەردا خەڵكی تر هەیە پێشتر پۆستیشی  هەبوەو  خۆشی داوای پۆستی نەكردوەو پۆستیشی پێدراوە  لەگەڵ ئەوەی كە ناڕەزایی زۆر هەبوو  بەرامبەر بەوەی ئەو پۆستەی پێدراوە.  ئەمە ڕێك لەگەل ََ پەندە كوردیەكە یەك دەگرێتەوە كە دەڵێت ( بانێكەو دوو هەوا ) بەڵام لە ناو گۆڕاندا بانێكەو زۆر هەوا هەیە .   سەیردەكەم چۆن دانای ئەحمەد مەجید لەسەر گۆڕان دەر بەدەر دەبێـت و  لە هۆڵەندە  بە دیار مناڵێكی كەم ئەندامەوە گیری خواردوەو ناشتوانی بگەڕێتەوە كوردستان، چونكە  لە لایەن دادگاوە   داواكراوە . هەرچیشی بەسەر هاتوە  لە سەر گۆڕان بوە. ئێستا سەیر بكەن دانای ئەحمەد مەجید لە كوێیەو ئەوانەی دوو جار دوو جار پۆست وەردەگرن لە كوێن ؟؟.  دڵنیام  هیچ بەرپرسێكی گۆڕان لێی نەپرسیوەتەوە. كەسی وا هەیە  لە  ناو یەكێتی هاتۆتە دەرەوەو  دەستبەرداری باشترین پۆست بوە.  ئێستاش  كەس لێی ناپرسێتەوە. لە بەرامبەر ئەودا چەندین كەس كە هیچ كارێكیان نەبوە  ،لە بری جارێك دوو جار پۆستی پێدراوەو  زۆریش دەوڵەمەند بوە . ئەمە چ عەدالەتێكە؟.  ئەمەیە گەمەی سیاسەت، هەتا لێی تێدەگەی و شارەزادەبیت،  ئاگات لە خۆت نابێت و كەوڵت دەكەن .  هەندێك كەس نەخشەو پلانی سیاسەت دادەڕێژن . هەندێكیش  ئەو پلانە جێ بەجی َ دەكەن و  زۆر جاریش گیانی خۆیان لەو پێناوەدا بەخت دەكەن . هەندێكی تریش  خۆیان پێوە هەڵواسیوەو زۆر  بە ئاسانی و بێ عەرەق  بەرهەمی هەموان  دەخۆن .  گەنجێكی وەكو ڕێبەند كە برازای هاوسەرەكەمە  بە ناحەق لەبەر گردی زەرگەتە شەهید دەكرێ‌ لەسەر لێدوانی  كارمەندێكی تەلە فزیۆنەكە  لە سەر بابەتێك  كە دوور و نزیك  نە پەیوەندی بە ئەوانەوە هەیەو  نە حەقی ئەوانیشە لەسەر بابەتی ئاوا قسە بكەن .  خۆ بەرپرسانی تەلەفزیۆنەكە نەبونە نوێنەر و وەكیلی خەڵكانی تر و  بەرگرییان لی بكەن . ئەوان خۆیان  لە گۆڕە پانەكەدان و  با خۆیان بەرگری لە خۆیان بكەن. ئێستا ڕێیەند  شەهید كراو  و ژنی بێ مێرد  دەبێت و مناڵی هەتیو دەبێت و دایك و باوكی جەرگ سوتاو دەبن، با بزانین  لە ئێستادا كێ‌ لە خەمی ئەودایەو  چی بۆكراوە؟. وەكو هاوار دەكەن فریامان بكەون گردەكە لە مەترسیدایە، ئەی كە خەڵكی بە كوشت دەدەن بۆچی لێیان ناپرسنەوە ؟.  ئاخر ئەم گردەو دانیشتوانی ئەم گردە شایانی ئەوە ماون  خوێنێنیان لەپێناودا بڕێژریت ؟. ڕوداوەكانی 17 شوبات و  ئەوانەی شەهیدو كەم ئەندام دەبن. كی َلێیان بەرپرسیارە ؟. لە بەرامبەردا كۆمەڵێك  لە گردەكە دوو جار دوو جار پۆست وەردەگرن. با بزانین بەشێكی موچەكەیان بۆ ئەمانە دادەنین ؟.  ئەمەیە سیاسەت.  بە چاوی خۆت بیبینە كی َ كردی و كێ‌ ماڵ وێران بوو كێش بەرهەمەكەی خوارد. كاتێك سەیرم كرد كەس  نییە لە بەرامبەر ئەم ناحەقیانە بێتە دەنگ، كەس نییە لەو هەموو گۆڕانخوازانە  بپرسێتەوە  كە واز دێنن و ڕۆژگارێك   شەو و ڕۆژیان بۆ گۆڕان دەكرد بەیەك  .    دواجار بڕیارم دا  هەندێ‌ لە ڕاستییەكان باس بكەم .  خوێنەری ئازیز ، گۆڕانخوازانی ماندوو نەناس. دەزانم ئێوە بە دڵسوزی كارتان كردوە و ویستوتانە لەم ڕێگایەوە  ئایندەیەكی باش بۆ گەلەكەمان دەستەبەر بكەن. بەڵام بەداخەوە بە هۆی بەرژەوەندی كۆمەڵێك خەڵكی  خۆپەرست  تا سەر ئێسقان، بێ ویژدان،  چاوبرسی،  بێ وەفا بەرامبەر بە هاوڕێكانیان، دواجار ڕەنجی هەمومانیان بە بادا  لە پێناوی خۆیاندا .  لە كاتێكدا بە سەدان كەس سوكایەتیان پێكراو نان بڕواكران و تێیان هەڵدرا،  پۆستەكانیان لێ‌ ساندنەوە، بۆ شوێنی دوور گواسترانەوە، خەڵك شەهیدكران، كەمئەندام بون دواجار میللەتمان بێ ئومێدكرد.  كاتی ئەوە هاتوە بە هۆش خۆتان بێنەوە . خۆتان ئامادەن  بكەن بۆ هەڵبژاردنی ئایندە و سزایەكی وایان بدەنێ‌  كە ببنە مەخسەرەی ناو خەڵك چۆن ماڵەو ماڵتان دەكرد و خەڵكتان هان دەدا دەنگ بە گۆڕان بدەن، بە هەمان شیوە  ماڵەو ماڵ بكەن و بڵێن دەنگ بەو هەلپەرستانە مەدەن .  داوا لە هەموو كوردانی تاراوگە دەكەم  كە ئاگاداری كەس و كاریان بكەن  هەرگیز جارێكی تر دەنگ بە گۆڕان  نەدەن  لەسەر ئەو سوكایەتییەی پەیجی پەیسەری كوڕەكانی كاك نەوشیروان  بە كوردانی تاراوگەی كردوە و بە سۆسیال  خۆرەكان ناوی بردون .   ئێستا تۆپەكە  لە گۆڕەپانی  ئێوەدایەو   كاتی ئەوەیە گوڵی بەرامبەر بكەن.  هیوادارم تۆڵە كردنەوە لە حیزبەكان لە ڕێگای دانگدانەوە لە كاتی هەڵبژاردنەكاندا، لە بەرامبەر پابەند نەبونیان بە بەڵێنەكانیانەوە  ببێـە كەلتوری نەوەكانی داهاتومان.  پڕۆسەی دێموكراتی  و گەش كردنی كۆمەڵایەتی  لەم ڕێگایەوە سەرچاوە دەگرێت .   دوای ئەوەی زۆرمان هاوار كرد بەشداری ئەم حكومەتە مەكەن چونكە گۆڕان ناتوانێت  لە ڕێگای ئەم حكومەتەوە هیچ بۆ جەماوەر بەدەست بهێنێت. بەڵام بە قسەیان نەكردین و لەپێناوی  وەرگرتنی پۆست بۆ هەندێك كەس بەشداری حكومەتیان كرد. پارتی ژیرانە بۆ ئەوەی  گۆڕان لە لایەنەكانی تر دابرَێت، زیاد لە قەبارەی خۆی وەعدی پۆستی پێداون .  بەڵام ئەوە هەر مەرەكەبی سەر كاغەز دەبێت. پەندَێكی پێشینان هەیە دەڵێت (هەڵگرتنی بەردی گەورە نیشانەی  پێدا نەدانە). ئەوەتا ماوەی 6 مانگ بەسەر پێكهێنانی حكومەتدا تێدەپەڕێت و تا ئێستا چەند پۆستێك دراوە بە گۆڕان. ئاخر چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی تا ئێستا : بیرە نەوت هەیە  موڵكی تاكە كەسییە. كەس نازانێت  چەند نەوت دەفرۆشرێت و بە چەند دەفرۆشرێت .  پارەی نەوت لە بری ئەوەی بخرێتە بانقی حكومییەوە، دەخرێتە بانقی تاكە كەسییەوە . چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی كە تا ئێستا  كەس نازانێت ڕێكەوتنی 50 ساڵەی  نەوت  لەگەڵ  توركیا چۆن كراوە؟. چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی وەزیری داراییەكەی  نەتوانێت  كارو باری گومرگەكان و داهات  بخاتە ژێر دەستی خۆیەوە؟.   چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی   لەسەر بەحری نەوت و غازبین و هاوڵاتیان بە دوای بوتڵە غازێكدا ڕادەكەن .  چۆن بەشداری حكومەتێك دەكەی كە وەزیرەكانت و  بەرپرسەكانی تریشت لە حكومەتدا هیچ دەسەڵاتێكیان نەبێت  و هیچ بودجەیەكیان لەبەردەستدا  نەبێت و هەموو ئیشەكەیان موچە دابەشكردن بێت  بەسەر كارمەندەكانیان؟. كەواتە بەشداریكردنەكە  نە بۆ خزمەتی خەڵكەو نە بۆ ئەوەیە دەست كەوت بۆ گۆڕان فەراهەم بكات. بەشداریكردنەكە بۆ ئەوەیە چەند كەسێك پۆست وەرگرن لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا.  تازە هاوارتان لێ‌ هەستاوەو بە برینی خۆتان زانیوە.  تازە قاچتان بە تەڵەكەوە بوەو ڕزگاربونتان نییە. لە حكومەتدا دەمێننەوە هیچتان بۆ ناكرێت. لە حكومەت دەردەچن جەماوەرتان نەماوەو  جارێكی تریش جەماوەر بە قسەی ئێوە ناخەڵەتێت و دەبێ‌ خۆتان لە گردەكە بە تەنها بن.   ئەوەی لە كۆتایی نوسینەكەمدا ماوەتە بە ئێوەی ئازیزی ڕابگەیەنم ئەمەیە : بەم نوسینەم ئەركی ئەخلاقی و  و نیشتمانی  خۆمم بە زیادەوە ئەنجام داوە. ویژدانی خۆم ئاسودە كردوە.   من نە خۆم بە قەرزداری  نیشتمان دەزانم و نە بە قەرزداری كەس. ئەركی خۆم بە زیادەوە ئەنجام داوە .   هەمیشە خۆشم بە سەربەرز دەزانم و  شانازی بە بنەماڵەكەشمەوە  دەكەم  كە هەمیشە  لە بەرەی گەل و نیشتماندا بون، لەبەر ئەوەی ئێمە هەرچیمان لە توانادا بوبێت  بەگەل و نیشتمانمان بەخشیوەو لە بەرامبەردا هیچمان وەرنەگرتوە.   ئەوەی كە من خۆم بە قەرزداری دەزانم  تەنها  هاوسەرەكەم و مناڵەكانمە،  كە بە هۆی منەوە زۆر توشی ئازار و دەربەدەری و  ناڕەحەتی  لە ڕادە بەدەربون  و نەمتوانی قەرەبوی ئەو هەموو ماندوبونەیان بۆ بكەمەوە . هەر كەس و لایەنێك  هەر بۆ چونێك یان ڕەخنەیەكی لەم  زنجیرە نوسینەی من هەیە ، یان بە ناراستی دەزانن،  ئامادەم لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە  یان  لە كۆڕێكدا  ئامادەبم و ڕاستەوخۆ  وەڵامی هەموو پرسیارەكانیان بدەمەوە . ئەوەش بزانن  ئێستاش زۆر وردەكاری  تر ماوە كە بە باشم نەزانیوە  لێرەدا باسی بكەم .  من لەم نوسینەمدا  نە غەدرم لە كەس كردوە نە خاتری كەسیشم گرتوە. ئەوەی نوسیومە  مێژوی خەباتی حیزبێكی سیاسییە  لە ماوەی  10 ساڵدا لە هەرێمی كوردستان و جێگەی ئومێدی جەماوەرێكی زۆر بوە. بۆیە ویستومە بە ویژدانەوە ئەم میژوە بنوسمەوە .   هیوادارم سودێكم گەیاندبێت . 

جەلال جەوهەر  یەکەم / قۆناغی ئامادەسازی ١/ پرۆژەی چاکسازی، پرۆژەیەکی ئینسانی و هەمەلایەنەی سیاسی، یاسایی، ئابوری و دارایی، کارگێڕی و ئەمنی و سەربازیە، بەهەموو ئیسڵاحخوازانی ناو دەسەڵات و دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان، و بە پشتگیری تەواوی خەڵکی کوردستان، و بەهاوکاری و یارمەتی هەموو ئیسلاحخوازانی ناو هێزو لایەنەکان، وبەهاوکاری راستەوخۆ وناراستەوخۆی رێکخراوەکانی مەدەنی و میدیاو راگەیاندنەکان و ناوەندەکانی توێژینەوە دەکرێ و تەواو دەبێت، (مەبەست لە ڕێکخراو و ڕاگەیاندن و ناوەندی سەربەخۆیە). 2/ پشتگیری خەڵکی کوردستانیش کاتێک ئامادە دەبێت، کە زەرەرمەند و زوڵم لێکراوی میللەتەکەمان بەهۆی گەندەڵیەوە، بە تەواوی وشیار بکرێنەوە لەسەر پرسی گەندەڵی و زیانەکانی بۆ سەر ژیان و گوزەران، و ناو و ناوبانگی میللەت و وڵاتەکەمان. پرۆسەی وشیار کردنەوەی کۆمەڵیش لەسەر پرسی گەندەڵی، بەڕێگای دامەزراوەکانی پەروەردە و خوێندن و زانکۆکان دەبێت ( ئەگەر چی لە ئێستادا لە ئاستی پێویستدا نین)، جگەلە دام و دەزگاکانی پەروەردە،.......، ئەو ئیسڵاحخوازانەی ناو حیزب و ڕێکخراوە مەدەنیانە و ڕاگەیاندن و میدیای ئازاد کە دەستیان لە گەندەڵیدا نەبوە و نیە، ئەتوانن ڕۆڵی گرنگ ببینن لە وشیار کردنەوەو ئامادە کردنی خەڵکی کوردستان، چونکە حکومەت و دەسەڵاتدارانی هەرێم لە ئاستی ماف و داواکاریەکانی خەڵکی کوردستان نەبوون لە ماوەی ڕابردوو، بۆیە جۆرێک لە نائومێدی و بێ بڕوایی دروست بووە بە حکومەت و دەسەڵاتداران، لەبەر ئەوە پێویستە کاری لە پێشینەی حکومەت و کابینە، ئەوە بێت، ئەو پەیوەندییە چاک بکاتەوە، و هەنگاوی عەمەلی بنێت بۆ دروست کردنی بڕواو متمانە و ئومێد لەلای خەڵک، بۆ مسۆگەر کردنی پشتگیری خەڵک بۆ جوڵانەوەی چاکسازی لە هەرێم. 3/ پرۆژەی چاکسازی ویست و ئیرادەیەکی سیاسی و بڕوایەکی بەهێزی ئیسڵاحخوازانی ناو دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستان، و ئەو لایەنانەی دەوێ کە لەسەرەوە باسمانکرد، چونکە تەوژمێکی بەهێزی پێچەوانەی ویستی چاکسازیش هەیە لەهەرێمی کوردستان. بەرەی گەندەڵکاران بەهێزن، بەڵام بەرەیەکی بێ بڕوان، گەر بەرەی ویست و بڕوای ئیسڵاحخوازان پشتیان بەویست و ئیرادەی خەڵک بەست. 4/ چاکسازی بەرنامەو نەخشەی وردی دەوێ، دەبێ حکومەتی هەرێم، لەرێگای دامەزراوە پەیوەندیدارەکانی چاکسازی، و بە هاوکاری و یارمەتی دام و دەزگاکانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن و دەسەڵاتەکانی یاسا دانان و دادوەری، و لایەنەکانی تر لە خەڵک و هێزە سیاسیەکان و رێکخراوەکان و راگەیاندن و میدیاکاران، بەرنامەو نەخشەی وردو تەواو ئامادە بکەن. 5/ لەبەر ئەوەی گەندەڵی بەجۆرێکی زۆر مەترسیدار شۆڕبۆتەوە بۆ ناو دەسەڵات و دامەزراوەکانی هەرێم، و بەشێک لە چین وتوێژەکانی کۆمەڵگا، بۆیە چاکسازی بەر لەهەموو شتێک، یاسایەکی بۆ چاکسازی هەمەلایەنە پێویستە، و بۆ جێبەجێکردنی ئەو یاسایە، دامەزراوەیەکی پێویست دەبێ لە چوارچێوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتەکانی هەرێم بەگشتی. 6/ پرۆژەی چاکسازی توانایەکی مرۆیی هەمەلایەنەی سیاسی، یاسایی، ئابوری و دارایی، کارگێڕی و ئەمنی و سەربازی دەوێ، لە ئیسلاحخوازانی سیاسی ، یاساناس، ئابوریناس، وپسپۆرو شارەزا لە کاروباری دارایی و کارگێڕی و ئەمنی و سەربازی، و پسپۆرو شارەزا لە بوارەکانی پەروەردە، خوێندنی باڵا، تەندروستی، کشتوکاڵ، پیشەسازی، بازرگانی، وسەرجەم سێکتەرەکان. 7/ چاکسازی لە هەرێمی کوردستان، پێویستی بەوە دەبێ، سود لە ئەزمونی گەلان و دەوڵەتانی دونیا وەربگرێ، بەتایبەتی لەو دەوڵەتانەی کە شتێک نزیکی و لەیەکچونمان هەیە لەگەڵیان، بەو شێوازانەی کە لە بەرژەوەندی پرۆژەی چاکسازیدایە لە هەرێم. 8/ چاکسازی وەک بەرنامەو پرۆژەیەکی هەمەلایەنەو فرە رەهەند، پێویستی بەماوەیەکی زۆر، و پشویەکی دریژ هەیە. چاکسازی سەرکەوتوو لەدونیاشدا هەر بە پشوی درێژ جێبەجێ کراوە، ودەیان ساڵی ویستوە. چاکسازی پرۆژەیەکی درێژخایەن و بەردەوام وبێ کۆتاییە، قۆناغ بە قۆناغ، هەنگاو بە هەنگاو ئەنجام ئەدرێ و جێبەجێ دەکرێ.

لەتیف شێخ مستەفا لە بیرمانە تاڕوخانی سەدامیش باشترین حوکمڕانی لە چاو ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی عێراقیش و پارتیش ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی بوون کاتێک لە حکومەتی سلێمانی سولفەی زەواجو سولفەی خانوبەرە و خزمەتگوزاری شارەوانیەکان و قیرتاو کردن و کۆنکرێت کردنی گەڕەکەکان ،موچەی ڕێک و پێک و بەردەوام ، ھەبوو لەچاو ئەو داھاتە کەمەی ئەوسا ، لە ھەولێر ھیچی نەبوو . لەبیرمە ساڵی ٢٠٠١ بۆ پەیداکردنی سەرچاوەی زانستی بۆ ماستەرنامەکەم چومە ھەولێر لەوێ بەئاشکرا دەیانوت خۆزگەمان بە ئێوە ،لە ھەردوو ڕوەکانی خزمەتگوزاری وئازادیش ،لەبیرمە سایق تەکسیەک بە چرپەوە ڕەخنەی لەدەسەڵاتی پارتیدەگرت ،وتم ئەوە چیە کاکە ئەڵێی لەسەردەمی پێش ڕاپەڕین دەژیت ،بە زمانێکی گاڵتە ئامێزی ھەولێریانە وتی (جا کێ دەرێ لێرە ڕاپەڕین کرایە) کادری دارایی گومرگ و دارایی یەکێتی تا ئەوساش گیانی دڵسۆزی و دەسپاکی تێدا مابوو بەدڵ و بەگیان کۆیان دەکردەوەو کەمترین دزی و بەھەدەر دانی لێدەکرا ،یەکێتیش کە تا ئەوکاتیش خەسڵەتەکانی حیزبی تێدا مابوو حیزبێکی سەخی تەبیعەت وو دەسکراوە بوو پارەکانی لە خزمەتی خەلکی سەرف دەکرد لە ڕوی جەماوەریشەوە سەدا نەوەدی خەڵکی سلێمانی ئەو ناوچانە نەک ھەر یەکێتی بون بەلکو دەروێشی یەکێتی بوون بەڵاملەدوای ٢٠٠٣ وە ھەموو شتێک قڵپ بۆوە ئێستا گەیشتۆتە ئەوەی لەھەموو ڕوەکانەوە لە پاشی پاشەوەیە ،لە روی خەدەماتەوەناوچەکانی سلێمانی و سەوزی جاران لەگەڵ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی پارتێ عاسمان و ڕێسمانیان فەرقە کادری دارایی و ئیدارەی گشتی ھەموو بونە لۆرت وگەندەڵیەکانیان گەیشتۆتە لوتکەو کەس نازانێ سامانی حیزبەکە چی لێدێت ، نەک ھەر کەس ناوێرێت لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکات بەلکو ئەوان بەزەبری پارە کۆنترۆڵی حیزبەکەشیان کردوە لە ڕوی جەماوەریشەوە ئێستا وای لێھاتوە یەکێتی بون خەریکە لە سلێمانی ببێت بە عەیب ،باشترین بەڵگە لە ناوەندی قەڵا کۆنەکەی خۆی کە سەنتەری سلێمانیە یەک کورسی نەھێناوە . بەداخەوە گوێ لەڕەخنەکان و کەسی دلسۆز نەگیرا ھەرچی ماستاو چی نەبوو یان پیاوی « بنکردەکان » نەبوو یان رەخنەی لێگرتن دوریان خستنەوەو بەعسی و ماستاوچیەکان و دزەکان و پیاوەکان و شەریکە دزەکانی خۆیان لە شوێن دانان سەرنجام حیزبەکەش و ناوچەکەش زەرەرمەندی یەکەم بوون ، من خەمی حیزبەکەم نیە بەڵام خەمی ناوچەکەمە کە بەھۆی دەسەڵاتدارێتی ئەوان و ئێستا گۆڕانیش بونەتە گاڵتەجاڕو مەخسەرەی خەڵکی تر

شێرزاد شێخانی‌   مشتومڕی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ درێژه‌ی‌ هه‌یه‌و، له‌سه‌ر ناكۆكی‌ نێوان باڵه‌كان خه‌ریكه‌ وه‌زعی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاقارێكی‌ مه‌ترسیدار ببات. مه‌ترسییه‌كه‌ش ته‌نها ئه‌وه‌ نیه‌ پرۆسه‌ی‌ هه‌مواری‌ په‌یڕه‌وه‌كه‌ درێژه‌ بكێشێت‌و له‌ئه‌نجامدا سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‌ درێژتر كاره‌كانی‌ ئیفیلیج ببن، به‌ڵكو ره‌نگه‌ كار له‌سه‌ر ته‌بایی‌ وته‌وافوقی‌ باڵه‌كانیش بكات كه‌ كۆنگره‌‌ سه‌ركه‌وتووانه‌ توانی‌ تا حه‌ددێك ده‌سته‌به‌ری‌ بكات. ئێستا ئه‌نجومه‌نی‌ دانایانیش خه‌ریكه‌ بێته‌ ناو ململانێكه‌و ئه‌ویش به‌قسه‌ی‌ میدیاكان پرۆژه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌ بۆ ده‌ستنیشانكردنی‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ كه‌ به‌پێی‌ پرۆژه‌كه‌ی‌ مه‌لا به‌ختیار زۆربه‌ی‌ ده‌سه‌ڵاته‌ باڵاكان بۆ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش خۆی‌ له‌خۆیدا كێشه‌كان ئاڵۆزتر ده‌كات، چونكه‌ ئه‌و كات هیچ مانایه‌ك بۆ سه‌ركردایه‌تی‌ تازه‌ی‌ یه‌كێتی‌ نامێنێته‌وه‌و هه‌مان ئه‌ندامانی‌ پێشووتری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ وده‌سته‌ی‌ كارگێڕی‌  ده‌سه‌ڵاته‌كان قۆرخ ده‌كه‌ن به‌ناوی‌ ئه‌نجومه‌نێكی‌ تازه‌وه‌. كێشه‌كه‌ ئێستا له‌سه‌ر دابه‌شكردنی‌ پۆسته‌ باڵاكان‌و ده‌سه‌ڵاته‌كانه‌، به‌تایبه‌تیش رازیكردنی‌ باڵه‌ جیاكانی‌ یه‌كێتی‌، له‌سه‌رووشیانه‌وه‌ پۆستی‌ باڵای‌ كه‌سی‌ یه‌كه‌م‌و دووه‌می‌ هه‌ردوو ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ی‌ باڵاو سه‌ركردایه‌تی‌. بۆیه‌ ئه‌م پێشنیارانه‌ ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌م سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ به‌ئومێدی‌ ئه‌وه‌ی‌ دیراسه‌ بكرێن، به‌تایبه‌تی‌ ئێستا په‌یڕه‌و له‌قۆناغی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌دایه‌ و هێشتا مه‌جال هه‌یه‌ گۆڕانكاری‌ له‌ زۆربه‌ی‌ مادده‌كانیدا بكرێ. پێشنیاره‌كان: 1- ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌ وبه‌رژه‌وه‌ندی‌ كه‌ به‌شێك له‌ یه‌كێتییه‌كان به‌ ( ئه‌نجومه‌نی‌ دانایان) ناویان بردووه‌ وئێستا له‌ 9 ئه‌ندام پێكهاتووه‌ ، به‌رای‌ من ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ مادام خۆی‌ به‌ ئه‌نجومه‌نێكی‌ باڵاو بریارده‌ری‌ یه‌كێتی‌ ئه‌زانێ ، با ژماره‌یان زیاد بكرێ بۆ 15 ئه‌ندام . هه‌ر ته‌نها ئه‌و ئه‌ندامه‌ پیرانه‌یان تیا نه‌بێ ، چونكه‌ ئه‌مه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پیرانی‌ یه‌كیتێ نیه ‌، به‌ڵكو وه‌ك له‌ناوه‌كه‌ی‌ دیاره‌ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسییه ، كه‌واته‌ دانایی‌ مه‌رج نیه‌ ته‌نها شاییسته‌ی‌ پیرانی‌ ناو یه‌كێتی‌ بێت ‌، به‌ڵكو‌ پێویسته‌ ئه‌ندامی‌ گه‌نجیش له‌و ئه‌نجومه‌نه‌ بوونیان هه‌بێ مادام ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ سیاسییه‌ . به‌مه‌ش كێشه‌ی‌ سه‌رۆك وجێگره‌كه‌ی‌ چاره‌سه‌ر ده‌بێ ، ئه‌ویش به‌ ده‌ستنیشانكردنی‌ كه‌سێك له‌ جه‌مسه‌ره‌كه‌ی‌ باڵی‌ مام جه‌لال ( لاهوری‌ شیخ جه‌نگی‌ یاخود باڤڵ تاڵه‌بانی‌ ) بۆ پۆستی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ . كه‌ بێگومان ده‌سه‌ڵاتێكی‌ زۆرتریشی‌ ئه‌بێت له‌ ده‌سه‌ڵاتی‌ جێگری‌ سه‌رۆك یان سكرتێری‌ گشتی‌ . 2- دانانی‌ یه‌ك جێگر بۆ سكرتیری‌ گشتی‌ یاخود سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ . ئه‌ویش له‌باڵه‌كه‌ی‌ مام جه‌لال ( لاهور یاخود باڤڵ ) . 3- دابه‌شكردنی‌ ده‌سه‌ڵاته‌كان به‌شێوه‌یه‌ك بێت كه‌ له‌ناو ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسیی‌ بڕیاره‌كان به‌ شێوه‌ی‌ 50+ 1 بێت ، به‌تایبه‌ت له‌كاتی‌ بڕیاری‌ هه‌ر فیتۆیه‌ك به‌رامبه‌ر بڕیاره‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ . 4- هه‌ر بڕیاریكی‌ به‌فیتۆ كراو له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ بأڵای‌ سیاسییه‌وه‌ ده‌ركرا ، ئه‌گه‌ر بووه‌ هۆی‌ ناڕه‌زایی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ، ئه‌وه‌ ئه‌بێ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش له‌نێوان هه‌ردوو ئه‌نجومه‌ندا ببه‌سترێ بۆ گفتوگۆو گه‌یشتن به‌رێكه‌وتن . 5- دانانی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سیاسی‌ به فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ یه‌كێتی‌ ، ئه‌ویش دوو یاریده‌ده‌ری‌ هه‌بێ ، یه‌كیان بۆ كاروباری‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ ، ئه‌ویتریش بۆ كاروباری‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان ، ئه‌مانه‌ش دابه‌شبكرێن به‌سه‌ر باڵه‌كاندا به‌پێی‌ ته‌وافوق . 6- هه‌مواركردنی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆ به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ رێگه‌ بدات ئه‌و شه‌ش ئه‌ندامه‌ی‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌( دانایان) زیاد ده‌كرێ ، هه‌ر له‌ناو سه‌ركردایه‌تی‌ ئێستای‌ یه‌كێتی‌ داخلی‌ ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ ببن . 7- راسپاردنی‌ ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ باڵای‌ سیاسی‌ بۆ سه‌رپه‌رشتیكردنی‌ ئۆرگانه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ وه‌كو ( مه‌ڵبه‌نده‌كانی‌ هه‌ر پێنج پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێم ، مه‌كته‌به‌كانی‌ یه‌كیتی‌ ) وه‌كو پێشتر له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسیدا هه‌بوو .ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیش بكه‌ونه‌ سه‌ر كاركردن . به‌م پێشنیارانه‌ ئه‌توانین هه‌م ته‌وافوقێكی‌ به‌هێز له‌نێو باڵه‌كان مسۆگه‌ر بكه‌ین ، هه‌میش كۆتایی‌ به‌و مشتومڕه‌ی‌ ئێستای‌ په‌یڕه‌و ده‌سه‌ڵاته‌كاندا بێنین ..

  لوقمان حەوێز   ڤایرۆسی کۆرۆنا کە لە ناوچەی وھانی وڵاتی چینەوە سەریھەڵداوە چییە؟ چۆن بڵاودەبێتەوە؟ بۆ ئەوەندە مەترسی لێدەکرێت؟ ئایا ھیچ چارەسەرییەک لە ئارادایە؟ ئەم ڤایرۆسە سەر بە گروپی ڤایرۆسەکانی کۆرۆنایە Coronaviruses کە زۆربەی جۆرەکانی شیردەرەکان و باڵندەکان بەکاردەھێنن وەکو خانەخوێیەک بۆ مانەوە و زۆربوون، کاتێک دەچنە نێو لەشیان نەخۆشیان دەکەن و توشی کۆمەڵێک نیشانەیان دەکەن وەکو تا، کۆکە، تەنگی و قورسی لە ھەناسەدان، ئازاری لەش، ڕشانەوە، سکچوون، نەمۆنیا و مردنیش. تائێستا حەوت جۆر لە ڤایرۆسەکانی کۆرۆنا دۆزراوەتەوە بەمەی ئێستاشەوە کە مرۆڤیش توشدەکەن، لە جۆرەکانی پێشووتریش بۆ نمونە وەک SARS و MERS کە پێشتر بڵاوبوونەوە، ٢٠١٩novel.coronavrus ناوی فەرمی ئەم جۆرە نوێیەیە. خەسڵەتەکانی ئەم جۆرە نوێیە زۆر لە خەسڵەتی ڤایرۆسی SARS دەچێت کە لە ساڵی ٢٠٠٣دا لە وڵاتانی ئاسیا سەریھەڵدا و ئەوکاتە ترسێکی زۆری نایەوە و لە پتر لە ٢٠ وڵاتدا بڵاوبووەوە و نزیکەی نۆ ھەزار کەسی توش کرد، پتر لە ٧٥٠ کەسیشی کوشت، دواتر کۆنتڕۆڵکرا، ئەمجۆرە نوێیەش لەھەمان زنجیرەیە بەھەندێک خەسڵەتی نوێوە. چۆن بڵاوبووەتەوە؟ ئێستا چۆن بڵاودەبێتەوە؟ ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بەوەی ئێستاشەوە لە بنەڕەتدا لە کۆمەڵێک باڵندە و شیردەردا بازیان داوە بۆ مرۆڤ، بە گشتی پێشتر لەگەڵ ئەوەی بازدانیش بۆ مرۆڤ ڕوویداوە، بەڵام نەخۆشیەکە لە مرۆڤێک بۆ یەکێکی دیکە نەگوازراوەتەوە، بەڵام لەئێستادا بەم جۆرەشەوە لەمرۆڤێکەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤێکی دیکە لە کاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ یان لەڕێگەی ھەواوە کاتێک نزیکەی مەترێک بۆ دوو مەتر لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت و ئەو کەسە بپژمێت یان بکۆکێت، ھەروەھا دەشێت بە دەستلێدانی کەل و پەلی نەخۆشەکەش بگوازرێتەوە بۆ کەسێکی دیکە. بەڵام ڤایرۆسەکە بۆ نمونە ناگوازرێتەوە لەڕێگەی ئەو کەل و پەلە ناخۆراکیانەی کە لە چینەوە دەنێردرێن بۆ وڵاتانی دیکە. بۆچی مەترسی زۆری لێدەکرێت؟ - تائێستا ھیچ ڤاکسینێک نییە بۆ بنبڕکردن یان ڕێگەگرتن لە توشبوون، دوای توشبوون ناتوانرێت بە دەرمان چارەسەربکرێت، تەنیا دوای توشبوون دەتوانرێت نیشانەکانی نەخۆشیەکە سوکتر بکرێن. - کاتێک کەسێک توشی ڤایرۆسەکە دەبێت بۆ ماوەی نزیکەی ١٤ ڕۆژ لەوانەیە ھیچ نیشانەیەکی نەخۆشیەکە دەرنەکەوێت، لەھەمان کاتیشدا کەسەکە بڵاویشی دەکاتەوە. ھەربۆیە بۆ نمونە ئەو ١٩٥ ھاوڵاتییە ئەمریکییەی کە لە ناوچەی وھانی چین کاریاندەکرد و ھێنرانەوە بۆ ئەمەریکا، ئێستا لە بنکەیەکی سەربازی حکومەتی ئەمەریکا لە کالیفۆرنیا لەژێر چاودێری پزیشکی ورد دان و دەستبەسەرن بۆ ماوەی لایەنی کەم ١٤ ڕۆژ تاوەکو دڵنیابوون لەوەی کەسیان ھەڵگری ئەو ڤایرۆسە نین و توشی نەخۆشیەکە نەبوون. - زۆر بەئاسانی لەڕێگەی ھەواوە دەگوازرێتەوە لەکەسێکی توشبوو بۆ کەسێکی ساغ لەکاتی پژمین و کۆکە لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت، لە شوێنە داخراوەکانی وەکو ناو ژوورەکان و ناو پاسیش ئەگەری گواستەوەی زیاترە ھەتا ئەگەر نزیکیش نەبیت لە کەسە توشبووەکە، ئەگەری گواستنەوەشی زۆر زیاترە لەکاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ وەکو تەوقەکردن و ماچکردن. چۆن دەتوانیت خۆت بپارێزیت؟ - دوورکەوتنەوە لەو کەسانەی کەتوشبوون، ھەروەھا لەو شوێنانەی کە گومانی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەکەی لێدەکرێت. - دەستشوشتن پێش خواردن و خواردنەوە یان بردنی دەست بۆ دەم و چاو و لوت. - قایمکردنی دەمامک بەتایبەتی لەشوێنە گشتیەکان و نەخۆشخانەکان و شوێنی کارکردن بەتایبەتی لەکاتی ئەگەری ھەستکردن بەبوون یان بڵاوبوونەوەی یەک حاڵەتیش بێت لەو جۆرە ڤایرۆسە لەو ناوچەیەدا. ئایا ھیچ چارەسەریەک یان ڤاکسینێک بەڕێوەیە؟ بەڵێ کۆمپانیای دەرمانی ئەمەریکی Regeneron لە ئێستادا دەڵێت گەیشتووە بە سەرەداوی دۆزینەوەی ڤاکسینێک بۆ ئەم جۆرە ڤایرۆسە نوێیە، ھەمان کۆمپانیا بەر لە چەند ساڵێک چارەسەری بۆ نەخۆشی ئیبۆلا دۆزییەوە، پێشبینیدەکرێت لە ماوەی چەند ھەفتەیەکی دیکەدا بەتایبەتی دوای دۆزینەوەی ڤاکسینێک، ڤایرۆسەکە کۆنترۆڵبکرێت. زۆربەی زانیاریەکان ھی سەنتەری CDC یە واتە سەنتەری کۆنترۆڵکردنی نەخۆشیەکان کە سەر بە حکومەتی فیدراڵی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە. لەبەر ترسناکی ڤایرۆسەکە ھەر زوو ووڵاتی چین لەڕێگەی دامەزراوە زانستیەکانیەوە وردەکاری تەواوی جینۆمی ئەم ڤایرۆسە نوێیەی بڵاوکردەوە genome.sequence بۆ ھەموو جیھان بەمەبەستی ئەوەی ھەموو پسپۆڕانی زیندەوەرناسی و دەرمانناسی لە سەرانسەری جیھاندا لە ھەوڵی ئەوەدابن بەزووترین کات ڤاکسینێک بدۆزنەوە بۆ ڕیگەگرتن لە بڵاوبوونەوە و توشبوون بە نەخۆشیەکە، وردەکاری زنجیرەی جینۆمی ڤایرۆسەکەش لەم لینکەدا  دەست دەکەوێت. دڵنیاشبن ئەوەی دەوترێت لەھەندێک لە ڕاگەیاندن و پەیجە عەرەبیەکان و بەکوردیش بڵاودەکرێتەوە کە ئەم ڤایرۆسە بە دەستی مەبەست پەرەیپێدرابێت یان بڵاوکرابێتەوە لەلایەن ھەندێک لایەن و وڵاتەوە ڕاست نییە، کۆنترین زنجیرەی دۆزراوە لەم جۆرە ڤایرۆسانە کە لە شیردەرەکان و باڵندەکان ھەبووبێت و بڵاوبووبێتەوە دەگەڕێتەوە بۆ پتر لە ھەشت ھەزار ساڵ پێش ئێستا، لە سەدەی بیستەمەوە بازدانی ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بۆ مرۆڤ زۆر زۆرتربووە بەھۆی زۆربوونی دانیشتوانی مرۆڤ و بەخێوکردن و خواردنی کۆمەڵێکی زۆر زیاتر لە ئاژەڵە خۆماڵی و کێویەکان لەلایەن مرۆڤەوە.   ئەندامی کۆمەڵەی گەردوونناسی تێکساس  

ئەحمەد ئەمین  پێشەکی ئەم نووسینەو نووسینەکانی داهاتووش بە پلەی یەکەم ئاراستەی وەزیری خویندنی باڵا (د. ئارام محمد قادر)ە، لەویشەوە بۆ سەرۆک کۆماری عێراق، دکتۆر بەرهەم صاڵح. ئەویش بەو پێیەی لە کاتی هاوپەیمانیدا و وەک رێکخراوی داکۆکی لە زانکۆو پەیمانگەکان کە پرۆژەی پاککردنەوەی لیسیتی مووچەخۆرانمان پێشکەشکردن، د. بەرهەم پرۆژەکەی زۆر لا پەسەندبوو. تەنانەت ووتی تاوەکو ئیستا ئیشی وا مەنهەجی نەهاتۆتە بەردەستم. هەربۆیە داوایکرد کە پڕۆژەیەکی بۆ سەربەخۆکردنی زانکۆکانی هەرێمی کوردستانی پێشکەش بکەین. لەو دانیشتنەدا دکتۆر ئارام ئامادەبوو.    لە هەمان کاتدا ئامانجی ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش هەڵسەنگاندن و تێگەیشتنە لە ئاستی گەندەڵی لە خوێندنی باڵاداو هەوڵێکیشە بۆ پیداچوونەوە لە ڕەگوڕیشەکانی گەندەڵی کە ساڵانێکە بووە بە مەسەلەیەکی گرنگیی ناو ژیانی گشتیی لە کوردستاندا. لەوانەشە بتوانێت ھاریکاریی ئەوانە بکات کە پلانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی وساختەکاری لە دام و دەزگاکانی هەرێمی کوردستاندا دادەنێن، ھەروەھا ئەوانەش کە لەم مەیدانەدا چالاکن و خۆیان بەم بوارەوە سەرقاڵ کردووەو دەکەن .ھەموو ئەمانە بەمەبستی برەودان بە تێگەیشتنێکی باشتر بۆ دیاردەی گەندەڵی بۆئەوەی بتوانن سراتیژەیتی باشتر بۆ بەرەنگاربوونەوەی دابنێن.  ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش بەشێوەیەکی سەرەکی پشتی تەواوی بەبەڵگەکانی  تاوانی رێکخراوی کشانەوەی دکتۆراکەم بەستووە. بێگومان کارێکی کەمێک زەحمەتە بتوانین لە یەک بابەتەوە تەواوی ئاستی گەندەڵی بپێوین. بەڵام  لانی کەم دەتوانین  بڵێین ئاستی ڕاستەقینەی گەندەڵی زۆر گەورەترو مەترسیدارترە لەو ئاستە رەسمییانەی کە بڵاودەکرێنەوە هەربۆیە وێنەی گشتیی گەندەڵی لێڵ و ناتەواوە. هەربۆیە ئەو بەڵگانەی لەبەردەستدان و بڵاویان دەکەینەوە ھێما بۆئەوە دەکەن کە گەندەڵی  ڕووبەرێکی گەورەیە و ژمارەی بکەرەکانی ژمارەیەکی گەورەو مەترسیدارن. پرۆژەی ناچاری چاکسازی و دەرکردنی یاسایەک بۆ جاککردنی خراپییەکانی رابردوو باشترین ئاستی گەندەڵییە لە هەریمی کوردستاندا کە خویندنی بالاش پشکێکی گەورەی بەردەکەوێت.  لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر لە راگەیاندنە نوسراوو بینراوەکان لەلایەن پارتە دەسەڵاتدارەکانەوە کۆنترۆڵکراون، قەیرانی داراییش ئەو برە کەمەی نیمچە راگەیاندنە ئازادەکانی لاوازکردووە. بە پاساوی ناوزڕاندن ناتوانن پەردە لەسەر رووی بکەرە راسەقینەکانی گەندەڵی هەڵماڵن. هەربۆیە بۆ بەئاگابوونی رای گشتی لە ئیستادا تەنها تۆرە کۆمەڵایەتییەکان لەبەردەستدان کە بە ئازادانەو لەسەر بنەمایەکی پێوەری بتوانین راستییەکان وەک خۆی بڵاوبکەینەوە. هەربۆیە تائەو کاتەی دەزگایەکی راگەیاندن بوێری بڵاوکردنەوەی ئەم بابەتەی دەبێت، تۆرە کۆمەڵایەتییەکان  شوێنی راڤەکردنیان دەبێت.  تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیش بریتین لە میدیای دیجیتاڵی Digital Media و بەشێکیشن لە رووبەری گشتی Public Sphere. رووبەری گشتی فەزایەكی كۆمەڵایەتی هاوبەش و كراوەیە بە رووی هەموواندا. دەتوانن بە دەنگێكی بیستراو باس لە مەسەلە گشتییەكانی ژیانی خۆیان بكەن. رووبەری گشتی شوێنی گرنگیپێدانی هەمووانەو تایبەت نییە بە ژیانی تایبەتی ئەم یان ئەوەوە. رووبەری گشتی سەدەی هەژدەهەم لە ئەوروپا رۆلێكی گرنگی بینی لە بەدەستهێنانی ئەو یەكسانی و داپەروییەی لە رووی سیاسی و كۆمەڵایەتییەوە فەراهەم بووە. ئەویش لە رێی ئەو كۆڕو كۆبوونەوانەی كە تیایاندا قسەو باس و راگۆڕكێ لەسەر مەسەلە سەرەكی و گشتییەكانی ژیانی كۆمەڵایەتی لەسەر بنەمایەكی دیموكراسی، عەقڵانی و رەخنەیی دەكران. لە دوای ئەوەش راگەیاندنی چاپکراو رۆڵێکی گرنگی بینی.  واتە رووبەری گشتی ئاكارێكی دیموكراسیانەی بەهێزی هەیەو دیدو بۆچوونە جیاوازەکان لە رێی گفتوگۆی عەقڵانییەوە دەگەنە رێكەوتن. یەکێک لە خەسڵەتە گرنگەکانی تری رووبەری گشتی ئەوەیە کە وتارو نووسینەکانی جیایە لە دەزگاكانی دەوڵەت. هەر کاتێکێش رووبەری گشتی و دەزگاكانی دەوڵەت بوون بەیەک ئەوا هیچ بەرهەمناهێنێت. سیستمە تۆتالیتارییەكانی سەدەی بیستەم بەرهەمی تێکەڵبوونی دەوڵەت و فەزای گشتیی بوو. هەربۆیە رووبەری گشتی بێشكەی ئەو گوتارانەیە كە گوتاری دەوڵەت نین. گوتاری هاوڵاتیان و كۆمەڵگان و دیدی ئەمان بۆ ژیانی گشتی دەخاتە روو. كە تیایدا بیر لە مەسەلە هاوبەشەكانییان دەكەنەوە. بە كورتی رووبەری گشتی ئەو رووبەرە كۆمەلایەتییەیە كە تیایدا ئەو گوتارو روانینانە دروستدەبن و بڵاو دەبنەوە كە گوتارو تێڕوانینی دەولەت نین. هەربۆیە لە دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکاندا بە یاسا دەیانەوێت سنور بۆ ئەو رووبەرانە دابنێن. بۆ نموونە لە هەرێمی کورستاندا بە پێی ماددەی دووەم لە یاسای قەدەغەکردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندیکردن، لە یەککاتدا بەندە و د. رزگار ئاغا لەسەر بڵاو کردنەوەی بابەتی گەندەڵی و رەخنەیی دادگایی کراوین. لە کاتێکدا ئێمە قسەمان لەسەر خراپ بەکارهێنانی بکەرە گەندەلەکانی ناو خویندنی باڵا کردووە. بەڵام لە راستیدا فەلسەفەی پشت یاساکەو بڕیاری دادگا لە هەڕەشە بۆ کارەکانی ئەوان و ترس لە بێکارکەوتن و بژێویانە. هەروەها ترسە لەوەی ئەم ئامێرو تۆڕەکۆمەڵایەتییانە بتوانن بەرهەمهێنەری هۆشیارییەکی مێژوویی نوێ بن و بتوانن بەشدار بن لەدروستکردنی سەردەم و رۆژگارێکی نوێدا. سارا شایز لە کتێبی دزەکانی دەوڵەت Thieves of Stateدا تیشك دەخاتە سەر جۆرێک لەو حكومەتانەی كە تیایدا دەسەڵاتە فەرمییەكان دەبنە تۆڕی تاوانكاری رێكخراوو سەرچاوەی گەندەڵی. لەم جۆرە دەسەڵاتانەدا داهاتی سەر زەوی و بن زەوی ولات بەشێوەیەکی بەرنامە بۆ داڕیژراو تاڵاندەکرێت. هەربۆیە ئەو قەیرانە هەمەجۆرانەی هەن بەهۆی شکستی حکومەتەکانەوە نین بەڵکو دەرەنجامێکەو بەبەرنامە ئیشی بۆکراوە.  بۆ بەردەوامی ئەم جۆرە دەسەڵاتانەش، تۆڕەكانی بەرژەوەندی Patronage Networks  گشت پێگە هەستیارە حكومییەكان دەگرنە دەست و هەوڵدەدەن گشت ئامڕازە فەرمی و نافەرمییەكانی دەسەڵات ملكەچ بەبەرژەوەندییەكانییان بكەن. ئەویش لە رێگەی كڕینی لایەنگیری دام و دەزگا سەربازی و ئەمنییەكانەوە. بۆ دەربازبوونیش لەهەر لێپرسینەوەیەكی یاسایی، ئەو تۆڕانە كار لەسەر دەستەمۆکردنی دەسەڵاتی دادوەری دەكەن. مەترسیدارترین خالی ئەو تۆڕانەش بە یاساییكردنی كارە گەندەڵیەكانە لە رێی دەركردنی چەندان یاساو رێنمایی لە لایەن دەزگا یاسا دانانەكانەوە. هەربۆیە ئەم جۆرە دەسەلاتانە دەبن بە مەترسی بۆ ئاسایشی نێوخۆیی و نێودەولەتی. لەو نێوەندەشدا عێراق و ئەفغانستان وەک دوو نموونە باس دەکات. لە کۆتایی کتێبەکەشدا پێشنیار دەکات کە دەبێت شەری سەدەی بیست و یەکەمی ئەمریکا دژی گەندەڵی بێت. جا ئەگەر ئەمە بۆ ئاستە نیودەوڵەتتیەکە راست بێت ئەوا بۆ ئەو وڵاتانەی کە رێژەی گەندەڵی تایاندا زۆر بەرزە، دەبێت شەڕی گەندەڵی کاری لە پێشینەی حکومەتەکان و کۆمەڵگەی مەدەنی بێت. تاوانی پارچەپارچەکردنی جمال خاشقچی و هەوڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکە باشترین نموونەیە لەسەر تاوانی رێکخراو کە لەلایەن تۆڕەکانی بەرژەوەندییەوە ئەنجام دەدرێن.لە کاتێکدا یەکێک لە کارەکانی پزیشکی دادوەری دیاریکردن و دۆزینەوەی سەرچاوەی تاوانەکانە بەلام لە تاوانی تیرۆرکردنی  جەمال خاشقچیدا رۆڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەی بینی. سەرپەرشتیاری خوێندنی دکتۆراکەم (پرۆفیسۆری یاریدەدەر د. دڵنیا ێ‌سعد) بەشێوەیەکی رێکخراو تاوانی بەدڕەوشتی یان ساختەکاری زانستی ئەنجامدا. سەرۆکی بەشی بایۆلۆجی پێشوو (د. هونەر هیوا عارف)، راگری کۆلیجی زانستی پێشوو (د. بەختیار عزیز قادر)، راگری کۆلێجی یاسای پێشو و ئەندامی لیژنەی لێکۆڵینەوەکە (د. رێبین ئەبوبەکر)، سەرۆکی زانکۆی سلێمانی پێشوو (پرۆفیسۆر د. صلاح الدین سعید) بەڕێوەبەری پلاندانان و پرۆگرامەکان لەدیوانی وەزارەت ( د. نجدەت ئاکرەیی) و وەزیری خوێندنی باڵای پێشوو (د. یوسف گۆران)،  هەمان رۆڵی ئەو پزیشکییە دادوەرییەی بینی و بەشداربوون لە شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەدا. لە نووسینەکانی داهاتوودا، بە پشت بەستن بە بەڵگەکان، تیشک دەخەینە سەر ئاستی تاوانەکە.     

 رێبوار کەریم وەلی   (1) ئەوەی ئێستا و دوای بەستنی كۆنگرە لەناو یەكێتیدا روودەدات، شتێكی هێندەش ناسرووشتی نییە، پارتیش كە كۆنگرەی 13ی بەست، چەندین هەفتەی پێچوو تا توانی مەكتەبی سیاسی دابنێتەوە و جەدەل و مشتومڕێكی زۆریشی تێكەوت. گرفتی سەرەكی لەناو هەردوو حزب ئەوەیە كە كۆنگرە ناتوانێ كێشە بنچینەییەكانی ناوخۆی حزب چارەسەر بكات، بگرە هەندێك جار پەرەشیان پێ دەدات.   یەكێتی لە كۆنگرەی چواردا بە پەلەپڕوزێ هەندێك شتیان تێپەڕاند و نەپەرژانە سەر كێشە ئەزەلییەكانی ناو ئەو حزبە كە لە رۆژی درووستبوونییەوە بەدەستیانەوە دەناڵێنێ، خۆ ئەگەر ئەو كێشانەی نەبووایە ناوی (یەكێتی) نەدەبوو! بەڵام ئێستا یەكێتی لە بەردەم دووڕیانێكی سەختدایە و بە تاقیكردنەوەیەكی گەورەشدا تێپەڕ دەبێت كە ئەویش بریتییە لەوەی ئایا یەكێتی لە ژینگەی سیاسی و حوكمڕانیی ئێستای كوردستاندا، دەبێ لەسەر چ مەبنایەك خۆی پێناسە بكاتەوە؟ ئەگەر جاران فاكتەری قاسم سولەیمانی رۆڵی یەكلاكەرەوەی هەبووبێت، ئەمجارەیان یەكێتی دەبێ هەڵبژێرێت كە دەیەوێ حزبێك بێت بەدڵی پارتی بێت یان نا؟ ئەگەرچی پارتی بۆی گرنگ نییە ئەوانی دیكە لەسەر ئەو چی دەڵێن، بەڵام پارتی بە ئاسانی دەتوانێ بلاك لیستی خۆی بۆ هەموو حزبەكان هەبێت. ئەو ساردی و سڕییەش كە ئێستا لەسەر ئاستی حزبی لە نێوان پارتی و یەكێتیدا هەیە، دەلالەت لەوە دەكات كە بەشێكی زۆری بڕیاربەدەستانی ئێستای یەكێتی كەوتوونەتە ناو ئەو لیستە رەشەی پارتییەوە.   هەر بۆیەشە كە تا ئێستاش بەشێكی زۆری سەركردایەتی یەكێتی، پتر لەوەی بەتەنگ رێكخستنەوەی ناو ماڵی خۆیانەوە بن، بە تامەزرۆییەوە چاوەڕوانی ئەوە دەكەن پەیامێكیان لە پارتییەوە پێ بگات، لە پارتیشەوە دوو پەیامی جیاوازیان بۆ دەچێ، هەندێك لەوانەی باریان لەنگە، لای بەشێكی پارتی مەقبولن و هەندێك لەوانەیش كە ئێستا داشیان سوارە، لای بەشێكی دیكەی پارتی وەك ئەمری واقیعێك قەبوڵ كراون.   زوو یان درەنگ و هەرچۆنێك بێت، یەكێتی لە پێناو مانەوەی خۆیدا لەسەر سیغەیەكی بەڕێوەبردن رێكدەكەوێ، بەڵام ئیشی پارتی قورس دەبێ ئەگەر دان بە واقیعی كۆنگرەدا نەنێت، چونكە بە هەر شێوازێك رێككەوتن بكرێت، هەر ئەوانە یەكێتی هەڵدەسوڕێنن كە بە كوتەك كۆنگرەیان كرد.   باشترینی خراپەكان   (2) باڵەكانی یەكێتی بۆ سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی سەركردایەتیی حزبەكەیان لە دكتۆر بەرهەم ساڵح باشتریان دەستناكەوێ؛ لەگەڵ هەموویانە و لەگەڵ هیچیشیان نییە تا سەر. پارتیش تا راددەیەك موبارەكەی كردووە و رەنگبێ پۆستەكەشی لە بەغدا، فاكتەرێكی گرنگ بێت هەم بۆ پارتی و هەم بۆ ناوخۆی یەكێتیش. بۆیە هەرچەندە بەدڵی پارتیش نەبێ، دژی نین. هەر بۆیە رەنگبێ لە ناو ئەو بژارانەی كە شانسیان هەیە، لە خراپەكانی دیكە (بە نسبەت پارتییەوە) باشتر بێت. بەڵام هاوكێشەكانی ناو یەكێتی بە جۆرێكن كە باڵەكان سەعات بە سەعات یان رۆژ بە رۆژ حەملەی تاكتیكی لە دژی یەكتری دەكەن و بەوەش تێگەیشتن لە هاوكێشەكان زۆر قورس دەبێ.   بەرەی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان داوای فرە جێگری (تا پێنج جێگر) دەكەن، بەرەی تاڵەبانییەكان داوای یەك یان دوو جێگر دەكەن. بۆ بەرهەم ساڵح زۆر باشە ئەگەر فرەجێگری هەبێت، چونكە ئەوە وادەكات كۆنسەیەك درووست بكات و خۆی سەرپەرشتییان بكات، بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە هیچ نفووزێكی ئەوتۆی لەناو سەركردایەتیی تازەی یەكێتیدا نییە و هەڵبژاردنەكانیش دەنگێكی زۆری دەوێ، تا ئێستا هیچ هەڵوێستێكی لەوبارەیەوە نییە و، دەشزانێ ئەگەر یەك یان دوو جێگر هەبێت، ئەوا دەسەڵاتی فیعلی لە بڕیاردان لای ئەو جێگرە یان دوو جێگرەكەیە و پۆستەكەی تەشریفاتییە!    لەبەرامبەر ئەوەشدا، ئێستا باڵی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان، كارتێكی دیكەی گوشاریان دەرهێناوە كە ئەویش بەخشینی دەسەڵاتی یەكلاكەرەوەیە بە ئەنجوومەنی باڵای سیاسی و سەرۆكەكەی بەسەر هەموو ئۆرگانەكانی یەكێتیدا و، بڕیاری كۆتاییش هەر لای ئەوان بێت. بەوەش سەرۆكی ئەنجوومەن و جێگرەكانی (جا هەر چەندێك بن) بایەخیان نامێنێ. ئەم حەملە تازەیە بەشی زۆری رووی لە بەرهەم ساڵحە تا خۆی یەكلایی بكاتەوە و پەیامێكیشە بۆ پارتی كە گرەو لەسەر باڵەكانی نەكات.   خۆی خنكاند، بەڵام چۆن؟ (3) هەفتەی رابردوو، سەبارەت بە(خۆكوشتنی) پێشمەرگەیەك بەناوی مەجید ئیبراهیم، شەش روونكردنەوە و بەیاننامەی جیاواز لەلایەن پەرلەمانەوە بڵاوكرانەوە، هەمووشی دژی یەك. پوخت و موختەسەر هەموو ئامانجەكە ئەوەیە كەیسێك كە هێشتا نەچووبووە بەردەمی دادوەر و تاوانی تێدا ساغ نەببووەوە، بكرێتە سیاسی. جارێ رەهەندە سیاسییەكەی هەر ئەوەندە بڕی كرد كە هەندێك كەس نان و پیازی پێوە بخوات، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە، ئەوەیە كە بۆ دەبێ نەتوانرێ لە دەرەوەی سیاسەت پرسیارگەلێك بەرەوڕووی دامودەزگا ئەمنی و قەزاییەكانی كوردستان بكرێتەوە؟ ئەوە گریمان ئەو كەسە سەر بە هیچ لایەنێكی سیاسی نەبوو، ئایا رای گشتی و میدیا دەیانزانی حاڵەتێكی وا روویداوە؟ ئایا میدیای كوردستان جورئەتی ئەوەیان هەیە بپرسن كە چۆن دەبێ كەسێك لە بەندیخانەی ئاسایش راگیرابێت و كەرەستەی خۆكوشتنی لەبەردەست بێت؟ ئایا لەسەر ئەم بابەتە كە ئیهمال و كەمتەرخەمییە، هیچ كەسێك لە ئاسایش سزا دراوە؟ ئایا ئەو كەسەی كە ئەو كەمتەرخەمییەی كردووە، بەو كارەی یارمەتیی هیچ كەس و لایەنێكی داوە كە دۆسییەی بازرگانیكردنی بە ماددەی هۆشبەرەوە داپۆشرێت؟ ئەوە بابەتێكی زۆر هەستیارە و بە سیاسیكردنیشی وا دەكات زۆر پرسیار بێ وەڵام بمێنن.

بەیار عومەر عەبدوڵا برای بەڕێز و ئازیزم کاک دکتۆر هەڤاڵ، پارێزگاری سلێمانی  لە جیاتی ١١ هەزار پرۆژە کە فەرمووت گوایە جێبەجێتکردوە، خۆزگە تەنها ٣ پرۆژەت جێبەجێبکردایە بۆ شاری سلێمانی. ١-شەقامی ١٠٠ مەتری. ٢-سەوزکردنی گۆیژە. کە ئێستا چەند سەرمایەدارێک دەیانەوێت بەشێکی سەوزبکەن. دەکرێت پارە بۆ بەشەکانی تریشی تەرخان بکرێت. ٣-دروستکردنی بەنداوێکی گەورە لە نزیک شاری سلێمانی، کە هەم بۆ ئاوی ماڵان گرنگە، هەم بۆ کارەبا، هەم بۆ ئاودێری و کشتوکاڵ. لە هەمووشی گرنگتر دەبێتە ناوچەیەکی گەشتیاری و خەلکی سلێمانی دەتوانن کاتی تێدا بەسەربەرن. هەروەها کەرتی گەشتوگوزار دەبوژێنێتەوە. دەکرێت لەو بەنداوەشەوە کەناڵی ئاویی بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. ئەگەر دیقەتبدەین زۆربەی شارە گرنگ و بەناوبانگ و خۆشەکانی دونیا ئەو شارانەن کە ئاو بە ناویاندا تێپەڕدەبێت.  لەگەڵ چەند ئەندازیارێکدا دیراسەم کردوە ناوچەی شارباژێڕ لە سلێمانی بەرزترە. دەکرێت لە شارباژێڕ بەنداوێکی گەورە دروستبکرێت و لەوێوە ئاو بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. هەر بە ئاوی ئەو بەنداوەش شاخەکانی گۆیژە و ئەزمڕ ئاو بدرێن و سەوز بکرێن. ئەگەر حکومەتی هەرێمیش پارەنادات، دەتوانرێت لە ڕێی بەغداو و وەزارەتی سەرچاوە ئاویەکانی عێراقەوە  بودجەی بۆ تەرخان بکرێت. ئەگەر ئەوانیش ئامادە نەبوون، دەتوانرێت لەڕێی چەند سەرمایەدارێکی ناوخۆ و بیانیەوە جێبەجێیبکرێت؛ ئەوانیش لە بری پارەی دروستکردنەکەی چەند ساڵێک کارەبا بە حکومەت بفرۆشنەوە تا پارەکەی وەردەگرنەوە. ئەمانە زۆر گرنگترن لە هەندێک نمایش کە سادەیی مرۆڤ پیشاندەدات. سادەیی وەختێک گرنگە کە لە پاڵ کار و خزمەتدا بێت. بەڵام ئەگەر تەنها نمایشێک بێت بۆ داپۆشینی خزمەتنەکردن و کەمتەرخەمی، بێگومان توڕەیی هاوڵاتیانی لێدەکەوێتەوە.  ئێستاش کات درەنگ نیە. دڵنیاتدەکەمەوە ئەم پرۆژانە جێبەجێبکەیت لە جاران خۆشەویستر دەبیت، بەپێچەوانەشەوە دەبیت بە یەکێک لە فیگەرە پۆپۆلیستەکان، کە بە درێژایی ئەم چەند ساڵە کاریان لەسەر سۆز و عاتیفەی هاوڵاتیانی ئەم سنورە کرد بۆ کۆکردنەوەی زۆرترین دەنگ و بەدەستهێنانی پلە و پایەی حکومی و پەرلەمانی، کە جگە لە دەوڵەمەندبوونی چەند کەسێک، بوو بە مایەی ماڵوێرانی هاوڵاتیانی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین.  پێشموایە چۆن بەشێک لە مافیاکانی یەکێتی زەرەری گەورەیان لەم سنورەدا لە ڕێی گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانیەوە، بە هەمان شێوە هەندێک لە پۆپۆلیستەکانی گۆڕانیش بە شێوەیەکی تر زیانیان لەم سنورەدا، کە بریتی بوو لە بەڵێنی قەبە و جێبەجێنەکردنی کە دواجار بوو بە هۆی لەناوبردنی هیوای هاوڵاتیان و نەمانی متمانە بە سیاسەت.