كۆمپانیای دانە غاز لە بەیاننامەیەكدا كە لەسەر پێگەی رەسمی خۆی بڵاویكردوەتەوە رایگەیاندووە كە 14 ملیۆن و 400 ملیۆن دۆلاری دەست كەوتوە لە پشكی خۆی لە چارەكی یەكەمی ساڵی 2018 لە هەرێمی كوردستان  ئەومش لە بەرامبەر فرۆشتنی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان. كۆمپانیاكە راشیگەیاندووە، كە ئەو بڕە پارەیەی دەستی كەوتووە بەشێك نیە لە پشكی كۆمپانیاكە كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە دەستی دەكەوێت بۆ خەرجی وەبەرهێنان و خەرجی بەكاربردن.     

بەپێی ئەو لیستەی كە لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە بڵاوكراوەتەوە ( رەوتی حیكمەی نیشتیمانی) كە عەمار حەكیم سەرۆكایەتی دەكات لە پارێزگای سلێمانی ( 17 ) كاندیدی هەیە بۆ پەلەرمانی عێراق و هاوپەیمانی نیشتیمانی كە ئەیاد عەلاوی سەرۆكایەتی دەكات ( 3 ) كاندیدی هەیە لە پارێزگای سلێمانی، هاوپەیمانێتی ( نەسر) كە حەیدەر عەبادی سەرۆكایەتی دەكات ، لە پارێزگای سلێمانی 11 كاندیدی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بەو پێیەش ئەو سێ لیستە 31 كاندیدیان هەیە لە پارێزگای سلێمان.   

بەكر بۆزداغ وتەبێژی حكومەت توركیا رایدەگەیەنێت تا چارەسەری سیاسی كێشەی سوریا سوپای توركیا لە عەفرین ناكشێتەوە. بۆزداغ لەكۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا وتی: " گرنگترین شت ئێستا دۆزینەوەی دەرچەیەكی سیاسییە بۆ قەیرانی سوریا و دوای دۆزینەوەی ئەو چارەسەر لە عەفرین دەكشێینەوە." وتەبێژی حكومەتی توركیا ئاماژەیبەوەشدا كە كێشەی سوریا بە رێگاچارەی سەربازی چارەسەر ناكرێت  و جەختیشیكردەوە هاوشێوەی ناوچەكانی قەڵغانی فورات توركیا عەفرین رادەستی خەڵكەكەی دەكاتەوە و ئەوان شارەكە بەڕێوەدەبەن لە رێگەی ئەو ئەنجومەنەی پێكیدەهێنن و توركیاش هەموو هاوكارییەكیان دەكات. ئەم لێدوانەی توركیا دوای ئەوە دێت كە ئێران و روسیا داوادەكەن عەفرین رادەستی حكومەتی سوریا بكرێت.  

بڕیارە ڕۆژی 17ی ئەم مانگە پەرلەمانی عێراق دانیشتنێكی تایبەت بە تاتوێكردنی ئەنجامی لێپرسینەوە لە چەند وەزیرێكی حكومەتەكەی حەیدەر عەبادی و ژمارەیەك لەو پرۆژە یاسایانەی تائێستا بەهەڵپەسێردراوی ماونەتەوە ڕێكبخات. سەرچاوەیەك لە پەرلەمانی عێراق بە "درەو میدیا" ی ڕاگەیاند: دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق بڕیاریداوە دواین دانیشتنی ئەم خولەی پەرلەمان لە ڕۆژی سێ‌ شەممەی داهاتو بەڕێوەببات، ئەوەش دوای ئەوەی سەرۆكی پەرلەمان پەرلەمان تۆمەتباركرا بە لەكارخستنی پەرلەمان بەبێ‌ هیچ پاڵپشتێكی یاسایی، لە كاتێكدا ژمارەیەك وەزیری حكومەتی عێراق لێپرسینەوەیان لەگەڵدا كراوە و لە قۆناغی دەنگدان و یەكلاكردنەوەیاندا ڕاگیراون، وێڕایی كۆمەڵێك پرۆژە یاسا كە دیارترینیان پرۆژە یاسای دادگای فیدراڵی و نەوت و غازە كە پێناچێت لەم خولەدا پەسەندبكرێن، هاوكات پڕۆژە یاساكانی چاودێری تەندروستی و خوێندنی ئیلزامی و كاروباری مەدەنی و توندوتیژی دژی ژنان بە پەسەندنەكراوی ماونەتەوە. سەرچاوەكە وتیشی: بەهۆی سەرقاڵبونی قەوارە سیاسیەكان بە بانگەشەی هەڵبژاردن كە پێش دانیشتنی پەرلەمان دەستپێدەكات، تەواونەبوونی نیسابی یاسایی و شكستهێنانی ئەو دانیشتنە ئەگەرێكی بەهێزە، وتیشی: ژمارەیەك لە وەزیرانەی كە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا كراوە خۆیان كاندیدكردوەتەوە و ئەوەش پێشێلكردنی دەستورە و سەرۆك وەزیرەكانی عێراق بەرپرسیارێتیەكەی هەڵدەگرێت، هاوكات ئەوەشی نەشاردەوە كە بەشێك لە كوتلە سیاسیەكان هەوڵی شكستپێهێنانی دانیشتنەكە بدەن تا وەك بانگەشەی هەڵبژاردن دژی لیستەكەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بەكاریبهێنن.   

رەجەب تەیب ئەردۆغان وەڵامی لێدوانێكی سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیای دایەوە سەبارەت بە شاری عەفرینی رۆژئاوای كوردستان و رایگەیاند بۆچونی لاڤرۆڤ دەربارەی عەفرین زۆر هەڵەیە. ئەردۆغان لە وتەیەكیدا بۆ پەرلەمانتارانی پارتەكەی وتی" ئێمە باش دەزانین عەفرین رادەستی كێ‌ دەكەین، كەكاتی خۆی هات عەفرین ئەو كاتە عەفرین رادەستی خەڵكەكەی دەكەن و ئەوە ئێمەین وادەی رادەستكردنی عەفرین دیاریدەكەین نەك لاڤرۆڤ." دوێنێ وەزیری دەرەوەی روسیا لە لێدوانێكدا وتی:" ئاسانترین رێگە بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخ لە عەفرین ئەوەیە توركیا ئەو شارە رادەستی حكومەتی سوریا بكات و جەختیشیكردەوە كە پێویستە دوای كۆتاییهاتنی ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون توركیا عەفرین رادەستبكات." رۆژی 20ی كانونی دووەمی رابردوو سوپای توركیا بە هاوكاری ژمارەیەك لە گروپە چەكدارەكانی سوریا هەڵمەتێكی سەربازی بۆسەر عەفرین دەستپێكرد بەناوی "ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون"، شەرڤانانی كورد (57) رۆژ بەرەنگارییان كرد، رۆژی 18ی ئازار سوپای توركیا چووە ناو عەفرین و بەوهۆیەوە شەپۆلێكی گەورەی ئاوارەبوون رویدا.  

بەپێی ئەو لیستەی كە لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە بڵاوكراوەتەوە هاوپەیمانێتی ( النصر)ی حەیدەر عەبادی، لە هەرسێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان كاندیدی هەیە. بەپێی لیستەكە هاوپەیمانێتی نەسر لە پارێزگای هەولێر 9 كاندیدی هەیەو لە پارێزگای سلێمانی 11 كاندید و لە پارێزگای دهۆكیش 6 كاندیدی هەیە. واتا لە هەر سێ پارێزگاكەی هەرێم هاوپەیمانێتیەكەی عەبادی 26 كاندیدی هەیە. كە یەكێك لە كاندیدەكانی رێوشوێنەكانی دەستەی لێپرسینەوەو دادپەروەری گرتویەتیەوە، كە تایبەتە بە ریشەكێشكردنی بەعس.

بەڕێوەبەرایەتی لێكۆڵینەوەی دەستەی نەزاهە لە پارێزگای نەینەوا  رایگەیاند فەرمانێكی نوێی دەستگیركردن بۆ ئەسیل نوجێفی پارێزگاری پێشووی نەینەوا دەركراوە. بەپێی راگەیەندراوێك كە دەستەی نەزاهە لە ماڵپەڕەكەیدا بڵاویكردوەتەوە دادگای لێكۆڵینەوەی نەینەوان فەرمانی دەستگیركردنی بۆ ئەسیل نوجێفی لەسەر بنەمای مادەی (340)ی یاسای سزادانی عێراقی دەركردووە، كە تایبەتە بە خەرجكردنی پارە لە دەرەوەی دەسەڵاتی وەزیفی خۆی لەوكاتەدا كە پارێزگار بووە. پێشتریش بەتاوانی قۆستنەوەی پۆستەكەی بۆ كاری نایاسایی، دادگای كەتنی رەسافە لە بەغداد بەبێ ئامادەبوونی خۆی، سزای سێ ساڵ زیندانی بەسەر ئەسیل نوجێفیدا سەپاند.

بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت لە سنوری پارێزگای سلێمانی دەوامی خوێندنگەكان ئاسایی بوەتەوە و بایكۆت نەماوە و هەوڵدەدەن ئەو ماوەیەشی فەوتاوە لە هاویندا قەرەبوو بكرێتەوە. دڵشاد عومەر بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی:" سەرجەم ئەو گروپ و رێكخراوانەی پشتیوانیان لە بایكۆتی هۆڵەكانی خوێندن دەكرد، ناڕەزایەتییەكانیان هەڵپەساردووە و ئێمەش وەك پەروەردە مافی خۆمان هەر مامۆستایەك دەوام نەكاتەوە  ئیجرائاتی لەگەڵدا بكەین و هەر مامۆستایەكیش دەوام نەكات بە نەهاتوو دادەنرێت و لە مووچەكەی دەبڕدرێت."   ئەمەش لە كاتێكدایە رۆژی 2ی ئەم مانگە لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسیدا دڵشاد عومەر بەرێوەبەری گشتی رایگەیاند دۆخی پەروەردە لە مەترسیدایە و تا حەفتەی ئایندە دەرگای قوتابخانەكان نەكرێنەوە پرۆسەی خوێندن لەمساڵدا دەفەوتێت، بۆیە  تكای لە مامۆستایان كرد دەرگای قوتابخانەكان بكەنەوە و كۆتایی بە خۆپیشاندانی مامۆستایان بهێنرێت چەندینجاریش جەختیان لەوە كردوۆتەوە كە بەهۆی دەوامەوە هیچ مامۆستایەك سزا نادرێت. هاوكات بەپێی گشتاندنێكی بەرێوەبەرێتی پەروەردەی رۆژهەڵات، پشوی‌ ڕۆژانی‌ شەممەی رۆژانی شەمەی لەسنوری‌ پەروەردەكانی‌ پارێزگای‌ سلێمانی هەڵوەشێندرایەوە و دەڵێت هەفتانە شەش رۆژ دەوامبكرێت و رۆژانە شەش وانە بوترێتەوە.

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت رۆژی 12ی ئایاری داهاتوو هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە عێراق بەڕێوەدەچێت، هەندێك هۆكار هەن كە كاریگەرییان دەبێت لەسەر ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران لەو پرۆسەیەدا. لە چەند لایەكەوە بانگەوازی تاكەكەسی هەن بۆ بایكۆتكردنی هەڵبژاردن لەلایەن دەنگدەرانەوە، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی چەندین پاڵنەری سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی هەن كە كاریگەری گەورەیان دەبێت لەسەر ئاستی بەشداری دەنگدەران. بەشێوەیەكی گشتی هەڵبژاردن لەدوای هەڵبژاردن لە عێراق ئاستی بەشداری دەنگدەران كەمیكردووە، ئەمەش ئەو پرسیارە دەوروژێنێت ئایا كەمبونەوەی ئاستی بەشداری دەنگدەران لە پرۆسەی هەڵبژاردن كێشە دروست دەكات ؟ چەند نمونەیەك: ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەكانی عێراقدا •    2005- ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران 79.63% •    2010 ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران 62.4% •    2014- ئاستی ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران 60.53% تۆمارەكانی ئاستی بەشداریكردن لە هەڵبژاردنەكان لەسەر ئاستی جیهان ئاماژە بەوەدەكەن زۆرینەی رێژەی ئەو وڵاتانەی كە دیموكراتییەتی هەڵبژاردنیان تێدایە، ئاستی بەشداری دەنگدەران تێیااندا بەمشێوەیە دابەشبووە: •    رێژەی نزیكەی 68%ی ئەو وڵاتانەی كە دیموكراتییەتی هەڵبژاردنیان تێدایە، ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران لە پرۆسەی هەڵبژاردن لەنێوان رێژەی 50% بۆ 83%دایە. •    رێژەی 16%ی ئەو وڵاتانەی كە دیموكراتییەتی هەڵبژاردنیان تێدایە ئاستی بەشداریكردنی ددەنگدەران لە پرۆسەكانی هەڵبژاردندا كەمتر 50%یە. •    رێژەی 15.5% ئەو وڵاتانەی كە دیموكراتییەتی هەڵبژاردنیان تێدایە، ئاستی بەشداریكردنی دەنگدجەران لە پرۆسەی هەڵبژاردن زیاتر لە 83%ە. بە لەبەرچاوگرتنی ئەم ئامارانەی ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران لە پرۆسەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی جیهان، دەردەكەوێت تاوەكو ئێستا ئاستی بەشداری دەنگدەران لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكاندا لە عێراق لە ئاستێكی قبوڵكراودایە. ئاماژە ئەرێنییەكانی ئەگەری زیادبونی ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق: •    ژمارەی ئەو دەنگدەرانەی كە تۆماری دەنگدەران (بایۆمەتری)یان نوێكردوەتەوە تاوەكو رۆژی 20ی شوباتی 2018 گەیشتوەتە 50%. •    كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان رێگە بەو دەنگدەرانە دەدات كە تۆماری بایۆمەترییان نوێنەكردوەتەوە، لەڕێگەی كارتە كۆنەكانی دەنگدانەوە كە لە هەڵبژاردنی 2014دا بەكاریانهێناوە بەشداری لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا بكەن. •     هێشتا پرۆسەی نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەرانە بەردەوامە و ئەمە بەواتای ئەوەدێت رێژەكە بەرزبونەوەی زیاتریش بەخۆوە دەبینێت. •    چەندین رێوشوێنی تر گیراونەتەبەر بۆ زامنكردنی بەشداریكردنی ئاوارەكان لە پرۆسەی هەڵبژاردندا كە ژمارەیان بە (400 هەزار) كەس دەخەمڵێندرێت. لەلایەكی ترەوە، عێراق هەندێك تایبەتمەندی هەیە كە بەبۆچونی توێژەران بایەخیان دەبێت بۆ زیادكردنی ئاستی بەشداری دەنگدەران لە پرۆسەی هەڵبژاردندا. یەكەم: سیستمی نوێنەرایەتی رێژەیی، ئەمە وادەكات ژمارەیەكی زۆر لە پارتە سیاسییەكان بەشداری هەڵبژاردنەكان بكەن، هەموو ئەو پارتانەش خەڵك هاندەدەن بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردندا. دووەم: سروشتی ركابەرێتی توند لە هەڵبژاردنەكاندا، ئەمە وادەكات كەلێنی هەڵبژاردن لە نێوان ركابەرەكاندا كەمتر بێت، ئەم تایبەتمەندییە وادەكات هەموو ركابەرەكان بنكە جەماوەرییەكانی خۆیان هانبدەن لەپێناو بەددەستتهێنانی ژمارەیەكی زیاتری كورسییەكانی پەرلەمان. سێیەم: دابەشبونی دەستەبژێری سیاسی و بنكە جەماوەرییەكانیان بەسەر چەند پرسێكدا، بۆ نموونە ئایندەی حەشدی شەعبی، سروشتی پەیوەندییەكانی نێوان بەغداد و هەرێمی كوردستان، وەڵامدانەوەی ململانێی هەرێمی نێوان سعودیە و ئێران، سەپاندنی باجەكان و چەەندین دۆسیەی تر. چوارەم: گەشبینییەكان لەبارەی ئەوەی عێراق لەسەر رێڕەوێكی راست هەنگاو دەنێت، بەتایبەتی دوای كەوتنی داعش و بەرزبونەوەی نرخی نەوت. پێنجەم: هەڵبژاردنەكانی عێراق هەڵبژاردنێكی ئازاد و تاڕادەیەك خاوێن و ژمارەیەكی زۆر رێكخراوی نێودەوڵەتی دیار پشتیوانی ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە عێراق دەكەن و چاودێری پرۆسەكەش دەكەن، بۆ نموونە نێردەی نەتەوە یەەكگرتوەكان بۆ یارمەتیدانی عێراق (UNAMI). سەربارەی ئەو پاڵنەرە نەرێییانەی كە باسكران، بەڵام چەندین مەترسی تر هەن كە هەڕەشە لەسەر ئاستی بەشداری دەنگدەران دەكەن لە پرۆسەكەدا، هەندێ لە خەڵكی ناوچەكانی باكور بەتایبەتی ناوچە سوننەنشینەكان ناڕازین لە سیاسەتەكانی حكومەتی ناوەند، ئاستی بەشداری ددەنگدەران لەم ناوچانە لە هەڵبژاردنەكانی پێشودا كەمبوە، ترس هەیە لەم هەڵبژاردنەشدا بەهەمان شێوە كەمببێتەوە. كەمی ئاستی بەشداری كێشە دروست دەكات ؟ هەندێك توێژینەوە هەن كە بۆ هەڵبژاردنەكانی پێشوی عێراق كراون دەریدەخەن كەمی ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەكانی عێراقدا نابێتە كێشە، بەپێچەوانەی ئەو بۆچونەی كە دەڵێ كەمی ئاستی بەشداری دەنگدەران مەترسییە لەسەر پرۆسەی دیموكراتی، توێژینەوەكان دەریانخستووە جیاوازی نێوان دەنگدەران و ئەوانەی دەنگ نادەن تاڕادەیەك سنوردارە ئەمەش لەڕووی ئەوەی چ جۆرە سیاسەتێك بە باش دەزانن یاخود حەزی ئایدۆلۆژییانەوە، ئەمە سەرباری ئەوەی كەمی ئاستی بەشداری نابێتەهۆی ئەوەی ئاستی نوێنەرایەتی توێژێكی دیاریكراو كورت بهێنێت، توێژینەوەكان دەڵێن چانسی هەڵبژاردنی ئەوانەی لە پۆستدان لەگەڵ كەمبونەوەی ئاستی ئاستی بەشداریكردندا بەرزدەبێتەوە، چونكە ئەوانەی هاوڕان لەگەڵ میتۆدی حكومەتدا بەڕێژەیەكی زیاتر بەشداری لە هەڵبژاردندا دەكەن بە بەراورد بەوانەی كە میتۆدی كاركردنی حكومەت رەتدەكەنەوە. بەشێوەیەكی گشتی دەتوانرێت بوترێت چەند پاڵنەرێك هەن بۆ پارێزگاریكردن لە ئاستی پەسەندكراوی بەشداریكردن لە هەڵبژاردندا، بەڵام ئەمە لە ئەگەری كەمبونەوەی ئاستی بەشداریكردن لە هەندێك بازنەدا كەمناكاتەوە كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشووودا ئاستی بەشداری دەنگدەران تێیاندا كەمبووە، بەڵام توێژینەوەكان ئاماژە بەوەدەكەن كەمی ئاستی بەشداری بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی پێشودا بەرێژەیەكی زۆر كاریگەری لەسەر پرسی نوێنەرایەتی نابێت.  

گرنگترین سات لە مێژوودا بۆ یاریزانێكی تۆپی پێ چوونە سەر سەكۆی سەركەوتن و بەرزكردنەوەی جامی جیهانییە لەگەڵ هەڵبژاردەی وڵاتەكەیدا، چەندین چیرۆكی سەرنجڕاكێش و نامۆ هەن كە باس لەو جامە گرانبەهایە دەكەن، كەواتە چۆن یەكەمین جامی مۆندیال دروستكرا؟ كێ‌ دروستی كرد؟ ئەو رووداوانەی لەو بوارەدا روویانداوە كامانەن؟ لێرەدا وەڵامی ئەو پرسیارانە دەدەینەوە: سەرەتای ئایاری ساڵی 1928 یەكێتی تۆپی پێی نێودەوڵەتی " فیفا" لە كۆبونەوەیەكی مێژوویدا بڕیاریدا بە سازكردنی یەكەمین پاڵەوانێتی جامی جیهانی یاری تۆپی پێ‌ و لە ساڵی 1930 جۆل ریمیەی فەرەنسی جامەكەی رادەستی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئۆرۆگوای كرد ككە ئەو كاتە ناوی " جامی سەركەوتن" بوو، دواتر و دوای جەنگی دووەمی جیهانی ناوەكەی گۆڕدرا بۆ " جامی جۆل ریمیە" وەك رێزلێنانێك بۆ ئەو پارێزەرە فەرەنسییە كە بۆ ماوەی 33 ساڵ سەرۆكایەتی فیفای كرد. یەكەمین جام كە بۆ مۆندیال ئامادەكرا لەلایەن پەیكەرتاشی فەرەنسی ئەبیل لافلۆرەوە دیزاینكرا و بریتیی بوو لە خواوەندی سەركەوتنی یۆنانییەكان كە مەنجەڵێكی ئاڵتونیی هەڵگرتووە، ئەوەش وەك سیبموڵێك بۆ بردنەوەی تیمی سەركەوتوو لە پاڵەوانێتیەكەدا، درێژی جامەكە 35 سانتیمەتر بووو، كێشیشی 3.8 كیلۆگرام بوو لە زیوی روپۆشكراو بە زێڕ دروستكرابووە و لەسەر بنكەیەكی جێگیركرابوو كە لە بەردی بەنرخ دروستكرابوو، هەروەها لەسەر هەرچوار پارچە زێڕی بنكەی جامەكە ناوی ئەو وڵاتانە هەڵكۆڵرابووو كە لە ساڵی 1930 هەتا 1970 جامەكەیان بەدەستهێناوە كە ئەمانەن: ( ئۆرۆگوای 1930 و 1950) ، ( ئیتالیا 1934 و 1938) ، ( ئەڵمانیا 1954 ) ،  ( ئینگلتەرا 1966 )،  ( بەرازیل 1958 و 1962 و 1970 ) و بەرازیل ساڵی 1970 دوای بردنەوەی لە مەكسیك و بەدەستهێنانی جامەكە بۆ سێیەمجار جامی جۆل ریمیەی بۆ هەمیشەیی بەدەستهێنا بە گوێرەی یاساكانی ئەو كاتەی فیفا. سێجار دزینی جامەكە و سەگی پیكلز لە یەكەمین گەشتیدا جامی جۆل ریمیە بە كەشتی " كۆنتی فێردی" و بە زەریای ئەتڵەسیدا ساڵی 1930 بۆ ئۆرۆگوای گوازرایەوە، پاشان جامەكە برایە ئیتالیا ساڵی 1938 دوای ئەوەی هەڵبژاردەی ئەو وڵاتە نازناوی مۆندیالی بەدەستهێنا و  دۆخی ئاڵۆزی پێش هەڵگیرسانی جەنگی دووەمی جیهانی بەرپرسانی دەربارەی بەهای ئەو خەڵاتە گرانبەهایە تووشی نیگەرانی و دڵەڕاوكێ كرد، لەبەرئەوە سەرۆكی یەكێتی تۆپی پێی ئەوكاتەی ئیتالیا ئۆتۆرینۆ پاراسی بڕیاریدا جامكە بەشێوازێك بشارێتەوە وەكو ئەوەی دزرابێت، لە سندوقێكی پێڵاودا لە ژێر جێگەی نوستەنەكەیدا شاردییەوە. جارێكی تر و لە ساڵی 1950 جامەكە رووناكی بینی و پێشكەشی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئۆرۆگوای كرا، كە وەك یەكەمین هەڵبژاردە لەداوی جەنگی دووەمی جیهانییەوە جامەكەی بەدەستهێنا. لە 20ی ئازاری 1966دا پێش دەستپێكردنی مۆندیال لە چوار مانگ جامەكە لە ئینگلتەرا دزرا، لە كاتێكدا لە پێشانگایەكەی نمایشیكردنی پوولدا لە هۆڵی ناوەندی لە وێستمنسەر نمایشكرا، ئەوەش بەرپرسانی ئەو یارییەی كە زۆرترین هەوادار و جەماوەری هەیە لە جیهاندا تووشی شۆك كرد و خەڵاتی 15 هەزار پاوەند دیاریكرا بۆ هەر كەسێك كە هاوكار بێت لە دۆزینەوەی جامەكەدا و بەپەلەش لێپرسراوای بەریتانیا دەستیانكرد بە دیزاینكردنی كۆپییەكی جامەكە تا بۆ مۆندیال ئامادەبێت، لە حاڵەتێكدا ئەگەر جامە راستەقینەكە نەدۆزرایەوە، پاشان سەگێك كە ناوی " پیكڵز بوو"  لە باشووری لەندەن كە لەگەڵ خاوەنەكەیدا بوو جامەكەی دۆزییەوە كە لە كاغەزەوە پێچرابووو، خاوەنی سەگەكە دەیڤید كۆربیت خێرا دەسەڵاتدارانی ئاگاداركردەوە و  پیكڵزیش لە شەو و رۆژێكدا بوووە پاڵەوانی نیشتمانی و خەڵاتی زیوینی رایتەی نیشتمانی بۆ بەرگریكردن لە سەگی وەرگرت لە ئاهەنگێكی گەورەدا لە هۆتێل كنسینگتۆن، هەروەها لەلایەن كارمەندانەی هۆتێلەكەوە سینییەكی زیویی كە بەهاكەی 53 پاوەند بوو پێبەخشرا و بۆماوەی یەك ساڵیش خۆراكی بێ‌ بەرامبەری پێ بەخشرا. دواتر ئەو سەگە پاڵەوانە لە فیلمی " The Spy with a Cold Nose " رۆڵی بینی و  كۆربیت بەبەهای شەش هەزار پاوەند خەڵاتی بەدەستهێنا و لە هەمانكاتیشدا هەموو یاریزانانەی هەڵبژاردەی ئینگلتەر كە ناناوی مۆندیالی 1966 یان بەدەستهێنا بە 1360 پاوەند خەڵاتكران. هەمان جام و بۆ دوومجار لە ساڵی 1983دا لە بارەگای یەكێتی تۆپی پێی بەرازیل دزرایەوە، دوای ئەوەی بەرازیل ساڵی 1970 بۆ سێیەمجار نازناوەی بەدەستهێنا و بوو بەخاوەنی هەمیشەیی جامەكە، بەڵام ئەمجارە هەرگیز جامەكە نەدۆزرایەوە و ئەگەری ئەوە هەیە كە دزەكە ئەمجارە جامەكەی تواندبێتەوە. جامێكی نوێ‌ پێویست بوو لەسەر یەكێتی تۆپی پێی نێودەوڵەتی جامێكی تر پەیدابكات كە بەرازیل بەدەستیهێنابوو، لەبەرئەوە داوایكرد دیزاینی نوێی پێشنیاركراو پێشكەش بكەن و فیفا 53 دیزانیی نوێی جۆراوجۆری لە پەیكەرسازانی حەوت وڵاتەوە بەدەستگەیشت،  پەیكەرتاشی ئیتالی سێلڤیۆ گازانیگا دوو دیزاینی پێشكەش كرد و فیفا یەكێكیان دیاریكرد بۆئەوەی ببێتە جامی جیهانیی. جامەكە نوێكە لە زێڕی پوختەی عەیارە 18 دروستكرا و كێشەكەی دەگاتە 6.142 كیلۆگرام و بەرزییەكەشی 36.8 سانتیمەتر، دیزاینی جامەكە كە تیرەی بنكەكەی 13 سانتیمەترە بریتیە لە دوو یاریزان كە تۆپێكیان بەرزكردووەتەوە. گازانیگا دەڵێت" ئەو دووو یاریزانەی كە دەستیان بەرزكردووەوە سیمبوڵێكە بۆ تیپی براو لە ساتی دەربڕینی خۆشی و شادیدا، ئەو تۆپەشی كە لەسەر لوتكەی جامەكەیە وێنەی هەموو كیشوەرە جیاوازەكانی جیهان دەخاتەڕوو." جامەكە لەسەر بنكەیەكی زێڕ جێگیركراوە و ناوی ئەو وڵاتەی لێدەنوسرێت كە جامەكە بەدەستدەهێنن بە زمانی رەسمی ئەو وڵاتە بۆ نمونە ( Brazil 1994  ) و پێویستە ناوی وڵاتانی براوە بە شێوەیەكە بازنەیی بچوك بنوسرێت بۆئەوەی شوێن بمێنێتەوە بۆ ناوی ئەو وڵاتانەی لە داهاتوودا جامەكە بەدەستدەهێنن، بەڵام چەند راپۆرتێك ئاماژە بەوەدەدەن كە ئێستا جامەكە شوێنی نوسینی چوار ناوی تێدا ماوە، ئەوەش بە واتای ئەوە دێت كە پێویستە جارێكی تر لە 100 مین ساڵیادیدا ساڵی 2030 جارێكی تر جامەكە بگۆڕدرێت. پسپۆران و شارەزایان بڕوایان وایە كە جامی ئێستا لە ناوەوە بۆشە چونكە ئەگەر وانەبوایە كێشەكەی دەگەیشتە 70 كیلۆگرام، بەوەش بەشێوەیەكی زۆر قورس دەبوو، یاریزانەكان بەزەحمەت دەیانتوانی بەرزی بكەنەوە ئاهەنگی پێوە بگێڕن. پێش 2006 هەڵبژاردەی هەر وڵاتێك نازناوی مۆندیالی بەدەستبهێنایە جامەكەی لادەبوو هەتا جارێكی تر پاڵەوانێتییەكە دەستیپێدەكرد، بەڵام ئێستا بەو شێوەیە نەماوە و بە گوێرەی رێنماییەكانی فیفا ئەو تیمەی نازناوەكە دەباتەوە كۆپییەكی ئۆرجیناڵی دروستكراو لە برۆنزی بە زێڕ رووپۆشكراوی پێدەدرێت و جامە سەرەكییەوە لە ساڵی 206ەوە لە مۆزەخانەی فیفا لە زیوریخ دانراوە. ئامادەكردن و وەرگێڕانی : نامیق رەسول سەرچاوە: bbc arabic  

ئامادەكردنی/ نیاز عه‌بدوڵڵا به‌بێ هیچ ئاماژه‌كردنێك به‌ بوونی سوپای توركیا و هێنانی هێزی زیاتری ئه‌و وڵاته‌ بۆ هه‌رێمی كوردستان، نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌ت له‌ 28ی ئازار له‌ باره‌ی پاراستنی سنووره‌كانی هه‌رێمی كوردستان وتی "زۆرجار هەوڵمان داوە لەگەڵ پەکەکە کە ناکرێت و مەعقوول نییە لە خاکی کوردستانەوە بچن ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە تورکیا بکەن و بگەڕێنەوە بۆ هەرێمی کوردستان, چەندین جارە ئەو داوایەمان لێیان هەیە". له‌ مانگی شوباتی 2018 ئیحسان چه‌له‌بی به‌ڕێوبه‌ری ناحییه‌ی سیده‌كان رایگه‌یاند "لە مانگی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ وە تورکیا به‌ قوڵایی 15 كیلۆمه‌تر هاتۆته‌ ناو خاكی هه‌رێم و ھێزی زیاتری ھێناوەتە دەشتی بەرازگرە و خاڵی سنووری سەربازی نوێی دامەزراندووە".  چه‌له‌بی كه‌ زانیاری و هۆشدارییه‌كانی له‌ لایه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ كاردانه‌وه‌یه‌كی نه‌بوو، له‌ مانگی نیسان دا زیاتر بوونی سوپاكه‌ و هاتنه‌ ناوقوڵایی خاكی هه‌رێمی له‌ لایه‌ن توركیاوه‌ راگه‌یاند و وتی "سوپای توركیا به‌ قوڵایی 19 بۆ 20 كیلۆمه‌تر خاكی هه‌رێمی كوردستانی به‌زاندووه‌ و چه‌ند بنكه‌یه‌كی سه‌ربازی گه‌وره‌ و بچووكی دامه‌زراندووه‌". له‌ دوای بۆدوومانه‌كانی به‌ره‌به‌یانی 22ی ئازار له‌ له‌ گوندەكانی ماونان و وەسان و سەركان-ی سه‌ر به‌ قه‌زای چۆمان و شه‌هید كردنی چوار هاووڵاتی مه‌ده‌نی، توركیا بۆردوومانی فڕۆكه‌ جه‌نگییه‌كان و تۆپبارانه‌كانی له‌ ناوچه‌كانی ئامێدی و سیدیه‌كان و شێلادزێ چڕ كردۆته‌وه‌ و گوندنشینانی به‌ ئامانج كردووه‌، به‌و هۆیه‌وه‌ زیاتر له‌ 100خێزان ئاواره‌ بوون و نزیكه‌ی 20 گوندیش چۆڵكراون. هه‌ر له‌ باره‌ی زیادبوونی سوپا و بۆردوومانه‌كانی توركیا  فه‌ره‌ج رێكانی به‌رپرسی كۆمیته‌ی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان له‌ شیلادزێ تایبه‌ت به‌ دره‌و میدیای راگه‌یاند، كه‌ سوپای توركیا هێزه‌كانی له‌ ناوچه‌ی شیلادزێ له‌ شوێنێكه‌وه‌ بۆ شوێنێكی تر ده‌گوازێته‌وه‌ و هێزه‌كانی ئاڵوگۆڕ پێده‌كات و به‌ پاس سه‌ربازه‌كانی ده‌هێنێت و ده‌یانگوازێته‌وه‌. فه‌ره‌ج رێكانی وتی" توركیا ده‌بابه‌ ده‌هێنێت و موده‌ڕه‌عه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌، سه‌ربازه‌كانیشی به‌ پاس دێن و ئاڵوگۆڕیان پێده‌كرێت، هه‌رچه‌نده‌ نازانین ژماره‌ی سه‌رباز و ده‌بابه‌كانیان چه‌ندن به‌ڵام رۆژ به‌ رۆژ زیاتر ده‌بن له‌ شێلادزێ، له‌سه‌ر چیای بێده‌ بنكه‌یه‌كی سه‌ربازی لێ دروست كراوه"‌. رۆژی 5 و 6ی نیسان توركیا به‌ چڕی گونده‌كانی له‌ ده‌ڤه‌ری سیده‌كان و شێلادزێ بۆردوومانكرد، ئه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمیته‌ی یه‌كێتی نیشتیمانی له‌ شێلادزی سه‌باره‌ت به‌ بۆردوومانه‌كان به‌ دره‌و میدیای وت "توركیا زوو زوو بۆردوومان ده‌كات و زیانی ئه‌و بۆردوومانانه‌ش ماددی و گیانی و مه‌عنه‌وین و تائێستا 9 شه‌هیدمان داوه‌ له‌و ده‌ڤه‌ره‌، به‌هۆی چڕی و زۆری بۆردوومانه‌كانیش ته‌واوی زیانه‌كانی ئه‌و بۆردوومانه‌ی كۆتاییمان بۆ ده‌رنه‌كه‌وتووه‌ چونكه‌‌ خه‌ڵكی گونده‌كان ماڵی خۆیان به‌جێهێشتووه‌ و له‌ ترسی ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی بۆردوومانه‌كان ناوێرن بگه‌ڕێنه‌وه‌ گونده‌كانیان". له‌ ئه‌نجامی بۆردوومانه‌كانه‌كانی سوپای توركیا له‌ مانگی رابردوو دوو پردی سه‌ره‌كی كه‌ گونده‌كانی ناوچه‌كه‌ی به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌به‌سته‌وه‌ له‌ شێلادزێ رووخان، به‌و هۆیه‌وه‌ گوندنشینان ناتوانن به‌ ئۆتۆمبێل بچنه‌ سه‌ر زه‌وی و ماڵی خۆیان. له‌باره‌ی بوونی گه‌ریلاكانی پارتی كرێكاران له‌ ده‌ڤه‌ری ئامێدی و شێلادزێ و هه‌ڵوێستی حكومه‌ت، ئه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمیته‌ی یه‌كێتی وتی "ئه‌گه‌ر په‌كه‌كه‌ له‌و ناوچانه‌ش بن خه‌ڵك نایان بینێت، وه‌كو یه‌كێتی خه‌ڵك رۆژانه‌ دێنه‌ لامان و ڤیدیۆ و به‌ڵگه‌ی هێزه‌كانی توركیا و جموجۆڵی ئه‌وانمان بۆ ده‌هێنن و پیشانمان ده‌ده‌ن كه‌ به‌ ئۆتۆمبێل و پاس و بارهه‌ڵگر ده‌جوڵێن، به‌ڵام نه‌ حكومه‌تی هه‌رێم نه‌ حكومه‌تی عێراق له‌سه‌ر ئه‌و داگیركارییه‌ نایه‌نه‌ ده‌نگ و ئێمه‌ لێره‌ وه‌كو یه‌كێتی ده‌سه‌ڵاتی رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ یان رێگریكردنمان له‌و هێزانه‌ نییه‌ ، ئێستا ته‌قریبه‌ن سوریێ و ئامێدی داگیركراون له‌لایه‌ن توركیاوه"‌. .............................................. بیرهێنانەوە  لە باشوری كوردستان نزیكەی 18 بنكەی سەربازی و هەواڵگری ئاشكراو نهێنی توركیا لە هەرێمی كوردستاندا بوونی هەیە، نوێترنیان  هاتنی هێزی سەربازی توركیا بۆ باشیك لە ساڵی 2016 بەبیانووی روبەرووبونەوەی چەكدارانی داعش و راهێنانی سەربازی لەوێ دوو بنكەی سەربازی كردۆتەوە، كە 1200 سەرباز، 50 تانك، 50 هەمەر، 15 تۆپی دوورهاوێژ و ، 50 هاوەنی بچووك و دەیان چەكی بچوكو  70 ئۆتۆمبێلی سەربازی لەو ناوچەیە جێگیركراون، لەگەڵ چەند بنكەیەكی هەواڵگری لە پارێزگای دهۆك. بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور كە لە مانگی كانونی یەكەمی 2015، ژمارەی هێزەكانی ئەو وڵاتە لەناو خاكی هەرێمی كوردستاندا (٣٢٣٥) ئەفسەر و سەرباز و ژەندرمەی سوپای توركیایە لەگەڵ چەندین جۆر چەك و تەقەمەنی، بەپێی راپۆرتەكە توركیا  (٥٨) تانك، (٢٧)  زرێپۆش، (٣١) تۆپ‌و (٢٦) ھاوەن، (١٧) ئاڕبیجی‌و (١٠) دۆشكە، (٤٠) ئۆتۆمبیلی سەربازیی. بەپێی راپۆرتەكە سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەسەر (١٣) بنكەو بارەگای سەربازیدا لەناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك جێگیركراون، كە لەناو هەموو بنكە سەربازیەكاندا بەشی هەواڵگریان تێدایە. 1.گەورەترین بنكە و بارەگای سەربازی توركیا لەڕووی ژمارەی سەربازەوە، لە ناحیەی (كانی ماسی)یە. لەو بنكەیەدا (٥٨٠) سەرباز و (٩١) ئەفسەر و (٢٤٠) جەندرمە و  (٣٤٠) هێزی لێدان هەیە. 2.گەورەترین بنكەی سەربازی توركیا لەڕووی لۆجستییەوە، سەربازگەی (بامەڕنی)یە دەكەوێتە بەرامبەر ‌ناحیەی بامەڕنی‌. لەناو ئەو بنكە سەربازییەدا گەورەترین یەكەی هەواڵگری سەر بە سوپا هەیە. هەروەها (٣٠) تانك، (٨) زرێپۆش، (٦) هاوەن، (٦) ئۆتۆمبێلی سەربازی تێدایە، جگە لەبوونی ئامێرێكی پێشكەوتووی دەنگگرتن كە بۆ كاری سیخوڕی بەكاریدە هێنن. 3.سەربازگەی باتوفا سریەیەكی تایبەتی هەواڵگری لێیە كە لە (٢٠) كەس پێكهاتووە. بنكەی سەربازی ناحیەی باتوفە گەورەترین سەربازگەی هەواڵگریە و دەكەوێتە سنوری ئیداریی قەزای زاخۆوە، (٤٠٠) سەرباز و (٦) تانك و (٢١) زرێپۆش و (١٤) ئۆتۆمبێلی سەربازیی و سێ نازووری تێدایە. 4.بنكەی سەربازی (كریبی) لە سنووری قەزای زاخۆ (٤١٤) سەرباز، (٦) تانك، (١٥) ئاڕبیجی، (٢) دۆشكە، (٦) زرێپۆش، (١١) تۆپ، (١٤) ئۆتۆمبێلی سەربازی، و چەندان چەكی سوك و مامناوەندی لێیە. 5.سەربازگەی (سینكی) (٨٠) سەرباز و تۆپێكی (١٢٠) ملمی تێدایە. 6.سەربازگەی (سیریی) لە سنووری قەزای ئامێدێیە، (٧٥) سەرباز، (٦) تانك، سێ دۆشكا، (٦) هاوەن، (٤) زرێپۆش هەیە. 7.سەربازگەی (كوبكی) لە سنووری قەزای ئامێدی. (١٣٠) سەربازی جێگیركردووە لەگەڵ دوو تانك. 8.سەربازگەی (قومری) لە ناوچەی مەتینا 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی . 9.سەربازگەی كوخی سپی 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی. 10.سەربازگەی دەرەی داواتیا لە هەفتانین 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی. 11.سەربازگەی (سەری زیری) (٦٠) سەربازی جێگیركردووە. 12.سەربازگەی گەلی زاخۆ (34) سەربازی جێگیركردووە. 13.سەربازگەی ئامێدی (٤٥) سەرباز بە تەواوی چەك و تفاقی سەربازییەوە جێگیركراون. 14. بارەگای دەزگای سیخوری میت لە ناوەندی قەزای ئامێدییە. 15. بارەگای دەزگای سیخوری میت لە ناوەندی ناحیەی باتوفە. 16.بارەگای دەزگای سیخوری میت لە قەزای زاخۆ لە گەڕەكی بێداری. 17.بارەگای دەزگای سیخوڕی میت لە ناوەندی قەزای دهۆك لە گەڕەكی گرێباسی. 18. بنكەی سەربازی توركیا لە باشیك.  بوونی ئەو بنكەو بارەگایانەی سوپای توركیا لە هەرێمی كوردستان تەنها لە پێناو پاراستنی ئاسایشی توركیا و كۆكردنەوەی زانیارییە لەسەر باشوری كوردستان و بەتایبەتیش لەسەر پارتی كرێكارانی كوردستان، بونی ئەو هێزە هیچ سودێكی بە هەرێم نەگەیاندووە بە جۆرێك لە كاتی هاتنی هێرشی داعش بۆسەر هەولێر توركیا ئامادە نەبوو هێز رەوانە بكات، تەنانەت ئامادە نەبوو هێزی ئەو بنكە سەربازیانەش بەكاربهێنێت لە كاتێكدا بنكەی سەربازی بامەڕنێ فڕۆكەخانەی سەربازیە و توركیا دەیتوانی لەوێوە پەلاماری داعش بدات.. ‌  http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=103  

نوێنەری ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی ئاساییشی نێودەوڵەتی رایگەیاند، ئەنجامی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش هەرچیەك بێت، ئەمریكا وەڵامی خۆی دەبێت بۆ هێرشەكەی دوما.  ئەو وتانەی نیكی هەیڵی نێردەی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی ئاسایش لە بارەی هێرشە كیمیاییەكەی شاری دوما لە غوتەی ڕۆژهەڵاتدا هاتوو هێرشی توندی كردە سەر سوریا و هاوكات روسیا و ئێرانیشی بە پاڵپشتی رژێمی سوریا تۆمەتباركرد. لەلایەن خۆشیەوە نوێنەری فەرەنسا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەكەدا رایگەیاند، ئەگەر پشتیوانییەكانی روسیا و ئێران نەبایە لە رژێمی سوریا، ئەوەی ئێستا ڕوودەدات، ڕووی نەدەدا. بەڵام نوێنەری روسیا لە نەتەوەیەكگرتووەكان هۆشدا لە هەر هێرشێك بۆسەر سوریا كە كارەسات بەدوای خۆیدا دێنێت. نوێنەری ئەمریكا لەنەتەوە یەكگرتوەكان: ئەمریكا بڕیاری خۆی دەدات دژ بە سوریا و پشتیوانانی  لەلایەن خۆشیەوە دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا هێرشی چەكی كیمیایی بۆسەر شاری دومای سوریا ئیدانەكرد و رایگەیاند لەگەڵ فەرماندە سەربازییەكاندا قسەدەكات و لایەنی بەرپرس لەو هێرشەی دوما دیاریدەكات، روسیا بێت یان حكومەتی بەشار ئەسەد یان ئێران یان هەر سێكیان. ترەمپ ئاشكراشیكرد لەماوەی 24 یان 24 كاتژمێری داهاتوودا بڕیارێك دەربارەی سوریا و چۆنێتی وەڵامدانەوەی ئەو هێرشە دەدات.  

بڵاوبونەوە پروپاگەندەی كڕینی دووپشك لەلایەن بازرگاكانی ئێرانەوە بە 2500 دۆلار بۆ هەر 100 دووپشكێك ماوەی دوو هەفتەیە خەڵكی دەڤەری پشدەر و رانیەی سەرقاڵی راوی دووپشك كردووە. دانیشتوانی ناوچەكە باس لەوەدەكەن كە دەیان گەنج و لاو بۆ چەندین كاتژمێر بە چیاو دۆڵەكانی ناوچەكەدا دەگەڕێن تا دووپشك راو بكەن و بە بازرگانە ئێرانییەكانی بفرۆشن و دەڵێن ژەهری ئەم جۆرە لە دووپشك بۆ چارەسەری چەندین نەخۆشی بەكاردەهێنرێت و چەندین دەرمانی لێ دروست دەكرێت. خورشید سامی ( 49 ساڵ ) خەڵكی گوندێكی ناوچەی پشدەرە لە لێدوانێكدیا بۆ سایتی " العربی الجدید" وتی " ماوەی دوو هەفتەیە خەڵك لێرە دووپشك كۆدەكەنەوە، بەڵام تائێستا هیچ بازرگانێكی ئێرانی نەهاتووە بۆ كڕینی." بڵاوبونەوە پروپاگەندەی كڕینی دووپشك لەلایەن بازرگاكانی ئێرانەوە بە 2500 دۆلار بۆ هەر 100 دووپشكێك ماوەی دوو هەفتەیە خەڵكی دەڤەری پشدەر و رانیەی سەرقاڵی راوی دووپشك كردووە خورشید رونیشیكردەوە خراپی دۆخی ئابوری خەڵكی ناوچەكەی والێكردووە بەدوای هەموو سەرچاوەیەكدا بۆ پەیداكردنی بژێویان بڕۆن و " سەدان دووپشك لە قەفەسی گەورەدا كۆكراونەتەوە چاوەڕوانی هاتنی بازرگانی ئێرانی دەكەن." بەوتەی خورشید " دوو ساڵ لەمەوبەر چەند بازرگانێكی توركیا هاتونەتە ناوچەكە و بڕێكی زۆر " هێلكەی پەرەسێلكە" یان كڕیوە و وتویانە كە بۆ زیاتكردنی توانی سێكسی بەكاردەهێنرێت و خەڵكی ناوچەكە هەرچی هێلكەی ناو هێلانە پەڕەسێلكەكانی چیاكان بوو كۆیانكردەوە و ئێستاش هەڵمەتی لەناوبردنی دووپشك دەستیپێكردووە، هەرچەندە ئەم جۆرە لە دووپشك زیانبەخش نییە و خەڵك لە خشۆكەكان و مێروو دەپارێزێت." خورشید: " دوو ساڵ لەمەوبەر چەند بازرگانێكی توركیا هاتونەتە ناوچەكە و بڕێكی زۆر " هێلكەی پەرەسێلكە" یان كڕیوە و وتویانە كە بۆ زیاتكردنی توانی سێكسی بەكاردەهێنرێت" ژینگەی هەرێمی كوردستان ژینگەیەكی هەمەجۆرەو تایبەتە و چەند ساڵێكە یاسای توند بۆ راوكردن لە دارستان و ناوچە شاخاوییەكاندا دەركراوە و جەبار ئادەم وتەبێژی پۆلیسی ژینگە و دارستانی راپەڕین  رایگەیاند چیرۆكی كڕینی دووپشك بە ئامانجی زیانگەیاندن بە ژینگەی هەرێم دروستكراوە وەك دەنگۆی كڕین و فرۆشتنی هێلانەی شەمشەمەكوێرە كە لە ماوەی رابردوودا بەربڵاوبوو و وایكرد خەڵكی بۆ دۆزینەوەی روو لە چیاكان بكەن. هاوكات محەمەد فازیل لێپرسراوی راگەیاندنی ئاسایش رایگەیاند زانیارییان هەیە لەسەر دەنگۆی بازرگانی دووپشك، بەڵام تائێستا هیچ كەسێك بەهۆیەوە دەستگیرنەكراوە. وەرگێڕان و ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ  

تایبەت بەدرەو میدیا/ راپۆرتی شیكاری محەمەد رەئوف پرسەكەی دلۆڤان ئیدریس بارزانی، یەكەم شوێنی دەركەوتنی نەوەی سێیەمی شازادە سیاسییەكانی هەرێم بوو، كە پێشتر بەو شێوەیە و وا بەگروپ نەبینرابوون، ئەو نەوەیەی كە هاوڵاتیانی كوردستان تازە بە دەموچاویان ئاشنا دەبێت و لە قۆناغی ئامادەكاریدان بۆ هاتنە نێو دنیای سیاسەتەوە كە لە دایك بووی مۆدێلی ئەو تەوریسە سیاسیەیە كە لە هەرێمی كوردستان و ناوچەكەدا لەبرەودایە. ئەم نەوەیە لەگەڵ ئەوەی لەناو هەرێمی كوردستاندا دەژین و ناسنامە و زمانیان لە هەرێمدایە، بەڵام لە ستایلی ژیان و گوزەران و خوێندن و پەیوەندییەكانیان هیچ پەیوەندیەكیان بە ژیانی هاوڵاتیانی هەرێم و كوردستانەوە نیە ئەمانە لە ژیانێكی پڕ لە خۆشگوزەراندا دەژین هەروەك ژیانی  دۆق و بارۆن و شازادە و ئەمیرەكانی نەوەی سوڵتانەكانی سەردەمی رابردوو، ئەمانە بەهەموو پێوەرێك كەمینەیەكی جیاوازن، دابڕاون لە ژیانی ئاسایی كۆمەڵگە.  نمایشكردنیان لە مەراسیم و پرسەكاندا و دەركەوتنی ئەم نەوە گەنجەی كە بە شازادەی سەردەمی خۆیان ئەژمار دەكرێن كاردانەوەی گەورەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا بەدوای خۆی هێنا، ئەمانە لە ئێستاوە پاسەوان و كۆشك و تەلارو ڤێلای تایبەتی خۆیان هەیە، ژیان و گوزەرانی ئەمانە زیاتر لە خەیاڵەوە نزیكە وەك لە واقیع، تەنها هۆكاری ئەو ژیانە شاهانەیەیان، ئەوەیە كە ئەمانە كوڕ و كچی نەوەی تەوریسی سیاسیین، وەچەی كۆمەڵێك سەركردەی سیاسین كە لە هەناوی خانەوادەی سوڵتانیدا لەدایك بوون. ئەوەی لە شێواز و ستایلی ژیانی ئەم نەوەیە دەگێڕدرێتەوە زیاتر لە چیرۆكی ناو حیكایەت و ئەفسانە كان دەچێت،  نەك لە واقیعی ژیانی هاوڵاتیان، ئەوان سەرەرای رەخساوی پاڵپشتی خێزانی و بنەماڵەی سوڵتانی، پاڵپشتی حیزبی سیاسیشیان بۆ ئامادەدەكرێت، تا لە كاتی گونجاودا بێنە سەرشانۆی سیاسی، ئەوان لە بازنەیەكی داخراوی ناوخۆییدا ژیانی شاهانە دەگوزەرێنن، ئەمانە لەدایك بووی ئەو سیستمە خێزانیە سوڵتانیەن كە سیستمی حوكمڕانی لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆماری یان دیموكراتی بێت، بەڵام لەباشترین حاڵەتدا سیستمەكە بووە بە سیستمێكی حوكمرانی سوڵتانی پشتاوپشت، باوك ئامادەكاری كردووە بۆ هاتنە پێشەوەی كوڕەكانی ئەمەش بۆخۆی جارێكی تر گەڕانەوەیە بۆ شەرعیەتی خێزانی و بنەماڵەیی.  ئەم شێوازە لە حوكمڕانیە بەتایبەت لە وڵاتە رەیعیەكاندا لە برەودایە، بە واتایەكی تر نەوت و سیاسەتی نەوتی و كۆنترۆڵكردنی نەوت ژینگەیەكی لەبارە بۆ بەرهەمهێنانی ئەو فۆرمە لە حوكمڕانیی، بەو پێیەی نەوت چەكێكی كاریگەرە لەلایەك بۆ خۆ دەوڵەمەندكردن و كۆكردنەوەی خەڵك لە دەوری خێزانی سوڵتانی و لەلایەكیش بەكارهێنانیەتی وەك چەكێكی سیاسی لە كۆمەڵگەدا، لە كاتێكدا نەوت سەرچاوەیەكە بۆ خۆشگوزەرانی هاوڵاتیان، بەوپێیەش نەوت سیستمی سیاسی و حوكمرانی دیموكراسی دەروخێنێ، چونكە لە وڵاتی رەیعی و حوكمڕانی خێزانیدا دەسەڵات پێویستی بە خەڵك نیە و منەتیان بە خەڵك نیە هەموو هەوڵێكیان پتەوكردنی پایەكانی خێزانیە، بەڵكو خەڵك پێویستی بە حكومەتە بۆ پارە و موچە گوزەرانیان، بەپێچەوانەوە  لە سیستمی دیموكراسیدا دەوڵەت پێویستی بە خەڵكە بۆ دەنگدان. دەركەوتنی ریزێك لە نەوەی سێیەمی خانەوادەی بارزانی لە پرسەی دلۆڤان ئیدریس بارزانیدا، گفتوگۆی گەرمی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی بەدوای خۆیدا هێنا، ریزی نەوەی سێیەم پێكهاتبوون لە ( ئارین مەسرور مەسعود بارزانی، یاسر مەنسور مەسعود بارزانی، ناسر مەنسور مەسعود بارزانی، ئیدریس نێچیرڤان ئیدریس بارزانی ) ئەمانە نەوەی سێیەمی ئەو مۆدێلە حوكمرانیە سوڵتانیەن، كە بوەتە مۆدێلی هەندێك لە وڵاتانی ناوچەكە، لە باشترین زانكۆكانی جیهان دەخوێنن و لە جوانترین مۆدیڵەكانی جیهان سودمەندن بەڵام هەڵگری خراپترین و دواكەوتوترین مۆدێلەكانی حوكمرانین  لە جیهاندا، ئەوان لەبری هێنانی مۆدێلی سوید و هۆڵەندا و وڵاتانی رۆژئاوا، مۆدێلی شازادەكانی سعودیە و مەغریب و ئەردەن و سیستمە شمولییەكانی لە چەشنی عەلی عەبدوڵا ساڵح و موبارەك و قەزافی برەوپێدەدەن. ئێستا مۆدێلی هێنانە پێشەوەی نەوەی سێیەمە، پێشتر مەلا مستەفا بارزانی نەوەی یەكەمی خانەوادەكەی مەسعود بارزانی و ئیدریس بارزانی هێنایە ناو كایە سیاسیەكەوە بۆ درێژەدان بەتەوریسی سیاسی و حوكمڕانی بنەماڵەیی و ئەوانیش نەوەی دووەمیان نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانیان هێنایە ناو شانۆی سیاسییەوەو ئەمانیش نەوەی سێەم بەهەمان نەریتی باوو باپیرانیان پەروەردە دەكەن، نێچیرڤان بارزانی كە سەرۆكی حكومەتی هەرێمە، ئیدریسی كوڕی هێناوەتە ناو گۆڕەپانی سیاسییەوە، مەسرور بارزانی كە سەرۆكی ئەنجومەنی ئاساییشە ئارینی كوڕی ماوەیەكە بەگەرمی دەردەخات، مەنسور بارزانی كە خۆی فەرماندەی لەشكری تایبەتی گوڵانە، ناسری كوڕی بەرپرسی یانەی وەرزشی پێشمەرگەیە، ئەمانە خۆیان و بەردەستەكانیان وا رادێنن، كە  ئەمانە موقەدەسن و بە سەدان پاسەوان و بۆدیگارد دەورەدراون و فڕۆكەی تایبەت و ئۆتۆمبێلی گرانبەها بەكاردێنن، ئەمانیش بۆ  تەقدیسكردنی نەوەی دووەم هەمیشە ( جەنابی براگەورە، جەنابی فەرماندە، جەنابی دەوڵەتمەدار، پارێزەری ئاشتی و...) كۆمەڵێك ناوی قەبە و تەقدیسكراو بۆ یەكدی بەكار دەهێنن.    ناسر مەنسور بارزانی لە ساڵی 2017 لە زانكۆی ئەمریكی لە واشنتۆن بڕوانامەی زانستی سیاسی وەرگرتووە و ئێستا سەرۆكی یانەی پێشمەرگەیە و خاوەنی رەگەزنامەی ئەمریكییە، ئیدریس نێچیرڤان بارزانی كە لەدایك بووی 1998، لە تەمەنی 15 ساڵیدا دەزگای روانگەی دامەزراندووە كە بە یەكێك لە دەزگا دەوڵەمەندەكان ئەژماردەكرێت، بە گوێرەی بەدواداچونێكی عەبدوڵا حەوێز رۆژنامەنوس لە كەناڵی BBC  ی بەریتانی ،لە چەندین بۆنەی جیاوازدا، ئیدریسی كوڕی نێچیرڤان بارزانی، كە تەمەنی ٢٠ ساڵە، خۆی وەك میر (بەو واتایەی لە خێزانی پادشاییە) خۆی ناساندووە، لە كۆتایی ساڵی ٢٠١٦ ئیدریس بە فرۆكەی تایبەتی دایكی لە سویسرا سەردانی لەندەن دەكات و لەگەڵ ٧ لە پاسەوانەكانی لە هۆتێڵی دۆرچیستەر - كە یەكێكە لە گرانترین هۆتێلەكانە لەناو هۆتێلە پێنج ئەستێرەكان، ئەو كاتە كەسێك دەچێت بۆ سەردانی كە لە پرسگە دەڵێت دەیەوێت ئیدریس ببینێت و مەوعیدی لەگەڵ هەیە پێی دەڵێن مەبەستت پرینس (میر) ئیدریسە؟   ناساندنی ئەو بە میر لە خۆوە نەهاتووە، بەڵكو ژیانی تایبەتی و گرنگی پێدانی و ئەو پێگەیەی هەیەتی لە میرەكان میرترە.  ئەم ستایلەی ژیان و گوزەرانی شازادەكانی نەوەی سێیەمی خانەوادەكانی هەرێم، هەمان ژیان و تەقدیسی شازادەكانی مەغریب و ئوردن و سعودیەیە، هەروەك ئەمیر حەسەن جێنشینی پادشای مەغریب لە ( 8ی ئایاری 2003 ) لەدایك بووەو لەو كاتەوە بوەتە جێنشینی مەغریب و لە هەموو بۆنە و مەراسیمێكدا دەستی ماچدەكرێت و بۆدیگارد و پاسەوان و فڕۆكەی تایبەتی خۆی هەیە، هەروەها شازادەی جێنشینی ئوردن  ئەمیر ( حسێن كوڕی عەبدوڵا) كە ( 28 حوزەیرانی 1994 ) لەدایك بووە و لە 2ی تەموزی 2008 بوەتە جێنشینی باوكی، كوڕی شا عەبدوڵای دووەمی پاشی ئێستای ئوردنە،  پلەی مولازمی دووەمی هەیە لە سوپای  سوریای عەرەبی و مێژووی نێودەوڵەتی لە زانكۆی جۆرج تاون لە وشانتۆن خویندووە و ئارەزووی لە وەرزشە بەتایبەت تۆپی پێ. هاوشێوەی ناسر مەنسور بارزانی كە ئەویش لە ئەمریكا خوێندنی تەواو كردووە و ئارەزووی وەرزشی هەیە بەتایبەتی یاری تۆپی پێ. ئەم مۆدیڵەی شازادەكانی نەوەی سێیەمی خانەوادەی بارزانییەكان، تەنها مەترسیەكەیان ئەوە نیە كە لە ژیانێكی دابڕاون لە كۆمەڵگەی كوردی و لە هەمانكاتدا ئامادەدەكرێن بۆ بەرپرسیارێتی و حوكمڕانیەتی ئەو كۆمەڵگەیەی كە تەنها زمان و لە دایك بوونیان بە كوردستانیان دەبەستێتەوە، ئەگەرنا لە هیچ رەهەندێكی ژیانیانەوە ئاشنای كۆمەڵگەی كوردی نین، بەڵكو مەترسیەكە لەوەدایە كە ئەم فۆرمە تەنها لە خانەوادەی بارزانیدا نەوەستاوە و لەفراوانبوندایە بۆ گروپ و حیزب و خانەوادە دەسەڵاتدارەكانی دیكەی كوردستان، كە هەرێمی كوردستان دەكاتە كۆمەڵگەیەكی خانەوادەیی سوڵتانی و بەهۆی كۆنترۆڵكردنی نەوتیشەوە، كۆنترۆڵی تەواوی جومگە هەستیارەكانی هەرێمی كوردستانیان كردووە، بە ئاسانیش دەستبەرداری حوكمڕانی هەرێم نابن.  

ئیئتیلافی " النصر" كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەرۆكایەتی دەكات بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای هەولێر بە لیستێكی نۆ كاندیدی بەشداریدەكات، ئەمەش بەقسەی ئیبراهیم سەمین كاندیدی ئیئتیلافی " النصر" بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە هەولێر. لە لێدوانێكیدا بۆ " غەد پرێس" ئیبراهیم سەمین كاندیدی  ئیئتیلافی " النصر" وتی " لیستەكەیان هەموو پێكهاتەكانی عێراقی لەخۆگرتووە و 80%ی كەسی نوێن و خاوەنی بڕوانامەی بەرزن و گەنجی ئەكادیمین." سەمین كە لە پێكهاتەی توركمانە وتیشی " گەلی هەرێمی كوردستان بە هەموو پێكهاتەكانییەوە هیوادارن دۆخەكە لەگەڵ بەغدا ئاسایی ببێتەوە و ئاشتی و ئاشتەوایی  سەقامگیر بێت." دەربارەی كاندیدەكانی لیستەكەی عەبادی لە هەرێمی كوردستان، سەمین رایگەیاند حكومەتی هەرێم لە بەیاننامەیەكدا رونیكردوەتەوە كە هەموو كەسێك ئازادە لە خۆپاڵاوتنیدا و نابێت هیچ كەسێك ررووبەڕووی تەنگ پێهەڵچنین ببێتەوە و یاسا مافی ستەملێكراون گەرەنتی دەكات. لیستەكەیان هەموو پێكهاتەكانی عێراقی لەخۆگرتووە و 80%ی كەسی نوێن و خاوەنی بڕوانامەی بەرزن و گەنجی ئەكادیمین."