چەند سەرچاوەیەكی دادوەری فەرەنسا رایانگەیاند ئەو لێكۆڵینەوەكانی 11 مانگە بەردەوامە ئاشكرایانكردووە كۆمپانیای لاڤارجی فەرەنسی- سویسریی هاوكاری رێكخراوی تیرۆریستییەكانی كردووە لە سوریا بە تایبەتی رێكخراوی داعش. میدیاكانی فەرەنسا ئاشكرایانكرد كۆمپانیاكە بڕێك لە چیمەنتۆی داوەتە رێكخراوی داعش بۆئەوەی خۆی مامەڵەی پێوەبكات. روونیشیانكردەوە كۆمپانیاەكە چەند رێگایەكی بۆ پاراستنی دامەزروەكانی لەناوچەی جەلابیەی سوریا گرتوەتەبەر لەوانەش پێدانی پارە بە گروپە چەكدارەكان و كڕینی سوتەمەنی لە رێكخراوی داعش. كۆمپانیای لاڤارج تشرینی یەكەمی 2010  شەش مانگ پێش ئاڵۆزیبوونی دۆخی سوریا كارگەیەكی چیمەنتۆی لە ناوچەی جەلابیەی باكوری سوریا بەگەڕخست و 680 ملیۆن دۆلاری تێدا خەرجكرد و لە ساڵی 2013 بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ داڕما و داعش ناوچەكەی كۆنترۆڵكرد، بەڵام بەهۆی ناكۆكی لەگەڵ كۆمپانیای تۆتاڵ و كۆمپانیا بیانییەكانی تر لاڤارج بڕیاریدا لە سوریا بمێنێتەوە. دەسەڵاتی دادوەری لە فەرەنسا لە ئەیلولی 2017ەوە تۆمەتی "هاوكاریكردنی مادی پلانی تیرۆریستی" ئاراستەی ئەریك ئۆڵسن بەڕێوەبەری گشتی پێشووی كۆمپانیای لاڤارج هۆڵسیم كرد، ئەوەش لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوە لە دۆسیەی هاوكاریكردنی داعش بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ هاوكاری دارایی داعشی كردووە.  

سەرەتای هەڵمەتی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی كاندیدە ژنەكان دەستی پێكرد، كە لیستەكانی شەر و ململانێی نێوانیان بە پەلاماردان و زڕاندنی ناوی ژنە كاندیدەكانی هەڵبژاردن دەستی پێكرد، باڵیۆزخانەی ئەمریكا و  نوێنەرایەتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق نیگەرانن لەو هەڵمەتی ناوزراندن و پەلاماردانی كاندیدە ژنەكان و بە مەترسی بۆسەر پرۆسەی هەڵبژاردن ناوی دەبەن، لە بەیاننامەیەكدا باڵیۆزخانەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە عێراق نیگەرانی خۆی دەردەبِرێت لە بەرامبەر ئەو ڕاپۆرتانەی باسی حاڵەتەكانی هەراسانكردن و ناوزڕاندن لە سەر تۆڕەكانی ئینتەرنێت و شێواندنی كەسایەتی كاندیدەكانی ھەڵبژاردنی دەكەن و دەڵێت:" ئیهانەكردن بە شكۆی كاندیدەكان مامەڵەیەكی خراپە و دەرچوونە لە پرنسیپەكانی كێبەركێی دادپەروەرانە و هەڕەشەشە بۆ سەر پڕۆسەی بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنێكی بێگەرد."  هاوكات نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق سەركۆنەی ئەو جۆرە بانگەشەیەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەكات، كە كاندیدە  ژنەكان دەكاتە ئامانج، یان كوبیچ،پێشی وایە شێواندنی كەسایەتی كاندیداكان ، ئەگەر ژن بن یان پیاو، هەڕەشەیە لە سەر پرۆسەی هەڵبژاردن. كوبیچ دەشڵێت : "كاری قێزەون دژی پۆستەری كاندیدە ژنەكان و هێرشكردنە سەر كەسایەتییان و خانەوادەكانیان، گوشارخستنە سەریان بۆ كشانەوە، ئازاردانی ژنان كاریگەری لە سەر بەشداریكردنیان وەك دەنگدەر، كاندید، بەرپرسی هەڵبژاردن، چالاكوان، سەركردەی سیاسی داهاتوو و ئەندامی پەرلەمان و حكومەت دەبێت". گوتیشی:" ئەوانەی هێرشدەكەنە سەركاندیدە ژنەكان ئامانجیان ئەوەیە ژنان بترسێنن، ئەوانە لە كاندیدی رۆشنبیر، بەتوانا، بوێر و دەترسن".  لەم هەڵبژاردنەدا ژنان لەبەردەم دوو شەڕو ململانێدان، شەڕی هەڵبژاردن  و شەڕی ململانێی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، بەشێك لەو هەڵمەتە ترسە لە دەنگی ژنان، بەوەی  هەڵبژاردن لەدوای هەڵبژاردن ژنان زیاتر دێنە پێشەوە و بەشداری دەكەن، كە لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 دا ژنان سەرۆكایەتی 9 لیست دەكەن لەكۆی ( 6986 ) كاندیدی عێراق ( 2014 ) كاندیدی ژنە بەرێژەی 29%ی كاندیدەكان، لە هەڵبژاردنی رابردوو 2014 رێژەی كاندیدە ژنەكان 27% بووە، هاوكات بەپێی دەستور  رێژەی ژنان دیاریكراوە كە نابێت لە 25% كەمتر بێت لە پەرلەمانی عێراق كە لەكۆی 329 كورسی 83 كورسی بۆ ژنان دیاریكراوە. لە ماوەی رابردوودا هێرشێكی زۆر كرایە سەر كاندیدە ژنەكان بە بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، شێواندنی پۆستەرەكانیان، تەشهیركردن و پەلاماردانیان لەناو شەقامەكان. 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت "ئێران بەشێوەیەكی نهێنی هەوڵی بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی دەدات" ئەمە قسەی بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلە. نەتەنیاهۆ دوێنێ شەو لە بارەگای وەزارەەتی بەرگری وڵاتەكەی وتارێكی بە هەردوو زمانی ئینگلیزی و عیبری پێشكەشكرد، لە وتارەكەدا كە خۆی بە ئاشكراكردنی "دۆسیە نهێنییەكانی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران" ناویبرد، وتی: هەزاران لاپەڕە لەو مادانەی كە ئیسرائیل دەستیكەوتون دەریدەخات كە ئێران جیهانی خەڵەتاندووە بەوەی كە نكولی لەوە دەكات هەوڵ بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی بدات. ساڵی 2015 لەچوارچێوەی رێككەوتنێك لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا كە پێكهاتبوون لە ئەمریكا و پێنج زلهێزی تری جیهان (5+1)، ئێران بەڵێنیدا سنورێك بۆ بەرنامە ئەتۆمییەكەی دابنێت لەبەرامبەر هەڵگرتنی ئەو سزا ئابورییانەی كە بەسەریدا سەپێندرابوو، دەسەڵاتدارانی ئێران بەردەوام جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە بەرنامە ئەتۆمییەكەیان بۆ مەبەستی ئاشتیانەیە و ئامانج لێی بەرهەمهێنانی وزەیە. بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی كە سەرۆك وەزیران ئیسرائیل باسی كردن، ئێران تاوەكو ساڵی 2003 بەرنامەیەكی بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی جێبەجێ كردووە، بەرنامەكە نهێنی بووە و ناوی "پرۆژەی عیماد" بووە، تەنانەت دوای داخستنی ئەو پرۆژەیەش، بەقسەی نەتەنیاهۆ ئێران بەردەوام بوو لەسەر بەرنامەكەی بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی. پرۆژە ئەتۆمییە نهێنییەكەی ئێران كار بۆ دروستكردنی (5) كڵاوەی ئەتۆمی دەكات كە هێزی هەریەكەیان دەگاتە (10 كیلۆتەن) لە ماددەی (TNT)  "فێڵێكی منداڵانەیە" لەیەكەم كاردانەوەدا محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسی: بەڵگەكان دووبارە داڕشتنەوەی قەوانە كۆنەكەیە كە ئاژانسی وزەی ئەتۆمی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان بەشێوەیەكی كردەیی مامەڵەی لەگەڵدا كردووە.  وەزیری دەرەوەی ئێران، بنیامین نەتەنیاهۆی تۆمەتباركرد بەوەی "فیڵێكی منداڵانە"ی كردووە بۆ دانانی كاریگەری لەسەر بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا سەبارەت بە مانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێراندا. ترەمپ: 12 ئایار بڕیار دەدەم دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە ماوەیەكی زۆرە هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەكات كە باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی وڵاتەكەی لەگەڵ ئێران ئیمزای كردووە، یەكێك بوو لەوانەی كە تەماشای وتارەكەی بنیامین نەتەنیاهۆی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلی كرد. ترەمپ وتی: ئەوە قبوڵكراو نییە، رۆژی 12ی ئەیلول بڕیار لەسەر مانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە دەدەم. بەڵام ئەمە رەنگە هەندێك كێشە بۆ ترەمپ دروست بكات، چونكە تائێستا زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا دەڵێن پەیوەستن بە رێككەوتنەكەوە. بەڵام وەكو خۆی دەڵێ بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل دەیەوێت ئەوروپییەكان قایل بكات بە بەڵگەنامە نهێنییەكانی لەبارەی ئێرانەوە، نەتەنیاهۆ ئاماژەی بەوەكرد، لەگەڵ سەرۆكی فەرەنسا و ئەڵمانیا سەبارەت بە زانیارییە هەواڵگرییەكانی ئیسرائیل قسەی كردووە و بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئەو بابەتە نوێنەر رەوانەی هەردوو وڵات دەكات. وتەبێژی حكومەتی ئەڵمانی رایگەیاند، وڵاتەكەی شكارییەكی ورد بۆ زانیارییە هەواڵگرییەكانی ئیسرائیل دەكات. بەڵام جۆن هیوز كە جێگری پێشووی سزاكانە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و یەكێكە لەوانەی كە بەشداری لە نوسینی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە كردووە لەگەڵ ئێران دەڵێ" من هیچ شتێكم لەو كاغەزانەدا كە سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل ئاشكرایكردن نەدی بۆ گۆڕینی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە". هیوز وتی: لە راستیدا، بە راشكاوی، ئەوە لێدوانێكی سیاسییە كە ئامانج لێی دروستكردنی كاریگەرییە لەسەر بڕیاری دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا لەبارەی كشانەوە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە. بەڵگەكانی نەتەنیاهۆ چین ؟ بەوتەی خۆی ئەو بەڵگەنامانەی كە نەتەنیاهۆ بڵاویكردنەوەی "كۆپی راستەقینە"یە و دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل لە ئەمبارێكی نهێنی تاراندا دەستیكەوتوون. بەڵگەنامەكانی نەتەنیاهۆ پێكدێت لە (55 هەزار) لاپەڕەو (183) سیدی تایبەت بە پرۆژەی عیماد، بەپێی قسەی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل پرۆژە ئەتۆمییە نهێنییەكەی ئێران كار بۆ دروستكردنی (5) كڵاوەی ئەتۆمی دەكات كە هێزی هەریەكەیان دەگاتە (10 كیلۆتەن) لە ماددەی (TNT)، ئیسرائیل بەڵگەنامەكانی رادەستی ئەمریكا كردووە و ئەمریكاش رادەستی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیان دەكات.

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت كوردە ئێزدییەكان وەكو كەمینەیەكی پێكهێنەری گەلی عێراق لەناو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كورسییەكیان وەكو (كۆتا) بۆ تەرخانكراوە. بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ئێزدییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، ژمارەی ئێزدییەكان لە عێراق دەگاتە (550 هەزار) كەس، بەڵام زیاتر لە (100) هەزار كەسیان كۆچیان كردووە بۆ دەرەوەی وڵات. لە بڕگەی (یەكەم)ی ماددەی (49)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق" ئەنجومەنی نوێنەران لە ژمارەیەك ئەندام پێكدێت بەرێژەی هەر كورسییەك بۆ 100 هەزار كەس..". لەسەر بنەمای ئەم ماددەیەی دەستور و بە لەبەرچاوگرتنی ژمارەیان لە عێراق كە دەوترێت (550 هەزار) كەسن، ئێزدییەكان داوادەكەن ژمارەی كورسییە كۆتاكانیان لە ئەنجومەنی نوێنەران زیادبكرێت، بەڵام ئەم داواكارییەیان لەكاتی هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكاندا لە پەرلەمانی عێراق جێبەجێ نەكرا. رۆژی 10ی كانونی یەكەمی ئەمساڵ لەسەر بنەمای سكاڵایەكی یاسایی كە لەبارەی زیادكردنی ژمارەی كورسی ئێزدییەكان لە ئەنجومەنی نوێنەران ئاڕاستەی كرابوو، حوكمێكی دەركرد، كۆمسیۆن لەسەر  بنەمای ماددەی 49ی دەستور پشتیوانی خۆی بۆ زیادكردنی ژمارەی كورسی ئێزدییەكان راگەیاند، بەڵام كاتێك پرسەكە خرایە بەردەم ئەنجومەنی نوێنەران، پشتگوێ خراو نەخرایە دەنگدانەوە. كورتەیەك لەبارەی كوردە ئێزدییەكانەوە ئێزدیی یەكێكە لە ئاینە كۆنەكانی كورد و ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، زۆرینەی ئێزدییەكان لە پارێزگاكانی نەینەوا و دهۆك نیشتەجێن. زانیاری ئەوتۆ سەبارەت بەم ئاینە لەبەردەستدا نییە، بەهۆی ئەوەی باوەڕدارانی ئەم ئاینە باسی ئاین و بیروباوەڕەكانیان بۆ كەسانی تر ناكەن، ئێزدییەكان لە مێژوودا رووبەڕووی چەندین هەڵمەتی پاكتاوكردن بوونەتەوە، كە دواهەمینیان هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" بوو بۆسەر شەنگال و ناوچە ئێزدیی نیشنەكانی پارێزگای نەینەوا كە بەهۆیەوە هەزاران  كەسیان لێكوژرا و هەزاران ژن و كچ و منداڵیشان كرانە كۆیلە و كەنیزەك لەلایەن داعشەوە. ئێزدییەكان خۆیان بە تایەفەیەك دادەنێن كە لە ئەزەلەوە هەن و بە تەنها لە وەچەی ئادەمن و بڕوایان وایە كە ئادەم تۆوی خۆی لە دەفرێكدا داناوە و پاشان وەچەی ئێزدیی لێوە پەیدابووە و پاشان خودا حەوای خەڵقكردووە و هاوسەرگیری لەگەڵ ئادەمدا كردووە و مرۆڤەكانی تری جگە لە ئێزدیی لێكەوتوەتەوە و بەوەش خۆیان بە وەچەیەكی زۆر تایبەتمەند دادەنێن. ئێزدییەكان خاوەنی چەندین شوێن و مەزاری پیرۆزن، یەكێك لەوانە مەزاری " شەرفەدینە" لە چیای شەنگال، هەروەها پەرستگای " لالش" لە قەزای شێخانی باكوری خۆرئاوای موسڵ و ئێزدییەكان لە حەجدا دەچنە ئەم پەرستگایە و زۆربەی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیانی تێدا ئەنجامدەدەن. ئێزدییەكان بە زاراوەی كرمانجی ژووری زمانی كوردی قسەدەكەن و زمانی فەرمی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیشانە، خاوەنی سیستمێكی ئاینیی و ئیداریی دێرینن كە لە كۆنەوە بۆیان ماوەتەوە و هەروەها چەند نەریت و كەلەپوری هاوبەشیان لەگەڵ ئاینیەكانی تردا هەیە. بەشێك لە ئێزدییەكان دەڵێن كتێبێكی پیرۆزیان هەیە بەناوی " مەسحەفا رەش" بەڵام زۆرینەیان جەختدەكەنەوە كە ئەم كتێبەیان نەبینوە هەرچەندە جەخت لە بوونی دەكەنەوە. كۆتای ئێزدییەكان بەپێی كۆتای كەمینەكان، كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق كورسییەكی بۆ پێكهاتەی ئێزدیی لە پارێزگای نەینەوا تەرخانكردووە، بۆ بردنەوەی ئەو كورسییە ئێزدییەكان چەند لیستێكیان دروستكردووە، سەرباری ئەوەش هەندێك لە لایەنە عێراقی و كوردییەكان خەڵكانی ئێزدییان لە لیستەكانیان كاندیدكردووە تاوەكو دەنگی ئێزدییەكان بۆخۆیان كێش بكەن. بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، سێ لیست بە (6) كاندید ركابەرێتی لەسەر بردنەوەی كورسییە كۆتاكەی ئێزدییەكان دەكەن، لیستێكی تری ئێزدیش بە (16) كاندید چوەتە ناو كێبركێی بردنەوەی كورسییە گشتییەكانی پارێزگای نەینەواوە. لیستی پارتە ئێزیدییەكان لە نەینەوا • تەڤگەری ئێزدیی بۆ چاكسازی و پێشكەوتن: حاجی كەندور سمۆ سەرۆكایەتی دەكات، ئەم بزوتنەوەیە بە 2 كاندید چوەتە ناو ركابەرێتییەكانەوە بۆ بردنەوەی كورسییە تاقانەكەی پێكهاتەی ئێزدیی لە نەینەوا، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2014دا ئەم حزبە كورسی كۆتای ئێزدیی لە نەینەوا بردەوە و بەوهۆیەوە حاجی كەندور سمۆ گەیشتە سەر كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، حاجی كەندور ئەمجارەش خۆی كاندیكردوەتەوە و سەرۆكی لیستی حزبەكەیەتی. • پارتی پێشكەوتنخوازی ئێزدیی: ئەمەش یەكێكی ترە لە پارتەكانی پێكهاتەی ئێزدیی، بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بە (2) كاندید چوەتە ناو ركابەرێتییەكان لەسەر كورسییە كۆتاكەی ئێزدیی لە نەینەوا. • پارتی ئێزدیی دیموكراتی: ئەمە یەكێكە لە پارتە سیاسییە نوێیەكان لەناو پێكهاتەی ئێزدیدا، حەیدەر شەشۆ سەرۆكایەتی دەكات، كە بەمدواییانە لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان جیابوەوە و هێزێكی سەربازی دروستكرد بەناوی "هێزی پاراستنی ئێزدخان"، حەیدەر شەشۆ خۆی كاندید نەكردووە، حزبەكەشی كاندیدی بۆ كورسی كۆتای ئێزدییەكان نییە و بە (16) كاندید ركابەرێتی دەكات لەسەر بردنەوەی كورسییە گشتییەكانی پارێزگای نەینەوا، ژنێك بە ناوی (سۆنیا سالم حەسەن) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. • پارتی ئازادی و دیموكراتی ئێزدیی: ئەمەش حزبێكی نوێی پێكهاتەی ئێزدییەكانە، سەرەتاكانی ساڵی 2017 پێكهێنراوە و مۆڵەتی كاركردنی لە حكومەتی عێراق وەرگرتووە، (قەحتان عەلی) سەرۆكایەتی حزبەكە دەكات، دەوترێت باڵی سیاسی یەكینەكانی پاراستنی گەل (YBS) یە، ئەم حزبە یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەكات و بە (2) كاندید كێبركێ لەسەر بردنەوەی كورسی كۆتای ئێزدییەكان دەكات لە نەینەوا. لە هەڵبژاردنی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دوو كەسی ئێزدیی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران، یەكێكیان (ڤیان دەخیل) بوو كە لەسەر لیستی هاوپەیمانی كوردستانی لە نەینەوا كاندید بوو، ئەوی تر (حاجی كەندور سمۆ) بوو كە لەسەر لیستی بزوتنەوەی ئێزدیی بۆ چاكسازی و پێشكەوتن بۆ كورسی كۆتای ئێزدییەكان خۆی كاندید كردبوو. هەندێك لە كەسایەتییە سیاسییەكانی پێكهاتەی ئێزدیی دەڵێن ئەگەر ئەو دابەشبونە سیاسییە لەنێوان ئێزدییەكان نەبوایە، ئەو پێكهاتەیە دەتوانێت (8) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بباتەوە، بەمدواییانە و بەر لە نزیكبونەوەی وادەی پێشكەشكردنی ناوی كاندیدەكان بە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن، هەندێك هەوڵ هەبوون بۆ دروستكردنی لیستێكی یەكگرتووی ئێزدییەكان، بەڵام دواجار ناكۆكی و پەرتبون زاڵ بوو بەسەر یەكێتی و یەكبون.  

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف ئەگەرچی هێزە ئەمنی و سەربازیەكانی هەرێمی كوردستان بەسەر یەكێتی و پارتیدا دابەشبوون و زۆرینەی هێزەكان سەربەو دوو حزبەن، بەڵام لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا لایەنەكانی دیكەش لە هێزە ئەمنیيەكاندا دەنگیان هێناوە.لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 لەدەنگدانی تایبەتدا كە پێش دەنگدانی گشتی بەڕێوە دەچێت، 210 هەزار كەس مافی دەنگدانیان هەیە كە بەشی نزیكەی 5 كورسی پەرلەمانی عێراق دەكات، ئێستا ئەو لایەنەنانەی كە هێزی چەكداریان هەیە بانگەشەكانیان گواستۆتە ناو هێزە ئەمنیيەكان لە كاتێكدا بەپێی یاسا بانگەشە لەناو هێزە ئەمنیيەكان و شوێنە گشتیيەكان پێشێلكاریيە.  هێزەكانی یەكێتی و پارتی بریتین لە:  * یەكەی 80 ی پێشمەرگەی پارتی: 58 هەزار پێشمەرگەیە * یەكەی 70ی پێشمەرگەی یەكێتی: 56 هەزار پێشمەرگەیە *هێزەكانی زێرەڤانی پارتی كە سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە: 44 هەزار چەكدارە * هێزی بەرگریی فریاكەوتنی یەكێتی: 22 هەزار چەكدارە چەندین جۆری دیكەی هێزی چەكدار لە ئاسایش و پاسەوان و دژە تیرۆر و پاراستن و زانیاری هەیەو كاریگەری راستەوخۆیان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەبێت و دەنگی حازری ئەو حزبانەن و چاوی سەرەكیان لەسەریەتی لەبەر ئەوەی بەشی چەند كورسیيەك دەنگ لە هێزی ئەمنی هەیە. بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی پێشمەرگە ( 118 هەزارو 642 ) پێشمەرگەیە، بەڵام لەراستیدا بەهۆی كەمئەندامانی سەنگەرو پێشمەرگەی دێرین و خانەنشینانەوە زیاتر لە ( 400 هەزار ) كەس لە وەزارەتی پێشمەرگە موچە وەردەگرێت، سەبارەت بە وەزارەتی ناوخۆش كە بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی ناوخۆ ( 121 هەزار و 841 ) كەسە و  دەزگای ئاساییش ( 31 هەزارو 421 ) كەسەو ئەنجومەنی ئاساییش ( 6 هەزارو 476 ) كەسە، بەڵام لە دەنگدانی تایبەتدا بەوتەی سەرۆكی دەستەی هەڵبژاردنەكانی هەرێم 210 هەزار كەس مافی دەنگدانیان هەیەو پێش هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوە دەچێت.  ئەگەر دەنگی لایەنەكان لە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان وەربگیرێت لەناو هێزە ئەمنیيەكاندا دەردەكەوێت كە لایەنەكانی تریش پشكیان هەبووە لەناو هێزە ئەمنیەكاندا.  ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت كە زۆرینەی زۆری هێزی ئەمنی و سەربازیە لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لەكۆی(154 هەزارو 50 ) كەس لە دەنگدانی تایبەت   ( 144 هەزار و 434 ) كەس دەنگیان دا بە رێژەی  (93.8% ) بەپێی ئەنجامی كۆتایی دەنگدانی تایبەت لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم بەم شێوەیە بووە: یەكەم: پارێزگای سلێمانی لە 21/9/2013 لە دوای جیاكردنەوەی دەنگدانی تایبەت لە پارێزگای سلێمانی لە كۆی( 56هەزار و 656 )كەس كە مافی دەنگدانی هەبووە رێژەی بەشداری دەنگدان (95.6% ) زیاتر لە ( 54 هەزارو 164 ) دەنگی داوە بە جۆرێك :  1-    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان 27هەزار و 335 دەنگ  2-    بزوتنەوەی گۆڕان 18هەزار و 614دەنگ  3-    یەكگرتووی ئیسلامی 2011 4-    كۆمەڵی ئیسلامی 1980 دەنگ  5-    پارتی دیموكراتی كوردستان 1665 دەنگ. 6-    لایەنەكانی تر   2 هەزار و 726  دووەم/ پارێزگای هەولێر لە 21/9/2013 ئەنجامی دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 لە پارێزگای هەولێر كە (62 هەزار و 900 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە  زیاتر ئاستی دەنگدان (93.7% ) لە ( 58 هەزارو 938 ) كەس دەنگیاندا، بەجۆرێك : 1-    پارتی: 38 هەزار و 487 دەنگ 2-    یەكێتی: حەوت هەزار و 148 دەنگ 3-    گۆڕان: پێنج هەزار و 390 دەنگ 4-    پارتی پیشكەوتنخوازی توركمانی: سێ هەزار و 978 دەنگ 5-    كۆمەڵی ئیسلامی: هەزار و 460 دەنگ 6-    یەكگرتووی ئیسلامی: هەزار و 211 دەنگ سێیەم / پارێزگای دهۆك لە 21/9/2013 لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لە سنوری پارێزگای دهۆك، لە كۆی (28 هەزار و 997 ) كەس كە مافی دەنگدانیان هەبووە، بەرێژەی (91.5% ) دەنگیانداوە   (26 هەزار و 532) كەس دەنگیانداوە، ژمارەی دەنگی لایەنەكانیش بەم شێوەیەیە:  1-    پارتی دیموكراتی كوردستان بە (19 هەزار و 642) دەنگ،   2-    لیستی‌ كلدان و ئاشوری‌ بە (2 هەزار و 377) دەنگ. 3-    یەكێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیش (1 هەزار و 866) دەنگی هێناوە . 4-    یەكگرتوی‌ ئیسلامی بە (1 هەزار و 452) دەنگ. 5-    بزوتنەوەی‌ گۆڕانیش بە (799) دەنگی هێناوە . 6-    كۆمەڵی‌ ئیسلامیش تەنها (126) دەنگی هێناوە . هەربۆیە چاوەڕوان دەكرێت دەنگی لایەنەكانی تر لەناو هێزە ئەمنیيەكاندا هەڵبكشێت، بەو پێیەی لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا دەنگی بێزاری و نارەزایی زۆر بوو لەناو هێزە ئەمنیيەكان بەتایبەت لەسەر موچەكانیان، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت دەنگی یەكێتی و پارتی خاوەن ماڵ لەناو هێزە ئەمنیيەكان كەمبكات و دەنگی لایەنەكانی تر زیاد بكەن.   

ئامادەكردنی درەو میدیا تەلئەبیب بێدەنگی هەڵبژاردووە لەبارەی ئەو زانیارییانە كەناڵی دووی ئیسرائیلی بڵاویكردوە، كە باس لە ئەگەری ڕاگەیاندنی (گرێبەستی سەدە)دەكات لەلایەن ئیدارەی ئەمریكاوە دوای گواستنەوەی باڵیۆزخانەكەی بۆ شاری قودس. شرۆڤەكاران و لێكۆڵەرەوە سیاسییەكانی ئیسرائیل پێیانوایە هاوكات لەگەڵ بڵاوكردنەوەی وردەكاری جوڵەكانی ئەمریكا سەبارەت بەپلانە نوێكەی بۆ ئاشتی، كە قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستنیەكان لەخۆدەگرێت، لەگەڵ ئەو گەشتەی مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامیداوە دەچێتە چوارچێوەی ئەو فشارانەی كە خراونەتە سەر دەسەڵاـدارێتی فەلەستینی لەپێناو گەڕاندنەوەی بۆ سەر مێزی گفتوگۆ.   بە پێچەوانەی بڵاوكراوەكانی پێشوی میدیاكانی ئیسرائیل كە لەبارەی ناوەرۆكی (گرێبەستی سەدە) بڵاویاندەكردوە، كەناڵی دووی ئیسرائیلی ڕۆشنایی خستوەتەسەر زانیارییەكانی سەرچاوەیەكی باڵای ئیسرائیلی و لەزاری ئەوەوە ئاشكرایكردوە كە پلانی نوێی ئاشتی قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستینییەكان لەخۆدەگرێت وەك هەوڵێك بۆ گەڕاندنەوەیان بۆ دانوستان و بەشدارییان لە دیمەنە سیاسییەكە.  دانا فایس شرۆڤەكاری سیاسی كەناڵی دووی ئیسرائیل كە زانیاریەكەی بڵاوكردوەتەوە، سەردانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكای بۆ تەلئەبیب و كۆبونەوەی لەگەڵ (بنیامین نەتانیاهۆ)ی سەرۆك وەزریرانی ئیسرائیل گرێداوە بە ئامادەكارییەكان بۆ ڕاگەیاندنی پلانی ئاشتی كە ئەمریكا سەرپەرشتی دەكات، ئاماژەی بەوەشكردوە پلانەكە وڵاتانی هەرێمیش لەخۆدەگرێت، فەلەستینییەكانیش لایەنێكن تیایدا بەڵام خاوەنی قسەی یەكلاكەرەوەنین.   پێشتر میدیاكانی ئیسرائیل دیارترین خاڵەكانی (گرێبەستی سەدە)یان، لەزاری (جایسۆن گرینبلات) نێردەی ئەمریكا بۆ ئاشتی لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بڵاوكردوە كە پێشنیازی چارەسەری دوو دەوڵەت و دامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس و بەپێی سنوری 4حوزەیرانی ساڵی 1967 بنەمایەك نابێت بۆ پلانە نوێكەی ئاشتی، ئەوەش پرسێكە كە وڵاتانی عەرەبی و فەلەستینییەكان ڕەتیدەكەنەوە. لە كاتێكدا حكومەتی ناتانیاهۆ و ئیدارەی ترەمپ هاوڕان سەبارەت بەدامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی سەروەری نەبێت و لەچەك داماڵڕاوبێت، لەگەڵ جێگیركردنی سوپای ئیسرائیل بەدرێژایی دەریاچەی ئوردن و سەرپەرشتیكردنی ئاسایش لەلایەن ئیسرائیل بە بەشداری ئوردن و میسر و ئەمریكا، بەڵام لەبارەی پرۆژەی ئۆردوگاكانی نیشتەجێكردنی ئیسرائیلیەكان ناكۆكییان هەیە، واشنتن ڕەزامەندی لەسەر لكاندنی  10% ی خاكی كەرتی خۆرئاوا و ئۆردوگاكان بە ئیسرائیلەوە دەربڕیوە، حكومەتی ئیسرائیلیش داوای لكاندنی  15% خاكی ئەو ناوچەیە دەكات.  گرێبەست و چارەسەر (یواف شتێران) میدیاكاری ئیسرائیلی تایبەتمەند لە كاروباری عەرەبی و فەلەستینی دەڵێت، سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ سعودیە و ئوردن و ئیسرائیل، ئەگەر لەجەوهەریشدا تایبەت بوبێت بەتاوتوێكردنی پرسی پلانی سەرۆكی ئەمریكا سەبارەت بە ڕێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران و كێشە هەرێمییەكان و بەتایبەتیش دۆسیەی سوریا، تاتوێكردنی پرسی چارەسەری ملانێی عەرەب-ئیسرائیل و چارەسەری كێشەكان لەگەڵ فەلەستین تەوەرێكی گرنگی باسەكانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بووە بەتایبەتی لە تەلئەبیب.  لەبارەی هەوڵەكانیشی بۆ كۆتاییهێنان بەو ڕەتكردنەوە عەرەبی و فەلەستینیەی سەبارەت بە گواستنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا بۆ قودس هەیە ، (شتێران) بەكەناڵی جەزیرەی وتوە، ئیدارەی ترەمپ پێشنیازی پایتەختێكی دروستكراو دەكات بۆ فەلستینیەكان لەدەوروبەری شاری قودس لەدەرەوەی چوارچێوەی 6 كیلۆمەتر چوارگۆشە لە سنوری ساڵی 1967 و هێشتنەوەی دۆخی قودسی كۆن وەكو خۆی لەگەڵ بونی چاودێرییەكی نێودەوڵەتی، لەبەرامبەردا ئیسرائیل زامنی ئازادی پەرستن بكات بۆ سەرجەم ئاینەكان لەناوچە پیرۆزەكان، كە بەوتەی ئەو شرۆڤەكارە سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل تێبینی هەیە لەسەر ئەم پێشنیازەی ئەمریكا.  گرێبەستی سەدە كشانەوەی هەنگاوبەهەنگاوی سوپای ئیسرائیلیش لەخۆدەگرێت لەو ناوچانەی بە(أ، ب ، ج) پۆلێنكراون و وەك ئەوەی لەڕێككەوتنی دووەمی (ئۆسڵۆ)دا، هاتوە كە مانگی ئەیلولی ساڵی 1995دا ئیمزاكراوە، كە مۆڵەتی كۆتایی كشانەوەی دیارینەكراوە و مەرجدارە بەمامەڵەی دەسەڵاتدارێتی فەلەستین و دوای ئەوە دەوڵەتی فەلەستینی لەو سنورەدا ڕادەگەیەنرێت بەپێی ئەو ناوچانەی پۆلێنكراون، بەوپێەش پێویستە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئیسرائیل وەك نیشتمانێكی نەتەوەیی گەلی جولەكە و دەوڵەتی فەلەستنیش وەك نیشتمانی گەلی فەلەستین بناسێنێت. ڕازیبون و ڕەتكردنەوە  (نەمرود جۆرن) بەڕێوەری پەیمانگای (میتفیم)كە تایبەتمەندە بە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئیسرائیل، دەڵێت، لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2017وە، كۆمەڵگای نێودەوڵەتی چاوەڕوانی دۆناڵد ترمپە گرێبەستی سەدە ئاشكرابكات، پێشیوایە ئەو ناوەڕۆك و پێشنیازانەی دزەیان كردوە واقیعی نین و لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێناكرێن، بەهۆی ڕەتكردنەوەی لەلایەن فەلەستین و وڵاتە عەرەبییەكان.  جۆرن ئاماژە بەوەشدەكات، كرۆكی سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ ناوچەكە ڕێككەوتنی ئەتۆمی ئێران و ڕۆڵی ئێران بوە لە سوریا و یەمەن و ململانێكانی ئیسرائیل و فەلەستینیش ئامادەییان هەبوە، لەو بڕوایەشدایە كە ئیدارەی ئەمریكا ئەو ڕاستیەی بۆ ڕونبوەتەوە كە بەبێ چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین ناتوانێت هاوپەیمانییەكی ئەمریكی ئیسرائیلی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فراوانخوازییەكانی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست پێكبهێنێت.  گومانی خۆشی پیشاندەدات لەوەی ئەمریكا بتوانێت هیچ چارەسەرێك بەسەر فەلەستنیەكاندا بسەپێنێت ئەگەر چارەسەری دوو دەوڵەت و  دروستكردنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس نەبێت، پێشیوایە، واشنتن ناتوانێت هیچ چارەسەرێك لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێبكات ناوەرۆك و بڕگەكانی هەرچۆنێك بن، ئەگەر لایەنی فەلەستینی قبوڵیان نەبێت و ڕازامەندنەبن لەسەری.   سەرچاوە: ئاژانسەكان

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ  ئەمڕۆ 30ی نیسانی 2014 ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كۆتایی دێت و تا ئێستاش حكومەتی هەرێمی كوردستان و لایەنە پەیوەندیدارەكان وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی بۆ نوێكردنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیارینەكردووە. هەڵبژاردنی ئەندامانی ئێستای ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم نیسانی 2014 لە هەرسێ‌ پارێزگای هەولێر و سلێمانی و دهۆك هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا بەڕێوەچوو، پارێزگای هەڵەبجەش لەوكاتەدا بڕیاری بە پارێزگابوونی لەلایەن حكومەتەوە نەكەوتبووە بواری جێبەجێكردن بەوهۆیەشەوە هەڵبژاردنی پارێزگاكانی لێئەنجامنەدرا و  تا ئێستاش ئەنجومەنی پارێزگای نییە. ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی 2014 یەكەم: پارێزگای هەولێر پارتی دیموكراتی كوردستان: 12 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان : 6 كورسی بزوتنەوەی گۆڕان: 4 كورسی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان: 2 كورسی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان: 1 كورسی پێكهاتەكان: 5 كورسی لە پارێزگای هەولێر پارتی دیموكراتی كوردستان دەنگی یەكەمی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگای بەدەستهێنا و توانی بە پشتیوانی كورسی پێكهاتەكان حكومەتی خۆجێی پارێزگاكە پێكبهێنێت و " نەوزاد هادی" بكاتە پارێزگار و سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگاش هەر لەدەست حزبەكەیدا بێت و دواتر بۆ بەشداریكردن لە حكومەتی خۆجێیەتی چەند پۆستێكی بەخشییە یەكێتی و گۆڕان و یەكگرتووی ئیسلامیی. دووەم: پارێزگای سلێمانی: بزوتنەوەی گۆڕان: 12 كورسی  پارتی دیموكراتی كوردستان: 3 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 11 كورسی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان: 2 كورسی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان: 2 كورسی  حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان: 1 كورسی مەسیحیی: 1 كورسی لە پارێزگای سلێمانی هەرچەندە بزوتنەوەی گۆڕان دەنگی یەكەمی پارێزگاكەی  بەدەستهێنا، بەڵام نەیتوانی ( 50+1)ی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستبهێنێت تا بتوانێت حكومەتی خۆجێیەتی پارێزگاكە بە تەنها پێكبهێنێت، بۆیە دوای چەندین دانیشتن و گفتوگۆ لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا ساڵی 2014 رێككەوتنێكیان بۆ پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی پارێزگای سلێمانی و هەولێر ئیمزاكرد. قەیرانی پارێزگار لە سلێمانی بە گوێرەی رێككەوتنەكە هەریەك لە یەكێتی و گۆڕان بۆ ماوەی دوو ساڵ پۆستی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بەڕێوەدەبەن، و سەرەتا یەكێتی بۆ ماوەی دوو ساڵ " ئاسۆ فەرەیدون"ی كردە پارێزگاری سلێمانی و دوای تەواوبوونی ماوەكەی كێشە بۆ كاندیدی گۆڕان " هەڤاڵ ئەبوبەكر" دروست بوو بەهۆی كێشەی یاسایی و نایاسایی بوونی سەرۆكی هەرێمەوە قەیران دروست بوو دوای چارەسەركردنی قەیرانەكە هەڤاڵ ئەبوبەكر وەك پارێزگاری سلێمانی دەستبەكاربوو و بەردەوامە لە پۆستەكەی. ئەمڕۆ 30 نیسان وادەی وەرگرتنی پۆستی پارێزگاری سلێمانی لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە كۆتایی دێت،  یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە رێگەی چەند بەرپرسێكییەوە داوای پۆستەكە دەكات، بەڵام تا ئێستا گۆڕان و یەكێتی كە رێككەوتنی سیاسی نێوانیان هەڵپەسێدراوە، لەسەر ئەو پرسە كۆنەبوونەتەوە و پێدەچێت دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەو پرسە یەكلایی دەبێتەوە. سێیەم: پارێزگای دهۆك پارتی دیموكراتی كوردستان: 19 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 2 كورسی بزوتنەوەی گۆڕان: 1كورسی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: 3 كورسی پێكهاتەكان: 3 كورسی لە پارێزگای دهۆك پارتی دیموكراتی كوردستان توانی زۆرینەی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگا بباتەوە و حكومەتی خۆجێیەتی پێكبهێنێنن بەبێ‌ ئەوەی پێویستی بە هاوپەیمانی بێت لەگەڵ لایەنەكانی تردا، بەڵام دواتر لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستاندا رێككەوتنێكی كردو ئێستا یەكگرتوو لەو پارێزگایە لە حكومەتی خۆجێیەتی دهۆكدا بەشدارە. پارێزگای هەڵەبجە: هەڵەبجە بە بڕیارێكی حكومەتی هەرێم كرا بە پارێزگا، سەرەتا بڕیاردرا، ئەنجومەنێكی 25 ئەندامی بۆ ئەو پارێزگایە پێكبهێنرێت بەبێ‌ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، حزبەكان لەسەر دابەشكردنی كورسییەكانی ئەو ئەنجومەنە رێككەوتن و كورسییەكی كۆتاش بۆ كاكەییەكانی ئەو پارێزگایە تەرخانكرا، هەرچەندە زۆربەی حزبەكان ناوی كاندیدەكانیان بۆ وەزارەتی ناوخۆ و حكومەتی هەرێم بەرزكردووەتەوە بۆئەوەی فەرمانی دەستبەكاربوونیان بۆ دەربكرێت، بەڵام تا ئێستاش ئەو ئەنجومەنە پێكنەهاتووە و بەشێك لە حزبەكان پێكنەهێنانی دەخنە ئەستۆی پارتی دیموكراتی كوردستان و بڕوایان وایە كە پارتی بە پشكی خۆی لەو ئەنجومەنە قایل نییە و ناخوازێت ئەنجومەنەكە پێكبهێنرێت. ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كۆتایی دێت، بەڵام تا ئێستا هاوشێوەی پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكایەتی هەرێم وادەی ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیارینەكراوە و تا ئێستا هیچكام لە هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان لە وادەی یاسایی خۆیدا بەڕێوەنەچوون و بەردەوام پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكان وادەی یاساییان بۆ درێژكراوەتەوە و پاشان هەڵبژاردن كراوە.  

سندوقە ئەلیكترۆنییەكانی دەنگدان گەیشتە نوسینگەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لە سەرتاسەری عێراق، بەپێی دواین داتای كۆمسیۆن، رێژەی ئەوانەی كارتی بایۆمەترییان وەرگرتوەتەوە گەیشتوەتە (68%). كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق سندوقەكانی دەنگدانی رەوانەی نوسینگەكانی كرد لە پارێزگاكانی عێراقی. لەگەڵ گەیشتنیان، سندوقەكانی دەنگدان لە نوسینگەكانی كۆمسیۆن تێستیان بۆ كرا، كۆمسیۆن لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، سندوقەكانی دەنگدان تەكنەلۆژیان جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگیان تێدا دانراوە و هەموو سندوقەكانی كە لەسەرتاسەری عێراق ژمارەیان (60 هەزار) سندوقە، تێستیان بۆ كراوە. تێستكردنی سندوقەكانی دەنگدان بە ئامادەبوونی پسپۆڕ و چاودێرانی تیمی نەتەوە یەكگرتووەكان بەڕێوەچوو، پرۆسەیەكی دەنگدانی وەهمی بەڕێوەچوو، بەپێی بەیاننامەكەی كۆمسیۆن، دوای ئەوەی ئامێرە ئەلیكترۆنییەكە دەنگەكانی جیاكردوەتەوە و ئەژماریكردون و راپۆرتی ئەنجامی داوە بەدەستەوە، بۆ دڵنیابونەوە لە راست و دروستی كاری ئامێرەكە، جارێكی تر بەشێوەی دەستی دەنگەكان جیاكراونەتەوە و ئەژماركراونەتەوە، دەركەوتووە ئەنجامەكە بەرێژەی 100% هاوتای ئەو ئەنجامە بووە كە ئامێرە ئەلیكترۆنییەكە نیشانیداوە. لەلایەكی ترەوە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ئاشكرایكرد، رێژەی ئەو كەسانەی كە كارتی بایۆمەترییان وەرگرتوەتەوە گەیشتوەتە (68%)، ئەمەش بەبۆچونی كۆمسیۆن ئاستێكی باشە. كۆمسیۆن هۆشداری دایە دەنگدەران، رۆژی (7)ی مانگی داهاتوو دواین وادەیە بۆ وەرگرتنەوەی كارتی بایۆمەتری.  

ئەمبەر راد وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بەهۆی خستنەڕووی زانیاری هەڵە بە پەرلەمان دەستی لەكاركێشایەوە. راد وتی:" بە نائەنقەست ئەندامانی پەرلەمانی چەواشە كردووە" دەربارەی پلانەكانی حكومەت بۆ دیپۆرتكردنەوەی ژمارەیەك لە كۆچبەرە ناشەرعییەكان. راد كە ئەمڕۆ دووشەممە لە پەرلەمان روونكردنەوە دەدات، لە سكانداڵی كۆچبەرانی وڵاتانی كۆمۆنوێڵس رووبەڕوووی گوشاری توند بووەوە كە بە سكانداڵی " ویندراش" ناسراوە. هەروەها راد لە ئامانجەكانی وەزارەتەكەی بۆ دیپۆرتكردنەوە ی پەنابەران رووبەڕووی رەخنەی توند بوەوە. دیان ئەبۆت وەزیری سێبەری ناوخۆ كە چەندینجار داوای دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری ناوخۆی كردوە لەسەر دەستلەكاركێشانەوەی راد وتی :" رێوشوێنێكی دروستی پەیڕەوكردووە." دوێنێ‌ یەكشەممە رۆژنامەی گاردیان دەقی تەواوەتی نامەیەكی ئەمبەر رادی بڵاوكردەوە كە ئاراستەی تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی كردوووە و ماوەی هەفتەیەكی ئەو رۆژنامەیە راپۆرتی لەسەر بڵاودەكاتەوە. راد لە نامەكەیدا ئامانجی خۆی لە پلانێكدا كە دەكرێت جێبەجێبكرێت روونكردوەتەوە بۆ دیپۆرتكردنەوەی زیاتر 10%ی كۆچبەرانی نایاسایی لە ماوەی چەند ساڵی داهاتوودا. ئێوارەی یەكشەممە ئەمبەر رۆد بە تەلەفۆن مەی لە دەستلەكاركێشانەوەی ئاگاداركردەوە و وتەبێژی سەرۆك وەزیرانیش وتی :" سەرۆك وەزیران دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری ناوخۆی پەسەند كردووە." ئەمڕۆش ساجد جاوید وەک وەزیری نوێی ناوخۆ دەستنیشان کرا.  

راپۆرتی شیكاری: ئارام مەحمود  ڕۆژی (9)ی نیسانی ئەمساڵ دوو فرۆكەی جەنگی ئیسرائیل لەئاسمانی لوبنانەوە بنكەی سەربازی (تی فۆر)یان لەسوریا موشەكباران كرد، وەزارەتی بەرگری ڕوسیا لەوكاتەدا ڕایگەیاند، لەكۆی 8 موشەك، دژە ئاسمانیەكانی سوریا 5 موشەكیان تێكشكاندوەو 3 موشەكەكەی تریان لەبەشی خۆرئاوای سەربازگەكە كەوتۆتەوە. وردەكاری هێرشەكە لەسەرەتادا تەمومژاوی بو، بەهۆی بێدەنگی ئیسرائیل، گوماندەكرا  هاوپەیماننان بەسەرۆكایەتی ئەمریكا ئەنجامیان دابێت، بەڵام دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی كوژرانی 7 ڕاوێژكاری سەربازی ئێرانی لەو هێرشەدا و هەڕەشەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی عەلی شەمخانی ئەمینداری باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، دیمەنە سیاسیەكە بەتەواوی ڕونبۆوە و ئەوەی بەرجەستەكرد كەململانێكانی ئێران و ئیسرائیل پێنایە قۆناغێكی نوێیوە. شەمخانی لەكاردانەوەی هێرشەكەدا وتی، وەڵاممان بۆ ئیسرائیل سزایەكی حەتمی و ئازاردەر دەبێت و، حكومەتی ئێران سروشتی وەڵامەكەو چۆنیەتی و كات و شوێنەكەی دیاریدەكات، جەختی لەوەشكرد "هەرگیز لەم ستراتیجیە پاشگەزنابنەوە چونكە ئەم پرسە پەیوەیستە بەهیبەت و شكۆی دەوڵەتی ئێران".   هەڕەشەكردنی ئیسرائیل و ئێران لەیەكتر شتێكی تازەنیە، بەڵام ئەوەی تازەبو لەهەڕەشەكانی شەمخانیدا ئەو زمانە توند و ڕاستەوخۆیە لەئیسرائیل كە (ئەفیگدۆر لیبرمان)وەزیری بەرگری ئیسرائیلی هێنایە قسەو لەوەش زیاتر لە ڕۆژنامەیەكی سعودیەوە وەڵامی هەڕەشەكانی شەمخانی دایەوە كە زیاتر لەپەیامێك بۆ ئێران لەخۆدەگرێت. جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. لەدیارترین ئەو قسانەی لیبرمان لەچاوپێكەوتنەكەی ڕۆژنامەی(ئیلاف)ی، سعودیدا كردونی كە بەیەكەم چاوپێكەوتنی لەوشێوە دادەنرێت، دەڵێت، ئیسرائیل بەهەر نرخێك بێت ڕێگەنادات بەسەكۆی موشەكیی ئێرانی لەسوریا و ڕژێمی ئێرانی دوا ڕۆژەكانی تەمەنی بەسەردەبات، لیبرمان وتوشیەتی، ئەگەر ئێران هێرشبكاتە سەر تەلئەبیب، تاران دەكەنە ئامانج و سەرجەم پێگە سەربازییەكانی لەسوریا خاپوردەكەن، لەوچاوپێكەوتنەدا وێڕایی ئەم پەیامە هەڕەشە ئامێزانە، وەزیری بەرگری ئیسرائیل كۆمەلێك نهێنی ئاشكرادەكات كەئاماژە بە سەرهەڵدانی دۆخێكی نوێ دەكات لەناوچەكە و وروژاندنیشی لەم كاتەدا پەیامی سیاسین بۆ ئێران. لیبرمان دەڵێت، گفتوگۆیەكی قوڵ و ئارام لەگەڵ ژمارەیەك لەوڵاتانی عەرەبی لەئارادایە و دانوستانەكانیان بەشێوەیەكی دروست بەڕێوەدەچن و لەسەر لە 75% پرسەكان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی گەیشتونەتە لێكگەیشتن، ئەوەش ئاشكرادەكات كە هەماهەنگیان هەیە لەبواری ئاسایشداو داواش لەوڵاتانی عەرەبی دەكات پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاشكرا بكەن و هاوشێوەی ئەنوەر سادات سەردانی وڵاتەكەیان بكەن.   خوێندنەوەی دۆخەكە لەچاوی شارەزایانەوە (مائیر جاڤیدانڤار)، شارەزای ئیسرائیلی لەبواری خۆهەڵاتی ناوەڕاست و مامۆستای وانەبێژە لەبارەی سیاسەتەكانی ئێران، دەلێت، ئامانجی سەرەكی لەم لێدوانەی وەزیری بەرگری ئیسرائیل ڕێگری و وەستاندنی ئێرانە لەسنوری خۆی ، ئیسرائیل بونی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانی لەسوریا بەمەترسیەكی گەورە دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی. ئاماژە بەوەشدەكات، كەسێك نیە لەئیسرائیل چاوەڕوانی ئەوەبكات سوپای ئێران سوریا بەجێبهێلێت، تەنانەت ئەگەر سبەینێ‌ ئاشتی لەسوریا ڕابگەیەنرێت چونكە بەشار ئەسەد هێزی پێویستی نیە بۆ پاراستنی وڵاتەكەی، كێشەی گەورەی ئیسرائیل ئەو هێزەیە كە لەسوریا دەمێنێتەوە لەگەڵ جۆری ئەو چەكانەی كە پیاندەبێت بۆ نمونە ئەگەر موشەكی كورت مەوداشیان هەبێت دەتوانن هەڕەشە لەسەر ئیسرائیل دروستبكەن، خاڵێكی تر بونی فرۆكەیە، دوای ئەویش نزیكی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانێتی لەسنورەكانی ئیسرائیلەوە، جەختیشدەكات، ڕاستڕەو چەپڕەوەكانی ئیسرائیل لەهەمو شتێكدا ناكۆكبن لەبەرامبەر هەڕەشەكان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی یەكدەستن و پێكەوە ڕوبەڕوی دەبنەوە. (نەشئەت ئەلئەقتەش) مامۆستای ڕاگەیاندن لەزانكۆی (بیرزێت)ی، فەلەستین، دەڵێت، هەڕەشەكردن مانای هێزو توانا ناگەیەنێت، ئێران هەڕەشەی زۆری كردوە،  هەڕەشەكانی وەزیری بەرگری ئیسرائیلیش جۆرێكە لەترس و دڵەڕاوكێ‌، ئەگەر ئیسرائیل بیتوانیایە بۆردومانی تاران بكات دەمێك بو ئەنجامیدابو، لەڕابردودا ئیسرائیل هەژمونێكی گەورەی هەبو، بەرنامە ئەتۆمییەكەی عێراقی خاپوركرد، جەزائیری بۆردمانكرد، هەر شوێنێكی بویستایە و بەهەڕەشەی بزانایانە بەبێ‌ هەڕەشەكردن دەیكردە ئامانج، دەشلێت بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، لەجەنگی ئێران-عێراقدا وڵاتانی كەنداو سەرچاوەی دابینكردنی داهات بون، دوای ئەویش جەنگی ئازادكردنی كوەیت و جەنگی ڕوخاندنی ڕژێمی سەدام و جەنگی سوریا و یەمەنیش، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە. پێشیوایە، جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. دەشلێت ئێمە لەبەردەم دوو دژ بەیەكداین كە قورسە تێگەیشتنی، لەكاتێكدا باڵكێشانی ئێران لەیەمەن و سوریا و ناوچەكە بەكێشەو مەترسی دەزانین، بەڵام بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئێران ڕێكەوتن لەگەڵ ئیسرائیل مەترسیدارترە، ئەمە قورسە چۆن لەوە تێبگەین لەم دۆخەدا ئێران بكەینە دوژمنی ژمارە یەك و ئیسرائیل بكەین دۆست و هاوپەیمان بۆ ڕێگریكردن لەفراوانخوازییەكانی ئێران. بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە  (حسێن ریوواران) وانەبێژ لەزانكۆی خوێندنە جیهانیەكان لەتاران دەڵێت، لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لەئێران هاوكێشەی نێوان ئیسرائیل و ئێران دوو ئاستە، هاوكێشەیەكی سیاسی نەگۆڕو هاوكێشەی سەربازی گۆڕاو ، ئێران پێیوایە ئیسرائیل قەوارەیەكی داگیركەرەو دەبێت كۆتایی پێبهێنرێت، لێرەوە ململانێیەكی سیاسی و ئایدۆلۆجی درێژەی هەیە و ناگۆڕێ‌ و چارەسەرناكرێت بەسڕینەوەی ئیسرائیل نەبێت، بەڵام هاوكێشە سەربازییەكە گۆڕانی بەسەرداهاتوە، لەسەرەتای شۆڕشدا هاوكێشەكە بەشێوەیەكی بەرچاوی بەقازانجی ئیسرائیل شكابۆوە، بەڵام لەدوو دەیەی ڕابردودا ئێران توانای پیشەسازییە سەربازییەكانی برەوپێبدات و گۆڕانكاری لەم هاوكێشەیەدا بێنێتەگۆڕێ‌.

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت بۆ یەكەمجار ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كورسییەكی كۆتای بۆ كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست جێگیركرد، (12) كوردی فەیلی كە بەشێوەی حزب و كەسایەتی سەربەخۆ خۆیان كاندید كردووە، كێبركێ لەسەر ئەو كورسییە تاقانەیە دەكەن. كورتەیەكی مێژویی لەبارەی پارێزگای واستەوە پارێزگای واست دەكەوێتە ناوەڕاستی عێراق، شاری كوت مەڵبەندی پارێزگاكەیە، روبەڕی ئەم پارێزگایە (17153) كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، واست رێژەی (4%)ی كۆی گشتی روبەڕی عێراق پێكدەهێنێت. پارێزگای واست بەناوبانگە بە بەرهەمهێنانی بەروبومەكانی (گەنم و جۆ و كونجی و خورما)، بەهۆی ئەوەی پارێزگاكە لە شێوەی دروگەیەكدایە و ئاو دەوری داوە، راوەماسی بوەتە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ ئابوری خەڵكی ناوچەكە. لەروی ئیدارییەوە پارێزگای واست پێكدێت لە (6) قەزا و (11) ناحیە، بەپێی دواین داتاكان ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكە دەگاتە (ملیۆنێك و 275 هەزار) كەس. بەپێی ئامارێك كە بەر لە دروستبونی دەوڵەتی عێراق لە 1920 كراوە كە ئەوكات پارێزگای واست ناوی (لیوای كوت) بووە، دابەشبوونی دانیشتوانی ناوچەكە بەمشێوەیە بووە: •    شیعە: 91,5% •    كورد: 8% •    جولەكە: 4,0% •    مەسیحی: 1,0% ئاماری ئێستای كورد لە پارێزگاكە بەتەواوەتی روون نییە، بەڵام لە سنوری ئەم پارێزگایە دوو شارۆچكەی كوردنشین هەن كە بریتین لە قەزای (بەدرە) و ناحیەی (جەسان)، خەڵكی ئەم دوو شارۆچكەیە كوردانی فەیلین. بەدرەو جەسان دوو ناوچەی جێناكۆكن لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندی عێراق، كە بەپێی ماددەی 140 دەبێت چارەنوسیان یەكلابكرێتەوە. كورسییەكانی پارێزگای واست لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  •    (11) كورسی •    1 كورسی كۆتا بۆ كوردانی فەیلی •    كۆتای ژنان كە لە چوارچێوەی (11) كورسییەكەدایە، (3) كورسییە ژمارەی دەنگدەرانی پارێزگای واست بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە بڕیارە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەبچێت، (717 هەزارو 66) كەس مافی دەنگدانیان هەیە. لەبارەی كوردانی فەیلییەوە كوردە فەیلییەكان لەڕووی مەزهەبییەوە شیعەی جەعفەرین، بەشێوەیەكی گشتی لە ناوچە سنورییەكانی نێوان عێراق و ئێران بڵاوبونەتەوە، لە جەلەولا و خانەقین و مەندەلی لە باكورەوە تاوەكو ناوچەی عەلی غەربی لە باشورو تادەگاتە بەدرەو جەسان و كوت و نعمانیە و عەزیزیە لە پارێزگای واست كوردانی فەیلی نیشتەجێ بوون. لەسەردەمی دەسەڵاتی بەعسدا بەتایبەتی سەددام حسێن، كوردانی فەیلی بە هۆی تۆمەتباركردنیان بە لایەنگریكردن لە ئێران و شیعەبونیان، روبەڕوی سەركوتكاری زۆربونەتەوە، بەوهۆیەوە رژێمی بەعس لەساڵانی هەشتاكاندا زیاتر لە 10 هەزار كورسی فەیلی بەزۆر رەوانەی ئێرانكرد و  ژمارەیەكی زۆریشیان كۆچیان كردووە بۆ ناوچەكانی تری عێراق بەتایبەتی بەغدادی پایتەخت.  كورسی كۆتای كوردانی فەیلی لەخولی ئێستا ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە خولی سێیەمە، ئەنجومەنی نوێنەران بۆ جاری یەكەم بڕیاریدا هاوشێوەی پێكهاتەكانی (مەسیحی و سابیئە و ئێزیدی و شەبەك)، كورسییەكی كۆتای هەڵبژاردن ببەخشرێت بە كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست، بەمشێوەیە ژمارەی كورسی كۆتای كەمینەكان لە عێراق لە (8) كورسییەوە بۆ (9) كورسی زیادكرا. دانانی كورسییە كۆتاكەی كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست لەكاتی خۆیدا هەندێك ناڕەزایەتی لێكەوتەوە، هەندێك لە چالاكوان و كەسایەتییەكانی كوردانی فەیلی دەڵێن، دانانی كورسی كۆتای فەیلی لە پارێزگای واست ستەمێكی ترە كە لە فایلییەكان كراوە، چونكە بەوتەی ئەوان چڕی دانیشتوانی كوردانی فەیلی لە بەغدادی پایتەختە نەك لە پارێزگای واست.  بەپێی هەندێك ئاماری نافەرمی زیاتر لە (500 هەزار) دەنگدەری كورد لە بەغداد هەن كە زۆربەیان كوردانی فەیلین. (12) كاندید شەڕی بردنەوەی كۆتای فەیلییەكان دەكەن ژمارەیەك حزبی فەیلی بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە پارێزگای واست لیستی كاندیدیان پێشكەشكردووە، سەرباری حزبەكان، ژمارەیەك كەسایەتی سەربەخۆی كوردانی فەیلی خۆیان كاندید كردووە، بە هەمویانەوە (12) كاندید كێبەركێ لەسەر بردنەوەی كورسییە تاقانەكەی فەیلی دەكەن لە واست. •    بەرەی فەیلی: یەكەم حزبی سیاسیی كوردانی فەیلییە، كۆتاییەكانی ساڵی رابردوو دامەزراوە، ئەم حزبە (2) كاندیدی هەیە بر بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە واست. •    گردبونەوەی یەكێتی فەیلی: ئەم گردبونەوەیەش (2) كاندیدی هەیە بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە پارێزگای واست. •    ئیئتیلافی فەیلی عێراقی: ئەم ئیئتیلافە پێكدێت لە هەردوو حزبی (حزبی دیالۆگی فەیلی) و حزبی (كۆنگرەی نیشتیمانی گشتی كوردە فەیلییەكان)، ئیئتیلافەكە (2) كاندیدی هەیە بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە واست. سەرباری حزبەكان، (6) كەسایەتی فەیلی لە پارێزگای واست خۆیان بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان كاندید كردووە: •    فوئاد عەلی ئەكبەر فەیلی •    مازن عەبدولمونعیم (ئەبو حیدەر) •    دكتۆر فازل عەباس •    دكتۆرە ئەسما شاكر حەمودی •    نەسیر مەحمود (ئەبو سلام الحداد) •    جەعفەر عەبدولجەبار محەمەد بەمەبەستی بردنەوەی دەنگی فەیلییەكان كە دابەشبوون بەسەر بەغداد و واست و دیالە و ناوچەكانی تردا، زۆرێك لە حزب و هاوپەیمانێتییە كوردی و عێراقییەكان لە ناوچە جیاوازەكان خەڵكانی فەیلییان لەناو لیستەكانیان داناوە.  

كاندیدێكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات لە بەغداد كوژرا. بەپێی قسەی سەرچاوە ئەمنییەكان لە بەغدادەوە، (نەجم حەسناوی) كاندیدی ئیئتئلافی دەوڵەتی یاسا بەیانی ئەمڕۆ لە ناوچەی مەشتەل كوژراوە. سەرچاوەكان باسلەوەدەكەن، ئەو كاندیدە بەهۆی ناكۆكی خێڵەكییەوە كوژراوە كە بەیانی ئەمڕۆ رویداوە. هێزە ئەمنییەكان دوای روداوەكە ناوچەكەیان گەمارۆداوە و تەرمی كاندیدە كوژراوەكە رەوانەی پزیشكی دادوەری كراوە. ناوبەناو لە چەند پارێزگایەكی عێراق ناكۆكی خێڵەكی رودەدات و هەندێكجار پەلدەهاوێژێت بۆ روبەڕوبونەوەی چەكداری.  

راپۆرتی: نیاز عەبدوڵا ..... له‌ ماوه‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنی رابردوو له‌ چوار خولی په‌رله‌مانی كوردستان و سێ خولی هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی عێراق و ئێستا بۆ خولی چواره‌م، پارتی دیموكراتی كوردستان وه‌ك  ئه‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی ره‌های ناوچه‌یه‌كی سیاسی تاپۆكراو بكات به‌ره‌نگاری لایه‌نه‌ سیاسییه‌ نه‌یاره‌كانی بۆته‌وه‌ له‌ ده‌ڤه‌ری بادینان و پارێزگای هه‌ولێر. رۆژی 23ی نیسان سه‌رۆكی لیستی هاوپه‌یمانی سه‌ركه‌وتن له‌ پارێزگای دهۆك ناسڕ به‌گ به‌ (دره‌و میدیا)ی راگه‌یاند "هێزێكی ئاسایشی پارتی سێ‌ كاندیدی لیستەكەیان بەناوه‌كانی ئەنوەر مەعسوم مائی، فادیە حوسێن، عومەر عەلی رفاندووه‌" و داوا له‌و سێ كاندیدە كراوه‌ "لەسەر تەلەفزیۆن كشانەوە و بێبەریبوونی خۆیان لە لیستەكەی عەبادی رابگەیەنن و جوێن بە عەبادی بڵێن، ئەو كاتەش هەر داواكارییەكیان هەبێت بۆیان جێبەجێ دەكرێت" به‌ڵام رۆژێك له‌ دوای رفاندنیان و پێڕاگه‌یاندنی په‌یامه‌كه‌ ئازادكران. ته‌نیا دوای 6رۆژ له‌ رفاندنی كاندیده‌كانی هاوپه‌یمانی سه‌ركه‌وتن، له‌ كاتی بانگه‌شه‌كردنی هه‌ڵبژاردن له‌ناو بازاڕی زاخۆ سه‌ره‌ڕای بوونی هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی ئاسایشی زاخۆ و پۆلیس سه‌رۆكی لیستی نه‌وه‌ی نوێ له‌ دهۆك دكتۆر كامه‌ران به‌رواری به‌ دار و به‌رد هێرشیكرایه‌سه‌ر و برینداركرا. دكتۆر كامه‌ران به‌ ئاژانسی هه‌واڵی فوراتی وت "40 بۆ 50 كه‌س به‌ دار و به‌رد هیرشیان كرده‌ سه‌رم، ئه‌و كه‌سانه‌ به‌ به‌رچاوی پۆلیس و ئاسایشی زاخۆ هێرشه‌كه‌یان كرد به‌ڵام ئه‌و هێزانه‌ هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كیان نه‌بوو بۆیه‌ هێزه‌ ئه‌منییه‌كان به‌ به‌رپرسیار ده‌زانم له‌م ده‌ستدریژییه‌".  له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی یاسای هه‌مواركراوی ژماره‌ 45ی ساڵی 2013ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق و یاسای هه‌مواركراوی ژماره‌ 1ی ساڵی 1992ی ئه‌نجوومه‌نی نیشتیمانی كوردستانی عێراق، له‌گه‌ڵ هه‌ردوو یاسای ژماره‌ 17ی ساڵی 1993ی حیزبه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و یاسای ژماره‌ 36ی 2015ی حیزبه‌كانی عێراق ده‌سته‌به‌ری ئازادی ركابه‌ری سیاسیان به‌شێوه‌یه‌كی مه‌ده‌نی كردووه و‌ هێزه‌ سیاسییه‌كان ئازادن كار له‌ سه‌رتاسه‌ری عێراق و هه‌رێمی كوردستان بكه‌ن،‌ به‌ڵام هێشتا له‌ ناوچه‌ی بادینان و هه‌ولێر و مه‌ڵبه‌ندی خێزان و ژیانی سیاسی بنه‌ماڵه‌ی بارزانی له‌ سه‌ری ره‌ش و مه‌سیف سه‌ڵاحه‌ددین هێزه‌ سیاسییه‌كان ناتوانن ژیانی سیاسییان ئاسایی به‌ڕێبكه‌ن و بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌نجامبده‌ن. له‌ ساڵی 2005 كاتێك یه‌كگرتووی ئیسلامی له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق بڕیاریدا له‌ ده‌ره‌وه‌ی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستانی به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق بكات هێراشكرایه‌ سه‌ر مه‌ڵبه‌ندی 3ی ئه‌و حیزبه‌ له‌ دهۆك، جگه‌ له‌ سووتاندنی باره‌گاكه‌ی چه‌ند كادیرێكی ئه‌و حیزبه‌ كوژران. هه‌ر له‌ ساڵی 2011 له‌و كاته‌ی یه‌كگرتووی ئیسلامی له‌به‌ره‌یه‌كی ئۆپۆزسیۆنی به‌هیزبوون له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان و كۆمه‌ڵی ئیسلامی، جارێكی تر هێرشكرایه‌ سه‌ر داموده‌زگا حیزبی و رۆژنامه‌وانییه‌كانی له‌ دهۆك و زاخۆ و سیمێل. له‌ هه‌ردوو رووداوه‌كه‌شدا "هێزه‌ ئه‌منییه‌ ده‌مامكداره‌ حیزبییه‌كانی پارتی دیموكرات" له‌و هێرشانه‌ تۆمه‌تباركران، بۆیه‌ دواتر پارتی یه‌ك لایه‌نه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كگرتوو بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یان دانووستانی كرد. سه‌ره‌ڕای بوونی بڕیاری په‌یڕه‌وی بانگه‌شه‌كانی هه‌ڵبژاردنی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق، كه‌ "بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن ئازاده‌ بۆ ته‌واوی لیست و قه‌واره‌ سیاسییه‌كان و هاوپه‌یمانی و كاندیه‌كان" به‌ڵام قایمقامی قه‌زای شه‌نگال مه‌حما خه‌لیل له‌ لێدوانیكی بۆ رادیۆ نه‌وا وتوویه‌تی "لەناو خەڵك و كەمپی ئاواره‌كانی قه‌زای شه‌نگال‌ بانگەشەی هەڵبژاردن كێشەی نییە، بەڵام حەشدی شەعبی رێگری دەكات لەوەی كاندیدەكانی پارتی دیموكرات وێنە بڵاوبكەنەوە و بانگەشەی خۆیان بكەن له‌ناو شه‌نگالییه‌كان".  وه‌یس نایف كاندیدی پارتی دیموكرات له‌ پێكهاته‌ی ئێزیدییه‌كانی شه‌نگال رێگرییه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی له‌ كاندیده‌كانی پارتی دووپاتكردووه‌ته‌وه‌ و به‌‌ ماڵپه‌ڕی فه‌رمی حیزبه‌كه‌ی وتووه‌ "دوای رووداوه‌كانی 16ی ئۆكتۆبه‌ر ده‌زگا شه‌رعییه‌كانی ئێمه‌ ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ شه‌نگال، ئێستاش كاندیدانی پارتی ناتوانن بچنه‌ شه‌نگال، هه‌روه‌ها 85%ی خه‌ڵكی ئێمه‌ ئاواره‌ن و ئه‌وانه‌ی له‌وێش ماون له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی حه‌شد و سوپای عێراقن، ئه‌وانیش وه‌ك دوژمنێك سه‌یری پارتی ده‌كه‌ن''. پارتی دیموكرات له‌ رێگای قایمقام و كاندیده‌كانی لیسته‌كه‌ی له‌ شه‌نگال حه‌شدی شه‌عبی تۆمه‌تبار ده‌كات به‌ رێگریكردن له‌ بانگه‌شه‌كانیان بۆ‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق. به‌ڵام له‌ رۆژی 27ی نیسان وه‌ك مام فارس یه‌كێك له‌ به‌شدارانی بانگه‌شه‌كانی گۆڕان به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "له‌ قه‌زای شه‌قڵاوه‌ له‌ لایه‌ن ژماره‌یه‌ك كه‌سی جل مه‌ده‌نی و كه‌سێك به‌ جلی سه‌ربازییه‌وه‌ به‌ به‌رد و جوێن هێرشمانكرایه‌ سه‌ر".  مام فارس كه‌ له‌ رێگای به‌ردبارانی هێرشكاره‌كانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ 4كه‌سی تر برینداركراوه‌،‌ وتی "ئاسایش و خه‌ڵكی سه‌ر به‌ پارتی ئێمه‌یان به‌ردباران كرد، ئه‌وان غه‌دریان له‌ خۆیان كرد وقیمه‌تی ئێمه‌یان به‌رزتركرده‌وه‌ و توڕه‌یی خه‌ڵكی شه‌قڵاوه‌یان زیاتر كرد له‌ به‌رامبه‌ر خۆیان". هه‌مان رۆژ له‌ دوای هێرشه‌كه‌ی شه‌قڵاوه،‌ لاپه‌ڕه‌ی "ئاژانسی پارتی نیوز" له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووك له‌گه‌ڵ دانانی گرته‌ڤیدیۆیه‌كی هێرشه‌كان كه‌ تیایدا لایه‌نگرانی پارتی هوتافی "پێشڕه‌وی كورد پارتییه‌، سه‌رۆكمان بارزانییه‌" ده‌ڵێنه‌وه‌، نووسیویه‌تی "ئه‌مڕۆ شه‌قڵاوه‌ سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان وه‌ چه‌ند كاندیدێك له‌لایه‌ن گه‌له‌وه‌ درانه‌ به‌ر شه‌ق". كاوه‌ محه‌مه‌د سه‌رۆكی لیستی گۆڕان له‌ شاری هه‌ولێر به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "ئه‌م جۆره‌ هێرشانه‌ له‌ دژی ئێمه‌ ده‌ره‌نجامی عه‌قڵییه‌تی نادیموكراتیانه‌ی پارتییه‌ و ئه‌وان ده‌یانه‌وێت هه‌ر خۆیان حاكم بن و ئێستاش ده‌زانن له‌ رووی جه‌ماوه‌رییه‌وه‌ رۆژ به‌ رۆژ دۆخیان خراپتر ده‌بێت، بۆیه‌ ئه‌م رێگایانه‌ ده‌گرنه‌به‌ر كه‌ گوزارشته‌ له‌ سیاسه‌تیان".   شه‌وی 22ی نیسان له‌ ناحییه‌ی حاجی ئۆمه‌ران-ی سه‌ر به‌قه‌زای چۆمان په‌لاماری خێمه‌ی بانگه‌شه‌ی گۆران بۆ هه‌ڵبژاردن درا و سووتێندرا، بۆیه‌ بۆ دووه‌م جار له‌ رۆژی 28ی نیسان بنكه‌ی بانگه‌شه‌یان كرده‌وه‌. رۆژی 23ی نیسان-یش له‌ بازاڕی (ته‌یراوه‌)ی شاری هه‌ولێر له‌ لایه‌ن ژماره‌یه‌ك كه‌سی جل مه‌ده‌نی هێرشكرایه‌ سه‌ر بانگه‌شه‌كاران و كاندیده‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان.  كاوه‌ محه‌مه‌د له‌ باره‌ی بوونی ده‌ستی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌و هێرشانه‌ وتی "وه‌ك چۆن له‌ ماوه‌ی رابردوو ده‌سه‌ڵات هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی خۆی به‌ به‌رگی مه‌ده‌نی له‌ دژی خۆپیشانده‌ران به‌كارده‌هێنا ئێستاش هه‌مان كارده‌كات، بۆنموونه‌ ئه‌وانه‌ی له‌ بازاڕی ته‌یراوه‌ هێرشیانكرده‌ سه‌رمان ئێمه‌ هه‌ندێكیان ده‌ناسین كه‌ له‌بنه‌ماوه‌ كه‌سی سه‌ربازین و جلی مه‌ده‌نییان پۆشیوه‌، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ی ته‌واون بۆ تێوه‌گلانی پارتی له‌و هێرشانه‌". به‌پێی زانیارییه‌كانی سه‌رۆك لیستی گۆڕان له‌ هه‌ولێر، كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق له‌ دژی ئه‌و هێرشه‌ی شه‌قڵاوه‌ په‌یوه‌ندیكردووه‌‌ به‌ قایمقامی قه‌زای شه‌قڵاوه‌ به‌ڵام ئه‌و به‌ كۆمسیۆنی راگه‌یاندووه‌ "ده‌بوو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌ر له هاتنیان بۆ بانگه‌شه‌كردن له‌ شه‌قڵاوه‌ ئاگادارمان بكه‌نه‌وه‌".   

لانی كەم (60) ژنی روسی بەتۆمەتی بەزاندنی سنور بەشێوەی نایاسایی و كاركردن لەگەڵ رێكخراوی داعش، دۆسیەكانیان لەبەردەم دادگاكانی عێراق، ئەمە بەپێی قسەی ئەندامێكی ئەنجومەنی فیدراڵی روسیا و نوێنەری كۆماری چیچان لە ئەنجومەنەكە. زیاد سبسبی رایگەیاند، سەرباری ئەوەی زۆربەیان ئەو تۆمەتانە رەتدەكەنەوە كە ئاڕاستەیان كراوە، بەڵام دادگای عێراق سزای زیندانی هەتاهەتای و سێدارەدانی بۆ هەندێك لەو ژنە روسییانە دەركردووە. زیاد سبسبی كە نوێنەری سەرۆكی چیچانە ئاماژەی بەوەكرد، دادگای عێراق رۆژی 29ی نیسان تەماشای دۆسیەی (11) ژنی تۆمەتباری روسی دەكات و لەم مانگەشدا سزای لەسێدارەدانی بەسەر (2) هاوڵاتی ئازەربایجانی و (3) هاوڵاتی قیرقیزستاندا جێبەجێكردووەو شوباتی رابردوش سزای لەسێدارەدانی بۆ (16) ژنی هاوڵاتی توركیا دەركردووە. نوێنەرەكەی سەرۆكی چیچان باسی لەوەكرد، ئەو ژنە روسییانەی كە لە عێراق دەستبەسەرن هیچ پارێزەرێك نییە كە بەرگرییان لێبكات، پارێزەرە لۆكاڵییەكانیش لە عێراق نایانەوێت بەرگرییان لێبكەن بەهۆی پاڵنەری ئەخلاقییەوە.  

بەپێی بڕگەی دووەمی مادەی دووەمی پەیڕوی بانگەشەی  هەڵبژاردن كەلەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە دانراوە، تیایدا هاتووە:  ( بانگەشەی هەڵبژاردن  ئازادە بۆ تەواوی لیست و قەوارە سیاسی و هاوپەیمانێتیەكان و كاندیدەكان  ) . بەڵام زۆرێك لە لیست و قەوارە سیاسی و كاندیداكانی هەڵبژاردن روبەرووی رێگریكردن  و سوكایەتی پێكردن دەبنەوە لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكاندا، بەتایبەتیش لە هەولێرو دهۆك و سنوری ژێر دەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان، رێگری لەبەردەم لیستە نەیارەكانی درووست دەكرێت و بانگەشەی هەڵبژاردنیان لێبەرتەسك دەبنەوە، لە كاتێكدا بەرپرسیارێتی حكومەت و دەزگا ئەمنیەكانە ئەركی رەخساندنی ژینگەیەكی لەبار برەخسێنن تا لیستەكان بە ئاسایی بتوانن بەرنامەی خۆیان بگەیننە هاوڵاتیان. پشێوی تەنها لە كوردستان لە ئێستادا لیستە كوردیەكان لە شاری كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان بانگەشەی خۆیان دەكەن، لە كاتێكدا بەشێك لە حزبەكان ئەو ناوچانە بە داگیركراو لەقەڵەم دەدەن و بەشداری هەڵبژاردنیان لەو ناوچانە نەكردووە، بەڵام  ئەگەرچی تا ئێستا بارودۆخی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر لەسەر ئەو ناوچانە  ماوەو بەتەواوی ئاسایی نەبۆتەوە، بەڵام بەبەراورد بە خراپی بارودۆخەكە ئاستی بانگەشەی لیستەكان ئاساییە. بەڵام ئێستا ململانێ و رێگریەكان لە هەرێمی كوردستان لە چاو تەواوی پارێزگاكانی تری عێراق جیاوازە، زۆرێك لە لیستەكان نیگەرانیەكانیان ئاراستەی پارتی دیموكراتی كوردستان و دەسەڵاتە ئەمنیەكانی ژێر كۆنترۆڵی ئەو حزبەیە، لە سەرەتای بانگەشەی هەڵبژاردنەكانەوە رێگریەكانی ئەو هێزە بۆ لیستەكانی دیكە دەركەوتوون،  لەیەكەم  شەوی بانگەشەی هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەرپرسانی نەوەی نوێ رایان گەیاند: "لەلایەن چەكدارانی پارتیەوە" لە سۆران هێرشكراوەتە سەر بارەگاكەیان و  هونەر جاسم، ئەندامی ئەنجومەنی نەوەی نوێ لە سۆران رایگەیاندووە، بە مەبەستی رێگری لە بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ لیستی نەوەی نوێ،  "ژمارەیەك چەكداری پارتی هەڵیان كوتاوەتە سەر بنكەیەكی نەوەی نوێ لە سۆران و دەستیان بەسەر كەل و پەل و بنكەكەدا گرتووە". بەرپرسانی نەوەی نوێ دەڵێن پێش دەستپێكردنی بانگەشەی هەڵبژاردن پێشێلكارییەكان بەرامبەر لیستی نەوەی نوێ دەستیانپێكرد، پێش كاتژمێر١٢ی شەوی ١٤ مانگ، بۆ رێگریكردنی لە بانگەشەكردن بۆ لیستی نەوەی نوێ، ژمارەیەك چەكدار لە سۆران دەستیان بەسەر بارەگاكە و كەلوپەلەكانی ناویدا گرت.  هاوكات  بەرپرسانی نەوەی نوێ دەڵێن، یەكێتیش لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی بەشێك لە پۆستەرەكانی نەوەی نوێی لێكردووەتەوە. لە سلێمانی، كادیرانی پارتی بەشێك لە پۆستەرەكانی لیستی نەوەی نوێیان لێكردەوە و دڕاندیان كە لە نزیك بارەگای لقی چوار پارتیەوە هەڵواسرابوون. هاكات  بەرپرسانی بزووتنەوەی گۆڕان رایانگەیاند كە لەحاجی ئۆمەران ئۆفیسی (بزوتنەوەی گۆڕان) كە بۆ بانگەشەی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێڕاقی كرابووەوە بەدەستی چەند كەسێكی تاریك بیری نەناسراوەوە سوتێنرا، كە ڕاسپێردراوی دەستەڵات بوون.  بەڵام لە دوو رۆژی رابردوودا لە قەزای شەقڵاوە گرژی درووست دەبێت لە نێوان لایەنگرانی گۆڕان و پارتی ، كاوە محەمەد سەرۆكی لیستی بزتنەوەی گۆڕان لە هەولێر لە نوسێنێكدا سەبارەت بەو روداوە دەنوسێت، لەگەڵ ژمارەیەك لەكاندیدانی لیستەكە و هەڵسوڕاوان، دوای كردنەوەی بنكەی بانگەشە لەشەقڵاوە، سەردانی ناو بازاڕی شارۆچكەكەمان كرد، ئێمە بە هێمنیەوە دەستمانكرد بە بانگەشە بۆ بەرنامەی لیستەكەمان، بەڵام دواتر هەروەك پیشەی هەمیشەییان، چەند شەڵاتییەكی دەسەڵاتدارانی شكستخواردوو، بە قسەی ناشیرین و نابەجێ و هەندێ كاری منداڵبازاڕیانەی دیكە پشێویان خستە ناو بازاڕی شەقڵاوەوە و جارێكی دیكە بۆ هەموو لایەكیان سەلماند كە لە چ مەدرەسەیەك پەروەردە كراون و خاوەن چ ئاكار و رەفتارێكی (دیموكراتیانە)ن ! جگە لەوە، ئەوەی ئەمڕۆ لەشەقڵاوە روویدا و ئەوەی پێشتریش لەحاجی ئۆمەران و گەڕەكی (تەیراوە)ی هەولێر روویاندا، دەرخەری ئەو راستیەشن كە ئەو دەسەڵاتە ترسنۆك و خۆفرۆش و خاكفرۆشە بە تەواوی ئیفلاسی سیاسی و ئەخلاقی كردووە و لەكاتێكدا لەهەولێر فەرشی سوور بۆ عەبادی رادەخات، هاوكات بێ رێزی بەرامبەر مامۆستایان و مووچەخۆران و هێزی كوردستانیی ئۆپۆزسیۆن و رەخنەگری خاوەن ئیرادەی وەك گۆڕان دەكات، چونكە عەبادی بە رزگاركەری خۆی دەزانێت و گۆڕان و گۆڕانخوازان و خەڵكی تووڕە و ناڕازی هەرێمیش بە هەڕەشەی گەورەی سەر وجودی خۆی دەزانێت..    ئەم روداوو رێگری و پشێویانە چاوەڕوان دەكرێت لە رۆژەكانی كۆتایی هەڵمەتی هەڵبژاردن چڕترببنەوەو ململانێی توند لە نێوان لایەنەكان درووست بێت و رێگری و پێشێلكاریەكانیش زیاتر بن، بەو پێیەی چاوەروان دەكرێت لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا گۆڕانكاری لە رێژەی دەنگ و كورسیەكان رووبدات، بەو پێیەی لە چوار ساڵی رابردوو كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە رویانداوەو كاریگەریان لەسەر ئەنجامی دەنگەكان دەبێت و لیستی نوێش درووست بووە، كە هەموو ئەوانە كاریگەری لەسەر هەڵبژاردنەكان دەبێت و هاوكات سەنگی هێزەكان دەخاتە روو.