عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی " حیكمەی نیشتمانی" مەرجەكانی رەوتەكەی بۆ بەشداریكردن لە كابینەی داهاتووی حكومەت و سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق خستەڕوون رایگەیاند هەوڵدەدات گەورەترین كوتلەی سیاسی بۆ پێكهێنانی كابینەی داهاتووی حكومەت پێكبهێنێت. حەكیم لە مەراسیمی راگەیاندنی لیستەكەیدا لە بەغداد وتیشی: " سەرۆك وەزیرانی داهاتوو پێویستە پرۆگرامی خۆی دەربارەی پەرەپێدانی كشتوكاڵ و پیشەسازی و كەرتی تایبەت و بازاڕ و رزگاربوون لە ئابوری رەیعی و رەخساندنی هەلی كار بۆ بێ كاران بۆ گەل روونبكاتەوە." لە بەشێكی تری قسەكانیدا حەكیم وتی:" رێگە نادەین سەرۆك وەزیرانی داهاتوو قەیران و كێشەی ناوخۆیی دروست بكات." و " پێویستمان بە سەرۆك وەزیرانێكە گەشەپێدان و فێركردن بەهەند وەربگرێت و لە چوارچێوەی تیمێكی گونجاودا كاربكات." جەختیشیكردەوە كە " پێویستمان بە سفركردنەوەی قەیرانەكانە نەك گەورەكردنیان و پێویستە لە شەڕەقسە دووربكەوینەوە."  

كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند تا ئێستا لەسەرتاسەری عێراقدا كۆمسیۆن 56%ی كارتی دەنگدەرانی دابەشكردووە. حازم رودێنی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند ئەو رێژەیە لە كارتی دەنگدان كە دابەشكراوە مایەی رەزامەندی كۆمسیۆن نییە و داواشی لە هاوڵاتیان كرد سەردانی بنكەكانی كۆمسیۆن بكەن بۆئەوەی لە مافی دەنگدان بێ‌ بەش نەبن و كارتی دەنگدان وەربگرنەوە. هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق رۆژی 12ی ئایاری داهاتوو بەڕێوەدەچێت و 24 ملیۆن كەس مافی دەنگدانیان هەیە.  

كاندیدێكی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەر لەوەی هەڵمەتی هەڵبژاردن دەستپێبكات، بە روداوی هاتوچۆ كۆچی دواییكرد. محەمەد جەمیل مەیاحی وتەبێژی لیستی رەوتی حیكمە كە عەممار حەكیم سەرۆكاتی دەكات لە بەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد، هادی عەقابی كاندیدی رەوتەكەیان لە واست، بەهۆی روداوێكی هاتوچۆوە لەكاتی رۆیشتنی بۆ بەغداد بەمەبەستی بەشداریكردن لە راگەیاندنی كەمپەینی هەڵبژاردنی لیستەكە، كۆچی دواییكردووە. ئەمڕۆ بەشێوەیەكی فەرمی رەوتی حیكمە هەڵمەتی هەڵبژاردنی خۆی دەستپێكرد، لیستی حیكمە لە (16) پارێزگای عێراق كاندیدی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، لە شاری سلێمانی لیستەكەی حەكیم (16) كاندیدی هەیە. رەوتی حیكمە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكەی بە ناونیشانی "شەپۆلی شین" بەڕێوەدەبات و وەكو خۆی دەڵێ شارەكان لە شێواندنی و دانانی هەڕەمەكی پۆستەرەكانی هەڵبژاردن دەپارێزێت. رەوتی حیكمە كە دوای جیابونەوەی لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردن دەكات، بڕیاریداوە هیچ پۆستەرێك لەسەر دیوارەكان هەڵنەواسێت، ئەمەش بەڕای هەندێك لە چاودێران سەرچڵییەكی هەڵبژاردنە كە رەنگە بە زیان بۆ لیستەكە كۆتایی بێت.  

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت رۆژنامەیەكی قەتەری باس لە بوونی ململانێیەكی توند دەكات لەنێوان لایەنە كوردییەكاندا لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری داهاتووی عێراق، كە بەپێی ئەو دابەشكارییە تائیفییەی كە لە عێراقی دوای سەددامدا هەیە، ئەو پۆستە بووە بە پشكی كورد. رۆژنامەی (عەرەبی جەدید) لە زاری سەرچاوەیەكی سیاسییەوە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان نوسیویەتی" حزبەكانی هەرێمی كوردستان بڕیاریانداوە بەشێوەی سەربەخۆ بچنە ناو هەڵبژاردنی داهاتووی عێراقەوە، هەر حزبێك ئەو پۆستە بەدەستدەهێنێت كە لەگەڵ قەبارەی كورسییەكانی لە پەرلەمانی عێراقدا دەگونجێت. سەرچاوەكەی بزوتنەوەی گۆڕان كە ناوی خۆی ئاشكرانەكردووە بە رۆژنامە قەتەرییەكەی وتووە: هەندێك حزبی كوردی وەكو بزوتنەوەی گۆڕان و نەوەی نوێ باوەڕیان بەو دابەشكارییەی پۆستەكان نییە كە پێشتر لەنێوان حزبە كوردییەكاندا هەبووە.. زۆرینەی لایەنە كوردییەكان تائێستا رێكنەكەوتون لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی نیشتمانی كوردستان بێت وەكو ئەوەی ساڵانی پێشوو هەبووە، زۆرێك لە پۆستەكانی تر كە لە بەغداد بۆ كورد دانراون تائێستا لەناو ماڵی كورددا رێككەوتنیان لەسەر نەكراوە. هەمان سەرچاوە ئاماژەیبەوەكردووە، ساڵی 2014 كورد بە یەك هاوپەیمانێتی چوەتە بەغداد، ئەمە وایكردووە دابەشكردنی پۆستەكان ئاسان بێت، بەڵام ئەمڕۆ حزبە كوردییەكان بەشێوەی سەربەخۆ چونەتە هەڵبژاردنەوە، بۆیە ململانێیەكی گەورە لەوبارەیەوە لەنێوانیادا هەیە. سەعدی ئەحمەد پیرە : قسەكردن لەبارەی پێدانی پۆستی سەرۆك كۆمار و پارێزگاری كەركوك بە كەسانێك لە دەرەوەی یەكێتی تەنیا خەونێكە كە بەدی نایەت، ئەو دوو پۆستە پشكی یەكێتین لەبەرامبەردا رۆژنامەكە قسەیەكی سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستانی گواستوەتەوە كە لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا دەڵێ: قسەكردن لەبارەی پێدانی پۆستی سەرۆك كۆمار و پارێزگاری كەركوك بە كەسانێك لە دەرەوەی یەكێتی تەنیا خەونێكە كە بەدی نایەت، ئەو دوو پۆستە پشكی یەكێتین. لەدوای روخانی رژێمی پێشووی عێراق لە ساڵی 2003، بەپێی تەواقوقێكی سیاسی پۆستە باڵاكانی عێراق بەمشێوەیە بەسەر پێكهاتەكاندا دابەشكران و لەوكاتەوە تائێستا كار بەو تەوافوقە نەنوسراوە دەكرێت: •    پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق/ كورد •    پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق/ شیعە •    پۆستی سەرۆكی پەرلەمان/ سوننە جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكەمین كورد بوو كە بەپێی رێككەوتنێكی ناوخۆیی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، بۆ ماوەی دوو خول وەكو یەكەمین كورد لە عێراق پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی وەرگرت، خولی سێیەمی سەرۆكایەتی كۆماریش دوای روخانی سەددام درا بە فوئاد مەعسوم كە بەهەمان شێوە سەربە یەكێتی نیشتمانییە. یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەپێی رێككەوتنێك لەگەڵ پارتی، لەبەرامبەر پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی وەرگرت، ئێستا مەسعود بارزانی هەمان وادەی سەرۆكایەتییەكەی تەواوبووە و لە پۆستەكەیدا نەماوە. ململانێی لایەنە كوردییەكان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری داهاتووی عێراق لە كاتێكدایە لە ناوەندی سیاسی عێراقدا باس لە ئاڵوگۆڕكردنی پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار و سەرۆكایەتی پەرلەمان دەكرێت لەنێوان كورد و سوننەدا. هەندێك لە سەركردە سیاسییەكانی پێكهاتەی سوننە داوای پۆستی سەرۆك كۆمار دەكەن و خوازیارن ئەو پۆستە بۆ عەرەبێكی سوننە بێت بەوپێیەی ئەو پۆستە گوزارشت لە رەهەندە عەرەبییەكەی عێراق دەكات، لە ناوەندی سیاسی كوردستانیشدا هەندێك كەس باس لەوە دەكەن پۆستی سەرۆك كۆمار بەوپێیەی پۆستێكی تەشریفاتییە هیچ سودێكی بۆ كورد نەبووە و كورد لە بری ئەوە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وەربگرێت باشترە. بەڵام مەرج نییە هەموو سوننەكان بەوە قایل بن دەستی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان هەڵگرن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، ئوسامە نوجێفی سەرۆكی هاوپەیمانی (بڕیار- القرار) كە یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی سوننە لە عێراق و ئێستا جێگری سەرۆك كۆمارە لە چەند رۆژی رابردوودا لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی شەرقولئەوسەت وتی: سوننە پۆستی سەرۆك كۆماری ناوێت ئەگەر هەیبەتێك بەو پۆستە نەدرێت و دەسەڵاتی نەبێت. یەكێك لەو خاڵانەی كە نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان لەكاتی جیابونەوەی لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەردەوام جەختی لەسەر دەكرد، رێككەوتنی نێوان یەكێتی نیشتمانی و پارتی دیموكراتی كوردستان بوون لەسەر دابەشكردنی پۆستەكانی هەرێمی كوردستان و بەغداد. نەوشیروان مستەفا دەیوت، مام جەلال بەو رێككەوتنەی كە لەگەڵ پارتی كردووەیەتی، لەبەرامبەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار، پۆستی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت و ژمارەیەكی تری لە پۆستە گرنگەكانی هەرێم بەخشیوە بە پارتی، بەبۆچونی ئەو ئەوە رێككەوتنێكی لاسەنگ بووە كە لەنێوان یەكێتی و پارتیدا كراوە. لەبەرامبەردا جەلال تاڵەبانی و سەركردەكانی یەكێتی بەرگرییان لە "رێككەوتنی ستراتیژی" و رێككەوتنی دابەشكردنی پۆستەكان دەكرد و وەك زامنی پاراستنی یەكڕیزی كورد و كۆتاییهێنان بە دوو ئیدارەیی و شەڕی ناوخۆ ناویان دەهێنا. لەدوای نەخۆشكەوتنی جەلال تاڵەبانی و كۆتاییهاتنی خولی دووەمی سەرۆكایەتییەكەی لە بەغداد و دابەزینی یەكێتی نیشتمانی بە یەك لیست لە هەڵبژاردنەكان، قسەوباس لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنی ستراتیژی هاتەئاراوە، ئێستا زۆرێك لە سەركردەكانی هەردوو حزب باوەڕی تەواویان بەوە هێناوە "رێككەوتنی ستراتیژی" تەواوبووە، تەنانەت بەمدواییانەش هەندێك لە سەركردەكانی هەردوولا باسیان لە نوسینەوەی رێككەوتنێكی نوێ یاخود هەمواركردنی رێككەوتنە كۆنەكە دەكرد، بەڵام تائێستا هیچ هەنگاوێك لەو بوارەدا نەنراوە و هەموو پرسەكان بە هەڵواسراوی ماونەتەوە.  

ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ شەوی رابردوو لە تۆڵەی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە شاری دوما لەلایەن حكومەتی سوریاوە ، ئەمریكا و فەرەنسا و بەریتانیا بە موشەك و فڕۆكەی جەنگی هێرشیان كردە سەر چەند بنكەو ئامانجێكی سەربازی سوریا.  هێرشە سێ قۆڵییەكە لە جیهاندا كاردانەوەی جیاوازی لێكەوتەوە، نەتەوە یەكگرتووەكان داوادەكات دۆخەكە ئاڵۆزتر نەكرێت، ناتۆ پشتیوانی لێكرد و ئێران و روسیاش ئیدانەیان كرد. نەتەوە یەكگرتووەكان داوای دان بەخۆداگرتن دەكات ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سكرتێری گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان داوای لە هەموو وڵاتانی ئەندامی رێكخراوەكە كرد دان بەخۆیاندا بگرن و لە هەموو كردەوەیەك دووربكەونەوە كە دەبێتە هۆی زیاتر ئاڵۆزبوونی دۆخی سوریا. گۆتێرێس لە بەیاننامەیەكدا وتی" داوا لە هەموو وڵاتانی ئەندام دەكەم دان بەخۆیاندا بگرن لەم دۆخە مەترسیدارەدا، لە هەموو كارێك دووربكەنەوەكە كە دەبێتە هۆی زیاتر ئاڵۆزبوونی دۆخەكە و نەهامەتی گەلی سوریا زیاتردەكات". گۆتێرێس بەهۆی ئەو هێرشەوە سەردانێكی خۆی بۆ سعودیە دواخست. ناتۆ پشتگیری دەكات پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" لە بەیاننامەیەكدا كە بەیانی ئەمڕۆ شەممە لە برۆكسل بڵاویكردەوە، پشتگیری خۆی بۆ هێرشەكەی ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا راگەیاند. یەنس ستۆڵتنبێرگ ئەمینداری ناتۆ لە بەیاننامەكدا وتی " پشتگیری لە هەموو ئەو جموجوڵانە دەكەین كە ویلایەتە یەكگرتووەكان و بەریتانیا و فەرەنسا لەدژی دامەزراوە و توانا سەربازیی و كیمیاییەكانی رژێمی سوریا كردویانە". ستۆڵتنبێرگ رایگەیاند، ئەو گورزە سەربازییانە تواناكانی رژێمی سوریا بۆ ئەنجامدانی هێرشی چەكی كیمیایی لەدژی گەلی سوریا كەمدەكاتەوە و ناتۆ بەردەوام پەنابردنی سوریا بۆ بەكارهێنانی چەكی كیمیایی ئیدانەدەكات و ئەو هەنگاوە پێشێلكردنی پێوەر و رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكانە و پێویستە ئەنجامدەرانی لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت. یەكێتی ئەوروپا داواكاری لە روسیا و ئێران هەیە یەكێتی ئەوروپاش ئەمڕۆ شەممە داوای لە روسیا و ئێران كرد كاربكەن بۆئەوەی هاوكاری سوریا بكەن و رێگە لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بگرن. یەكێتی ئەوروپا لە بەیاننامەیەكدا دەڵێ" داوا لە هەموو وڵاتان و روسیا و ئێران دەكەین هەژموونی خۆیان بەكاربهێنن بۆئەوەی جارێكی تر رێگە بگرن لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن سوریاوە". یەكێتی ئەوروپا ئاماژەی بەوەكردووە، لە تەموزی 2017 و ئازاری ئەمساڵدا سزایان بەسەر سوریادا سەپاندووە و هەمیشە ئامادەن بۆئەوەی رێوشوێنی تر لەدژی بگرنەبەر ئەگەر پێویست بكات. ئیسرائیل: ئاماژەیەكە گرنگە بۆ ئێران و سوریا و حزبوڵا لای خۆشیەوە  ئیسرائیل رایگەیاند، هێرشەكەی سەر سوریا پاساوی خۆی هەیە و رژێمی سوریا بەردەوامە لە كارە تاوانكارییەكانی ، وەزیرێكی حكومەتی ئیسرائیلیش راگەیاند گورزە سەربازییەكانی سەر سوریا " ئاماژەیەكی گرنگە" بۆ ئێران و سوریا و حزبوڵا. روسیا: پێشێلكردنی یاسا نێودەوڵەتییەكانە لە بەرامبەردا وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند سوریا كە بۆ چەند ساڵێكە رووبەڕووی دوژمنكارییەكی تیرۆریستی دەبێتەوە ، بە كردەوەیەكی سەربازی خۆرئاوا بە ئامانج گیرا لە كاتێكدا هەلێك هەبوو بۆ داهاتوویەكی ئاشتیانە. ماریا زاخارۆڤا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیوێتی " گورزێكی سەربازی ئاڕاستەی پایتەختی دەوڵەتێك كراوە كە چەند ساڵێكە بەڕووی دوژمنكاریی تیرۆر وەستاوەتەوە". هاوكات بەرپرسیێكی باڵای پەرلەمانی روسیا لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی ئینتەرفاكسی روسی رایگەیاند، هێرشەكەی ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا بۆسەر سوریا پێشێلكردنی یاسای نێودەڵەتییە  بە ئامانجی ئەوەی رێگە لەكاری پشكنەرانی رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی بگرن. كۆستەنتین كۆساچیێڤ سەرۆكی لیژنەی كاروباری نێودەوڵەتی پەرلەمانی روسیا دەڵێ: هێرشەكە كراوەتە سەر دەوڵەتێكی خاوەن سەروەری و هیچ بنەمایەكی نییە. تاران ئیدانەی دەكات و هۆشداری دەدات كۆماری ئیسلامیی ئێرانیش كە هاوپەیمانێكی سەرەكی حكومەتی سوریایە هۆشداریدا لە لێكەوتەكانی هێرشەكەی سەر سوریا و وەزارەتی دەرەوەی ئەو وڵاتە، لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند " گومانی تێدا نییە كە ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی  ئەو هێرشە سەربازییەیان لەدژی سوریا ئەنجامدا بەبێ‌ بوونی هیچ بەڵگەیەك.. بەرپرسیارێتی ئەو سیاسەتە سەركێشیانەیە لەسەر ئاستی ناوچەكە لە ئەستۆدەگرن". هاوكات حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران وتی: هێرشەكەی سەر سوریا جگە لە وێرانكاری زیاتر لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، هیچتی تری لێ ناكەوێتەوە و ئەمریكییەكان دەیانەوێت بەو جۆرە هێرشانە  پاساو بۆ بوونیان لە ناوچەكە بهێننەوە. هێرشەكان چەند ئامانجێكی تایبەت بە چەكی كیمیاییان كردە ئامانج دۆناڵد  ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، فەرمانیداوە بە وەشاندنی چەند گورزێكی سەربازی ورد و دیاریكراو لە سوریا كە پەیوەستن بە بەرنامەی چەكی كیمیاییەوە بە هەماهەنگی لەگەڵ بەریتانیا و فەرەنسا. ترەمپ وتی: هۆكاری هێرشەكە ئەوەیە كە روسیا نەیتوانی  دیكتاتۆری سوریا كۆنترۆڵبكات. هاوكات تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا باسیلەوەكرد" هیچ رێگایەك نییە ببێتە جێگرەوەی بەكارهێنانی هێزی سەربازی لە سوریا بۆئەوەی رێگەنەدرێت رژێمی سوریا چەكی كیمیایی بەكاربهێنێت". مەی بەرپرسیارێتی هێرشە كیمیاییەكەی دومای خستە ئەستۆی دیمەشق و رایگەیاند، هێرشە سێ‌ قۆڵییەكە سنوداربووە و چەند ئامانجێكی دیاریكراوی پێكاوە و نابێتە هۆی ئاڵۆزبووونی دۆخی ناوچەكە. ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنساش رایگەیاند، بەشداری وڵاتەكەی خۆی لە هێرشكردنە سەر تواناكانی رژێمی سوریا لە بواری بەرهەمهێنان و بەكارهێنانی چەكی كیمیاییدا دەبینێتەوە. ئەڵمانیا داوای زیندووكردنەوەی دانوستانەكانی جنێڤ دەكات ئۆرسولا ڤۆندەر لەین وەزیری بەرگری ئەڵمانیاش ئەمڕۆ شەممە رایگەیاند پشتگیری لە هێرشەكەی ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا دەكات و داوای كرد دانوستانەكانی جنێڤی تایبەت بە چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی سوریا دەستپێبكەنەوە. وتی: پێویستە هەموو كارێك بكرێت بۆئەوەی پرۆسەی سیاسی دانوستانەكانی جنێڤ دەستپێبكاتەوە و كۆتایی بە نەهامەتییەكانی گەلی سوریا بهێنرێت. سەرچاوە: ئاژانسەکان    

پێوانەكردنی ئاستی بژێوی خەڵك و دیاریكردنی هێڵی هەژاری یەكێكە لەو بابەتانەی كە ساڵانە لە وڵاتانی جیهان ئەنجام دەدرێت و لەو رێگەیەوە دۆخی ئابوری هەر وڵاتێك پێوانە دەكرێت. بەشێوەیەكی گشتی ئاستی بژێوی لەسەر بنەمای داهاتی خێزانێك بەپێی ژمارەی ئەندامانی خێزانەكە دەستنیشان دەكرێت لە ماوەی ساڵێكدا. بەپێی ئامارێك كە سایتی (باشگاە خبرنگاران جوان) ی ئێران بڵاویكردوەتەوە، كە سایتێكی فەرمی كۆماری ئیسلامی ئێرانە، ساڵی رابردوو ئاستی بژێوی خەڵكی ئێران بەمشێوەیە بووە: •     33%ی خەڵك لەسەر هێڵی هەژاری بوون •    6%ی خەڵك برسی بوون بەپێی ئەو روپێوییەی كە سایتی (باشگاە خبرنگاران جوان) بۆ ئاستی ژیان لە ساڵی رابردودا كردویەتی: •    هەر خێزانێكی ئێرانی كە داهاتەی لە ماوەی مانگێكدا (4 ملیۆن تمەن) كەمتربوبێت، وا ئەژماركراوە لە ژێر هێڵی هەژارییەوە. •    هەر خێزانێكی ئێرانی كە داهاتەكەی لە مانگێكدا (1 ملیۆن و 200 هەزار تمەن) بوبێت، وا ئەژمار كراوە شەوانە بە برسێتی سەردەنێتەوە. بەپێی ئەم پێوەرە، ساڵی رابردوو لە ئێران: •    27 ملیۆن كەس لەژێر هێڵی هەژارییەوە بوون •    5 ملیۆن كەس شەوانە بە برسێتی سەریاناوەتەوە بڵاوكردنەوەی ئەم ئامارە لەكاتێكدایە ئاستی بێكاری لە ئێران ساڵانە لە هەڵكشاندایە و لەم رۆژانەشدا بەهای تمەن لەبەرامبەر دولار بەتەواوەتی پاشەكشێی كردووە.  

درەومیدیا/  محەمەد رەئوف           ئەوەی لە پرۆسەی ئەنفالدا روویدا تەنها هەوڵێك نەبوو بۆ لەناوبردن و كوشتنی تاكی كوردی، بەڵكو هەوڵێك بوو بۆ سڕینەوەی تەواوی مۆركی نەتەواویەتی گەلی كورد، بەو پێیەی ئەنفال پرۆسەیەكی پلان بۆ دارێژاوی پێش وەختەبوو، بەوەی  پلانی پێشوەختەی بۆ دارشتبوو پرۆسەكەی دابەشكردبوو بەسەر ( 8)قۆناغدا و  لە (6 ) ناوچەی جوگرافیای جیاوازدا  سەرجەمی ئەو قۆناغانە لە 23ی شوباتی 1988 دەستی پێكردوو لە 6 ی ئەیلولی 1988 پاش روخاندنی هەموو گوندەكانی كوردستان كۆتایی هات.   قۆناغەكانی ئەنفال لە 23ی شوباتی 1988 بۆ 6ی ئەیلولی 1988 ( 8)قۆناغ لە (6 ) ناوچەی جوگرافیادا   1- قۆناغی یەكەم بۆسەر ناوچەی دۆڵی جافایەتی  2- قۆناغی دووەم بۆسەرناوچەی قەرەداغ 3- قۆناغی سێیەم بۆسەرناوچەی گەرمیان  4- قۆناغی چوارەم بۆ سەر ناوچەی قەڵاسێوكە و دۆڵی زێی بچوك  5- قۆناغی پێنج و شەش و حەوت بۆسەر ناوچەكانی شەقڵاوە و رەواندوز 6- قۆناغی هەشتەم و كۆتایی بۆسەر ناوچەی بادینان.  سەرجەم ئەم قۆناغانەش لە 6 ی ئەیلولی 1988 پاش روخاندنی هەموو گوندەكانی كوردستان كۆتایی هات . رژێمی بەعس بۆ ئەو پرۆسەیە هێزێكی بێشوماری بۆ ئامادەكردبوو قەوارەی هێزەكەی رژێم لە پرۆسەی ئەنفالدا:    1- فەیلەقی یەك -  بە لێپرسراوی سوڵتان هاشم  2- فەیلەقی دوو –بەلێپرسراوی نزار خەزرەجی 3-فەیلەقی سێ‌ بەلێپرسراوی  - یونس محەمەد زەرب  4-سەرجەم تواناكانی  ئیستخبارات بە لێپرسراوی فەریق روکن وەفیق سامەڕائی  5-ئەمنی عامە و قوات الطواری و مكتب تنظیم الشمال 6-بە هاوكاری (300) فەوجی خەفیفە كە لە (250)هەزار جاش پێكهاتبوو                             قۆناغی یەكەمی پرۆسەی ئەنفال    لە ( 23 /2  تـــا 18 / 3 / 1988)          ئەم شاڵاوەی رژێم بۆ سەر ناوچەكانی دۆڵی جافایەتی لە سنوری قەزا و ناحییەكانی ( دوكان ، بنگرد ، چوارتا ، قەڵاچوالان ، سەرچنار ، سورداش)ی سەربە پارێزگای سلێمانی دەستی پێكرد .       لە بەرەبەیانی 23 / 2 /1988 خەڵكی یاخسەمەر و سەرگەڵو بەرگەڵو بەدەنگی ناڵە و زرمەی راجیمەی كیمیایی بەئاگاهاتن ، ئەم بۆردومانە بەیەكەم تەقەی پەلاماری ئەنفال دەژمێردرێت ،   پاشان سەرلەبەیانی 23ی شوبات سوپا و هێزی ئاسمانی و گاردی كۆماری و هێزە زەمینیەكانی رژێم لە هەموو لایەكەوە پەلاماری ناوچەكەیان دا ،  1-    هێزێك لەمێرگە پانەوە بەرەو شەدەڵە< 2-    هێزێكی تر لە دۆڵە روتەوە بەرەو كەڵكی قزلەر. 3-    هێزیكی تر لەقەڵەم پاشاوە بەرەو بەرگەڵو. 4-    هێزێكی تر لەدەشتی بنگردەوە بۆ سەر گەورە قەڵا و ئاسۆس . 5-    هێزێكی تر لە گۆجاڕەوە بەرەو گەورە دێ‌. 6-    هێزێكی تر لە كارێزەوە بەرەو خەجە لەرزۆك        سەرپەرشتیاری ئەم هێرشەی ئەنفال  لیوا روكن سوڵتان هاشم ئەحمەد بوو   هێزەكانی بەشدار بوو لە قۆناغی یەكەمدا 1-    (20)لیوا 2-    ( 60) فەوج    3-    ( 10) فەوجی سوك ومەفرەزەی تایبەت  4-    جگە لە دەیان تانک ئەمانە هەموویان پاڵپشتی هێزی ئاسمانی بوون  5-     سەرەڕای ئەو هێزە زۆرو چەكە قورسانەش  كیمیاوی بەخەستی بەكارهێنرا .    زیانەكانی قۆناغی یەكەمی ئەنفال 1-    نزیكەی ( 250) كەس بونە قوربانی چەكی كیمیاوی  2-    نزیكەی ( 160) كەسیش لە رێگادا بەرەو ئێران بەهۆی سەرماو سۆڵەو بەفرەوە رەقبوونەوە                  قۆناغی دووەمی پرۆسەی ئەنفال    لە  22 /3   تــا   1 / 4 / 1988      ئەم پەلامارەش بۆ سەرناوچەكانی ( قەرەداغ ، بازیان ، دەربەندیخان) بوو .       لە 22/ 3 / 1988  گوندی (سێوسێنان) بەسەختی و بە شێوازی بەعسیانە درایە بەر راكێتی كیمیایی .  بووبە هۆی شەهیدبوونی زیاد لە ( 66) كەس و بریندار بوونی دەیانی تر لە ناو شەهیدەكاندا (30)یان منداڵ بوون   لەم قۆناغەدا  1-    رووخانی 80 گوند 2-    2241  خانوو 3-      لە كۆی 12254 كەس  5637 كەس بەر شاڵاوی ئەنفال كەوتن                                                                              قۆناغی سێیەمی ئەنفال   7/ 4   تــا  20 / 4 / 1988      ئەم قۆناغە لە  7ی نیسان بەبۆنەی جەژنی شومی دامەزراندنی حیزبی بەعسەوە دەستی پێكرد ئەم هێرشە بەكاریگەرترین و كوشندەترین و بەزیانترین هەڵمەت داەنرێت  بۆسەر ناوچەكانی ( چەمچەماڵ ، سەنگاو ، قادركەرەم ، دوز ، كفری ، كەلار ، پێباز ، تیلەكۆ) ، ئەم ناوچانە سەر بە هەرسێ‌ پارێزگای ( كەركوك ، سلێمانی ، دیالە)بون  ، ئەمەش فراوانترین هێرشی ئەنفال بوو كە پتر لە ( 500)گوندی گرتەوە سەرەڕای تەختكردنی  4 ناحییە.      لەبەر فراوانی ناوچەكە رژێم بە سێ‌ پلان ئەم پرۆسەیەی ئەنجام دا :.   1- پلانی پەلاماری خورماتوو : بەرەبەیانی رۆژی  7ی نیسان هێزەكانی سوپا و فەوجەكان جاش كەوتنە جموجوڵ و لە بنكەكانیانەوە دەرچون كە لە خورماتووی باشوری رۆژئاوای گەرمیان بوو .    2- پلانی پەلاماری قادركەرەم و باكوری گەرمیان : ئەم پەلامارەیان لە 9ی نیسان دەستی پێكرد هێزەكان رژێم لە كەركوك و چەمچەماڵ و لەیلانەوە ، دەرچون و لە هەموو لایەكەوە بەرەو شارۆچكەی قادركەرەم پێشڕەویان كرد ، ئەم هێرشە بەسەر پەرشتی عەمیدی هێزی تایبەت ( بارق عبدالله حاجی حنطە)بوو كەوا دەردەكەوێت فەرماندەی گشتی پرۆسەی ئەنفالی سێ‌ بووبێت ، هێرشەكە رۆژی 10ی نیسان گەیشتە قادر كەرەم و سەرجەم گوندەكانیان خاپور كرد.     3-پلانی پەلاماری سەنگاو و باشووری گەرمیان : هێزی یەكەمی پەلامارەكە لە شارۆچكەی كفرییەوە لە 9ی نیسان كەوتە رێ‌.  4- رەتڵەكانی تر لە كەلارو بێبازو پونگەڵوە كەوتە رێ‌ . ستراتیژییەتی سەرەكیشیان بریتی بوو لە ئابڵۆقەدانێكی گەورە فراوان لە چەندین لاوەو دەستكردن بە كۆمەڵگرتنی تەواوی ئەو خەڵكەی دەوریان داون و روخاندنی گوندەكانیان و كۆكردنەوەی خەڵكەكە بۆ شوینە دیاری كراوەكانیان .     5- رەتڵەكەی كفری بەفەرماندەی لیوا سامی سەر بەفەیلەقی یەك سەرجەم گوندەكانی ئەو ناوچەیەیان روخاند و خەڵكەكەشیان دەستگیركرد . هێزی كەلاریش لە 9 ی نیسان بەفەرماندەی (  میندەر ئیبراهیم ) دەرچوو بۆ ئاوایی تیلەكۆ.     6-هەربۆیە سوپا ئابڵۆقەی سەرجەم گوندەكانی دابوو یەك لە دوای یەك وێرانی دەكردن ، خەڵكی هەموو ناوچەكە بەرەو گوندی ( ملە سورە و كوڵە جۆی حاجی حەمەجان ) دەهاتن و لەوێدا كۆببونەوە ، لە رۆژی ( 14 / 4/ 1988) لوتكەی هێرشی ئەنفال بوو ، لەم رۆژەدا بەپێی خەمڵاندنی ( كۆمیتەی بەرگریكردن لە مافی قوربانیانی ئەنفال ) نزیكەی ( 20)هەزار لە ژن وپیاو و پیرو مناڵ كۆكرانەوەو بە ئیڤای سەربازی و تراكتۆری گوندنشیەكان رەوانەی قەڵا سەربازییەكەی ( قورەتوو) كران و لە وێشەوە بەرەو چارەنوسی نادیار رۆیشتن هەر بۆیە ئەم رۆژە كرا بەرۆژی (ئەنفالەكان) .       ئەم هێرشەی قۆناغی سێیەم لە رۆژی  20 / 4 / 1988  كۆتایی هات و یەك گوند لە گەرمیاندا بە پێوە نەماو روخێنرا ،        زیانەكانی ئەنفال 1-    نزیكەی (500) گوندی گەرمیان وێران كرا  2-     پتر لە ( 30000)گەنج و ژن و مناڵ وپیری بێسەروشوێن كرد  3-    سنوری ناوچەی چەمچەماڵ ( 5645)كەسی بێ‌سەرو شوێن كراوە 4-    قادركەرەم ( 14863 ) 5-    كەلار ( 4567 ) 6-    سەنگاو ( 4922 )  7-    تیلەكۆ ( 3680 ) 8-    پێباز ( 0 442 )                                             قۆناغی چوارەمی ئەنفال  لە  3 / 5  تـــا  15 / 5 / 1988    قۆناغی چواره‌می ئەنفال بۆسەر ناوچەكانی ( ئاغجەلەر ، ناوشوان ، چەمی رێزان ، دەشتی كۆیە ، تەقتەق ) لە سنوری هەرسێ‌ پارێزگای ( هەولێر ، سلێمانی ، كەركوك ) بوو ، ئەم هێرشەش بە كیمیابارانكردنی گوندی گۆپتەی ( 300)ماڵە دەستی پێكرد. ئەم هێرشەشە بووە هۆی كوشتنی نزیكەی ( 300 )كەسی ئەم گوندە ، وە بە دووەم هێرشی زیان بەخش دائەنرێ‌ لە دوای شاری هەڵەبجە ،  1-    سەرلەبەیانی رۆژی 4ی مایس هێزی پیادەی رژێم لە هەموو لایەكەوە دەستی پێكرد ئەم هێرشە بە فەرماندەی لیوا روكن (سوڵتان هاشم) بوو بەشێك لەم هێرشە لەچەمچەماڵ وتەكیەوە بەرەو ناحییەی ئاغجەلەر كەوتە رێ‌ ئەم ناحێ‌یە سالێك لەوەو پێش روخابوو. 2-    پاشان هێرشێكی تر لە سوسێوە بەرەو سورقاوشان كەوتە رێو هێرشێكی دیكە لەناوچەی تەقتەقەوە بۆ گوندەكانی لێواری زێی بچوك و شێخ بزێنی و گۆپتەپە, هێرشێكی دیكە بەرەو گوندەكانی نزیك قەزای كۆیە بەرێكەوت .       سوپا لە رۆژی 15/5/ سەرجەم گوندەكانی ئەم ناوچەیەی روخاند و تەنها لە ناوچەی ئاغجەلەر كە ( 67) گوندی تیدا بوو (2813)خانوی تێدا بوو ( 14864)كەسی تێدا دەژیا نزیكەی ( 7201) كەس ئەنفال كراون.                                                    قۆناغی پێنجەم و شەشەم و حەوتەمی  ئەنفال    لە 15 / 5   تـــا  26 / 8 / 1988      ئەم پەلامارە بۆسەر دۆڵی نێو چیاكانی ( شەقڵاوە و رەواندوز ) بوو بەسەرپەرشتی فەرماندەی فەیلەقی ( 5)و سەرپەرشتیاری ئەم قۆناغەی ئەنفال ( یونس محمد زەرب بوو) ،   رۆژی 15 / 5 / 1988 دوا روژی رەمەزان بوو خەڵكی خۆیان بۆ جەژنی رەمەزان ئامادەكردبووچەند فڕۆكەیەك كەوتنە كیمیابارانكردنی گوندەكانی ( وەرە ، عەلی یاوا ، سماقوڵی ، نازەنین ) لەم پەلامارەدا لە گوندی وەرە ( 36)كەس شەهید بوون  (17)پیاو و (19)ئافرەت .      لە میانی شاڵاوەكانی ئەنفالی ( پێنج و شەش و حەوت )دا زیاتر لە ( 52) گوند لە ناحێكانی خەلیفان و خۆشناوو رەواندوز وێران كران كە سەرجەم (2602) خێزان بوون وە ( 52) مزگەوت و (24) قوتابخانەی ئەم گوندانە وێران كران ، ئەمە جگە لە كوێركردنەوەی سەدان كانی و جۆگە و سوتاندنی سەدان رەز و باخی ناوچەكە كە ئەمانە ژێرخانی ئابووری ئەم ناوچانەی پێكدەهێنا.            قۆناغی هەشتەم و كۆتایی ئەنفال     26 / 8  تــا  6 / 9 / 1988    قۆناغی هەشتەمی شاڵاوی ئەنفال بۆسەر دەڤەری بادینانی سنوری توركیا بوو.       ئەم شاڵاوە لە رۆژئاواوە لە زاخۆوە تا ئامێدی درێژبووەوە لە باشوور و رۆژهەڵاتیشەوە شێخان و ئاكرێی گرتەوە .     بۆ ئەنجام دانی ئەم شاڵاوەش جگە لە فەیلەقی ( 5 ) چەند بەشێكیش لە فەیلەقەكانی ( سێ و شەش و حەوت) كە لە باشووری عێراقەوە گوازرابونەوە بۆ ئەوێ بەشدارییان تێداكرد , ئەم هێزانە (200)هەزار سەرباز دەبوون ، كەلە ( 14 ـ 16) فیرقەی سوپای نیزامی پێكدەهاتن هەریەكەی ( 12) هەزار سەرباز دەبوون ، ئەمانە و چەندین هەزار فەوجی جاش بەشداری هێرشەكەیان كرد .      ژمارەی ئەو گوندانەی لەم شاڵاوەدا وێران كران ( 450 )گوندە , بەم شێوەیە قەزای شێخان (  19 ) گوند  ئاكرێ‌  (35 )گوند   زاخۆ (  100 )گوند سەنتەری دهۆك (  63 )گوند , ئامێدی (  233 )     ئەو تێكدەرانەی خۆیان بەدەستەوە داوە ( 803) پێشمەرگەبوون ، ئەو تێكدەرانەی كەوا گیراون ( 771)كەس بوون ، پیاوی مەدەنی ( 1489)كەس ، ژن ( 3368) ، مناڵ ( 6964) ، سەرجەمیش ( 13395)كەس بوون .                                                   زیانی شاڵاوەكانی ئەنفال    شاڵاوی دڕندانەی ئەنفال زیانی مادی و مەعنەوی بە گەلی كورد گەیاندوو زیانێك كە تا سەر ئێسقان بەزامی كوردیا رۆچووە ، ئەم پرۆسەیە لە مانگی شوباتەوە تاسەرەتای مانگی ئەیلولی خایاند و گەورەترین زیانی گیانی بە گەلی كورد گەیاند ، هەروەك ( میدڵ ئیست ووچ) دەنوسێت ( پرۆسەی ئەنفال لە 23 ی شوبات تا 6 ی ئەیلولی ساڵی 1988 ی خایاند لەو ماوەیەدا فراوانترین ناوچەی كوردستان بەر شاڵاوی تێكدان و راپێچان كەوت ، لە هەڵمەتێكی وادا پتر لە (200)هەزار مرۆڤی كورد لەناو بران ، وەلای كورد و بزوتنەوەی سیاسی كوردیش (182) هەزار كەس رۆیوە ، لەناوبردنی ئەو خەڵكە زۆرەش كێشە و گرفتێكی لە چارەنەهاتووی بۆ پاش ماوەكەخۆی و گەلی كورد بەجێ‌ هێشت ).    زیانەكان 1-    182 هەزار مرۆڤ 2-    (4)هەزار گوندو 3-    ( 30)ناحییەو 4-    ( 3100)مزگەوت 5-    (100)كڵێسا 6-    بەتاڵان بردنی (2)ملیۆن سەر مەڕو ماڵات و ئاژەڵ 7-    كارەساتێكی ژینگەیی ئایكۆلۆژی گەورەبوو 8-    لەناوبردنی روبەرێكی فراوان لە باخ و رەزو چەم و چنار 9-    نزیكەی (  7729  )كم2 لەروبەری هەرێمی كوردستانی عێراق رەەبەڕووی شاڵاوەكانی ئەنفال بووەوە.                                             چارەنوسی شوێن بزركراوەكان         لەگەڵ بەردەوام بونی هێرشەكانی ئەنفال و وێرانكردنی هەر ناوچە و گوندێكدا ئەو خەڵكەی كە دەستگیریان دەبوو لەلایەن جاش وسەربازەكانەوە سەرەتا هەموویان لە شوێنێكی نزیكدا كۆدەكرانەوە تاكو ناوچەكە بەتەواوی وێران دەكرا پاشان هەموو ئەو خەڵكەی كە دەگیرا دەست دەكرا بە گوێزانەوەیان بۆ شوێنیكی تایبەت و چارەنوس نادیار.      ئەمیش بەتایبەتی لە ناوەڕاستی  3ی 1988 دا گیراوەكان گوێزرانەوە بۆ ئەو زیندانانەی كە لە ژێر كۆنترۆڵی ئیستخباراتی عەسكەریدا بوو , گوێزانەوەی گیراوەكان لە ناوەڕاستی مانگی نیسانەوە گەیشتە لوتكە ،  لەم قۆناغەدا زۆربەی گیراوەكان گوێزرانەوە بۆ ( تۆپزاوا ) كە بریتیە لە سەربازگەیەكی گاردی میللی لە نزیك كەركوك لەسەر رێگای (تكریت)       پاش چەند رۆژێك یەكسەر زیندانیەكانیان لێك جیاكرانەوە و پۆلێنكران بەم شێوەیە :.      1- لە تەمەنی  12 ساڵ تا 45 ساڵ .      2- تەمەنی  50 ساڵ و سەرو تر .      3- ژن و مناڵ .      4- كچ بەجیا .            ئەو بەشەش كە تەمەنیان لە نێوان ( 50 ـ 90)ساڵیدابوو واتە پیرو پەك كەوتەكان بەرەو قەڵای بەجێماوی ( نوگرە سەلمان ) لە باشووری عێراق نێردران ، پاش ئەوەی ئەم پیرانەیان بە ئۆتۆمبێل گواستەوە بۆ نوگرە سەلمان كە نزیكەی ( 15)كاتژمێر لە تۆپزاواوە دوورە ، لەم بەندیخانە چۆڵەدا نزیكەی (8)هەزار بەندی تێدابوو كە لەژیانی دۆزەخی دا دەژیان هەروەك ئەفسەرێك لە تۆپزاوا پیچی وتبون : ( كورد هەموو خائین و ناپاكن و خۆمان دەزانین بۆ كوێتان دەنێرین ، ئەتان نێرین بۆو دۆزەخەی كەبەتایبەت بۆ كورد دروست كراوە ).         بەپێی زۆرێك لە بەڵگەكان و بەپێی قسەی دەسەڵاتدارانی رژێم خۆشیان ئیعترافیان لەسەر (100)هەزار كەس كردووە كە لەناویان بردون ئەوەتا ( عەلی حەسەن مەجید) زۆر بەراشكاوانە لە دانوسانی  1991دا كاتێك وەفدی كوردستان بە عەلی حەسەنیان وتبو سەبارەت بە چارەنوسی ئەنفالەكان ، ئەو ژمارەیەی وەفدەكە دایان نابوو (182)هەزاركەس بوو ( عەلی حەسەن) هەڵچوو تەقییەوە و وای دانا كەتێكڕا ئەو ژمارەیە كەلە ئەنفالدا كوژران بەهیچ جۆرێك لە (100)هەزار تێ‌نەپەڕیوە . سەرچاوە ئەنفال و رەهەندە سۆسیۆلۆجیەكانی، محەمەد رەئوف، چاپی یەكەم، 2005                       

بەپێی سەرچاوەیەكی سەربازی سوری هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی 10 شوێنیان لە دیمەشق و ریفی دیمەشق و حمس و ناوەندی سوریا كردوەتە ئامانج كە بریتین لە:. 1-    لیوای 105ی گاردی كۆماری لە دیمەشق 2-    بنكەی بەرگری ئاسمانی لە جەبەل فاسیون 3-    فڕۆكەخانەی مزەی سەربازی لە دیمەشق 4-    فڕۆكەخانەی زەمیری سەربازی  5-    ناوەندی لێكۆڵینەوەی زانستی مەززە لە دیمەشق 6-    ناوەندی لێكۆڵینەوەی زانستی جمرایا لە ریفی دیمەشق 7-    لیوای 41ی هێزە تایبەتیەكان لە ریفی دیمەشق  8-    بنكەی سەربازی لە نزیك رحێبە لە رۆژهەڵاتی ریفی دیمەشق 9-    ناوچەی كسوە لە ریفی دیمەشق 10-  ناوەندی توێژینەوەی زانستی لە ریفی حەما  سەرچاوە : https://arabic.rt.com/middle_east/938258-تعرف-على-المناطق-التي-استهدفتها-الضربات-الأمريكية/  

 ئەمریكا و فەرەنسا و بەریتانیا، كاتژمێر 5ی بەیانی ئەمرۆ گورزی سەربازیان لە سوریا وەشاندوو، چەند ئامانجێكیان لە دیمەشقی پایتەختی سوریا كردە ئامانج. لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەگەڵ وەزیری بەرگری و سەرۆكی دەستەی هێزە هاوبەشەكانی ئەمریكا لە كاتژمێر 10ی شەو بەكاتی واشنتۆن و 5ی بەیانی بەكاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست،  باسیان لە وەشاندنی گورزی سەربازی كرد لە سوریا و رایانگەیاند،  كە ئامانجەكانیان سەد لەسەد پێكاوە. بە پێی وتەی وەزیری بەرگری  ئەمریكا ئەم ئۆپەراسیۆنە تەنیا بۆ ئەمشەو بووە و پلانیان بۆ ھێرشی دیكە نییە، بەڵام ئەگەر بەشار ئەسەد واز لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی نەهێنێ ئەوا دووبارەی دەكەینەوە. وەزیری بەرگری ئەمریكائەو ئامانجانەی پێكاویانە رایگەیاند : ئامانجی یەكەم ناوەندی لێكۆڵینەوەی سووریا لە دیمەشق كراوەتە ئامانج ناوەندێكی توێژینەوەی زانستی، كارگەیەكی بەرهەمهێنانی چەكی كیمیایی. ئامانجی دووەم كۆگایەكی چەكی كێمیایی لە رۆژئاوای حمس، كە شوێنی سەرەكی بەرهەمهێنانی گازی كێمیایی سارینە. ئامانجی سێیەم پێگەیەكی چەكی كیمیاییە لە دیمەشقی پایتەختی سوریا.  وەزیری بەرگری بەریتانیاش رایگەیاند، كە 4 فڕۆكەی تۆڕنادۆ لە هێرشە ئاسمانییەكە بەشداربوونە،نزیكەی ١٠٠ بۆ ١٢٠ موشەك ئاڕاستەی بنكە سەربازییەكانی سوریا كراون.  سەبارەت بە كاردانەوەی روسیا  وەزیری بەرگری ئەمریكا گوتی: هەماهەنگیمان لەگەڵ رووسیا نییە بەڵام هەوڵمانداوە بەریەككەوتن روونەدات. هەروەك دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند: هێرشەكە بە ھەماھەنگی فەرەنسا و بەریتانیان بووە. 

ئاژانسی ئەنادۆڵی توركی بڵاویكردوەتەوە كە ئەفرایم هالەڤی سەرۆكی پێشووتری دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل (مۆساد)، رایگەیاندوە كە ئەگەری ئەوە زۆرە پێكدادانی سەربازی لەنێوان ئیسرائیل و روسیا رووبدات.  هالەڤی ئاماژەی بەوە دا كە كە ئەگەری ئەوە زۆرە پێكدادانی سەربازیی لەنێوان ئیسرائیل و روسیا رووبدات. گوتی: "ئەم جەنگە لەگەڵ وڵاتێكی گەورە دەبێت كە لە باكووری وڵاتەكەمان (سوریا) جێگیر بووە و بوونی خۆی پتەوتر كردووە. ئەم وڵاتە لایەنێكی دیاریكراوە لە سنوورەكانی باكور. لەوانەیە بچینە ناو جەنگەوە لەگەڵ روسیا. لەوانەیە هێزەكانی ئیسرائیل و روسیا بەرامبەر یەكتر بوەستنەوە و بجەنگن. بەر لە جەنگیش لەگەڵ ئەو هێزە گەورەیە دەبێت رێگای دەربازبون لەگەڵ ئەو رەوشە بدۆزینەوە و بەڵام لە ئەگەری هەڵگیرسانی جەنگدا دەبێت ئەوە جیا بكەینەوە لە سەركەوتن".  لە وەڵامی پرسیاری ئەوەیش كە بۆچی روسیا دەیەوێت چۆك بە ئیسرائیلدا دابدات، هالەڤی وتی: "روسیا بۆ ئەوەی ماوەیەكی زۆر بمێنێتەوە هاتە نێو خاكی سوریا. بنكە سەربازییەكان و هێزەكەی بەجۆرێك بونیات نا كە چەندین ساڵ بمێننەوە. وای بۆ دەچم نەیەوێت دۆستی ستراتیژی خۆی لە ناوچەكە ئێران شكست بهێنێت و ئەمە لە بەرژەوەندی ئەو نەبێت"  

تایبەت بە درەومیدیا لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری داهاتوی پەرلەمانی عێراقدا پارێزگای هەولێر 15 كورسی هەیە، لەگەڵ یەك كورسی كۆتا، لە كۆی 329 كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە دەكاتە رێژەی ( 4.9 )ی كورسییەكان، كە 11 لیست لە پارێزگای هەولێر كێبەركێ دەكەن، لەگەڵ 158 كاندید، كە ( 498 ) بنكەی دەنگدان هەیە لەگەڵ ( 2563 ) وێستگەی دەنگدان.  كۆی گشتی دەنگدەرانی پارێزگای هەولێر ( 1194592 )كەسە  بەجۆرێك ( ژمارەی دەنگدەری گشتی   1123433  و ژمارەی دەنگدەری تایبەت  70083  وژمارەی دەنگدەری ئاوارە 1076 ) ئەمە لە كاتێكدایە لە هەڵبژادنی 30ی نیسانی 2014 دا (936557)كەس لە پارێزگای هەولێر مافی دەنگدانی هەبوو واتا  تەنها لە پارێزگای هەولێر (186876) كەس زیادی كردووە دیارە بەبێ تایبەت و ئاوارە، كەتەمەنەكانی ( 1997، 1998، 1999، 2000 ) مافی دەنگدانیان دەبێت  ئەو زیادبوونەوەی ژمارەی دەنگدەران ئەو چوار تەمەنەیە كە لەماوەی ئەوچوارساڵەدا مافی دەنگدانیان دەبێت، ئەو ژمارەیە كە بەشی نزیكەی( 4 كورسی ) پەرلەمانی عێراق دەكات.

تایبەت بە درەومیدیا لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری داهاتوی پەرلەمانی عێراقدا پارێزگای سلێمانی 18 كورسی هەیە، لەكۆی 329 كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە دەكاتە رێژەی ( 5.5 )ی كورسیەكان، كە 12 لیست لە پارێزگای سلێمانی كێبەكێ دەكەن لەگەڵ 211 كاندید، كە ( 503 ) بنكەی دەنگدان هەیە لەگەڵ ( 2947 ) وێستگەی دەنگدان.  كۆی گشتی دەنگدەرانی پارێزگای سلێمانی( 1380924 )كەس  بەجۆرێك ( ژمارەی دەنگدەری گشتی   1305323  و ژمارەی دەنگدەری تایبەت  71748 ) وژمارەی دەنگدەری ئاوارە 3853 ) ئەمە لە كاتێكدایە لە هەڵبژادنی 30ی نیسانی 2014 دا (1168459 )كەس لە پارێزگای سلێمانی مافی دەنگدانی هەبوو واتا  تەنها لە پارێزگای سلێمانی (212465) كەس زیادی كردووە، كەتەمەنەكانی ( 1997، 1998، 1999، 2000 ) مافی دەنگدانیان دەبێت  ئەو زیادبوونەوەی ژمارەی دەنگدەران ئەو چوار تەمەنەیە كە لەماوەی ئەوچوارساڵەدا مافی دەنگدانیان دەبێت، ئەو ژمارەیە كە بەشی زیاتر لە( 4 كورسی ) پەرلەمانی عێراق دەكات.

لەناوچەی برادۆستی سەربە پارێزگای هەولێر (19) سەربازی توركیا كوژران، ئەمە بەگوێرەی راگەیەندراوێك كە ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) بڵاویكردەوە. (هەپەگە) رایگەیاند، رۆژی 9ی ئەم مانگە كاتێك سەربازانی توركیا سەرقاڵی دروستكردنی بارەگا بوون لەناوچەی (كەوەرتە)ی سەربە ناوچەی برادۆست، هێزەكانیان تەقینەوەیەكیان ئەنجامداوە و بەهۆیەوە (10) سەربازی توركیا كوژراون و ژمارەیەك سەربازی تر برینداربوون و سوپای توركیا بە هێلیكۆپتەر كوژراو و بریندارەكانی گواستوەتەوە. (هەپەگە) ئاماژەی بەوەشكردووە، بەرەبەیانی رۆژی 11ی ئەم مانگە، كاتێك سەربازانی توركیا هەوڵیان دەدا گردی (لیلكان) لە ناوچەی برادۆست داگیربكەن، هێزەكانیان تەقینەوەیەكیان ئەنجامداوە و بەهۆیەوە (5) سەربازی توركیا كوژراون و (6) سەربازی تر برینداربوون. بەگوێرەی راگەیەندراوەكە، هەمان رۆژو لە هەمان ناوچە، هێزەكانی (هەپەگە) تەقینەوەیەكی تریان ئەنجامداوە و بەهۆیەوە (4) سەربازی توركیا كوژراون و (5) سەربازی تر برینداربوون.  راگەیەندراوەكەی (هەپەگە)، كاتژمێر (8:00)ی ئەمڕۆ هێزەكانیان هێرشێكی تریان لە ناوچەكە دژی سوپای توركیا ئەنجامداوە، بەڵام هیچ ئامارێكی كوژرا و برینداری هێرشەكەی بڵاونەكردوەتەوە.    

لەدوای كۆبونەوەیەكی سەخت و پڕ لە مشتومڕی گەرمی نوێنەری ئەمریكا و روسیا بەرامبەر بە یەكتری لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە دۆخی سوریا، دوای تەواوی بوونی كۆبونەوەكە هەریەك لە نیكی هایلی   نوێنەری هەمیشەیی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لەگەڵ  ڤاسیلی نیبینزیا نوێنەری هەمیشەیی روسیا لە نەتەوە یەكگرتووەكان هەڵدەستن و بەگەرمی یەكتری ماچ دەكەن.  ئەو تەوقەكردن و یەكتر ماچكردنە لەدوای خستنە رووی پرۆژەیەكی ئەمریكا سەبارەت بە سوریادا هات كە لە ئەنجومەنی ئاسایش پەسەندكرا، بەڵام روسیا ڤیتۆی كرد، لە هەمان كۆبونەوەدا روسیا پرۆژەیەكی خۆی خستە روو بەڵام دەنگی پێویستی ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی بەدەست نەهێنا كە 9 دەنگە لەكۆی 15 دەنگ بەڵام پرۆژەكەی روسیا تەنها 6 دەنگی بەدەست هێنا.  گرژی نێوان روسیا و ئەمریكا سەبارەت بە سوریا گەیشتۆتە ئاستی تەقینەوە، بەڵام لەو ساتانەشدا ئەوان باوەش بەیەكدا دەكەن و یەكتری ماچ دەكەن.  https://arabic.rt.com/rtonline/937868-رومانسية-أمريكية-روسية-في-الأمم-المتحدة-رغم-الاحتكاكات/

عەلی ئەكبەر ویلایەتی راوێژكاری باڵای عەلی خامنەیی رێبەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران لە دیمەشقەوە هەڕەشە لە ئەمریكا دەكات و رایدەگەیەنێت هیوادارە سوپای سوریا هێزەكان ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی سوریا دەربكات و پارێزگای ئیدلبیش لە باكور كۆنترۆڵبكاتەوە و لە چنگی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی دەربهێنێت. ویلایەتی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا لە دیمەشقی پایتەختی سوریا وتی" ئیدلب شارێكی گرنگی سوریایە و ئێمە هیوادارین بەزوویی بە هەوڵی سوریا و خەباتگێڕەكانی ئازادبكرێت، هەروەها خۆرهەڵاتی  فوراتیش كە ناوچەیەكی زۆر گرنگە هیوادارین هەنگاوی فراوان و گرنگ بنرێت بۆ رزگاركردنی ئەو ناوچەیە و دەركردنی ئەمریكییە داگیركەرەكان لەو ناوچەیە."