سەردەشت عوسمان ئەو گەنجە یاخیەی كە لە ئایاری 2010 لە شاری هەولێر رفێنراو  دواتر تەرمەكەی لە موسڵ دۆزرایەوە، لە نوسینێكدا كە لە ئەیلولی 2009 نوسیویەتی كۆمەڵێك سەرنج و تێبینی دەخاتە بەردەم نەوشیروان مستەفا و دەنوسێت: تائەوكاتەی كە دیموكراسی لەم هەرێمە دەگاتە كەنارێكی ئارام و هێزەكان دەتوانن شەڕی دەنگ بكەن من لە شەقامەكانەوە ئازاری ئەم خەڵكەت بۆ مانیفێست دەكەم تاوەكوو تۆ پلانەكانی لیستەكەت بە ئاراستەیەكی تەندروست بگەیەنیت، گلەیی لە نەوشیروان مستەفا دەكات كە لەیەكەم هەڵمەتی هەڵبژاردندا سەردانی هەولێری نەكردووە. دەشنوسێت " زۆر جار ترسی خەڵك لە تووڕەییەكەیان زیاترە بۆیە دەرفەتی یاخیبوون لە هەولێر  بەبەراورد لەگەڵ سلێمانی كەمترە، بەشێكی زۆری ئەم ترسەش بەهۆی ئەوەیە كە تاوەكوو ئێستا سەقفێكی بەدیلی پارتی و یەكێتیان نەدۆزیوەتەوە كە بتوانن لەژێر ئەم سەقفەدا لە شەڕ و بیانوو و نانبڕین و هەڕەشەی دەسەڵاتەوە بەدوور بن. دەقی وتارەكەی سەردەشت عوسمان  لە گەنجێكی شەقامەكانەوە بۆ نەوشیروان مستەفا  سەردەشت عوسمان  16/9/2009 لەبەر ئەوەی لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی 25 ی تەمووز دەنگم دا بە لیستەكەی تۆ و لە ناو شەقامەكانی هەولێر پاڵپشتیم لە لیستەكەی تۆ كرد و هەتاوەكوو ئێستاش بە نیازم لە هەڵبژاردنەكەی ئەم جارەی پەرلەمانی عێراقی دەنگ بەلیستی گۆڕان بدەمەوە و هاوڕێكانیشم هانبدەم كە ئەم هەموو ناعەدالەتییەی یەكێتی و پارتی قەبوڵ نەكەن و دەنگ بدەن بە گۆڕان، بۆیە مافی خۆمە زۆر بە جدی قسە لەسەر لیستەكەت بكەم و رەقیبێكی جدی ئەندامانی لیستەكەت بم، بۆ ئەوەی وەك بەرپرسەكانی دیكەی ئەم حكومەتە تووشی سەرەڕۆیی و لەخۆباییبوون نەبیت و ئاگاداربیت كە لەشەقامەكان چی روودەدات، تائەوكاتەی كە دیموكراسی لەم هەرێمە دەگاتە كەنارێكی ئارام و هێزەكان دەتوانن شەڕی دەنگ بكەن من لە شەقامەكانەوە ئازاری ئەم خەڵكەت بۆ مانیفێست دەكەم تاوەكوو تۆ پلانەكانی لیستەكەت بە ئاراستەیەكی تەندروست بگەیەنیت، لەبەر ئەوە نا كە من هەوادارێكی تۆم و زۆر بە كەسایەتیت سەرسامم ، بەڵكوو تەنیا لەبەرئەوە كە بە دەنگ هەڵبڕینی تۆ و لیستەكەت هیوایەكت خستۆتە ناو ئەم خەڵكە و لەئێستاوە خەڵكی ئەم هەرێمە لەوە تێگەیشتوون كە سەنگی دەنگەكانی ئەوان چەندە و دەزانن كە (نا)ی ئەوان بۆ سوڵتەی ئەم وڵاتە چەندە بەرپرسەكانی ئەم هەرێمە نیگەران دەكات كە بوونەتە بارگرانی بەسەر خەڵكەوە، بۆیە هیوام وایە كە من وەك ئەندامێكی لیستەكەت حیساب نەكەیت، چونكە لەوانەیە لە كاتێكی دیكەدا بێینەوە و قسە لەسەر چەندین ساڵی بەرپرسیارییەتی تۆ سوڵتەی ئەم هەرێمە و پشكی تۆ بكەین لە گەندەڵی و دزی و رێكەوتنە نهێنی و كۆمپانیا نهێنییەكان و كوشتنی هەزارەها گەنجی ئەم وڵاتە، كە تۆش بەشێك بوویت لەمانە، ئەگەر واش نەبێت، ئەوا تۆ زۆرنزیك بوویت لەمانەوە، بەڵام لەبەرئەوەی كە لەساتی ئێستادا سوڵتەی ئەم هەرێمە بەوە دڵخۆش دەبێت، بۆیە ئێستا كاتی ئەوە نییە و لە دەرفەتێكی دیكە و لە كاتێكی دیكەدێینەوە و قسە لەسەر ئەمانە دەكەین، بەڵام لەساتی ئێستادا بوونی تۆ زۆر لە نەبوونت چاكترە، ئەگەر ئاگاداریش بیت لە ماوەی رابردوودا هەندێك نووسینم بڵاو كردەوە كە لەبەرژەوەندی لیستەكەت بوو و لە دەمی نۆكەرەكانی ئەم دوو حیزبەم دایەوە كە زۆر بەتووندی قسەیان لەسەر تۆو لیستەكەت دەكرد. گەورەترین هەڵەی جەنابت لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان، سەردانی نەكردنی جەنابتان بوو بۆ هەولێر، سەرەڕای ئەم هەموو گومانەی كە راگەیاندنی حیزبەكانی دەسەڵاتدار لەنێو خەڵكی ئەم شارە دروستیان كردبوو لەبەرامبەر جەنابت، بۆیە بە نەهاتنت بۆ ئەم شارە بەشێك لە دەنگدەری ئەم شارەت نائومێد كرد و گومانەكانیانت كردە یەقین، بۆیە ئەگەر دەتەوێت لە هەر هەنگاوێكی خواری دەسەڵات خەڵك ئاگادار بكەیتەوە و خەڵك بێنیتە سەر شەقامەكان، ئەوا پێویستە كە سەردانی ئەم شارەبكەیت و هەم پەیمانی خۆت لەگەڵ دەنگدەرانت نوێبكەیتەوە و هەم گومانەكان بڕەوێنیتەوە تاوەكوو لە هەڵبژاردنەكانی ئەمجارە بزووتنەوەكەت كاراتربێت،دەشمەوێت شتێكت پێبڵێم كە بەرپرسانی لیستی گۆڕان لە هەولێر هەرگیز توانای ئەوەیان نییە كە دەنگی خەڵك كۆ بكەنەوە، بۆیە پێموایە بەر لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێڕاق خۆت و ئەندامە جەماوەرییەكانی وەك فەرهاد سەنگاوی سەردانی ئەم شارەبكەن، بەم سەردانەشتان دەتوانن چەند مەبەستێك بپێكن كەپێموایە ئەرێنین بەلای بزووتنەوەكەتەوە، یەكەمیان ئەوەیە كە بە كۆكردنەوەی دەنگدەرەرەكان و خەڵكە ناڕازییەكانی ئەم شارە هێزێك دەبەخشیتە ئەم شارە كە قەوارەی خۆیان بزانن و لەوە تێبگەن كە هاتنە سەرشەقامی ئەوان لە ساتە پێویستەكان هاوكێشەكان دەگۆڕێت، دووەمیش ئەوەیە كە حیزبی دەسەڵاتدار خۆی بە خاوەنی ئەم شارە نەزانێت، چونكە دڵنیام سەردانی تۆ بۆ ئەم شارە و كۆكردنەوە دەنگە زۆرەكەت لە هەیبەت و غروری ئەوان دەدەیت، سێیەمیشیان ئەوەیە كە لەم شارەدا رێژەیەكی زۆری دەنگی خۆڵەمێشی هەن تەنانەت بەشێك لە خەڵكی توڕەش خۆیان ساغ نەكردۆتەوە كە دەنگیان بۆ كامە لایەنە، جگە لەوەی كە ئەم گومانەی راگەیاندنی پارتەكانی دەسەڵاتدار لەسەر جەنابت و لیستەكەت دروستیان كردووە پێویستی بەوەڵامێكی جدی جەنابت هەیە كە لە نزیكەوە و لە بەردەم جەماوەرەكەت بیبیستن. جەنابی نەوشیروان مستەفا، لە ئێستادا بزووتنەوەكەت تەنیا بە باڵێك دەفڕێت و هەیمەنەی گۆڕان تەنیا لە شاری سلێمانییە، لە ساتی ئێستادا كادیرەكانی هەولێرت توانای ئەوەیان نییە كە ئەو دەنگەی لە هەڵبژاردنەكان لە هەولێر بەدەستیان هێناوە بكەنە گوشار، لەوانەیە ئەمەش ئەوەندەی پەیوەندی بە سایكۆلۆژیا و سروشتی خەڵكی ئەم شارەوە بێت ئەوەندە پەیوەندی بە كارایی كادیرەكانی گۆڕان لەم شارەوە نەبێت. لەبەر ئەوەی تۆ لەم شارەوە دووریت و لەوانەشە كادیرەكانی خۆت واقعی شەقامەكان وەك خۆی نەگەیەننە جەنابت یان وەك خۆی راستییەكان نەبینن، چونكە سروشتی سیاسییەكانی هەرێم وایە كە لەسەر بنەمای هەستەكانیان بڕیار دەدەن، من لێرەوە خوێندنەوەیەك بارودۆخی خەڵكی ئەم شارە بۆ جەنابت دەكەم ئەگەر تۆ بتوانیت كاری لەسەر بكەیت. هەولێر تێكەڵیەكە لە تووڕەیی و گومان و ترس و خۆشباوەڕی و لایەنگری، لە هەڵبژاردنەكەی رابردوودا تۆ بەشێكی زۆری دەنگی تووڕەیی ئەم شارەت برد، بەڵام هەمووی نا، جگە لەمەش لەزۆر حاڵەتدا تووڕەیی و گومان جیاناكرێتەوە لەم شارەدا، تووڕەیی لە ناعەدالەتی و گومان لە فریادڕەسێك كە بتوانێت خەمی ئەم نەتەویە هەڵبگرێت، لە پێشتریشدا پێتم گووت كە كە بە ڕەواندنەوەی گومانەكان دەنگی گۆڕان لەم شارەدا زیاتر دەبێت، دەبێت ئەوەشت پێبڵێم كە زۆر جار ترسی خەڵك لە تووڕەییەكەیان زیاترە بۆیە دەرفەتی یاخیبوون لەم شارەدا بەبەراورد لەگەڵ سلێمانی كەمترە، بەشێكی زۆری ئەم ترسەش بەهۆی ئەوەیە كە تاوەكوو ئێستا سەقفێكی بەدیلی پارتی و یەكێتیان نەدۆزیوەتەوە كە بتوانن لەژێر ئەم سەقفەدا لە شەڕ و بیانوو و نانبڕین و هەڕەشەی دەسەڵاتەوە بەدوور بن، بەشێكی دیكەی ئەم ترسە ئەوەیە كە هەتاوەكوو ئێستا هێزی خۆیان و قەبارەی خۆیانیان لێونبووە، بۆیە ئەو چەترەی كە دەبێت لەژێریدا كۆ ببنەوە لەم شارەدا توانای تەحەفوزی ئەوانی نییە، بەجۆرێكی دیكە هەتاوەكوو ئێستا كادیرەكانی گۆڕان قەوارەی دەنگی هەولێریان وەك خۆی بە خەڵكەكە نەناساندووە، بۆیە بەردەوامی ئەم حاڵەتە لەم شارە دوور نییە ببێتە زیاتربوونی گومان و ترس لە نێو خەڵكدا، بێگومانیشم كە زیاتر بوونی ئەم دوانە بەسەر حیسابی تووڕەبوونیانە كە ئەمەش كاریگەری بە سەر قووەت و دەنگی گۆڕانەوە دەبێت بە شێوەیەكی نێگەتیڤانە،كە لە ئێستادا من حەز بەوە ناكەم، هەرچی خۆشباوەڕی و لایەنگری ئەم شارەیە، ئەوا هەوڵی زۆریان لەگەڵ مەدە، چونكە بەشێكیان چاوەڕوانی موچەی سەری مانگن لە حیزبەكان تا شوكرانەی پێبكەن و هەندێكیش گوێچكەیان توانای بیستنی وشەیەكی نوێی نییە، بۆیە پێموایە دەكرێت تەنیا لە ڕێگەی گوتاری نەرم و حەكیمانە و مەنتقیانە لەبەرەمبەر ئەم گڕوپەدا دەتوانیت باوەڕی پێبكەیت كە تۆ هەیت، ئەمەش بۆ ئێستا بەسە ئەگەر ئەم گڕوپە نەك دەنگت پێبدات بەڵكوو تەنیا پێت بڵێت بەڵی هەیت، بەڵام لەڕێگەی ئەم جۆرە گوتارانەوە بەشێوەیەكی نائاگاهی كاریگەریت بەسەر گومان و ترسەكانەوە زیاتر دەبێت. تا ئێرە بەشێك لە واقعی شەقامەكانی ئەم شارەم كە هەولێرە بۆت خستەڕوو، ئەمەش تەنیا لەبەر ئەوەی كە من خۆم دەمەوێت هێزەكەی تۆ لە هەڵبژاردنەكانی عێڕاقدا دەنگەكانی ئەگەر بەرز نەبێتەوە لە نزمی نەدات، چونكە غیابی هێزی سێیەم لەم هەرێمەدا موسیبەتێكی گەورە بوو و خەریك بوو دەبوو بە بەشێك لە كلتور لەم وڵاتەدا، تەنانەت بەشێك لە خەڵكی ئەم جڤاتە هەتاوەكوو ئێستا سوڵتە بە مافی ئەم دوو بنەماڵەیە دەزانن، لە ئێستاشدا بۆ ئەوە ئاگادارت دەكەمەوە تا غروری نەتگرێت و ئاگاداری هەنگاوەكانی خۆت بیت، لەوانەیە لە كاتێكی دیكەدا لە زۆر شتدا ئاگادارت بكەمەوە، بەڵام هەرگیز ئەوە لەبیر نەكەیت كە من ئەندامی لیستەكەت نیم بەڵكوو تەنیا دەنگدەێ بووم، دەشێت ئاراستەی نوسینەكانم بەشێوەك بگۆڕێت ئەگەر بزانم هەنگاوەكانت تەندروست نین بۆ تەندروستی ئەم خەڵكە، بەڵام لە ئێستادا هەست بە گرنگی بزووتنەەكەت دەكەم، لە ئێستاشەوە كاری منە كە رەقیبێكی بەردەوامی بزووتنەوەكەت بم. [email protected] 2009-09-16  

پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) بەفەرمی كاندیدبوونی سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتەكەی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا راگەیاند، كە بڕیارە رۆژی 24ی حوزەیرانی داهاتوو بەڕێوەبچێت. (142) ساڵ حوكمی زیندانی بەسەر دەمیرتاشدا دەسەپێندرێت، ئەگەر ئەو تۆمەتانەی لەسەر ساغ ببێتەوە كە لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە ئاڕاستەی كراوە، كە سەرجەم تۆمەتەكان سیاسین. دەمیرتاش ئەو پیاوەیە كە دۆزی كوردی بە چارەسەری سیاسییەوە هەڵگرتووە، ئەو بەم هەنگاوەی دەمی ئەو دەسەڵاتدارانەی توركیای داخست كە ساڵانێك بوو بانگەشەی ئەوەیان دەكرد ئەگەر كورد دەستبەداری چەك ببێت، مافەكانی پێدەدرێت. دەمیرتاش كە ساڵی 1973 لەدایكبووە، كۆلیژی مافی لە زانكۆی ئەنكەرە تەواو كردووە و ماوەیەك وەكو پارێزەر كاریكردووە و دواتر خۆی یەكلاكردووەتەوە بۆ چالاكی لە بواری مافەكانی مرۆڤدا، ئەو دواجار بوو بە سەرۆكی كۆمەڵەی مافەكانی مرۆڤی توركیا، سەرباری ئەمە، دەمیرتاش توانی نوسینگەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە شاری ئامەدی باكوری كوردستان بكاتەوە. سەرەتای ژیانی سیاسی دەمیرتاش لە 2007 وە دەستیپێكرد كاتێك چووە ریزەكانی پارتی كۆمەڵگەی دیموكراتی كوردییەوەی و وەك ئەندام پەرلەمانی ئەو پارتە هەڵبژێردرا، بەڵام 2009 دەسەڵاتدارانی توركیا ئەو پارتەیان هەڵوەشاندەوە بەتۆمەتی پاڵپشتیكردن لە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە). دەمیرتاش ئەو پیاوە بوو كە دوای داخستنی پارتەكەی چۆكی دانەدا و ساڵی 2014 پارتێكی سیاسی نوێی دروستكرد بە ناوی (پارتی دیموكراتی گەلان- هەدەپە)، هەر لە یەكەم ساڵی دروستكردنی پارتە نوێیەكەیدا، دەمیرتاش لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیادا چوە گۆڕەپانی ركابەری لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان و توانی لەسەر ئاستی توركیا پلەی سێیەم بەدەستبهێنێت. دەمیرتاش لە هەڵبژاردنی حوزەیرانی 2015ی توركیا بۆ یەكەمجار سەرۆكایەتی پارتەكەی كرد بۆ چونەناو پەرلەمانی توركیاوە و توانی رێژەی 10.73%ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، بەڵام لە تشرینی دووەمە 2016 لەچوارچێوەی هەڵمەتێمكی سەركوتكردنی نەیارە سیاسییەكان لەژێر چەتری كودەتا شكستخواردووەكەی توركیا بە فەرمانی ئەردۆغان دەستگیركرا. دەسەڵاتدارانی توركیا ژمارەیەك تۆمەت ئاڕاستەی دەمیرتاش دەكەن، یەكێك لەوانە تۆمەتباركردنیەتی بەوەی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان هەیە.  

ئایەتوڵا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق لە نامەیەكی دەستنوسدا هەڵوێستی كۆتایی خۆی لەبارەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق راگەیاند كە بڕیارە رۆژی 12ی مانگ بەڕێوەبچێت. لە نامەكەیدا سیستانی جەجت لەسەر ئەم خاڵانە دەكات: یەكەم: گرتنەبەری رێگای هەڵبژاردن بژاردەی راست و دروستە بۆ ئێستا و داهاتووی گەل، رەتكردنەوەی حوكمی تاكەكەسی و رژێمی ستەمكار لەژێر هەر ناوێكدا بێت. دووەم: بەشداریكردن لەم هەڵبژاردنەدا مافی هەموو هاوڵاتییەكە كە مەرجی یاسایی تێدا بێت، بەڵام بڕیاری كۆتایی بۆ خۆیان دەگەڕێتەوە لەوەی بەشداری هەڵبژاردن دەكەن یاخود نا، بەڵام دەبێت ئەو بڕیارە بە ئاگاییەكی تەواوەتی و سوربوون لەسەر پاراستنی بەرژەوەندییەكانی وڵات و داهاتووی رۆڵەكانی بدرێت. سێیەم: مەرجەعییەتی باڵا بە یەك دوری لە هەموو كاندید و لیستەكانی هەڵبژاردنەوە رادەوەسێت، بەو واتایەی پشتیوانی هیچ كەس و لایەنێك یاخود لیستێك ناكات.

لە پارێزگای سلێمانی لە ماوەی ئەو هەڵبژاردنانەی كە كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان بەشداری كردووە، ئاستی دەنگەكانی لە 2005 بۆ 2014 بەرێژەی زیاتر ( 1%) كەمیكردووە كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی 2005 لەكۆی (736734) دەنگدەر (53088) بەرێژەی (7.2%) و لە پلەی یەكەمی هێزەكانی ئەو پارێزگایەدایە . بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2010 لە كۆی ( 893226) دەنگدەر كۆمەڵ (79140) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (9.49%)ی دەنگەكان. هاوكات لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2014 لە كۆی ( 893226) دەنگدەر (57102) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (6%) ی دەنگەكان، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 2014 كۆمەڵ (55457) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (6%)ی دەنگەكانی ئەو پارێزگایە. بەو پێیەش دەنگەكانی كۆمەڵ لە پارێزگای سلێمانی لە 2010 بۆ 2014 بەرێژەی ( 1%) كەمیكردووە،  پێشبینی دەكرێت كۆمەڵ لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا پارێزگاری لەدەنگەكانی بكات و زیادیشی بكات، بەهۆی هەڵوێستەكانی لە چوارساڵی رابردووودا، بەڵام بەشێك لە لایەنگرانی چونەتە ناو لیستی هاوپەیمانیەوە، ئەگەر ئەوە نەبوایە دەنگەكانی كۆمەڵ زۆر هەڵدەكشا.       

لە پارێزگای سلێمانی لە ماوەی ئەو هەڵبژاردنانەی كە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەشداری كردووە، ئاستی دەنگەكانی لە 2005 بۆ 2014 بەرێژەی زیاتر ( 1%) كەمیكردووە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی 2005 لەكۆی (736734) دەنگدەر (75008) بەرێژەی (10.2% ) و لە پلەی یەكەمی هێزەكانی ئەو پارێزگایەدایە . بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2010 لە كۆی ( 893226) دەنگدەر یەكگرتوو (103188) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (12.4%) ی دەنگەكان. هاوكات لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2014 لە كۆی ( 893226) دەنگدەر (66097) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (7.3%) ی دەنگەكان، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 2014 یەكگرتوو (81392) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (9%)ی دەنگەكانی ئەو پارێزگایە. بەو پێیەش دەنگەكانی یەكگرتوو لە پارێزگای سلێمانی لە 2010 بۆ 2014 بەرێژەی ( 1%) كەمیكردووە، بەڵام بەراوردی نێوان دەنگەكانی یەكگرتوو لە 2010 بۆ 2014 بەرێژەی ( 3.4%)ی دەنگەكانی كەمیكردووە.  پێشبینی دەكرێت یەكگرتوو لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا دەنگەكانی وەك خۆی یان كەمێك كەم بكات، بەهۆی هەڵوێستەكانی لە چوارساڵی رابردووو هاوكات دەركەوتنی دوو هێزی نوێ لە سلێمانی.    

لە پارێزگای سلێمانی لە ماوەی ئەو هەڵبژاردنانەی كە بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری كردووە، پارێزگاری لە هێزی یەكەمی خۆی كردووە، ئاستی دەنگەكانی لە 2010 بۆ 2014 بەرێژەی ( 3.2%) زیادیكردووە. بەو پێیەی لە هەڵبژاردنی 2009 و 2013ی پەرلەمانی كوردستان هەڵبژاردن یەك بازنەیە بۆیە دەنگی پارێزگاكان دیاری ناكرێت، بۆیە تەنها دەنگی 2010 و 2014ی بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر ئاستی پارێزگاكان دیاری دەكرێت.  بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنی 2010 لەكۆی (833631 ) دەنگدەر (298621 ) بەرێژەی (35.8%)و لە پلەی یەكەمی هێزەكانی ئەو پارێزگایەدایە . بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2014 لە كۆی ( 893226) دەنگدەر ( 347799 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 38.9%)ی دەنگەكان، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 2014 گۆڕان ( 359600) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 39.6%)ی دەنگەكانی ئەو پارێزگایە. بەو پێیەش دەنگەكانی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی لە 2010 بۆ 2014 بەرێژەی ( 4%) زیادیكردووە پێشبینی دەكرێت گۆڕان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا پارێزگاری لەپلەی یەكەمی بكات، هەرچەندە بەدەستهێنانەوەی دەنگو كورسیەكانی پێشووی قورس دەبێت بەو پێیەی دوو هێزی دیكە لە سلێمانی لەدایك بون و دەنگەكانیان بەشێكیان لە گۆڕەپانی دەنگی خۆڵەمیشی گۆڕاندایە.   

ئەگەرچی پارێزگای سلێمانی شوێن و پێگەی دەنگی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بوو، بەڵام لە ئێستادا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئاستی دەنگەكانی نزیك بۆتەوە لە دەنگی هێزە بچوكەكان ، بە جۆرێك رێژەی دەنگەكانی  یەكێتی لە 1992 بۆ 2014 بە رێژەی ( 25%) كەمیكردووە، بە جۆرێك لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستان كە (450000 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (207168) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (59.9%) بەڵام لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە ( 1168459 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (318723) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (35.2%)بەو پێیەش ژمارەی دەنگەكانی یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی لەماوەی 22 ساڵدا بەرێژەی ( 25%) كەمیكردووە . لە هەڵبژاردنی 2005 ی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (485718) بەرێژەی ( 65.9% )  بەڵام لە هەڵبژاردنی 2010 ی ئەنجومەنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی (237379) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی  (28.5%) . لە 30ی نیسانی 2014 دوو هەڵبژاردن كرا ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاكان، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا (318723) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 35.2%) و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( 394265 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 33%)  بەو پێیەش دەنگەكانی یەكێتی  لە پارێزگای سلێمانی لە 1992 بۆ 2014 بەرێژەی ( 25%) كەمیكردووە . پێشبینی دەكرێت یەكێتی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا دەنگەكانی پێشوی نەهێنێتەوە،بەو پێیەی سەرەرای خراپی ئەدای لە حكومەت و لە گۆڕانكاریەكاندا، لیستی هاوپەیمانی د. بەرهەمیش درووست بووە، چاوەڕوان دەكرێت بەشێك لە دەنگەكانی بەرێت.  

لەگەڵ ئەوەی بەردەوام رێژەی دەنگی دەنگدەران لە پارێزگای سلێمانی زیاد دەكات بەڵام رێژەو ژمارەی دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لە جێگەی خۆیەتی و رێژەی دەنگەكانی بەردەوام كەمی كردووە، بە جۆرێك رێژەی دەنگەكانی لە 1992 بۆ 2014 بە رێژەی ( 16%) كەمیكردووە، بە جۆرێك لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستان كە (450000 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، پارتی دیموكراتی كوردستان (92449 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (26.6% ) بەڵام لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە ( 1168459 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، پارتی دیموكراتی كوردستان ( 93410 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 10.5%) بەو پێیەش ژمارەی دەنگەكانی لە پارێزگای سلێمانی لەماوەی 22 ساڵدا بەرێژەی ( 16%) كەمیكردووە . لە هەڵبژاردنی 2005 ی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (91578 ) بەرێژەی ( 12.4% )  بەڵام لە هەڵبژاردنی 2010 ی ئەنجومەنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (82121 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی  ( 9.85% ) . لە 30ی نیسانی 2014 دوو هەڵبژاردن كرا ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاكان، پارێتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا ( 86655 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 9.6%) و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( 93410 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 10.5%)  بەو پێیەش دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە 1992 بۆ 2014 بەرێژەی ( 16%) كەمیكردووە . پێشبینی ناكرێت پارتی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا دەنگەكانی پێشوی بهێنێتەوە، بەڵام زۆریش كەمناكات و لە نێوان 80 بۆ 90 هەزار دەنگ بەدەست دێنێتەوە، چونكە بە درێژایی هەڵبژاردنەكانی رابردوو دەنگەكانی لەو نێوانەدا بووە.   

بڕیارە رۆژی 12 ئەم مانگە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت، دەرنجامی ئەم پرۆسەیەش حكومەتێكی نوێ‌ لەدایك دەبێت، پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و كەسی ڕاسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت پشكی شیعەكانە، بەوپێەی زۆرترین كورسی ئەنجومەنی نوێنەران بەدەستدەهێنن، بەهۆی ئەوەی  شیعەكانیش بەسەر چەندین لیست و قەوارەی ناكۆك و پەرتەوازەدا دابەشبوون پێشبینی دەكرێت لەدایكبونی حكومەتی نوێ پرۆسەیەكی قورس و پڕ كێشمەكێش و ململانێ‌ بێت. دیارترین ئەو كاندیدە بەهێزانەی پێشبینی دەكرێت پۆستی سەرۆكی حكومەتی ئایندەی عێراق وەربگرن ئەمانەن: حەیدەر جواد ئەلعەبادی (حەیدەر عەبادی)  ساڵی 1952 لە بەغداد لەدایكبووە، لەساڵی 1980 بڕوانامەی دكتۆرای لەبواری ئەندازیاریی كارەبا لەزانكۆی مانچستەری بەریتانیا بەدەستهێناوە و تاساڵی 2003 لە لەندەن ژیاوە، لەساڵی 2014دا پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرتوە، لەماوەی سەرۆكایەتیەكەیدا توانی عێراق لە چەكدارانی داعش پاكبكاتەوە، لەگەڵ ئەوەی سوربونی خۆی لەسەر بەگژاچونەوەی گەندەڵی دووپاتكردوەتەوە و بەمەترسیەكی  گەورەتر لەتیرۆر وەسفیكردوە، بەڵام تائێستا نەیتوانیوە هەنگاوی جدی لەم پرسەدا بنێت و گەندەڵكاران بداتە دادگا.     محەمەد شیاع ئەلسودانی  سیاسییەكی عێراقیە و ساڵی 1970 لە بەغداد لەدایكبووە، وەزیری كار وكاروباری كۆمەڵا یەتیە لەحكومەتی ئێستا و وەزیری پیشەسازیشە بەوەكالەت، ساڵی 2009-2010 لە پارێزگاری میسان لەدایكبووە میسان ، ساڵی 2010-2014وەزیری مافی مرۆڤ بووە،  جێبەجێكردنی یاسای پاراستنی كۆمەڵایەتی لە دیارترین ئەو پرۆگرامانەیە كە بەپێویستی دەزانێت حكومەت بیكاتە كاری لە پێشینەی خۆی.     هادی فەرحان عەبدوڵا ئەلعامری (ئەبو حەسەن ئەلعامری) لە ساڵی 1976دا بڕوانامەی بكالۆریۆسی لەبواری ژمیاریی لە زانكۆی بەغدا بەدەستهێناوە، لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوەوە تێكەڵاوی گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی شیعە بووە، لە حكومەتی پێشوودا وەزیری گواستنەوە و گەیاندن بووە، لەم خولەشدا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە، سەركردایەتی ڕێكخراوی بەدر و كەتیبەكانی حەشدی شەعبی دەكات، لە سەرەتای شەڕی داعشەوە لەكاری سیاسی دووركەوتوەتەوەو خۆی بۆ كاروباری سەربازی و شەڕ دژی داعش تەرخانكردووە.     قوسەی عەبدوڵا سوهەیل (قوسەی سوهەیل) لە ساڵی 1965 لە شاری بەسرە لەدایكبووە، هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری سەرچاوە ئاوییەكان،  ئەندامی كۆمەڵەی نیشتمانی عێراق بووە لەدوای ڕوخانی رژێمی سەدام و لە خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانیشدا پەرلەمانتار بووە، سەرۆكی (تجمع أمنا بلدنا) لەچوارچێوەی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا، بە كەسێكی هاوسەنگ و میانڕەو ناسراوە و پەسەندكراوی زۆرینەی لایەنەكانە. 

"پێدەچێت دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا لەڕێگەی پارێزەرەكەیەوە بڕی 130 هەزار دۆلاری بە ستۆرمی دانیێڵز ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان دابێت " ئەمە قسەی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆركە. رودی جولیانی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆرك كە بەمدواییانە چوە ریزی تیمی یاسایی دۆناڵد ترەمپەوە، لە لێدوانێكدا بۆ تۆڕی (فۆكس نیوز) ئاشكرایكرد" پێدانی ئەو پارەیە لەلایەن ترەمپەوە بە ستۆرمی دانیێڵز لەبەرامبەر ئەوەیە بێدەنگ بێت لەبارەی ئەو قسەوباسانەی كە باس لەپەیوەندی سێكسی نێوانیان دەكەن". ئەم قسانەی رودی جولیانی بەتەواوەتی پێچەوانەی قسەكانی ترەمپە لەبارەی ئەو دۆسیەیەوە، ترەمپ پێشتر بەتەواوەتی رەتیكردەوە هیچ پەیوەندییەكی سێكسی لەگەڵ ئەو ژنە هەبێت، هاوكات رەتیشیكردەوە ئاگاداری ئەو پارەیە بێت كە پارێزەرەكەی بەو ژنەی داوە، بەڵام هەفتەی رابردوو دانی بەوەدا نا پارێزەرەكەی بەنوێنەرایەتی ئەو گرێبەستەكەی لەگەڵ ئەو ژنە كردووە. كۆتایی مانگی ئازاری رابردوو، ستۆرمی دانیێڵز لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ئاشكرایكرد، مانگی تەموزی 2006 جارێك پەیوەندی سێكسی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپدا گرێداوە و دوای ئەوەش بۆ ماوەی ساڵێكی تەواو پەیوەندییان هەبووە.  

وەزارەتی نەوتی عێراق بڕی داهاتی نەوتی هەناردەكراوی مانگی نیسانی راگەیاند وەزارەتی نەوتی عێراق لە سایتەكەی خۆی بڕی نەوتی هەناردەكراوی مانگی نیسانی رابردوو، داهاتەكەی ئاشكراكرد. بە گوێرەی ئەو بەیاننامەیە كە عاسم جیهاد وتەبێژی وەزارەتی نەوت بڵاویكردوەتەوە، لە مانگی نیساندا كۆمپانیای سۆمۆ زیاتر لە 100 ملیۆن و 197 هەزار و 197 بەرمیل نەوتی كێڵگەكانی باشوور و ناوەڕاستی هەناردەكردووە و داهاتەكەشی شەش ملیار و 474 ملیۆن و 260 هەزار دۆلار بووە و هیچ بڕە نەوتێكی كەركوكیش لە راپۆرتەكەدا تۆمارنەكراوە. بە گوێرەی بەیاننامەكە لە مانگی نیساندا تێكڕا كۆمپانیای سۆمۆ رۆژانە سێ‌ ملیۆن و 340 هەزار بەرمیل نەوتی هەناردەكردووە و هەر بەرمیلێكیش بە " 64.615 " دۆلار فرۆشراوە. .

وەزیری پیشەسازی ئێران سەردانی هەولێری كرد و پێكهێنانی لیژنەیەكی ئابوری لەنێَوان ئێران و هەرێمی كوردستان راگەیاند. محەمەد شەریعەتمەداری وەزیری پیشەسازی ئێران لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ عەلی سندی وەزیری بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی كوردستان بەوەكالەت رایگەیاند، ئەو یاداشتەی كە لەگەڵ هەرێمی كوردستان ئیمزا كراوە دەرفەت بە هەردوولا دەدات گەشە بە هەماهەنگییە دوو قۆڵییەكانیان بدەن. وەزیری بازرگانی ئێران وتی: لیژنەیەكی ئابوریی هاوبەش پێكهێنراوە بۆ چاودێریكردنی رێككەوتنەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق، هەماهەنگی نێوان ئێران و هەرێم لەرێگەی حكومەتی عێراق و باڵیۆزخانەكانی عێراق و ئێرانەوە دەبێت لە بەغداد و تاران. رۆژی چوارشەممە نێچیرڤان بارزانی ئاشكرایكرد، هەوڵ لەئارادایە بۆ دروستكردنی ناوچەیەكی بازرگانی ئازاد لەنێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا، گفتوگۆكانی نێوان هەولێر و بەغداد رۆڵیان هەبووە لە چارەسەركردنی هەندێك كێشەی تایبەت بە رێڕەوە سنورییەكان. رۆژی چوارشەممە كۆنگرەی پەرەپێدانی ئابوریی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران لە هەولێر بەڕێوەچوو، وەزیری بازرگانی و پیشەسازی عێراق یەكێك بوو لەو كەسانەی كە بەشداری كۆنگرەكەی كرد.  

رۆژی 3ی ئایاری هەموو ساڵێك یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسی دەكرێتەوە، ئەمساڵ نەتەوە یەكگرتووەكان بە دروشمی (هاوسەنگی هێزەكان: میدیا و عەدالەت و سەروەری یاسا) یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسی دەكاتەوە، رۆژنامەنوسانی هەرێم لە كاتێكدا یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنووسانی كوردستان دەكاتەوە، لە سەرەتای ساڵی 2018 تا كۆتایی نیسانی ئەمساڵ 139 پێشێلكاری بەرامبەر بە 74 رۆژنامەنوس  ئەنجامدراوە، بەپێی ئاماری سەنتەری میترۆ.  دەقی بەیاننامەی سەنتەری میترۆ بەبۆنەی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسیەوە.  .....................  بەیاننامەی سەنتەری میترۆ لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنووسیدا 3ی ئایاری 2018: سەنتەری میترۆ لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنوسی داوا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، كار بكات بۆ رەخساندنی ژینگەیەكی لەبار بۆ ئازادی كاری رۆژنامەنوسی تا میدیا رۆڵی خۆی لە پرۆسەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی ببینێت. ئەمساڵ 2018 نەتەوە یەكگرتووەكان بە دروشمی (هاوسەنگی هێزەكان: میدیا و عەدالەت و سەروەری یاسا)، مەراسیمەكانی بەڕێوەدەبات، داوا لە حكومەتەكان دەكات ژینگەیەكی یاسایی بۆ كاری میدیا بڕەخسێنن تا سەركەووتوانە كارەكانیان ئەنجام بدەن، ئەمەش بە بێ سەربەخۆیی دادگاكان نایەنەدی. میترۆ داوا لە دادگاكانی هەرێمی كوردستان دەكات كەیسەكانی ئازادی رادەربڕین و ئازادی رۆژنامەنوسی لە بەررژەوەندی عەدالەت و مافی ئازادی قسەكردن و نوسین یەكلابكاتەوە. بەم بۆنەیەوە میترۆ سەرلەنوێ داوا لە دامەزراوەی دادوەری هەرێمی كوردستان دەكات، تێهەڵچونەوە بۆ كەیسی رۆژنامەنوسانی تیرۆركراو، سۆرانی مامە حەمە، مامۆستا عبدالستار، سەردەشت عوسمان، كاوە گەرمیانی، ویدات حسێن بكات، دادوەری زامنبكرێت و تاواناباران دەربازیان نەبێت لە سزا. ئەمساڵ لە كاتێكدا یادی رۆژی جیهانی ئازادی میدیا دەكەینەوە، هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە قۆناغی بانگەشدایە. میترۆ داوا لە میدیاكان دەكات بە رۆڵی راستەقینەیان وەك لایەنێكی چاودێریكردنی بێ لایەن بگێڕن بەم كارەشیان پرەنسیپەكانی سەروەری یاسا و شەفافیەت دەچەسپێنن . لەم رۆژەدا میترۆ سەرنجی هەردوو دەزگای یاسادانان لە عێراق و هەرێمی كوردستان بەلای ئەو بۆشاییە یاساییە رادەكێشێت كە لە بواری بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و مەترسییەكانی تەشەنەكردنی گوتاری رقوكینە و بەكارهێنانی ئەو تۆڕانە بۆ تۆقاندنو شكاندنی كەرامەتی مرۆیی پاڵوێراوەكان لە رێگەی پەنابردن بۆ وێنەی تەزویر و ڤیدیۆی ساختە. میترۆ پێی وایە بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆی ساختە و فۆتۆی دەسكاریكراوی كاندیدەكان بە تایبەتیش ژنان نزمترین ئاستی كێبڕكێ دیموكراتی و حزبایەتییە. داوادەكەین لیستەكانی ناو هەڵبژاردنی عێراق بگەڕێنەوە بۆ كێبڕكێیی دیموكراسی دور لە تەشهیرو لەكەداركردنی یەكتری و دەسبردن بۆ دروستكردنی چیرۆكی ساختە یا ژیانی تایبەتی كاندیدەكان. بۆ ئەوەی میدیا رۆڵی كاریگەری لە پرۆسەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی و گەشپێدانی وڵات هەبێت و چاودێری كارەكانی حكومەت بكات، پێویستە ژینگەیەكی لەبارو ئارام بۆ كاری رۆژنامەنوسان بڕەخسێت و ئازادنە زانیاری راستیان بدرێتی. ئازادی میدیا و زانیاری راست و بێ لایەن زامنی ئەوە دەكەن كە هاوڵاتیان ئازادانە بژاردەی خۆیان هەبێت. سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لە مافی رۆژنامەنوسان، لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنوسی رایدەگەیەنێت لە سەرەتای ساڵی 2018 تا كۆتایی نیسانی ئەمساڵ 139 پێشێلكاری بەرامبەر بە 74 رۆژنامەنوس و ئەنجامدراوە، بەم شێوەیە: دەسبەسەركردن بە بێ بڕیاری دادگا: 16 حاڵەت رێگری لە روماڵكردن : 64 حاڵەت لێدان و ئەشكەنجەدان: 14 حاڵەت هەڕەشە: 6 حاڵەت داخستنی كەناڵ: 1 حاڵەت سوكایەتی: 14 حاڵەت زەوتكردن و شكاندنی كەلوپەلی میدیاكاران: 24  

كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان ئاشكرایدەكات، ڕێژەی دابەشكردنی كارتی دەنگدەران لە 70% ی، تێپەڕاندووە. موعتەمیدموسەوی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمیسیاران لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند: ڕێژەی دابەشكردنی كارتی دەنگدان بەسەر دەنگدەراندا گەیشتوەتە لە 70% و 10 ملیۆن كارتی تێپەڕاندووە. وتیشی: كۆمسیۆن ئامادەكارییە لۆجستییەكانی لە سەرجەم بوارەكاندا بۆ بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردن تەواوكردووە، جەختیشدەكات، بەپێی ئەو تاقیكردنەوانەی ئەنجامیانداوە، ئاستی سەركەوتنی ئامێری ئەلیكترۆنی بۆ ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان لە 100% و ئامادەیی تەواویان تیادایە بۆ ڕۆژی دەنگدان بەهەردوو بەشی گشتی و تایبەت.    

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ئێران پشتگیری و هاوكاری ژمارەیەكی زۆر لە میلیشیای چەكداری شیعە دەكات لە سوریا كە هاوشانی سوپای سوریا و بۆ هێشتنەوەی بەشار ئەسەد لە دەسەڵاتدا دەجەنگن و رۆڵی كارایان هەبوو لە رزگاركردنی حكومەتی سوریا لە دەست هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەو وڵاتە. لە ساڵی 2014دا رژێمەكەی ئەسەد بەهۆی هێرشی ئۆپۆزسیۆنی چەكداری سوریاوە زۆری نەمابوو بكەوێت، بەڵام هەزاران چەكداری چەند گروپێكی شیعە بە پشتیوانی ئێران گەیشتنە ئەو وڵات و ئەسەد و رژێمەكەیان لە كەوتن رزگاركرد. ئەو میلیشیایانەی ئێران لە سوریا هاوكارییان دەكات، ئێرانی و ئەفغانی و پاكستانی و عێراقی و لوبنانین، هۆكاری ئاینی پاڵیپێوەناون تا پشتیوانی لە حكومەتی سوریا بكەن و هەندێكیشیان بە پێدانی پارە بە خۆیان و خێزانەكانیان براونەتە سوریا و فەرماندەكانی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران سەرپەرشتی چەكداركردن و مەشق و راهێنانیان دەكەن لە سوریا . بە گوێرەی خەمڵاندنی " تۆڕی سوریا بۆ مافەكانی مرۆڤ" ژمارەی چەكدارە عێراقییەكان لە سوریا لە نێوان 15 هەزار بۆ 20 هەزار چەكداردایە و چەكدارەكانی حزبوڵای لوبنانیش بە 7 ب 10 هەزار چەكداری خەمڵێنراوە و نزیكەی 5 بۆ 7 هەزار چەكداری ئێرانی و ئەفغانی لە سوریان و خەمڵاندی دیكەش ئاماژە بەوەدەكات كە نزیكەی 80 هەزار چەكداری شیعە لە سوریان. دیارترین میلیشیا شیعەكان لە سوریا •    حزبوڵای لوبنان:  لە پلەی یەكەمدا دێت لە رووی زۆری ژمارەی چەكدارەكانی لە سوریا ژمارەیان لە نێوان 5 هەزار بۆ 8 هەزار چەكداردایە، بارەگاكەیان لە شاری قەسیرە لە ریفی خۆرئاوای شاری حمس، چەكدارەكانی لە سنوری نێوان سوریا لوبنان چالاكن و بە تێپەڕبوونی كات گەیشتونەتە ریفی حمیس لە ناوەڕاستی سوریا و لەمیانی شەڕەكانیاندا لەگەڵ چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیەكی زۆریان لێكوژراوە. •    فەیلەقی قودس: یەكەیەكی تایبەتی سوپای پاسدارانی ئێران، بەرپرسە لە ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی سنوری ئێران، فەرماندەكەی لیوا قاسم سولەیمانییە، ئەم فەیلەقە چەندین تەشكیلاتی سەربازی جۆراوجۆری هەیە، ژمارەیەكی زۆر لە شارەكانی سوریا لەلایەن ئەم فەیلەقەوە لە دەست گروپە ئۆپۆزسیۆنەكان دەرهێنران. •    لیوای باقر: چەكدارەكانی لە هەردوو شاری حەڵەب و دێرزوورن، یەكێكە لە دیارترین ئەو گروپە چەكدارانەی كە ئێران مەشقی بە ئەندامەكانی كردووە لە چەند ساڵی رابردوودا لە سوریا، ساڵی 2014 لەسەر دەستی فەرماندەكەی ئێستای خالید عەلی حسێن بە ئامانجی  تۆڵەكردنەوە لە چەكدارەكانی سوپای ئازاد دامەزرێنرا كە تۆمەتباریان دەكات بە كوشتنی باوكی لە ساڵی 2012 لە شاری حەڵەب. •    لیوای ئیمام حوسێن: لیوای ئیمام حوسێن لەگەڵ فیرقەی چواری سوپای سوریا لە زۆرینەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی چواردەوری دیمەشقی پایتەخت بەشداریدەكات، هەروەها لە ناوچەی نەخۆشخانەی بیرونی لە ناوچەی حەرەستا و غوتەی رۆژهەڵاتی نزیك دیمەشق هەن، ئەم لیوایە ئەركی خۆی دیاریكردووە كە پارێزگاریكردنە لە مەزارەی سەیدە زەینەب، چەكدارەكانی ئەم لیوایە هاوڵاتی ئێران و عێراق و ئەفغانستان و سوریا و چەند وڵاتێكی ترن. •    میلیشیا عێراقییەكان: چەند گروپێكی چەكداری شیعەی عێراق لە سوریا، سەرچاوەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیان لە نیكەی 20 هەزار چەكدار دەخەمڵێنن و بارەگاكانیان لە ناوچەكانی دیمەشقی پایتەخت و ناوچەی سەیدە زەینەب و شارۆچكەی عیسر و باشووری حەڵەب و ریفی خۆرهەڵاتی حیمسە. میلیشیاكان بریتین لە حزبوڵای عێراق،  حركە نجبا‌و العراق، میلیشیاكانی ئیمام حسێن، اسود الله، كەتیبەكانی ئیمام عەلی و اتحاد اصحاب الحق، عصائی اهل الحق و كەتیبەكانی ابوالفچل العباس و هێزەكانی فەیلەقی بەدر. •    میلیشیا ئەفغانییەكان: گرنگترینیان " لیوای فاتمیون"ە كە عەلیڕەزا توسەلی ساڵی 2014 بۆ شەڕی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دایمەزراند، چەكدارەكانی شیعەمەزهەبن و سەر بە هۆزی هەزارەی ئەفغانستانن، بودجە و مەشق و چەكی لەلایەن سوپای پاسدارانەوە بۆ دابیندەكرێت، ژمارەی چەكدارەكانی بە نزیكەی 3 هەزار چەكدار دەخەمڵێنرێت، هەندێك سەرچاوەی ئێرانی دەڵێن ژمارەیان دەگاتە 14 هەزار چەكدار، ئۆپەراسیۆنەكانیان لە دێرزوور و ئەلبوكەمال ئەنجامدەدەن، عەلیڕەزای توسەلی دامەزرێنەری لە شەڕێكدا لەگەڵ چەكدارانی بەرەی نوسرە لە درعا كوژرا. •    میلیشیای پاكستانی: خۆی لە لیوای" زەینەبیون" دا دەبینێتەوە، میلیشیایەكی شیعەی پاكستانییە و چەكدارەكانی لە سوریا هاوكاری سوپا  سوریا دەكەن ، بودجە و چەك و مەشقی لەلایەن فەیلەقی قودسەوە بۆ دابیندەكرێت، ئاژانسی هەواڵی فارس وەك هێزێكی بژاردەی هێرشبەر وەسفیكردووە، زیاتر لە 5 هەزار چەكداری شیعەی پاكستانی لەخۆگرتووە، بەڵام ئاژانسی رۆیتەرز و میدیاكانی خۆرئاوا ژمارەیان بە زیاتر لە هەزار چەكدار خەمڵاندووە، ئەم لیوایە لە باكور  باشووری حەڵەب و باشووری دیمەق و درعا جێگیربوون. سەرچاوە: بەشی عەرەبی DW