( درەو میدیا): بڕیارە ڕۆژی شەممەی داهاتوو 15ی، ئەیلول پەرلەمانی عێراق  بۆ سێیەمجار  بۆ هەڵبژاردنی  دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان (سەرۆك و دوو جێگرەكەی) كۆببێتەوە، ئەوەش دوای ئەوەی لە هەردوو كۆبونەوەی 3 و 4 ئەم مانگە شكستیهێنا لەدەسنیشانكردنی، بەهۆی ڕێككنەكەوتنی لایەنەكان. بەپێی ئەو تەوافوقەی لە ساڵی 2003وە لە عێراق پیادەكرێت، پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لە پشكی پێكهاتەی سوننەكانە، كە لە چوارچێوەی یەك پاكێجدا هەرسێ‌ پێكهاتەی شیعە و كورد و سوننە لەسەری ڕێكدەكەون، سەرۆكایەتی كۆمار بۆ كورد دەبێت و سەرۆك وەزیرانیش پشكی شیعەیە.  سەرۆكی پەرلەمان دوای هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان، سەرۆكی هەڵبژێردراوی پەرلەمانی عێراق گەورەترین كوتلە دیاریدەكات، نەك سەرۆكی كاتیی (تەمەن). دیارترین كاندیدەكان بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان (پێكهاتەی سوننە) محەمەد حەلبوسی_ئوسامە نوجێفی _محەمەد تەمیم_تەلال زەوبەعی_ڕەشید عەززاوی_محەمەد خالیدی_ئەحمەد جبوری_خالید عوبێدی-ئەحمەد عەبدوڵا جبوری. كاندیدی سەركەوتوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان پێویستی بە 165 دەنگ هەیە، (نیوە+1)، ژمارەی كورسییەكانی ئەم خولە 329 كورسییە. سەرۆك كۆمار  لە مادەی 68 دەستوری عێراقدا كۆمەڵێك مەرج دیاریكراوە بۆ هەر كەسێك كە خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی كۆماری عێراق كاندیدبكات: یەكەم: لە عێراق لەدایكبوبێت و لە دایك و باوكێكی عێراقی بێت. دووەم: كەسایەتییەكی پێگەیشتوبێت و چلەمین ساڵی تەمەنی تەواوكردبێت. سێیەم:خاوەنی ناوبانگێكی باش و شارەزایی سیاسی بێت، بە دەستپاكی و ڕاستگۆیی و دادوەری و دڵسۆزیی بۆ نیشتمان ناسرابێت. چوارەم:سزا نەدرابێت بەتاوانی ناموس. -لە خاڵی یەكەمی مادەی 77یشدا كە باس لە مەرجەكانی كاندید دەكات بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران هاتووە، مەرجە سەرۆك وەزیران هاوشێوەی سەرۆك كۆمار هەڵگری بڕوانامەی زانكۆ یان بڕوانامەیەك كە هاوتای زانكۆبێت، واتە مەرجە سەرۆك كۆمار بڕوانامەی زانكۆی هەبێت.  -مادەی70 دەستوری عێراق كە لە دوو بڕگە پێكدێت، باس لەچۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دەكات لە پەرلەمان: 1-    ئەنجومەنی نوێنەران بە زۆینەی دوو لەسەرسێی دەنگی ئەندامەكانی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دیاریدەكات. 2-    ئەگەر هیچكام لە كاندیدەكان دەنگی پێویسیتان نەهێنا، ڕكابەرییەكە دەكەوێتە نێوان ئەو دوو كاندیدەی زۆرترین دەنگیانهێناوە، هەر كامیان لە گەڕی دووەمی دەنگداندا زۆرینەی هێنا، دەبێتە سەرۆك كۆمار. -مادەی 72 لە دەستوری عێراق تەئكید لە بەردەوامی سەرۆك كۆمار دەكات لەسەر كارەكەی، تا دوای تەواوبونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی نوێ‌ و كۆبونەوەی، پێویستە لە ماوەی 30 ڕۆژ دوای یەكەم كۆبوونەوەی پەرلەمان سەرۆك كۆماری نوێ هەڵبژێرێت. سەرۆك وەزیران لە مادەی 72ی دەستوری عێراقدا هاتووە: یەكەم: سەرۆك كۆمار كاندیدی گەورەترین كوتلەی پەرلەمان ڕادەسپێرێ بۆ پێكهێانی كابینەی نوێی حكومەت، لە ماوەی 15 ڕۆژ و لە كاتی هەڵبژاردنیەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار. 2-سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو، پێویستە لە ماوەی 30 ڕۆژدا، لە كاتی ڕاسپاردنیەوە، ئەندامانی كابینەكەی دیاریبكات. 3-لە كاتی شكستهێنانی سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو لەو ماوەیەی بۆی دیاریكراوە بۆ هەڵبژاردنی ئەندامانی كابینەكەی، سەرۆك كۆمار لە ماوەی 15 ڕۆژدا كاندیدێكی تر ڕادەسپێرێ بۆ پێكهێانی حكومەت، بە هەمان شێوە كاندیدی دووەم پێویستە لەو وادەیەی لەبڕگەی دووەمی ئەم مادەیەدا بۆی دیاریكراوە كە 30 ڕۆژە، كابینەكەی پێكبهێنێت و بیخاتە بەردەم پەرلەمان بۆ متمانە وەرگرتن.  نزیكترین سیناریۆ بۆ پێكهێنانی حكومەت: هاوپەیمانی فەتح (هادی عامری) و هاوپەیمانی سائیرون (موقتەدا سەدر) و كورد (پارتی و یەكێتی) و وەتەنیە (ئەیاد عەلاوی) و ڕەوتی حیكمە(عەممار حەكیم) و ئیرادە و كەفائات و جیابووەكان لە ئیئتیلافی نەسر و میحوەری نیشتمانی (بەشێك لە سوننەكان)، حكومەتی داهاتوو پێكدێنن.  بەپێی ئەم سیناریۆیە بێت دەوڵەتی یاسا بە هەردوو باڵەكەی كە(حەیدەر عەبادی و نوری مالیكی) سەرۆكایەتی دەكەن، لەگەڵ كۆمەلێك هێز لەناو كورد و سوننە لە پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو دەكرێنە دەرەوە. لەگەڵ ئەوەی هەندێك ئەم سیناریۆیە بە بەهێز و پێشبینیكراو بۆ پێكهێنانی حكومەتی ئایندە دەزانن، بەڵام وەك بەشێك لە چاودێران دەڵێن، ئەستەمە حزبی دەعوە كە هەردوو باڵەكەی مالیكی و عەبادی لەخۆدەگرێ، بەجارێك لە پرۆسەی سیاسی بكرێتە دەرەوە، بەڕای ئەوان دەعوە پۆستی سەرۆك وەزیران لەدەستدەدات، بەڵام بەشێكی گرنگ دەبێت لە حكومەتی ئایندە.      عەباس موسەوی وتەبێژی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا ئەمڕۆ بە "سۆمەرییە نیوز"ی وتووە، نیمچە ڕێككەوتنێك هەیە لەناو هاوپەیمانی (بنیاتنان) هاوپەیمانییەكەی (مالیكی و عامری)، كە فەتح لەگەڵ سائیرون و، ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش لەگەڵ هاوپەیمانی نەسر جۆرێك لەكرانەوە ئەنجامبدەن بۆ پێكهێنانی كوتلەیەكی بەهێز و خۆڕاگر كە توانای ڕوبەڕوبونەوەی ئاستنەگەكانی داهاتووی هەبێت دور لە كاندیدكردنی هیچ ناوێك. دوای پەیامەكەی مەرجەعییەتی باڵای شیعەكان و  پشتیوانینەكردنی لە هیچ یەكێك لەو كاندیدانەی دەیانویست پۆستی سەرۆك وەزیران وەربگرن و  پێشتر لە دەسەڵات بوون، هەموو ئەو كاندید و لایەنانەی  ڕكابەریی و ململانێی توندی یەكتریان دەكرد  بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە بێهیوابوون، بەوەش ناكۆكی یەكەمی ناو ماڵی شیعە كۆتاییهات كە هاوكات بەربەستێكی گەورەی نەگەیشتنی لایەنەكانیش بوو بەڕێكەوتن، لەسەر پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق.   

(درەو میدیا): شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، بەرپرسی رێكخستەكانی دەرەوەی یەكێتی لە وتارێكدا بەبێ‌ ئەوەی ناوی بهێنێت هێرشدەكاتە سەر بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەریی و دەڵێت لەگەڵ ئەوەدا نییە كەسێكی " بەرژەوەندیخواز و سپڵە" هیچ پۆستێكی یەكێتی وەربگرێت. شاناز ئیبراهیم ئەحمەد لە وتارێكیدا بەناونیشانی " پرسیار و وەڵام" دەڵێت هێرۆخان لەمیانی سەردانیدا بۆ كەناڵی گەلی كوردستان  بۆچونی خۆی دەربارەی مەرجەكانی كاندیدی سەرۆك كۆمار راگەیاندووە،  حەق وابوو گەلی كوردستان وەڵامەكەی سەبارەت بەو پرسە وەك خۆی بڵاوبكردایەتەوە بۆ دڵنیاكردنی جەماوەریی یەكێتی لە نەگۆڕینی هەڵوێست و ئەو پەیامەی كە بە روونكردنەوەیەكی پلان بۆ داڕێژراو بووە هۆی نائومێدی هەموو دڵسۆزانی یەكێتی. لە بەشێكی تری وتارەكەیدا شاناز ئیبراهیم ئەحمەد دەربارەی بۆچونی خۆی بەرامبەر كاندیدی سەرۆك كۆمار دەڵێت:" لە وەڵامی ئەوانەشدا چ لەئاستی سەركردایەتی و چ لەئاستی جەماوەر و دڵسۆزانی یەكێتی كە پرسیاری بۆچوونی من ئەكەن بەڕاشكاوی ئەڵێم بە هەموو شێوەیەك پشتیوان و هاوڕای دڵسۆزان و خەمخۆرانی یەكێتیم و بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوەنیم كە كەسێكی (بەرژەوەندیخواز و سپڵە) دەرحەق بە یەكێتی واتە حزبی شەهیدان و ڕێبازەكەی مام كاندیدی هیچ پۆستێك بێت لەلایەن یەكێتیەوە نە لە عیراق و نە لە هەرێمیشدا و بە تایبەتیش كەسێك كە‌ هەوڵی پووچەڵكردنەوەی دەنگی كوردی لە قودسی كوردستان دابێت." دەقی وتارەكەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد پرسیارو وەڵام… زۆر بوون ئەوانەی لە كاتی دەستپێكی بانگەشەی هەلبژاردندا لە دەروازەی ڕاپەڕین پرسیاری ئەوەیان‌ لێ ئەكردم كە ئایا دادە ڕای خۆی گۆڕیوە سەبارەت بە مەرجەكانی كاندیدی پۆستی سەروك كۆماری و ئایا بێدەنگی منیش لەو بارەیەوە لەبەر ئەوەیە كە چوومەتە ژێرباری ئەو پلانەی كە لە لایەن ناوەندی بڕیاڕەوە دارێژراوە؟؟؟ سەرەتا ئەمەوێت هەموو لایەك لەو راستیە ئاگادار بكەمەوە كە نە من و نە هیچ كەسێكیتر نوێنەری دادە نین و كەس مافی ئەوەی نیە كە بە ناوی دادەوە‌ قسە بكات..!!  هەر بۆیەش پێویستە كە وەڵامی ئەو پرسیارە لە زاری خودی دادەوە ببیسترێت و وەك هەمووشتان ئەزانن دەرگای دادە ھەمیشە كراوە و لەسەر پشت بووە و ئێستاش كراوە و لەسەرپشتە بۆ هەموو ئەوانەی كە بیانەوێت رای بزانن.. دوێنێ ئێوارە لە كاتی سەر‌دانی كردنمان بۆ كەناڵی گەلی كوردستان ستافی ئەو كەنالە ئازیزە هەمان پرسیاریان له ‌دادە كردو دادە وەڵامی دانەوە….. هەق وابوو گەلی كوردستان وەڵامەكەی دادەی سەبارەت بەو پرسە وەك خۆی بڵاو بكردایەتەوە بۆ دڵنیایی كردنی جەماوەری یەكێتی لە نەگوڕینی هەڵوێست و ئەو پەیامەی كە بە ڕوونكردنەوەیەكی پلان بۆ دارێژراو بووە هۆی نائومێدی هەموو دڵسۆزانی یەكێتی …!! لە وەڵامی ئەوانەشدا چ لەئاستی سەركردایەتی و چ لەئاستی جەماوەر و دڵسۆزانی یەكێتی كە پرسیاری بۆچوونی من ئەكەن بەڕاشكاوی ئەڵێم بە ھەموو شێوەیەك پشتیوان و ھاوڕای دڵسۆزان و خەمخۆرانی یەكێتیم و بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوەنیم كە كەسێكی (بەرژەوەندیخواز و سپڵە) دەرحەق بەیەكێتی واتە حزبی شەهیدان و ڕێبازەكەی مام كاندیدی ھیچ پۆستێك بێت لەلایەن یەكێتیەوە نە لە عیراق و نە لە هەرێمیشدا و بە تایبەتیش كەسێك كە‌ هەوڵی پووچەڵ كردنەوەی دەنگی كوردی لە قودسی كوردستان دابێت…. شاناز ئیبراهیم ئەحمەد ١٣-٩-٢٠١٨  

 (درەو میدیا): پارتی دیموكراتی كوردستان پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بە بزوتنەوەی گۆڕان ناداتەوە و خۆی كاندیدی بۆ ئەو پۆستە ئامادە كردووە. (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نشتیمانی رێككەوتوون لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار بدرێتەوە بە یەكێتی و لەبەرامبەردا پۆستە سیادییەكانی تری بەغداد بۆ پارتی بێت. لەوچوارچێوەیەدا، پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كە خولی پێشوو درا بە بزوتنەوەی گۆڕان و ئارام شێخ محەمەد پۆستەكەی پڕكردەوە، ئەمجارە نادرێتەوە بە بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی پۆستەكە پڕدەكاتەوە. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی (مەلا بەشیر حەداد)ی كاندید كردووە بۆ وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كە یەكێكە لە كاندیدە دەرچووەكانی پارتی لە خولی نوێی پەرلەماندا. ئەمە لەكاتێكدایە تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان چاوی لە وەرگرتنەوەی ئەو پۆستەیە لە بەغداد و یوسف محەمەد كاندیدی دەرچووی بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق چاوی لە وەرگرتنی ئەو پۆستەیە.  

(درەو میدیا): ناوی (4) كەسی نوێ وەكو كاندید بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق كەوتە سەر زاری میدیاكانی عێراق. بەپێی هەواڵێك كە سایتی سۆمەریەنیوز لە زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردوەتەوە، گفتوگۆكان بۆ یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق بەردەوامن. سەرچاوەكە ئاشكرایكردووە" ژمارەیەك ناوی نوێ هەن كە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران پێشنیازكراون، ئەو كەسانەش بریتین لە، عادل عەبدولمەهدی، محەمەد سالم غەبان، رائید فەهمی، عەبدولحسێن عەبتان، لەگەڵ دوو ناوی تر لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی". سەرچاوەكە ئاماژەی بەوە دەكات، یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكان كارێكی سەخت دەبێ، بەهۆی ئەوەی هەریەكەیان لەلایەن لایەنە سیاسییەكانەوە تێبینییان لەسەرە، ئەمە سەرباری بوونی چەندین كاندیدی تر لە پشتی پەرەوە كە ناوەكانیان پێشنیازكراوە و هەمویان سەربە كوتلەی چاكسازی و ئاوەدانكردنەوەن. باسلەوەدەكات، یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران پێویستی بە یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی تر هەیە لەوانە، پۆستی جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران كە بۆ پێكهاتەی شیعەیە و دەدرێت بە رەوتی سەدر و دوو كاندیدی بۆ دانراوە و چاوەڕوانی ئەوە دەكرێت كورد كاندیدی پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران یەكلابكاتەوە.  

(درەو میدیا): بەپێی بەڵگەنامەیەك كە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی دەكات دەستی بە وتوێژكردووە لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی بە مەبەستی یەكگرتنەوە یاخود ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی سیاسی. (درەو میدیا) دەقی نوسراوێكی نهێنی دەستەی دامەزرێنەران و ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری دەستكەوتووە، كە تێیدا دان بەوەدا دەنێت هاوپەیمانی لە وتوێژدایە لەگەڵ یەكێتیدا. نوسراوەكە دوێنێ 12/9/2018 دەرچووە و ئاڕاستەی "هاودید"انی هاوپەیمانی كراوە و لەسەری نوسراوە "بۆ بڵاوكردنەوە نیە"، نوسراوەكە بە (6) خاڵ سیاسەتی ئێستا هاوپەیمانێتییەكەی بەرهەم ساڵح رون دەكاتەوە، (درەو میدیا) دەقی ئەو (6) خاڵە وەكو خۆی بڵاودەكاتەوە: 1-    هاوپەیمانی وەك پێشتر ڕایگەیاندووە بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ناكەین بەهۆی كەموكورتی و كەلێنی زۆری تۆماری دەنگدەران و ناهاوسەنگی لە پێكهاتەی كۆمسیۆن و كەموكورتی یاسای هەڵبژاردن و كەلێنی ڕێكارە یاساییەكانی هەڵبژاردن، كە لەلایەن كۆمسیۆنەوە دەركراوە، هەرچەندە هەموو ئامادەسازیەكانمان ئەنجامدابوو، بەڵام بەهۆی بەدەمەوەنەهاتنی كۆمسیۆن بۆ پێشنیارو تانە و ڕاپۆرتەكانی هاوپەیمانی، گەیشتینە بڕیاری بەشداری نەكردنی پەرلەمانی كوردستان بۆ ساڵی ٢٠١٨. 2-    ئەم هەڵوێستەی هاوپەیمانی بریتی نیە لە بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی كوردستان، بەڵكو بەشداری نەكردنە لە هەڵبژاردنی ٣٠/٩/٢٠١٨، چونكە هەڵبژاردن بەیەكێك لە میكانیزمەكانی ئاڵوگۆڕی دەسەڵات دەزانین. 3-    سەبارەت بە ئەركی هاودیدان لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن و ڕۆژی دەنگدان، لە نزیكترین كاتدا ڕێنمایی نوێتان پێ ڕادەگەیەنین لە چوارچێوەی ئەو ڕێنماییانەدا هەڵسوكەوت و جموجۆڵی سیاسی خۆمان دیاریدەكەین 4-    لیژنەی تەشكیلات كۆی دەڤەر و دامەزراوەكانی پێكهێناوە و بەردەوامن لە پێكهێنانی تەواوی ئۆرگانەكانی هاوپەیمانی وەبەردەوام دەبین لە كاری خۆڕێكخستنەوەمان، بۆیە داوا لە هاودیدە بەڕێزەكانیشمان دەكەین بەردەوام بن لە پشتگیری نواندن و بەهێزكردنی ئۆرگانەكان و خەباتی جەماوەری. 5-    هاوپەیمانی وەك دیدگایەكی جێگیر باوەڕمان بە دیالۆگی نیشتمانی هەمەلایەنە هەیە و بەردەوامین لەسەر ئەم پرانسیپە لە گفتوگۆ كردن لەگەڵ لایەنە سیاسیەكان لە پێناو یەكخستنی هێزە كوردیەكان، و لەم بارەیەوە كۆمەڵێ ووتوێژ لەگەڵ یەكیتی نیشتمانی كوردستان لە ئارادایە بە ئاڕاستەی رێكەوتنیكی سیاسی نیوان هاوپەیمانی و یەكیتی.  6-    هیواخوازین پرۆسەی هەڵبژاردن بەشێوەیەكی سەركەوتوانە ئەنجام بدرێت و هەڵمەتی هەڵبژاردن نەبێتە هۆی دروستكردنی گرژی و كەلێنی زیاتر لە نێو ڕێزەكانی گەلی كوردستاندا.  

(درەو میدیا):     پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتی یەكلابوەتەوە و ئەو حزبەش سێ‌ كاندیدی بۆ ئەو پۆستە هەیە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لەو بارەیەوە وتی:"یەكێتی و پارتی لە دانوستانەكانیاندا لەسەر پۆستەكانی بەغدا رێككەوتون و بە گوێرەی رێككەوتنەكە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتی دەبێت و پارتی چەند پۆستێكی سیادیی لە نێویشیاندا وەزارەت لە حكومەتی نوێی عێراق وەردەگرێت". ئەو سەرچاوەیە لە لێدوانێكیدا بۆ سایتی " سۆمەریەنیوز" وتیشی:" ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی ئێستا تاوتوێی دیاریكردنی كەسێك دەكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و لە نێو كاندیدەكانیشدا محەمەد سابر ئەندامی ئەنجومەنی ناوەند و ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی چانسی زیاتری هەیە و دوای ئەویش فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری ئێستادێت." سەرچاوەكە ئاشكراشیكرد ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی ئەمڕۆ چەند پرسێكی وەك ئامادەكارییەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق و چەند پرسێكی تایبەت بە هەرێم تاوتوێدەكات.

(درەو میدیا): چوار حزبە ئۆپۆزسیۆنەكەی هەرێمی كوردستان " گۆڕان، كۆمەڵ، یەكگرتوو، هاوپەیمانی" وەفدێكی هاوبەش بۆ بەغداد پێكدەهێنن و لەگەڵ پارتی و یەكێتیدا ناچنە بەغداد. سەلیم شوشكەیی، پەرلەمانتاری فراكسیۆنی كۆمەڵ لە لێدوانێكیدا بۆ سایتی " سۆمەریە نیوز" رایگەیاند ئەو چوار حزبە بڕیاریانداوە جیا لە پارتی و یەكێتی وەفدێكی هاوبەش بۆ دانوستان رەوانەی بەغدا بكەن و جەختیشیدەكاتەوە كە جیاوازی ناكەن لە نێوان لایەنەكاندا و كامەیان مافی زیاتی بدات بە گەلی كوردستان بە گوێرەی دەستور پشتیوانی لێدەكەن. شوشكەیی راشیگەیاند یەكێتی و پارتی وەفدێكی تایبەتیان بۆ بەغداد پێكهێناوە و كۆمەڵی ئیسلامیی و یەكگرتووە و بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییش وەفێدی هاوبەشیان بۆ دانوستان دەربارەی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق پێكهێناوە.

(درەو میدیا): ئەمڕۆ پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەسەر ئاستێكی باڵا كۆدەبنەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی، یەكێك لە تەوەرەكانی كۆبوونەوەكە گفتوگۆكردنە لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، تەوەرێكی تری كۆبوونەوەی نێوان پارتی و یەكێتی قسەكردن دەبێت لەبارەی كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار، كە تائێستا یەكلانەكراوەتەوە. و یەكێتی سێ‌ كاندیدی بۆ ئەو پۆستە هەیە و پارتیش بە مافی خۆی دەزانێت. ئارێز عەبدوڵا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە كە یەكێتی سێ‌ كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەیە كە بریتین لە فوئاد مەعسوم، سەرۆك كۆماری ئێستا و مەلابەختیار، ئەندامی مەكتەبی سیاسی و محەمەد سابیر ئەندامی ئەنجومەنی ناوەند و ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی. سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، ئەمریكا و نەتەوە یەكگرتووەكان فشارەكانی لەسەر لایەنەكانی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی پارتی و یەكێتی توندكردوەتەوە و داوادەكات هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە بڕیارە (30) ئەم مانگە بەڕێوەبچێت، دوابخرێت بۆ كاتێكی تر. ئەو سەرچاوەیە كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە، وتی: ئەمریكییەكان دەڵێن لایەنەكانی هەرێمی كوردستان بەر لەوەی هەڵبژاردن بكەن، دەبێت بچن بۆ بەغداد و كێشەی پێكهێنانی حكومەتی عێراق چارەسەربكەن. رۆژی سێشەممە، برێت مەكگۆرك نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە "داعش" لە هەرێمی كوردستان بوو، لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەت كۆبوەوە، راگەیەندراوی سەرۆكی حكومەت ئاشكرایكرد، لە كۆبونەوەكەدا باسی "هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كراوە و مەكگۆرك پشتیوانی خۆی بۆ بەڕێوەچوونی پرۆسەكە لەكاتی خۆیدا نیشانداوە". فشارەكان بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە كاتێكدایە كە ماوەی (3) رۆژە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن دەستیپێكردووە. هاوشێوەی ساڵی 2010، پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق دووچاری كێشە بووە، لایەنە شیعەكان دابەشبوون بەسەر دوو بەرەی دژبەیەكدا، ئەمریكییەكان دەیانەوێت جارێكی تر كورد رۆڵی رێكخستنەوەی دۆخی سیاسی عێراق بگێڕێت. دواخستنی هەڵبژاردن تەنیا خواستی ئەمریكییەكان نییە، پێشتریش باس لەوەكرا ئێرانییەكانیش خوازیاری دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانن و هەوڵیانداوە لەڕێگەی یەكێتی نیشتمانییەوە ئەو پەیامە بە هەموو لایەنە سیاسییەكانی هەرێم بگەیەنن. جگە لە لایەنە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان، لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێمیش خواستێك بۆ دواخستنی هەڵبژاردن هەیە، بزوتنەوەی گۆڕان یەكێكە لەو لایەنانەی بە ئاشكرا خواستنی خۆی بۆ دواخستنی هەڵبژاردن راگەیاند بەپاساوی "نەگونجانی كەشوهەوای هەڵبژاردن"، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی دەكات لەگەڵ حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان پرۆسەی هەڵبژاردنیان بایكۆت كردووە، باڵێكی یەكێتی نیشتمانیش پشتیوانی دواخستنی هەڵبژاردن دەكات.  دۆخی سیاسی ئێستا هەرێمی كوردستان تاڕادەیەكی زۆر هاوشێوەی رۆژانی بەر لە بەڕێوەچوونی پرۆسەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستانە كە 25ی ئەیلولی 2017 بەڕێوەچوو، كە دواین ساتەكانی بەر لە بەڕێوەچوونی پرۆسەكە فشاری نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی هەبوو بۆ دواخستنی. هاوشێوەی پرۆسەی ریفراندۆم، بڕیاری كۆتایی لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەگەڕێتەوە بۆ لای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان و بەلەبەرچاوگرتنی قسەكانی ئەمدواییەی پێناچێت بارزانی رێگە بە دواخستنی هەڵبژاردن بدات، هەروەك چۆن ریفراندۆمی دوانەخست.

(درەو میدیا): چەند ئەندامێكی كۆماریی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا پلاندادەنێن بۆ پەسەندكردنی یاسایەك بە ئامانجی " نەهێشتنی هەژمونی ئێران" لە عێراق، ئەوەش بەوتەی یاریدەرەێكی ئەندامی كۆنگرێس كە بۆ ئاژانسی رۆیتەرز قسەیكردووە. پرۆژە یاساكە كە رۆیتەرز دەڵێت كۆپییەكی بینیوە، سەپاندنی سزا بەسەر ئەو میلیشیا عێراقییانە لەخۆدەگرێت، كە ئێران كۆنترۆڵی كردون، هەروەها داواش لە مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا کراوە لیستی ناوی ئەو میلیشیایانە بڵاوبكاتەوە كە كۆمەك و هاوكاری لە سوپای پاسدارانی ئێران وەردەگرن. پرۆژە یاساكە ناوی " یاسای سزادانی ئەو كەسانەی كە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن" ەو لەلایەن دەیڤید پیردۆ , تێد كروز و ماركۆ رۆبیۆ ئەندامانی كۆماریی ئەنجومەنی پیرانەوە ئیمزاكراوە و هاوكات یاسایەكی هاوشێوەش لە ئەنجومەنی نوێنەران بە پشتیوانی ئەندامی كۆماری تید بۆ پێشكەشكراوە، بەڵام تا ئێستا هیچ لێدوانێك دەربارەی وادەی تاوتوێكردنی ئەو یاسایە لەلایەن لیژنەكانی كۆنگرێسەوە نەدراوە. رۆژی سێشەمممەش كۆشكی سپی رایگەیانج ویلایەتە یەكگرتووەكان بەتوندی و یەكلاكەرەوە وەڵامی هەر هێرشێك دەداتەوە كە لەلایەن هاوپەیمانەكانی ئێرانەوە بكرێتە سەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە عێراق. پێنجشەممەی رابردوو، بە هاوەن و موشەك  هێرشكرایە سەر ناوچەی سەوزی شاری بەغداد كە بارەگاكانی حكومەت و باڵیۆزخانەكانی وڵاتانی بیانی و ئەمریكای تێدایە.

( درەو میدیا): لەدوای رایگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكی پەرلەمانی سوید پێنج كورد بوونە ئەندامی خولی نوێی پەرلەمانی سوید کە ئەمانەن: -    لاوێن رێدار  -    گوڵان ئاقچی  -    رۆژا گوجلو هێدین  -    سەركان كۆسی  -    قادر كاسیرگە جەبار ئەمین ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی سوید رایگەیاندووە: ئەو پێنج كوردە لە كۆی 40 كاندیدی كورد لە نێو پارتەكانی سویدان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەو وڵاتە كە لە 9/9/2018 بەڕێوەچوو تیایدا ئاستی بەشداربوان 84% بووە.  هەڵبژاردنی پەرلەمان و پارێزگاكان و شارەوانییەكانی سوید لە 9/9/2018 بەرێوەچوو: * (7 ملیۆن و 500 هەزار) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەبوو * ڕێژەی دەنگدان گەیشتە (84%) * ژمارەی بنكەكانی دەنگدان: (6 هەزار) بنكە * ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمانی سوید: (349) كورسییە تەنها (5) كاتژمێر دوای بەڕیوەچوونی پرۆسەكە، واتە كاتژمێر (1)ی شەو، ئەنجامە بەراییەكان (كە نزیكەی 98%ی دەنگەكانە) بڵاوكرایەوە، و ئەنجامەكان بەم شێوەیەن: 1- پارتی دیموكراتەكانی سوید (واتە رەگەزپەرستەكان) و پارتی مەسیحی و پارتی چەپ و پارتی سەنتەر سەركەوتنێكی دیاریان بەدەستهێنا: * ژمارەی كورسی پارتی ڕەگەزپەرستەكان لە (42) كورسییەوە دەبێت بە (٦٢) كورسی، واتا (20) كورسی زیاد دەكات. * ژمارەی كورسییەكانی پارتی مەسیحییەكان لە (16) كورسییەوە دەبێت بە (23) كورسی، واتا (7) كورسی زیاد دەكات. * ژمارەی كورسییەكانی پارتی سەنتەر لە (22) كورسییەوە دەبێت بە (31) كورسی، واتا (9) كورسی زیاد دەكات. * ژمارەی كورسییەكانی پارتی چەپ لە (21) كورسییەوە دەبێت بە (28) كورسی، واتا (7) كورسی زیاد دەكات. 2- هەردوو پارتی حوكمڕان، واتە پارتی سۆسیال دیموكرات و پارتی ژینگە، دابەزینیان بە خۆیانەوە دی:  1-  پارتی سۆسیال دیموكرات لە (113) كورسییەوە كەم دەكات بۆ (101) كورسی، واتا (12) كورسی كەم دەكات. 2- پارتی ژینگە لە (25) كورسییەوە بۆ (15) كورسی كەم دەكات، واتا (10) كورسی كەم دەكات. 3- پارتی پارێزەران كەم دەكات و ژمارەی كورسییەكانی لە (83) كورسییەوە دەبێت بە (70) كورسی، واتا (13) كورسی كەم دەكات. 4- پارتی لیبرال (19) كورسییەكەی خۆی دێنێتەوە، واتە نە زیاد دەكات و نەكەم. 5- كوتلەی چەپ/ سەوز (كە لە پارتی سۆسیال دیموكرات و پارتی ژینگە و پارتی چەپ پێكدێت)، (144) كورسی بەدەستهێناوە. 6- كوتلەی ڕاستڕەو (كە لە پارتی پارێزەران و پارتی لیبرال و پارتی سەنتەر و پارتی مەسیحی پێكدێت)، (143) كورسی بەدەستهێناوە. لەبەرئەوەی پارتی ڕەگەزپەرستەكان، كە ئێستا (62) كورسیی بەدەستهیناوە، ئەگەرێكی بەهێز هەیە كوتلەی ڕاستڕەوەكان چەند هەفتەیەكی تر و لە ڕێگای هاوكاری ڕەگەزپەرستەكانەوە، دەسەڵات بگرێتە دەست.    

راپۆرتی: درەو میدیا پرۆسەی هەڵبژاردن تەنها پرۆسەیەكی سیاسی نیە، بەڵكو پرۆسەیەكی كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری و دەرونیە لەبەرزترین ئاستدا، ئەوەی پێشیوابێت بە بەشداریكردنی لە هەڵبژاردن وەك كاندید یاخود دەنگدەر تەنها هاوكاری گۆڕینی كۆمەڵگا دەكات، لە وەهمدا دەژی، لەبەرئەوەی گۆڕان لە خۆشیدا ئەنجامدەدات. كاتێك باس لە پرۆسەی هەڵبژاردن دەكەین، بە دیاریكراوی قسە لەسەر كەسی كاندید و ئەو ستراتیژ و خەرجییە دەكەین، كە پیادەی دەكات بۆ ئەو پرۆسەیە. لەم دێڕانەی خوارەوەدا، هەوڵدەدەین ڕۆشنایی بخەینە سەر سێ‌ بنەما و پایەی پرۆسەی هەڵبژاردن لە دیدی كاندیدەوە نەك دەنگدەر، كە ئەوانیش (كاندید و ستراتیژ و دارایی)یە،  مەبەستمان قسەكردنە لەسەر كاندیدێك كە بۆئەوە چوەتە هەڵبژاردنەوە سەركەوتوبێ و كورسیەك لە پەرلەمان بەدەستبهێنێت، لێرەدا پرسیارێك دێتەگۆڕێ‌، ئایا كاندید هەیە نەیەوێت بیباتەوە؟ وەڵامەكەی ئەوەیە، بەدڵنیاییەوە بەڵێ‌، چونكە جۆرەها شێوازی بەشداری هەیە، هەیە بەشداری دەكات بۆئەوەی بیباتەوە، هەشە بەشداری دەكات بۆ بەدەستهێنانی ناوبانگ، كاندیدیش هەیە بەشداری دەكات بۆئەوەی دەنگەكان پەرت وبڵاوبكات و دەرفەتی دەرچون لە دەست كاندیدێكی تر بدات، هەشە بەشداری دەكات بۆ ڕاهێنان لەسەر پرۆسەی هەڵبژاردن، تا بتوانێت لە هەڵبژاردنی ئایندەدا سەركەوتن بەدەستبهێنێت. ئێمە لێرەدا قسە لەسەر گروپی یەكەم دەكەین ئەو كاندیدەی بۆ بردنەوە بەشداریكردووە. یەكەم: كاندید هەر كەسێك خۆی كاندید دەكات بۆ هەڵبژاردن پێویستە ئەم مەرج و خەسڵەتانەی تیادابێت: -كەسێكی ناسراوبێت لەو بازنەیەی خۆی تیادا هەڵدەبژێرێت، ناكرێت دەنگدەر كاندیدێك هەڵبژێرێت هیچ لەبارەیەوە نەزانێت.  -پێویستە پشتیوانی كەسە نزیكەكان و كەسوكار و هاوڕێیانی بەدەستهێنابێت و زامنی هەماهەنگیی و پشتیوانیان بكات، چونكە ئەوانە یەكەمین كەس دەبن كە پشتیان پێدەبەستێت لە هەڵمەتەكەیدا، ئەگەر ئەوانە پشتیوانی نەكەن كێ‌ پشتیوانی دەكات؟. -تەندروستییەكی باشی هەبێت و بتوانێت خەڵك بەسەربكاتەوە و لە ناوچەكانی بازنەكەیدا دەربكەوێت و ڕیكلام بۆ خۆی بكات و لەگەڵ دەنگدەران لە پەیوەندیدابێت. -ڕوخساری پەسەندكراو و ڕووخۆشبێت. -كەسێكی بەهەیبەت بێت و سیمای ڕێزی پێوەدیاربێت. -كەسایەتییەكی بەهێز و متمانە بەخۆ بێت، چونكە ڕووبەڕووی كەسانێك دەبێتەوە كە ڕەنگە تێبینیان هەبێت لەسەری و، پرسیاری ئیحراجكەری لێبكەن. -پێویستە هەڵنەچێت و كۆنترۆڵی خۆی و كاردانەوەكانی بكات. -تائەوپەڕی سنور سادەبێت، تا بتوانێت لەگەڵ تەواوی چین وتوێژەكانی دەنگدەران لە پەیوەندیدابێت. -ئاگادارێكی وردی ژیان و گوزەرانی دەنگدەرانی بازنەكەی بێت و بەباشی بزانێت ئەوداواكارییانەی هەیانە لەو كەسەی  هەڵیدەبژێرن. -ئاگاداری دەستور و یاساكانی دەوڵەت و سیاسەتی گشتی و دۆخی ئابوری وڵات بێت. -ئاگاداری سیاسەتی دەرەوە بێت، لەسەر ئاستی دەولی و ئیقلیمی و زانیاری هەبێت و زانیاری  ئەوەی هەبێت چی لە جیهاندا ڕوودەدات. -قسەكەرێكی باشبێت، بە باشی گوێبگرێت لەوانی تر و بزانێت لە چ كاتێكدا پێویستە قسەبكات و وا لە بەرانبەرەكانی بكات گوێی لێبگرن.   -ڕۆنەچێتە ناو عەیب و عاری ئەوانی تر و تەركیزی لەسەر خستەڕووی تواناكای خۆی و ڕكابەریكردنی بەرامبەر بێت.  -خاڵە بەهێز و لاوازەكانی و دەرفەتەكانی بەردەمی بە وردی دەستنیشان بكات، پێش ئەوەی بچێتە پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. -زانیارییەكی تەواوی هەبێت لەسەر ڕكابەرەكانی، كێن؟ ئاڕاستەی سیاسییان چیە؟ ئەوخاڵانە چین جیاوازییان هەیە لەسەری؟ چی پێشكەشی دەنگدەران دەكەن؟ خاڵە لاوازەكانیان چین؟. دووەم: ستراتیژ مەبەست لە دەستەواژەی ستراتیژ، ئەو شێوازەیە كە پرۆسەی هەڵبژاردن هەڵدەسوڕێنێت و ئەو خاڵ و هەنگاوانەیە كە پێویستە كاندید پیادەی بكات، لەو خاڵانەش:  -دانانی پرۆگرامێكی ڕوون بۆ كاندید، كە سەرجەم هەنگاو و ڕێوشوێنەكان لەخۆبگرێت، كە كاندید پیادەی بكات بە مەبەستی سەرخستنی هەڵمەتەكەی. -دوور كەوتنەوە لە بەڵێنی زیادەڕۆ و درۆكردن.  -ڕكابەرەكان چەند بەڵێنی گەورە بدەن، نابێت كاندید دوای ئەو موزایەدانە بكەوێت و پێویستە بەڵێنی ئەوە بدات كە بەفیعلی دەتوانێت بیكات. -پێویستە دروشمێكی هەبێت بۆ هەڵمەتەكەی، ئەو دروشمەش تایبەت  و كورت بێت، بەجۆرێك دەنگدەر بتوانێت دەرخی بكات و بیریبكەوێتەوە، دروشمێكی سەرنجڕاكیش و لە هەمانكاتدا واقیعی بێت نەك خەیاڵی. -بۆئەوەی خاڵەكانی سەرەوە بەدیبێت، پێویستە لەسەر كاندید ئیدارەیەك بۆ هەڵمەتەكەی پێكبهێنێت لە (ئیدارەی پەیوەندییە گشتییەكان، ئیدارەی سكرتاریەت، ئیدارەی ماڵیی، ئیدارەی ڕاگەیاندن، ئیدارەی یاسایی). * ئیدارەی پەیوەندییە گشتیەكان: پێویستە ئەم ئیدارەیە بەڕێوبەرێكی هەبێت بەرپرسی ڕاستەوخۆ بێت لەبەردەم كاندید ، بەڕێوبەرە گروپی كاركردن دیاریدەكات لەوانەی متمانەی بەخۆیان و شارەزاییان هەیە لەو بوارەدا و ئەمانیش كاریان ئەمانە دەبێت:  أ: پێدانی تەواوی ئەو زانیارییانەی كاندید پێویستی پێیەتی، چی لەسەر ئاستی بازنەی هەڵبژاردنەكەی و هەم زانیاری لەبارەی ژمارەی كاندیدانی ڕكابەر و بەتەواوی زانیارییەكانەوە.  ب: سەقامگیری لەسەر دروشمێك كە كاندید بەرزیدەكاتەوە. ت: ڕێكخستنی كارنامەی سەردانەكانی، چی سەردانی مەیدانی بۆ شەقام  و بازاڕ، یان سەردانی ئەو خێزانانەی ناوبانگیان هەیە لە بازنەكەیدا، بایەخی ئەم سەردانانە ئامادەیی كاندیدە لە سەرجەم ناوچەكانی بازنەكەی. س: پێدانی زانیاری تەواو سەبارەت بە سەرجەم ئەو بۆنانەی كە پێویستە كاندید تیایدا ئامادەبێت، بەرپرسە و ئاهەنگیشەوە. ج: دیاریكردنی وێنەیەكی دیاریكراو بۆ كاندید، پێویستە وێنەكە بەجۆرێك بێت كە دڵخوازی خەڵكبێت و گوزراشت لە كەسایەتی كاندید بكات.  ح:ئەم لیژنەیە پلانێك دابڕێژێت بۆ كۆڕ و قسەكانی كاندید  كە بۆ دەنگدەران و خەڵكی بازنەكەی دەكات  و ئەو گردبونەوانەشی كە وەك میوان تیایدا ئامادەبێت. *ئیدارەی سكرتارییەت: ئەم ئیدارەیە بەرپرس دەبێت لە ئەنجامدانی پەیوەندی لە نێوان ئەندامانی هەڵمەتەكە و كاندید و بەڕێوبەڕی هەڵمەتەكە، بەرپرس دەبێت لە پاراستنی تۆماری تایبەت بە ئەرشیڤی كۆبوونەوەكانی ئامادەكاریی و دوای دەستپێكردنی هەڵمەتی هەڵبژاردنیش. *ئیدارەی ڕاگەیاندن: ئەم ئیدارەیە هەڵدەسێت بە پیكهێنانی گروپی جۆراوجۆر بۆ بڵاوبوونەوە بە سەرجەم ناوچەكانی بازنەی هەڵبژاردن و بانگەشەكردن بۆ كاندیدەكە، ئەركی ئەم ئیدارەیە ئەنجامدانی ڕیكلامی پێویست بۆ كاندید لە ڕۆژنامە و گۆڤار و چاپكراوەكان  و هەموو ئەو نوسراوانەی بەسەر خەڵكی بازنەكەدا بڵاودەكرێتەوە، هەروەها ئامادەكردنی وێنە و ڕێكلامی شیاو بۆ كاندید بۆئەوەی بەردەوام ئامادەبێت لە كۆڕ و كۆبوونەكان، یان هەر گردبوونەوەیەك  كە كاندید ئامادەی بێت، لەڕووی ئەلیكترۆنیشەوە، پێویستە لیژنەیەكی تایبەت پێكبهێنرێت كە بایەخ بدات بە تۆڕی ئینتەرنێت و بەردەوام لەم تۆڕەوە لەگەڵ جەماوەر و خەڵكی بازنەكەدا بێت بۆ ناساندنی كاندیدەكە. سێیەم: دارایی بێگومان بەشداریكردن لە پرۆسەی هەڵبژاردن وەك هەر پرۆژەیەكی تر كە كەسێك بیەوێت ئەنجامی بدات خەرجییەكی زۆری دەبێت، ئێمە قسە لەسەر هەڵمەتێك دەكەین كە لەسەر سێ‌ پەل و پایە وەستاوە، هەریەكەیان پشت بەوی تریان دەبەستێت، دانانی پلانێكی ستراتیژی باش و دەستەبەركردنی دارایی پێویست لەگەڵ بوونی كاندیدێكی لاوازدا، بێگومان هەڵمەتی هەڵبژاردنەكە چارەنوسی شكست دەبێت،  ئەگەر كاندیدەكەش بەتوانابێت و پلانی كاركردنی هەڵمەتەكەشی  زۆر بەباشی دانرابێت ،بەڵام دارایی پێویستی نەبێت بێگومان هەڵمەتەكەی شكستدەهێنێت. پێویستە ئیدارەیەكی تایبەت هەبێت بۆ مەسەلەی خەرجی هەڵبژاردنی كاندید كە تایبەتمەندییەكی بەمشێوەیەیە: -دانانی بودجەیەكی خەمڵێنراو بۆ هەڵمەتەكە پێش دەستپێكردنی. -دیاریكردنی ڕووەكانی خەرجی . -دابینكردنی ئەو پێداویستییانەی ئیدارەكانی تر داوایدەكەن.  -دانانی ڕێنمایی بۆ خەرجی بە جۆرێك كە كێشە بۆ كارەكان دروستنەكات و نەبێتە بەربەست لەبەردەم سەرخستنی هەڵمەتەكە. -دانانی تۆمارێكی تایبەت بە سەرجەم خەرجییەكان. -بەرپرس و تایبەتمەندە لەو بەخشینانەشی كە ڕەنگە لەلایەن هەندێك كەسەوە پێشكەشبكرێت بۆ پشتیوانی لە كاندیدەكە. https://www.maghress.com/mohammediapress/26164

راپۆرتی: درەو میدیا هاتنە سەرخەستی مەرجەعییەتی باڵای نەجەف، ماڵی شیعەی لەكەرتبوون و بەریەككەوتنێكی حەتمیی و، پرۆسەی سیاسیشی عێراقیشی لە تونلێكی تاریك قوتاركرد، ئێستا لەجێی شەڕی پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی بۆ یەكلاكردنەوەی حكومەت، مەرجەكانی مەرجەعییەت "نەخشە ڕێگای قۆناغی ئایندەیە" وەك عەممار حەكیم سەرۆكی ڕەوتی حیكمە دەڵێت. بڕیارە 72 كاتژمێری تر پەرلەمانی عێراق كۆببێتەوە و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان (سەرۆك و دوو جێگرەكەی)هەڵبژێرێت، ئەوەش دوای ڕێككەوتنی لایەنە سیاسەكان لە چوارچێوەی پاكێجێكی سیاسیدا بۆ دابەشكردنی سەرۆكایەتیەكان(سەرۆكایەتی كۆمار و پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران) و كابینەی نوێی حكومەت. سەرچاوەیەكی سیاسی باڵا لە عێراق بە"درەو میدیا"ی ڕاگەیاند: ئەگەر تا ڕۆژی شەممە لایەنەكان نەگەنە ڕێككەوتن لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان، زۆرینەی كوتلە سیاسییەكان بایكۆتی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق دەكەن، وتیشی: هاتنە سەرخەتی مەرجەعییەتی شیعە ڕێسای یارییەكەی سەرلەبەری گۆڕی و، ئەو شەڕە بەهێزەی پێشتر لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران هەبوو خاوبوەتەوە، چونكە تەواوی ئەو كەسانەی ڕكابەرایەتی یەكتریان دەكرد بۆ بەدەستهێنانی ئەو پۆستە، لە گۆڕەپانەكە دوورخراونەتەوە.    بەگوێرەی هەندێك سەرچاوەی عێراقی ئاگادار، ئەمڕۆ موقتەدا سەدر سەرۆكی هاوپەیمانی سائیرون، لە نەجەف لەگەڵ هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح كۆبوەتەوە و تەئكیدیان  لە پێویستی پابەندبون بەوادە دەستورییەكان و ڕێنماییەكانی مەرجەعیەت و ڕێكیشكەوتون لەسەر پەلەكردن لە پێكهێنانی حكومەت و یەكلاكردنەوەی پۆستی هەر سێ‌ سەرۆكایەیتەكە. هەر بەگوێرەی زانیارییەكان لە كۆبوونەوەكەدا، سەدر و عامری  ڕێككەوتون لەسەر پێشكەشەكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران بەو مەرجانەی كە مەرجەعیەت دەستنیشانیكردووە. پێشتر سەرچاوەیەكی نزیك لە عەلی سیستانی گەورە مەرجەعی باڵای شیعەكان لە عێراق ئاشكرایكرد، مەرجەعییەت لە پەیوەندییە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆكانی بە لایەنە جیاوازەكانی عێراق، تەئكیدی كردووە، پشتیوانی سەرۆك وەزیرانی داهاتوو ناكات ئەگەر لەو سیاسییانە بێت كە لەساڵانی ڕابردودا لە دەسەڵات بوون بەبێ جیاوازی، چونكە خەڵك هیچ هیوایەكی بەوانە نەماوە كە بتوانن ژیانیان باش بكەن و شەڕی گەندەڵی بكەن. ڕۆژنامەی حەیاتی لەندەنی بڵاویكردوەتەوە، هێزە شیعیەكان بەدوای كاندیدێكی نوێدا دەگەڕێن بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران و پەیامیشیان ناردووە بۆ هێزە سونییەكان كە پەلەبكەن لە یەكلاكردنەوەی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان، ئەوە لەكاتێكدایە تائێستا 9 پەرلەمانتار لە هێز و لایەنە جیاوازەكانی سوننە خۆیان بۆ ئەو پۆستە كاندیدكردووە، پۆستی سەرۆك كۆماریش  تائێستا لە نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستاندا یەكلانەكراوەتەوە.  بڵاوبوونەوەی دەنگۆی ڕێككەوتنی سەدر و عامری لەكاتێكدایە، ڕائد فەهمی سەركردە لە هاوپەیمانی سائیرون ڕایگەیاندووە، سەرجەم ئەو گفتوگۆیانەی لەنێوان (سائیرون و فەتح) نەگەیشتوەتە ئاستی ڕێككەوتنێكی واژۆكراو. ئەو بەرپرسەی سائیرون لە لێدوانێكدا بەسۆمەرییە نیوزی وتوە، پێویستە هاوپەیمانی نەسر لەو گفتوگۆیانە بەدەرنەكرێت بەوپێیەی بەشێكی گرنگە لە هاوپەیمانی (چاكسازی و بنیاتنان)، تەئكیدیشیكردووە، سەرجەم ئەگەرەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو كراوەیە و ڕەنگە لەڕێی لێكگەیشتنی دەرەوەی هەردوو كوتلە گەورەكە، یەكلابكرێتەوە.     

راپۆرت: درەو میدیا بەرپرسە خۆجێییەكان و سەرۆك خێڵەكانی بەسرە دەڵێن، هێزە ئەمنییەكانی عێراق لەدوێنێ شەوەوە تا بەرەبەیانی ئەمڕۆ، هەڵمەتێكی ڕەشبگیری فراوانیان لە شارەكەیان ئەنجامداوەو، زیاتر لە 30 چالاكی خۆپیشاندانەكان دەستگیركراون. ئەمە لە كاتێكدایە ئامادەكارییەكانی دەستپێكردنەوەی خۆپیشاندان لەبەسرە بەچڕی بەڕێوەدەچێت.    ڕۆژنامەی (ئەلعەرەبی ئەلجەدید) ئاشكرایكرد، هێزەكانی سوات و یەكەكانی هەواڵگری ناوخۆی بەسرە، لە چەندین شوێنی ئەو شارە كە دیارترینیان (زوبێر و ئەبوخەسیب و مەعقەل و شەتلوعەرەب)ە، هەڵمەتی دەستگیركردنیان ئەنجامداوە، بەڵام وەك چالاكانی خۆپیشاندانەكانی ئەو شارە تەئكیدیان كردووە، بەمزوانە خۆپیشاندان دەستپێدەكاتەوە، لەپێناو چڕكردنەوەی فشارەكان لەسەر حكومەت و جێبەجێكردنی بەڵێنەكان.  لە شەوی هەینی ڕابردووەوە، پارێزگاری بەسرە هێوربوونەوەیەكی ڕێژەیی بەخۆوە بینیوە، ئەوەش دوای شەپۆلێك لە توندوتیژی كە چەند ڕۆژ و شەوی پێشتر شارەكەی گرتەوەو، وێڕایی سوتاندن و وێرانكردنی چەندین دامەزراوەی حكومیی و بارەگای حزبەكان و ماڵی هەندێ‌ بەرپرس و ئۆتۆمبیلی حكومی و مەدەنی و كوژرانی ژمارەیەك هاوڵاتی و برینداربوونی دەیانی تر، كۆنسوڵخانەی ئێرانیش لەو شارە سوتنێرا، ئەوەش وایكرد حكومەتی عێراق هێزی زیاتر ڕەوانەی بەسرە بكات و قەدەغەكردنی هاتوچۆی گشتی تاكاتێكی نادیار ڕابگەیەنێت.  بەپێی دواین ئاماری دەزگا فەرمییەكانی حكومەتی عێراق، لەدوای تەقینەوەی ناڕەزاییەكان و دەستپێكردنی خۆپیشاندان لە بەسرە كە نزیكەی سێ‌ مانگێك دەبێت، 28 كەس كوژراون و زیاتر لە 700 كەسیش برینداربوون.  چالاكە دیارەكان كراونەتە ئامانج  سەرچاوەكە لە زاری بەرپرسێكی باڵای پۆلیسی ئەو شارەوە بڵاویكردوەتەوە، لیستێك بەناوی ئەو داواكراوانە دەرچووە، كە گوماندەكرێت لە كاتی خۆپیشاندانەكاندا كردەوەی توندوتیژیان ئەنجامدابێت، هێزە تایبەتەكانیش ئەركی دەستگیركردنیان ڕادەپەڕێنن. بەگوێرەی قسەی هەمان سەرچاوە، حەیدەر عەبادی هۆشداریداوە لە هەر دەستگیركردنێك و دەستوەردانی گروپە چەكدارەكان لە پرۆسەی سەپاندنی ئاسایش لە شارەكە، تەئكیدیشی كردووە، دۆسیەی پاراستنی ئاسایش لە شارەكە تەنها لە دەستی هێزە نیزامییەكاندایە. "عەلی جومعە سلێتی" كە یەكێكە لە كەسایەتییەكانی شاری بەسرە دەڵێ" دەستگیركردنەكە بەشێوەیەكی هەڕەمەكی ئەنجامدەدرێت و لەسەر بنەمای گومان خەڵك دەستگیردەكەن.. هەڵمەتەكە ڕەمزە دیارەكانی خۆپیشاندانی لەسەرجەم ناوچەكان گرتوەتەوە، نەك ئەوانەی دەستیان هەبووە لەكاری سوتاندندا.. ئەم پرۆسەی دەستگیركردنە دۆخی بەسرە سەرلەنوێ‌ دەوروژێنێتەوە". داوای دەستگیركردنی بكوژی خۆپیشاندەران دەكرێت چالاكێكی مەدەنی لە بەسرە باسلەوەدەكات، چالاك و خۆپیشاندەرانی یەكێك لە گەڕەكانی قەزای "قورنە" لەباشوری شارەكە، بەڵێنی پێدانی ئاوی خواردنەوەیان پێدراوەو تادرەگانێكی شەوی ڕابردوو چاوەڕێیانكردووە، بەڵام هیچ بڕە ئاوێك نەگەیشتوەتە ماڵەكانیان. ئەو چالاكە مەدەنییە ڕاشیگەیاندووە، داواكارییەكان تائێستا وەك خۆیەتی و داوای ئاوی خواردنەوەو باشكردنی دۆخی خزمەتگوزرای و ژیارییان دەكەن، لەگەڵ لێپرسینەوە لەوانەی كە دەستیان هەبووە لە كوشتنی خۆپیشاندەراندا، تەئكیدیشیكردووە، خۆپیشاندان سەرلەنوێ‌ دەستپێدەكاتەوە تا جێبەجێكردنی داواكارییەكانیان كە وەك خۆی وتویەتی، تائێستا جگە لە بەڵێن و قسە، هیچیان بۆ نەكراوە.   بەرپرسێكی خۆجێی لە قەزای قوڕنە بە ڕۆژنامەكەی وتووە، داواكاریی ئێستای گەنجە چالاكەكانی بەسرە كە لە دەرەوەی عێراق نیشتەجێن،  بەئاڕاستەی بەنێودەوڵەتیكردنی كێشەی بەسرە و كاركردنە بۆ گەیاندنی بە ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ  لە جیهان، لەپێناو ئابڕوبردنی ئەو حكومەتە سەركوتكارەی، بەدرێژایی 15 ساڵی ڕابردوو نەیتوانیوە ئاوی خواردنەوە بۆ گەلەكەی دابینبكات.  ئەم پێشهاتە تازانەی بەسرە لە كاتێكدایە، نوسینگەی كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤ لەو شارە ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، 60 هەزار حاڵەتی ژەهراویبوون بەهۆی پیسبوونی ئاوی خواردنەوەی شاری بەسرەوە تۆماركراوە، ئەوەشی بە كارەساتێكی ژینەگەیی زۆر مەترسیدار لەسەر ژیانی هاوڵاتیانی ئەو شارە وەسفكردووە.    

 (درەو میدیا):  ئەمریكا بەرپرسیارێتی هەر هێرشێك كە لە عێراق بكرێتەسەر بەرژەوەندییەكانی، دەخاتە ئەستۆی ئێران و هەڕەشەی وەڵامدانەوەی خێرا دەكات. سكرتێری رۆژنامەوانی كۆشكی سپی ئەمریكا بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و تێیدا رایگەیاند" ئەمریكا بەشێوەیەكی خێرا و یەكلاكەرەوە وەڵامی هەر هێرشێك دەداتەوە كە هاوپەیمانەكانی ئێران لە عێراق بیكەنەسەر بەرژەوەندییەكانی و ببێتەهۆی برینداركردنی هاوڵاتیانی ئەمریكی یاخود زیانگەیاندن بە دامەزراوە ئەمریكییەكان". بەیاننامەكە ئێران تۆمەتبار دەكات بەوەی هیچ دەستوەردانێكی نەكردووە بۆ رێگرتن لەو هێرشانەی كە لە چەند رۆژی رابردوودا لە بەسرەو بەغداد كراونەتەسەر كونسوڵگەری و باڵیۆزخانەی ئەمریكا، لەكاتێكدا "ئەو هێرشانە لەڕێگەی بریكارەكانی ئێرانەوە لە عێراق ئەنجامدراون، كە ئێران پارە و چەكیان پێدەدات و راهێنانیان پێ دەكات". هۆشداریش دەدات بە ئێران لەبارەی ئەوەی" بەشێوەیەكی خێرا و یەكلاكەرەوە وەڵامی هەر هێرشێك دەداتەوە بۆ بەرگیركردن لە گیانی هاوڵاتیانی خۆی". رۆژی هەینی سێ گوللە هاوەن لەناوچەی سەوزی بەغداد كەوتەخوارەوە، كە ناوچەیەكی پارێزراوە و بارەگای حكومەت و پەرلەمان و باڵیۆزخانەی وڵاتانی تێدایە، هێرشەكە هیچ زیانێكی لێنەكەوتەوە، بەڵام لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا ئەوە یەكەم هێرشی لەوجۆرە بوو بۆسەر ناوچەی سەوز. كوسنوڵگەری ئەمریكا لە بەسرە دەكەوێتە نزیك ئەو فڕۆكەخانەی كە رۆژی شەممە هێرشی موشەكی كرایەسەر.  

دامەزراوەی "درەومیدیا" چاوپێكەوتنێكی تایبەتی لەگەڵ نوسەرو ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە و تیایدا قسە لەسەر دۆخی گشتی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان و نیگەرانیەكانی خەڵك و شكستی ئیداری و حوكمڕانی و ڕۆڵ و پێگەی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی جاران و كۆمەڵێك پرسی تر دەكرێت، هەفتانە  د.مەریوان وریا قانع وەڵامی یەكێك لەپرسیارەكان دەداتەوەو لە(درەومیدیا)وە، بڵاودەكرێتەوە. پرسیاری یەكەم:  درەو میدیا/ قسە زۆر لەسەر ئومێد ئەكرێ و دژە نائومێدیش وەكجۆرێك لەبەرەنگاری و زیندوێتی ڕۆحی تەحەدی، پێتانوانیە ئومێد بۆخۆشی لەسەر كۆمەڵێك بنەمای واقیعی بنیاتدەنرێت، یان لانی كەم كەرەستەكانی بەردەست و بەرجەسەتەبن، لەغیابی كەرەستەكاندا، دروستكردنی ئومێد بۆخۆی جۆرێك نیە لەوەهم؟  مەریوان وریا قانیع : بەر لەوەی بە وردی وەڵامی ئەو پرسیارە بدەمەوە دەمەوێت بڵێم پێویستە ھەمیشە مەسەلەی ئومێد زۆر بە جدی وەربگرین، بە ئاسانی دەستبەردار نەبین و لە سایکۆلۆژیای تایبەتیی ئەم یان ئەو نووسەر و ئەم یان ئەو گروپ و ھێزی کۆمەڵایەتییەوە لێینەڕوانین. چونکە ھیچ یەکێک لەوانە یارمەتیمان نادەن لەو واقیعە کۆمەڵایەتیی و مێژووییە بگەین کە لەناویدا دەژین. وەک ئێوە دەزانن ساڵانێکی درێژە من بەرگریی لە پلۆرالیزم دەکەم و بە مەسەلەی سەرەکیی ناو ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایتیی و ڕۆشنبیریی خۆمانی دەزانم. بەڵام پلورالیزم ھەرگیز بەتەنھا مانای بوونی ھێز و گروپ و خەون و زمان و چاوەڕوانیی و جیھانبینی جیاواز نییە، ئەوانە ڕەگەزی زۆر سەرەکیی و گرنگیی ناو پلورالیزم، بەڵام ھەموو پلورالیزم نییە. ڕەھەندێکی گرنگیی پلورالیزم مانای بوون و ئامادەگیی زیاد لە واقیعێکە لەناو ”واقیع“ خۆیدا، بینینی واقیع خۆیەتی وەک واقعێکی پلورال. لەم دیدەدا ھەموو واقیعێک واقعێکی ئاڵۆز و پلورالە، کۆمەڵێک واقیعی جیاوازە لەناو یەک واقیعدا. شتەکان ھەرگیز بە یەک شێوە لە ناو دونیادا ئامادە نین، یەک ”بونیاد“ و یەک ”سیستم“  و یەک ”عەقڵ“ و یەک ”خودا“ و یەک ”حەتمیەت“ بوونی نییە کە لە ژێرەوە گشتێتی واقیع، یان ھەموو واقیع لەباوەشگرتبێت و بە کۆمەڵێک میکانیزمی پۆڵایینەوە حوکمیبکات. ئەم دیدە بۆ واقیع دیدێکی تەواو میکانیکیی و ھەڵە و ناتەواوە، لە ڕاستیدا دیدێکی خورافیی و کاریکاتێرییە. واقیع بەردەوام واقیعێکی پلورالە و دینامیکیەتی خۆی ھەیە و بەردەوامیش لە جوڵە و گۆڕان ڕوخان و دروستبووندایە.  لەم ڕوانینە دینامیکیەدا بۆ واقیع مەسەلەی ”ڕێکەوت“، یان ”بیرلێنەکراوە“ یان ”چاوەڕواننەکراو“، ئەوەی بە ئینگلزیی پێیدەگوترێت contingency، ڕۆڵی زۆر گرنگ دەگێڕێت لە بوارە جیاوازەکانی ژیانی کۆمەڵایەتیدا. ”ڕێکەوت“ یان ”بیرلێنەکراوە“ خۆی دەبێت بە بەشێک لە واقیع خۆی، دەبێت بەیەکێک لەو ھێزانەی کە یارمەتیی گۆڕانکاریی ئەدات. بەم مانایە واقیع تەنھا بونیاد و سیستم و یاسا و جوڵەی بابەتیی و حەتمیەتی میکانیکییانە نییە و ھەموو پێناسەکردنێکی واقیع بەو تێرمانە تەواو ناڕاست و کورتھێن و ھەڵەیە. بڕێکی گەورەی ئەوەی دەبێت بە ”واقیع“ پەیوەستە بە ”ڕێکەوت“ەوە، بەو شتانەوە کە سەرەتا چاوەڕواننەکراو بوون، لەوانەش بۆ نموونە، ڕێکەوتی دروستبوونی گروپێکی سیاسیی شێلگێر، ڕێکەوتنی سەرھەڵدانی کۆمەڵێک ڕۆشنبیریی جدیی، ڕێکەوتنی لاوازبوونی دەوڵەتێک، ڕێکەوتی درستبوونی سەرکردەیەکی کاریزمی بەھێز و خاوەن خەون، ڕێکەوتی لێکنزیکبوونەوەی چەند ھێزێکی کۆمەڵایەتیی،.بەرپابوونی ھەندێک جەنگ و پێکدادانی گەور و بچووک، ھتد... ھەموو ئەمانە دەشێت ڕۆڵی سەرەکیی لە ژێرەژووربوونەوەی واقیعدا بگێڕن.  جگە لەمانە ”ڕێکەوت“ پەیوەندییەکی پتەویشی بە ”ئەگەر“ەوە ھەیە، ھەموو واقیعێکە ئەگەری جوڵە و گۆڕان و داڕشتنەوەی لەناو ھەناوی خۆی تێدایە. ئەو ئەگەرانە حەتمیەت نایانجوڵێنێت، بەڵکو ھەندێکجار ڕێکەوت ڕێگەیان بۆ دەکاتەوە بۆئەوەی لەناو واقیعدا بەرجەستەبن. جگە لە ھەموو ئەمانە واقیع تەنھا لە ئاستێکیدا ئەوەیە کە ھەیە و بە ئێمە دراوە، لە ئاستەکانی تریدا ئەوەیە کە ئێمە چی لەو واقیعە دەکەین، چۆن لەناویدا ئامادەدەبین، چ جۆرە بەشدارییەکمان لەناویدا ھەیە، مەبەستەکان و چاوەڕوانییەکانمان لەناویدا چییە، چەند چالاکانە یان پاسیڤانە لەناویدا دەجوڵێین. ھەمیشە تەنھا ”بەشێک“ لە واقیع بە ئێمە دراوە، بەشەکانی تری، دەکرێت بڵێم بەشە زۆرکەی، پابەستی کردە و چالاکییەکانی ئێمەیە لەناویدا. ئەمە وادەکات من باوەڕم وابێت ھەمیشە ھەندێک ئەگەر و توانا ھەبن بۆئەوەی ھەم دونیایەکی باشتر دروستبکەین، ھەم خۆشمان بکەین بە خودێکی باشتر. ئەگەرەکانی ناو واقیعیش پەیوەندییان بە بڕی ئامادەگیی چالاکانەی مرۆڤەوە لەناو واقیع خۆیدا ھەیە. بێگومان پەیوەندیشیان بەو جۆرە قسە و گوتار و دونیابینیانەشەوە ھەیە کە لەناو ئەو واقیعەدا کاردەکەن. بەکورتییەکەی مەسەلەکە لە ئاستە سۆسیۆلۆژیی و فەلسەفییەکەیدا مەسەلەی خۆشباوەڕیی نییە، سەتحیی ڕوانین نییە، بەرخوردی دڵخۆشکەرانە نییە، بەڵکو پابەستی ئەوەیە چ ڕوانینێکمان بۆ واقیع و بۆ مرۆڤ و بۆ ڕۆڵی ڕێکەوت و بۆ کردەی کۆمەڵایەتیی و بۆ ڕۆڵی فیکر و گوتار و ھەڵسوکەوتەکان، ھەیە. پرسیاری سەرەکیی ھەر واقعێک ئەوەیە ئایا  ئینسان لەو واقیعەدا  وەک بکەرێکی چالاک ئامادەیە یان نا. ئەگەر ئامادەیە ئەم ئامادەگییە چۆن لێکبدەینەوە و ئەگەر نائامادەشە بۆ نائامادەیە. واقیع شتێک نییە لە دەرەوەی ڕەنج و تەقالا و ھەوڵی ئینسانەکاندا بوون یان مانایەکی تەواوی ھەبێت. ئەوەشی ھەیە و لە ئێستادا دروستکراوە، قابیلی سەرلەنوێ دروستکردنەوە و داڕشتنەوە و گۆڕان و تازەکردنەوەیە. دەکرێت ھەبوونێکی تری ھەبێت،کە لە ئێستادا نیەتی، یان زەحمەتە ھەیبێت، مەسەلەکە پەیوەندیی بە بوونی یاسای بابەتەیی و بونیاد و سیستمەوە نییە، بەڵکو پەیوەندیی بە شێوازیی ئامادەگیی تاکەکەسەکان و ھێزەکانەوە ھەیە لەناو ئەو واقیعەدا کە دروستکراوە. ھیچ واقیعێکیش خۆژیەن، self-sufficient، نییە، بەڵکو ھەمیشە ھێزێک یان چینێک یان گروپێک ئەو واقیعە دەژیەنێت و درێژە بەژیانی ئەدات، ھەر ھێز و کەس و گروپی تریش دەتوانن بینێژن و شتێکی تازە دروستبکەن. بە کورتییەکەی بۆ ئەوەی لە واقیع تێبگەین پێویستە خاڵی سەرەکیی و بنەڕەتیی لە ڕوانینماندا بۆ واقیع مەسەلەی کردەی مرۆیی و شێوازی ئامادەگی تاکەکەس و گروپەکان بێت لەناو مێژووی خۆیاندا، نەک نووقمبوون لەناو باسکردی کۆمەڵێک بونیاد و ڕێگر و سیستمی پۆڵایینی گریمانکراودا، کە نەکرێت دەسکاریبکرێن. ئێمە ھەموومان وەک تاکەکەس و وەک خاوەنی زمان و قسە و کردە، وەک ئەندامی ئەم یان ئەو گروپی کۆمەڵایەتیی، وەک کەسی چالاک یان پاسیڤ، بەشێکین لە واقیع و بەشدارین لەوەدا چۆن دروستبووە و چۆن دروسەبێت و چۆن دەگۆڕێت یان ناگۆڕێت. ئەوانەی ڕەشبینن باس لەوە دەکەن کە ”مەحاڵ“ە دەسکاریی واقیع بکرێت، ئەوانەشی کە گەشبینن باس لە ”حەتمیەت“ی گۆڕاکاریی دەکەن. لەنێوان ئەم دوو دیدەدا دیدێکی تر ھەیە پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە شتێک ھەیە ناوی مرۆڤە، ناوی مرۆڤەکانە، ناوی بکەری مێژووییە، ناوی ڕێکەوتە، ناوی کردەی ئینسانییە، ناوی توانای دروستکردنی سەرەتای تازەیە، کە ھەموویان بەشداران لەوەدا کە دروستدەبێت و دەپارێزرێت و دەسکاریدەکرێت و دەگۆڕدرێت. شتێکیش بەمانای بوونی ”خود“ یان ”بوونی تاکەکەسیی“ لەپێش یان لەدەرەوەی کردەکانەوە بوونی نییە. ئەوەی دەمانکات بە خود و دەمانکات بە تاکەکەسێکی تایبەت کردەکانمانە، شێوازی ئامادەبوونمانە لەناو مێژوودا، ئەو پەیوەندییانەیە کە بە جیھانەوە دروستیدەکەین، دەسکاریکردنی زمانمانە. ”کەسبوون“ شتێک نییە پێشوەخت پێماندرابێت، شتێکە بە بەردەوامی دروستیدەکەین. واقیعیش شتێکە ھەموو ڕۆژێک دروستدەکرێت و بەرھەمدەھێنرێتەوە و دەگۆڕدرێت و درێژدەکرێتەوە. ھەموو ئەمانەش لەڕێگای کردەی ئینسانییەوە ڕووئەدەن، بۆیە کردە گرنگە. ئەگەر لەم دیدەوە لە واقیعمان ڕوانیی، بەبێ ئەوەی باوەڕمان بە حەتمیەت یان ئایدیۆلۆژیایەکی گەشبین بێت، ھەمیشە ڕووبەرێک بۆ کردەی مێژوویی دەبینین، گرنگیی دەستپێشخەریی ئینسانیی دەبینین، ڕۆڵی ڕێکەوت دەبینین، و توانای گۆڕان و تازەبوونەوەش، دەبینین. وەک دەبینن ئومێد لێرەدا لەسەر دیدێکی یۆتۆپی بونیادنەراوە، لەسەر وەھم و خورافەت دروستنەکراوە، بەشێکیش نییە لە ئایدیۆلۆژیایەکی مژدەبەخش، بەڵکو لەسەر وێنەیەکی ئاڵۆز و دینامیکی بۆ کۆمەڵگا و بۆ مرۆڤ و بۆ کردەی مێژووی دروستکراوە. نەبوونی ئەم وێنەیە بۆ واقیع تەنھا بکەرە کۆمەڵایەتییەکان لێی بەرپرسیار نین، بەڵکو ئەو شێوازەش لە فیکر لێی بەرپرسیارە کە لەسەر ئەو واقیعە کاردەکات. لەبیرمان نەچێت لەپاڵ توندوتیژیی ھێزە حوکمڕانەکانی دونیای ئێمەدا، لەپاڵ سیاسەتی وێرانکەریی ھێزە سیاسییەکاندا، جۆرێکی زۆر خراپ لە فیکری ”سیستمگەرایی“ و لە فیکری ”دژەسیاسەت” و ”دژەکردار“ لە دونیای ئێمەدا ئامادەیە، کە بەسەریەکەوە ڕێ لە سادەترین شیکردنەوەی زانستیی و نیمچەزانستی ئەو واقیعە ئاڵۆزە دەگرن و ھەموو کردەیەکی مێژوویی دەکوژن. کە ئەمانە دەڵێم نکوڵی لەوە ناکەم کە دۆخی ئەمڕۆکەی کۆمەڵگای ئێمە دۆخێکی سەخت و قەیراناوییە، ئەگەری دەسکاریکردنی کایە سیاسییەکەی و سنووردانان بۆ باڵادەستیی نوخبە و بنەماڵە حوکمڕانە خراپەکانی، لاوازە. ھاوکات باوەڕیشم وایە لە دونیای ئێمەدا تا کایەی سیاسیی ڕادیکاڵانە ڕیفۆرم نەکرێت و بەشێوەیەکی تەواو جیاواز دانەڕێژرێتەوە، زەحمەتە لە بوارەکانی تری ژیانی کۆمەڵایەتیی و ئاوبووریی و دەزگایی و بیرۆکراسیدا گۆڕانکاریی گرنگ بکرێت. لە کۆمەڵگای ئێمەدا بەبێ دەسکاریکردنی کایەی سیاسەت دەسکارییکردنی کایەکانی تر لە مەحاڵ نزیکبۆتەوە. لەم ڕووەوە ئێمە لەو جۆرە لە ساتەوەختی مێژووییدا دەژین کە ھانا ئارێنت ناوی ”سەردەمی تاریک”ی لێدەنێت. سەردەمی تاریک بەمانای نەمانی ژیانێکی گشتیی لە کۆمەڵگادا کە تیایدا بیر و ڕا و بۆچوونی مرۆڤەکان نرخ و بەھا و گرنگیان ھەبێت و ھەقیقەتە جیاوازەکان لەناو ئەو ژیانە گشتیەدا دەربکەون و بەسەریەکیشەوە وەک سەرەتایەک بۆ کردەی مێژوویی نوێ و چالاک دەستبەکاربن. بەڵام وەک ئارێنت خۆشی دەڵێت تەنانەت لەناو ئەو ساتەوەختە تاریکانەشدا مرۆڤ مافی ئەوەی ھەیە ھەندێک تیشک و درەوشاننەوە ببینێت. دۆخی تاریک مانای ئەوە نییە ئێمە لەبەردەم واقیعێکداین ھیچ ئەگەرێکی گۆڕانکاریی تیادانەماوە، یان لەبەردەم واقیعێکداین خاڵیە لە مرۆڤ وەک بکەرێکی کۆمەڵایەتیی ھۆشیار، مانای ئەوەش نییە ھیچ ”ڕێکەوت“ێکی مێژوویی لەو واقیعەدا نەماوە کە وەک زەمینەی ھاتنەکایەی ھێز و ڕووداوی مانادار بۆ دەسکاریکردنی ئەو دونیایە، کاربکات. کە ئەمانە دەڵێم خۆشباوەڕیی و بیرکردنەوەی سەتحی بە کەس نافرۆشم. ئەم جۆرە تۆمەتە ھی ئەوانەیە کە توانای بیرکردنەوەیان نییە و لەسەر سادەکردنەوەیەکی کوشندەی واقیع و سادەکردنەوەیەکی ترسناکی فیکر و بیرکردنەوە دەژین. گەر دونیای دوای ڕاپەڕین وەک نموونە وەربگرین، دەبینین واقیعی ئەمڕۆکەی کۆمەڵگای ئێمە، بەھیچ مانایەک واقیعی بەر لە دونیای دوای ڕاپەڕین نییە، لە زیاد لە کایە و ئاست و پێگەیەکدا گۆڕانی گەورەی تیا دروستبووە، مەرج نییە ئەو گۆڕانانە گۆڕانبووبن بەرەو باشیی، زۆرێک لەو گۆڕانانە دۆخێکی ھێجگار خراپیان ھێناوەتەکایەوە. ئەو خاڵەی من دەمەوێت پێی لەسەر دابگرم ئەوەیە واقیع لە دونیای ئێمەدا وەک خۆی نەماوەتەوە و دونیای بەر لە ڕاپەڕین و دونیای دوای ڕاپەڕین دوو دونیای تەواو جیاوازن. کتێبی ”کۆمەڵگا و غەریبەکانی“ من، کە ئەم ساڵ بڵاوکرایەوە،  ھەوڵدانێکە بۆ نیشاندانی ئەو گۆڕانە قووڵانەی لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا لە زیاد لە ئاستێکی ژیانی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگیی ئێمەدا ڕوویداوە و ئەو گۆڕانانەش ئەم قەیرانانەی ئەمڕۆکەیان دروستکردوە.