(درەو میدیا): كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند، بەشێك لە سندوقەكانی دەنگدانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار لە دەرەوە و لە ناوخۆ بەدەست جیاكردەكرێنەوە و ئەژماردەكرێنەوە. دادوەر لەیس حەمزە وتەبێژی كۆمسیۆن لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند سەرجەم بەڕێوەبەری نوسینگەكان ئەو بنكانەی هەڵبژاردن كە سكاڵایان لەسەر تۆماركراوە، ئاگاداردەكرێنەوە كە سندوقەكان و ئامێری لێكۆڵینەوەی ئەلیكترۆنی تایبەت بەو سندوقانە رەوانەی بەغدا بكەن. حەمزە وتی:" كات و شوێنی دووبارە جیاكردنەوە و ئەژماركردنەوەی دەنگەكان لە كاتێكی تردا رادەگەیەنرێت و پرۆسەكە بە چاودێری نوێنەرانی نەتەوە یەكگرتووەكان و قەوارە سیاسییەكان و بریكاری كاندیدەكان بەڕێوەدەچێت". هەرچەندە پەرلەمانی عێراق لە یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكانی عێراق بڕیاریداوە دەنگی هەموو سندوقەكانی دەنگدان بەدەست جیابكرێنەوە، بەڵام ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆن كە لە نۆ دادوەر پێكهاتوون رایانگەیاند بە گوێرەی بڕیارەكەی دادگای باڵای فیدراڵی تەنها دەنگی ئەو سندوقانە جیادەكرێتەوە كە سكاڵایان لەسەر تۆماركراوە.    

(درەو میدیا) به‌ گوێره‌ی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌ گوندی ئامارا كه‌ شوێنی له‌دایكبوونی عه‌بدوڵا ئۆجەلان رێبەری پارتی كرێكارانی كوردستانە‌، هه‌ده‌په‌ و ده‌میرتاش پله‌ی یه‌كه‌میان به‌ده‌ستهێناوه‌. له‌ گوندی ئامارای سه‌ر به‌ ناوچه‌ی خه‌لفه‌تیی ڕوحا له‌ باكووری كوردستان كه‌ شوێنی له‌دایكبوونی ڕێبه‌ری گه‌لی كورد ئۆجەلانه‌، هه‌ده‌په‌ و كاندیدی هه‌ده‌په‌ بۆ سه‌رۆك كۆماری سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش پله‌ی یه‌كه‌میان به‌ده‌ستهێناوه‌. به‌ گوێره‌ی ئه‌نجامه‌كان هه‌ده‌په‌ له‌و گونده‌ ١٩٩ ده‌نگ و ده‌میرتاش ١٧٤ ده‌نگی به‌ده‌ستهێناوه‌. ده‌نگی كاندیده‌كانی سه‌رۆك كۆماری: سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش: ١٧٤ ده‌نگ ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان: ٦٨ ده‌نگ موحه‌ره‌م ئینجه‌: ٢٦ ده‌نگ ته‌مه‌ل كارامولا ئۆغلو: ٢ ده‌نگ دۆغوو په‌رینچه‌ك: ٢ ده‌نگ مه‌رال ئاكشه‌نه‌ر: ١ ده‌نگ ده‌نگی پووچه‌ڵ: ٨ ده‌نگ ده‌نگی لیسته‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان: هه‌ده‌په‌: ١٩٩ ده‌نگ ئاكه‌په‌: ٤٩ ده‌نگ جه‌هه‌په‌: ٥ ده‌نگ پارتی سه‌عاده‌ت: ٣ ده‌نگ پارتی ئی یی: ٤ ده‌نگ پارتی دۆزی ئازاد - هوداپار: ١ ده‌نگ پارتی وه‌ته‌ن: ٣ ده‌نگ ده‌نگی پووچه‌ڵ: ١٥ ده‌نگ سەرچاوە: ئاژانسی فوراتنیوز  

(درەو میدیا): بن عەلی یەڵدرم سەرۆك وەزیرانی توركیا كورسیی سەرۆك وەزیرانیی لە زیادكردنێكی ئاشكرادا دەفرۆشێت. یەڵدریم دوای دەنگدانی لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و كۆماری توركیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان بەڵێنیدا دوای هەڵبژاردنەكەی ئەمڕۆ كورسییەكەی لە زیادكردنێكی ئاشكرادا بفرۆشێت و رایگەیاند ئیتر سیستمی سەرۆكایەی جێبەجێدەكرێت و پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵدەوەشێتەوە. بە گوێرەی هەمواری دەستوری توركیا كە دوای ئەم هەڵبژاردنە جێبەجێدەكرێت، سەرۆك كۆماری توركیا دەبێتە سەرۆكی دەسەڵاتی جێبەجێكردن و كابینەی حكومەت پێكدەهێنێت و چەند جێگرێك بۆخۆی دیاریدەكات.    

(درەو میدیا): كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان بڕیاریدا تەنها دەنگی ئەو وێستگانە بەدەست بژمێردرێنەوە كە گومانی ساختەكارییان لەسەرە. ئەو دادوەرانەی كە لە جیاتی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان دانراونن ئەمڕۆ یەكشەممە بڕیاریاندا پرۆسەی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەستیی دەنگەكان بە گوێرەی بڕیارەكەی دادگای باڵای فیدراڵی لەو وێستگانەی دەنگدان ئەنجامبدرَت كە سكاڵایان لەسەر تۆماكراوەیان بە راپۆرتی رەسمی گومان لە بوونی ساختەكاریی دەكرێت تێیاندا.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت بەیانی ئەمڕۆ خەڵكی توركیا جارێكی تر رویان لە سندوقەكانی دەنگدان كردەوە و لە هەڵبژاردنێكی پێشوەختەدا سەرۆك و پەرلەمانێكی نوێ بۆ وڵاتەكەیان هەڵدەبژێرن. لەم هەڵبژاردنەدا 56 ملیۆن و 322 هەزار و 632 كەس مافی دەنگدانیان هەیە، هەموو دەنگدەرێك دوو كارتی دەنگدان پڕدەكاتەوە كارتێك بۆ سەرۆكایەتی و كارتێك بۆ هەڵبژاردنی كاندیدە بۆ پڕكردنەوەی (600) كورسی پەرلەمان.  لەم هەڵبژاردنەدا رەجەب تەیب ئەردۆغان لەگەڵ (پێنج) كاندیددا ركابەرێتی بردنەوەی پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار دەكات، لەناویاندا سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) و موحەڕەم ئینجە كاندیدی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە). پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار كە ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات جگە لە بردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار، دەیەوێت لەم هەڵبژاردنەددا پارێزگاریش بكات لەو زۆرینەیەی كە لە پەرلەماندا هەیەتی. ئەم هەڵبژاردنە لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا یەكەمین هەڵبژاردنە كە ركابەرێتی تێیدا بەهێز بێت لە بنەڕەتەوە بڕیاربوو مانگی تشرینی دووەمی 2019 بەڕێوەبچێت، بەڵام ئەردۆغان كردی بە هەڵبژاردنێكی پێشوەخت. خەڵكی توركیا لەكاتێكدا روو لە سندوقەكانی دەنگدان دەكەن كە هێشتا ئەو وڵاتە لەژێر یاسای باری نائاسایی بەڕێوەدەچێت كە ئەردۆغان لە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی تەموزی 2016 وە سەپاندویەتی. لەدوای هەڵبژاردنی ئەمڕۆوە سیستمی نوێی حوكمڕانی لە توركیا دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە كە سیستمی سەرۆكایەتییە و چیتر پەرلەمان ئەو دەسەڵاتەی نامێنێت. ئەردۆغان و ئینجە چییان بە یەكتر وت ؟ لەم هەڵبژاردنەدا ئەردۆغان رووبەڕوی ركابەرێتی سەختی موحەڕەم ئینجە كاندیدی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) دەبێتەوە، كۆبونەوە جەماوەرییە گەورەكانی ئینجە نەك هەر لە ناوخۆی توركیا لە دەرەوەش قسەوباسی لەبارەیەوە دەكرێت.  دوێنێ لە دوایەمین رۆژی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن لە كۆبونەوەیەكی جەماوەریدا لە شاری ئیستانبوڵ كە لانی كەم دوو ملیۆن كەس ئادەبوون، ئینجە وتی: " توركیا لەژێر ئیدارەی ئەردۆغاندا خەریكە بەرەو حوكمی دەسەڵاتخوازانە دەڕوات". ئینجە كە بە كامپەینە ئاگرینەكانی هەناسەیەكی بۆ گیانی شەكەتی ئۆپۆزسیۆن لە توركیا گەڕاندەوە رایگەیاند" ئەگەر ئەردۆغان سەركەوێت بەردەوام دەبێت لە گوێگرتن لە تەلەفۆنەكانتان. ترس بەردەوام دەبێت. بەڵام ئەگەر ئینجە سەركەوێت دادگاكان سەربەخۆ دەبن". بەپێچەوانەی ئەردۆغانەوە، ئینجە بەڵێنیدا ئەگەر لە هەڵبژاردن سەركەوێت لە پۆستی سەرۆك كۆماردا كەسێكی حزبی نەبێت و واز لە حزبەكەی بهێنێت و لەماوەی 48 كاتژمێردا یاسای باری نائاسایی هەڵگرێت. لەبەرامبەردا لە وتارێكدا رەجەب تەیب ئەردۆغان بە لایەنگرەكانی خۆی وت" ئایا سبەینێ زللەیەكی عوسمانی لە نەیارەكانمان دەدەن ؟". ئەردۆغان موحەڕەم ئینجەی ركابەری كە پێشتر مامۆستا و 16 ساڵ پەرلەمانتار بووە تۆمەتباركرد بەوەی " بەهرەی سەركردایەتیكردنی تێدا نییە". ئەردۆغان وەكو ئاماژەیەك بۆ موحەڕەم ئینجە وتی" ئەوەی كە مامۆستای فیزیا بێت یەك واتای هەیە، ئەمە شتێكی جیاوازە لە ئیدارەدانی وڵات. ئەوەی كە ببیت بە سەرۆك شتێكە كە پێویستی بە شارەزایی هەیە". ئەردۆغان هاوكات بەڵێنی بە لایەنگرەكانی دا ئەگەر لە هەڵبژاردندا سەركەوێت، ژمارەیەك پرۆژەی ژێرخانی گەورە بۆ بەهێزكردنی ئابوری وڵات بنیاددەنێت. پێگەی كورد لە هەڵبژاردنی توركیادا ؟ پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) سەرباری سنوری بانگەشەی هەڵبژاردنی بازنەی كوردی تێپەڕاندووە، بەڵام هەروەكو پارتێكی كوردی تەماشا دەكرێت. ئەم پارتە لە هەڵبژاردنی رابردووی توركیادا بۆ جاری یەكەم بەربەستی 10%ی تێپەڕاند و بە (59) كورسی چوە ناو پەرلەمانی توركیا، ئەگەر لەم هەڵبژاردنەدا جارێكی تر بتوانێت بەربەستی 10% تێپەڕێنێت كە راپرسییەكان پێشبینی دەكەن، رەنگە ئەردۆغان زۆرینە لەناو پەرلەمان لەدەستبدات، بەمەش جارێكی پێگەی ئەو پارتە لە گۆڕەپانی سیاسی توركیا بەهێز دەبێتەوە.   پرسی سەرەكی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ هەڵبژاردنی ئەم جارەی توركیا سەرباری دۆزی كورد و پەكەكە، قەیرانی دابەزینی بەهای لیرەی توركی و هەڵاوسانی ئابوری بەرێژەی 11% تەوەری سەرەكی بانگەشەی هەڵبژاردنی كاندیدەكان بوو. ترسی ساختەكاری سەرباری ئەوەی توركیا مێژویەكی هەیە لە بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردن، بەڵام هێشتا هەڵبژاردن لەو وڵاتە ترسی ساختەكاری لەسەرە. بۆ هەڵبژاردنی ئەمڕۆ چەند بابەتێك هەن كە ترسیان دروستكردووە لەسەر پرۆسەكە: یەكەم: فشاری دەوڵەت و پارتی دەسەڵاتدار لەسەر دەنگدەران و ترساندنیان بەتایبەتی لە ناوچەكانی باكوری كوردستان كە رەنگە كاریگەری لەسەر ئەنجامەكان هەبێت. دووەم: ترسی دزینی دەنگ و ساختەكردنی ئەگەرێكی مەترسیداری ترە لەسەر پرۆسەكە، بەتایبەتی لەكاتێكدا یاسای نوێی هەڵبژاردنی توركیا رێگە بەوە دەدات ئەو كارتانەی دەنگدانیش ئەژمار بكرێن كە ممۆری ئەنجومەنی هەڵبژاردنەكانیان لەسەر نییە. دەسەڵاتەكانی سەرۆكی نوێی توركیا مانگی نیسانی 2017 لە توركیا ریفراندۆمێك بەڕێوەچوو بۆ بڕیاردان لەسەر گۆڕینی ژمارەیەك مادەی دەستور، ئەردۆغان و لایەنگرەكانی بە جیاوازییەكی كەم ریفراندۆمەكەیان بردەوە و بەپێی ئەو ئەنجامە سیستمی حوكمڕانی توركیا لە پەرلەمانییەوە گۆڕدرا بۆ سەرۆكایەتی، سیستمی نوێی سەرۆكایەتی راستەوخۆ دوای هەڵبژاردنەكەی ئەمڕۆ دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە. بەپێی سیستمی نوێی سەرۆكایەتی توركیا، پۆستی سەرۆك وەزیران نامێنێت و پەرلەمانیش ئەو رۆڵەی كە ئێستا هەیەتی چیتر نامێنێ و هەموو دەسەڵاتەكان لە دەستی سەرۆك كۆماردا كۆدەبێتەوە. سەرۆك كۆمار ئەم دەسەڵاتانەی هەیە: •    دامەزراندنی گەورە دەسەڵاتدارانی وڵات بەشێوەیەكی راستەوخۆ لەلایەن سەرۆكەوە •    دەسەڵاتی دەستوەردان لە سیستمی یاسایی وڵات •    دەسەڵاتی سەپاندنی باری نائاسایی  

(درەو میدیا):  هاوپەیمانی " نەسر" كە حەیدەر عەبادی سەرۆكایەتی دەكات هەڵوێستی خۆی بەرامبەر درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان رادەگەیەنێت و بە هەنگاوێكی نادەستوریی وەسفدەكات. حسێن عادلی وتەبێژی هاوپەیمانی " نەسر"  لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند نەسر بڕوای وایە كە پرۆژە یاسای درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان ناكۆكە لەگەڵ دەستوردا. عادلی ئاماژەیبەوەشدا ساڵی 2010 تەمەنی پەرلەمان كۆتایی هات و حكومەت نۆ مانگ بەبێ‌ چاودێری پەرلەمان بەردەوام بوو، هەموو لایەك ئەوكات هاوڕابوون لەسەر نادەستوریی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان. وتەبێژی هاوپەیمانی " نەسر" راشیگەیاند دادگای فیدراڵی لایەنكی یەكلاكردنەوەی پرسی یاسایی و نایاسایی بوونی پرۆژەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانە.  

(درەو میدیا): چێشتخانەیەكی ئەمریكا، پێشوازی لە سارە ساندەرز سكرتێری رۆژنامەوانیی كۆشكی سپی ناكات و لە چێشتخانەكە دەریدەكات، بەهۆی ئەوەی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپدا كاردەكات. ئێوارەی رۆژی هەینی خاوەنی چێشتخانەی " رێد هین " لە شاری لیكسینگتۆن لە ولایەتی ڤێرجینیا داوا لە سارە ساندەرز و خێزانەكەی دەكات دەستبەجێ چێشخانەكەی بەجێبهێڵن. لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بەوە ساندەرز لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" رەفتاری خاوەنی چێشتخانەكە كەسایەتی ئەو زیاتر ئاشكرا دەكات نەك من". لای خۆشیەوە ستیفانی ویلكینسۆن وتی بە بڕوای ئەو سارە ساندەرز بۆ ئیدارەیەكی " نا مرۆیی و نا ئەخلاقی" كاردەكات. ستیفانی كە چێشتخانەكەی 26 كورسی تێدایە و خواردنەكانی راستەوخۆ لە كێڵگەكانەوە دەهێنێت لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی واشنتۆن پۆست رایگەیاند داوای لە كارمەندەكانی كردوووە كە كە داوا لە وتەبێژەكەی ترەمپ بكەن چێشتخانەكەی بەجێبهێڵێت و ئەوانیش جێبەجێیان كردووە. دەركردنی سكرتێری رۆژنامەوانیی كۆشكی سپی لە چێشتخانەیەك، دووەم رووداوە لەم ماوەیەدا رووبدات و لە چەند رۆژی رابردووشدا كریستین نیلسین وەزیری ئاسایاشی ناوخۆی ئەمریكا لە چێشتخانەیەكی مەكسیكی لە واشنتۆن دی سی رووبەڕووی سوكایەتی پێكردن بووەوە. ئە دوو رووداوە دوای ئەوە دێت كە حكومەت ئەمریكا رووبەرووی فشاری زۆر بوەتەوە، بەهۆی سیاسەتەكانییەوە، بە تایبەتیش جیاكردنەوەی منداڵانی كۆچبەر لە دایك و باوكیان لەسەر سنوری مەكسیك.    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ئەمڕۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی پێشوەخت لە توركیا بەڕێوەدەچێت و لەدوای ئەم هەڵبژاردنە سیستمی حوكمڕانی لەو وڵاتە بەشێوەیەكی كرداری لە پەرلەمانییەوە دەبێت بە سەرۆكایەتی. ژمارە و رێژەی دەنگدەران بە گوێرەی تۆمارەكانی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا، (56 ملیۆن و 322 هەزار و 632) كەس مافی دەنگدانیان هەیە لە (180 هەزار) سندوقی دەنگدان لە ناوخۆی وڵات، ژنان رێژەی 50.76%ی دەنگدەرانی ناوخۆی وڵات پێكدەهێنن،هاوكات ژمارەی دەنگدەرانی باكووری كوردستان مافی دەنگدانیان هەیە( 10131 )كەس  10 ملیۆن و 131 هەزار و 239 كەسە و لە( 36365 ) بنكە  36 هەزار و 365 بنكە دەنگدەدەن, ئەمە سەرەرای (3 ملیۆن و 27 هەزارو 328) كەس كە لە دەرەوەی وڵات مافی دەنگدانیان هەبوو، بەڵام 48% یان بەشداری دەنگدانیان كرد كە لە 11 حوەزیرانەوە دەستیپێكرد و 19ی حوەزیران كۆتایی هات. بۆچی هەڵبژاردن لە 24ی حوزەیران بەڕێوەدەچێت ؟ بڕیاربوو ئەم هەڵبژاردنە لە مانگی تشرینی یەكەمی 2019 بەڕێوەبچێت، بەڵام رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا بڕیاریدا هەڵبژاردنی پێشوەخت بەڕێوەبچێت، ئەگەر ئەردۆغان هەڵبژاردنی 24ی مانگ بباتەوە دەتوانێت تاوەكو ساڵی 2030 لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەنجام هەرچۆنێك بێت ئەم هەڵبژاردنە زەنگی دەستپێكردنی سیستمی سەرۆكایەتییە كە ساڵی رابردوو لە ریفراندۆمێكدا بە زۆرینەیەكی سادە پەسەندكرا. چۆن بڕیاردرا لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پێشوەختە ؟ رۆژی 16ی نیسانی 2017 ریفراندۆمی دەستوری لە توركیا بەڕێوەچوو، خەڵكی توركیا دەنگیاندا لەسەر پێشنیازی (18) گۆڕانكاری لە دەستوری توركیادا. هەموارە دەستورییەكە چی دەڵێت ؟ بەپێی هەموارە دەستورییەكە، سیستمی حوكمڕانی توركیا لە پەرلەمانییەوە گۆڕدرا بە سەرۆكایەتییەكی جێبەجێكار، بەجۆرێك پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵوەشێندرایەوە، هەر بەگوێرەی ئەو هەموارە دەستورییە كە لەدوای هەڵبژاردنی 24ی مانگەوە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمانی توركیا لە (550) كورسییەوە بۆ (600) پەرلەمانتار زیاددەكرێت و تەمەنی كاندیدیش لە 25 ساڵییەوە كرا بە 18 ساڵ. پارتی داد و گەشەپێدان چی دەوێت ؟ بەرپرسانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار (ئاكەپە) كە ئێستا زۆرینەی لەناو پەرلەمانی توركیا هەیە دەڵێن دەیانەوێت لەم هەڵبژاردنەدا لە كۆی (600) كورسی لانی كەم (300) كورسی ببەنەوە، سەرباری ئەمە سەرۆك بۆی هەیە بۆ دوو ویلایەتی لە دەسەڵات بمێنێتەوە كە هەر ویلایەتێك بە (5) ساڵ دیاریكراوە. دەنگدان چۆن بەڕێوەدەچێت ؟ دەنگدەری توركیا كە دەچێتە بەردەم سندوقی دەنگدان دوو كارتی دەنگدانی پێدەدرێت، كارتێك بۆ دەنگدان بە كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و كارتی دووەم بۆ دەنگدان بە كاندیدی پارتەكان بۆ پەرلەمان، دوای دەنگدان هەردوو كارتەكە دەخرێتە ناو زەرفێك و دواتر دەنگدەرەكە دەیخاتە ناو سندوقی دەنگدانەوە. دیارترین كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا (6) كاندید كێبركێ دەكەن: یەكەم: رەجەب تەیب ئەردۆغان كاندیدی هاوپەیمانی (جەماوەر)ە كە ئەم هاوپەیمانێتییە پێكدێت لە هەردوو پارتی (داد و گەشەپێدان) و (بزوتنەوەی نەتەوەپەرست). دووەم: موحەڕەم ئینجە كاندیدی پارتی گەلی كۆمارییە كە پارتێكی عەلمانییە، ئەم پارتە داوای گەڕانەوەی سیستمی پەرلەمانی دەكات بۆ توركیا. سێیەم: میراڵ ئەكشینار كاندیدی پارتی (چاكە- ئی پارتی)یە، هەندێك كەس نازناوی "ژنە پۆڵاینەكە"یان پێداوە، پێشتر وەزیری ناوخۆ بووە، ماوەیەكیش جێگری سەرۆكی پەرلەمان بووە. چوارەم: سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە)یە، سەرباری بانگەوازی پارتەكە بۆ هەموو پێكهاتەكانی توركیا، بەڵام زیاتر وەكو پارتێكی كوردی دەناسرێت، دەمیرتاش ئێستا بەتۆمەتی "پاڵپشتی لە تیرۆر" لە زینداندایە، بەڵام ئەم دەستبەسەركردنەی نەبووە رێگر لەبەردەم خۆكاندیدكردنی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، چونكە تائێستا دادگا نەیتوانیوە هیچ تۆمەتێكی لەسەر ساغ بكاتەوە. پێنجەم: تەمەل كەرەموڵا ئۆغڵو كاندیدی پارتی سەعادەتە كە پارتێكی پارێزگارە و هەڵگری بیروبۆچونەكانی سەركردەی كۆچكردووە نەجمەدین ئەربەكانە. شەشەم: دۆغۆ برینجاك كاندیدی پارتی نیشتیمانە كە پارتێكی نەتەوەپەرستە پارتە بەشدارەكانی هەڵبژاردن لە پاڵ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا، (11) پارتی سیاسی بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی توركیا دەكەن كە بریتین لەم پارتانە:  •    پارتی داد و گەشەپێدان (ئاكەپە) •    پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) •    پارتی نەتەوەپەرەست (مەهەپە) •    پارتی چاكە (ئی پارتی) •    پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) •    پارتی سەعادەت •    پارتی یەكێتی مەزن •    پارتی توركیای سەربەخۆ •    پارتی دیموكراتەكان •    پارتی نیشتمان •    پارتی هودا هاوپەیمانێتییەكانی هەڵبژاردن یەكەم: هاوپەیمانی جەماوەر/ گەل ئەم هاوپەیمانێتییە مانگی شوباتی ئەمساڵ پێكهێنرا و  پێكدێت لە هەردوو پارتی (داد و گەشەپێدان)ی دەسەڵاتدار و (پارتی  بزوتنەوەی نەتەوەپەرست- مەهەپە) و (یەكێتی مەزن) و داوای گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی توركیا دەكات بۆ سیستمی سەرۆكایەتی. دووەم: هاوپەیمانی میللەت ئەم هاوپەیمانێتییە لە ئایاری ئەمساڵ دروستكرا بەئامانجی روبەروبونەوەی هاوپەیمانێتییەكی پێشوو، پێكدێت لە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان لەوانە (پارتی گەلی كۆماری- جەهەپە) و پارتی (پاكە- ئی پارتی) و (سەعادەت) و پارتی دیموكراتەكان. ئەم هاوپەیمانێتییە جەخت لەسەر جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان و گەڕانەوەی سیستمی پەرلەمانی بۆ توركیا دەكەن. هاوپەیمانی نێوان پارتەكان لەم هەڵبژاردنەدا بۆ یەكەمجار رێگە بە پارتە سیاسییەكان دراوە هاوپەیمانێتی بكەن، ئەمە رێگە بۆ پارتە بچوكەكان خۆش دەكات بۆ چونەناو پەرلەمانەوە، ئەو پارتانە ئەگەر لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیدا كۆببنەوە رەنگە بتوانن بەربەستی 10%ی دەنگەكان ببڕن كە مەرجە بۆ چونەناو پەرلەمانەوە. خولی یەكەمی هەڵبژاردن ئەگەر هەر یەكێك لە كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە خولی یەكەمدا رێژەی (50+1)ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، راستەوخۆ دەبێتە سەرۆكی كۆماری توركیا، بەڵام ئەگەر هیچ یەكێك لە كاندیدەكان ئەو رێژەیەی دەنگیان بەدەستنەهێنا، دوو كاندید كە زۆرترین دەنگیان هێناوە سەردەكەون بۆ خولی دووەمی هەڵبژاردن و لە خولی دووەمدا ئەوەی زۆرترین دەنگی بەدەستهێنا دەبێتە سەرۆك كۆمار. رۆڵی سەرۆك لە سیستمی نوێدا لە سیستمی سەرۆكایەتی نوێی توركیادا سەرۆك كابینەی حكومەت پێكدەهێنێت و پۆستی سەرۆك وەزیران نامێنێت، ئەگەر ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا سەركەوت ناچار نابێت پەنا بۆ پەرلەمان ببات بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرینە. رۆڵی پەرلەمان لە دوای هەڵبژاردن نەخشەی پەرلەمانی نوێی توركیا بەتەواوەتی جیاواز دەبێت لەو پەرلەمانەی ئێستا هەیە، پەرلەمانی داهاتوو لانی كەم لە (7) پارت پێكدێت كە پێچەوانەی پەرلەمانی ئێستاوە كە (4) پارت لەخۆدەگرێت، بۆیە ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمانی داهاتووی توركیا لە هەموو حاڵەتەكاندا لە پەرلەمانی ئێستا بەهێزتر دەبێت. سەرچاوە: یۆرۆنیوز

(درەو میدیا): كاتژمێر 11ی ئەمشەو بەكاتی توركیا ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی توركیا رادەگەیەنرێت. دەنگدانی گشتی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی و پەرلەمانیی توركیا كاتژمێر هەشتی بەیانی بەكاتی ناوخۆی توركیا دەستیپێكرد  و كاتژمێر پێنجی ئێوارە كۆتایی دێت و بە گوێرەی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا سەرەتا جیاكردنەوەی دەنگەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بەڕێوەدەچێت و پاشان دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمان جیادەكرێنەوە. سەعدی گوڤەن سەرۆكی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنووسان، رایگەیاند لیژنەكە كاردەكات بۆئەوەی پێش نیوەی شەو ئەنجامی هەڵبژاردنەكان رابگەیەنێت. گوڤەن وتیشی بە بڕوای ئەو نزیكەی كاتژمێر 11ی شەو بەكاتی ناوخۆی توركیا ئەنجامەكان رادەگەیەندرێن. گوڤەن رونیشیكردەوە نوێنەرانی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن لە هەموو ناوەندێكی جیاكردنەوەی دەنگەكان ئامادەدەبن و كۆنوسی خۆیان ئامادەدەكەن و رەوانەی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكان و بارەگای حزبەكانیان دەكەن. ئاماژەیبەوەشدا توركیا تاكە وڵاتە كە رێگە بە هاوڵاتیانیش دەدرێت چاودێری پرۆسەی جیاكردنەوەی دەنگەكان بكەن و وتیشی زیاتر لە 500 چاودێری 49 وڵاتی جیهان بەشدارن لە چاودێریكردنی هەڵبژاردنەكاندا.    

(درەو میدیا): سەڵاحەدین دەمیرتاش كاندیدی هەدەپە بۆ سەرۆك كۆماری و عەبدوڵا زەیدان پەرلەمانتاری شاری جۆلەمێرگی هەدەپە، لە زیندانی ئەدیرنە دەنگیان دا. لە لاپەڕەی فەرمیی سەڵاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە " بۆ سەرۆك كۆماریی توركیا لە تویتەر، ڕاگەیەندرا كە دەمیرتاش و پەرلەمانتاری هەدەپە عەبدوڵا زەیدان لە زیندانی ئەدیرنە دەنگیان داوە. دەمیرتاش لە لاپەڕەی خۆی لە‌ تویتەر ڕایگەیاند: " ئێمەش دەنگی خۆمان دا، هیوادارم هەموو كەس بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان و دەنگی خۆیان بۆ داهاتووی وەڵات و دیموكراتی بدەن، هیوادارم دەنگدان لە بارودۆخێكی ئارامدا بەڕێوەبچێت ، باوەڕم وایە كە ئەنجامیش زۆر باش دەبێتک خێردار بێت".  

■ گەیلان عەباس دوای پەسەندكردنی لیستی ناوی پاڵێوراوانی پارتە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنەكانی ٢٤ی حوزەیران لەلایەن دامەزراوەی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە دەركەوت (٤٨٠٠) بەربژێری هەشت لیست، لەگەڵ (٦٨)  بەربژێری سەربەخۆ لەسەر ئاستی توركیا كێبركێ دەكەن بۆ بەدەستهێنانی ٦٠٠ كورسی پەرلەمان. بە كۆی گشتیش ژمارەی بەربژێران دەكاتە(٤٨٦٨) كەس.  لەو ژمارەیەش (٣٨٢٣) بەربژێریان پیاون بەرامبەر (٩٧٧) ئافرەتی بەربژێركراو. بەڵام ئەم ژمارەیە لەچاو هەڵبژاردنەكانی رابردودا كەمترە، هاوكات پێگەی ژنان لەنێو زۆربەی لیستەكاندا بەجۆرێكە، كە چانسی سەركەوتنی ژنان بەراورد بە پیاوان زۆر كەمترە.  بەڵام لەم نێوانەدا پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) بەراورد بە ٧ لیستەكەی دیكە، خاوەنی زۆرترین بەربژێری ئافرەتە، هاوكات لە ١٩ شاریشدا ژنی كردوەتە سەرۆكی لیستەكەی و لە ریزبەندی یەكەمی لیستەكەیدا دایناون، ئەمەش وادەكات لەنێو لیستی هەدەپەدا چانسی دەرچونی ئافرەتان هاوتای چانسی پیاوان بێت بۆ گەیشتن بە پەرلەمانی توركیا.  بەگوێرەی لیستی كاندیدی پارتەكانی توركیا بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان كە ڕادەستی دەستەی هەڵبژاردنەكانی توركیا كراون، لەنێو پارتەكاندا هەدەپە لە هەموویان زیاتر جێگەی بۆ ژنان تەرخان كردووە. ئەمەش ژمارەی بەربژێرە ژناكانی نێو لیستە سەرەكیەكانی توركیا: لەلایەكی دیكەوە دانانی ئافرەتان بە سەرۆك لیست لەسەر ئاستی بازنەكانی هەڵبژاردن بەپێی ناوچەكان كاریگەری زۆری دەبێت لەسەر دەنگدەران.  دوبارە لەم ئاستەشدا زۆرینەی پارتەكان كەمترین ئافرەتیان كردوەتە سەرۆكی لیستەكانیان    هەدەپە لە ١٩ شاردا ژنانی سەرۆكی لیستن ژنانی پاڵێوراوی هەدەپە لە ١٩ شاردا لە ریزبەندی یەكەمی لیستەكەیاندان و ئەو ژنە پاڵێوراوانە و شارەكان بریتین لە: تولای هاتیم ئۆغلولار (ئەدەنە)، نەڤین ئای تەكین (ئافۆین قەرەحەسار)، فیلیز كەرەستەچی ئۆغڵو (ئەنقەرەی بازنەی یەك)، نورای توركمەن جانلی (ئەنقەرە بازنەی دوو)، نەسسیبە یۆیلەر (بالكیسیر)، فەلەكناس ئوجا (ئێلح - باتمان)، نازلی چۆبان (چانكری)، شەریفە یڵدرم (دەنیزلی)، پنار ئای تەكین ئۆزگیوچ (ئەرزینجان)، لەیلا گیوڤەن (جۆلەمێرگ)، فاتمە كورتولان (مێرسین)، پەروین بوڵدان (ئیستەنبول بازنەی یەك)، سەرپیل كەمال بای (ئیزمیر بازنەی یەك)، سوڵتان ئۆزجان (موغلا)، گوڵستان كلیچ كۆچ ییت (موش)، چیچەك ئارچ (ساكاریا)، مەدیحە ئۆیا یاگیچ (سەمسور)، مەراڵ دانش بەشتاش (سێرت)، عایشە گیول كافكاس (سنۆپ). لای خۆیانەوە ئەنجومەنی ژنانی هەدەپە رایگەیاندووە  ئێمە لە هەڵبژاردنی ٢٤ی حوزەیراندا چاوەڕێ ئەوەی دەكەین ٣٠ بۆ ٣٥ پەرلەمانتاری ژن رەوانەی پەرلەمان بكەین" هاوكات ئەو شوێنانەی كە هەدەپە زۆرترینی دەنگی تیایاندا هەیە، پاڵێوراوی ژن تیایاندا زیاترە، لە لایەكی ترەوە لیستی هەدەپە بۆ هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیران و ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لەو شارانەدا كە زۆرترین دەنگی هێنا، زۆرترین پاڵێوراو پەرلەمانتاری ژنی هەبوو. بۆ هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٥ لە ئامەد ١٠ پاڵێوراوی ژن، لە هەڵبژاردنی ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥شدا هەر لە ئامەد ٩ پاڵێوراوی ژنی هەبوو. یەكێك لە پاڵێوراوەكان (دەرسیم داغ) بوو، كە لە دایكبووی ١٩٩٦ بوو. هەدەپە لە شاری باتمان (ئێلح) بۆ هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٥، ٣ پەرلەمانتاری رەوانەی پەرلەمان كرد، كە ٥ پاڵێوراو ٣ پاڵێوراویان ژن بوون. ریزبەندی یەكەمی لیستەكەی هەدەپە لە باتمان (فەلەكناس ئوجا) بوو. لە مووش (گوڵستان كلچ كۆچ ییت) لە ریزبەندی یەكەمدا بوو. لە سیرت (مەرال دانش بەشتاش) لە ریزبەندی یەكەمدا بوو. لە جۆلەمێرگ (لەیلا گۆڤەن) لە ریزبەندی یەكەمی لیستەكەی هەدەپەدا بوو. جگە لە ژنە پاڵێوراوەكانی ریزبەندی یەكەم، هەدەپە لە هەر دوو هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیران و ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥دا لە شارەكانی ئاگری، باتمان، چەولیگ، بەدلیس، ئامەد، جۆلەمێرگ، ئیدر، قەرس، مێردین، موش، سێرت، رحا، شرنەخ، دەرسیم و واندا، ٥٥ پەرلەمانتاری ژنی رەوانەی پەرلەمانی توركیا كرد. هاوكات لە شارەكانی شرناخ، وان و مێردین كە هەدەپە هەوڵدەدات هەموو كورسییەكان بەدەستبێنێت، ژمارەی كاندیدە ژن و پیاوەكانی هەدەپە یەكسانە. لە هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیران و ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ی توركیا، بەهەمان شێوە ژمارەی ژنەكاندیدەكانی هەدەپە لە هەموو لیستەكانی دیكە زیاتر بوو. هەدەپە لە هەڵبژاردنی ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٥ دا ٨٠ پەرلەمانتاری ناردبووە پەرلەمانی توركیا كە ٣٢ پەرلەمانتاریان ژن بوون.  ئەمەش بەرامبەر بوو بە رێژەی ٤٢% فراكسیۆنە پەرلەمانیەكەی. لەكاتێكدا كۆتای ژنان بۆ هەرلیستێكی سەركەوتوو لەپەرلەمانی توركیا بریتییە ١٧%. دواتر لە هەڵبژاردنی ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥دا هەدەپە ٥٩ پەرلەمانتاری رەوانەی پەرلەمانی توركیا كرد، كە ٢٣ پەرلەمانتاریان ژن بوون. ئەمەش بەرامبەر بوو بەرێژەی ٤٢% فراكسیۆنە پەرلەمانیەكەی هەدەپە.  بەم جۆرە هەدەپە بۆ جاری دووەم ئەو ریكۆردە بەناوی خۆییەوە تۆمار كرد. لەكاتێكدا سێ حزبەكەی دیكە (ئەكەپە، جەهەپە و مەهەپە) بە سیستمی كۆتا ئەفرەتانیان لە نێو فراكسیۆنە پەرلەمانیەكەیاندا جێكردەوە. هەر بۆیە لەم هەڵبژاردنەشدا چاوەروان دەكرێت هەدەپە زۆرترین ئافرەت رەوانەی پەرلەمانی توركیا بكات، بەراورد بە پارتەكانی دیكەی توركیا. * راپۆرتی ژووری توێژینەوەی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان

(درەو میدیا): لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا(   56322632 ) 56 ملیۆن و 322 هەزار و 632 كەس مافی دەنگدانیان هەیە و لە تەواوی توركیا كە ( 180065 ) 180 هەزار و 65 بنكەی دەنگدان بۆ   دەنگدەران تەرخانكراون. هاوكات ژمارەی دەنگدەرانی باكوری كوردستان مافی دەنگدانیان هەیە( 10131 )كەس  10 ملیۆن و 131 هەزار و 239 كەسە و لە( 36365 ) بنكە  36 هەزار و 365 بنكە دەنگدەدەن.  

( درەو میدیا): حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران و موقتەدا سەدر رابەری رەوتی سەدر پێكهێنانی هاوپەیمانێتی نێوان هەردوو ئیئتیلافی " نەسر و سائرون" یان راگەیاند. دوای كۆبوونەوەیان بۆ چەند كاتژمێرێك لە شاری نەجەف، ئێوارەی ئەمڕۆ شەممە حەیدەر عەبادی و موقتەدا سەدر لە شاری نەجەف لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك كە تائیفەیت تێبەپەڕێنێت لە نێوان هەردوو ئیئتیلافی نەسر و سائرون راگەیاند. لە كۆنگرەكەدا سەدر رایگەیاند: " لە كۆبوونەوەكەیدا لەگەڵ عەبادی 10 خاڵی خستوەتەڕوو، لەوانە بنبڕكردنی گەندەڵیی، بەهێزكردنی سوپا، و دەستوەرنەدان لە كاروباری حكومەت، و بەردەوامبوون لەسەر پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك كە تائیفەیەت تێبپەڕێنێت و ببێتە هۆی پێكهێنانی حكومەتێكی تەكنۆكرات کە نوێنەرایەتی هەموو گەلی عێراق بکات." سەدر داواشی لە كوتلەكانی تر كرد بەشداری بكەن و بچنە ناو ئەم هاوپەیمانێتییەوە بۆئەوەی پەلەبكرێت لە پێكهێنانی حكومەتێكی تەكنۆكرات و وتی:" رێككەوتنەكە پشتیوانیكردنی سوپا و هێشتنەوەی چەك لە دەستی دەوڵەت و دانانی بەرنامەیەك بۆ چاكسازیكردن لە دەسەڵاتی دادوەریی و كاراكردنی رۆڵی داواكاری گشتی و بەردەوامبوون لەسەر دژایەتیكردنی گەندەڵی و لێپرسینەوە لەوانەی كە تۆمەتی گەندەڵییان بەسەردا ساغدەبێتەوە لە خۆدەگرێت." جەختیشیكردەوە كە " رێككەوتنەكە پاراستنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان بە هاوسەنگی  و دەستوەرنەدان لەكاروباری وڵاتانی تر و جەختكردنەوە لەسەر رێگەنەدان بۆ دەستوەردان لە كاروباری ناوخۆی عێراقیش لەخۆدەگرێت". عەبادیش لە كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەدا وتی:" ئەم هاوپەیمانێتییە دژی ئەو هاوپەیمانێتییانە نییە كە ڕاگەیەنراوە یان هەیە و هەندێك كوتلەش دێن بۆئەوەی رێككبكەون لەگەڵماندا". عەبادی داواشیكرد كۆبوونەوەیەكی بەرفراون كە هەمووان بەشدار بن تێیدا ئەنجامبدرێت. ئەو خاڵانەی كە عەبادی و سەدر لەسەری رێككەوتوون: 1- بانگەواز بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك كە تائیفیەت و ئیتنیك تێبەپەڕێنێت و هەموو پێكهاتەكانی گەلی عێراق لە خۆبگرێت. 2- بەردەوامبووون لەسەر نەهێشتنی گەندەڵیی و دوورخستنەوەی گەندەڵەكاران لە پۆستەكانی دەوڵەتی و حكومەت و ئەو كەسەی كە دۆسیەی گەندەڵەی بەسەردا ساغدەبێتەوە بدرێتە دادگای عێراق و رۆڵی دامەزراوە چاودێرییەكان لە بنبڕكردنی گەندەڵی و چاودێری كارابكرێت. 3- پێكهێنانی حكومەتی تەكنۆكرات لە كەسانی شارەزاو لێهاتوو، دوور لە بەشبەێنەی تائیفی. 4- بەهێزكردنی سوپا و پۆلیس و هێزە ئەمنییەكان و هێشتنەوەی چەك لە دەستی دەوڵەتدا و پاراستنی ناوبانگی دەوڵەت و دەستكەوتەكانی. 5- دانانی بەرنامەیەكی چاكسازی بۆ پاڵپشتیكردنی ئابوری عێراق لە هەموو كەرتەكاندا. 6- پاراستنی هاوسەنگی لە پەیوەندییەكان لەگەڵ هەموو لایەك بەوەی كە لە بەرژەوەندی عێراقدایە و سەروەریی و سەربەخۆیی دەپارێزێت و دەستوەرنەدان لە كاروباری وڵاتانی تر و رێگەنەدا بەدەستوەردانی وڵاتان لە كاروباری عێراق. 7- پشتگیركردن لە چاكسازییكردن لە سیستمی دادوەریی عێراق و كاراكردنی رۆڵی داواكاری گشتی. 8- پاراستنی یەكگرتوویی خاك و گەلی عێراق و جەختكردنەوە لەسەر دەستاودەستكردنی ئاشتیانەی دەسەڵات.      

(درەو میدیا): پۆلیسی بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیا رێز لە پەنابەرێك دەنێت كە دزێكی دەستگیركردووە. پۆلیسی بەرلین لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رایگەیاند پیاوێك توانیوێتی دزێك دەستگیربكات لەكاتێكدا لە وێستگەیەكی میرۆتدا لە بەرلین هەوڵیداوە مۆبایلی ژنێك بدزێت، بەو هۆیەوە ئەو كەسەیان خەڵات كردووە رێزیان لێگرتووە. پۆلیسی ئەڵمانیا رونیشیكردوەتەوە ئەو پیاوە تەمەن 32 ساڵە شوباتی 2018 ئاگاداری هەوڵی دزێك بووە بۆ دزینی مۆبایلی ژنێك و دەستبەجێ‌ پەلاماری دزەكەی داوە و داوای لە كەسێكی تر كردووە پۆلیس ئاگاداربكاتەوە و پاشان مۆبایلەكە و دزەكەی رادەستی پۆلیس كردوووە. پۆلیسی بەرلین هیچ زانیارییەكی دەربارەی ئەو كەسە ئاشكرانەكردووە، بەڵام وتەبێژی پۆلیسی بەرلین جەختیكردەوە كە خاوەنی رەگەزنامەی سوریایە.  

نوسینی: هوڵوسی تورگوت لە رۆژنامەی حوڕییەت وەرگێڕانی: كارۆخ عوسمان مەسعود بارزانی بۆیەكەمجار لە٢٠ی شوباتی ١٩٩٢ ھات بۆ توركیا لەسەردەمی كابینەی حكومەتی سلێمان دەمیرەل، لەم گەشتەیدا باسی لە وەسیەتەكەی باوكی (مەلا مستەفا) دەكات كە لە ساڵی ١٩٧٩ كۆچی دوایی كرد و لەدوای بەجێماوە، مەسعود بارزانی وەسیەتی باوكی دەربارەی تورك بۆ سەرۆك وەزیرانی ئەو كاتە (سلێمان دەمیرەل) باس دەكات، باوكم وەسیەتی بۆ ئێمە جێھێشتوە، لەو وەسیەتنامەیەدا دەڵێت: (پشت بەتورك ببەستن و تەنھا لەگەڵ توركیا ھەماھەنگ بن). ئەو كارە گرنگە لە ڕۆژی ھەینی ٢١ی شوباتی ١٩٩٢ لە ژووری سلێمان دەمیرەل لە ئەنكەرە ڕوویدا. میوانێكی وڵاتی دراوسێ بەشێوەیەكی نھێنی بۆ ڕوونكردنەوەی وەسیەتی باوكی دێتە لای سەرۆك وەزیرانی توركیا (دەمیرەل) گەورەكانی بنەماڵەی میوان (بارزانی) نزیكەی یەك سەدە لەگەڵ تورك لەناو یەك وڵاتدا بوون، بەڵام ئەو میوانە (مسعود بارزانی) كوڕی خاوەن وەسیەتنامە بۆیەكەمجارە بۆ وڵاتەكەمان بەمەبەستی بەجێگەیاندنی دڵسۆزی، لەشوێنگەی دەزگای ھەواڵگری توركیا (MİT) میوان بوو، میوانەكەی سەرۆك دەمیرەل یەكێك بوو لە سەركردە چەكدارە ئۆپۆزسیۆنەكانی باكوری عێراق. مەسعود بارزانی كە پاش مردنی باوكی ئەركی سەرۆكایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان گرتبوەئەستۆ جگە لە سەرۆك وەزیران سلێمان دەمیرەل (چاڤێ چاغڵاڕ ) وەزیری دەوڵەت و كەسێكی تر كە بەرپرسیارەتیيەكی گەورەی ھەبوو لە كاروباری دەرەوەی وڵات ئامادەی دانیشتنەكە بوون، بارزانی زۆر دەڵەڕاوكێی ھەبوو، بەهەستە سەری بەملاو ئەولای خۆیدا دەسوڕاند، چاوەڕێ بوو سەرۆك دەمیرەل دەست بەقسەكردن بكات، وەرگێڕێكیی عەرەبی لەڕێگای وەزارەتی كاروباری دەرەوە ئامادەكرابوو، قسەكردن دەستی پێكرد، دوای ھەموو ڕستەیەك قسەكردن تەرجەمە دەكرا، داوای ھەماھەنگی لە بارزانی كرا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پارتی كرێكاران كوردستان، بەر لەدەستپێكردنی گفتوگۆ سەرەتا بارزانی ڕێزی خۆی پێشكەش بە سەرۆك دەمیرەل كرد، پاشانیش سوپاسی دەوڵەتی توركیا و گەلی توركیای كرد لەبەرامبەر ھاریكاری كوردەكانی عێراق، سەرۆك دەمیرەل سوپاسی میوانەكە (مەسعود بارزانی) كرد بەھەمان ئەو ھەستە باشانەی میوان. چەند ڕستەیەكی چاوەڕوان نەكراو: بارزانی دەستی كرد بە ڕێكخستنی چەند ڕستەیەكی چاوەڕوان نەكراو، چاڤیت چاغڵاڕ وەك وەزیری دەوڵەتی ئەوكاتە شایەدحاڵێكی سیاسی بەرپرس، پاش ٢٥ ساڵ ئەو بەسەرھاتانە دەگێڕێتەوە. دەڵێت: لەمانگی ١١ی ساڵی ١٩٩١ بەسەرۆكایەتی بەڕێز سلێمان دەمیرەل حكومەتی ھاوبەشی نێوان (DYP وSHP) پێكھات و من وەك وەزیری دەوڵەت دەستبەكاربووم، لەو سەردەمەی كە لەكابینەكەدا دەستبەكاربووین، پەكەكە زۆرشوێنی وڵاتەكەمانی والێكردبوو كە نەتوانرێت لێی بژین، بۆ ئەم مەبەستە پێویست بوو چارەسەرێكی ڕیشەیی بدۆزینەوە. ھەروەك دەزانرا تیرۆریستانی پەكەكە لە باكوری عێراق بەخێو دەكران، ئەو ناوچەیە ساڵانێكی زۆر پەناگەی پەكەكە بوو، بەرپرسانی ناوچەكەش (مەسعود بارزانی و جەلال تاڵەبانی) بوون، بۆ وشككردنی ئەو پەناگەیە لەوباوەڕەدابووین سەرەتا گفتوگۆ لەگەڵ سەركردە كوردەكان بكەین سودی دەبێت. جەلال تاڵەبانی سەركردەی (ی ن ك) لە مارتی ١٩٩١ بەكاری جۆراوجۆر سەردانی وڵاتەكەمانی دەكرد، جگە لە سەرۆك كۆماری ئەوكات (تورگوت ئۆزاڵ) چاوی بە بەرپرسە باڵاكانی حكومەت دەكەوت. لەوكاتانەدا زانیمان مەسعود بارزانیش چاوەڕێی ئاماژەیەك دەكات لەلایەن بەرپرسانی توركیا. چاڤیت چاغڵار دوای ٢٥ ساڵ وەكو تاكە سیاسیيەكی شایەدحاڵ بەشێوەیەكی ڕوون و ئاشكرا دیداری بارزانی و دەمیرەل دەگێڕێتەوە و دەڵێت: بە مەبەستی ململانێ و ڕێگری لە پەكەكە مەسعود بارزانی لەسەر وەسیەتی باوكی بەڵێنیدا ھەماھەنگ بێت لەگەڵ دەوڵەتدا، لەبەرامبەریشدا چەك و پارە و خۆراك وەربگرێت. مەسعود بارزانی و میت: (تیومان كومان) ڕاوێژكاری ئەوكاتەی دەزگای (میت) میوانداری بارزانی كرد لەبارەگای دەزگا، لە شاری ئەنكەرە لە گەڕەكی نوێ (Taze Sokağı). لەڕاستیدا نەماندەویست ڕاگەیاندنەكان بەم كۆبوونەوەیە بزانن، بەڵام ئەم زانیارییە بەجۆرێك لەجۆرەكان دزەیكردە ناو میدیاكان. چاڤێت چاغڵار دەڵێت: بارزانی بەچڕی پارێزگاری دەكرا. چونكە لەدەستدانی بۆ ئێمە گرفتێكی گەورە بوو، چونكە بەپێی خۆی ھاتبوو تا ھاوكارمان بێت، بەو ھۆیەوە دڵنیابوون لەوەی كە ھەواڵگریمان دەچێتە قوڵایی باكوری عێراق. سلێمان دەمیرەل قبوڵی كرد لەبارەگای سەرۆكایەتی كۆمار لەدیدارەكەدا من و بەرپرسێكی دەرەوە ئامادە ببین، بارزانی بەعەرەبی قسەی دەكرد، بۆ ئێمە دەكرا بە توركی. مەسعود بارزانی وتی: بەڕێز سەرۆك وەزیران، لەبەرامبەر قبوڵكردنی من لێرە، سوپاسی بێ پایانی خۆمتان ئاراستە دەكەم، لەسەر ئیزنتان سەرەتا دەمەوێ وەسیەتی باوكی ڕەحمەتیم لە حزوری ئێوەدا عەرز بكەم. باوكم (مەلا مستەفا بارزانی) لەساڵی ١٩٧٥ نەخۆش كەوت، ٤ ساڵ لەئەمریكا سەرقاڵی چارەسەری نەخۆشیەكەی بوین، لە دواین ڕۆژانی نەخۆشیەكەیدا وەكو (وەسیەت) ئەمانەی بەمن و برا گەورەكەم (ئیدریس بارزانی) وت: ئەولادەكانم، سەددام حسێن دەیەوێ ئێمە لە عێراق نەھێڵێت، دەشزانن كە ئێران ئێمەی جێھێشت، بۆیە لەناوچەكە تاكە میللەت كە باوەڕمان پێی ھەبێت (گەلی تورك)ە، من ئەمڕۆ لە ژیانم و بەیانی نامێنم، بۆیە وەسیەت دەكەم ئەگەر گرفتێكتان ھەبوو ئەگەر گرفتیشتان نەبوو پەیوەندی لەگەڵ دەوڵەتی تورك دروست بكەن، بڕوایان پێبكەن، ھەماھەنگ بن لەگەڵیاندا، ھاوكاری تورك بن لەھەر داخوازییەك كە لەئێوە ھەیان بێت، بۆئەوەی ئەوانیش ھاوكارتان بن لەھەرشتێ كە بتانەوێ. بەڵێ بەڕێز سەرۆك وەزیران وەسیەتی باوكم بەمجۆرەیە و منیش بۆ بەجێگەیاندنی وەسیەتەكەی باوكی كۆچكردووم لە حزورتانم. بەڵێ بەمشێوەیە بوو. دیالۆگەكەی بارزانی كاتێ وەسیەتەكەی باوكی دەگواستەوە دڵەڕاوكێی پێوە دیاربوو، دەنگی دەلەریەوە. لەماوەی درێژەدان بەقسەكانی بەگرنگیيەوە باسی pkk كرا، بارزانی پەیمانیدا كە ھاوكاری دەوڵەت بێت. بێگومان ترسێكی زۆری سەددام حسێنی لەسەربوو، نیگەران بوو لەوەی كە ھەر كاتێكی چاوەڕوان نەكراو سەددام تەڵەیەكی بۆ دابنێتەوە، زانیبومان كە كەمێك بەرلەوەی باوكی كۆچی دوایی بكات لە ڤیەننا لەدەست تیمێكی بكوژ ڕزگاری ببوو، بۆیە ڕەنگی ترس پەڕیبووە ڕوخساری، بۆیە دەشمانزانی لەپێناو پاراستنی خۆی ئامادەی ھاوكاریمانە زۆر بەچڕی. لە كۆتایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ڕێككەوتین، ئێمە بڕیاری ھاوكاریكردنی ئەوماندا بە چەك و بەپارە، ئەویش ئارام بووەوە و پەیمانیدا كە لە سیاسەتی باكوری عێراق ھاریكاری دەوڵەت بێت و لەشەڕ دژی pkk بەھەماھەنگ لەگەڵ ئێمە جوڵە بكات. حیكمەت چەتین:  جەلال تاڵەبانی نمەك بەحەرام دەرچوو، ھەرچەندە ئێمە  هاوكاری زۆرمان كردو چەكمان پێدا، بەڵام تاڵەبانی هیچ سەركردەیەكی پەكەكەی رادەستنەكردین، هەرجارەو بە بیانویەك خۆی دەدزیەوە      ئایا مرۆڤ ئەوەندە دەگۆڕێت؟ دوای ئەو سەردانە یەكەمەی بارزانی ھاتوچۆی بۆ وڵاتەكەمان زیادیكرد، وەك بڵێی بێ نیشتمان بێت ھەرچەندە ھاوڵاتی عێراقی بوو، بەڵام نەیدەتوانی پاسپۆرتی عێراقی وەرگرێت و نێوانیشی لەگەڵ ئێران باش نەبوو، بۆیە ئێمە پاسپۆرتی دیپلۆماسی كۆماری توركیامان پێدا، لە ساڵانی حوكمی ئێمەدا ڕاستگۆ بوو بەرامبەر بەڵێنەكەی، ھاوكاری زۆری توركیای كرد، ئێمەش ھاوكاری تەواوەتی ئەومان كرد. جگە لە چەك ھاوكاری پارە و دانەوێڵەمان بۆ دەنارد. لە دە بۆ پازدە ساڵانی كۆتاییدا كە سەیری ھەڵسوكەوتی دەكەم بەسەرسوڕمانەوە دەڵێم: (ئایا مرۆڤ ئەوەندە دەگۆڕێت)؟ بەتایبەت لەپەیوەندی لەگەڵ عێراق و ئێراندا، بەڵام ھێشتا ناتوانێ بەبێ دەوڵەت بمێنێتەوە، چونكە وەسیەتی باوكیەتی. حیكمەت چەتین:  ئێمە پاسپۆرتی دیپلۆماسی كۆماری توركیامان بە مەسعود بارزانیدا، ئەو  ڕاستگۆ بوو بەرامبەر بەڵێنەكەی، ھاوكاری زۆری توركیای كرد، ئێمەش ھاوكاری تەواوەتی ئەومان كرد. جگە لە چەك ھاوكاری پارە و دانەوێڵەمان بۆ دەنارد لەسەر ویستی خۆیان پاسپۆرتی دیپلۆماسی توركیایان پێدرا، لەساڵانی نەوەدەكاندا لە باكوری عێراق سەركردەكانی یەكێتی و پارتی، تاڵەبانی و بارزانی بەرامبەر سەددام حسێن لەناوەوە و دەرەوەی عێراقدا ململانێ و جوڵەكردنیان بەتەواوی نەما. ئەوان چونكە پاسپۆرتی عێڕاقیان نەبوو نەیاندەتوانی بەئاسانی گەشت بكەن و خۆیان بگەیەننە وڵاتانی ڕۆژئاوا، بۆ ئەم مەبەستە وەك ھەموو جارێك داوای ھاوكاریان لە توركیا دەكرد، بەتایبەت لەسەردەمی بەڕێز تورگوت ئۆزاڵ سەرۆك كۆمار، ئەویش بەتەلەفۆن بە وەزیری دەرەوە (حیكمت چەتین)ی وت: مەسعود بارزانی و جەلال تاڵەبانی خاكیان ھەیە، بەڵام ھیچ شتێكیتریان نیە، با پاسپۆرتیان بدەینێ.   توركیا دەروازەیەك بۆكرانەوە بەڕووی دونیادا: وەزیری دەرەوە حیكمت چەتین ئەم داوایەی سەرۆك كۆمار تورگوت ئۆزاڵی لەگەڵ سەرۆك وەزیران سلێمان دەمیرەل جێگرەكەی ئەرداڵ ئین ئونو تاوتوێكرد، وەڵامی ئەرێنی وەرگرتەوە و پاسپۆرتی دیپلۆماسیان پێدرا. بەمەش توركیا بۆئەوان بوو بەدەروازەیە بۆ كرانەوە بەڕووی دونیادا. دواتر بەشێك لەمنەتەكانیان ھەڵگرت و ھاوكاری دەوڵەت بوون.   توركیا كارەبای بۆ دابینكردن: وەزیری دەرەوەی ئەوكات (حیكمت چەتین) باسی پەیوەندی نێوان توركیا و سەركردەكانی باكوری عێراق دەكات لە ساڵانی ٩١-٩٣، دەڵێت: بەردەوام ھاوبەندیمان ھەبوو لەگەڵ تاڵەبانی و بارزانی. پەیوەندیمان توندوتۆڵ بوو. ھەرجارێك لەچوونە دەرەوە بەخاكی توركیادا سەریشیان لەئێمە دەداو زانیاریشیان دەدا دەربارەی زۆرشت، ئەوكاتەی ئێمە لە حكومەت بووین خەڵكی باكوری عێراق بەرامبەر سەددام لە گوزەرانێكی زۆرخراپدا بوون، ئێمە بەردەوام لە ھاوكاریاندابووین، لەبەرامبەردا خەڵكی دڵسۆزمان پەیداكردن بۆ دەوڵەت تا لە باكوری عێراق لەجیاتی ئێمە لەوێبن. ئێمە تەنانەت كارەباشمان پێدەدان. لە بەشێكی تری وتارێكی تردا كە بەتەنھا دەربارەی تاڵەبانی نوسراوە، من لێرە لەگەڵ ئەو وتارەدا تێكەڵكێشی دەكەم و بەشێكی كورتی لێوە باسەكەم. تاڵەبانی نمەك بەحەرام دەرچوو، ھەرچەندە لەسەرەتای ئیدارەی باكوری عێراقدا ئێمە (دەوڵەت) بواری ئیشكردنمان لە توركیا پێدا و چەكمان دانێ، ھاوكاری پارەو مەعنەویمان كردن، كە چی تاڵەبانی لە رادەستكردنی سەركردەی تیرۆرستانی پەكەكە بەدەوڵەت ھاوكارمان نەبوو، ھەرجارە و بەبیانویەك خۆی لەم داخوازیەی دەوڵەت دەدزییەوە. تاڵەبانی لە بوارەكانی خزمەتگوزاریدا و لە وەبەرھێنانیشدا لە توركیا پارەی زۆری دەستدەكەوت و ھێشتاش ھەر بەردەوامە، لەڕێگەی دەزگای ھەواڵگرییەوە زانرا كەبەشێكی ئەو پارەیە دەدا بە پەكەكە، بەڵام ھێشتاش ئێمە ئەو سەرچاوە ماددیەمان لێ نەبڕی، چونكە پێمان وابوو دەرئەنجام كارمان بۆ دەكات، بەڵام دەبوایە تاڵەبانی ڕێزی ئەو ھاوكارییانەی دەوڵەت بگرێت و سەركردەكانی پەكەكە رادەستی ئێمە بكات. بەڵام نەك سەركردە، بەڵكو چەكدارێكیشی بەئێمە نەدا.