راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژ 30ی ئەم مانگە لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامی سیاسەتەكانی خۆیان لە چوار ساڵی رابردوودا دەچنەوە، سەرباری گومانەكان لە خراپی تۆماری دەنگدەران و ساختەكاریكردن، بەڵام هێشتا قسەی كۆتایی لای دەنگدەرانە و ئەوان بڕیار دەدەن لەسەر بەروبومی چوار ساڵی رابردووی پارتە سیاسییەكان. چوار ساڵی رابردوو، چوار ساڵی سەخت بوو بۆ هەموو پارتە سیاسییەكان، چەندین هەوراز و نشێوی سیاسی تێدا دروستبوو، كە پێویستی بەوە هەبووە هەر حزبێك بە ناچاری بڕیاری خۆی لەبارەوە بدات، جا ئەگەر بڕیارەكە دروست بوبێت یان نادروست. دیارترین روداوەكانی چوار ساڵی رابردوو كە بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول كاریگەرییان لەسەر دەنگی دەنگدەران دەبێت دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كورتبكرێنەوە: یەكەم: هاتنی داعش و خراپبوونی بارودۆخی دارایی دووەم: بڕینی موچە و سیستمی پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران سێیەم: پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان چوارەم: ریفراندۆم پێنجەم: هاتنی حەشدی شەعبی و كشانەوەی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان شەشەم: شكستهێنانی ریفراندۆم و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد حەوتەم: چاكبونەوەی دۆخی دارایی و موچەی فەرمانبەران هەشتەم: ژمارەیەك هۆكار و پاڵنەری لاوەكی تر لەپاڵ ئەم روداوە گرنگانەدا، چەندین روداوی تر رویانداوە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی حزبە سیاسییەكان كە لە رۆژی هەڵبژاردندا كاریگەری لەسەر سایكۆلۆژیای دەنگدەران دەبێت، هەڵبەت ئەگەر دەنگدەران هەر لە بنەڕەتەوە باوەڕیان بە پرۆسەكە مابێت و ئامادەبن لە رۆژی هەڵبژاردندا بچنەسەر سندوقەكان. لەم راپۆرتەدا (درەو میدیا) بەشێوەیەكی بابەتیانە خاڵی بەهێز و لاوازی هەموو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 30 ئەیلول دیاری دەكات  و تا دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشە، هەموو رۆژێك لە راپۆرتێكدا خاڵی لاواز و بەهێزی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە.  بزوتنەوەی گۆڕان  بزوتنەوەی گۆڕان لە 25/7/2009 وەك هێزێكی ئەكتیڤی ئۆپۆزسیۆن دەركەوت، بە رێبەرایەتی (نەوشیروان مستەفا)، لە یەكەم دەركەوتنیدا 25%ی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستانی بەدەستهێنا، تا كۆچی دوایی لە 19/5/2017، نەوشیروان مستەفا رێكخەری بزوتنەوەی گۆڕان بوو، واتە بۆ ماوەی (8) ساڵ. دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، عومەری سەید عەلی بە رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە هەڵبژێردرا و تائێستا سەرۆكایەتی بزوتنەوەكە دەكات. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە رۆژی (21/9/2013) بەرێوەچوو، بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆی (111) كورسی پلەی دووەمی بەدەستهێنا و (24) كورسی بردەوە و ژمارەی دەنگدەرانی گەیشتە (476 هەزار 736) دەنگ.   خاڵە لاوازەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا كۆمەڵێك بومەلەرزەی سیاسی گەورە هەرێمی كوردستان و ناوچەكەیان هەژاند، بزوتنەوەی گۆڕان روئیایەكی روونی بۆ ئەو روداوەنە نەبوو.  •    شكستی گۆڕان لەڕووی بە واقیعیكردنی ئەو دروشمانەی كە لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا دەنگدەرانی پێ كێشكرد. •    ئەوەی گۆڕان بۆ دەرەوەی خۆی داوای دەكرد ئێستا لەناوخۆیدا كێشەی دروستكردووە، لەوانە پرسی شەفافیەت و ئازادی بیروڕا و سازادانی كۆنگرە لە وادەی خۆی و .. چەندین پرسی تر. •    خوێندنەوەی نادروست بۆ بەشداریكردنی لە حكومەت و پێشبینی نەكردنی روداوەكانی هاتنی "داعش" و داڕمانی دارایی هەرێم، لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستاندا. •    لە پرسی ریفراندۆمدا بزوتنەوەی گۆڕان تا كۆتایی دژایەتی ریفراندۆمی كرد و بە گاڵتەجاڕ و ناشەرعی وەسفیكرد، بەڵام لەكۆتاییدا دەنگی بە پرۆسەكەدا. •    لە هێزێكی یاخی و هێرشبەرەوە بووە بەهێزێكی پاسیڤ و بێدەنگ، ئەوەی دەیڵێ هێزەكانی تریش دەیڵێن و جادوی دروشمەكان كاڵبوەتەوە. •    بەردەوامی كێشە و ململانێی ناوخۆییەكان، هەمان دەردی یەكێتییە كە روبەرووی گۆڕانیش بوەتەوە، بەمدواییانە و دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ناكۆكییە ناوخۆییەكان پێی نایە قۆناغێكی نوێوە كە بزوتنەوەكەی بەتەواوەتی شەكەت كردووە. •    بزوتنەوەی گۆڕان دوچاری دەردەكەی یەكگرتووی ئیسلامی بووە و لەكاتی خۆیدا بڕیار لەسەر پرسەكان نادات، كاتێكیش بڕیار دەدات، كاتەكەی تێپەڕیوە. •    خراپی ئەدای كارەكتەرەكانی بزوتنەوەكە لەناو حكومەت و پەرلەمان و حكومەتە خۆجێییەكان.  •    هەڵگری كۆمەڵێك روئیا و دونیابینی جیاواز بوو، بەڵام بە تێپەڕبوونی كات لەبری گەورەكردنی پانتایی جیاوازییەكان لەگەڵ هێزە نەریتەوانەكان، لێكچونەكانی بەو هێزانە تۆختر كردوەتەوەو تاڕادەیەك لای دەنگدەران بووە  كۆپی ئەو هێزانەی تر.  •    پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان بۆ داهاتوو كاری دەكرد، ئێستا وەك هێزەكانی دیكە لەسەر رابردوو دەژی بەتایبەتی سەركەوتن و دەستكەوتە سیاسییەكانی كۆچكردوو نەوشیروان مستەفا. •    هەڵوەرینی بەشێك لە كادر و هەواداران و رۆشتنیان بۆ ناو هێزەكانی دیكە، نەبوونی لێپرسینەوە و بەدواداچونی جدی بۆ هۆكاری ئەو شەپۆلە لە وازهێنانی كادر و لایەنگر و هەڵسوڕاوان. •    ئاشكرابوونی وەرگرتنی پارە لە یەكێتی نشتیمانی كوردستان. •    نەبوونی جێگرەوەیەك بۆ نەوشیروان مستەفا، كە لە ئاستی روئیا و بیركردنەوە و كۆنترۆڵكردن و گوتاردانی سیاسی تاڕادەیەك لە نەوشیروان مستەفاوە نزیك بێت و وەكو ئەو بتوانێت جڵەوی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەكە بكات. •    پاشەكشێی بزوتنەوەی گۆڕان لە پرسی كورسی سەرۆكایەتی هەرێم، لەڕێگەی هەماهەنگیكردن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەسەندكردنی یاسایەك بۆ هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم كە لەناو رایگشتیدا بەشێوەیەكی نەرێنی لەسەر ناوبانگی بزوتنەوەكە شكاوەتەوە.  •    هەماهەنگیكردن لەگەڵ پارتی لەسەر یاسای تیرۆرو پەسەندكردنی یاساكە لە پەرلەمانی كوردستان وەكو پاشەكشێی گۆڕان لە پرسی ئازادییە گشتییەكان لێكدرایەوە و كاریگەری نەرێنی لەسەر ناوبانگی گۆڕان لەلای دەنگدەران دروستكرد. •    بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هەڵبژارددنی 12ی ئایار، یەكێتی و پارتی تۆمەتبار كرد بە ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن و بەڵێنی بە دەنگدەرەكانیدا "دەنگە دزراوەكانیان" بگەڕێنێتەوە، بەڵام نەیتوانی دەنگەكانی بگەڕێنێتەوە و لەبری بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی لە عێراق كە خۆی پێشتر ئاماژەی بۆ كردبوو، سەرباری ناڕەزایەتییەكان جارێكی تر رۆیشتەوە بۆ بەغداد.  •    شەكەتیی میدیای گۆڕان لە تەوزیفكردنی گوتارە سیاسییەكان بزوتنەوەی گۆڕان و نوێنەكردنەوەی میدیاكانی گۆڕان لەڕووی گوتار و فۆرمی كاركردنەوە. •    لەدەستدانی كارتی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە بانگەشەی هەڵبژاردندا، لەدوای دروستبونییەوە هەمیشە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان خاڵی هێزی بزوتنەوەی گۆڕان بووە، بەڵام ئێستا پێچەوانە بوەتەوە و گۆڕان پشتیوانی بەشێكی زۆری بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی لەدەستداوە و ئێستا لە بری پشتیوانی، گۆڕان لەم تۆڕانەوە روبەڕووی رەخنەی توند دەكرێتەوە. •    بەشێكی زۆری دەنگدەرانی ئەم بزوتنەوەیە بۆ ئەم هەڵبژاردنە دروشمی "بایكۆت"یان بەرزكردوەتەوە، ئەمەش بە زیانی گەورە بۆ بزوتنەوەكە كۆتایی دێت. خاڵە بەهێزەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی، رەنگە لەكۆتایی هەڵمەتی هەڵبژاردندا بە جۆرێك لە جۆرەكان لە بەرژەوەندی بزوتنەوەی گۆڕان بشكێتەوە. •    كێشەو گرفتی هەبووە، بەڵام هەڵەی ستراتیژی گەورەی نەكردووە، كە ببێتە هۆی عەیبداركردنی بزوتنەوەكە. •    كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، ئەگەر بەدیوێكدا هۆكاری لاوازبوونی بزوتنەوەكە بێت بەدیوێكی تردا، هێشتا هۆكاری سەرەكی راكێشانی هەست و سۆزی دەنگدەرانە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان و زۆرێك لە دەنگدەرانی بزوتنەوەكە سەرباری ئەوەی رەخنەیان لە ئەدای كارەكتەرەكانی بزوتنەوەكەیان هەیە، هێشتا باوەڕیانوایە دەبێت وەكو وەفایەك بۆ رۆحی نەوشیروان مستەفا دەنگ بۆ گۆڕان بدەن. •    تائێستا هیچ هێزێك لە دەرەوەی هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان دروست نەبووە كە گوتارو هەنگاوەكانی گۆڕان دژ بە گەندەڵی و خراپەكاری دەسەڵاتی سیاسی تێپەڕێنێت. ............................. خاڵی  بەهێزو لاوازی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن: http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=2041   خاڵی  بەهێزو لاوازی  پارتی بۆ هەڵبژاردن: http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=2024

( درەو میدیا): " بێ دادگاییكردنی رۆژانی پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم و قسەكردن لەسەر ئەو روداوانە، ناكریت دادگایی رۆژانی دوای ریفراندۆم بكەین" ئەوەی بوە هۆكاری كەوتنی كەركوك، ریفراندۆم و كورتبینییەكانی ئەندازیارانی ریفراندۆم بو" ئەمە وتەی ئاسۆ مامەند، ئەندامی مەكتەبی سیاسی و لێپرسراوی مەلبەندی دووی ڕێكخستنی كەركوكی یەكێتیە كە لە نوسینێكدا بەناوی (دادگاییكردنی ریفراندۆم: روداوەكانی ناوەوەی رۆژانی پێش ریفراندۆم) بڵاویكردۆتەوە. ئاسۆ مامەند ئاماژە بەوەش دەكات نێچیرڤان بارزانیی پێی وتم:" ئاسۆ پێویست ناكات قسەبكەیت. ریفراندۆم لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك ناكرێت  منیش بێدەنگ بوم چونكە بەڵێنم پێدرابو كە ریفراندۆم نەكرێت" دەقی وتارەكەی ئاسۆ مامەند دادگاییكردنی ریفراندۆم: روداوەكانی ناوەوەی رۆژانی پێش ریفراندۆم ئاسۆ مامەند هەركاتێك گوتەیەكی بەرپرسێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و سەركردایەتیی هێزە سیاسییەكان لەبارەی ریفراندۆم و دەوڵەتی سەربەخۆوە بڵاودەكرایەوە، من زیاتر سووردەبوم لەسەر بەرگریكردن لە كەركوك و رێگرتن لە راكێشانی بۆ ناو ململانێی سیاسیی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق چونكە من لەدوای ٢٠٠٣ەوە یەكێكم لە نزیكترین كەسەكان كە دیوی ناوەوەی رووداوەكانی كەركوك ئاگادارم. لەو چەند ساڵەی رابردووش كە زیاتر باس لە دەوڵەتی كوردیی و ریفراندۆم دەكرا، من بەتەواوی بوومە لایەنێكی ناو گەمە سیاسییەكان. لەو وتارەدا، دیوی ناوەوە و رووداوەكانی پشتی پەردە ئاشكرادەكەم. لەبەرئەوەی لەدوای ١٨ی ئۆكتۆبەری ٢٠١٧ەوە هەڵمەتێكی گەورەی ناشیرینكردن دژی ئێمە بەڕێوەدەچێت، من هەوڵنادەم وەڵامی هیچ تۆمەتباركردن و پڕوپاگەندەیەكی حیزبیی و سیاسیی بدەمەوە، هەوڵدەدەم هاووڵاتییانی كوردستان لە هەركوێیەكی دونیا بن، ئاشنابكەم بەوەی ریفراندۆم چۆن كرا، بۆچی كرا، كێ دژ بوو و كێ پشتیوان بوو، هۆكارەكانی پشتیوانیی و دژایەتییەكان چی بوون. رووداوێكی گەورەی وەكو ئەنجامدانی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان و ناوچەكانی جێناكۆك لەنێوان عێراق و هەرێمی كوردستان، شایانی ئەوەیە بەوردتر قسەی لەبارەوە بكەین. من بۆ ئەوەیان داوای لێبوردن دەكەم كە لە كاتی خۆیدا نەمتوانی هەموو شتەكان باسبكەم چونكە پێموابو دەتوانم لە پشتی پەردەوە كاریگەریی خۆم بەكاربێنم بۆ پاراستنی كەركوك و خەڵكەكەی، بەڵام بە كۆمەڵێك هۆكار نەمتوانی.  لەدوای هێرشەكانی داعش بۆ سەر موسڵ لە ٢٠١٤، سوپای عێڕاق لە كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان كشایەوە. ئەمە دەرفەتێكی دایە حكومەتی هەرێم بۆ ئەوەی كێڵگەكانی نەوتی كەركوك كۆنترۆڵ بكات. هەرزو حكومەتی هەرێم دەستیكرد بە هەناردەكردنی نەوتی كەركوك بۆ بەندەری جەیهانی توركیا و دواتریش بەڕاستەوخۆ نەوتی كەركوك و هەرێمی كوردستانی فرۆشت. دەستبەسەرداگرتنی نەوتی كەركوك زیاتر وای لە سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان، رونتر وای لە پارتیی دیموكراتیی كوردستان و خودی سەرۆكی پارتیی مەسعود بارزانیی كرد كە بانگەشەكانی ریفراندۆم و دەوڵەتی سەربەخۆ توندتر بكات. بارزانی ئەوكات سەرۆكی هەرێمی كوردستان بو، برازا و زاواكەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەت بو، كوڕەكەی راوێژكاری ئەنجومەنی ئاساییشی هەرێمی كوردستان بو. پارتی ئابوریی و پەیوەندیی نێودەوڵەتیی و سیاسەتی دەرەكیی و هێزی پێشمەرگەی كوردستانی كۆنترۆڵكردبوو. ئەمە دەرفەتی زیاتری بە پارتیی بەخشیبوو كە بانگەشەكانی دەوڵەت و ریفراندۆم زیاتر بانگەشەی خۆیان بن نەك بانگەشەی خەڵكی هەریمی كوردستان.  ئەمانە وایان كرد لە سەرەتای جولای ٢٠١٧، مەسعود بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لەگەڵ یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان و و یەكگرتوی ئیسلامیی كوردستان و چەند هێزێكی دیكە، رۆژی ریفراندۆم رابگەیەنن، واتا بڕیاردرا لە ٢٥ی سێپتێمبەری ٢٠١٧ ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان لە هەرێمی كوردستان و كەركوك ئەنجامبدرێت.  ئەمە سەرەتای رووداوێك بوو كە بووە رووداوێكی سیاسیی گەورەی نەك هەر هەرێمی كوردستان و عێراق، بەڵكو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانیش. هەر لە سەرەتاوە، ویست و ئامانج و هۆكاری هەر هێز و گروپ و كەسێك لە پشتیوانییكردن و دژایەتییكردنی ریفراندۆم جیاواز بو، هەر بۆیە؛ من دەبوایە زوو بڕیاربدەم تا بتوانم لەو رووداوە كە داهاتوو و چارەنووسی گەلەكەم و كەركوكی پێوە بەندبوو، نەكەومە هەڵەیەكی سیاسیی گەورە كە بۆ ئەبەد لە خۆم خۆشنەبم.  من ئەندامی حیزبێكم، یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان، كە یەكێك لە دروشمەكانی “مافی چارەی خۆنوسین،”ە، بۆیە؛ بڕیاردان بۆ من زۆر ئاسان بوو ئەگەر بەڕووكەشیی بڕیارمبدابووایە و بكەوتبوومایە ژێر كاریگەریی گوتاری ناسیۆنالیستیی كوردیی و سۆزی حیزبییانەی خۆم بۆ وەدیهێنانی ئەو مافە. هەرزوو بۆ هەرێمی كوردستان دەكرا بە بڕیارێكی باشی بزانم، لای كەم بۆ ئەوەی دژ بە بەغداد بەكاریبێنین و دەستكەوتی زیاتر بەدەستبێنین، بەڵام كاتێك كەركوك بووە چەقی ململانێكە، من بەجدیی كەوتمە قەناعەتپێهێنانی سەركردایەتیی سیاسیی كورد تا كەركوك نەخەنە ناو گۆماوێكی قوڵی لێڵەوە كە خنكان تێیدا ئەگەرێكی زۆر بەهیزتر بوو لە پەڕینەوە لێی.  لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیی لە سەرەتایی مانگی ئەیلولی 2017، یەكێتیی زۆر بەڕاشكاویی رای خۆمم دەربڕی، بەتایبەت لە ریفراندۆم لە ناوچەكانی جێناكۆك. بە سەركردایەتییم گوت: كە ریفراندۆم لە ناوچەكانی جێناكۆك و كەركوك دەبێتە هۆی بەخشینی بەهانە بۆ دژایەتییكردنی عێڕاق و وڵاتانی ناوچەكە و خەڵكی كەركوك كە دواجار وا دەكات كەركوك لەدەستبدەین. دوابەدوای ئەو كۆبونەوەیە، كۆبونەوەی ئەنجومەنی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتیی كرا، كە تێیدا هەمو دەزگاكانی یەكێتیی لە كەركوك بەشدارییان كرد. بە تێكڕای دەنگ دژی ئەوە بوین ریفراندم لە كەركوك ئەنجامبدرێت. یاداشتێكمان ئامادەكرد بۆ ئەنجومەنی باڵای ریفراندۆم و مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی. ئینجا دەستمانكرد بە كۆبونەوە لەگەڵ چین و توێژەكانی كەركوك بۆ ئەوەی باشتر بزانین رای هەموان چییە. دەستمانكرد بە لۆبیكردن دژی ریفراندۆم چونكە هەموومان گەیشتینە ئەو بڕوایەی كە ئەنجامدانی ریفراندۆم ماڵوێرانیی گەورە بەدوای خۆی دەهێنێت.  بە چەند ڕۆژێك بەر لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم مەسعود بارزانیی، كۆسرەت رەسول عەلی، حەمەی حاجی مەحمود، سەلاح دەلۆ، كەمال كەركوكی، لقی كەركوكی پارتیی و چەند هەڤاڵێكی مەڵبەندی یەكێتیی كۆبونەوەیەكمان ئەنجامدا. لە كۆبونەوەكەدا زۆر بەڕاشكاوانە تەواوی مەترسییەكانمان پێڕاگەیاندن و باسی دۆخی نالەباری پێشمەرگە و نابەرانبەریی عەسكەریی نێوان سوپای عێڕاق و هێزی پێشمەرگەمان كرد، هەڕەشە جدییەكانی وڵاتانی دەوروبەرمان بۆ رونكردنەوە، باسمان لەو هەڵە ستراتیژییە كرد كە پێشنیازەكانی ئەمریكا و ئەوڕوپا رەتبكەینەوە. دوای ئەمە، خۆم و د نەجمەدین كەریم، پارێزگاری ئەوكاتی كەركوك كە دۆستایەتییەكی بەتینی لەگەڵ مەسعود بارزانیی دروستكردبوو، كۆبونەوەیەكی دو-قۆڵییمان ئەنجامدا. لە كۆبونەوەكەدا زۆر بەڕاشكاویی پێم گوت: “د. نەجمەدین لەبەر خاتری من و یەكێتیی و كەركوك، تكات لێدەكەم، كاك مەسعود گوێ لە تۆ دەگرێت، تكات لێ دەكەم تكایە هەوڵبدە وا بكەیت ریفراندۆم لە كەركوك ئەنجامنەدرێت، ئەگینا كەركوك لەدەستدەدەین.” ئەوكات د. نەجمەدین بەڵێنی پێدام كە ریفراندۆم لە كەركوك ئەنجامنارێت “بەڵام جارێ ئیعلانی ناكەین تا دوو رۆژ پێش وادەی ئەنجامدانی ریفراندۆم بۆ ئەوەی ئۆفەری ئەمریكا و یەكێتیی ئەوڕوپا باشتر بێت و زیاتر بەرژەوەندیی بدەنە كورد.”  دوای ئەمە لە ناوەڕاستی مانگی ئەیلول، كۆبونەوەیەكی تر لە هەولێر ئەنجامدرا، كۆبونەوەی ئەنجومەنی باڵای ریفراندۆم بو. هەڤاڵانم كاك كۆسرەت و كاك مەلا بەختیار و كاك سەعدی پیرە پەیوەندییان پێوە كردم دڵنیایان كردمەوە كە لە كۆبونەوەكەدا تەئكیدكراوەتەوە كە ریفراندۆم لە كەركوك ئەنجامنادرێت “كەركوكمان لە ریفراندۆم دەركردوە.” بۆ رۆژی دواتر، لە سەری رەش كۆبونەوەیەكی تر ئەنجامدرا بە ئامادەبونی مەسعود بارزانی، كۆسرەت رەسول، نێچیرڤان بارزانی، قوباد تاڵەبانی، پاڤێڵ تاڵەبانی و سەلاحەدین بەهائەدین و من. لەوێدا نێچیرڤان بارزانیی بە منی گوت: “ئاسۆ پێویست ناكات قسەبكەیت. ریفراندۆم لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك ناكرێت.” منیش بێدەنگ بوم چونكە بەڵێنم پێدرابو كە ریفراندۆم نەكرێت. لەو كۆبونەوەیەدا باسی نامەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رێكس تیلەرسنیش كرا. باس لەوە كرا كە “لە ئێستادا ئەوە راناگەیەنین كە لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك ریفراندۆم ئەنجامنادەین بۆ ئەوەی دەستكەوت و زەمانەتی زیاتر بەدەستبێنین.”  دوای هاتنەكەی مەسعود بارزانییش بۆ سلێمانیی بە چەند ڕۆژێكی كەم بەر لە ڕیفراندۆم بۆ بانگەشەی ریفراندۆم، لەو كاتەدا دیارە كۆبونەوەیەك ئەنجامدرابو. بۆ شەوەكەی، هەڤاڵێكی مەكتەب سیاسیی تەلەفۆنی بۆ كردم و گوتی: “ئاسۆ ئاگات لێ بێت، دەیانەوێت ریفراندۆم لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك ئەنجامبدەن.”  ئەمە وای كرد دیسان هەوڵەكانم بخەمەوەگەڕ بۆ ئەوەی ئەو كارەساتانەی كە پێشبینییم كردبوون لە ئەنجامدانی ریفراندۆم لە كەركوك، رێیان لێ بگرم. ئەمجارە كارێكی جدییترمان كرد؛ یاداشتێكمان ئامادەكرد كە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك-لیستی یەكێتیی، سەرۆكی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و یاداشتەكەی مەڵبەندمان هاوپێچ كردن و ناردمان بۆ لیژنەی باڵای ریفراندم.  هەموتان بیرتانە خۆپیشاندانێك لەسەر قەڵای كەركوك رێكخرا. كاك كۆسرەت داوای لێكردم كە خۆپیشاندانەكە رێكبخەین. منیش داواملێكرد بەو مەرجە خۆپیشاندانەكە رێكدەخەین كە لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك ریفراندۆم ئەنجامنەدرێت. ئەویش بەڵێنی پێداین و ئێمەش لەسەر بنەمای بەڵێنەكە خۆپیشاندانەكەمان ئەنجامدا. لە ٢٣ی سێپتێمبەری ٢٠١٧ جارێكی تر هەڤاڵ ڕەوەندمان راسپارد كە لەگەڵ حیزبە كوردستانییەكان كۆببێتەوە و وا بكەین هەمو لایەك هەوڵبدەین ریفراندۆم لە كەركوك ئەنجامنەدرێت.  دوای ئەوەی دڵنیابوین كە ئەو بەڵێنانەی پێمان درابوون بۆ ئەنجامنەدانی ریفراندۆم لە كەركوك وەك خۆیان جێبەجێناكرێن، شەوی ٢٣/٢٤ی سێپتێمبەری ٢٠١٧ كۆبونەوەیەكی سەركردایەتیی یەكێتیی كەركوكمان رێكخست كە تەواوی سەركردەكانی كەركوكی یەكێتیی بەشداربون جگە لە د. نەجمەدین كەریم. كە دڵنیابوین ریفراندۆم ئەنجامدەدەن، بەیاننامەیەكمان ئامادەكردبو كە ئەوەمان راگەیاندبو كە ئێمە دژی ئەنجامدانی ریفراندۆمین لە كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك كە جگە لە د. نەجمەدین كەریم تەواوی سەركردایەتیی یەكێتیی كەركوك، ئەندامانی پارلەمان، كادرانی پێشكەوتوی یەكێتیی و دەزگاكانی یەكێتیی لە كەركوك هاوڕا بوین.  درەنگانی شەو كاك كۆسرەت تەلەفۆنی كرد و گوتی: “ئێوە دەتانەوێت شەڕی ناوخۆ هەڵگیرسێننەوە،” منیش بەڕاشكاوانە پێمگوت كە “ئێمە دژی ئەنجامدانی ریفراندۆمین لە كەركوك و هیچ ئامانجمان شەڕی براكوژیی نییە.”  هەر هەمان شەو كاك نێچیرڤان بارزانی تەلەفۆنی كرد و داوای لێ كردم كە ئەو بەیاننامەیە بڵاونەكەینەوە، پێیگوتم: “بەیانی (٢٤ی سێپتێمبەری ٢٠١٧) كۆبونەوەیەك لە سەری رەش ئەنجامدەدەین.” منیش لەگەڵ هەڤاڵانم رێككەوتین كە بەیاننامەكە دوابخەین.  لە ٢٤ی سێپتێمبەری ٢٠١٧ جارێكی تر كۆبونەوەی ئەنجومەنی باڵای ریفراندۆم لە سەری رەش ئەنجامدرا. منیش وەكو لێپرسراوی مەڵبەندی كەركوك بەشداربوم كە لێپرسراوی لقی پارتیی، سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رێبوار تاڵەبانی و سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای ریفراندۆم و هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان مامۆستا كاكەڕەش بەشداربوین. بۆ چەندەهەمین جار پێمان راگەیاندنەوە كە ئەو ریفراندۆمە نابێت لە كەركوك ئەنجامبدرێت. لەوێ بیرمخستنەوە: “ئێوە هەموتان بەڵێنتان پێدام كە ریفراندۆم لە كەركوك ئەنجامنادرێت.” كاك نێچیرڤان وەڵامیدامەوە و گوتی: “بەڵێ، بەڵێنمان دابوو كە ریفراندۆم لە كەركوك ناكرێت.” دوای كۆبونەوەكە من گوتم دەڕۆمەوە كەركوك. كاك مەسعود بارزانی لەوە تێگەیشتبو كە ئێمە نامانەوێت ریفراندۆم ئەنجامبدرێت، هەر بۆیە بە كاك كۆسرەتی گوت: “تۆ بڕۆ بۆ كەركوك و سەرپەرشتیی ریفراندۆم لە كەركوك بكە.” ئەوە بو لەگەڵ كاك كۆسرەت گەڕاینەوە، فشارەكانی ئەوان بەهێزتر بون. ئێمە لەنێوان بژاردەی رێگرتن لە ریفراندۆم و ئەگەری پێكدادانی عەسكەریی، ناچار بوین هیچیان هەڵنەبژیرین. ئێمە چ وەك كەسایەتیی سیاسیی و پێشمەرگە، چ وەك حیزب، لە دەستپێكی شۆڕشی نوێی گەلەكەمانەوە تا ئەمڕۆ، زۆرترین قوربانییمان لە پێناو كەركوك داوە، زۆرترین كاریگەرییشمان لە كەركوكە، كەركوكییەكانیش زۆرترین هاوسۆزیی و خۆشەویستییان بۆ ئێمە و یەكێتیی هەبوە. لەگەڵ توركمان و عەڕەب و كاكەیی و مەسیحیی كەركوكیش هەر ئێمە نزیكایەتیی زیاترمان هەبوە. خۆشمان ئاگاداریی تەواوی ئەو پلانە و نیگەرانییە عێڕاقیی و توركیی-ئێرانیی و ئەمریكیی و بەڕیتانییا و ئەوڕوپییانە بوین كە لەبارەی كەركوكەوە هەبون. هەمو وردەكارییەكانی ئەگەری سەركەوتن و شكستی ریفراندۆمیشمان بە دۆكیومێنت ئامادەكردبوو. كەچی هەر ویست و كورتبینیی خۆیان سەپاند بەسەر خەمخۆریی و تێگەیشتنە قوڵ و دوربینییەكانی ئێمە. هەر بۆیە، بێ دادگاییكردنی رۆژانی پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم و قسەكردن لەسەر ئەو روداوانە، ناكریت دادگایی رۆژانی دوای ریفراندۆم بكەین. ئەوەی بوە هۆكاری كەوتنی كەركوك، ریفراندۆم و كورتبینییەكانی ئەندازیارانی ریفراندۆم بو. ئاسۆ مامەند ئەندامی مەكتەبی سیاسی و لێپرسراوی مەلبەندی دووی ڕێكخستنی كەركوك 25-9-2018  

(درەو میدیا): قادری حاجی عەلی داوا لە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان دەكات بەشداری دەنگدان بكەن و دەنگ بدەن بە گۆڕان. لە چاوپێكەوتنێی كورتدا لەگەڵ ( درەو میدیا)، قادری حاجی عەلی راشیدەگەیەنێت سەرەڕای هەموو گلەیی و گازەندە لە سەركردایەتی گۆڕان و كەموكورتییەكانیان لە ئیدارەدانی بزوتنەوەكە سەرەڕای دەركەوتنی هەندێك هێمای خراپ بۆ لادان لە پرەنسیپەكانی و هەوڵی بەلاڕێدابردنی بەڵام ئەمە ناكاتە ئەوەی خەڵكی كوردستان جیاوازی لە نێوان دوو حزبی دەسەڵاتدار و گۆڕاندا نەكات بەتایبەتیش كە تا ئەم ساتەوەختە هیچ ئەلتەرناتیڤێكی باشتر لە ئۆپۆزسیۆندا بۆ گۆڕان درووست نەبووە. داواش لە گۆڕانخوازان  دەكات بچن دەنگ بدەن بۆ سەرخستنی گۆڕان و لە پاش 30ی ئەیلولیش، دەنگ هەڵبڕن بۆ چاكسازی ناوخۆی گۆڕان . دەقی چاوپێكەوتنەكە:   درەو میدیا: هۆكاری دەرنەكەوتنتان لەم هەڵبژاردنەدا چیە؟ قادری حاجی عەلی: دەرنەكەوتنی ئەمجارە پەیوەندی بەوەوە هەیە كە بۆ ئەم هەڵبژاردنە لیژنەیەكی نوێ لە هاوڕێیانمان سەرپەرشتی بانگەشەی هەڵبژاردن دەكەن ئێمەش لای خۆمانەوە پشتیوانیانین. درەو میدیا:  ئەتانەوێت چی پەیامێك بگەیەنن بۆم هەڵبژاردنە  ؟ قادری حاجی عەلی: هانی گۆڕانخوازان و تەواوی خەڵكی كوردستان  دەدەین  بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان و دەنگ بدەن بە گۆڕان، سەرەڕای هەموو گلەیی و گازەندە لەسەركردایەتی گۆڕان و كەموكورتیەكانیان لە ئیدارەدانی بزوتنەوەكە سەرەرای دەركەوتنی هەندێك هێمای خراپ بۆ لادان لەپرەنسیپەكانی و هەوڵی بەلاڕێدابردنی بەڵام ئەمە ناكاتە ئەوەی خەڵكی كوردستان جیاوازی لە نێوان دوو حزبی دەسەڵاتدار و گۆڕاندا نەكات بەتایبەتیش كە تا ئەم ساتەوەختە هیچ ئەلتەرناتیڤێكی باشتر لە ئۆپۆزسیۆندا بۆ گۆڕان درووست نەبووە. درەو میدیا: قسەیەكی تایبەتتان هەیە بۆ ئێستاو داهاتووی  گۆڕان ؟ قادری حاجی عەلی: داوام لە گۆڕانخوازان ئەوەیە  بچن دەنگ بدەن بۆ سەرخستنی گۆڕان و لە پاش 30ی ئەیلولیش، دەنگ هەڵبڕن بۆ چاكسازی ناوخۆی گۆڕان  و هێنانەوەی بۆسەر سكەی خۆی و پرەنسیپەكانی، كە بۆ دژایەتی گەندەڵی و بە بنەماڵەكردنی سیستم و سیاسەت و ناعەدالەتی درووست بووە، هەروەك رەحمەتی كاك نەوشیروان لە پێناویدا بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراند.

راپۆرتی: محەمەد رەئوف  ئێستا ململانێی نێوان یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق گەیشتوەتە لوتكە، بە جۆرێك وەك فەرید ئەسەسەرد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی ئاماژەی پێدەكات" پاكێجە هاوبەشەكەی پارتی و لەگەڵ یەكێتی هەڵدەوەشێنێتەوە" ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەرهەم ساڵحی كردە تاكە كاندیدی رەسمی ئەو حزبە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، كە ئەوەش بەرهەمی هەوڵی بەردەوامی لاهور تاڵەبانی و بە پلەی یەكەمیش بافڵ تاڵەبانی كوڕە گەورەی جەلال تاڵەبانی بوو، لە بەرامبەر ئەم هەنگاوەشدا پارتی و بەتایبەتیش خودی مەسعود بارزانی، فوئاد حسێنیان كاندیدكردووە بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و لە بەیاننامەیەكیشدا بارزانی دەڵێت" بەهەموو توانایەك پشتیوانی د. فوئاد حسێن دەكەین" . هەرچەندە مەكتەبی سیاسی یەكێتی رەخنەی توندی لە وەفدی پارتی گرت بۆ بەغدا" كە تاك لایەنە پارتی چوەتە بەغدا و دژی یەك هەڵوێستییە" و لەبەرامبەریشدا مەكتەبی سیاسی پارتی لە بەیاننامەیەكدا جەخت دەكاتەوە" پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، ئیستیحقاقی گەلی كوردستانە و هەرگیز تاپۆ و پاوانی حزبێكی دیاریكراو نییە" بەڵام ئێستا ململانێكە چڕبوەتەوە لە نێوان كاندیدی مەسعود بارزانی كە ( د. فوئاد حسێن)ەو كاندیدی ماڵی مام جەلال و بەتایبەتیش بافڵ تاڵەبانی كە ( د. بەرهەم ساڵح)ە پرسیارە جدیەكە ئەوەیە ئایا یەكێتی مل بۆ پارتی دەدات بەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار كە ماوەی  لە 12 ساڵە لایەتی، یاخود سوردەبێت و دواجار شەڕەكە دەبەنە ناو پەرلەمانەوە. مەسعود بارزانی كە بەوە ناسراوە سیاسییەكی عینادە و ملنادات بۆ هیچ داوا و فشارێك، ئایا ئامادەیە كاندیدی حزبەكەی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كە لە هەمانكاتدا كاندیدی دیاری كراوی خۆیەتی بكشێنێتەوە و ئەو پۆستە بداتەوە بە یەكێتی. ململانێی نێوان مەسعود بارزانی و بافڵ تاڵەبانی كە ئێستا لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار چڕبوەتەوە، بە ململانێی ( مەلایی و جەلالی نوێ) دادەنرێت و چاوەڕەوانیش ناكرێت لەم بارودۆخەی ئێستا و لەناو هەڵمەتی هەڵبژاردندا هیچ كامیان سازش بۆ یەكتربكەن، بۆیە ئەگەری توندبوونەوەی ناكۆكییەكانی نێوان هەردوولای لێدەكرێت، لانی كەم هەتا دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و دواتریش ئەنجامی هەڵبژاردنەكە كاریگەری لەسەر دەبێت، وەك چۆن پشتیوان سادق ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دەڵێت" ئەگەر یەكێتی پێی وابێت بەبێ پارتی سەرۆك كۆمار دادەنێت، دەبێت چاوەڕەوانی ئەوەش بكات پارتی بەبێ یەكێتی حكومەتی نوێی هەرێم پێكبهێنێت". ململانێی پارتی و یەكێتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار تەنها پەیوەست نیە بە ناوخۆی كوردستانەوە بەڵكو رەهەندێكی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیشی هەیە، بەو پێیەی ئەمریكیەكان هەر لەسەرەتاوە هەوڵەكانیان خستوەتەگەڕ بۆ دانانی بەرهەم ساڵح بە سەرۆك كۆمار، ئەو هەنگاوەی مەسعود بارزانی، بۆ دژایەتیكردنی كاندیدەكەی یەكێتی راستەوخۆ دژایەتیكردنی بەرژەوەندی و سیاسیەتەكانی ئەمریكایە، كە هاوشێوەی ریفراندۆمی 25ی ئەیلول بارزانی هەموو پێشنیاز و هەوڵێكی ئەمریكای رەتكردەوە. بۆچی بارزانی بەرهەم ساڵح رەت دەكاتەوە دیاریكردنی كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لەلایەن مەسعود بارزانیەوە راستەوخۆ رەتكردنەوەی بەرهەم ساڵحە، كە پێشتر بارزانی لاری نەبووە لەسەر كاندید بونی بەرهەم ساڵح بۆ سەرۆك كۆمار، چی لەلای ئەمریكیەكان و چی لەلای خودی بەرهەم ساڵح خۆیشی. خەسرەو گۆران، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی بە دەنگی ئەمریكای رایگەیاندووە " تێبینیمان لەسەر خودی بەرهەم ساڵح هەیە" بەڵام بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا، رەتكردنەوەی بەرهەم ساڵح لەلایەن بارزانی و پارتیەوە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە پارتی پێی وایە كاندید كردنی بەرهەم ساڵح لەلایەن ئەو باڵەی یەكێتیەوەیە كە پارتی بە " گروپی 16ی ئۆكتۆبەر) ناویان دەبات، ئەگەرچی لە ماوەی رابردوودا بافێڵ و قوباد و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد چونە لای مەسعود بارزانی و بەپێی راگەیەندنەكانیش داوای لێبوردنیان لە مەسعود بارزانی كردووە، بەڵام وا دیارە بارزانی دڵی لێیان پاك نەبۆتەوە. بۆچونێكی تریش هەیە كە بەرهەم ساڵح لەلایەن ئەمریكاوە پشتیوانی دەكرێت و لە چوارچێوەی بەرەی ئێرانیدا كاردەكات، ئەگەرچی هەندێك پێیان وایە ئێرانیش پشتیوانی لە بەرهەم ساڵح دەكات. هەڵوێستی لاینە عێراقییەكان لایەنە عێراقییەكان  بە تایبەتی هەردوو بەرەی شیعەكان، كە خۆشیان تائێستا لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران لە ململانێدان و نەگەیشتونەتە سازان و رێككەوتن، چاوەڕەوانی تاكە كاندیدی یەكلاكەرەوەی كوردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار. هاوپەیمانی چاكسازی و ئاوەدانكردنەوە كە لە ( سائیرونی موقتەدا سەدر و نەسری عەبادی و حیكمەی عەبادی و وەتەنیەی عەلاوی) پێكهاتووە دوای كۆبوونەوەیەكی بەرفراوان لە هۆتێل بابلی شاری بەغدا سەبارەت بە پۆستی سەرۆك كۆمارلە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند: "هاوبەشە كوردەكانمان هاندەدەین هەڵوێستیان یەكبخەن و یەك كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پێشكەش بكەن، بە پێچەوانەوە هێزەكانی هاوپەیمانی چاكسازی و ئاوەدانكرنەوە ڕێكدەكەون لەسەر هەڵبژاردنی كاندیدێكیان". بەواتای ئەگەر كورد خۆی لەسەر كاندیدێك یەكلانەكاتەوە ئەوا ئەوان بە پشتگیریكردن لە كاندیدێكی كورد لە نێوان دوو كاندیدەكەی یەكێتی و پارتیدا پۆستی سەرۆك كۆمار یەكلادەكەنەوە. محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراقیش كە لەلایەنی بەرەی دووەمی شیعەكانەوە پشتگیری لێدەكرێت و پێكدێت لە ئیئیتلافی ( فەتحی عامری و دەوڵەتی یاسای نوری مالیكی و بەشێك لە سونیەكان پێكدێت) لە شاری نەجەف دەربارەی پۆستی سەرۆك كۆمار و هەڵبژاردنی وتی:" نزیكەی 30 كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارمان هەیە، ئەگەر بە تەوافوق یەكلانەكرایەوە پەنا بۆ دەنگدان دەبەین". بەو پێیەش ئێستا یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار لای لایەنە عێراقییەكان لەبەردەم دوو ئەگەردایە یان كاندیدی تەوافوقی لایەنە كوردییەكان یاخود هەریەكە و بە كاندیدی خۆی دەچێتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و لە پەرلەماندا یەكلادەكرێتەوە. چۆن پۆستی سەرۆك كۆمار یەكلادەكرێتەوە بە گوێرەی رێوشوێنە دەستورییەكان، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراق رەنگە بكەوێتە سەرەتای مانگی داهاتوو بەپێی لێكدانەوەكان یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار لە نێوان یەكێتی و پارتیدا لەبەردەم چەند سیناریۆدایە، لەوانە: سیناریۆی یەكەم: یەكێتی و پارتی رێكناكەون لەسەر كاندیدی تەوافوقی و هەردوكیان بە كاندیدی خۆیانەوە دەچنە هەڵبژاردنی پەرلەمانەوە، پەرلەمان یەكلای دەكاتەوە. سیناریۆی دووەم: یەكێتی و پارتی رێكدەكەون بەوەی بەرهەم ساڵح كاندیدی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ببێتە سەرۆك كۆماری عێراق، لەبەرامبەر پێدانی پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ پارتی هەڵبەت دوای رێككەوتن، چونكە جارەكانی پێشوو پارتی لە بەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی ، پۆستی سەرۆكی هەرێمی هەبوو، بەڵام ئێستا ئەو پۆستە نەماوە و پارتی چاوی لە پۆستی پارێزگاری كەركوكە و بەرپرسانی پارتیش چەندجارێك ئاماژەیان بەوەداوە. سیناریۆی سێیەم: لەبەرامبەر پۆستی پارێزگاری كەركوك و چەند پۆستێكی دیكەی وزاری یەكێتی سازش دەكات و فوئاد حسین كاندیدی پارتی  پۆستی سەرۆك كۆمار وەردەگرێت. سیناریۆی چوارەم : پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی دەبێت و تەواوی پۆستەكانی تری حكومەتی عێراق بە وەزارەتە سیادییەكەشەوە كە پێدەچێت وەزارەتی دارایی بۆ پارتی دەبێت، لەگەڵ ئەوەی پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانیشیان هەیە. سیناریۆی پێنجەم: ڕێككەوتن لەسەر كاندیدێكی تەوافقی لە نێوان پارتی و یەكێتی كە لە دەرەوەی هەردوولایان بێت.  

(درەو میدیا): بۆ رێككەوتن لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار لەگەڵ یەكێتی، پارتی داوای دوورخستنەوەی بەرهەم ساڵح دەكات لە كێبركێكی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. لەو بارەیەوە خەسرەو گۆران، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لە گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ بەشی كوردی دەنگی ئەمریكا  رایگەیاندووە حیزبەكەیان جگە لە شێوازی دیاریكردنی كاندیدەكەی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عیراق، هەروەها تێبینی لەسەر كاندیدە فەرمیەكەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەیە و دەڵێت: " جگە لەوەی كە لە ڕاگەیاندنەكانەوە بیستومانە ئەو كاندیدەیە هی یەكێتی، هاوكات تێبینیشمان لەسەر خودی كەسەكە(د.بەرهەم) هەیە بەڵام لێرەدا هەموو شتێك ناتوانم بڵیم، تەنها ئەوەندە نەبێت دەڵێم كاندیدی باشتر هەبوو دیاری بكەن". خەسرەو گۆران دەشڵێت:" ئەگەر یەكێتی پێش دیاریكردنی كاندید پرس و ڕاوێژی بە پارتی بكردایە ڕەنگە ئێستا پارتی هەڵوێستی تری هەبووایە، بەڵام ئێستا ئێمـە هەقمان بەسەر ئەوەوە نیە، ئێستا ئێـمەش لەو مافەی خۆمان سازش ناكەین، بەڵام دەكرێت لەگەڵ یەكێتی لەسەر كاندیدێكی بێلایەن ڕێكبكەوین، هەر ئەو كاندیدەی پارتی ڕاستە پارتی كاندیدی كردووە بەڵام ئەندام و كادیری پارتی نیە و بێ لایەنە".

 (درەو میدیا): رەنگە هیچ سیاسەتمەدارێكی تری هەرێمی كوردستان لەم رۆژانەدا هێندەی ئەو سەرقاڵ نەبێت، سەرۆكی حزبەكەی، حزبی بەجێهێشتووە و پەیوەندی بە حزبێكی ترەوە كردووە، یان وەك فارسەكان دەڵێن " رەفیقی نیوەرێگا" بوو، رەنگە ئەمە دەگمەنترین تاقیكردنەوە بێت كە ئەو ئەزموونی دەكات، چونكە نەك لەسەر ئاستی وڵاتانی ئەم ناوچەیە، تەنانەت لەسەر ئاستی جیهانیش زۆر بەدەگمەن رودەدات سەرۆكی حزب، حزبەكەی جێبهێڵێت، ئەوەی لە سیاسەتی ئەم ناوچەیەدا رودەدات، هەمیشە مەكتەبی سیاسی و بەرپرسانی تری حزب لەدەستی سیاسەت و تاكڕەوی سەرۆكەكان رادەكەن و لە حزب جیادەبنەوە، بەڵام ئەو لەگەڵ هاوڕێكانیدا روبەڕووی روداوێكی تەواو پێچەوانە بوەنەتەوە، سەرۆكی حزبەكەیان رۆشتووە و ئێستا ئەركی رێكخستنەوەی حزبێكیان كەوتوەتە ئەستۆ، كە خۆی لە بنەڕەتەوە حزبێكی نوێیە و دامەزراوەكانی نەمەیون. ئەو، ئارام قادرە، یەكێك لە ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، پیاوێكە وەك باس دەكرێت" كەم قسە دەكات و زۆر كاردەكات" و پیاوی كۆبونەوە و كاری رێكخستنە، (درەو میدیا) یەكەمین میدیای كوردی بوو كە هەواڵی رێككەوتنی بەرهەم ساڵحی بۆ گەڕانەوە بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی بڵاوكردەوە، یەكەمین میدیاش دەبێت كە گفتوگۆی رۆژنامەوانی لەگەڵ ئارام قادر دەكات لەدوای جیابونەوەی سەرۆكی حزبەكەی. ئارام قادر كە پەرلەمانتاری خانەنشین و ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسلامی و پێشتریش لە كارەكتەرە دیارەكانی بزوتنەوەی رابوونی ئیسلامی و بزوتنەوەی ئیسلامی بووە، لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییەدا باسی چارەنوسی هاوپەیمانی و پەرلەمانتارەكانی لە بەغداد و رۆشتنەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی دەكات و وەڵامی چەند پرسیارێكی هەنوكەیی دەداتەوە. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: (درەو میدیا): دوای رۆشتنی بەرهەم ساڵح، هاوپەیمانی بە كوێ دەگات ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بزاڤێكی سیاسی مەدەنییەو خاوەنی دیدگایەكی نیشتمانی بەهیزە،  بۆیە بەردەوامی بەخۆی دەدات و بەردەوام دەبێت، هاوپەیمانی پێكهاتەكەی بەشێوەیەكە وابەستەی كەسێك یان كەسایەتییەك نییە، هاودیدانمان پرۆژە كۆیكردونەتەوە نەك كەسایەتی، تادێت ئەم ڕەوتە بەهێزتر و ئەزموندارتر دەبێت.  (درەو میدیا): ئەگەر هاوپەیمانی بەردەوام دەبێت، میكانیزمی بەردەوامبونی چۆن دەبێت، بەدیاریكراوی چۆن حزبەكە رێكدەخەنەوە، ئایا جارێكی تر كۆنگرە دەكەنەوە ؟ ئارام قادر: میكانیزمی بەردەوامیمان بەوشێوەیە دەبێت لەنزیكترین كاتدا كۆبونەوەیەكی گشتی دەكرێت، لەو كۆبونەوەیەدا بڕیار لەسەر شێوازی بەڕێوەبردنی ئەم قۆناغەو گرتنی كۆنگرە یان پلنیۆم دەدرێت. (درەو میدیا): هێشتا ژمارەیەكی زۆر لە كادیرانی پێشووی یەكێتی لەناو هاوپەیمانی ماون و دەكرێت لە هەر ساتێكدا بگەڕێنەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەمە نابێتە كێشەیەكی نوێ بۆ حزبەكەتان ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بزاڤێكی سیاسی مەدەنییە، لەسەر بنەمانی مرۆڤدۆستی كاردەكات، بۆیە بە سنگێكی فراوانەوە لەگەڵ هەموو بیروبۆچون و تێڕوانینێك كاردەكات، خوازیارین هیچ هاودیدێك هەرپاشخانێكی سیاسی هەبێت ڕیزەكانی هاوپەیمانی جێنەهێڵێت، وە لەبەجێهێشتنی كادرانی پیشووی یەكیتی نیگەرانین و  هەندێك كیشەمان بۆ دروستدەكات،  بەڵام توانای چارەسەرمان هەیە، هاوپەیمانی سەكۆی خزمەتكردنە، هەر كەس ئازادە لەگەڵ هاوپەیمانی برەو بە خزمەت دەدات یاخود لە جێگەیەكی تر، ئێمە دەمارگیری حزبیمان وەلاناوە، هاوپەیمانی ماڵی هەمووانە وهەموو كەس دەتوانیت خزمەتی تێدا بكات. (درەو میدیا): هاوپەیمانی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق بەشداریكرد و دوو كورسی پەرلەمان بردەوە، دوای گەرانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی، چارەنوسی ئەو دوو پەرلەمانتارە چۆن یەكلادەكرێتەوە ؟ ئارام قادر: ئەو دوو پەرلەمانتارەی بەغداد فراكسیۆنی هاوپەیمانی پێكدەهێنن و نوێنەرو دەنگی دەنگدەرانی هاوپەیمانین، نوینەرایەتی دیدی و پرۆژەكانی هاوپەیمانین لە پەرلەمانی عێراق. (درەو میدیا): ئێوە پێشتر راتانگەیاند بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكەن، بەڵام ئێستا هەندێك لە كاندیدەكانتان دەستیان بە بانگەشەی هەڵبژاردن كردووە، رای فەرمی هاوپەیمانی چیە ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی لەسەر بڕیاری بایكۆتی خۆی بەردەوامەو هیچ گۆڕانكارییەك لە هەڵوێستیدا روینەداوە، ئەو كاندیدانەش لەسەر ئەرك و بەرپرسیاریتی خۆیان بەشداری هەڵبژاردن دەكەن و هاوپەیمانی هیچ بەرپرسیارێتییەك ناگریتەئەستۆ. (درەو میدیا): بەمدواییە هەریەكە لە یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی بانگەوازیان كرد بۆ گەڕانەوەی ئەو كادیرانەی حزبەكانیان كە پێشتر پەیوەندییان بە هاوپەیمانییەوە كردووە، ئێوە قسەتان لەوبارەیەوە چییە ؟ ئارام قادر: ئەو هاودیدانەی كە پێشتر پاشخانیان ئیسلامی بووە، پێش بونیان بە هاوپەیمانی قۆناغی ئیسلامی سیاسییان تێپەراندووەو وەك بڕوایەكی چەسپاو ناگەڕێنەوە بۆ ئەو قۆناغەو لەناو هاوپەیمانیدا برەو بە پرۆژەی هاوپەیمانی دەدەن، وە چاویان لە داهاتویەكی گەشترە، نەك گەڕانەوە بۆ دواوە. (درەو میدیا): هەندێك گومانیان هەیە جیابونەوەی بەرهەم ساڵح و گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی بە رێككەوتن بوبێت لەگەڵ ئێوە و سەركردەكانی ئێستا هاوپەیمانی بەشێك بن لە رێككەوتنێك ژێربەژێر، ئەمە راستە ؟ ئارام قادر: ئەوە پڕوپاگەندەی هەندێك لە حزبە سیاسییەكان و بەشێكە لە بانگەشەی هەڵبژاردن و دكتۆر بەرهەم خۆیی و هەندیك لە هەڤاڵانی گەڕاونەتەوە ناو یەكێتی نیشتمانی، هاودیدانی هاوپەیمانی بەردەوامن لە خەباتی سیاسی خۆیان بۆ بەجێگەیاندنی تەواوی ئەو ئامانجانەی هاوپەیمانی هەڵیگرتووە. (درەو میدیا): هاوپەیمانی بەناوی بەرهەم ساڵَحەوە تۆماركراوە، ئەمە نابێتە كێشە بۆ كاری داهاتووی ئێوە ؟ ئارام قادر: هاوپەیمانی بەناوی دەستەی دامەزرێنەرانەوە دامەزراوەو هیچ كێشەیەكی یاسایی نییە.  

( درەو میدیا): یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان هەریەكەیان بە جیا كاندیدیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەیە و ئێستا هیچ گفتوگۆ و لێكنزیكبونەوەیەكیش لە نێوان ئەو دوو لایەنەدا نییە بۆئەوەی لەسەر یەك كاندیدی هاوبەش رێكبكەون و هەردوولایان سورن لەسەرئەوەی ئەو پۆستە بۆخۆیان مسۆگەر بكەن، كە لەدوای پرۆسەی ئازادی عێراقەوە ئەمە یەكەمجارە یەكێتی و پارتی بەو شێوەیە بچنە بەغداد و بەبێ كردنەوەی گرێكوێرەكانیان.  بە گوێرەی رێوشوێنە دەستورییەكان، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراق رەنگە بكەوێتە سەرەتای مانگی داهاتوو بەپێی لێكدانەوەكان یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار لە نێوان یەكێتی و پارتیدا لەبەردەم چەند سیناریۆیەكدایە، كە ئەمانەن: سیناریۆی یەكەم: بەرهەم  ساڵح كاندیدی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەبێتە سەرۆك كۆماری عێراق، لەبەرامبەر پێدانی پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ پارتی هەڵبەت دوای رێككەوتن، چونكە جارەكانی پێشوو پارتی لە بەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی ، پۆستی سەرۆكی هەرێمی هەبوو، بەڵام ئێستا ئەو پۆستە نەماوە و پارتی چاوی لە پۆستی پارێزگاری كەركوكە و بەرپرسانی پارتیش چەندجارێك ئاماژەیان بەوەداوە. سیناریۆی دووەم: فوئاد حسین كاندیدی پارتی  پۆستی سەرۆك كۆمار وەردەگرێت و پارێزگاری كەركوك بۆ یەكێتی دەبێت و یەكێتی لەبەرامبەر پۆستێكی تری حكومەتی عێراقدا دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆمار دەبێت. سیناریۆی سێیەم: پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی دەبێت و تەواوی پۆستەكانی تری حكومەتی عێراق بە وەزارەتە سیادییەكەشەوە كە پێدەچێت وەزارەتی دارایی بۆ پارتی دەبێت. سیناریۆی چوارەم: ڕێككەوتن لەسەر كاندیدێكی تەوافقی لە نێوان پارتی و یەكێتی كە لە دەرەوەی هەردوولایان بێت. سیناریۆی پێنجەم: ئەگەر یەكێتی و پارتی نەگەیشتنە هیچ رێكەوتنێك ، كاندیدی هەردوولایان دەچنە كێبەركێوە و یەكێكیان دەبێتە سەرۆك كۆمار و لەمەشدا نزیكی پارتی و یەكێتی و رێككەوتنیان لەگەڵ لایەنە عێراقییەكان و هەژمونی وڵاتانی وەك ئەمریكا و ئێران كاریگەری لەسەر دەبێت.

راپۆرتی: درەو میدیا ڕەنگە هیچ كەس هێندەی "بارام بەگ" گوزرارشتی لە حەقیقەتی ئەو یەكڕیزییە نەكردبێت كە كورد (پارتی و یەكێتی) بانگەشەی بۆ دەكات، كاتێك  دەڵێت" سێ‌ بەسێ‌ تەڵاقم كەوتبێت مەگەر كورد بخەیتە ناو سندوقی ساردییەوە یەكڕیزبێت، ئەگینا لە هیچ شتێكدا یەكڕیز نیە". بە درێژایی 15 ساڵی ڕابردووی ئامادەبوونی كورد لە بەغدا هیچ دەستەواژەیەك هێندەی (یەكڕیزی) جەختی لێنەكرابێتەوە، بەتایبەتی لە سەروبەندی پێكهێنانی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكان و دابەشكردنی پۆست و ئیمتیازاتەكان یان توندبوونەوەی ململانێی لە نێوان هەرێم و بەغداد. یەكڕیزی یان دروستكردنی قەرەباڵغی پارتی و یەكێتی بەدرێژایی ئەو ماوەیە و ئێستاشی لەگەڵدابێت نوێنەرایەتی زۆرینەی كوردییان كردووە لە بەغدا، بەناوی كوردە شەڕییان كردووە و بەناوی كورد و ئیستیحقاقی نەتەوەییەوە پۆست و ئیمتیازاتی باڵایان لە جومگە دیارەكانی دەوڵەتی عێراق وەرگرتوە، بۆ پتەوكردنی زیاتری سەربازگە و پێگەی خۆشیان، هەمیشە بەدوای دروستكردنی ڕیزێكی تۆكمەدا گەڕاون، كە وەك دەوترێت خۆیان لەپێشی پێشەوەبن بۆ چنینەوەی دەستكەوت و هێزەكانی تریش لە دوایانەوە قەرەباڵغی دروستبكەن، لانی كەم ئەزمونی چەند ساڵی ڕابردوو ئەمەمان پێدەڵێت.   لە سەروبەندی پێكهێنانی كابینەی نوێ و دابەشكردنی پۆست و ئیمتیازاتەكانی حكومەت و جومگەكانی تری دەوڵەتی عێراقدا، جارێكی تر پارتی و یەكێتی هەڵمەتێكی گەورەی داواكردنی یەكڕیزییان لە هێزە كوردییەكان دەستپێكرد و، تەئكیدیان لە پێویستی پێكەوەبوون كردەوە لە بەغداد تا زامنی زیاتری مافەكانی خەڵكی كوردستان بكەن. یەكێتی و پاری یەكڕیزییان ڕووت و قوتكردەوە توندبونەوەی ململانێكانی پارتی و یەكێتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، "یەكڕیزی" بەتەواوی ڕووت و قوتكردەوە، كە وەهەندێك دەڵێن، نە لە ئێستا و نە لە ڕابردوودشدا بانگەشەی یەكڕیزی چوارچێوەی دروشم و قسەی تێنەپەڕاندووە، زیاتر ئامانجی پچڕینی پۆست و دەستكەوتی زیاتر بووە بۆ حزب لەسەر بەڕەی نەتەوەیی و كۆكردنەوەی زۆرترین هێز بەناوی نوێنەرایەتی زۆرینە. لە ساڵی 2005 بەتۆمەتی دەرچوون لە یەكڕیزی نیشتمانی پارتی بارەگاكانی یەكگرتووی ئیسلامی لە دهۆك سوتاند و ژمارەیەك كادر و سەركردەی ئەو حزبەی كوشت، زیاد لەجارێك بزوتنەوەی گۆڕانی تەخوینكرد و بە ئەكرادی مالیكی و چەندین ناو و ناتۆرەی تر تۆمەتباریان كرد. پارتی دیموكراتی كوردستان لە نوێترین هەڵوێستیدا جارێكی لە یەكڕیزییەوە دەستپێدەكات و دەڵێت" هەمیشە پەرۆشی پێكەوەیی و یەكڕیزی بووە و هەموو هەوڵەكانیشی لەو پێناوەدا بووە". پارتی: ڕێككەوتنی ستراتیژی كۆتاییهاتووە مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لەو ڕاگەیەندراوێكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە و وەڵامی ڕاگەیەندراوەكەی دوێنی مەكتەبی سیاسی دەداتەوە، وێڕایی تەئكیدكردنەوە لەسەر یەكڕیزی ڕایدەگەیەنێت" پێداگیریی یەكێتی لەسەر وەرگرتنی ئەو پۆستە هیچ بەهانەیەكی موقنعی نییە، ئەگەر باسی رێككەوتنی ساڵی 2005ی نێوان سەرۆك بارزانی و مام جەلالی رەحمەتی دەكەن، ئەوا لە ئێستادا نە سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێمە و نە پۆستەكە بۆ مام جەلالە و كۆی هەلومەرجەكەش گۆڕاوە".    بەپێی ئەم قسانەی پارتی بێت، پێكەوەبوون و یەكڕیزی نیشتمانی پەیوەستە بە هەلومەرجی سیاسی و پرۆسەیەكە قابیلی ئەوە گۆڕانی بەسەردابێت، لە كاتێكدا بەرژەوەندی نەتەوە و پرسە نەتەوەییەكان پرسێكی جێگر و نەگۆڕن و پێویستی بەپێكەوە بوونێكی هەمیشەیی و ڕاستگۆیانە هەیە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و چاكەی گشتی، نەك پێواندنی بەپێی بار  و دۆخ و بەهێزی و لاوازی ئەم هێز و ئەو هێز. یەكێتی:پارتی یەكڕیزی تێكداوە دوێنێ‌ مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە ڕاگەیەندراوێكدا، كە دژی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدا و كۆبونەوەی لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسییە عێراقییەكان بڵاویكردەوە، ڕایدەیگەیەنێت"بە پێچەوانەی یەك هەڵوێستی، لە دەزگاكانی ڕاگەیاندنەوە گوێبیستی هەواڵی چوونە بەغدای وەفدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان بوون كە بە سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان تاك لایەنە چوونەتە بەغدا بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی عێراق لەسەر كۆمەڵێك بابەتی پەیوەست بە پێكهێنانی حكومەتی داهاتوی عێراق و بە تایبەت پۆستی سەرۆك كۆمار". ئەم ڕاگەیەندراوەی یەكێتیش دیسان، پرسی سەرۆك كۆمار و پۆستەكانی حكومەتی دەوڵەتی عێراقی كردووە بەپێوەری یەكڕیزی و یەكهەڵویستی و پێكەوەبوون، لە كاتێكدا بەدرێژایی چەند ساڵی ڕابردوو هەم یەكێتی و هەم پارتی چەندین پۆستی هەستیار و گرنگیان لە دامەزراوە گرنگەكانی دەوڵەتی عێراق لەدەستدابووە, بەڵام هیچیان نەگەیشتونەتە ئەو پێگەیەی لە پرسێكی وەك پەسەندكردنی پڕۆژە یاسای بودجە و ماف و ئیستیحقاقەكانی خەڵكی كوردستاندا ڕۆڵێكی گرنگ و یەكلاكەرەوە ببینن.

( درەو میدیا): وەفدی یەكێتی  بەسەرۆكایەتی بافڵ تاڵەبانی گەیشتە بەغدا و هەریەك لە بەرهەم ساڵح كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و لاهور شێخ جەنگی یاوەریی دەكەن. فەرید ئەسەسەرد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند وەفدەكەی یەكێتی لەگەڵ هەموو لایەنە عێراقییەكاندا بۆ یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار كۆدەبێتەوە. وتیشی پۆستی سەرۆك كۆمار  ئیستیحقاقی یەكێتییە و سازشی لێ ناكات و ئەوە بڕیاری مەكتەبی سیاسیی یەكێتییە كە دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆمار و پۆستی پارێزگاری كەركوك نابن. 

راپۆرتی:  (درەو میدیا): توندبونەوەی ناكۆكییەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، پرۆسەی هەڵبژاردنی كاندیدێك بۆ ئەو پۆستە دوادەخات، كە بڕیاربوو ڕۆژی 25 ئەم مانگە لە پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت. بەپێی ئەو خشتەی كارەی ئەنجومەنی نوێنەران بڵاویكردوەتەوە، دانیشتنی ڕۆژی سێ‌ شەممەی پەرلەمان لە دوو بڕگە پێكدیت: یەكەم: هەڵبژاردنی لیژنە هەمیشییەكان و دیاریكردنی دەستەی سەرۆكایەتی بۆیان دووەم: تاوتوێكردنی دۆخی پارێزگای بەسرە و بانگهێشتكردنی كۆمەڵێك وەزیری پەیوەندیدار بە دابینكردنی خزمەتگوزرای و پێداویستییەكان بۆ ئەو پارێزگایە ئەمە لە كاتێكدایە، بڕیاربوو بڕگەی یەكەمی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بوایە، وەك ئەوەی سەرۆكی پەرلەمان لە دانیشتنی پێشووی پەرلەماندا ئاماژەی پێكرد و، ڕۆژی 17ی، ئەم مانگەش پەرلەمانی عێراق دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ سەرۆك كۆماری عێراق كردەوە لەڕۆژانی (19 و20و23) كە ئەمڕۆ دوا وادەی خۆكاندیدكردنە بۆ ئەو پۆستە. كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق سەرەتای تەقینەوەی ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی بوو لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، پارتی دەڵێت" یەكێتی تاكلایەنە كاندیدی دیاریكردووەو ڕای وەرنەگرتوە لە دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەو پۆستە"، ئەوە لەكاتێكدایە زیاد لەسەرچاوەیەك ئاماژەیان بەوەكردووە كە بەر لە دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح لەلایەن یەكێتییەوە، تەنانەت پێش گەڕانەوەشی بەشێوەیەكی فەرمی بۆ ناو ئەو حزبە، ناوبراو دووجار سەردانی بارزانی كردووە و هەوڵیداوە ڕەزامەندی وەربگرێت بۆ ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەربگرێت. نیچیرڤان بارزانی دوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكات سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدادو كۆبونەوەی لەگەڵ زۆرێك لەهێز و لایەنە سیاسییە دیارەكان، ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی قوڵتركردوەتەوە، مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەبەیاننامەیەكدا دژایەتی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی كرد و بەهەنگاوێكی "تاكلایەنە و پێچەوانەی یەك هەڵوێستی كورد" وەسفیكرد. ڕۆژنامەی "عەرەبی ئەلجەدید" لەزاری بەرپرسێكی عێراقەوە ئاشكرایكردووە، نێچیرڤانی لەسەردانەكەیدا بۆ بەغداد لەگەڵ سەركردەكانی عێراق سەبارەت بە دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و پشتیوانیكردنی كاندیدەكەی پارتی بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە  گفتوگۆی كردووە. بەوتەی ئەو بەرپرسە" نیمچە ڕێككەوتنێك كراوە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە دانیشتنی ڕۆژی سێشەممەی پەرلەماندا، پارتی بەهەموو شێوەیەك كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەو پۆستە و هەر گفتوگۆكردنێكیش لەوباریەوە ڕەتدەكاتەوە". ڤیان سەبری پەرلەمانتاری عێراق لەسەر فراكسیۆنی پارتی لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، پۆستی سەرۆك كۆمار پشكی كوردە و بۆ لایەنێكی سیاسی دیاریكراو قۆرخ نەكراوە، ڕێككەوتن هەیە لەنێوان پارتی و یەكێتیدا تەوافوقی لەسەربكرێت.   ڕاشیگەیاندووە، پارتی یەكەم هێزی كوردییە لەڕووی ژمارەی كورسییەوە و پێویست یەكێتی گفتوگۆیان لەگەڵ بكات، نەك تاكلایەنە كاندیدی خۆی پێشكەبكات بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ پارتی. ئەمە لە كاتێكدایە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران لە بەیاننامەی كردنەوەی دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار رایگەیاندووە كە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بە گوێرەی مادەی 27ی دەستوری هەمیشەیی عێراق تا رۆژی 2ی 10 بەڕێوەدەچێت.

(درەو میدیا): پارتی دیموكراتی كوردستان رایدەگەیەنێت كە پۆستی سەرۆك كۆمار ئیستیحقاقی گەلی كوردستانە و هەرگیز تاپۆ و پاوانی حزبێكی دیاریكراو نییە و جەختیشدەكاتەوە كە چەندین جار بە یەكێتییان راگەیاندووە كە پۆستی سەرۆك كۆمار لەلای یەكێتی بووە و باشە ئەمجارە ئەو پۆستە بۆ پارتی بێت. پارتی لە راگەیەندراوەكەیدا ئامانجی لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار روونكردوەتەوە و دەڵێت:" ئێمە كە داوادەكەین ئەمجارە پارتی پۆستی سەرۆك كۆمار بگرێتە دەست، شەڕمان بۆ پلە و پایە نییە و رابردووش شاهیدە كە ئێمە هەرگیز خوازیاری پلە و پۆست نەبووین، بەڵام مەبەستمان ئەوەیە بە پشتیوانیی هەموو لایەك وا بكەین لەمەودوا ئەو پۆستە رۆڵ و كاریگەرییەكی باشتری هەبێت و داكۆكیكار بێت لە بەرژەوەندییەكانی كوردستان و بە كەڵكی میللەتەكەمان بێت نەك بێ تەئسیر و بێ سوود". لە كۆتایی بەیاننامەكەشیدا پارتی داوا لە یەكێتی دەكات بگەڕێنەوە بۆ درێژەدان بە گفتوگۆكانی دواكۆبوونەوەیان و دەڵێت:" هیواداریشین ئەو راگەیاندراوەی بە ناوی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بڵاوكراوەتەوە، هەڵوێستی هەموو یەكێتی نەبێت.  

( درەو میدیا):  لە وەڵامی پرسیاری سێیەمی دامەزراوەی "درەومیدیا" و لە زنجیرە چاوپێكەوتنەكەی كە لەگەڵ  نوسەر و ڕوناكبیری  كورد د.مەریوان وریا قانع ئەنجامداوە ، ئاماژە بەوە دەكات" دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت"  مەریوان وریا قانع لەبارەی ئەم فۆرمە حزبایەتیەی كوردستان پێی وایە" ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت" پرسیاری سێیەم:  درەو میدیا: دوای ئەو هەموو شكستە یەك لەدوای یەكانەی حزبی كوردی بەسەر كۆمەڵگای كوردی ھێناوة، هەر لە نەزانیی ئیدارەدانەوە تا دەگاتە مامەڵەنەكردنی ئینسانی كورد وەك تاکێکی خاوەن ماف و خاوەن كەرامەت، بە ڕای ئێوە حزبایەتی لەم فۆرمەی ئێستادا لە كوردستان كۆتایهاتوە؟ یان ئەوە سیاسییەكانی كوردن، پێویستە ڕەوانەی مۆزەخانەی شكست بکرێن؟    مەریوان وریا قانع: بە بۆچوونی من مەسەلەکان پەیوەندیان بە زانین و نەزانینەوە نییە، ئیدارەکەیان کە فاشیلن لەبەرئەوە نییە ئەوان لە ئیدارە نازانن، یان مامەڵەکردنیان بۆ مرۆڤی ئێمە وەک کەسێک کە ھیچ مافێکی نییە پەیوەندیی بەوەوە ھەبێت کە نەزانن ماف چییە و مامەڵەکردنی دروستی مرۆڤ کامەیە. مەسەلەکە نەزانین و نووقسانیی لە زانیاریدا نییە، چونکە  ئەگەر وابووایە ئەبوایە دوای وەرگرتنی یەک دوو کۆرس لەسەر ئیدارەدان و دوای خوێندنەوەی یەک دوو کتێبێک لەسەر ماف و چۆنیەتی مامەڵەکردنی مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی خاوەن ماف، کۆتاییی بە کێشەکان بھاتایە. نەزانین مەسەلەیەکە دەکرێت بە ئاسانی لەڕێگای فرێبوونەوە چارەسەربکرێت، ھەندێک شارەزا دەھێنن و دەتوانن ئەو زانینانەیان فێربکەن. مەسەلەکە پەیوەندیی بەو مۆدێلە لە دەسەڵاتەوە ھەیە کە ئەوان دەیانەوێت سەروەریبکەن. مۆدێلی دەسەڵاتێکی سوڵتانیی کە تیایدا دەسەڵات وەک موڵکی شەخسیی خێزان و بنەماڵەیەک ئامادەبێت و ھیچ ڕێگا و میکانیزمێک لە ئارادا نەبێت بۆ لێپرسینەوە و چاودێریکردنی ئەو دەسەڵاتە. دەسەڵاتێکی ئەتۆکراتیی و ستەمگەر بتوانن لەڕێگایەوە ئەوەی دەیانەوێت بیکەن و چۆنیشیان بوێت بەوجۆرە بەکاریبھێنن. نەک ھەر دەزگاکانی دەوڵەت و سەرچاوەکانی داھات و فۆرمە جیاوازەکانی دەسەڵات بە موڵکی شەخسیی خۆیان بزانن، بەڵکو تەنانەت خودی وڵاتەکەش و تەواوی دانیشتوانەکەشی بە موڵکی شەخسی خۆیان بزانن. بەم مانایە کێشەکە کێشەی نەزانین و کەمی مەعریفە و ناشارەزایی نییە، بەڵکو بەشێکە لە ستراتیژیەتی دروستکردنی دەسەڵاتێکی سوڵتانی بەو مانایەی باسمکرد. لەمەشدا حیزب یەکێکە لە ئامرازە سەرەکییەکانی پیادەکردنی ئەم ستراتیژە. بەڵام حیزب یەکەیەکی سیاسیی نەگۆڕ نییە. بە بۆچوونی من حیزبی کوردیی لەمڕۆدا بڕێکی زۆر لە ئاکارەکانی گۆڕانی سەرەکیان بەسەرداھاتووە و ئەرکی تازەیان وەرگرتوە. جاران حیزب جەنگاوەر و کادری سیاسیی پەروەردە ئەکرد، یەکێکی پەروەردە ئەکرد بتوانێت شەڕبکات و یەکێکیش بتوانێت قسەبکات. بەتایبەتی جەنگاوەرێکی دەویست ئامادەگیی ئەوەی تێدابێت لە پێناوی ئەوەی ناوی ”مەسەلەی کورد“ە گیانفیدایی بکات. ئەم ستراتیژە وەک پارادایمێکی سیاسیی لەناو دونیای ئێمەدا ئامادەبوو، لە ڕاستیشدا تەنھا پارادیمێکی سیاسیی نەبوو بەڵکو پارادایمێکی ڕۆشنبیریی و ئەخلاقیش بوو لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا کاریدەکرد. جاران حیزب شتێک لە ئایدیۆلۆژیای ھەبوو، کۆمەڵێک پرنسیپی سیاسیی ھەڵگرتبوو، یەکەیەکی کۆمەڵایەتیی و ئۆرگانێکی تازەی ناو مێژووی ئێمەبوو. ئەوە ڕاست نییە پێمانوابێت حیزب وەک خێڵ کاریکردوە، یان شێوازی کارکردنەکەی شێوازێکی خێڵەکییانەبووە. لەناو حیزبدا ئەندامی چەندەھا خێڵ و ناوچە و پێگەی کۆمەڵایەتیی جیاواز ئامادەبوون و ئەوەشی بەیەکەوە گرێیداون پەیوەندیی خوێن و خزمایەتی نەبووە، بەڵکو کۆبوونەوەبووە لە دەوری چەند پرنسیپێکی سیاسیی. ئەوانەشی دەچوونە ناو حیزبە شوناسێکی تازەیان وەرگرتووە کە شوناسی خێڵەکەیان یان ناوچەکەیان نەبووە، بەڵکو ھەندێکانی لە ئایدیۆلۆژیایەکەوە و ھەندێکیان لە جەنگاوەربوونەوە و ھەندێکیان لە ئینتیما بۆ یەکەیەکی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی نوێوە وەریانگرتوە. ئینکارکردنی ئەم شتە سادانە بازدانە بەسەر سەرەتایترین پێدراوەکانی سۆسیۆلۆژیی سیاسیدا و چۆنیەتی کارکردنی ئۆرگان و ئایدیلۆژیا و خەونە سیاسییەکان و نوخبە تازە و تەقلدییەکان لەناو واقیعێکی کۆمەڵایەتی کۆنکرێتیدا.  لەناو پارتە سیاسییەکانیشدا، پارتیشی لێدەرچێت ئەوانیتریان موڵکی شەخسیی ھیچ خێزانێک نەبوون. لەمانەش گرنگتر حیزب جاران یاریکەرێکی ئابوریی نەبوو، خاوەنی نەوت و کۆمپانیا و سەفەقاتی ئابوریی زەبەلاح نەبوو. ڕۆڵی سەرمایەدار و خاوەنکارێکی گەورەی لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا نەدەبینیی، موچەخۆر و خانەنشین و بندیوار و لەشکرێک فەرمانبەری نەبوو. ھاوکات حیزب خۆی و کەسایەتییە سەرەکییەکانی ناوی، خاوەنی میدیای زەبەلاح و تەلەفیزیۆنی ساتالایت و لەشکرێک نووسەر و ڕۆژنامەوان نەبوون کە بە پارە کار بۆ حیزب بکەن.   مەریوان وریا قانع: ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت. لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا ئەو مۆدێلە حیزبایەتییەی باسمکرد کۆتاییپێدێت و شوێنی خۆی چۆڵدەکات بۆ فۆرمێکی تر لە حیزبایەتی کە تیایدا حیزب وەک سەرمایەدارێکی گەورە و خاوەن ئابورییەکی زەبەلاح دەردەکەوێت. حیزب وەک دەوڵەتێک لەناو دەوڵەتدا، وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی دەردەکەوێت، کە ھەم خودی دەوڵەت و ھەم کۆمەڵگا دەخوات و کۆنترۆڵدەکات. حیزب وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی دروستدەبێت کە ھەموو ئاکارە سەرەکییەکانی دەوڵەتی تێدایە، بەڵام دەوڵەتێکی دەسەڵاتگەر و خێزانیی کە توانای قبووڵکردنی کۆمەڵگا و توانای قبوڵکردنی جیاوازەکانی ناو خۆشی نییە. لە پرۆسەیەکی کەموێنەی گەندەڵکاریشەوە دەئاڵێت کە سەرجەمی سیستمی بەھا کۆمەڵایەتییەکان ھەڵدەوەشێنێتەوە و دۆخێک دروستدەکات تیایدا مرۆڤ ئامادەبێت لەپێناوی پارە و سەرمایەدا ھەموو ناشیرنیەکانی دونیا قبووڵبکات. دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت.  مەریوان وریا قانع: دیارترین ئاکاری حیزب لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا گۆڕانیەتی بۆ موڵکی شەخسیی چەند خێزان و کەسایەتییەک و بەناو پرۆسەیەکی بەرفراوانی خەسخەسەکردندا تێدەپەڕێت ئەم فۆرمە تازەیە لە حیزب لە بەشێکی زۆری ناوچەکەشدا دروستبووە، کە تەواو جیاوازە لەو حیزبانەی لە سەردەمی کۆلۆنیالیزم و لە قۆناغی دوای کۆلۆنیالیزمیشدا، تا کۆتایی ساڵانی ھەفتا، بوونیان ھەبوو. حیزب وەک یەکەیەکی نادەوڵەتیی سەرەتا لەناو حیزبە عەلمانییەکانی وەک بەعس و ئیتیحادی ئیشتراکی میسریی و ئەوانیتردا دروستدەبێت، بەبێ ئەوەی حیزبەکان لەسەرەتادا موڵکی خێزان یان بنەماڵەیەکی سیاسیی بن، دواتریش مۆدێلە دینییەکەیان لەگەڵ حیزبوڵای لوبنانیی و ھێزە ئیسلامییە ئیخوانییەکاندا لەدایکدەبێت. تەنھا لە کۆتایی ھەشتاکان و نەوەدەکانی سەدەی بیستەمدا ئەم حیزبانە ئەو ئاکارە خێزانییە وەردەگرن کە ئەمڕۆ چەندان حیزب ھەیانە.   مەریوان وریا قانع: حیزب جاران یاریکەرێکی ئابوریی نەبوو، خاوەنی نەوت و کۆمپانیا و سەفەقاتی ئابوریی زەبەلاح نەبوو بە کورتییەکەی حیزب و حیزبایەتیی کۆتاییان پێنەھاتوە و کۆتاییشیان پێنایەت، بەڵام فۆرم و ئەرک و کاراکتەرەکانیان گۆڕاون و لە ئێستاشدا فۆرمی کۆمەڵێک کۆمپانیان وەرگرتوە لەناو دونیا و ئابوریی و ئەخلاقیاتێکی نیولیبرالدا. واتە بوونەتە موڵکی شەخسیی و تایبەتیی کۆمەڵێک خێزان و نوخبەی دەسەڵاتدار و بوونەتە یەکەیەک بۆ کەڵەکردنی دەسەڵات لە ھەموو فۆرمەکانیدا: لە دەسەڵاتی ئابورییەوە بۆ دەسەڵاتی ڕەمزیی. بەبۆچوونی من ئەوەی دەشێت چاوەڕوانیبکەین کۆتاییھاتنی حیزب و ژیانی حیزبایەتی نییە، ئەم ئەزموونە لە ھیچ شوێنێکی دونیادا بوونی نییە، ئەوەی دەبێت چاوەڕونیبین و کاری بۆبکەین بەگژاچوونەوەی ئەم مۆدێلەیە لە حیزبایەتیی و ڕێگرتنە لە پرۆسەی خەسخەسەکردنی. ڕزگارکردنی حیزبە لەوەی کە بکەرێکی ئابوریی گەورەبێت و وەک سەرمایەدارێک لەناو ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایەتیدا ئامادەبێت. ھاوکات ڕێگرتن لەوەیش کە حیزب ببێت بە ھەژدیھەیەکی گەورە و سەرجەمی بەش و ئۆرگانە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگای مەدەنی قووتبدات، یان خاوەنی ئیمپراتۆریەتێکی ئیعلامی بێت و ئەو وێنانە بەسەر کۆمەڵگادا بسەپێنێت کە دەیەوێت. ئەو شکستانەی ئێوە لە پرسیارەکەتاندا باسیدەکەن خەتای حیزب نییە وەک دەزگا و ئۆرگانێکی سیاسیی مۆدێرن کە فۆرمێک لە شوناس دروستدەکات گەورەتر لە شوناسی خێڵ و شوناسە ناوچەییە بچووکەکان، بەڵکو خەتای ئەو بکەرانەیە کە دەستە بەسەر ئەو ئۆرگانەدا دەگرن و خەتای ئەو ستراتیژانەیە کە دەسەپێندرێن. ئەو مۆدێلی حیزبە جەماوەرییانەی لە قۆناغی شۆڕش و خەباتی چاکداریدا پێویستبوون، لە دوای ئەو خەباتەوە پێویستیی مێژووییان نامێنێت. بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە حیزب لەم قۆناغەدا بگۆڕێت بۆ سەرمایەدارێکی زەبەلاح. ئەوەی پێویستە فۆرمێکە لە حیزبایەتی کە دەشێت بە "حیزبی ھەڵبژاردن“ ناویببەین، حیزبێک کە کۆمەڵێک کادری کەمی ھەبێت و لەباتی دروستکردنی ئەندام و ئۆرگانی سەرەتانیی زۆر و گەورە، خەریکی دروستکردنی ھەوادار و دەنگدەر بێت. حیزبی بچووک کە نەتوانێت بازاڕ و دەزگاکان و کۆمەڵگای مەدەنی کۆنترۆڵ و قۆرخبکات. بەبۆچونی من ئەو فۆرمەی حیزب کە ئەمڕۆ لە کوردستاندا ھەیە و باڵادەستە جگە لە کارەساتی سیاسیی و بێدادیی کۆمەڵایەتیی و ئیھانەکردنی بەردەوام بە ئینسانی ئێمە، شتێکی تری لێ سەوز نابێت.   

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژ 30ی ئەم مانگە لایە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامی سیاسەتەكانی خۆیان لە چوار ساڵی رابردوودا دەچنەوە، سەرباری گومانەكان لە خراپی تۆماری دەنگدەران و ساختەكاریكردن، بەڵام هێشتا قسەی كۆتایی لای دەنگدەرانە و ئەوان بڕیار دەدەن لەسەر بەروبومی چوار ساڵی رابردووی پارتە سیاسییەكان. چوار ساڵی رابردوو، چوار ساڵی سەخت بوو بۆ هەموو پارتە سیاسییەكان، چەندین هەوراز و نشێوی سیاسی تێدا دروستبوو، كە پێویستی بەوە هەبووە هەر حزبێك بە ناچاری بڕیاری خۆی لەبارەوە بدات، جا ئەگەر بڕیارەكە دروست بوبێت یان نادروست. دیارترین روداوەكانی چوار ساڵی رابردوو كە بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول كاریگەرییان لەسەر دەنگی دەنگدەران دەبێت دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كورتبكرێنەوە: یەكەم: هاتنی داعش و خراپبوونی باوردۆخی دارایی دووەم: بڕینی موچە و سیستمی پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران سێیەم: پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان چوارەم: ریفراندۆم پێنجەم: هاتنی حەشدی شەعبی و كشانەوەی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان شەشەم: شكستهێنانی ریفراندۆم و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد حەوتەم: چاكبونەوەی دۆخی دارایی و موچەی فەرمانبەران هەشتەم: ژمارەیەك هۆكار و پاڵنەری لاوەكی تر لەپاڵ ئەم روداوە گرنگانەدا، چەندین روداوی تر رویانداوە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی حزبە سیاسییەكان كە لە رۆژی هەڵبژاردندا كاریگەری لەسەر سایكۆلۆژیای دەنگدەران دەبێت، هەڵبەت ئەگەر دەنگدەران هەر لە بنەڕەتەوە باوەڕیان بە پرۆسەكە مابێت و ئامادەبن لە رۆژی هەڵبژاردندا بچنەسەر سندوقەكان. لەم راپۆرتەدا (درەو میدیا) بەشێوەیەكی بابەتیانە خاڵی بەهێز و لاوازی هەموو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 30 ئەیلول دیاری دەكات  و تا دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشە، هەموو رۆژێك لە راپۆرتێكدا خاڵی لاواز و بەهێزی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە.  یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكێتی نشتیمانی كوردستان 1/6/1976 دامەزراوە، سكرتێرەكەی (جەلال تاڵەبانی) بووە لەكاتی دامەزاندنییەوە تا كۆچی دوایی لە 3/10/2017، واتا تاڵەبانی بۆ ماوەی (41) ساڵ سەرۆكایەتی ئەم حزبەی كردووە. لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانییەوە تائێستا یەكێتی نەیتوانیوە سكرتێرێكی نوێ هەڵبژێرێت.  یەكێتی لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە رۆژی 21/9/2013 بەڕێوەچوو، لە كۆی (111) كورسی، (18) كورسی پەرلەمانی بردەوە و (350 هەزارو 500) دەنگی بەدەستهێنا. خاڵی لاوازەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن: •    هاوبەشی سەرەكی هەموو ئەو شكست و قەیرانانە بووە، كە لە چوار ساڵی رابردوودا لە هەرێم رویانداوە، یەكێتی سەرباری ئەوەی هەندێكجار رەخنەی لە ئەدای حكومەت هەبووە، بەڵام لە حكومەت نەكشایەوە، لەكاتێكدا ئەگەر كۆتایی بە شەراكەتەكەی لەگەڵ پارتی بهێنایە، حكومەت هەڵدەوەشایەوە و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكرا. •    ناكۆكی ناوخۆی یەكێتی و دابەشبوونی بەسەر بەرژەوەندی و ئەجێندای جیاوازدا. •    لەدوای مەرگی جەلال تاڵەبانییەوە، یەكێتی لە هێزێكی پێشكەوتنخوازەوە بەرەو حیزبێكی بنەماڵەیی موحافیزكار و فۆرمی حیزبی پارتی هەنگاوی ناوە، بەتایبەت لە ئیدارەدان لەقەڵەمڕەوی حیزبەكەیدا. •    ناڕۆشتنی سیاسەت و بڕیاری یەكێتی لە زۆربەی رووداوەكانی چوار ساڵی رابردوو وایكردووە یەكێتی زیاتر وەكو شوێنكەوتەی سیاسەتەكانی پارتی دەربكەوێت، ئەمەش رەنگە هۆكارەكەی جیاوازی بەرژەوەندی سیاسی ئاڕاستە جیاوازەكانی یەكێتی بێت. •    تێوەگلانی بەشێك لە سەركردەكانی یەكێتی لە بازرگانی نەوت و دۆسیەكانی گەندەڵی.  •    كاڵبونەوەی تێڕوانینی یەكێتی بۆ ئازادییە گشتییەكان و رودانی چەندین حاڵەتی گرتن و پێشێلكاری دژی ئازادییە گشتییەكان بەتایبەتی كاری رۆژنامەوانی و گرتنی خۆپیشاندەران. •    پەراوێزخستنی دەڤەری سەوز لەڕووی خزمەتگوزارییە گشتییەكانەوە لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە، ئەمە پشكی گەورەی بەرپرسیارێتییەكەی  دەكەوێتە ئەستۆی یەكێتی كە جومگە سەرەكییەكانی حوكمڕانی ئەم ناوچەیەی لەدەستدایە.  •    روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر كە بووە هۆی لەدەستدانی نیوەی خاكی باشوری كوردستان، پارتی توانی تەوزیفی شكستی ریفراندۆم بكات بۆ دەستەواژەی "خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر"، لەحاڵێكدا هۆكاری راستەقینەی "16ی ئۆكتۆبەر" ریفراندۆم بوو كە پارتی سەركردایەتی دەكرد. •    نەبوونی سەنتەری بڕیاردان لە ناو یەكێتیدا، بڕیاری ناو یەكێتی دابەشبووە بەسەر باڵ و كوتلە جیاوازەكاندا، ئەمەش زیانی گەورەی لە وێنەی یەكێتی داوە لەلای دەنگدەران. خاڵە بەهێزەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن:  •    هێشتا هێزی دەسەڵاتدارە لە سنوری زۆنی سەوز، ئەمە دەكرێت كاریگەری گەورە لەسەر دەنگدەران دابنێت. •    بەهێزی سەرچاوەی دارایی یەكێتی بە بەراورد بە هێزە ركابەرەكانی لە ناوچەی جێ نفوزی خۆی. •    سەرەرای ناكۆكی و ململانێی ناوخۆیی، هێشتا ئەم هێزە خاوەنی رێكخستن و لایەنگر و پەیكەری رێكخستنی خۆیەتی. •    ئەم هێزە هێشتا خاوەنی پێگەیەو لەسەر ئاستی عێراق و وڵاتانی ناوچەكە حسابی بۆ دەكرێت.  •    تۆمەتباركردنی بە هاككردنی ئامێرەكانی دەنگدان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق، ئەمە كاریگەری خراپی لەسەر وێنەی یەكێتی لای دەنگدەران بەشێوەیەكی گشتی دروستكرد. •    گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی، گوڕێكی بەهێز دەبێت بۆ دەنگدەرانی ئەو حزبە لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولدا.  

(درەو میدیا): مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان هەڕەشەی كشانەوە لە پرۆسەی سیاسی عێراق دەكات ئەگەر پۆستی سەرۆك كۆمار بە پارتی نەدرێت. (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكەوە زانیویەتی، دوێنێ مەسعود بارزانی نامەیەكی ئاڕاستەی ژمارەیەك لەلایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی یەكێتی نشتیمانی و لایەنە شیعە و سوننەكانی عێراق كردووە لەبارەی یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقەوە. لە نامەكەدا بارزانی هەڕەشەی كشانەوەی پارتی دەكات لە پرۆسەی سیاسی عێراق، ئەگەر پۆستی سەرۆك كۆمار نەدرێت بە كەسێك لە حزبەكەی. بارزانی لە نامەكەیدا ئاماژەی بەوەكردووە، پۆستی سەرۆك كۆمار ئیستیحقاقی پارتییە و دەبێت كەسێكی پارتی ئەو پۆستە وەرگرێت.  

( درەو میدیا): لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا بەكارهێنانی مۆبایل لەناو بنكەكانی دەنگداندا قەدەغەیە و رێگە پێدراو نییە. بە گوێرەی پەیڕەوی ژمارە (9)ی دەنگدان و جیاكردنەوەی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە ئەنجومەنی كۆمسیاران پەسەندیكردووە، رۆژی 30ی ئەیلول كاتژمێر هەشتی بەیانی دەنگدان دەستپێدەكات و كاتژمێر شەشی ئێوارە كۆتایی دێت. هەروەها بەگوێرەی ئەو پەیڕەوە رێگە نادرێت بەبردنە ژوورەوەی ئامێرەكانی وێنەگرتنی فۆتۆگرافی بۆ  بنكەی دەنگدان یان وێستگەی دەنگدان یان ناوەندی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكان، ئەگەر رەزامەندی پێشوەختی كۆمسیۆنی لەسەر ئەم كارە نەبێت و كۆمسیۆن چەند بنكەیەك دیاریدەكات بۆ ئەنجامدانی ئەو چالاكییە. هەروەها لە بڕگەیەكی تری پەیڕەوەكەدا هاتووە كە بەكارهێنانی ئامێری مۆبایل لە ناو وێستگەكانی دەنگداندا قەدەغەیە و رێگەپێدراو نییە.