راپۆرتی: سەرتیپ وەیسی كەریم  كۆبوونەوەو گفتووگۆ نهێنییەكان لەبارەی پرسی دواخستنی هەڵبژاردن زیادیكردوەو، هەندێ لایەنی سیاسی دەیانەوێ تاوەكو چوارشەممەی داهاتوو ئەو پرسە یەكلابكەنەوە. دوێنێ چوارشەممە یەكێك لە ئەندامانی بنەماڵەی جەلال تاڵەبانی سەردانی مەسعود بارزانی كردوە، بەمەبەستی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، دووبارە مەسعود بارزانی وەڵامەكەی نەرێنی بووەو رەتی كردۆتەوە هەڵبژاردن لە كاتی خۆی دوابخرێت.   ئەمە لە كاتێكدایە  پارتی دیموكراتی كوردستان داوای لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كردوە لە بڕی داوای دواخستنی هەڵبژاردن، لە حكومەتی داهاتوودا پارتی ئامادەیە بەشێوەیەكی هاوبەش و یەكسان جارێكی دیكە پۆستەكان لە نێوخۆیان دابەشبكەن، رێككەوتنەكەشیان لەسەر ئاستی مەكتەبی سیاسی، یاخود هەردوو بنەماڵەی تاڵەبانی و بارزانی واژووبكرێت، تاوەكو ئێستا یەكێتی وەڵامی ئەو داوایەی نەداوەتەوە. پارتی داواشی لە یەكێتی كردووە ڕێككەوتنێك ئەنجامبدەن، كە دوای هەڵبژاردن بەیەكەوە لە پەرلەمانی كوردستان ببنە یەك فراكسیۆن، هەر بەیەكیشەوە لەسەر پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو ڕێكبكەون لەگەڵ كردنەوەی دەرگا بۆ چەند لایەنێكی دیكە. هەر سەبارەت بە پرسی دواخستنی هەڵبژاردن كە بڕیارە 30ی ئەیلولی داهاتوو بەڕیوە بچێت، دوێنێ شەو نوێنەری چوار لایەنی سیاسی ( یەكێتی ، گۆڕان ، كۆمەڵ ، یەكگرتوو ) لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم، دوای فشارخستنەسەریان لەلایەن حزبەكانیان كۆبوونەتەوە، تاوەكو دەرەچەیەكی یاسایی بدۆزنەوە بۆ دواخستنی هەڵبژاردن.   به‌پێى زانیارییه‌كان به‌رپرسێكى باڵاى گۆڕان كه‌ پێشووتر وه‌زیر بوو، دوێنێ چوارشه‌ممه‌ 29ى ئاب، ته‌له‌فۆنێكى له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانى ئه‌نجامداوه‌، داواى كردوه‌ هه‌ڵبژاردن بۆ ماوه‌ى یه‌ك ساڵ دوابخرێت و به‌ بارزانیشى ڕاگه‌یاندوه‌، ئه‌مه‌ پێشنیازى یه‌كێتی و هاوپه‌یمانیشه‌، دووباره‌ سه‌رۆكى حكومه‌ت ئه‌م داوایه‌ى ڕه‌تكرده‌وه‌. بەپێی زانیاریەكان ڕێزان حەمەڕەشید، كە سەرۆكی فەرمانگەی هەڵبژاردنە لە كۆمسیۆن و سەر بە بزوتنەوەی گۆڕانە بە حزبەكەی ڕاگەیاندوە، ناتوانێت بڵێ تۆماری دەنگدەران پاك نییەو چونكە خودی خۆی هەستاوە بە پاكسازی لە تۆماری دەنگدەراندا. بڕیاریشە ئەمرۆ سەركردەی سەركردەی چوارلایەنە ناڕازیەكە كۆببنەوە، یەكێك لە تەوەرەكانی تایبەتە بە دواخستنی هەڵبژاردن و دواین كارتەكانیان لەوبارەیەوە.  

بەپێی بڕیارێكی رەسمی عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان، ئاكۆ حەمە كەریم لە پۆستی بەڕێوەبەری كەی ئێن ئێن لابراو لەبەرامبەردا چۆلی ئەسعەد بەشێوەی كاتی كرایە بەڕێوەبەری ئەو كەناڵە 

( درەو میدیا): لە راپرسیەكدا كە ( رێكخراوی شار بۆ راپرسی )ئەنجامیداوەو ئەمڕۆ لە كافتریای ئەمنە سورەكەی شاری سلێمانی خرایە روو، تیایدا ( 1640 ) كەس لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان بەشداریان تێداكردبوو، بەپێی راپرسیەكە ( 62%) بەشداربوەكان بەشداری لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستاندا دەكەن.  هەربەپێی راپرسیەكە و لە وەڵامی پرسیارێكدا (54%)ی بەشداربوان پێیان وایە هەڵبژاردنی داهاتوی پەرلەمانی كوردستان گۆڕانكاری لە نەخشەی سیاسی هەرێمدا درووست ناكات . لە راپرسیەكەداو لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی چی پۆستێك گرنگە بۆ كورد لە بەغداد وەری بگرێت، ( 43%) ی بەشداربووەكان پێیان وایە بۆ داهاتوو كورد سەرۆكی پەرلەمان وەربگرێت و ( 20%)ی بەشداربوانیش پێیان وایە سەرۆكی كۆمار و ( 37%) بەشداربوان پێیان وایە كورد وەزارەتە سیادیەكان وەربگرێت.     

راپۆرتی: محەمەد رەئوف   لەدواین كۆبونەوەی نێوان یەكێتی نشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، ناكۆكی گەورە دروستبووە، مەكتەبی سیاسی پارتی بەفەرمی بە وەفدی یەكێتی راگەیاندووە" لەنێوان پۆستی سەرۆك كۆمار و پۆستی پارێزگای كەركوكدا ئەوان یەكێكیان دەوێت". سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبونەوەكە بە (درەو میدیا)ی وت: وەفدی یەكێتی لەو داوایەی پارتی ناڕازی بوون و پێیان راگەیاندوون ئەو دوو پۆستە هەردووكیان ئیستحقاقی یەكێتین و رازی نابن بدرێتە بە پارتی، بۆیە كۆبونەوەكە هیچ ئەنجامێكی لێنەكەوتوەتەوە". سێ كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی دوای ئەوەی لەگەڵ یەكێتی نەگەیشتوەتە هیچ ئەنجامێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی عێراق، بڕیاریداوە كاندیدی خۆی هەبێت بۆ سەرۆك كۆماری عێراق. هەرچەندە باس لە دانانی (هۆشیار زێباری) یان (رۆژ نوری شاوەیس) دەكرێت وەكو كاندیدی پارتی بۆ سەرۆك كۆمار، بەڵام زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن، پارتی (فوئاد حسێن) كاندیدی دەكات، بەوپێیەی كەسایەتییەكی شیعەیە و جێگای نیگەرانی لایەنە عێراقییەكان نیە، ئەمە لەكاتێكدایە رەنگە كاندیدكردنی (هۆشیار زێباری) كێشە دروستبكات، چونكە ئەو پێشتر كە وەزیری دارایی عێراق بووە لەسەر پرسی گەندەڵی لە پەرلەمانەوە متمانەی لێوەرگیراوەتەوە. یەكێتی كێ دەنێرێتە بەغداد ؟ دوێنێ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە هەولێر كۆبوەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەكەدا باسلەوە كراوە یەكێتی لە بەغداد دۆخی خراپە و كارەكتەرەكانی لە ئاستی پۆست و پێگەی یەكێتیدا نین، بۆیە دەبێت ئەمجارە كارەكتەری بەهێز رەوانەی بەغداد بكرێن، رەنگە یەكێك لەو كارەكتەرانە (مەلا بەختیار) بێت كە چاوی لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار و گەیشتنە بە كورسییەكەی تاڵەبانی لە كۆشكی سەلام، پێشتر چەندین راپۆرتی رۆژنامەوانی بڵاوكرانەوە لەبارەی ئەوەی مەلا بەختیار بڕوانامەی خوێندنی زانكۆی نییە، بۆیە ناتوانێت پۆستی سەرۆك كۆمار وەرگرێت، بەڵام (درەو میدیا) زانیاری دەستكەوتووە مەلا بەختیار ئەو كێشەیەی چارەسەر كردووە و لە زانكۆیەكی ئەوروپا بڕوانامەی وەرگرتووە. ئەمە لەكاتێكدایە (محەمەد سابیر) ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی كە پێشتر باڵیۆزی عێراق بووە لە چەند وڵاتێك، بەفەرمی لەلایەن ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتییەوە كاندیدكراوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و سیڤییەكەی رەوانەی مەكتەبی سیاسی كراوە بەمەبەستی پەسەندكردنی. چوار لایەنەكە كاندیدیان دەبێ ؟ لایەنی سێیەم كە چاوەڕەوان دەكرێت كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبێت، چوار لایەنەكەیە (بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری). لە باشترین حاڵەتدا رەنگە كاندیدی ئەو چوار لایەنە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، بەرهەم ساڵح بێت، بەوپێیەی بەرهەم ساڵح نیەتی چونە بەغدادی هەیەو پشتیوانی بۆ كۆكردوەتەوە. سەرچاوەكان ئاماژە بەوە دەكەن، ئێستا لەناو یەكێتیش وەك پێشتر ئەو هیڵە سورەی لەسەر بەرهەم ساڵح نەماوەو بۆچون هەیە كە بەرهەم ساڵح ببێتە كاندیدی چوار لایەنەكەو یەكێتیش بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق.

( درەو میدیا):  بەپێی زانیاریەكانی " درەو میدیا" لەدوای بڕیاری بایكۆتكردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لەلایەن هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییەوە ئەو هێزە بڕیاریداوە كەناڵی خەندانی زمانحاڵەكەشی دابخات. زانیارییەكانی " درەو میدیا" ئاماژەبەوەدەكەن كە لەمشەوەوە كەناڵی خەندان دادەخرێت، بەڵام بەهۆی بوونی گرێبەستی كارمەندان و هەندێك بەرنامەی تۆماركراو، پەخشی كەناڵەكە تا 10 رۆژی تر بەردەوام دەبێت و دواتر دادەخرێت. ئەمە لە كاتێكدایە كە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەرەوەری بەرەسمی بڕیاریداوە بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بكات، كە خۆیان پێیانوایە تۆماری دەنگدەران خاوێن نیە و دووبارە ساختەكاری گەورە دەكەن لە هەڵبژاردنەكاندا، ئەم روانینەی هاوپەیمانی لە كۆبونەوەی چوارقۆڵی سەركردەكانی ( گۆڕان، هاوپەیمانی، كۆمەڵ، یەكگرتوو) باسكراو بەرهەم ساڵح جەختی لەسەر بایكۆتی هەڵبژاردن كردەوە، بەڵام لایەنەكانی تر رازی نەبوون. بەڵام بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردن لەلایەن هاوپەیمانییەوە دوو خوێندنەوەی بۆ دەكرێت: یەكەم/ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری و خودی بەرهەم ئەحمەد ساڵح ترسیان لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هەیە بەهۆی "ئەگەری زۆری ساختەكاری و ناخاوێنی تۆماری دەنگدەران" وەك هەڵبژاردنی 12ی ئایاری رابردوو روبەرووی شكستی گەورە ببنەوە و ئیدی خۆری سیاسی بەرهەم ساڵح ئاوا بێت، بۆیە نایانەوێت روبەرووی ئەو شكستە ببنەوە. دووەم/ زانیارییەكان ئاماژەبەوەدەكەن كە گفتوگۆ و كۆبونەوەی پشتی پەردە هەیە لە نێوان خودی بەرهەم ساڵح و سەركردەكانی یەكێتی و ئێرانییەكان و پارتی، بۆئەوەی بەرهەم ساڵح بكەنە سەرۆك كۆماری عێراق، هەرچی پارتیە جۆرێك رازی بوونی دەربڕیوە بۆ بوونی بەرهەم ساڵح بە سەرۆك كۆمار و لە پشتی پەردەشەوە چەند جارێك بەرهەم ساڵح لەگەڵ خودی مەسعود بارزانی كۆبوەتەوە و باسی ئەو پرسە كراوە، پارتی لە توانای فوئاد مەعسوم ناڕازیە لەو پۆستە و دەیەوێت كارەكترەێكی بەهێز لەوێ بێت. هەرچیە ئێرانییەكانە پشتیوانی لە بەرهەم ساڵح دەكەن بۆئەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەربگرێت، بۆئەوەی لایەنەكانی دەڤەری سلێمانی یەكخەنەوە و ناكۆكیان نەمێنێت و لەلایەكی تریش پۆستی سەرۆكی كۆمار بۆ پارتی نەبێت، بۆ ئەو مەبەستەش چەند جارێك ئەو پرسەیان لەگەڵ سەركردایەتی یەكێتی باسكردووە. هەرچی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە بەسەر چەند روانینێكدا دابەشبوون، لایەنی كۆسرەت رەسوڵ پێیان خۆشە ئەو پۆستە بۆ بەرهەم ساڵح بێت، بەشێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیش پێیان خۆشە بۆئەوەی بەرهەم ساڵح بگەڕێتەوە ناو یەكێتی ئەو پۆستەی پێبدرێت، بەڵام ئەوەی توندن لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار نەدرێت بە بەرهەم ساڵح ماڵی تاڵەبانیە، كە ئێستا بەهۆی پێشنیازی ئێرانییەكانەوە، جۆرێك لە نەرمیان نواندووە و بەتایبەتیش قوباد تاڵەبانی پشتیوانی ئەوە دەكات ئەو پۆستە بدرێتە بەرهەم ساڵح و بگەڕێتەوە بۆ ناو یەكێتی و كۆتایی بە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری بهێنرێت.  كە پێشبینیدەكرێت بایكۆتی هەڵبژاردن و داخستنی كەناڵی خەندان لەلایەن هاوپەیمانییەوە لە چوارچێوەی ئەو هەنگاوانەدا بێت.  

راپۆرتی: ئارام مەحمود هەڵوێست وەرگرتن و بایكۆتی پرۆسەی سیاسی، لەگەڵ ئەنجامەكانی هەڵبژاردندا بووە بەشێك لە مێژوو، ئێستا یار و نەیار كوڕی ئەمڕۆن، ئەوەی سوتا یان چووە سەر حسابی یەكێكی تر، دەنگی خەڵك بوو، چیتر سیاسییەكان سەرقاڵی ئەو پرسە نین، بەڵكو داڵغەیان لای شتێكی لەوە گرنگترە، ئەویش بەركەوت و قەبارەی قاشە كێكەکەی دەسەڵاتە، چەندە و ڕێژەیی چەوری و شیرینییەكەی بەری دڵ ئەگرێت یان نا؟. پێش پرۆسەی هەڵبژاردن، خەڵكێكی زۆر لەچین و توێژە جیاوازەكان، بە تایبەت كۆمەڵێك ڕۆشنبیری دیار، سەردانی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی جاران و ئەو لیستە تازانەیان كرد كە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق پێكهێنران و تكایەكی زۆریان لێكردن بەرەیەكی هاوبەش دروستبكەن و پێكەوە ببنە (بلۆكێكی مێژوویی) بەرامبەر بلۆكی دەسەڵات و، خاوەندارێتی بەرەی خەڵك و هەموو ئەو دەنگانە بكەن كە ناڕازین و ڕەخنەیان لەو دۆخە نالەبارە هەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەسەر خەڵكی كوردستانیان هێناوە.  دەیان وتار و پێشنیاز و پرۆژەی سیاسی خرانە بەردەم ئەو هێزانە تاسنورێك بۆ سەركێشییەكانی ئەو دوو هێزە دابنێنن، تا چیتر ڕۆژێ بەناوی ئابوری سەربەخۆ و ڕۆژێك بەناوی دروستكردنی دەوڵەتەوە یاری بە چارەنوسی خەڵك نەكەن و هەر ڕۆژە و نەیاندەن بە قەڵبەیەكدا، سەرنجام هەر ئەوەیانكرد كە بەرژەوەندی خۆیان گەرەكی بوو، نەك بەرژەوەندەیی و چاكەی گشتی و هەریەكەیان لە دۆڵێك خوێندیان، عەرەب وتەنی، هەر لایەنە و گۆرانی بۆ (لەیلا)كەی خۆی وت. پارتی و یەكێتی توانای دەستوەردانیان هەیە بەشێك لە ئاگایانی دۆخی سیاسی كوردستان بەدووری نازانن پارتی و یەكێتی ڕۆڵیان هەبووبێت لە بەیەكنەگەیشتنی ئەو لایەنانە لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیەكدا و لەمپەریان دروستكردبێت بۆ لەدایكبوونی ڕكابەرێكی فیعلی كەخۆی وەك بەدیل و جێگرەوەی ئەوان لەبەردەم خەڵكی كوردستان تەرح بكات، بەوپێیەی یەكێتی و پارتی خاوەن هەژمونێكی كەمنین لەناو ئەم هێزانە(چوارلایەنەكە) و دەتوانن كاریگەری لەسەر بڕیارە چارەنوسسازەكانیان دروستبكەن، نمونەی بەرجەستەشیان بۆ ئەمە، كاتێك دەنگۆی لێكنزیكبونەوەی لیستەكەی بەرهەم ساڵح و بزوتنەوەی گۆڕان بڵاوبوەوە بۆ دروستكردنی هاوپەیمانێتیەكی هاوبەش، وترا بەرپرسانی یەكێتی دەستوەردانیان كردوە و فشاریان لە بەرپرسانی گۆڕان كردووە ڕێككەوتنێكی لەوشێوەیە نەكەن، بێگومان كاریگەری پارتیش لەسەر لایەنەكانی تر بە تایبەتی یەكگرتوی ئیسلامی ئەگەر زۆرتر نەبێت ئەوا كەمترنیە، هەندێك لە خۆبەخشانی جوڵانەوەی نەوەی نوێش لەبری بەشداربوون لە ڕەخساندنی زەمینەی پێویست بۆ ئەو بەیەكگەیشتنە، بە لێزانی بێت یان نەزانی، كەلێنەكانیان گەورەتركرد و لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە ئەم پرسە سیاسییە گرنگەیان بەجۆرێك لە شەڕە دەنوكی سیاسی و خۆنمایشكردن تەوزیفكرد، بەوەی گوایە بزوتنەوەی گۆڕان داوای هاوپەیمانێتی لێكردون و ئەمان ڕەتیانكردوەتەوە. ناڕازی نەماوە هەمووی ڕازییە ڕۆژ ڕۆژی پێكهێنانی هاوپەیمانێتی دوو قوڵی و سیان و چوار و پێنجقۆڵی و نمایشی بازوی سیاسییە بۆ چینەوەی زۆرترین دەستكەوت و ئیمتیاز، ئەمە لەم سەری عێراق تادەگاتە ئەوسەری وەك مۆدێلێكی سیاسی لێهاتووە، لایەنە ناڕازییەكانی كوردستانیش (بزوتنەوەی گۆڕان، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری )، ڕۆژی 26ی ئەم مانگە هاوپەیمانێتییەكی چوارقۆڵیان لە چوار خاڵدا ڕاگەیاند، هاوشێوەیەی زۆربەی بەیاننامە ئینشائییە سیاسییەكان دەڵێن، ڕێككەوتنەكەیان لەپێناوی بەرژوەندی خەڵك و مافە دەستورییەكانی هەرێمی كوردستان و بەدامەزراوەییكردنی پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا و چارەسەری  كێشەكانی نێوانیانە، موچەی خەڵك و پرسی ناوچە دابڕاوەكانیشیان لەبیرنەكردووە.  پرسیارە بێ وەڵامەكان هەندێك پرسیاری ئەوە دەكەن، زەرورەتی دەستەبەركردنی ئەم مافانە بۆ خەڵكی كوردستان شتێكی تازەنین سەریان دەرهێنابێت، یان ئەم چوارە لایەنە تازە بۆیان دەركەوتبێت بەدەستهێنانی ئەم مافانە پێویستی بەپێكەوەبونە، ئەگەر دەیانزانی پێكەوە دەتوانن ئەم كارانە باشتر ڕاپەڕێنن، بۆ لە سەرەتاوە هاوپەیمانێتییەكیان دروستنەكرد، كە ڕەنگە كەشی هەڵبژاردنی گەرموگڕتر  بكردایە و ئەو ڕێژە زۆرەی بایكۆتی خەڵكیش تۆمارنەكرایەو و ڕێژەیەكی زیاتر دەنگیان بهێنایە؟. پرسیارێكی تر ئەوەیە، سیان لەم چوار لایەنە (گۆڕان و یەكگرتو و كۆمەڵ) لە خولی پێشوی پەرلەمانی عێراقدا،  خاوەنی 16 كورسی بوون و لەزۆر پرسیشدا هاوڕابوون، نەك ئەوان هەموو كوتلەكوردییەكان پێكەوە نەیانتوانی تێپەڕندانی بودجە لە دەرەوەی خواستی كورد بوەستێنن؟ ئەی ئێستا كە بە چوار لایەن كەخاوەنی 11 كورسین، چیان پێدەكرێت و دەتوانن چی بگۆڕن لە بەغداد؟. پرسیارێكی تر كە دەكرێت، ئەگەر ئەم لایەنانە دەیانزانی هیچ ڕێگایەكی تریان پێهەڵنابژێرێت  و ناتوانن سەرچڵیی سیاسی یان داهێنانی بێپێشینە و تاقینەكراوە بكەن، شەقامیان بۆ پڕكرد لە شیعاراتی توند و بانگەشەی بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی و هەڕەشەكردن بۆ پەنابردن بۆ هەموو ڕێكارە مەدەنییەكان، تەنانەت بە دەستبردن بۆ دروستكردنی هێزی چەكداریشەوە، كاتێك دۆخەكەش بە هیچ نەكردن كۆتاییدێت و لەگەڵ پارتی و یەكێتی یان بەجیا بەرەو بەغداد غلدەبنەوە،  لانی كەم وەك ڕێزێك بۆ دەنگدەرەكانیان دەبوو، ئاماژەیەكیان بەسودەكانی بەشداری لە پرۆسەی سیاسی عێراق و زیانەكانی بایكۆتكردن بكردایە؟. پرسیارێكی تر ئەوەیە، زۆربەی فراكسیۆنەكان جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان لانی كەم لەدوو خولی ڕابردوودا، لەناوخۆدا ناتەبا و پارچەپارچەبوون، ئەی چۆن زامنی ئەوە دەكەن چوار فراكسیۆنی جیاواز و چوار بیركردنەوەی جیاواز پێكەوە هەڵبكەن، قسەكە ئەوەیە ئەم چوار لایەنە كە بەرژەوەندی خەڵكیان كردوەتە بنەمای كاری پێكەوەیی و هەردووكیشیان پێكەوە كردوەتە بەهانە بۆ چونە بەغداد، ئەگەر ئەمانە هیچی بەرجەستە نەبوون، سیحری چونەكەیان بەتاڵنابێتەوە؟ ئەی زەمان چیە لەوێش یەكێتی و پارتی كاریگەری لەسەر بڕیارەكانیان دانانێن، پێكەوەبن یان یان بەجیا؟. هاوپەیمانییەكە بە مردوویی لەدایكبووە زۆرێك پێیوایە هاوپەیمانێتی ئەم چوار لایەنە لەبنەڕەتەوە بەمردوویی لەدایكبووە، چونكە پێكەوە بونێك نیە كە لەقەناعەت و بیركردنەوە و خەمێكی هاوبەشەوە سەرچاوەی گرتبێت، بەڵكو فێڵێكە لەخەڵكیان كردووە و حیلەیەكە دۆزیویانەتەوە بۆ خۆدزینەوەی لە بانگەشەكانی ڕابردوویان، كە لە بەرامبەر "دزینی دەنگی خەڵك" هەڕەشەی بایكۆتی پرۆسەی سیاسی و گرتنەبەری سەرجەم ڕێكارە مەدەنییەكانیان دەكرد و تەنانەت تا دواین ساتیش خەڵكیان لەوەدا هێشتەوە كە "چاوەڕوانی ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانی كۆتایی دەكەن" و دوای ئەوە هەڵوێستی خۆیان بەڕونی ڕاشكاوی ڕادەگەیەنن و هەموو ئەگەرەكانیش لەبەردەمیاندا كراوەیە، بەڵام ئەوەی ئێستا بەكراوەیی خستویانەتە سەرپشت، دەرگای ئەو هاوپەیمانێتیە چوارقۆڵییەیە كە پێكیانهێناوە بەڕووی لایەنە كوردستانیەكانی تردا (پارتی و یەكێتی)، وەك ئەوەی لەدواین لێدوانی یەكێك لە بەرپرسانی ئەو هاوپەیمانێتییەدا هاتووە. دیوێكی تری ئەو خوێندنەوانەی بۆ پێكهێنانی ئەو هاوپەیمانێتیە دەكرێت، ئەوەیە، ئەم هێزانە (چوار لایەنەكە) گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی پێكەوەبونیان سەنگ و پێگەی سیاسیان لەبەغداد دەپارێزێت و دەرفەتی زیاتریشیان لەبەردەم دەڕەخسێنێت بۆ وەرگرتنی پۆست و ئیمتیازی سیاسی، بەپێچەوانەی چونیان وەك كۆمەلێك هێزی  سەربەخۆ، كە ئەگەرەكانی بەردەمیان لەزۆر ڕوەوە كاڵتر و تەسكتردەكاتەوە. ئەگەر هەموو ئەوانەی سەرەوە بەشێك بوبێتن لەو پرسیار و گریمانانەی كە بەلای زۆرێكەوە پێویستی بەوەڵامدانەوەی جدی و ڕاوەستان و هەڵوەستەكردن هەیە لەسەری، لەبەرامبەردا ڕایەكی تر هەیە پێیوایە، چۆڵكردنی بەغداد بۆ یەكێتی و پارتی، واتە سپاردنی بەشداری سیاسی كورد لە ناوەندێكی گرنگی وەك بەغداد بەدەستێكی نائەمین، كە وەك دەوترێت، ئەزمونی چەند ساڵی ڕابردوویان سەلماندویەتی، شەڕی ئەوەڵ و كۆتاییان بۆ بەدەستهێنانی پۆست و ئیمتیازات بووە بۆ حزب و لەناو حزبیشدا بۆ كۆمەڵێك شەخسی دیاریكراو، هەموو ئەمانەشیان لەژێر سەرپۆشێكی نەتەوەیی و كۆمەڵێك ڕەمز و پیرۆزییدا ئەنجامداوە.         

(درەو میدیا): "من بۆ مێژوو دیڵێم پڕۆژەكەی گۆڕان زۆر لە پڕۆژەكەی پارتی بەسەروبەرتر و ڕێكخراوتر بوو" ئەمە قسەی فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانە. لە دیدارێكدا لەگەڵ بەشی كوردی دەنگی ئەمریكا، لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بەوەی ئایا رێككەوتنی پێشوەخت هەبووە لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم، فازل میرانی رەتیدەكاتەوە هیچ رێككەوتێكی پێشوەخت كرابێت، ئەمەش پێچەوانەی قسەی جەعفەر ئیمنكی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان و ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتییە كە پێشتر بۆ هەمان سەرچاوە وتی: پرۆژەكە پرۆژەی هاوبەشی گۆڕان و پارتی بووە. فازل میرانی دەڵێ:"زۆر كەس بەتایبەت برادەرانی یەكێتی وا بیریان دەكردەوە كە ئێمە و گۆڕان دانیشتوین ڕێككەوتوین لەسەر پڕۆژە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم، من بۆ مێژوو دیڵێم پڕۆژەكەی گۆڕان زۆر لە پڕۆژەكەی پارتی بەسەروبەرتر و ڕێكخراوتر بوو، ئێمە كاتی خۆی سوپاسی برادەرانی گۆڕانمان كرد بێ ئەوەی هەماهەنگی پێشوەختەمان هەبێت، بەڵام شێوەی بیركردنەوەی هاوبەش ئەو كارە باشەی لێ دەرچوو". لە وەڵامی پرسیارێكیشدا لەبارەی ئەوەی ئایا پارتی پشتیوانی بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری دەكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، فازل میرانی ئاماژەی بەوەكردووە" سەرەتا دەبێت داوا لە یەكێتییەكان بكەین ئایا ئامادەن واز لە بەشی خۆیان بهێنن ؟ بەهەمان شێوە لە پارتیش بپرسین ئایا ئامادەن واز لە بانگەشەی خۆیان بهێنن بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە و وازهێنانی بۆ كاندیدێكی سەربەخۆ؟ كاك بەرهەم لەناو هەموومان كەسایەتییەكی "مەعروفە"و برایەكی ئازیزە، بەڵام وابزانم ئەگەر لەناو یەكێتیدا بمایەوە شانسی وەرگرتنی ئەو پۆستەی زیاتر بوو، جاری پێشوش هەموو یەكێتییەكان دەنگیان پینەدا، ئێـمە ناتوانین ئەو پرسیارە لە یەكێتی بكەین، سەبارەت بە ئێمەش، هیشتا د. بەرهەم خۆی پێشنیار نەكردووە بۆ ئەو پۆستە تا ئێمە بۆچونی خۆمان بخەینەڕوو، وەختێك دەبێت ڕای خۆمان بخەینەڕوو كە دكتۆر بەرهەم بێت بۆ لای جەنابی سەرۆك بڵێت ئێوە و یەكێتی پێكنایەن لەسەر ئەو پۆستە من وەك كوردێك كاندید بكەن، ئەوكات د.بەرهەم جوابی خۆی وەردەگرێت".  

(درەو میدیا): ئێوارەی ئەمڕۆ لە گردی زەرگەتەی مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان، وەفدی یەكێتی دوای سەردانی مەزاری نەوشیروان مستەفا لەگەڵ سەركردایەتی  گۆڕان كۆبوونەوە. داوای لێبوردنەكەی یەكێتی لە گۆڕان، نیگەرانییەكانی گۆڕانی نەڕەواندەوە، بۆیە یەكێتی بە وەفدێكی باڵا سەردانی گۆڕی نەوشیروان مستەفا و سەركردایەتی گۆڕانی كرد كە پێكهاتبوون لە حاكم قادر، رەفعەت عەبدوڵڵا، مەحمود سەنگاوی، رزگار عەلی لەگەڵ بافڵ تاڵەبانی كە یەكەم كەسی ناو یەكێتی بوو لە رۆژی 12ی ئایاردا تەلەفۆنی بۆ سەركردەكانی گۆڕان كردو هەڕەشەی قبوڵكردنی ئەنجامەكانی لێكردن. لەلایەن گۆڕانیشەوە عومەر سەید عەلی، رێكخەری گشتیی بزوتنەوەی گۆڕان، محەممەد تۆفیق رەحیم، و د. رەئوف عوسمان ئەندامانی خانەی راپەڕاندن و ئاوات شێخ جەناب ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بەشداری کۆبوونەوەکە بوون. بەپێی زانیاریەكانی " درەو میدیا"  لە كۆبوونەوەكەدا سەرەتا ئەندامانی وەفدی یەكێتی جەختیان لەسەر داوای لێبوردنەكەی كردووە و هیوایان خواستووە ئەو روداوە رونەداتەوە، هەروەها وەفدی یەكێتی ئاماژەی بەوەكردووە، رزگار عەلی، كە یەكێتی و گۆڕان لە بنەڕەتدا لە یەك خوێندنگە پەروەردە بوون، بۆیە جەختیانكردوەتەوە لەسەر پەیوەندی ئاسایی هەردوولا بۆ ئەوەی كاری هاوبەش بكەن.  كەشوهەوای كۆبوونەوەكە بەو شێوەیە بووە كە سەركردایەتی گۆڕان دوای لێبوردنەكەیان قبوڵكردووە و هەردوولا جەختیان لەسەر كاری هاوبەش كردوەتەوە. لە كۆبونەوەكەدا باسیش لە هەوڵەكانی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كراوە و رێوشوێنی بۆ گیراوەتە بەر، ئەمە سەرەرای ئەوەی كە وەفدی یەكێتی داوایان كردووە كە پێكەوە و بەیەك دەنگ بچنە بەغدا و گفتوگۆكانی بەغداوە.   داوای لێبوردنەكەی یەكێتی چۆن بوو بە بڕیار؟ بەپێی زانیاریەكانی " درەومیدیا" یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەیویست كۆتایی بەكێشەی تێكچونی پەیوەندیەكانی بهێنێت لەگەڵ گۆڕان، بەڵام یەكێتی لەسەر چارەسەری ئەو كێشەیە ببوو بە دووبەشەوە، بەرەی ناڕازی ناو یەكێتی كە زۆرینەن و لە ژمارەیەكی زۆری سەركردایەتی و ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی و چەند ئەندام مەكتەب سیاسیەك  و كارەكتەری سیاسی پێكهاتوون بەڵام دەسەڵاتیان لا نیە، لەگەڵ ئەوەبوون هەرچۆنێك بێت كۆتایی بەو كێشەیە بهێنرێت و داوای لێبوردن لە گۆڕان بكرێت، بەڵام باڵی كەمینەی مەكتەبی سیاسی كە دەسەڵاتیان لایە لەگەڵ ئەوە نەبوون كە داوای لێبوردن بكرێت.  هەربۆیە باڵی ناڕازی ناو یەكێتی بڕیاریاندا بچنە سەر گۆڕەكەی نەوشیروان مستەفا و بەیاننامەیەك بخوێننەوەو داوای لێبوردن لە گۆڕان بكەن و كۆتایی بەو ناكۆكی و كێشەیە بهێنن، كاتێك باڵی مەكتەبی سیاسی و كەمینەی سەركردایەتی بەم هەنگاوە دەزانن هەوڵ ئەدەن رێگری بكەن، دوای ئەوەی بۆیان دەردەكەوێت كە ئەو باڵە بە جدیانە بۆیە ئەمان لەبەرامبەر ئەو هەنگاوەدا بەیاننامەیەكیان دەركرد و داوای لێبوردنیان كرد، لەو نێوەندەدا كە چەند رۆژێكی خایاند تا ئەو بڕیارە گەڵاڵە بوو، سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕانیش گفتوگۆیان لە نێوان خۆیاندا كردووەو پێیان باش بووە.  لەلایەكی تریشەوە بەپێی زانیاریەكانی "درەو میدیا " وەفدی ئێرانیەكان لە كۆبونەوەیان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و داواكارییەكان بە بونی هەڵوێست و هەنگاوی هاوبەش لەسەر پرسە سیاسیەكان بەتایبەت پێكهێنانی حكومەتی عێراق، سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بە ئێرانیەكانیان راگەیاندووە كە تا یەكێتی داوای لێبوردن نەكات ئامادەنین لەگەڵیان كۆببنەوە، هەربۆیە ئێرانیەكان داوایان لە یەكێتی كردووە كە داوای لێبوردن لە گۆڕان بكات، دیارە ئەو هەنگاوەی ئێرانیەكان هاوكات بووە لەگەڵ فشاری جدی باڵی ناڕازی یەكێتی، بۆیە بە ناچاری مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە بەیاننامەی رەسمیدا داوای لێبوردنی لە گۆڕان كرد.  http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=1783  

راپۆرتی: (درەو میدیا) گفتوگۆی لایەنە سیاسییەكان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی تا بتوانن حكومەتی نوێ پێكبهێنن، بەچڕی دەستیپێكردووە، شیعەكان دابەشبوون بەسەر دوو بەرەدا، كوردیش بەسەر سێ بەرەدا. لەسەر ئاستی بەغداد، لایەنە شیعەكان كە لەدوای ساڵی 2003 و روخانی رژێمی سەدامەوە حكومەتیان لەدەستدایە و یەكهەڵوێست بوون، ئێستا بوونەتە دووبەرە: بەرەی یەكەم: ئەم بەرەیە نزیكە لە تێڕوانینی سیاسی ئێران و دیارترین سەركردەكانی بریتین لە (نوری مالیكی، هادی عامری و سەركردەكانی حەشدی شەعبی). بەرەی دووەم: نزیكە لە تێڕوانینی ئەمریكا و دیارترین سەركردەكانی بریتین لە موقتەدا سەدر، حەیدەر عەبادی و ئەیاد عەلاوی). كورد دابەشبووە بەسەر بەرەكانی شیعەدا لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، لایەنە سیاسییەكانی كورد بە سێ بەرەی جیاوازەوە دەچێنە بەغداد: بەرەی یەكەم: پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە پێكەوە لە پەرلەمانی نوێی عێراقدا (43) هەیە، ئێستا شكاونەتەوە بەلای بەرە ئێرانییەكەی شیعەی عێراقدا كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات، ئەمە لە كاتێكدایە پێشتر پارتی بەدیاریكراویش مەسعود بارزانی رەخنەی زۆری لە سیاسەتەكانی مالیكی هەبوو، مالیكییان تۆمەتبار دەكرد بە بڕینی بودجەی هەرێمی كوردستان. بەرەی دووەم: ئەم بەرەیە پێكدێت لە "لایەنە ناڕازییەكان"ی ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار و پێكدێن لە (بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، یەكگرتووی ئیسلامی)، ئەم لایەنانە پێكەوە خاوەنی (11) كورسین لە پەرلەمانی نوێی عێراقدا، ئەمانە هێشتا خۆیان یەكلانەكردوەتەوە لەگەڵ چ بەرەیەكی عێراقیدان، پێشتر باسیان لە بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی عێراق دەكرد، بەڵام ئەمڕۆ ئیئتیلافێكی هاوبەشیان لە پەرلەمانی عێراق راگەیاند، ئەمەش بەواتای ئەوەدێت دەچنە بەغداد و پرۆسەی سیاسی بایكۆت ناكەن. بەرەی سێیەم: ئەم بەرەیە تەنیا یەك لایەن لەخۆدەگرێت كە بریتییە لە جوڵانەوەی نەوەی نوێ، ئەم جوڵانەوەیە لە پەرلەمانی نوێی عێراقدا خاوەنی (4) كورسییە، جوڵانەوەكەی خۆی یەكلاكردوەتەوە لەسەر موقتەدا سەدری سەرۆكی كوتلەی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن واتە بەرەكەی دژ بە سیاسەتی ئێران، بەڵام یەكێك لە سەركردەكانی جوڵانەوەكە دوێنێ رایگەیاند، هەر بەرەیەك پارتی و یەكێتی تێدابێت ئەوان لەبەرامبەر ئەو بەرەیە دەوەستنەوە، واتە لەگەڵ ئەو دوو حزبە ناچنە ناو هیچ رێككەوتنێكی سیاسییەوە لە عێراق.   كورد دەتوانێت بە یەكگرتوویی بچێتە بەغداد ؟ پارتی و یەكێتی سەرباری ئەوەی كاری خۆیان تەواوكردووە و بڕیاریانداوە پێكەوە بچنە بەغداد، بەڵام خواستی ئەوەش نیشان دەدەن هەموو لایەنە كوردییەكان پێكەوە بەشداربن و پرۆژەیەكی هاوبەشیان هەبێت بۆ حكومەتی داهاتووی عێراق كە گوزارشت لە خواستەكانی خەڵكی كوردستان بكات.  كاكەمین نەجاڕ ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی بە ماڵپەری فەرمی حزبەكەی راگەیاندووە" ئێمە لە ئەمڕۆ بەدواوە خەریكی خۆئامادەكردنین و پڕۆژەی هاوبەشی پارتی و یەكێتی ئامادەیە بۆ ئەوەی بیكەینە بنەمایەك بۆ دەستپێكردنی دانوستان لەگەڵ لایەنە عێراقییەكان". سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی مەكتەبی سیاسی یەكێتیش دەڵێ" ئێمە پێمان گرنگە دەنگێكی نەشاز لە دەرەوەی یەكڕیزی نیشتمانی نەمێنێت"، واتا لەگەڵ ئەوەن حزبە كوردستانییەكان پێكەوە بچنە بەغداد. كیفاح مەحمود راوێژكاری راگەیاندنی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بە ماڵپەڕی “ئەلمۆنیتۆر”ی راگەیاندووە" پارتی لە گفتوگۆكاندا بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلە، خۆی بەنزیكتر لە هاوپەیمانییەكەی نوری مالیكی دەبینێت، بەڵام هاوپەیمانییەكەی حەیدەر عەبادیش لای پارتی هێڵی سور نییە".  یەكێتی و پارتی كە خواستی یەكڕیزی نیشان دەدەن، بەر لەوەی لایەنەكانی تر بانگهێشت بكەن بۆ ئەو یەكڕیزییە، خۆیان پێكەوە رێككەوتنیان كردووە و پرۆژەی هاوبەشی خۆیان ئامادەكردووە، ئەمەش وا دەردەكەوێت ئەوان وەكو "میوان" لایەنەكانی تر بانگهێشتی رێككەوتنەكەی خۆیان دەكەن، بۆیە پێناچێت بانگەشەكانیان بۆ یەكڕیزیی بگاتە ئاكام، بەتایبەتیش لەكاتێكدا دەستەواژەی "یەكڕیزیی لەگەڵ پارتی و یەكێتی" لەماوەی رابردوودا گومانی زۆری كەوتەسەر و ئێستا زیاتر وەكو "پاشكۆیەتیی" تەماشادەكرێت. خواستی كورد لە عێراقدا لەدوای روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە لە ساڵی 2003، لایەنە كوردییەكان بەشدارن لە پەرلەمان و حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق، لە 15 ساڵی رابردودا كە كورد بەشداری سەرەكی بووە لە عێراق، كێشە و گرفتەكانی كورد لە عێراق لەبری چارەسەركردنی زیاتر بوون، ئەمەش هەندێك بۆ خراپی سیاسەتی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراقی دەگێڕنەوە، هەندێكی تر دەیخەنە ئەستۆی خراپی ئاستی نوێنەرانی كورد. ئێستا هەرێمی كوردستان و خەڵكەكەی ژمارەیەك كێشە و پرسی هەڵپەسێردراویان لەگەڵ حكومەتی عێراقدا هەیە، كە هەندێكیان نوێن و لەدوای ریفراندۆمەی 25ی ئەیلول سەریانهەڵداوە. دۆسیەی یەكەم: ماددەی 140ی تایبەت بە یەكلاكردنەوەی چارەنوسی كەركوك و ناوچە "كێشەلەسەرەكان"، كە تائێستا بە چارەسەرنەكراوی ماوەتەوە و لە 16ی ئۆكتۆبەریشەوە دۆخەكە خراپتر بووە و كورد بەتەواوەتی كۆنترۆڵی ئەمنی و ئیداری ئەو ناوچانەی لەدەستداوە، گەڕانەوە بۆ دۆخی پێشوو، پێویستی بە گفتوگۆی چڕ و سەختی لایەنە كوردییەكان دەبێت لە بەغداد. دۆسیەی دووەم: نەوت و غاز، ئەمەش یەكێكە لە دۆسیە هەڵپەسێردراوەكان، بەهۆی نەبوونی یاسای نەوت و غازەوە لە عێراق، ئەم سامانەی هەرێمی كوردستان كێشەی لەنێوان هەولێر و بەغداد دروستكردووە، پەسەندنەكردنی یاسای تایبەت بە نەوت و غاز وایكردووە هەردوو لایەن لە روانگەی خۆیانەوە لێكدانەوە بۆ دەستور بكەن، ناشەفافبوونی پرۆسەی نەوتیش لە هەرێمی كوردستان هێندەی تر كێشەكەی قورس كردووە، بەوهۆیەوە بەغداد بودجەی هەرێمی لە بودجەی گشتی عێراق راگرتووە، ئەمەش یەكێكە لە پرسە قورسەكان و دیار نییە لە كابینەی حكومەت و پەرلەمانی داهاتووی عێراقدا نوێنەرانی كورد دەتوانن لە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستان یەكلایی بكەنەوە یاخود نا. دۆسیەی سێیەم: كێشەی یارمەتی دارایی و سەربازی پێشمەرگە، بەپێی دەستوری عێراق هێزی پێشمەرگەی كوردستان بەشێكە لە سیستمی بەرگری عێراق، دەبێت لەچوارچێوەی بودجەی سیادی عێراقدا خەرجییەكانی پێشمەرگە دابین بكرێت لەنمونەی چەك و تەقەمەنی و راهێناو موچە، بەڵام تائێستا حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق ئەم پرسەیان بە هەڵپەسێردراوی هێشتوەتەوە، لەمەشدا هەندێكجار رەخنە لە لایەنە كوردییەكان بە تایبەتی (پارتی و یەكێتی) دەگیرێت  كە لە چەند ساڵی رابردوودا نەیانتوانیوە ئامارێكی ورد لەبارەی ژمارەی پێشمەرگەوە بە حكومەتی عێراق بدەن.  دۆسیەی چوارەم: پلە و پۆستەكان و بەشداری سیاسی كورد لە عێراق، بەپێی رێژەی نوێنەرانی كورد لە پەرلەمانی عێراق كە نزیكەی 20%ە، دەبوو بە هەمان رێژە كورد ئامادەگی لە هەموو دامەزراوەكانی دەوڵەتی عێراقدا هەبێت، بەڵام ئەم رێژەیە لە هەندێك دامەزراوەی وەكو سوپادا لە خواروو رێژەی 2%وەیە، سەرباری ئەمە چەندین پۆست هەن لە بەغداد كە لە دەستی كورددا بوون و دواتر لابردنی بەرپرسە كوردەكان بە هەر هۆكارێك، خەڵكانی تر لە پێكهاتەی كورد دانەنراون، ئەمەش بەشێكی بەرپرسیارێتییەكەی لە ئەستۆی دەسەڵاتدارانی عێراقدایە و بەشەكەی تری دەكەوێتە ئەستۆی هەموو لایەنە كوردییەكان بەتایبەتیش (پارتی و یەكێتی) وەكو دوو بەشداری سەرەكی.  

 گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ و هاوپەیمانی لەدوای كۆبونەوەیان رایانگەیاند كە  ڕێککەوتن لەسەر دروستکردنی هاوپەیمانێتییەکی هاوبەش لە بەغدا. چوار لایەنەکە ئاماژەیان بەوەشکرد، کارنامەیەکی ھاوبەشیان بۆ ھاوپەیمانێتیەکەیان ھەیە کە بەرگری لە بەرژەوەندییەکانی خەڵکی کوردستان دەکەن و لە گفتۆکانیشیاندا پێداگری لەسەر چارەسەرکردنی ڕیشەیی کێشەکانی نێوان ھەولێر و بەغدا دەکەن بەتایبەت لە گێڕانەوەی بەشکۆی بەڕێوەبردنی ھاوبەشی ناوچە کێشە لەسەرەکان و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان. دەقی بەیاننامەكە  بەیاننامەی هاوبەش لەژێر رۆشنایی کۆبونەوەی لوتکەی هەر چوار لایەنی سیاسی، لە رۆژی (11/8/2018)، ئەمڕۆ (26/8/2018) هەر چوار لایەنی سیاسی (بزوتنەوەی گۆڕان، کۆمەڵی ئیسلامی، یەکگرتوی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەریی) لە شاری سلێمانی کۆبونەوە و گفتوگۆمان لەسەر کاری پێکەوەیی کرد لە نێوان هەر چوار لایەنەکە و لەسەر ئەم خاڵانە رێککەوتین: 1-دروستکردنی ئیئتیلافێک بۆ هەر چوار فراکسیۆن. 2-داڕشتنی کارنامەیەکی هاوبەش بۆ ئیئتیلافەکە کە لە خزمەتی بەرژەوەندییە گشتییەکان و بەرگریی کردن لە مافە دەستورییەکانی خەڵکی کوردستان و بە دامەزراوەیی کردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ بێت، 3-ئەم ئیئتیلافە لە پێکهێنانی حکومەتی عێراقدا پێداگریی لەسەر چارەسەرکردنی ریشەیی کێشەکانی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی و مافە دەستورییەکانی خەڵکی کوردستان دەکات، بەتایبەتی گێڕانەوەی شکۆ و ئیدارەی هاوبەش بۆ ناوچە جێناکۆکەکان و چارەسەرکردنی کێشەی بودجە و موچە و شایستە داراییەکانی خەڵکی هەرێمی کوردستان و دروست کردنی ئەو دەستە و دامەزراوانەی کە گرەنتی مافەکانی خەڵکی کوردستان دەکات. 4-لەسەر ئاستی عێراقیشدا داوای پێداچونەوە بە تەواوی پرۆسەی سیاسی و ئابوریی عێراق دەکات کە لە قۆناغی تازەدا لەسەر بنەمای شەراکەت، سازان، هاوسەنگی، دەوڵەتی هاوڵاتی بون، ماف و خزمەتگوزاریی، شەفافیەت، دامەزراوەیی و سەروەریی یاسا بونیات بنرێتەوە.          بزوتنەوەی گۆڕان                      کۆمەڵی ئیسلامی کوردستان یەکگرتوی ئیسلامی کوردستان       هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەریی                                   26/8/2018

(درەو میدیا): جارێكی تر بومەلەرزەیەكی بەهێز ناوچەكانی سنوری پارێزگای كرماشانی رۆژهەڵاتی كوردستانی هەژاند. بومەلەرزەكە كاتژمێر (2:45) خولەكی دوێنێ شەو بەكاتی خۆجێیی كرماشان رویدا، بەپێی زانیاری ئاژانسەكانی هەواڵی ئێران، بەهۆیەوە (2) كەس گیانیان لەدەستداوە و (240) كەسی تر برینداربوون. دەزگای فریاكەوتی ئێران رایگەیاند، تیمەكانی خەمڵاندنی زیانی بومەلەرزەكە و كۆمەڵەی فریاگوزاری مانگی سور گەیشتونەتە سنوری پارێزگای كرماشان. بەپێی قسەی هەندێك لە بەرپرسانی لۆكاڵی سنوری پارێزگای كرماشان، دوای بومەلەرزە گەورەكە، (20) بومەلەرزەی تر بە گوڕی جیاواز لە ناوچەكە رویانداوە، كە یەكێكیان گوڕەكەی گەیشتوەتە (4) پلە. فەرهادی فەروزی سەرۆكی تۆڕی بومەلەرزەزانی پارێزگای كرماشان لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی (خبرگزاری دانشجویان ایران- ایسنا) زانیاری جیاواز لەبارەی كات و گوڕی بومەلەرزەكە دەخاتەڕوو و دەڵێ" بومەلەرزەكە كاتژمێر 4:43 خولەك رویداوە، بە گوڕی 5.9 پلە لە قوڵایی 8 كیلۆمەتر لە دەوروبەری ناوچەی تازەئاباد"، ئەمە لەكاتێكدایە، ئاژانسی بومەلەرزەناسی ئەمریكا رایگەیاند، گوڕی بومەلەرزەكە (6.1) پلە بووە و سەنتەری بومەلەرزەزانی ئێرانیش دەڵێ" گوڕی بومەلەرزەكە (5.9) پلە بووە". بومەلەرزەكە هێندە بەهێز بوو، لە رۆژهەڵاتی كوردستان شارەكانی (كرماشان، جوانڕۆ، سنە، بۆكان، سەقز، مهاباد) هەژاند و خەڵكی ناچاركرد لە ماڵەكانیان بێنەدەرەوە، لە عێراقیش لە پارێزگای هەڵەبجە و سلێمانی و كەركوك و دیالە و بەغداد هەست بەو بومەلەرزەیە كرا و خەڵك ترسیان لێ نیشت و زۆر كەس لە ماڵەكانیان هاتنەدەرەوە. ناوچەی تازەئاباد كە دەوترێت سەنتەری شوێنی رودانی بومەلەرزەكە بووە، مەڵبەندی شارۆچكەی سەلاسی باوەجانییە لە خۆرئاوای پارێزگای كرماشان. پایزی ساڵی رابردوو بومەلەرزەیەك لە سنوری پارێزگای كرماشانی رۆژهەڵاتی كوردستان رویدا، ناوەندی بومەلەرزەكە شاری سەرپێلی زەهاو بوو، بەهۆیەوە زیاتر لە (400) هاوڵاتی كورد گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە (7 هەزار)ی تر برینداربوون، لە شەش ساڵی رابردودا ئەوە گەورەترین بومەلەرزە بوو لە ئێران روبدات.  

(درەو میدیا): هاوكات لەگەڵ دانوستانی نێوان ئەنجومەنی سوریای دیموكرات و حكومەتی سوریا، بەرپرسێكی باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا سەردانی رۆژئاوای كوردستانی كرد بۆ تاوتوێكردنی داهاتووی ناوچەكە دوای كۆتاییهاتنی شەڕ. چەند رۆژێكە ویلیام روباك، نوێنەری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا بە سەردانێك گەیشتوەتە رۆژئاوای كوردستان و لە یەكەم وێستگەیدا سەردانی كانتۆنی كۆبانێ‌ و مەنبەجی كرد و ئەمڕۆش شارۆچكەی شەدادیی بەسەركردەوە و بڕیاریشە رۆژانی داهاتوو سەردانی چەند ناوچەیەكی پارێزگای دێرزور بكات كە لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی سوریای دیموكراتدایە. روباك لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان لە شەدادی وتی:" ئێمە ئامادەیت بۆ مانەوە هەروەك سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بە روونی وتی، بۆ ئەوەی گەرەنتی كۆتاییهاتنی تەواوەتی داعش بكەین". وتیشی:" هەروەها هەوڵەكانمان چڕدەكەینەوە بۆ پاشەكشێی هێزە ئێرانییەكان و بریكارەكانیان".  

( درەو میدیا): بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) نێچیرڤان بارزانی بەوپێیەی ئێستا دەسەڵاتەكانی تایبەت بەدیاریكردنی كاتی هەڵبژاردنی هەیە كە پێشتر لای سەرۆكی هەرێم بوو، داوای لەو لایەنانە كردووە كە داوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكەن، بەڕەسمی داوای دواخستنی هەڵبژاردن پێشكەش بكەن. زانیارییەكان ئاماژە بەوەشدەكەن، نێچیرڤان بارزانی پەیامی ئەوەیداوە بەگوێی بزوتنەوەی گۆڕان و یەكگرتوی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی، كە ناكرێت لە دەرەوەی حكومەت بمێننەوە و موزایەدەیان بەسەردا بكەن و  داوای دواخستنی هەڵبژاردنیش بكەن، بەڵكو پێویستە لەسەریان بچنەوە ناو حكومەت و شان بدەنە بەر چارەسەكردنی كێشەكان لەگەڵیاندا. ئێستا لایەنەكان هەریەكە و لە هەوڵی گەڵاڵەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان و زانیارییەكان ئاماژە بەوە دەكەن پارتی دیموكراتی كوردستانیش كە سورە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا، جۆرێك لە نەرمی نواندووە و چەند مەرجێكی خستوەتە روو لەبەرامبەر رازی بوون بە دواخستنی هەڵبژاردنەكان:  یەكەم: هەموو ئەو لایەنانەی كە داوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكەن لەناو پەرلەمان پێكەوە یاداشتێك ئیمزا بكەن بۆ دواخستنی هەڵبژاردن بۆ دوو ساڵ. دووەم: لایەنەكانی ( گۆڕان ، كۆمەڵ، یەكگرتوو) وەزیرەكانیان بگەڕێننەوە بۆ ناو حكومەت و شان بدەنە بەر بەرپرسیارێتی. سێیەم: دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان پێكەوە بۆ ماوەی دوو ساڵ بێت. چوارەم: هەموو لایەنە سەرەكییەكان (پارتی، یەكێتی، كۆمەڵ، گۆڕان، یەكگرتوو، هاوپەیمانی) پێكەوە و لە چوارچێوەی پرۆژەیەكی نیشتمانیدا بچنە بەغداد و پێكەوە گفتوگۆبكەن لەگەڵ لایەنەكانی عێراقدا.  زانیارییەكانی " درەو میدیا" ئەوە دەخەنە روو كە ئەو مەرجانە لای لایەنە ناڕازییەكان قبوڵكراوە و ئەگەری رازی بوونیان زۆرە، بەتایبەت كە خۆیان لە كۆبوونەوەی چوارقۆڵیدا داوای دواخستنی هەڵبژاردنیان كردووە و یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش كە چەند جارێك بەرەسمی ئاماژەی بەوەكردووە  لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنە و كاریشی بۆ دەكەن. لەلایەكی ترەوە بەرپرسێكی باڵا كە نەویست ناوی بڵاوبكرێتەوە بە " درەو میدیا" ی راگەیاند: لە هەفتەی رابردوودا وەفدی ئێرانی سەردانی چوارلایەنەكە ( گۆڕان ، كۆمەڵ ، یەكگرتوو، هاوپەیمانی) كردووە و دوو جاریش لەگەڵ یەكێتی كۆبوەتەوە و هەوڵی لێكنزیككردنەوەی بۆچونی ئەو پێنج لایەنەی داوە بە تایبەتیش لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و یەكخستنی هەوڵەكانیان بۆ بەشداریكردن لە حكومەتی عێراق و چونە ئەو بەرەیەی كە ئێران پشتیوانی لێدەكات.  پێشتر "درەو میدیا " لە راپۆرتێکیدا ئاماژەی بەوە كردبوو هەوڵێكی زۆری لایەنەكان لە پشتی پەردەوە هەیە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و هاوشان لەگەڵ فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان كە ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمان، یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە كە تێیدا داوا دەكرێت: * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بۆ بەهاری 2019 دوابخرێت. * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بە (لیستی داخراو) بكرێت. * هەرێمی كوردستان بكرێت بە (4) بازنەی هەڵبژاردن بەپێی پارێزگاكانی هەرێم،. * لە پرۆژەكەی یەكێتیدا باس لە هەڵوەشانەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش دەكرێت و پێیان وایە وەزیفەكەی تەواو بووە.  

( درەو میدیا): بەپێی زانیاریيەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەپاڵپشتی یاخود رەزامەندی لایەنە ناڕازیيەكان هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018ەوە بۆ بەهاری 2019. زانیاریيەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن، هەوڵێكی زۆری لایەنەكان لە پشتی پەردەوە هەیە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و لەو نێوەندەشدا فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمان و ئەنجامدانی لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بڕیارە لە 30ی كانونی یەكەمی 2018 بەڕێوەبچێت. بەڵام یەكێتی نیشتیمانی سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە كە تێیدا داوا دەكرێت: * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بۆ بەهاری 2018 دوابخرێت * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بە (لیستی داخراو) بكرێت * هەرێمی كوردستان بكرێت بە (4) بازنەی هەڵبژاردن بەپێی پارێزگاكانی هەرێم * لە پرۆژەكەی یەكێتیدا باس لە هەڵوەشانەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش دەكرێت و پێیان وایە وەزیفەكەی تەواو بووە چاوەڕوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو گفتوگۆكان بەو ئاراستەیە دەستپێبكەن و زانیاریيەكانیش ئاماژە بەوە دەكەن، بۆ ئەوەی گفتوگۆكان بگەنە ئەنجام، وادەی بانگەشەی هەڵبژاردن لە 5/9 ەوە بۆ 10/9 دوابخرێت، تا لایەنەكان بە ووردی بتوانن گفتوگۆی دواخستنی هەڵبژاردن بكەن.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی دیموكراتی كوردستان جۆرێك لە رەزامەندی و نەرمی نیشانداوە، بەو مەرجەی یەكێتی بێتە ژێر باری تەواوەتی حكومەت و پەرلەمان. ئەگەرچی مەسعود بارزانی لە یادی حزبەكەیدا رایگەیاند " كەس بیر لە دواخستنی هەڵبژاردن نەكاتەوە"، بەڵام پێدەچێت سەردانی ماڵباتی تاڵەبانی بۆ لای بارزانی و " داوای لێبوردنكردن لێی" و داوای لێبوردنەكەی یەكێتی لە بزوتنەوەی گۆڕان و هەوڵە چڕەكانی ئێران و ئەمریكا بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، جۆرێك لە نەرمی بە پارتی دابێت لەسەر پرسی دواخستنی هەڵبژاردن.  

هەواڵ: فازل حمەڕەفعەت بەپێی نوسراوێكی محەمەد شەریعەتمەداری وەزیری پیشەسازی و كانزا و بازرگانی ئێران كە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، ماوەی دوو رۆژە ئێران هەناردەی ژمارەیەك كاڵا و ماددەی سەرەتایی بۆ دەرەوە راگرتووە. ئەو مادە و كاڵایانەی كە ئێران هەناردەكردنی بۆ دەرەوە راگرتوون بریتین لە: •    هەموو جۆرەكانی كاغەزی چاپ، بەستەبەندی و رۆژنامە •    هەموو جۆرەكانی كلینیكس •    هەموو جۆرەكانی شیری وشك •    هەموو جۆرەكانی شیری وشكی منداڵ •    چای فەل و لەپاكەتنراو •    كەرەی لەپاكەتنراو سەروو 500 گرامی هەر بەگوێرەی ئەو نوسراوە كە وەزیری بازرگانی ئاڕاستەی بەرپرسی گومرگەكانی ئێرانی كردووە، هەناردەی ئەم جۆرە كاڵا و خۆراكانە تا كاتێكی نادیار رادەوەستن، بەڵام بڕیارەكە هەناردەی ئەو كارگانە ناگرێتەوە كە خۆیان مادەی سەرەتایی بەرهەم دەهێنن. ئەحمەد یاسین بەڕێوەبەری كۆمپانیای فابیباب بۆ بەرهەمهێنانی كارتۆن لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا) رایگەیاند، بەڵی ئەو نوسراوەی وەزیری بازرگانی ئێران راستە و ئێران ئێستا مەوادی خامی كارتۆن بە ئێمە نادات. وتی: لە هەرێمی كوردستان (6) كارگەی بەرهەمهێنانی كارتۆن هەیە و زیاتر لە 400 كەس لەم بوارەدا كاردەكەن، ئەو بڕیارەی ئێران بەرێژەی 100% كاریگەری لەسەر كاركردنی ئێمە كردووە. بەبۆچونی ئەحمەد یاسین، بەهۆی ئەو سزایانەی كە ئەمریكا بەسەریدا سەپاندویەتی، ئێران ترسی لە داهاتوو هەیە و راگرتنی هەناردەی ماددەی خام بۆ دەرەوە بۆ ئەوەیە وەبەرهێنەرانی دەرەوە ناچار بكرێن كاڵا لە ئێران بكڕن نەك ماددەی بنەڕەتی، بۆیە ئەگەر حكومەتی هەرێم باج لەسەر هاوردەی كاڵای ئێرانی زیاد نەكات، كاری ئەوان رادەوەستێت، چونكە توركیاش ماددەی خام بە ئەوان نادات. پێشنیازی زیادكردنی باج لەسەر ئەو كاڵایانەی كە ئێران هەنادەی ماددە سەرەتاییەكانی راگرتوون، بۆ بازاڕێكی وەكو هەرێمی كوردستان كە پشتئەستورە بە كاڵای ئێرانی، لێكەوتی تری لەسەر ئابوری هەرێم دەبێت، چونكە زیادكردنی باج دەبێتەهۆی بەرزبونەوەی نرخ لەسەر كڕیار لە بازاڕەكاندا. بەڕێوەبەری كۆمپانیای فابیباب پێشبینی دەكات لەماوەیەكی كورتی داهاتوودا نرخی كلێنس و كارتۆن لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو بڕیارەی ئێرانەوە بەرێژەی 20% بەرزببێتەوە. بۆ وەركرتنی زانیاری زیاتر (درەو میدیا) پەیوەندی بە سیروان محەمەد سەرۆكی ژووری بازرگانی سلێمانییەوە كرد، بەڵام ئەو وتی: ئێمە ئاگاداری ئەو بڕیارەی وەزیری بازرگانی ئێران نین. ئەم بڕیارە لەكاتێكدایە ئێستا لە هەموو كات زیاتر ئێران پێویستی بەوەیە ئاستی هەناردەی خۆی بۆ دەرەوەی وڵات زیاتر بكات، بەتایبەتی كە سزا ئابورییەكانی ئەمریكا رۆژ لەدوای رۆژ كاریگەری زیاتریان دەردەكەوێت. بەپێی قسەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهای ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا لە (6 ملیار) دۆلار زیاترە. بەپێی هەندێك زانیاری، رێژەی 10%ی كۆی هەناردەی ئێران بۆ دەرەوە، بۆ هەرێمی كوردستان دەڕوات. بەشی گەورەی بازرگانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران هاوردەكردنی كەلوپەل و كاڵا و شمەكە، لەبەرامبەردا هەناردەكردن كە شادەماری ئابورییە بۆ هەر وڵاتێك، زۆر لاوازە، هەناردەی هەرێم بۆ ئێران كورت دەبێتەوە لە چەند كاڵایەكدا كە بریتین لە:  • نەوتی رەش و نەفتا و پاشماوەی پاڵاوگەكان و قیرو غازی شل • پێستە و ریخۆڵە • مس و فافۆن لە نێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا (3) دەروازەی سنوریی فەرمی هەیە كە بریتین لە: • دەروازەی پەروێزخان • دەروازەی باشماخ • دەروازەی حاجی ئۆمەران جگە لەم دەروازە سنورییە فەرمییانە، چەند دەروازەیەكی نیمچە فەرمی هەن كە بریتین لە: • دەروازەی كێلێ لە شارۆچكەی قەڵادزێ‌ • دەروازەی سەیرانبەن لە شارۆچكەی پێنجوێن • دەروازەی شوشمێ‌ لە تەوێڵە