خهڵات عومهر ههرزوو له دوایی ساڵی 2004 وه وكاتیێك ئهستێرهی بهختی ((موقتهدا سهدر)) لهدوای ڕوداوهكانی نهجهفهوه گهشایهوه ،سهرردار حاجی((قاسم سولهیمانی)) پهیوهندیهكی گه رمی لهگهڵدا بهست . له سهردانی دوووههمی دا بۆ ئێران و بهقسهی ئهوانهی له نزیكهوه ئاگاداری دانیشتنه كهبوون ، ((عهلی خامهنهئی)) ڕابهری كۆماری ئیسلامی ئێران ،موقتهدا سهدری به ((حوسێن نهسڕوڵا)) ی ئێراق وهسفكردووه . بۆ ئێران داگیركردنی ئێراق له لایهن ئهمریكاییهكانهوه بایهخهكهی لهوه دابوو كۆتایی بهڕژێمی بهعس ودهسهڵاتی (( سهدام حوسێن)) دههێنێت .دهناوهكی تر ئێران چاوی له سهرئهوهبوو ، ئهمریكا له ئێراق دا دوچاری شكستێكی گهوره بێت .بهڵام نهك به شێوهیهك ئهو شكسته ئهمریكاییه دهرهنجام زیان به بهرژهوهندیهكانی ئێران بگهێنێت . بارودۆخی ئێراقی دوای سهدام حوسێن ههریهكه له ئێران وئهمریكای ناچاركرد كه له سهر زهمین جۆرێك له ههمئاههنگی له نێوانیاندا ههبێت .ههرله سهرهتا شهوه تائێستا پرۆسهی سیاسی ئێراق مه حكومه بهو ههمئاههنگیهوه . شاردراوه نیه له سهرهتادا ئێران پشتیوانی وكۆمهكی بزوتنهوهكهی ((موقتهدا ئهلسهدر))ی دهكرد . ( بهپێی ڕاگهیاندنی سهدریهكان بێت ئهوان له ماوهی ئهوچهند ساڵه دا كه ڕوبهڕی وئهمریكاییهكان بوونهتهوه ،ههتا ساڵی 2008 نزیكهی 6000 كردهوهی سهربازیان دژی سوپای ئهمریكا ئهنجامداوه .بێگومان ئهمهش بهبێ پشتیوانیكردنی ئێران كارێكی مهحاڵه) لهوسهرو بهندهدا ((خامهنهئی)) به دهنگێكی دلێر دهیووت ؛ وڵاتهكهی بۆ دژایهتیكردنی ئهمریكا وهاوپهیمانان، پشت وپهنای ((سهدر)) دهبێت . ((پۆل بریمهر)) ی حاكمی ئهمریكایی له ئێراق لهبهر گورزی سهدریهكان باڕهی لێههستابوو. ههڕهشهكانی ئهمریكا گهیشته ((حهسهن ڕوحانی)) كه ئهودهمه سكرتێری ئهنجومهنی ئاسایشی نهتهوهیی ئێران بوو. دۆسێی ((سهدر)) به دۆسێ ئهتۆمیهكهی ئێران ههمبهركرا. ((ئیبراهیم ئهلجهعفهری)) كه ودهمه ئهندامی ئهنجومهنی حوكمڕانی ئێراق بوو ، له بهغداوه فڕی بۆ تاران وپهیامێكی ئهمریكایی گهیانده سهرۆكی كۆماری ئیسلامی ئێران . هێندهی نهبرد سهرۆك كۆماری ئێران له كۆبوونهوهی ئهنجومهنی باڵای ئاسایشی نهتهوهیی ئێراندا وتی ؛ لهم چهند ساڵهدا ئهمریكا دوو دڕندهترین دوژمنی ئێرانی له ئهفغانستان وئێراق ڕیشهكێشكردووه .لهجیاتی ئهوهی سود لهو دهرفهته وهربگرین و هاوكاربین بۆ ڕاگرتنی كاروباری ناوچهكه ، خهریكه دهمانخهنه سهنگهری سهدام حوسێن وتاڵیبانهوه ! سیاسهت دایك وباوكی نیه ،له ماوهیهكی كهمدا ئێران پشتی كرده سهدرو ،كارگهیشته ئهوهی سایتهكانی سوپای پاسداران ، سهدریهكان به ((موجاهیدینی خهلق)) بهراورد بكهن و سهدری باوك له گۆڕدا ڕابچڵهكێنن و،به شان وباڵی ((مهجلیسی ئهعلا)) و((حیزبی دهعوه)) دا ههڵبدهن ! له ساڵی 2004 وه ههتا ئێستاش پهیوهندیهكانی ((موقتهدا ئهلسهدر)) وئێران ،به ههورازو نشێودا ڕۆیشتووه ،ڕهنگه ئهگهر هێڵێكی بیانی بۆئهو پهیوهندیانه بكێشین ،ههرگیز نهگهینه ئهو دهرهنجامهی كه پێ وایه ، موقتهدا ژمارهیهكی ئێرانیه وگهمهی سهدریهكان له ئێراق سهربوبهری ئێرانیه. له ساڵی 2008 دا كاتێك ((نوری ئهلمالیكی)) ههڵمهتی ((صوله الفرسان)) ی دژی موقتهدا و((جیش المهدی )) دهستپێكرد ، دهوترا حكومهت ئهوكارهی بۆتهمبێكرنی سهدریهكان دهكات كه گوایه ئێران پشت وپهنایانه ،كه چی ئهو كاره تهواو پێچهوانه، بوو مالیكی به پشتیوانی ئێران وئهمریكا ئهوكارهی دژی موقتهدا كرد ،ههربۆیهش سهركهوتنی به دهست هێنا . ساڵی 2010 ودوای ههڵبژاردنهكانی ئێراق ، ((قاسم سولێمانی)) له بهرهبهیانی چهژنی قورباندا ، له شاری ((قوم)) سهركرده شیعهكانی كۆكردهوه ( به موقتهدا ئهلسهدریشهوه كه ئهوماوهیه له ئێران بوو) داوای لێكردن پشتیوانی ویلایهتی دووهمی مالكی بكهن . له دوای ئهوه موقتهدا نهیشاردهوه كه بهناچاری وله ژێر فشاری ئێراندا ئهوهی قبوڵكردوه . ئێران ئهمهی پێخۆش نهبوو .ههرچۆن ئهوهشی پێخۆش نهبوو دووساڵ له دوای ئهوه ،موقتهدا بێته كوردستان وله گهڵ ((بارزانی )) و((عهلاوی)) دا ههوڵی ئهو بدات متمانه له مالكی بسهندرێتهوه . له گێڕانهوهی به شێك له بیرهوهریهكانیدا سهبارهت سهردانهكهی بۆكوردستان ، ((موقتهدا ئهلسهدر)) باس لهوه دهكات كه ((قاسم سولیمانی)) تیایدا كولوكافربووه ، بۆئهوهی سه فهری كوردستان نه كات بهڵام ئهو گوێی پێنهداوه. زۆرجار موقتهدا بهپێچهوانهی خواست و ویستی ئێرانه وه هه ڵسوكهوتی كردووه، لهو جارانهش ساڵی 2013 بوو كاتیك كۆتایی به گۆشه گیریهكهی ئێرانی هیناو له گهرمهی خۆپپَشاندانی سونهكانی ئێراق دا گهڕایهوه گۆڕِهپانی سیاسی و به ئاشكرا دهنگی خسته پاڵ دهنگیان ودا كۆكی له داواكاریهكانیان كرد و، له گهڵ نهیارێكی سهرسهختی ئێراندا كه ((دهستهی زانایانی سونهی ئێراق) بوو پێكهاتهوه و ، لهمزگهوتی گهورهی فهلوجهو، له ((غهوزی گیلانی)) یش له بهغدا نوێژی لهگهڵ دابهستن . زۆرجار موقتهدا ئێرانی توڕهكردووه ،خۆكه لایهنگرانی پهلاماری ناوچهی سهوزیاندا وپهرلهمانیان داگیركرد ،ئێرانیهكان وتیان موقتهدا هیچی تیانه هێشتۆتهوه. سایته ئێرانیهكان كهوتنه وێزهی ، ههتا ئهو ڕادهیهی پێگهی ((تابناك))ی نزیك له سوپای پاسداران نووسی بوو ی ((پێویسته موقتهدا به یهكجاری وازله سیاسهت بهێنێت وبچێت بهلای تهواوكردنی خوێندنی ئاینیهوه)) سهبارهت به موقتهدا سهدردهوترێت كه پراگماتی نیه ،بێگومان جاران واشیان به ((خومهینی)) دهوت ،كهچی بهڵگه نامه نوێكان دهیسهلمێن كه خومهینی ههرگیز دهرگای حهوشهی پشتهوهی له ئهمریكا دانه خستووه . دیاره موقتهدا ش دهرگای حهوشهی پشتهوهی لهئێران دا نهخستووه و، ڕهنگه نهشتوانێت وازوو دایبخات ، بهڵام شتی گرنگ كه ((موقتهدا)) كردی لهناو خهڵك ولهسهر شهقام ئهوهبوو كه ههیبهتی بۆ ((موقهدهس)) وپرۆژهی ((ویلایهتی فهقی)) و،تهنانهت به شێوه باوهكهی بۆ مهرجهعیهتی ((نهجهف)) یش نه هێشتهوه . لهنێو هێزه سیاسیهكانی ئێراق دا وبه ههموو ئه و هێزه شیعانهش كه ئێران پشتیوانیان دهكات ناتوانن ،لهناو جهماوهری شیعهشدا كهمترین جۆش وخرۆش دروستبكهن ،بهڵام موقتهدا لهوهزیاتریشی كرد. سه رهڕای ئهوهی حكومهتهكهی ((عادل عبد المهدی)) كوتله كهی سهدرو، كوتلهی(( فهتح)) ی ((هادی ئهلعامری)) پێكیان هێنا ،بهڵام سهدریهكان ههرخۆشیان بوون به ههوێنی ئهوخۆپێشاندانهی كه كۆتاییان پێهێنا .به ئێستاشهوه ئهگهرچی ((سهدر)) نكۆڵی دهكات لهوهی لایهنگرانی خۆپێشاندانهكان به ڕێوه ببهن ، بهڵام زۆرینهی زۆری خۆپێشهنده ران لهسهدریهكانن ،چله بهغداو له شارهكانی باشوریش. بێگومان ئێستا خۆپێشاندهران ههموویان لایهنگری سهدر نین و ،ڕوداوهكان به شێوهیهك پهرهی سهندووه كه ڕهنگه له ئایندهدا شوناسی خۆپێشهندهران تایبهتمهندی پێكهاتهی شیعهش تێبپهڕێنێت . ئهم باسه م سهبارهت دیاردهی ((موقتهدا ئهلسهدر)) نیه، ئهوهندهی بۆ چوونه ناودیمهنی گشتی ڕوداوهكانی ئێراقه كه تێیدا وێنهی ((موقهدهس)) لهق بووه . ((ئیمام خومهینی)) بهماوهیهكی كه م دوای سهركهوتنی شۆڕشهكهی ولهبهرئهوهی متمانهی به سوپا نهبوو ،ههرزوو پهنای برده به ردروستكردنی ((میلیشیا)) و((سوپای پاسداران))ی دروست كرد . داعش زوربهی ناوچه سونه نشینهكانی گرت ، بهڵام ((سید عهلی ئهلسیستانی)) ههتا مهترسی نهكهوته سهر ناوچه شیعهكانی،فتوایی ((جیهاد)) ی نهدا . لهدوای فتواكهی سیستانی ((میلیشیا))ی ((حهشدی شهعبی)) دروست بوو.بهڵام داخۆ فتواكهی سهید كه حهشدی دروستكرد ،بهتهنها بۆڕوبهڕوبونهوهی داعش بوو ،یاخود بۆ پاراستنی حوكمی شیعهبوو له ئێراق؟ ! پرسیارهكه ئهوهیه ،باشه بۆچی پاش ئهوهی حكومهتی ئێراق سهركهوتنی یهكجارهكی به سهر داعش دا ڕاگهیاند، سهید بهفتوایهك میلیشیای حهشدی ههڵنهوهشاندهوه؟ ! پێدهچێت پرۆژهی ((موقهدهس)) ی شیعی ئێرانیبێت ،یان ئێراقی به بێ((میلیشیا)) توانای بهردهوامبوونی نه بێت ،ئهگینا بۆچی له ئێران وله ئێراق ولهسوریاویهمهن ،ئهم ههموو میلیشیایه ههیه؟! به پێی هێندێك زانیاری ههواڵگری لهسهروبهندی ئهوهدا كه میسریهكان دهیانوویست ((موحهمهد مورسی)) بگۆڕن ،ئێرانیهكان پێشنیازیان بۆكردبوو ملیشیایهك له ((ئیخوانهكان )) دروستبكات! پێدهچێت مورسی فریانهكهوتبێت ! ههمووئهمهم بۆئهوهیه بڵێم خۆپێشاندانهكانی ئێراق ڕهنگه دراماتیكیانه كۆتایی نه یهت و زۆری بوێت تادهرهنجامهكان ببینین . بهڵام بۆئهوهی بزانین دهرهنجامهكان چۆن ده بێت پێویسته له سهرئهوه ڕابوهستین كه ورده ورده ئاینده دروست دهكات . ئێستا عهرشی ((موقهدهس)) لهق بووه ،بهڵام ((میلیشیا)) ماوه وبههێزه وئهمهش بهرهو ئهوهمان دهبات كه بڵێن ،شتی خراپ به ڕێوهیه! بابهتهكه زۆر ههڵدهگرێت ،بۆیه ناچارین له سهری بڕۆین.
.gif)
ئاری محەمەد هەرسین هەندێک جار دەستەواژەی پراگماتیک بە هەڵە بە کار دەهێنرێت، چونکە بە پێوەری سەردەمی ئیدیۆلۆژی تەفسیری بۆ دەکرێت. پراگماتیک کاتێک تانە لێدانە کە ئایدیۆلۆژی لە ئارادابێت. لە سەردەمی ئێمەدا سیاسەتمەداری پراگماتیک زۆرترین شانسی سەرکەوتنی هەیە لە گەیشتن بە ئامانجەکانی. مام جەلال تاڵەبانی سیاسەتمەدارێکی پراگماتیک بوو، بە مانای سەردەمی ئێمە. زۆر قسە لەسەر نەبەستنی کۆنگرەی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان کرا، بەڵام دواجار یەکێتی کۆنگرەی بەست و، کۆنگرەکەش بە هەموو پێوەرێک سەرکەوتوو بوو. یەکەم سەرکەوتنی ئەم کۆنگرەیە شکاندنی ڕێچکەی گوتاری دوور و درێژی میوانەکان بوو. یەکێتی بە شکاندنی ئەو ڕێچکەیە، کۆنگرەی لە نمایشەوە کردە ئەرک و کردار. پێدەچێت، توێژێکی گەنج، لە پەراوێزی سەرکردایەتی کەسانی شۆڕشگێڕ و بە ئەزمون سەرتاپای سەرکردایەتی نوێی یەکێتی داگیر بکات. ئەمە شتێکی باشە بەمەرجێک ئەو گەنجانە بە تەبیعەتی (سەرسپی) سیاسەت بکەن. گرنگە لەو ڕاستیە تێبگەن کە سیاسەتکردن بە عەنتەری لە سەرتاسەری مێژوودا کردەوەیەکی فاشیل بووە و، بۆ کەس نەچۆتە سەر و بۆ کە سیش ناچێتە سەر. سەرکردایەتی نوێی یەکێتی نیشتیمانی هەرچەندە وەک تاکەکان بە هێزیش بێت، بەڵام ئەگەر یەکڕیزی خۆی نەپارێزێت و پەیڕەوی لە مەرکەزیەتێکی مەعقول نەکات، زەرەر بە یەکێتی و بە پڕۆسە ی سیاسی کوردستانیش دەگەیەنێت. دواجار، ئێمەی پارتیش هەر ئەوە ندە مان بۆ دەمێنێتەوە پیرۆزبایی لە خوشک و برا ئازیزەکانمان لە سەرکردایەتی نوێی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بکەین، هیوای سەرکەوتنیان بۆ بخوازین و، پێکەوە لەگەڵ لایەنە سیاسیەکانی دیکەی ئەم هەرێمە، لە خزمەتی نەتەوەکەماندا و خاکی پیرۆزی کوردستان بین. ئەگەر کەسانێکیش هێشتا ئەوەندە نەفس نزمن لە ژێر وێنە و ناوی سەرۆک مەسعود بارزانی تانە و توانجی نابەجێ لەم کۆنگرەیەیە و ئەنجامەکانی دەدەن، یان ئەوانەی هێشتا بە ڕۆحیەتی سەردەمی جەلالی و مەلایی لە قوڕی قوڕبەسەریی براکوژیدا چە قیون و ئیهانەی مەلا مستەفا دەکەن و خەریکی شەڕە پەڕۆن (لە کاتێکا پیرۆزترین پارچە پەڕۆ لەسەر ڕوی زە مین ئاڵا چوار ڕەنگەکەی خاکی پیرۆزی کوردستانە و هیچیتر)، هیچ وەڵامێک لە م بەیتەی مامۆستا شوکری فەزلی باشتر نیە: گێرە شێوێنێ کە کای کۆنی بادا لە کنت چاکە هەر لێیخوڕی سەیری دەم و کاوێژی نەکەی ئەم قسانەی بەندە لێرەدا نوسیمەوە، وەک ئەندامێکی پارتی کردومن، بۆیە لەوانەیە خەڵکانیتر هەبن بۆچونیان لە بەندە جیاواز بێت، کە ئەوەش ئاساییترین شتی ڕوی سەرزە مینە.
.gif)
ئارام سەعید پێش دەستپێک پرسیارێکی گرنگ هەیە کە ئەویش لەبەرژەوەندی کێ یە مێژوی نەوشیروان مستەفا لەکەدار بکرێت؟ کێن ئەوانەی سود لەوە دەبینن؟ نەوشیروان مستەفا سەرەرای تەمەنیکی دریژ لە سیاسەتکردن و خەباتی شاخ، دەساڵی کۆتایی ژیانی لەخۆبردوییەکی گەورە ی هەبوو کە شانی دایە بەر خەباتێکی سەخت ئەویش روبەروبونەوەی گەندەڵیی و سیاسەتی هەردوو حزبی سەرەکی پارتی و یەکێتی . کاک نەوشیروان لەو قۆناغەدا خۆی ژمارە "یەک" بوە و هەڵوێستەکانی مایەی شانازین، بەڵام لەهیچ کاتێکدا تەنها نەبوو، لەهەر بوارێکدا کە کاری کردوە کەسانی ترهاوڕێ و هاوخەباتی بون و لەگەڵی بوون، ئەو راستیە مێژویە نکوڵی ناکریت بەبێ بوونیی ئەو نەدەکرا بزوتنەوەیەکی ئۆپۆزیسیۆنی وا بەهێز دروست بکرێت، بەڵام ئەویش خۆی ئەو راستیەی دەزانی کە هاوڕێکانی و هەموو ئەو گەنجانەی لەدەوری بون رۆڵی گرنگیان هەیە و تەنانەت بۆ ئۆپۆزیسیۆن بونیش بەلایەوە گرنگ بوو حزبەکانی تری لەگەڵ بێت. لەناو خودی بزوتنەوەی گۆڕانیشدا لەلای گەنجەکان بەرگری لە سەرکردە کۆنەکان دەکرد و لەلای هاوڕێ کۆنەکانی بەرگری لە گەنجەکان ئەکرد بۆ ئەوەی هاوسەنگی بپاریزێت. راستیەک هەیە کە هاورێیانی بزوتنەوەی گۆڕان دەبیت ئاگاداری بن، ئەویش ناکریت بڵێین نابێت رەخنە لە کاک نەوشیروان بگیرێت،چونکە خۆی لەو کەسانە بوو چۆن ماڵەکەی هەمیشە کراوە بوو دڵیشی کراوە بوو بۆ سەرنج و رەخنەی خەڵک و زۆر بەباشی گوێی لە نەیارەکانی دەگرت.ئەوانەی لەنزیکەوە ناسیویانە دەزانن جەند گوێگرێکی بەتوانا بوو بۆ هەموان. هەربۆیە کە رەخنەی لێ دەگیرێت بە ئارگیومێنت و لێکۆڵینەوەی زانستی سەبارەت بە سیاسەتکردنی لەو قۆناغەدا هەڵە یان کورتبینی هەبوە،یان دەکرا هەلوێستەکە بەشێوەیەکی تر بوایە،نابیت نیگەران بن، بۆ نمونە کاتێک باسی بەکارهێنانی وەرەقە سیاسیەکانی گۆران دەکەین لەبەرامبەر یەکێتی و پارتیدا دەبێت پێداچونەوە بکرێت بەوەی ئایا راست بوو گۆڕان لەگەل یەکێتی هاوپەیمان بێت دژی پارتی؟ یان هاوپەیمانی پارتی بیت دژی یەکێتی؟ ئایا ئەو سیاسەتە باش بوو کە گۆران بڕیاریدا بچێتە حکومەتەوە؟ یان حاڵی ئێستای بزوتنەوەکە چەند پەیوەندی بە سیاسەتەکانی رابردوەوە هەیە؟ یان بزوتنەوەکە لە رابردو ئێستادا راوبۆچونیی لەسەر تەوریس چیە؟ کە ئەمانە دەکرێت شیکاری بابەتیانەی بۆ بکرێت و رەخنەی لێ بگیرێت،وەک وانەی مێژویی سودیان لێ وەربگیرێت. یان ئایا بزوتنەوەی گۆڕانی ئێستا سیاسەتکردنی بەو ئاراستەیە کە بیەوێت نەوشیروان مستەفا بەتەنها بۆخۆی قۆرخ کات و نەهیڵێت وەک کەسایەتیەکی سیاسی نیشتمانی سەیری بکرێت؟ ئایا نەوشیروان مستەفا پێویستی بەوەیە کە یەکێک رەخنەی لێگرت ئیتر رەخنەگر جنێوباران بکرێت؟ لە سەردەمی شەری ناوخۆدا (پێش ٣١ ی ئابی ١٩٩٦) لە یەکێک لە کۆبونەوەکاندا ، مەسعود بارزانی گلەیی لە نەوشیروان موستەفا کردوە بەوەی کە ناکرێت مەلا موستەفای بارزانی بکرێتە ئامانج و هێرشی راگەیاندنی بکرێتە سەر. کاك نەوشیروان وەڵامیداوەتەوە و وتویەتی: کە ئێوە دەچن لە پشتی مەلا موستەفاوە قسە بە ئێمە دەڵێن و مەلا موستەفای بارزانی دەکەن بە سەنگەر، هەڵبەت کە ئێمەیش گولەتان پێوە دەنێین (لێرەدا کاك نەوشیروان مەبەستی وەڵامی میدیایی بوە) ئەوا گولەکانمان رەنگە بەر سەنگەرەکە بکەوێت. کەئەگەر خویندنەوەیەکی بۆ بکەین مەبەست لێی ئەوەیە سەرکردایەتی پارتی پاش کۆچی دوایی مەلا موستەفای بارزانی ، رۆژ لە دوای رۆژ رۆڵێکی خراپیان گێڕا لەوەی مەلا موستەفا لە سەرکردەیەکی میللی نەتەوەیەكەوە بگۆڕن بۆ سەرکردەی تەنها حیزبێك. رێك بە پێچەوانەی دید و بیری سیاسی کاك نەوشیروان، دوای کۆچی دوایی ئەو سەرکردەیە، لێرە و لەوێ دەبیستین کە گوایە کاك نەوشیروان تەنها موڵکی بزوتنەوەی گۆڕانە و کەس بۆی نیە ناوی بهێنێت و باسی بکات. ئەمەش دیاردەیەکی سەیرە کە گروپێك یان بزوتنەوەیەکی سیاسی بە ستایشکردن یان رەخنەگرتن لە سەرکردەکەی لەلایەن کەسانیترەوە ناخۆشحاڵ و نیگەران ببێت. ئەمە وەك ئەوەیە کە حیزبی کۆماری ئەمەریکا ئەبراهام لینکۆڵن بە موڵکی خۆیان بزانن و نیگەران بن خەڵکانی تر ستایش یان رەخنەی بکەن، یان پارتی پارێزگارانی بەریتانیا رێگە نەدەن جگە لە ئەندامانی پارتەکەیان کەس باسی وینستن چەرچل بکات و کەڵك لە دید و فیکری سیاسی ئەو سەرکردە بەریتانیە وەربگرن. لەکۆتایدا نەوشیروان مستەفا کۆچیکرد و رێکخەری بزوتنەوەیەکی رەسەن و گرنگ بوو لەو قۆناغە مێژوییەدا، مەرگی ئەوهەمومانی خەمبار کرد، بەڵام ئێستا دەبێت بۆپرسیارەکان ئەوانە وەڵام بدەنەوە کە ماون، ئەوسەرکردانەی دەبێت بزانن دوای مەرگیی ئەو، پرسیار زۆرەو قۆناغیکی مێژویی گرنگ تێپەڕیوە و دەبێت دیراسە بکریت. نابێت بەبێدەنگی سیاسەت بکەن و روداوەکان تیپەرن بەبێ ئەوەی لە میدیا هیچ بدرکێنن، دەبێت وەڵامی بدەنەوە. ئەگەر رەخنە بە ئارگیومێنت بێت و لەسەر بنەمای زانستی و ئەقڵانی بکرێت دەبێت خۆشحاڵ بن نەک ئەو رەخنانەی دوورن لەهەمو بیرکردنەوەیەکی لۆژیکیی کە بەداخەوە بەشێکی ئەو پۆپۆلیستانەن کە بزوتنەوەی گۆڕانیش لێیان بێبەری نیە و لە رابردودا گرنگیی پێداون.
.gif)
ھێمن کەریم ناوچەكە لە گۆڕانكاریدایە، زلهێزەكان هەریەكە و هەوڵی دۆستەكەیەتی سەلامەت بێت تێیدا، شەڕی سارد و گەرم لەنێوان داردەست و وەكیلەكانیان بەردەوامی هەیە، عیراق چواردەوری گەرم و خۆی ناكرێت سارد بێت، هەرچی نەیاری ئێرانە دەیەوێت عیراق بكاتە گۆمی خوێن، هەرچی دۆستی ئێرانیشە دەیەوێت عیراق ئارام بێت، نە ئەوەی ئێران لەخەمی عیراقدان نە ئەو بەرەیەشی دژی ئێرانن. روونە ئەوانەی دژی ئێرانن شەڕی بەوەكالەتیان لەعیراق هەڵگیرساندەوە، تا بەو هیوایەی ئەم ململانێ خوێناوییە بگاتە تاران و قوم، هەرچی بەرەی ئێرانیشە دەیانەوێت ئێران نەكەوێتە ئەو گۆمی خوێنەوە، بۆیە دەستیان بەعیراقەوەیە، بە هەر بارێكدا بێت واپێناچێت ئەم بارودۆخە و ئەو ململانێیەی عیراق وا بەئاسانی و بەخێر تەواو بێت. ئەوەتا بەناوی هەرچی مەزهەبی (شیعە – سوننی)یە دەستیانكردووە بەبێ نرخكردنی دونیا و عەقڵ، شتێك نەماوەتەوە بەناوی عەقڵی رابەرایەتیكردن لەعیراقدا. عیراق شەڕی وەكالەتی ناڕاستەوخۆ بەڕێوەی دەبات و زۆرجار وا پیشانیش دەدرێت هێشتا ئەم ماڵوێرانییە لەسەرەتایدایە، هێشتا ئەم پوچگەرایی و رسواییكردنی تاكی عیراقییە دەستی پێنەكردووە، هێشتا شكاندنی كەرامەتی عیراقی بەخێرهاتنی نەكراوە و بەڕێوەیە، ئەم شەڕانەش كە كەرامەتی عیراقی وێرانكردووە لەنێوان بەرەكانی (ئەمریكا و فەرەنسا و روسیا و سعودیە و ئێران و توركیا)یە، هەرچی ئیقلیم و نێودەوڵەتییە لەنێوان خۆشیاندا ناكۆكن، بۆ نموونە روسیا دۆستە لەگەڵ توركیا لەدۆخی سوریادا، بەڵام لەبەرەی ئەوروپا دژی توركیایە، روسیا دۆست و هاوپەیمانی ئێرانە لەعیراق، كەچی لەكێشەی نێوان ئەمریكا و ئێراندا تا ئەندازەیەك لەبەرەی ئەمریكایە، بەڵام بۆ بەردەوامی ململانێكانی رۆژئاوا لەدژی ئێرانە، كەوایە ئەم سەردەمی نێودەوڵەتییە سەردەمی خیانەتە بۆ مانەوە، بەهای مرۆیی تەنها قسەیە و هیچی تر. بەگشتی دۆخی چواردەوری عیراق ناجێگیرە و دەستوەردان لەناو عیراقیشدا بەهەر چەشنێك بێت هەر باش ناگەڕێت، هەرچی توركیایە دەیەوێت كەسی خۆی و دۆستی خۆی سەرخات و بیكاتە سەرۆك وەزیرانی عیراق، هەرچی ئێرانیشە عیراق بە شادەماری خۆی دەزانێت و رێگەنادات دەستوەردانی توركیا و ئەمریكا پلانی ئێران لەعیراق پەرت بكات، هەر بۆیە زۆر بەڕوونی و بەئاشكرا نوێنەری ئێرانی لەعیراقدا لەنێوان هێزە عیراقییەكاندایە و دەیەوێت رێكیان بخات، لەڕاستیدا ئەوەی ئێران بۆ عیراقی دەكات لەم كاتەدا، دەتوانین وەك دەستی خێر لەقەڵەمی بدەین، چونكە سەركردەكانی عیراق، سەركردەی راستەقینەی خۆیان نین، بۆیە ئێستا هێندە ناكۆكن گەر ئێرانییەكان نەبن ئەوا شەقامی عیراقی دەكەنە گۆمی خوێن. من پێچەوانەی ئەو كەسانەم كە بڕوایان وایە ئێران دۆخی عیراقی تێكدابێت، لەڕاستیدا عیراق خۆی وڵاتی ناكۆكییەكانە، شەقامی ململانێی هەموو دەوڵەتەكانە، هەر بۆیە هیچ سەركردەیەكی عیراقی نییە، روئیای دەرەكی بۆ نەهاتبێت، گەر لەم نێوەندەشدا ئێرانییەكان لێگەڕێن، وڵاتی تر بەڕێوەیان دەبات. بۆ نموونە توركییەكان، سعودییەكان و زۆریتر. كێشە و ململانێكانی سەد ساڵی عیراق بەئێستاشەوە لەبنەڕەتدا كێشەی تەواوی عیراقییەكان نییە، بەڵكو روونە كە كێشەی كۆی عەرەب و ئێرانییەكانە، كێشەی عوسمانی و مێژووی ئیسلامە، مێژووی عیراق لەبنەڕەتدا دەگەڕێتەوە بۆ مێژووی عەرەب و مێژووی عەرەبیش دەگەڕێتەوە بۆ ململانێكانی نێوان سەفەویەكان و ململانێی نێوان شیعە و سوننەكان و خێڵە دەشتەكییەكان و هاتنی پەیامی ئیسلام و تەنانەت كێشەی رۆمەكان. روونە كە عیراق وڵاتێكە تووشی ئیفلیجی بووە و ئەم ئیفلیجییەش هی ئێستای نییە، هەستانەوەشی بە دەوا و دەرمان نییە، بەگۆڕینی ئەو دكتۆرەیە كە چەندین ساڵە دەرمانی ئەم دەردەی عیراقی پێناكرێت. واتە گۆڕینی كۆی سیستەمی حكومڕانی عیراق، سیستەمێك كە بتوانێت دەسەڵاتدارانی ناچار بكات خۆیان بن، شەقامی عیراقی تا ئێستا بەخواستی ئێرانی و توركی و ئەمریكییەكان دەجوڵێنرێت. بەدیوێكی تردا، كێشەی عیراق چارە نابێت هەتا كێشەی توركیا بەلایەكدا نەكەوێت، واتە هەتا توركیا ئەم توركیایەی ئێستا بێت دۆخی عیراق هەر ئەم دۆخە دەبێت، هەتا ئێران هەمان تێڕوانینی ئیستای بۆ عیراق هەبێت، كێ ببێتە سەرۆك وەزیران جا زۆرینەی كوتلەی پەرلەمانی عیراقیشی لەگەڵ بێت، ئەوا عیراق خۆی نییە و خۆی بەڕێوەی نابات. لەم نێوەندەشدا خۆسازان بۆ دەرچوون لەترازان لە هەرێمی كوردستان گرنگە، گرنگتر ئەوەیە بارودۆخی حزبی و ناوخۆی كورد بە چەشنێك رێكبخرێت كە لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی چوار دەوردا بگونجێت و بەو كەشە نوێیە سیاسییەی كە دێتە ئاراوە، تازە بێت و بتوانێت بەگەنجیی وێنەی تازە بكێشێت، هەرێمی كوردستان با هیچ نەبێت لە عیراق سیاسەتی جودا و جیاواز بێت و تازە ببینرێت و وەك ئەو وێنەی بۆ نەكێشرێت.
.gif)
پەیمان عیزەدین پڕۆژەی پێشنیازی یاسای ئەنجومەنی نیشتیمانیی میدیا لە هەرێمی کوردستان کە لەلایەن دەستەیەک لە ئەکادیمی و پسپۆڕانی میدیا لە زانکۆکانی هەرێمی کوردستان گەڵاڵە کراوە ، خۆشبەختانە هێشتا پڕۆژەیە و بواری گۆڕانگاری و دەستکاریکردنی ماوە . ئەگەر بە وردی ئەم پڕۆژەیە بخوێنینەوە ،ئەبینین پەیوەندیەکی توندی لەگەڵ ڕەخنە و مامەڵەکردنی پڕۆژەکە لەگەڵ ڕەخنەدا هەیە ،بۆیە بۆ هەڵسەنگاندنی پڕۆژەکە و دەستنیشانکردنی خاڵە بەهێز و لاوازەکانی ،بەبڕوای من گرنگە بە خێرایی بچینەوە بەسەر مێژوی رەخنە و کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا و دەسەڵات و حیزب لە باشوری کوردستاندا . ڕەخنەی سیاسی ئەگەر بەتەنیا سەیری بکەین ، ڕاوەستان و قسەکردنە لەسەر ئەو هەڵە و کەموکوڕیە سیاسیانەی لەلایەن کەس یان پارت یان دەسەڵاتێکی سیاسیەوە ڕودەدات و کاریگەریان دەبێت لەسەر ژیان و بەرژەوەندی گشتی و دەستنیشانکردنی سیستمی سیاسی ، مەبەستی ڕەخنەی سیاسیش ئاگادارکردنەوەیە لەو هەڵانە و بەردەوام نەبونە لەسەری ، ئیتر ئەو ڕەخنانە بە شێواز و فۆرمی جیاجیا دەردەکەون ، یان لەڕێی هونەرەوە یا بەهۆی وتار و بابەتە ئەدەبیەکانەوە یاخود لەڕێی میدیاوە یا بەهۆی تەنز و نوکتەی سیاسیەوە.جا ئەگەر ئاوا سەیری بون و گرنگی ڕخنە بکەین ، ئەبێت تاک جێگەی بایەخ بێ و لایەنی ڕەخنە لێگیراو ڕاو و سەرنجی تاکی ڕەخنەگری بۆ گرنگ بێ تا ڕادەی ڕاستکردنەوەی هەڵەکەی، بۆیە و بە نەبونی ڕۆڵ و قورسایی ڕەخنە و ڕەخنەگرلەسەر کار و بڕیاری سیاسی، دەبینین لە کۆمەڵگای ئێمەدا ڕەخنە لە زۆربەی حاڵەتەکاندا سەرئەکێشێ بۆ تەشهیرکردن و بێڕێزیکردن بە بەرامبەر ، لەلایەکی تریشەوە کە دەسەڵات ڕای کەسی بۆ گرنگ نەبو و سیستم دیکتاتۆری بو ئەوکات شتێک نامێنێتەوە بەناوی ڕەخنە و ئەوەی جێگای دەگرێتەوە ڕق و تۆڵەکردنەوەیە کە ئەوانیش کەناڵی خۆیان دروست ئەکەن بۆ ئاڕاستەکردنی . بۆیە بە گرنگی ئەزانم بەخێرایی بگەڕێیەوە سەر هەندێ لە بون و کاریگەریەکانی ڕەخنەی سیاسی لەناو ئەو پارتە سیاسیانەی کە ئێستا حکومەتیان پێکهێناوە ونوێنەرانی ئەوانیش لەپەرلەمان (لە ئەگەری چونی پرۆژەکە بۆ پەرلەمان ) دەنگ بە دامەزراندنی ئەم ئەنجومەنە ئەدەن. ڕەخنە وپارتی دیموکراتی کوردستان لەناو پارتی دیموکراتی کوردستاندا پانتاییەکی فراوان بۆ ڕەخنەگرتن نیە ، پارتێکە پێکهاتە و ئۆرگان و سیستمی بەڕێوەبردنەکەی دیاریکراو و جێگیرە ، خاوەندارێتی پارتەکە بۆ بنەماڵەی بارزانیە و کۆی پارتیەکانیش ئەمەیان قبوڵە و بەهەڵەی نازانن، لەگەڵ دەرکەوتنی ناڕەزایی و ڕەخنە لەلایەن بەڕێزان ئیبراهیم ئەحمەد و مام جلال و هاوڕێکانیانەوە ،جیابونەوە ڕویدا و ئەو ڕەخنانە لاناو پارتیدا جێی نەبوەوە ، نە ڕخنەلێگیراوان ئەو شێوازی حکومڕانیەیان بەهەڵە ئەزانی تا گوێبگرن و ڕاستی بکەنەوە ،نە ڕەخنەگرانیش ڕاکانی خۆیان پێ هەڵە بو تا پەشیمان ببنەوە ، لە مێژوی نزیکتریشدا کە کاک جەوهەر نامیق ڕەخنەی هەبو لەناو حیزبەکەدا جێی نەبوەوە و هاتە دەرەوەی پارتی ، بەڵام لەگەڵ ئەم ڕاستیانەشدا ڕەخنەگری باش و بەتوانا هەن لەناو پارتیدا کە ئاڕاستەی ڕەخنەکانیان بەغەیرە پارتیە و ئەوە یەکلایی بۆتەوە کە ڕەخنەگرتن لە ئەدای پارتی رێپێدراو نیە بە تایبەتی لەسەر شێوازی بەڕێوەبردنی حیزب. ڕەخنە و یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان سەرەتای دروستبونی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان،ڕەخنە بەشێکی خوازراو و ئەرێنی بو، ڕخنە و ڕەخنە لەخۆگرتن شانازی و خاڵی جیاکەرەوەی یەکێتی بو لە پارتی ، تا ئەو کاتەی ڕەخنەکان بۆ ناوخۆ لە ئاستی ختوکە تێنەئەپەڕین و بۆ حیزبەکانی تری دەرەوەی یەکێتی کەمەر شکێن بون . بەڵام کە ڕەخنەکان گەیشتنە ناو یەکێتی و شێوازی کارکردن و وەرگرتنی بەرپرسیارێتی، ڕەخنە نزیک بوەوە لە خیانەت و کادر و ئەندامانی خۆیانی لەسەر سزا درا . لەم قۆناغەوە ترس لە ڕخنەگرتن گەورەتر بو لە ئامانجی بەلاڕێدانەبردنی حیزب، شکاندن و بچوککردنەوەی کادر و ئەندامانی حیزب لەلایەن سەرۆک و سەرکردەکانەوە هەم بوە ئازایەتی و خاڵی بەهێزی سەرکردەکان و هەم چاوترساندنی ئەندام لە ڕەخنەگرتن . لەدوای ڕاپەڕین و ئیدارەدانی هەرێمیشەوە ،ڕەخنە خراپتر و مەترسیدارتر لە جاران مامەڵەی لەگەڵ کرا و بە پێچەوانەوە لە ڕێی ئەدەب و هونەرەوە زیاتر و زۆرتر ڕەخنەیان بچوککردەوە وگۆڤار و بەرنامە تیڤیەکانی یەکێتی بەتەواوی ڕەخنەی لە قاڵبی خۆی دەرکرد وهەم ئەو شێوازە لە ڕەخنە بونە جۆرێک لە دەرکردن و ڕەواندنەوەی ناڕەزایەتی خەڵک وهەم وردە وردە تەشهیر و سوکایەتیپێکردنی بەرامبەر بوە پێناسەی ڕەخنەی نوێ، بێگومان ئەمەش دیسانەوە بۆ پارتەکانی دەرەوەی یەکێتی نەک ناوخۆی یەکێتی. ڕەخنە و بزوتنەوەی گۆڕان بنەمای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان ، ڕەخنەگرتن بو لە ئیدارەدانی هەرێم و گەندەڵی و ناعەدالەتی و حوکمی بنەماڵە. لەسەر ئەم بنچینەیەوە ڕەخنە جدیەکان دەرکەوتنەوە و هەوڵێکی جدی بو بۆ دەرخستنی هەڵەکان لە ڕێی ڕەخنە سیاسیەکانەوە ، بەڵام لەم قۆناغەدا ڕق زۆرتر زاڵ بو بەسەر شێوازی دەربڕینی ڕەخنەکاندا، کەڵەکەبونی ناعەدالەتی چەندین ساڵ وگوێنەگرتنی دەسەڵات لە هیچ کام لەو ڕەخنە و سەرنجانە ڕقێکی گەورەی دروستکرد ،بە بونی زەمینەیەکی شێوێندراوی ڕەخنەش ، سەرەنجام زۆرتر ڕەخنەی خستیە قاڵبی جنێو و تەشهیرەوە ، تا وای لێهات ئامانجی ڕەخنەگرتن لە قۆناغی گوێگرتنی دەسەڵات و ناچارکردنی بە گۆڕانکاری چوە قۆناغی شکاندن و سوککردن و ناشریکردنی هەمو جومگەکانی دەسەڵات . لەگەڵ دروستبونی ڕەخنەش لە ئەدای گۆڕان ، سەرەتا بە گوژمێکی گەورەوە ڕەخنە ناوخۆییەکانیش بونی هەبو،بەڵام زو هەمان سینارێوی پارتەکانی سەرەوە دوبارە بوەوە و ه ناڕەزایی و دورکەوتنەوەی کاتیی بەشێک لە سەرکردەکانی گۆڕانی لێکەوتەوە ،تا سەرەنجام و بە تایبەتی دوای مردنی کاک نەوشیروان ئیتر تەنیا ڕەخنەیەک بە ئاسایی و بێ هێرشکردنە سەر کەسی ڕەخنەگر بونی هەبو ،ئەو ڕەخنانەبون کە لەدەرەوەی گۆڕان ئەگیران. سەرەنجام ئێستا لە کوردستاندا ڕەخنە و ڕەخنەگران سێ جۆرن: ١-ڕەخنەگری حیزبی کە ساز و ئامادەکراون بۆ ڕەخنەگرتن لە حیزبەکانی دەرەوەی خۆیان وبەرپەرچدانەوەی خێرای ئەو ڕەخنانەی لە حیزبەکەیان ئەگیرێ (ڕاست بن یان درۆ). ٢-ڕەخنەگری بێ لایەن کە ڕەخنەگرێکە هەڵەی هەموی ئەبینێ و لە ڕێی ڕەخنەوە هەڵەکان ئەخاتە ڕوو . ٣- ڕەخنەگری بێ ئامانج کە ئەو جیلەن لە ئەنجامی بەلاڕێدابردنی ڕەخنە دروست بون و جنێو و تەشهیر خۆشییان پێئەبەخشی ، کە ئەمانە سیاسەتی هەڵەی پارتەکان زەمینەیان بۆ سازاندون ولەهەندێ قۆناغیشدا لەلایەن خودی پارتەکانەوە پشتیوانی کراون و سەرچاوەی هەواڵەکانیان بون ،کە لە ئێستادا ئەم جۆرە رەخنەی لە هەمو شتێک هەیە وکۆی پرۆسەی سیاسی خستۆتە ژێر گومانەوە و لە کۆنترۆڵی ئەو حیزبانەش دەرچون کە ڕۆژێک لە ڕۆژان پەیج و سایتی تایبەتیان بۆ دروست ئەکردن. لە ئێستادا تێکەڵبون و زۆریی ژمارەی ئێستای ئەو ڕەخنەگرانە زەمینەیەکی دودڵی و نائارامیی بۆ پارتەکانی دەسەڵات دروستکردوە و بۆ دەربازبون لەو دۆخە پێویستیان بە چوارچێوەیەکی قانونی هەیە کە کۆنترۆڵی ئەو ڕەخنانە بکەن کە بەشێوازی باش یا خراپ ئاڕاستەیان ئەکرێ. لێرەوە ئەنجومەنی نیشتیمانیی میدیا ئەو چوارچێوە قانونیە ئەبێت،( ڕەنگە ئەو بەڕێزانەی پڕۆژەکەیان ئامادەکردوە یان بەشێکیان بەو مەبەستە کاریان تیانەکردبێ ) کە ورد ئەبیتەوە لە ناوەرۆک و ماددەکانی پرۆژەکە بە ئاسانیی کۆنترۆڵکردنی ڕەخنەی تیا ئەبینی. بە نمونە هەر لەسەرەتای پرۆژەکە ولە چەمکە گشتیەکاندا و لە ماددەی دووەمدا ئەڵێ ئەنجومەنێک بۆ ڕێکخستنی یاسایی و هەڵسەنگاندنی پیشەیی ناوەڕۆکی پەیامی میدیایی لەسەرتاسەری هەرێمدا دادەمەزرێت . پاشان لە ئەرک و دەسەڵاتەکانی ئەنجومەندا لە ماددەی سیانزەیەم، بڕگەی شەشەم ئەڵێ کۆششکردن بۆ دروستکردنی دادگایەکی تایبەتمەند بە تاوانەکانی بڵاوکردنەوە ، دواتر لە ماددەی چواردەیەم وتایبەت بە میکانیزمەکانی بەدیهێنانی ئامانجەکان و لە بڕگەی سێیەمدا هاتوە :وردبونەوەو بەدواداچونی ئەو ڕەخنە و سکاڵایانەی لەلایەن جەماوەرەوە ئاڕاستەی پەیامی میدیایی و میدیا کاران ئەکرێت. ئەم بڕگە و ماددانە ئەوەندەی ئەنجومەنەکەی وەک دادگایەک وێناکردوە ، ئەوەندە وەک ئەنجومەنێک بۆ زامنکردنی فەزایەکی ئازاد و پشتیوانیکردنی میدیا نایەتە پێش چاو بەتایبەتی کە ئێمە مێژو وئێستای پارتەکانی دەسەڵات ئەزانین لە بواری مامەڵەکردنیان لەگەڵ ڕەخنە و ناڕەحەتییان بە قسەکردنی خەڵک و میدیا لەسەر هەڵەکانیان . جگە لەوەی کە یەکێتیی و پارتی شکستیان هێنا لە کۆنترڵکردنی میدیا و میدیاکاران لە ڕێی سەندیکای ڕۆژنامەنوسانەوە و ئەو سەندیکایە نەیتوانی تێکڕای میدیاکاران ناچارباکات بە پابەند بونیان بە سەندیکاوە ، بۆیە ئەنجومەنێکی خاوەن دەساڵات و دادگا ئەو ئامانجە ئەپێکێ و ئەتوانرێ لەژێر حوکمی ماددەی پێنجەمدا کە تایبەتە هێڵە گشتیەکانی پەیامی میدیایی زۆرینەی ڕەخنە و ناڕەزایەتیەکان لە قاڵب بدات و هاوشێوەی یاسای بەرەنگاربونەوەی تیرۆر ببێتە یاسایەک بۆ کوشتنی ڕای ئازاد. هیوادارم بەر لە چونی پڕۆژەکە بۆ پەڕمان ، ئەو بەڕێزانەی پڕۆژەکەیان گەڵاڵە کردوە ،لەم گۆشەیەوە سەیری پرۆژەکەیان بکەن و بەشدار نەبن لە دروستکردنی دامەزراوەیەک بۆ بە تاوان سەیرکردنی ڕەخنە و ڕای ئازاد.
محەمەد فاتح حامد ئهوهی له ههرێمی كوردستان دهگوزهرێت ، تاڕادهیهك هیچی له بارودۆخی عێراق یان لوبنان باشتر نیه ، كه زیاتر له دوومانگه رژاونهته سهر شهقامهكان و داوای نهمانی گهندهڵی و لابردنی حكومهت و دهسهڵاتدارهكان دهكهن. دهبێت ئێوهی دهسهڵاتدارانی ههرێمی كوردستانیش زۆر سهرنج لهم دوو خۆپیشاندانانهی عێراق و لوبنان بدهن ، خۆ ئهگهر ههرێم لهگهڵ عێراق بهراورد بكرێت ، ههرگیز لهگهڵ لوبناندا بهراورد ناكرێت ، كهچی هێشتا خهڵكهكهی ناڕازین و خۆپیشاندان دهكهن. ئهگهر چی ئێمهی هاوڵاتیانی ههرێمی كوردستان بێدهنگین و ناچینه سهرشهقامهكان ، بهڵام ئهمه مانای ئهوه نیه بهم دهسهڵاته رازین و دهسهڵاتدارانمان پێ پهسهنده . ئێوه درك بهوه دهكهن ؟ ئێمهش حهزمان دهكرد ، دهسهڵاتدارهكانمان وهكو حاكمی ئهبو زهبی بیوتایه : دابین كردنی شوێنی نیشتهجێبون منهت نیه بهسهر خهڵكهكهوه و بهڵكو مافی خۆیانه و نابێت هیچ هاوڵاتیهك كرێچی بێت ؟ ، بهڵام ئێوه نهك به تهنها مافهكانمان نادهن و پێشێلێشی دهكهن ، بهڵكو زهوتی دهكهن و دهیشی خۆن! ئێمهش حهزمان دهكرد ، كه یهكیهكمان دووچاری نهخۆشیهكی سهخت دهبێتهوه بینێرن بۆ دهروهی وڵات بۆ چارهسهر وهرگرتن! ئێمهش حهزمان دهكرد خۆمان و منداڵهكانمان پشكی نهوتمان ههبێت و وهكو كوڕه سوڵتان ژیان بهسهر بهرین! باشه بۆ له خۆتان ناپرسن ؟ ، لهئیمارات كاتێك بهرپرسیهكیان بهبێ ئهوهی دركی پێبكات تهوقهی لهگهڵ منداڵێكدا نهكرد كه دهستی بۆی راكێشابوو ، دواتر بهپێی خۆی سهردانی ماڵیانی كرد و داوای لێبوردنی له منداڵهكه كرد و دهست و سهری ماچ كرد ، كهچی ئێوه مافیشمان زهوتهكهن و دهیخۆن و له جیاتی داوای لێبوردن چاوهڕێی شهقیشتان لێدهكهین! بهدهیان ساڵه دروشمی گهورهمان بۆ بهرزدهكهنهوه و بۆ تهنها جارێكیش یهكسانیهكمان لێتان نهدی! به دهیان ساڵه قسهی زلمان بۆ دهكهن و بۆ تهنها جارێكیش دادپهروهریهكمان لێتان نهدی! بهدهیان ساڵه چهواشهمان دهكهن و خێر و بێری ئهم وڵاته تهنها بۆ خۆتان و خێزانهكانتان و كهس و كارهكانتان و دارودهستهكانتانه! درۆكانتان ههمیشه له گوێچكهكانمان دهزرنگێتهوه كه پڕبوه له درۆكانی ئێوه! لهساڵانی نهوهتهكانهوه ئێوه دهمانڕهتێنن ، ههتاكو جارێك دهمان ژێنن ، ههزار جار دهمان كوژن و دهمان خهسێنن! له ساڵانی نهوهتهكانهوه ، ئێمه ههر چاوهڕێین ههتاكو شتێك بگۆڕن ، ئێمه ههر چاوهڕێین یهكێكی خهمخۆر و دڵسۆزتان تیا ههڵبكهوێت ! ههر چاوهڕێ بوین تاكو متمانهی ئێمهتان لهدهستا ، ئێستا تهنها شتێك چاوهڕێی بین ، چاوهڕوانی رۆیشتنی ئێوه و دهركردنی ئێوه و لابردنی ئێوه دهكهین! ههمو شتیهكتان به حزبی كرد : پێشمهرگه ، پۆلیس ، فهرمانبهر ، مامۆستا ، سهندیكاكان ، پیاوانی ئایینی ، رۆژنامهنوس ، پێنوس ، تهنانهت ئازادی و دیموكراسیتان به حزبی كردوه! كامه ئازادی و كامه دیموكراسی ؟ ئهی كاوه و سهردهشتان لهسهر چی ههڵواسی ؟! له ساڵانی نهوهتهكانهوه چهندین سیستم و سهركرده لابران و گۆڕان ، كهچی ئێوه ههر دۆڕان و ههر نه گۆڕان! "من لهوڵاتێكدا دهژیم دهریاكانی تینوه و ئاگرهكانی مهیوه و باخچهكانی تهوریان لێ دهڕوێ ! من له وڵاتێكدا دهژیم دڵداری لهگهڵ چهكدا دهكا و پیرۆزترین ئهوینی جهنگه! ئهوهتا كه خامهكهم له مهرهكهبی ئهوینی وڵاتهكهم وهردهدهم تۆپهڵه فرمێسك و خوێنی لێ دهبارێ ! من لهوڵاتێكدا دهژیم تاجی دڵسۆزیان لهسهر ناوه و پاسپۆرتی وڵاتی بێگانهكانیش له گیرفانیاندایه! دروشمی مافی مرۆڤیان بهرزكردوهتهوه و مرۆڤیش ههر ناناسن ! دڵیان بوه بهدار بوه به بهرد بوه به ئاسن! هۆ خهڵكینه له شمشێری جهلادهكانی ئهم وڵاته مهترسن گشتی سیحر و ساختهن له جهنگدا دهبن به تهخته! نا نهكهن له شمشێری جهلادهكانی ئهم وڵاته سڵ نهكهنهوه لهبیرم چو كه بۆ سهرپهڕاندنی ئێمه ساخته نین و شمشێرن !". محمد فاتح حامد
هێمن باقر كۆمەڵە برادەرێك كە لە هەموو ژیانیاندا كاری رۆژنامەوانیان نەكردووە یان تاقەتیان لە كاری مەیدانی رۆژنامەوانی نەماوە یاخود ئەسڵەن لە هیچ شوێنێك جێگایان نابێتەوە.لەدەوری یەكتری كۆبونەتەوە و فوو بە گوێی شەیتاندا دەكەن بۆ ئەوەی ئەو نەختە ئازادیەش كە هەیە بیپێچنەوە و بەتەواوی نەیهێڵن. ناوەڕۆكی پرۆژەكەیان نیەتی خراپیان دەردەخات كە دەیانەوێت دۆخەكە بەرەو كوێ ببەن. دەسەڵاتیش لەخوای دەوێت ا ئەوەندە بواری ئازادی کەم ببێتەوە كە كەس نەتوانێت بجوڵێتەوە. بەڵێ راستە كە لە كوردستاندا فەوزای میدیای هەیە، بەڵام هەموو كەس دەزانێت ئەم فەوزایە حیزب و دامودەزگا ئەمنییەكانی دروستیان كردووە. ئەو ئەفسەرە ئەمنیانە دروستیان كردووە كە خزێنراونەتە ناو میدیاوە و لەلایەن دامودەزگای فەرمی و نیمچە فەرمی حكومەت و حیزبەوە پشتیوانی دەكرێن. لەم لاشەوە یاسایەكی پڕ لە كۆت و بەندی وەها دادەڕێژرێت كە رۆژنامەنوسان ناچار دەكات لەناو یەكێك لەو میدیا ئەمنیانەدا جێگای خۆیان بكەنەوە كە گاڵتەیان بە یاسادێت و ئەنجومەنەكە و دەستەباڵاكەشی بە مرۆڤ نازانن و حسابیان بۆ ناكەن. لە كوردستاندا كایەی ڕۆژنامەگەری یاسای هەیە و تارادەیەك یاسایەكی باشیشە،بەڵام گرفتەكە ئەوەیە یاساكە جێبەجێ ناكرێت،لەو حاڵەتانەش كە جێبەجی َ كراوە بەسەر كەسانی بێ پشتوپەنا جێبەجێكراوە. ئەو میدیا و میدیاكارانەی دۆسیەی ئەمنی و سێكسی و سیاسی لەسەر یەكتر بڵاودەكەنەوە میدیاكاری حیزبی پشت ئەستورن كە گاڵتەیان بە یاساو دادگا دێت و كارەكەیان بەشێكە لە پلانی دەزگا ئەمنییەكان.ئەمانە وەك چۆن ئێستا حساب بۆ كۆمەڵگە و یاسا و پۆلیس و دادگا ناكەن هەر ئاواش حساب بۆ ئەنجومەن و رێكارەكانی ناكەن و گاڵتەشیان پێیدێت. لەم حاڵەتەدا ڕوونە كە ئامانج رۆژنامەنوسانی دەرەوەی بازنەكەیە، كە بۆئەوەی بەردەوام بن یان دەبێت بچنە پاڵ دەزگا ئەمنیەكان یان وازبهێنن. كەواتە ئەم برادەرانە لەبەرخاتری كێ بەم ئەركە ناشیرینەی سنورداركردنی كایەی ڕۆژنامەگەری هەڵدەستن؟ بۆچی لە داڕشتنی پرۆژە یاساكەیاندا ئەو هەموو رێكارە قەمعیانەی تێدایە بەرامبەر بە میدیا كاران؟ ئایا لەبری هەموو ئەمانە باشتر نییە داوا لە دەسەڵات و حیزب بكرێت بەرۆكی میدیا بەردەن و ئەو پارەیەی كە لەوبوارەدا هەڵیان ڕشتوە لە خزمەنگوزاری و ئاوەدانكردنەوەی وڵاتدا خەرجی بكەن؟ یان ئەنجومەنی باڵای میدیاش دروستكردنی مەحكەمەیەكی تەفتیشە لەسەر گیرفانی خەڵكی و بودجەی حكومەت لەپێناوی ئارەزی شەخسی هەندێ كەس كە بەدوای وەزیفەیەكی باشدا دەگەڕێن. جا با ئەو وەزیفەیە ناوی راوێژكار بێت لە ئەنجومەنی باڵای میدیادا
.gif)
خانم رەحیم راگرتنی دۆخی ئێستای عێراق و پاراستنی لە ئەگەری شەری ناوخۆی ماڵوێرانكەرە، پێویستی بەحیكمەت و ئیرادەی هەموان هەیە، ئێستا چاوەكان هەمووی چوەتە سەر ئەوەی سەرۆككۆمار چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆخەدا دەكات، كە كۆمەڵگەی دابەشی دوو بەرە كردوە. قەناعەتی گشتی خەریكە بەو ئاكامە دەگات كە لەنێوان ئەو دوو بەرەیەدا ئەبێت پردی پەیوەند بەتەواوەتی نەپچرێت، ئەمەش بەو ئاراستەیەی كە نەخشەی سیاسی عێراقی دوای خۆپیشاندانەكان، ناكرێت جیاوازیەكی بەرچاوی نەبێت لە دۆخی پێش خۆپیشاندانەكان. ئەمە تێروانینە، تەنها هەڵقوڵاوی رووداوە ناخۆشەكانی ناو خۆپیشاندان و زۆری قوربانییەكان نییە، بەڵكۆ لە واقیعی نالەباری دۆخی شانزە ساڵەی ژیان و گوزەرانی خەڵكەوە هەڵقوڵاوە بووەتە راستی و یەقین لای خەڵك، كە بەرێوەبردنی ئیدارەی سیاسی لەعێراق، نەك هەر پرن لەكەموكورتی، بەڵكو لە ئاستێكی پر لەمەترسیدایەو ئایندەیەكی نادیار و تاریكیش بۆ عێراقیەكان دەهێنێت. بەبێ رێككەوتنامە و بەبێ دوروستكردنی هاوپەیمانی، بەرەی جەماوەری و خواستی گۆرانكاری و چاكسازی، خەریكە رۆشنتر لەسەر شانۆی سیاسی دەردەكەون، هەنگاوەكان بەو ئاراستەیە، خەباتی نەرم و مەدەنی شەقام و هەوڵەكانی تر، ئاوێتەی یەكتر دەبن، داخوازی مەرجەعیەت و سەرۆكایەتی كۆمار، كە تارادەیەكی زۆر هاوسەنگیان تێدایە و خاڵێن لە هەناسەی رادیكالیزم، بونەتە چەقی خەباتێكی مەدەنی و كاریگەر بۆ گۆرانكاری، ئەوان بەبێ ئەوەی راستەوخۆ بەشدار بن، هێز دەبەخشن بەخواستی رەوای خۆپیشاندەران و پرۆسەی چاكسازی، وەستان بە دووری یەك مسافە لەنێوان بەرژەوەندیە جیاوازەكان و دەستنان بەرووی ناكۆكییە دەرەكیەكان تا عێراق نەكرێتە مەیدانی یەكلایكردنەوەی كێشەكان، دەرخەری هێزی ئاشتیانە و دڵنیاییە بۆ مەدەنی بوونی رەوتی چاكسازی و بەمەش هاوسەنگی یەكخستنەوە كۆمەڵگەی عێراقی دەپارێزێت و رێگری لەوە دەكات بەرژەوەندی خەڵكی عێراق بخرێتە خوار بەرژەوەندی دەرەكییەوە، ئەمە خاڵی هاوبەشی نێوان شەقام و هەموو ئەو لایەن و دەنگانەیە، كە دەیانەوێت، عێراق وڵاتی عێراقییەكان بێت و مافی هاوڵاتی بوون بەیاسا پارێزراو بێت و مافەكانیان بە خەباتی ئاشتیانە بۆ دەستەبەر بكرێت. ئێستا بەدەر لەروانگەی حزبایەتی و بەجیا لەبەرچاو گرتنی ئەوەی كارەكتەرەكان چەندە دور و نزیكن لێتەوە، ئەركی هەر هاوڵاتیەكی هوشیارو دڵسۆز بەدەر لە چوار چێوە فكری و سیاسی و حزبیەكەی ئەوەیە، لەم دۆخەدا پشتیوانی لە بەرەیەك بكات، كە لەپێش هەرشتێكەوە مافی هاوڵاتی بوون و هەقی بەشداریكردنی پرۆسەی سیاسی بۆ دەستەبەر ئەكات، دیارە بۆ ئەمەش ئەركی نیشتمانی دابراو نابێت، لە مافی داخوازی خۆشگوزەرانی و بەدەستهێنانی دادپەروەری كە بەدڵنیاییەوە ئەوەی جەماوەری نارازی هێناوەتە سەر شەقام، ئەو داخوازیانەیە نەك مەتڵەبێكی فكری و حزبی دیاریكراو. هەنگاوەكانی سەرۆككۆمار، بۆ دابین كردنی یاسایەكی گونجاوتر، بۆ هەڵبژاردنەكان، كار ئاسانی بۆ بەیەكگەیشتنی خواستی خەڵك و دەسەڵاتی جێبەجێكار، راگرتنی هاوسەنگی نێوان لایەنەكان و دورخستنەوەی هێزی چەكدار لەكاروباری حكومەت گرنگی دان بە ئاشتی كۆمەڵایەتی، دەستبردن بۆ پرسی شەفافیەت و بەشداریپێكردنی ژنان و لەبەرچاوگرتنی هەلومەرجی هاوڵاتیان و گەنجان، دروستكردنی دۆخی لێكتێگەیشتن و چاودێریكردنی پرسە دەستوریەكان، هەموو ئەو هەنگاوانەیە، كەوادەكات، دۆخی ئێستای عێراق بەنەرمی و لەسەرخۆ بەئاراستەیەكی تەندروستدا بەرێت تا دور بێت لە رق و كینەو توندو تیژی، بۆیە ئەوەی پشیوانی لەو هەنگاوانە نەكات، گەر بەمەبەستیش نەبێت ئەوە خزمەت بە دیوەكەی تری ئەم دنیابینیە دەكات، كە بەرهەمەكەی پشێویی و نادادپەروەری و گەندەڵی و سەرگەردانیە بۆ هەموان.
.gif)
رێبوار کەریم وەلی (1) كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی بە پێچەوانەی ئەوانی پێشتر، لەلایەن پارتییەوە زۆر بە ساردی مامەڵەی لەگەڵ كرا. لەڕووی راگەیاندنیشەوە كەناڵە فەرمییەكان بایەخێكی ئەوتۆیان پێ نەدا. بەپێچەوانەوە لە سۆشیالمیدیا و كەناڵە نافەرمییەكانەوە هێرش و پەلاماری تووند بۆ سەر كۆنگرەی یەكێتی هەبوو. میدیا هاوشێوەكانی یەكێتیش بە هەمان زمان و دەستبەجێ وەڵامیان دەدانەوە. لێكدانەوەی بەشێكی ناو یەكێتی بۆ ئەو هێرشانە ئەوە بوو، ئەو تەسعیدە لە قازانجی ئەوانە شكایەوە كە پارتی وەكو دوژمنی خۆی وێنای كردن و كێرڤیان بەرز بووەوە. تەنانەت لێكدانەوەیەكی دیكەش هەبوو كە پارتی بەم كارە بیەوێت دەسەڵات لە یەك شوێن كۆبێتەوە! یەكێتی لە رۆژی درووستبوونییەوە، وەكو گشتێك نەیاری سەرسەختی پارتی بووە. رێككەوتنەكانی تاڵەبانی و بارزانی و، رێككەوتننامەی ستراتیژیی دوای شەڕێكی بێئاكامی ناوخۆیی و، كاڵبوونەوەی بەشێك لە ناكۆكییە كۆنەكان لە نێو سەركردە و جیلی پێشوو، چ لەناو پارتی و چ لەناو یەكێتیش تا راددەیەكی زۆر كاریگەری لەسەر كەمبوونەوەی ئەو رق و قینە مێژووییە هەبووە، بەڵام ئەو نەوە تازەیەی كە بە درووشمی نوێبوونەوە و درێژەدان بە رێبازی مام، دەسەڵات دەگرنەدەست، دەستمایەی سەرەكییان ململانێ و تەحەدداكردنی پارتییە، لەوەشدا شانسیان هەیە كە بە هەمان رێژەش لەناو پارتیدا بەرامبەریان هەیە بۆ درووستكردنی حەماس لەناو ریزەكانیاندا. ئەگەرچی بۆ بەرزەفتكردنی نوێیەكانی ناو یەكێتی كۆنەكان لە ئەنجوومەنێكی باڵای سیاسیی دەسەڵاتداردا جێگایان كراوەتەوە، بەڵام ئەو ئەنجوومەنەش تا ئەو رۆژە بڕ دەكات كە كۆسرەت رەسوڵ لە ژیاندا بێت و دوای ئەوە رەنگبێ هیچ مانایەكی نەمێنێ. ئەو ئەنجوومەنە لە كورتماوەدا، دەتوانێ پارێزەری باڵانسی نێوان پارتی و یەكێتی بێت، بەڵام كاتێك سەركردایەتیی یەكێتی لە كۆنترۆڵی نوێیەكاندا بێت، زۆر زەحمەتە بتوانن پێشیان پێ بگرن. 16ی ئۆكتۆبەر و رووداوەكانی دوای ئەوە نیشانیان دا كە نوێیەكان (بێ ئەوەی هیچ پۆستێكیشیان هەبووبێ) تا راددەیەكی زۆر جڵەوی دەسەڵاتی یەكێتییان لەدەستە و ئەوانی دیكە بەدوای خۆیاندا پەلكێش دەكەن. بۆیە دەبێ پارتیش لە روانگای خۆیەوە توانای خوێندنەوەی ئەو واقیعە نوێیەی هەبێ، مام جەلال، برایم ئەحمەد و كۆسرەت رەسوڵێكی گەنج، پارەدار و بە دەسەڵات (لاهور، بافڵ و شاڵاو) هاتوونەوە. براوەی كۆنگرەی یەكێتی (2) ئەخیرەن كۆنگرە بەسترا. ساڵانێك كە كۆسرەت رەسوڵ و بەرهەم ساڵح داوای بەستنی كۆنگرەیان دەكرد، ماڵی تاڵەبانی (بەهۆی بەرهەم ساڵحەوە) رێگر بوون. چەندین وادە بۆ بەستنی كۆنگرە دیاری كران، بەڵام لە كۆتاییدا بە پلنیۆمێك بەردیان لەسەر دانا. دواتر كە ماڵی تاڵەبانی خۆیان لە پێگەیەكی قایمتردا دیتەوە و لەگەڵ بەرهەم ساڵحیشدا ئاشت بوونەوە، تا ئاستی خۆپێشاندان! گوشاریان درووست كرد بۆ بەستنی كۆنگرە. هیچ حزبێك نییە لە دنیادا كۆنگرە ببەستێ و بتوانێ دڵی هەموو پێكهاتەكانی خۆش بكات، یان هیچ ناڕەزایەتییەكی لێ نەكەوێتەوە، بۆیە ئەوە هاوكێشەیەكی نەگۆڕە. گوتاری كۆسرەت رەسوڵ لە دەستپێكی كۆنگرە پتر بە گوتاری ماڵئاوایی دەچوو، تێیدا ویستی ئەو پەیامە بگەیەنێت كە لە دوای نەخۆشكەوتنی تاڵەبانییەوە تا ئێرەم هێناوە و لێرە بەدواوەش ئەمانەتی ئێوەیە. لەڕاستیدا سەردەمی كۆسرەت رەسوڵ لە هی تاڵەبانی بۆ یەكێتی گەشترە، چونكە گۆڕان لە سەردەمی تاڵەبانیدا جیا بووەوە و هەر لە سەردەمی ئەویشدا، یەكێتی دووجار بەرامبەر گۆڕان دۆڕاندی. لە سەردەمی كۆسرەت رەسوڵدا ئەگەر جیابوونەوەیەكیش روویدابێت (جیابوونەوەی بەرهەم ساڵح) بە مانۆڕێك سەرۆكی حزبەكەی هێنایەوە ناو یەكێتی و بۆ یەكەمجار بەبێ پشتیوانیی پارتی لە بەغدا سەرۆككۆماریان دانا. لە هەموو هەڵبژاردنەكاندا لە گۆڕانیان بردەوە و لەگەڵ پارتیدا سەرباری هاوپەیمانی بۆ سەرخستنی ریفراندۆم، بۆ پێكهێنانی حكومەت چەمكی شەراكەتیان تەرح كرد و زۆربەی خواستەكانیان هێنایەدی. كۆسرەت رەسوڵ ترسی لە فەشەلی كۆنگرە هەبوو، بەڵام تەوافوقاتی پێشوەختە زۆربەی بەربەستەكانی لابرد. لێرە بەدواوە رەنگبێ ئیتر هەست بكات، بەرپرسیارێتیی خۆی بەجێگەیاندووە. هەر سەرۆك و هەر تەشریفاتی (3) بەدرێژایی چەندین ساڵی رابردوو، یەكێك لە گەورەترین ئاستەنگەكانی بەردەم بەستنی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی، ناكۆكیی نێوان ماڵباتی تاڵەبانی بوو لەگەڵ شەخسی بەرهەم ساڵح و پشتیوانیی كۆسرەت رەسوڵ بوو لە بەرهەم ساڵح. عاقیبەت و دوای ئەوە، بەرهەم ساڵح لە 2018 وازی لە حیزبەكەی خۆی هێنا و گەڕایەوە ناو یەكێتی و بەوەش یەكێتی كردیان بە تاكە كاندیدی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆككۆمار و بە هەموولایەك كاریان بۆ كرد. سەریانخست بۆ پۆستێك كە تەشریفاتی بوو. لە كۆنگرەی ئەمجارەی یەكێتیشدا و لە رۆژی یەكەم، ئەندامانی كۆنگرەی یەكێتی بە زۆرینەی دەنگ ئەوەیان رەتكردەوە كە بەرهەم ساڵح بۆ جاری چوارەم بە تەزكیە ببێتەوە بە ئەندامی سەركردایەتی. لە یەكەم دەنگداندا، زۆرینە كارتی سووریان بۆ بەرز كردەوە و ئەویش كۆنگرەی بەجێهێشت. بەڵام دوای رۆیشتنی ئەو (بێ ئەوەی لە دوای ئەو كەس وەك كاردانەوەیەك كۆنگرە بەجێبهێڵێت) جارێكی دیكە دەنگدان كرایەوە و ئەمجارەیان وەك ئەندامی سەركردایەتی قەبوڵ كرا! راستییەكەی، ئەوە لە سیاسییەكی متمانەبەخۆی وەكو بەرهەم ساڵح ناوەشێتەوە دوای ئەو هەموو ساڵە بۆ بوون بە ئەندامی سەركردایەتیی حزبەكەی نەچێتە نێو هەڵبژاردن و موحتاجی تەزكییە بێت. ئینجا تەنها بۆ هەڵگرتنی نازناوی سەرۆك بۆی گرنگ نەبێ سەرۆكی چییە و چ دەسەڵاتێكی هەیە! موهیم ئەوەیە سەرۆكە....
ئارام سەعید خۆپیشاندەرانی عێراق داواكاری ڕەوایان هەیە و دیارترینیان بنبڕكردنی گەندەڵیی و دورخستنەوەی نوخبەی سیاسی ئێستایە لە دەسەڵات، سەڕەرای ڕەوایی داواكاریەكان ، لەسەروبەندی خۆپیشاندانەكانی عێراقدا چەند خاڵێك هەیە جگە لە كاردانەوەی ناوخۆیی لەرووی نێودەوڵەتیشەوە كاردانەوەو نیگەرانی لەسەرە بەتایبەتی ئەمریكا ،لەوانە رێكەوتنی ئابوری عێراق وچین، بازرگانی عێراق لەگەڵ ئێران، بوونیی حەشدی شەعبی وەك هێزێكی گەورەی عێراقی نزیك لە ئێران . دەمەوێت بڵێم خۆپیشاندانەكان دابڕاو نیە لە هەندێ هۆكاری ئابوری و بەرژەوەندی وڵاتانی تر کە لیرەدا دیارترینیان باس دەکەین وەك ئەمریكا و ئێران . سەبارەت بە مەرجەکانی ئەمریکا بۆ مانەوەی سەرۆک وەزیرانی دەستلەکارکێشاوە ئەمریکا سێ مەرجی هەبوە، ئەگەر عادل عەبدولمەهدی داواكاریەكانی ئەمریكای بهێنایەتە دی ئێستا وەك سەرۆك وەزیران دەمایەوە كە دیارترینیان هەڵوەشاندنەوەی رێكەوتنە لەگەڵ چین، خاڵی دووەم نەكڕینیی كارەبا لە ئێران و سێهەم هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی، ئەم مەرجانەی ئەمریكاش بۆ عەبدولمەهدی نەك قورس بون بگرە مەحاڵ بوون جیبەجێیان بکات. ئەمریكا بەدیلی بۆ ئەم داواكاریانە هەیە كە بۆ رێكەوتن لەگەڵ چین ،دەتوانێت لەگەڵ كۆمپانیاكانی ئەمریكا رێك بكەوێت ، بۆ كارەباش دراوسێیی تری عێراق هەڵبژێرێت بۆ كڕینی و بۆ حەشدی شەعبیش سوپای عێراق هەیە کە ئەو ئەرکانە جیبەجێ بکات. بەهای رێكەوتنامەی چین. لەگەڵ عێراق ٥٠٠ ملیار دۆلارە كە بەگوێرەی ئەو رێكەوتنە عێراق رۆژانە ١٠٠ هەزار بەرمیل نەوت دەداتە چین و ئەویش لەبەرامبەردا كاردەكات بۆ ژێرخانی ئابوری و بونیاد نانی رێگاو بان و شەمەندەفەر ونەخۆشخانە و پرد وهەموو ئەو سێكتەرانەی ژێرخانی ئابوری عێراق بونیاد دەنێت جگە لەوەی ژمارەیەکی زۆری دەرفەتی کار دەرەخسێنیت. سەبارەت بە بازرگانی لەگەڵ ئێرانیش ئەو كارەبایەی بەرێكەوتن لەگەڵ عێراق دەكڕدرێت لەو وڵاتە بەهای بە ملیۆنەها دۆلارەو ئەمەش كاریگەری بۆسەر باشتركردنی باری ئابوری ئێران هەیە و ئەمریكاش بەوە نیگەرانە. خاڵی كۆتایی بەهێزبونی حەشدی شەعبیە كە هێزێكە گوێڕایەڵی ئەمریكا نیە و زیاتر لە ئێرانەوە نزیكە وئەمریكاش پارەیەكی زۆری لە سوپای عێراقدا خەرجكردوە و خوازیارە هیچ هێزێكی سەربازی لەو بەهێزتر نەبێت لە عێراقدا .. لەكۆتایدا ئەم نیگەرانیانە بە دروشمی جیا جیا لە خۆیشاندانەكاندا بەدی دەكرێت هەندیک دەڵین عادل عەبدولمەهدی یەکێک لەو خالانەی بەرگری لێکردوە ریکەوتنەکە بوە لەگەڵ چین،بەلام ئێستا خۆپیشاندەرانیش داوا دەکەن ئەو ریکەوتنە هەڵنەوەشیتەوە چونکە سودیکی ئابوری زۆری هەیە بۆ بونیاتنانەوەی ژیرخانی ئابوری.
.gif)
ساڵح ژاژڵهیی بهشی پێنجهم ئهزمهی سهرکردهو ئایندهی ههرێمی کوردستان به کوێ ئهگات: ساڵی 1961 یهکهم ساڵم بوو چومه قۆناغی ناوهندی ههر لهو ساڵهشدا شۆڕشی ئەیلول دهستی پێکرد. یهکهم جار بوم به ئهندامی یهکێتی قوتابیانی کوردستان و دوای ماوهیهکی کورتیش چومه ناو ریزهکانی پارتی دیموکراتی کوردستان. لهو کاتهوه تا وازهێنانم له بزوتنهوهی گۆڕان له ههموو وێتسگهکانی خهباتی کوردایهتی بهشداریم کردوه. ریزهکانی پارتی. جهلالی. ساڵی 1974. یهکێتی نیشتمانی کوردستان و دواجار بزوتنهوهی گۆڕان. ههریهک لهم قۆناغانه ئهتوانم کتێبێکی تهواوی لهسهر بنوسم. ئهوهی لێرهدا مهبەستمه و بهلامهوه گرنگه ئاماژهی بۆبکهم ئهمهی خوارهوهیه: له ههموو قۆناغهکاندا له سهرهتای بهشداریکردندا هاوڵاتیانی کورد ئهوهنده تینوی کوردایهتی بون. خۆشهویستییان بۆ سهرکردهکانیان ئهگهیشته ئاستی پهرستن. له ههر حیزبیکدابویتایه ئهوهنده خهمخۆری سهرکردهکهت بوی کێ قودرهتی ئهوهی ههبوو لای من و تۆ به خراپه باسیان بکات. ئامادهبوین سهری خۆمانیان لهسهر دابنێین بهتایبهتی له سهرهتای لاوێتیدا. بهڵام دوای ئهو ههموو ساڵانه و بهپێی ئهو ههموو لێکدانهوانه گهیشتمه باوهڕی تهواو که ئهنجامی ئهو ههموو شهڕو پێکدادان و کورد کوشتنه به دهستی یهکتری، هۆکارهکهی بهرژهوهندی شهخسی بوهو، ههموی لهسهر دهسهڵات بوه. ئێستاش ههر وایهو پێ دهچێت له داهاتوشدا ههر وابێت. ههرچی سهرکردهیهکت بدواندایه بهرامبهرهکهی تاوانبار ئهکرد به خائین و گهندهڵ و پیاوی بێگانهو خۆشی به فریادرهس ئهزانی. شهڕیان لهنێوان خۆیاندا دروست ئهکردو کوڕی خهڵکیان به کوشت ئهدا. کاتێکیش له بهرژهوهندییان بوایه دهستیان ئهخسته ناو دهستی یهکتری و مویان به بهردا نهدهچوو. دوای ئهمهش تاوانی ههموو ناکۆکییهکانیان ئهخسته ملی من و تۆ و یهکێکی تر. ههمویان یهکتریان بهوه تۆمهتبار ئهکرد. که تهمهنیان چۆته سهرهوهو دهستبهرداری پۆستهکهی نابێت. بهڵام که خۆی ئهبوو بهخاوهن دهسهڵات. مهگهر مردن پۆستهکهی لێوهرگرتایه. ئهگهر راستت ئهوێت که کورسییهکانی گۆڕان له 24 وه بو به 12 دهبو رێکخهر و ئهندامانی خانهی راپهڕاندن دهستیان لهکاربکێشایهتهوه. بهڵام ههمویان وهکو کهڕهی شهربهت فزهیان له خۆیان بڕیبو. ههر بۆ وهبیرهێنانهوه له رۆژی 12/10/ 2004 ههندێک له ئهندامانی مهکتهبی سیاسی یهکێتی یاداشتێکیان بۆ بهڕێز مام جهلال نوسی که له 8 خاڵدا خۆی بینیوهتهوه. یهکێک له داواکاریهکان ئهوهبوه له مام جهلال که تهمهنی بۆته 70 ساڵ و باشتر وایه دهستبهرداری پۆستهکهی ببێت، چونکه توانای بهڕێوهبردنی کارهکانی نهماوه. لهکاتێکدا لهوکاتهدا مام جهلال تهندروستی خراپ نهبوه. ئهوهی شایانی باسه یهکێک لهوانهی دوای کاک نهوشیروان ناوی لهو یاداشتدا هاتوه. کاک عومهری سهید عهلی بوه. ئێستا کاک عومهر خۆی تهمهنی بۆته 75 ساڵ و تهندروستیشی باش نییه و ههموانیش ئهزانن ناتوانێت به باشی کارهکانی بهڕێوهبهرێت و رهخنهو گلهیی زۆری لهسهرهو له ههموشی گرنگتر دوای ئهوهی بهڕێزیان بونه رێکخهری گشتی، بزوتنهوهی گۆڕان نیوهی دهنگهکانی پێشوی کهمکرد. لهبری ئهوهی دهستبهرداری پۆستهکهی بێت و داوای لێبوردن بکات، ههوڵێکی زۆری داو بۆ جارێکتر خۆی کردهوه به رێکخهر. بێ ئومێدبونی جهماوهر له سهرکردهکان نهک ههر خهمێکی گهورهیه. بهڵکو کارهساتێکی نیشتمانی و نهتهوهیی مهترسیداریشه کاتێک ئهبینی سهرکردهیهک و کهسایهتییهکی سیاسی ناسراوی وهکو نهوشیروان مستهفا، که ههمیشه له شاخ و لهشار جێگهی ئومێد و متمانهی خهڵک بوبێت و وهکو فریادرهس سهیرکرابێت و به ئهندازیاری راپهڕین و باوکی ههژاران ناسرابێت دواساتهکانی ژیانی ئاوا کۆتایی بێت جێگهی داخ و پهژارهیهکی گهورهیه بۆ ههمومان. کاربگاته ئهوهی ئهم پیاوه گهورهیه لهدواساتهکانی ژیانیدا ههموو رابوردووی سیاسی خۆی و دهسکهوتهکانی ئهم بزوتنهوهیه بکاته قوربانی بهرژهوهندی کورەکانی، که به درێژایی ههموو ژیانی سیاسی خۆی دژی ئهوه بوه. ئێمه که مێژو ئهخوێنینهوه گلهیی له شێخ محمودی نهمر ئهکهین که موڵک و ماڵی لهسهر خۆی تاپۆ کردوه. بهڵام ئهوه پێش 100 سال زیاتر بوه. عهقڵی ئێستاو ئهو کاتهش بهراورد بکه که جیاوازیهکه ئاسمان و رێسمانه. دوای 100 ساڵ رۆشنبیرترین و ناسراوترین و شۆرشگێرترین و دهسپاکترین کهسی ئهم سهردهمه بێت و ههمان رهفتار دووباره بکاتهوه، موڵک و ماڵی گشتی لهسهر نهوهکانی تاپۆ بکات و تازه به تازه نهرێتی به بنهماڵه کردن و بە خیزانکردن زیندو بکاتهوه و برهوی پێ بدات. به بۆچونی من ئهو کاره سەدان جار خراپترە لەوەی شیخ محمود کردویەتی. بە دەیان جار خراپترە لەوەی بنەمالەی بارزانی و تالەبانی کردویانە . لەبەر ئەوەی ئەم بەرێزە هەمیشە دژی ئەم رەفتارانە بوەو کاری بو ئەوە کردوە ئەمە نەمینیت . لە زۆربەی بۆنەکاندا جەختی لەسەر دوو شت کردوتەوە : 1- دژی گەندەلی دەوەستینەوە . 2- دژی بە بنەمالەکردن دەوەستینەوە . بەلام ئێستا کە پێچەوەانەکەی راست دەرجو ، لیرە بەدواوە بروا بە کی بکەین؟. له ههموی ناخۆشتر ئهوهیه خهڵکانێک بێن و پاساو بۆ ئهم کاره بهێننهوهو چاو له ئاستیا بنوقێنن و بڵێن ئهمیش وهکو ماڵباتی تاڵهبانی و بارزانی، کهواته جیاوازی نێوان ئەوان و ئێمە چییە؟ کەواتە بزوتنەوەی گۆڕان بۆ دروست بوو؟ کەواتە بۆچی میللەتمان خەڵەتاند؟. تۆ سهرکردهیهکی ئاوا گهورهو مهزن و ناودار و ناسراو و جێگه هیواو متمانه بێت و کار بگاته ئهوهی ههموان به فریادرهست بزانن. بهڵام داوا له هاوڕێکانت بکهی و خهڵکیان لێ راسپێرێت که یهکێتی جێبهێڵن و پشتیوانیت لێ بکهن و ئهوانیش مەردانە وهڵامت بدهنهوهو دهستبهرداری ههموو بهرژهوهندیهکانی خۆیان ببن. بهڵام دوایی پهراوێزیان بخهیت و لێیان بێ منهت بی. ئهپرسم ئهگهر بۆئهوان ئاسایی بێت ئهو ههموو ناعهدالهتی و بێ ویژدانییه بهرامبهر به من و تۆ بکهن ، بۆچی بو ئێمە دەبێتە تاوان باسیان بکەین و رەخنەیان لێبگرین؟. ئەمەی من نوسیومە هەموی راستین، ئەوە کار و کردەوەی سەرکردەکانە بە بەرچاوی هەمومانەوە ئەنجامیان داوە، باسی کەسایەتی کەسم بە خراپە نەکردوە. من وتومە فلانە شت خراپەو فلانە شت چاکە. نازانم بۆچی هەندێ کەس تەنگەتاو بون و خۆیان سەغلەت کردوە . ئایا راستی وتن تاوانە؟ ئەمە مێژووە ئەبێ وەک خۆی تۆماربکرێت نەک وەک ئەوەی چۆن حەزمان لێیەتی و لەبەرژوەندیمانە. ئهپرسم: کێشهی نێوان خوالێخۆشبوو مهلا مستهفاو دهستهی مهکتهبی سیاسی که دواجار جهلالی مهلایی دروستبوو، خوێنی ههزران لاوی کورد به خۆڕایی رژا، لهسهر دهسهڵات نهبوو؟ ئهگهر مهلا مستهفا کهمێک نهرمی بنواندایه و مام جهلال و هاوڕێکانیشی ژیرانهتر ههڵسوکهوتیان بکردایهو وازیان له کهڵکهڵهی دهسهڵات بهێنایهو وابیریان بکردایهوه که مهلا مستهفا خاوهن کهسایهتییهکی گهورهیهو جهماوهری پێ کۆئهکرێتهوهو، ئهوانیش له سێبهری ئهودا ههوڵی روشنبیرکردنی جهماوهریان بدایه، ئهنجامهکهی باشتر نهدهبوو، له جیابونهوهو شهڕکردن؟ که یهکێتی نیشتمانی شۆڕشی نوێی دهست پێکردوه. باشتر نهبوو پارتی و بنهماڵهی بارزانی پشتیوانی شۆڕشی نوێیان بکردایه، له بری شهڕکردن و خولقاندنی کارهساتی ههکاری؟ ئهی کێشهکانی ناو یهکێتی نیشتمانی و جیبابونهوهی بهشێک له بزوتنهوهو دروستبونی حیزبی سۆسیالیست و دوایش زهحمهتکێشان و ئاشیش ههر ململانێ نەبوو لەسەر دهسهڵات؟. ئهگهر یهکێتی و پارتی ژیرانه مامهڵهیان بکردایه و لهبری ئهوهی شهڕی خوێناوی دوای راپهڕین دروست بکهن. خهریکی به دامهزراوهکردنی دامودهزگاکانی حکومهت بونایه باشتر نهدهبوو لهوهی خوێنی ههزرارن کورد به خۆڕایی بڕژێ و ئابڕوی میللهتی کوردیش بهرن له پێش چاوی دۆست و دوژمن؟ کاتێک مام جهلال بوو به سهرۆک کۆمار. وازی له پۆستی سکرتێری یهکێتی بهێنایه بۆ کاک نهوشیروان، نه بزوتنهوهی گۆڕان دروست دهبوو، نه یهکێتی توشی ئهم شکستهی ئێستا ئهبوو؟ ئهگهر کاک نهوشیروان کهمێک نهرمی بنواندایهو گوێی بۆ هاوڕێکانی بگرتایه. بزوتنهوهی گۆڕان توشی ئهم شکستهی ئێستا ئهبوو؟. ئیسماعیل بێشکچی که لای زۆرینهی کوردهوه ناسراوه. نوسهرێکی ناوداری تورکهو له ههمان کاتیشدا دۆستێکی دڵسۆزو نزیکی کورده و تا ئێستا چهندین جار خراوهته زینداوه لهبهرئهوهی بهرگری له کورد کردوه. ناوبراو وتهیهکی زۆر به نرخی ههیهو پێویسته ههموو کوردێک وهکو نهسیحهت بیخاته میشکیهوه و و سودی لێوهرگرێت. قسه و لێدوانه بهنرخهکهی ناو براو ئهمهیه (به لاتانهوه سهیر نهبێت که میللهتێکی 60 ملیۆن کهسی وهکو کورد تائێستا بێ دهوڵهتن. چونکه کهسیان ئامادهنین تهنازول بۆ کهسیان بکهن). زۆر جار بەرگوێمان دەکەوێت کە دەڵێن ئەگەر ئێستا مامجەلال لە ژیاندابوایە یەکێتی حاڵی حاڵی ئێستا نەدەبو. یان دەڵێن ئەم گۆڕانەی ئێستا گۆڕانی سەردەمی کاک نەوشسروان نیە . ئەوانەی ئەم قسانە دەکەن بە مەبەستی ئەوەیە کە ئەو دوو تێکوشەرە تاخۆیان مابون کارو بار باش بە رێوە دەچوو . واتە ئەوان زۆر بە توانابون و ئەوانی دوای ئەوان نەیانتوانیوە بە باشی هەڵسوکەوت بکەن . بەڵام لە راستیدا ئەمە تێروانین و بۆچونێکی هەڵەیەو راستییەکەی دەبی ئەمە بە خاڵی لاوازی ئەوان دانرێت نەک خاڵی بە هێزیان .چونکە ئەوەی دوای ئەوان رویدا هۆکارەکەی ئەمان بون نەک ئەوانەی بونە جێگرەوەیان. دیارە ئەم دوو تێکوشەرەم بە نمونە هێنایەوە، لە راستیدا بە درێزایی مێژوو هەموو سەرکردەکان هەمان کاریان دوو بارە کردوەتەوە . ئەگەر سەرکردەکان پێش ئەوەی تەمەنیان بچێتە سەر و پەکیان بکەوێت ، جێگرەوەیەک بۆخۆیان دابنێن و پشتیوانی لێبکەن و کۆدەنگی بۆ پەیدا بکەن ، واتە بیچەسپێنن و تا زیندون خۆیان پشتیوانی لەم جیگرەوانە بکەن و کارێکی وابکەن هەموان بە ڕابەرو گەورەی خۆیانی بزانن ، دوای نەمانی ئەمان هیچ کاردانەوەیەکی خراپ رونادات و زۆر بە ئاسایی کارو بارەکان بەرێوە دەچیت . بۆیە کاتێک سەرکردەکان وەفات دەکەن، دوای خۆیان کێشەو گرفت دروست دەبێت و تەکەتول و باڵ باڵێن و مەحسوبیەت و مەنسوبیتەت دەبێتە دیاردەیەکی خراپ و قێزەون و حیزبەکان بەرەو لاوازی و پوکانەوە هەنگاو دەنێن. به تاقیکردنهوه دهرکهوت که ههموو ئهو ناکۆکیانه له پێناوی بهرژهوهندی تایبهتی حیزب و بهرپرسهکان بوه نهک بهرژهوهندی گهل و نیشتمان. ئهگهر ئهم حیزبانهی باشور و رۆژههڵات ئهزمونی کوردانی رۆژ ئاوایان لهبهرچاو بگرتایه. حاڵی کورد بهم شێوهیهی ئێستا ئهبوو؟ کهواته کورد ئهزمهی سهرکردهی کارێزمای ههیه و هیچ کهس و لایهنێک ناتوانێت پهنجهی تۆمهت بۆ هاوڵاتیان راکێشێت و تۆمهتباریان بکات، چونکه هاوڵاتیان به زیادهوه ئهرکی نیشتمانی خۆیان ئهنجامداوه. قۆناغی هاتن و دەستبەکاربونی کوڕەکان لە هەموو حیزبە کوردیەکاندا کۆتایی بە تەمەنی تێکۆشان و دڵسۆزی و لێهاتویی و ماندوبونی کادرە تێکۆشەر و خەباتگێرەکان دەهێنێت، دیاردەی باڵادەستی کوڕەکان پەردەیەکی رەشی نائومێدی خستۆتەسەر چاوی خەڵکە تێکۆشەرەکان، ئەوە نییە رۆژانە ڕیزەکانی بزوتنەوەکە هەڵدەوەشیتەوە، خەڵکە دنیا بینو ئەکادیمیەکان دەست دەکێشنەوە، ئەو پرەنسیپ و خواست و دنیا بینیەی کە گۆڕانی لەسەر دروستکرا بە جۆرێک کاڵبۆتەوە کە کەس باسی ناکات و گۆڕراوەتەوە بە پلەو پۆست بۆ ئەوانەی هەر لەوپێناوەدا بون بە گۆڕان. ئەوەی پێی دەڵێن رێکخەر و خانەو جڤات تەنیاو تەنیا نمایشە و باشترین بەڵگەش هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییەی رێکخەر و خانەو سەرۆکی جڤاتی گشتییە چۆنیان دانابو هەر وا کەوتەوە. ئەو پرەنسیپ و تەکەتول و باڵبالێنەی کە لە یەکێتییەوە وەکو میرات لەسەر دەستی رێکخەر گوازراوەتەوە بۆ ناو ریزەکانی گۆڕان، هێندەی تر هەڵسوراوانی گۆڕانی نا ئومێدکردوە. گۆڕان دروست بوو لە پیناوی گۆڕانکاری لە سیستەمی حوکمرانیدا ، لە پێناوی بەدیهینانی عەدالەتی کومەلایەتیدا، لە پێناوی چاکسازی و بەرەنگاربونەوەی گەندەلی و زورشتی تردا . لە ئێستادا هەموو ئیش و کاری گۆڕان بووەتە ئەمانە: -1 روڵی (مەجلیسی خدمە) دەبینن بو دامەزراندن و دۆزینەوەی شوێن و ئیش تەنها بو ئەوانەی سەر بە تەکەتولی گردەکەن . 2- دامەزراندنی کۆمپانیای بازرگانی بۆ بەدەستهێنانی پارە بۆ چەند کەسێک . بهڵام ههموو ئهوانهی له سهرهوه نوسیومه بهو مانایه نایهت که ئێمه بێئومێدبین و خۆمان بهدهستهوه بدهین. چونکه ژیان بهردهوامهو تا ژیانیش ههبێت ئهبێ ههوڵ بدهین لهپێناوی گۆڕانکاری و بهدیهێنانی ژیانێکی باشتر له رابوردو.
سەركۆ عوسمان دوای چاوەڕوانی و هیوایەكی زۆر بە هەنگاوەكانی چاكسازی ڕاستەقینە لە سەرجەم جمگەكانی حكومەتی هەرێم بۆ هێنانە كایەی دادپەروەری كۆمەڵایەتی لە یاسای خانەنیشێنی و كەم كردنەوی خەرجیەكان و زیاد كردنی داهات و شفافیەت لە خەرجی و داهاتی گشتی یاسای چاكسازی ئەم جارەش بووە جێگای نیگەرانی و بێ هیوای خەلكی كوردستان بە پڕۆسەی گۆڕانكاری و چاكسازی ، لە ئێستادا باس لە كەم و كوڕی و هێشتنەوەی بەرژەوەندی پلەباڵاكان دەكەین بەرامبەر بە چین و توێژەكانی تر لە كۆمەڵگا . ئەگەر باش لە یاساكە بكۆڵینەوە خۆل كردنە چاوی خەلكە ، تەنها بۆ ئاسای كردنەوەی توڕەیی هاوڵاتیانە چونكە یاساكە نەك كەم كردنەوەی موچەی پلە باڵاكان نیە بەڵكوو شەرعیەت دانە بەو موچە زەبەلاحەی كە بۆخۆیان دایان تاشیوە بێ گوێدانە غەدركردن لە زۆربەی موچەخۆران و خانەنیشانی ڕاستەقینە كە زۆرترین ساڵ كاریان كردووە بە كەمترین موچە خانەنیشین كراون، بەڵام جەنابی وەزیر و ئەندام پەرلەمانە ماندووەكان كەمترین ساڵ كاریان كردووە بە گەورەترین بڕی موچە خانەنشین كراون . لە ڕابردودا پلەباڵاكان بێ گوێدانە هیچ ڕێسایەك بە لە سەدا هەشتا ی موچەكانیان خانەنیشین كراون بۆیە بۆتە جێگای ڕەخنەو گلەیی زۆرینەی خەڵكی هەرێم . لەم یاسا نوێیەدا : بە لە سەدا ٢٥% موچەی بنەڕەتی + لە سەدا ٢.٥% بۆ هەر ساڵێكی خزمەت كە دەبێت لە ١٥ ساڵ كەمتر نەبێت مانای لە سەدا ٢.٥% *١٥ ساڵ = ٣٧.٥% + ٢٥%= ٦٢.٥% ئەمە ئەگەر تەنها ١٥ ساڵی ئەژماربكات ،لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە ئایا هیچ وەزیرێك یان ئەندام پەرلەمانێك ١٥ ساڵ لەو پۆستەدا بووە؟ یاخود پێشتر پلەی وەزیفی ڕاستەقینەی هەبووە؟ بێگومان بەشێكی زۆریان ساڵانی خزمەتیان نەبووە بۆ ئەوەی ئەو ماەویە پڕ بكەنەوە نەك ١٥ساڵ بگرە ٢٥ساڵ خزمەت بە تەسكیەی حیزبی پڕدەكەنەوە وەك ساڵانی خزمەتی وەزیفی بۆیان ئەژمار دەكرێت كە هیچ لە بڕی پارەی مانگانەكانیان كەم ناكاتەوە ، كەواتە هەر هەمان بڕە پارە وەردەگرن تەنها شتێكی زۆر ڕەمزی كەم دەكات بۆ خۆڵ كردنە چاوی خەڵك . بۆ ئەوەی ئەم یاسایە ببێتە جێگای ڕەزامەندی خەڵك یاسایەكی چاكسازی گشتگیر و دادپەروەر بێت دەبێت بە بڕگەیەك قەدەغە بكرێت بەهیچ شێوەیەك تسكیەی حیزبی وساڵانی خزمەتی حیزبی هەژمار بكرێت بۆ پلە باڵاكان، كە لەو باوەڕەدام زۆرینەی پلە باڵاكان ٨ساڵ زیاتر خزمەتی ڕاستەقینەیان بۆ كۆناكرێتەوە ئەوكات تا ڕادەیەك موچەكانیان كەم دەبێتەوە بەرامبەر ئەو مووچە زەبلاحەی ئیستا وەری دەگرن هەرچەندە ئەوەش تا ڕادەیەك كەموكوڕی لە دادپەرەریدا تیا بەدی دەكرێت
.gif)
د. چیا عەباس ماوەیەکە لێرە و لەوێ هەڵمەتێکی ژێر بە ژێر بۆ ناوزراندنی نەوشیروان مستەفا سەریهەڵداوە، ئاساییە لە کڵتوری سیاسی نفاق و چەواشەکەری خۆمان رکابەر و ناحەزەکانی خوالێخۆشبو ئەو جۆرە هەڵمەتانە ناو بە ناو بوروژێنن، ئەوەی مایەی گومان و پرسیارە بەشێک لە دەسەڵاتدارانی ئێستای گۆڕان و تەنانەت چەند هاوکارێکی رەخنەبێژی نزیکی خوالێخۆشبو هاوشان سەرقافڵەچیەتی ئەو هەڵمەتە لە گەڵ رکابەر و ناحەزە مێژوییەکانی کاک نەوشیروان بکەن. مەبەستی سەرەکی لەم هەڵمەتانە تێکشاندنی هزری گۆرانکاری و چاکسازیە لە سەرجەم بوارەکاندا، کاک نەوشیروانیش کراوەتە ئامانج بۆ ئەوەی بە خەڵکی بڵێن باوکی رۆحی و سیاسی ئەو هزرانە بۆ خۆی باوەری پێیان نەبوە، نابینن موڵکداریەتی گۆڕان و کۆمپانیای وشەی لە سەر وارسەکانی تاپۆ کردوە و هیچ جیاوازیەکی بنەرەتی لە گەڵ هێزە دەسەڵاتدارەکانی تردا نەبوە. ئەم راوکردنە لە گۆمێکی ناروندا نیەتی گوماناوی راوچیەکان بەرجەستە دەکەن. بۆ خۆم چەند نزیک و دور بوبوم لە کاک نەوشیروان بە ئەرکێکی ئەخلاقی خۆمی دەزانم بێدەنگ نەبم، بەرگری کوێرانەی لێ ناکەم و بەرامبەر هەر هەڵمەتێکی نارەوا بەرامبەری تا وزەم تێدا بێت خاڵ لە سەر وشەکان دادەنێم، چەندیش بە ئاگابم ژێر بەرە دێنمە سەر بەرە. ئەو بەرێزە لە ژیاندا نیە، مێژوی خۆی سەلماندویەتی هیچ پێویستی بە بەرگریکردنی کەس نیە، ئەوەی پێویستە رامالینی دەمامکەکانە لە روخساری درۆ و درۆزن و بوختان و دوروەکان، ئەوانەشی پێچەوانەی ئەم بۆچونەن فەرمون ئەمە ئەرز و گەز. تەقدیسکردنی کاک نەوشیروان کارێکی مەحاڵە چونکە خۆی نەیویستوە و هیچکاتێکیش نەک کاری لەسەر نەکردوە بەڵکو بەتوندی دژیشی بوە. ئەم راستیە ئەو مافە ناسرێتەوە کە کاک نەوشیروان وەک خۆی لە هەناوی مێژودا بژیت. ئەوەندی من ئاگام لێبێت خوالێخۆشبو لە ساتەکانی سەرکەوتنە مەزنەکان و شکستەکانیشدا پاڵی لێنەدابوەوە، بەردەوام شەری بۆ پرەنسیپەکان دەکرد، دوای کیمیاباران و ئەنفال دروستکردنی هێزە تایبەتەکان. وەک ئامادەسازی بۆ راپەرین، یەکەم هەڵبژاردن بۆ پەرلەمان، پێکهێنانی یەکەم حکومەتی هەرێم، خولەکانی شەری ناوخۆ ( ئەوانەی بەم ئاخری زەمانە بونەتە کۆتری ئاشتی ئاگرخۆشکەری ئەو شەرە بون لە کاتێکدا دەیان بەڵگەی بەردەست دەیسەلمێنن کاک نەوشیروان چ رۆڵیکی گەورەی لە کۆتایی هێنانی ئەو شەردەا هەبوە) ، دارشتنەوەی دەستوری هەمیشەیی عێراق، ریفۆرمی ناو یەکێتی، سەرکەوتنی گۆڕان، هەموارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم و سەردەمی دەرکردنی گۆڕانیش لە حکومەت. خوالێخۆشبو دەیتوانی وەک سەرکردە و کاریزمایەک پاڵی لێبداتەوە، لە گەڵ مسعود بارزانی رێک بکەوێت و دڵی رابگرێت و ئەویش چی بویستایە لە مادە و پێگە بە خۆی و خانەوەداو و دۆستەکانی دەدا. رەخنەژەنەکان زۆر بێ ئەمەکانە و بە بێ ویژدانیەکی مەبەستدار چاویان دەنوقێنن لە ئاستی ئەو خاکی و سادەیی کاک نەوشیروان، تا وەفاتیشی پاڵتۆیەکی لەنگەی لە بەر دەکرد، تا وەفاتیشی لە ژورێکی دو مەتر بە دو مەتری تاریکدا کاری دەکرد و دەژیا. بازنەکانی دەسەڵاتی ئێستای گۆڕان و بەشێک لە دۆستەکانی پێشوی هێشتا تێنەگەیشتون کە چێژی رەسەنی گۆرانکاری لە بەردەوامبونە بۆ ئامانجەکانی ئەو هزرە، نەک هەراجکردنی سیمبۆڵ و مێژوەکەی. ئەگەر ئەمە ئاماژەیەک بێت ئاماژەیە بۆ عجزی ئەو کەس و گروپانە لە بەردەوامبون بۆ گۆرانکاری. خۆ گۆڕانخوازە رەسەنەکان لە گوێی گادا نەنوستون تا بێ ئاگابن لە مێژوی هەریەک لەو رەخنەژەنانەی ئەم سەردەمە. بەشێک لەو دۆست و هاوکارانەی لە سەردەمی خەباتی شاخەوە و تا وەفاتیشی دڵسۆزانە و بە ئاکارێکی بەرزەوە لە گەڵیدا بون، مەخابن تا ئەم چرکەیەش هەڵسەنگاندنی کاک نەوشیروان روکەشانە و سەرپێیانە و لە ناخێکی هەڵچوی تورەوە دەکەن. ئەو بەرێزانە هێشتا نایانەوێت دان بەو راستیەدا بنێن کە کاک نەوشیروان پێش گۆڕان و لە سەردەمی گۆڕانیشدا لە جەنجالێکی سیاسی و رێکخراوەیی دژوار و خۆپەرست و فێلباز و پاشقولگەر و درۆزندا ژیاوە، ئەم واقیعە لای چەند دۆستێکی نزیکیشی لە ئێستادا، بە هۆی بێ ئومێدی و غیابی دیدگای رۆشنی گۆرانکاری لایان، بۆتە مۆتەکەیەکی سیاسی بۆیان، بۆیە بێ ویژدانانە و بە میزاجی شەخسی بێ بنەمای فکری کەوتونەتە گیانی مێژو و نیەت و بریارەکانی کاک نەوشیروان. بۆ خۆم ئەم هەڵمەتە نەزۆکە وەک پەردەپۆشکردنی عجز و غیابی دیدگای دروستی گۆرانکاری و مایەپوچی سیاسیان دەبینم. ئەمانە لایان وایە هێرشکردن باشترین ڕیگەی بەرگریکردنە، بەرگریکردن لە چەندین شکستی شەخسی و سیاسی و فکری و کۆمەڵایەتی و .... تاد. کارێکی شەرمەزاریە لە سایەی کەم و کوری و چەند هەڵەیەکی سەرکردەیەکی مەزندا عجز و عەیب و عاری خۆت بشاریتەوە، جا ئەمە لە رکابەر یا خود لە نزیکەکانی کاک نەوشیروانەوە بێت هەمان ئامانجیان هەیە. پێم باشە بۆ ئەوانەی گومان دەچێنن لە نیەت و خواستی کاک نەوشیروان دەرباری موڵکەکانی کۆمپانیای وشە و گۆڕان بێن بە بەڵگە و نامە و دۆکیۆمێنتەوە قسەکانیان بسەلمێنن، دور لە قسەی ریزکراو و ئینشائی و پۆپلییست ئاسا، بێگومان وەڵامی دروستیان دەدرێتەوە. بۆ ئەوانەی گومان لە سەر رەسەنبونی دروستبونی گۆڕان دروست دەکەن، پێشئەوەی تیرە ژەهراویەکانیان ئاراستە بکەن با بچن چاوپێکەوتنە مێژویەکەی کاک نەوشیروان لە گەڵ گوڤاری گۆڵان لە کۆتایی ساڵی ٢٠٠٦ بخوێننەوە، ، ئەو سات تێدەگەن دروستبونی گۆڕان زادەی فکرێکی رەسەنە، ئەو کارەش بە پیاوی خۆی دەکرا نەک ئەوانەی لە پەراوێزی مێژویەکی بەسەرچودا تیرەکانیان بە تاریکیەوە دەنێن. لە ئێستادا بەم نوسینە لە زنجیرەیەکی فرە ئەڵقەدا چاوەروانم. نوسینی: چیا عەباس رۆتەردام: ١٩ی دەسەمبەر ٢٠١٩
.gif)
هیوا سەید سەلیم بریاری بە جینۆساید ناساندنی کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان کە ساڵی ١٩١٥ لە لایەن دەوڵەتی عوسمانی ئەنجامدراوە، لە لایەن کۆنگرسی ئەمەریکا بە هەردوو ئەنجوومەنی نوێنەران و پیران، بە فەرمی وەک جینۆساید ناسیندرا. ئەو بڕیارەی کۆنگرس سەرۆکی ئەمەریکا دەخاتە بەردەم بەرپرسیاریەتێکی گەورە، بەوەی دەبێت دواجار سەرۆک هەڵویستی خۆی لەبەرامبەر ئەو یاسایە رابگەیەنێت، ئەویش بەوەی قەبوولی بکات یان رەتی بکەتەوە. دەستووری ئەمەریکا لە زنجیرەی حەوتی ماددەی یەکیدا، بە روونی رێوشوێنی دەرچوونی یاسایی لە کۆنگرس شیکردۆتەوە، ئەویش بەوەی دوای ئەوەی یاسا لە کۆنگرس دەردەچێت، دە رۆژ لەبەردەم سەرۆکی ئەمەریکا دایە، تا واژۆی لەسەر بکات یان رەتیبکاتەوە، لە نێو ئەو دە رۆژەدا رۆژی یەکشەمە کە پشووی فەرمیە هەژمار ناکرێت، واتا دوای ئەوەی لە رۆژی ١٢/١٢/٢٠١٩ ئەنجوومەنی پیران جینۆسایدی ئەرمەنەکانی بە فەرمی ناسی، دەبێت سەرۆک ترەمپ لە ماوەی دە رۆژدا ، هەڵویستی خۆی لەسەر بریارەی کۆنگرس دەرببڕێت. بەپێ دەستوری ئەمەریکا کە لە ساڵی ١٧٨٩ دەرچووە، وە جەندین جار هەموارکراوەتەوە، سەرۆکی ئەمەریکا بۆی هەیە ڤیتۆی هەر یاسایەک بکات کە لە لایەن کۆنگرس دەرچووبێت، جگە لە بریاری هەمواری ماددە دەستووریەکان، لە میژووی ئەمەریکا سەرۆک ٢٥٧٢ جار ڤیتۆی بڕیارەکانی کۆنگرسی کردووە، یەکەمین سەرۆک کە ساڵی ١٧٩٢ پەنای بردۆتە بەر ڤیتۆ جۆرج واشنتۆن بووە ، دوا سەرۆکیش ترەمپ ڤیتۆی بڕیارێکی کۆنگرسی کرد، سەبارەت بە راگرتنی پشتیوانی سەربازی بۆ سعودیە لە شەڕی یەمەن، بەڵام ڤیتۆکەی لە لایەن کۆنگرس بەتاڵکرایەوە. ئەرکی ترەمپ لە بەرامبەر رەتکردنەوەی بریاری بە جینۆسید ناساندنی کۆمڵکوژی ئەرمەنەکان ئاسان نابیت ئەویش لەبەر ئەم هۆکارانە: - بڕیارەکە لە نێو ئەنجوومەنی نوێنەران کۆدەنگی زۆری لەگەڵ بووە، بە شێوەیەک کە لە کۆی ٤٣٥ ئەندامی ئەو ئەنجوومەنە، ٤٠٥ دەنگ لە بەرژەوەندی ناساندنی تاوانەکە وەک جینۆساید دەنگیان داوە، لە نێو ئەو ئەندامانەی کە دەنگیان بۆ بڕیارەکە داوە ٢٢٦ ئەندامی دیموکراتەکان و ١٧٨ ئەندامی کۆماری ١ ئەندامیش بێ لایەنی ناو ئەنجوومەن بووە، ١٣ کەس لە دژی ئەو بریارە دەنگیان داوە کە دابەش بوونە بەسەر ٦ دیموکرات و ٧ کۆماری. - بە هەمان شێوەی ئەنجوومەنی نوینەران، ١٠٠ ئەندامەکەی ئەنجوومەنی پیران کە دەمێکە بە پرسی لێپێچینەوە لە سەرۆک ترەمپ سەرقاڵە، بەڵام ئەو بابەتە نەبۆتە هۆکاری ترازانی ئەنجوومەنی پیران، بگرە ئەوانیش وەک ئەنجوومەنی نوێنەران لە ١٢/١٢/٢٠١٩ بە تێکڕای دەنگی کۆمەڵکووژی ئەرمەنەکانیان بە جینۆساید ناساند. ئاماری دەنگدانەکانی ئەو دواییەی ناو ئەنجوومەنەکانی کۆنگرس، تایبەت بە دژایەتی سیاسەتەکانی تورکیا ئەوەمان پێدەلێت کە تورکیا وڵاتێکی خاوەن دۆست و پشتیوانی کەمە، لۆبی تورکی تا دێت لە ئاستی ئەمەریکا پاشەکشە دەکات، بۆیە ئەرکی ترەمپ لە بەهانا هاتنی تورکیا و دۆستەکەی ئەردۆغان ئاسان نیە، خۆ ئەگەر ترەمپ ڤیتۆی بڕیارەکەی کرد و رێزی لە دەنگی زۆرینە رەهاکەی ناو کۆنگرس نەگرت، وە بەرژەوەندیە ئابووریەکانی لەگەڵ ئەردۆغان کردە پێوەری بژاردەی ڤیتۆ، ئەوسا دەبێت کۆنگرس بە دەنگی یەک لەسەر سێی ئەندامان ڤیتۆکەی سەرۆک بەتاڵ بکاتەوە، ئەمەشیان پیشبینی کراوە چونکە لەلایەک تەرمپ نایەوێت دەستبەرداری ئەردۆغان بێت و لە بەرامبەریشدا کۆنگرس نابێت پشت بکاتە بڕیارێکی وەها گرنگ.
عومەر عەلی محەمەد هەفتەی ڕابردو داود ئۆغلۆ لە هەمان ئەو ئوتێلەی کە پارتی دادو گەشە پێدانی تیادا ڕاگەیەنرا بوو لە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیادا ، پارتە نوێیەکەی خۆی ڕاگەیاند بە ناوی پارتی (ئایندە) ، داود ئۆغلۆ کەسایەتییەکی سیاسی تورکیایە و پاش سێ مانگ لە دەستلەکارکێشانەوەی لە پارتی دادو گەشەپێدان ئەم پارتە سیاسیە نوێیەی ڕاگەیاند . پاش ئەوەی لە ساڵی ۲۰۱٦ ئۆردوغان هەموو ڕۆڵ و چالاکییەکی داود ئۆغلۆی سنوردار کرد هەردو پۆستی سەرۆک وەزیران و سەرۆکی پارتی دادو گەشەپێدانی لێ سەندەوە. جارێکی تر خۆی گەرایەوە بۆ سەرکردایەتی پارتەکەی و لە لایەکی تریش بە گۆڕینی سیستەمی سیاسی بۆ سەرۆکایەتی توانی لوتکەی دەسەڵات لە دەوڵەتیشدا بە دەستەوە بگرێت و حکومەتەکەشی کردە سێبەری خۆی و بە ئەو کەسانەی سپارد کە لە ژێر قەڵەمڕەوی خۆیدان و هیچ ڕەخنەو گازندەیەکیان نیە لە بەرامبەر سیاسەتەکانیدا . بەڵام داود ئۆغلۆو وەک سیاسیەکی چالاک و زیندوو بە بەردەوامی ڕەخنەی گرتووە لە سیاسەتەکانی ئۆردوغان لە ناوخۆو دەرەوەدا . بە تایبەتیش لە ئاست گۆڕینی سیستەمی پەرلەمانی بۆ سەرۆکایەتی هەڵوێستی توندی نواند و بە پاشەکشەی ناو برد لە ئامانجە بنەڕەتییەکانی پارتی دادو گەشەپێدان . هەروەها لەسەر فشار بۆ ڕۆژنامەنوسان و ئەکادیمی و ئۆپۆزسیۆن و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بەردەوام ڕەخنەی هەبووە بە سنوردارکردنی ئازادی و دیموکراسی ناوی بردووە ، لە ساڵی پاریشدا بەیانێکی ۱٦ پەڕەی بڵاوکردەوە و تیایدا ڕەخنەی لە سیاسەتەکانی ئۆردوغان گرتووە لە بەرتەسککردنەوەی ئازادی و دیموکراسی و خراپی گوزەران و قەیرانە ئابوریەکەشی خستە ئەستۆی ئەو . دواجاریش لە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنی شارەوانی ئەستەنبوڵ ڕەخنەی توندی گرت و بە کارێکی هەڵەی ناوبرد . داود ئۆغلۆو بەم هەڵوێستانەی نەوەستاو ڕۆژی هەینی ڕابردو بە ئامادەبونی ۱٥٤ دامەزرێنەر پارتی ئایندەی ڕاگەیاند. . ئەگەر لەم ڕوانگەیەوە سەیری ئیسلامیەکانی کوردستان بکەین ، سەرەڕای ئەو هەمو قەیرانەی کە بە دەستیەوە دەناڵێنن و ڕۆژ بە ڕۆژ لە هەڵبژاردنەکان دەنگەکانیان کەم دەکات . ئەم پارتانە ئامادەی هیچ چاکسازییەکی بنەڕەتی نین و بۆ ئەو کۆنگرانەش کە بە نیازن لەم ساڵ و سەرەتای ساڵی تازە بیگرن خاوەن هیچ پرۆژەیەک نین بۆ نوێبونەوەو چاکسازی و گۆڕانکاری و هێنانە پێشەوەی گەنجان و نوسەران و ئەکادیمی و شارەزایانی بواری سیاسەت . بەڵکو لە هەرسێ پارتەکەدا نوخبەیەک دەستی گرتووە بەسەر ناوەندی بڕیارو بە هیچ جۆرێک ئامادەی بەجێهێشتن و چۆڵکردنی کورسیەکانیان نین . ناوخۆی ئێستای پارتە ئیسلامیەکان زۆر ناهەموار و قەیراناوییە، چونکە گروپی بڕیار بەدەست هاوشێوەی پارتەکەی ئۆردوغان ڕێگە نادەن هیچ کەسێکی لێهاتوو بەتوانا ڕۆڵی هەبێت و بە هەموو جۆرێک لە هەوڵی ئەوەدان کە ئەو پارتانە بەجێبهێڵێت و وەک ئۆردوغان لە دوای ئەوە دەیان تۆمەتی بۆ دروست دەکەن و بە خیانەتکارو خۆشەویستی بۆ پارەو کورسی و دەسەڵات تاوانباری دەکەن . لە ئێستادا هەرسێ پارتە ئیسلامیەکە هاوشێوەی یەکن. سەرۆک گروپێکی لە دەورەو دژی هەرکەسێک دەوەستنەوە کە ڕەخنە بگرن و پرسیار لەسەر شێوازی کارو پڕۆگرام و ئەقڵیەتی ئەو گروپانە دروست بکات ، بۆ ئەم مەبەستەش کۆنگرەکان بە جۆرێک ڕێکدەخەن کە دەرچونەوەی سەرۆک و گروپەکەی مسۆگەر بکەن ، بەمەش بۆ ناو کۆنگرەش هەموو شتێک دەکەن کە نەهێڵن ڕکابەرەکانیان دەنگ بهێنن ، جا ئەوە لە ئاستی سەرۆکی یەکەمدا بێت یان ئەندامانی سەرکردایەتی ، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانییە ئاستی لاوازی ئەو ئەندامانەیە کە بەشداری کۆنگرە دەکەن، چونکە ئەوان هەست بەوە ناکەن کە گروپی ناوەندی بڕیار چ گەمەیەکی سیاسی دەکەن و چۆن سۆز و هەستی ئاینی بەکاردەهێنن بۆ بەرژەوەندی خۆیان و خۆیان وا نمایش دەکەن کە مانەوەی ئەوان خزمەتە بە ئیسلام و ئەگەر ئەوان ئەو پێگانە چۆڵ بکەن ئەوا کەسانی ئیمان لاواز جێگەیان دەگرنەوەو بڕۆژەکە بەرەو هەرەس و هەڵدێر دەڕوات. . ئەو سیاسەتەی ئەو گروپە لە ناو پارتە ئیسلامیەکاندا پیادەی دەکەن گیانی نوێبونەوەو گەشەکردن و چاکسازی کوشتووەو بەم هۆیەشەوە ڕۆژ بە ڕۆژ کەسانی ئەکادیمی و نوسەرو ڕۆژنامەنوس و ڕاگەیاندن کارەکان ئەو پارتانە بەجێدەهێڵن و یان دەچنە ناو پارت و بزوتنەوە سیاسیەکانی تر یان کونجی قەناعەت دەگرێت و لە ماڵەوە دادەنیشێت. قەیرانی هەوادارو لایەنگرو ئەندامانی ئەو پارتە ئیسلامیانە لە نزمی ئاستی هۆشیاری و تێگەیشتن بۆ کاری سیاسی و ڕێکخراوەیی و گۆڕانکاری و پێشکەوتنەکانی ئێستای دونیایە . ئەم ئەندامانە تەنانەت ئاگاداری گۆڕان و گەشە و بەرەوپێشچونی فیکری ئیسلامی و کاری سیاسی زۆرلە ئیسلامیە مۆدێرنەکان نین کەچۆن بەردەوام چاکسازی دەکەن و فۆرمی ئیسلامی سیاسی بەجێدەهێڵن و دەبنە بزوتنەوەی نیشتیمانی دیموکراسی خواز ، کە بۆ کوردستانیش ئەمە تەنها ڕێگەچارەیە و مانەوەیان لەو قاڵبە تەقلیدیەی ئێستا بەرەو پەراوێزبونی زیاترو کەم بونەوەی ڕۆڵی سیاسیان دەبات لە ناو کۆمەڵگەی کوردید. لە ئێستادا ئەوان پێویستیان بە داود ئۆغڵۆیەکە تەنها ئەویش لەم دۆخە رزگاریان دەکات..
.png)
.png)
