هێمن غازی لە چەند گرتەیەكی ڤیدیۆیدا كە لە ئەوروپا و ئەمریكا تۆمار كراوە و لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاو بۆتەوە، ئامادەكارەكە لە خەڵك ئەپرسێ‌ كە كێ سەرۆكی ووڵاتە؟ لە وەڵامدا خەڵكە ئاساییەكە بێ ئاگایی خۆیان دەرئەخەن و نازانن كە كێ پرۆسەی سیاسی ووڵاتەكەیان بەڕێوە دەبات. لە كوردستان ئەوە كفرە، چونكە خەڵك بە تەواوەتی سیاسین و بە سیاسیكراوون، لەم ووڵاتە منداڵ لە منداڵییەوە تا سەر لێواری قەبر لەگەڵ بەها فاشیلەكانی سیاسەت گۆش ئەكرێت، رەنگبێت كەسێك هەبێت نەزانینی ناوی سەرۆكی ووڵاتەكەی بەوە تەعریف بكات كە ئەوانە خەڵكانی بێئاگا و نانیشتمانین. ئەوان بە لایەنەوە گرنگ نییە كە كێ‌ سەرۆكە، بەڵام بەلایانەوە گرنگە كە سەرۆکێکی بەهێز ووڵاتەكەیان  بپارێزێت.  هەر ئەوانەی كە بێ ئاگان لە پرۆسەی سیاسی ووڵاتەكەیان كەچی نیوەی دنیایان داگیر كردووە و حكومڕانی و بەرژەوەندی خۆیان لە جیهاندا بە باشترین شێوە سەپاندووە.  هەر ئەوانەی كە بێ ئاگان لە وێنەگەورەكەی سیاسەتی ووڵاتەكەیان بەڵام لە هەركوێییەك نەیارێكیان هەبێ و مەترسیی بۆ سەر ئاسایشی خەڵكەكەیان دروستبكات لەناوی دەبەن و پێشی پێدەگرن ، هەر ئەوانەنین كە خاوەنی داهێنانی گەورەن و خەڵكی جیهان چاوی لەدەستیانە. لە كوردستان هەر جارەو خەڵك بە چیرۆكێكەوە سەرقاڵ ئەكەن، ئەم جارە لە ساڵی تازە باس بۆتە گۆڕینی یاسای چاكسازی خانە نشینان. كە زۆرینەی خەڵكی بەخۆیەوە نیگەران كردووە، چونكە پەرلەمان رێك كراسێكی بەقەدەر باڵاو مەچەكی پەرلەمنتارەكان بڕییوە. پێچەوانەی دیوە راستەقینەكەی كاری پەرلەمانتاری هەموو چاویان لەوەیە كە زوو خانەنشین بكرێن و ملیۆنان دینار لەسەر یەك كەڵەكە بكەن، لە جیهاندا پەرلەمان سەكۆی خەڵكەو شەڕی حەق و مافە زەوتكراوەكانی خەڵك دەكەن. لە هەرێم رێك پێچەوانەوەیە پەرلەمان باشترین شوێنە بۆ دەوڵەمەند بوون و گۆڕینی ژیان لە خراپەوە بۆ ئەوپەڕی باش. هاوڕێییەكم كە هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانییە، لەخولی پێشوتری پەرلەمانی بەریتانیا لەگەڵ  تیمی یەکێک لەپارلەمانتاران ئەو ووڵاتە كاری كردبوو. باسی ئەوەی بۆ كردم كە جارێك پەرلەمانتارەکە پێی راگەیاندووە : كە لە یەكێك لە گەڕەكەكانی شاری لەندەن گرفتی شوێنی عەرەبانەی خاوەن پێداویستی تایبەت هەیە، بۆیە بابچینە ئەوێ و لێكۆڵینەوە لەچارەی ئەو گرفتە بكەین، دوای ئەو سەردانە پەرلەمان چاودێری بونیاد نانی رێگەی بۆ خاوەن پێداویتسییە تایبەتەكان لە شوێنە گشتییەكانی ئەو گەڕەكە كردو ئەو گرفتەی چارەكرد. لەهەرێم ئەو خەڵكە ئاساییە كە دەچنە پەرلەمان و بازەكە لەسەریان ئەنیشێتەوە هەڵە لە كاری پەرلەمانی گەیشتوون، وائەزانن پەرلەمان شوێنی گەشت و گوزار و وێنەگرتنە، لەكوێی ئەم ووڵاتە دیوتانە كە پەرلەمانتارێك خۆی بەیەك گرفتەوە سەرقاڵ بكات و چارەی كات، نموونە هەبووە بەڵام هێندە كەم بووە كە شیاوی باسكردن نییە، جارێ زۆرینەیان بوونەتە میدیاكاری و واتێگەیشتوون كە دەبێت بەردەوام لەسەر شاشەكان بن و وەك خەڵكی ئاسای قسە بكەن، ئەوە ئەو پەڕی بەلاڕێدابردنە.  لە كوردستان ئەوەی كە بوو بە پەرلەمانتار جارێ چەند مانگێك خەریكی قات و بۆین باخ و جلی كوردی  دەبێت .دواتر چەك وەرئەگرێت، دواتر پاسكیلەكەی ئەكاتە باشترین ئۆتۆمۆبیل، ئەوسا خەریكی باشكردنی ژیانی خۆی ئەبێت.  ئەوەی لەم ووڵاتە ئەگوزەرێت رێك پێچەوانەی رەوتەباشەكەی پێشكەوتنە.     

زمناکۆ ئیسماعیل    هەشتی یەنایەرو پاش تێپەڕبونی پێنج رۆژ بەسەر کوژرانی قاسم سولەیمانی، فڕۆکەی گەشتیاری بیونگ ٧٣٧ ی سەربەکۆمپانیای فڕۆکەوانی ئۆکرانیا، کەوتە خوارەوە، سەرەتا وەک کەوتنەخوارەیەکی ئاسایی تەماشای ئەو ڕوداوە کرا، بەڵام پاشتر، چاوی میدیاکانی جیهانی کەوتەسەر، سەرۆک وەزیرانی کەنەدا (جەستن ترودوو)، ئەو دۆسێیەی ووروژاندو رایگەیاند "زانیاریی هەواڵگرییان هەیە، کە فڕۆکە ئۆکرانیاییەکە، بەموشەکی ئێرانی کەوتوەتە خوارەوە"، ئەم لێدوانەی سەرۆک وەزیرانی کەنەدا لەکاتێکدابوو، لەنێو فڕۆکەی بیونگ (٧٣٧)،ی ئۆکرانی، ١٧٦ سەرنشینی ژیانی لەدەستداوە، لەنێویشیاندا ٦٣ هاوڵاتی کەنەدی بون، لێرە بەدواوە چەندین سەرۆک و بەرپرسی ووڵاتانی جیهان، لەسەر ئەو دۆسێیە کەوتنە قسەکردن، تا ئاستی ئەوەی ئەو دۆسێیە ئاستێکی جیهانی وەرگرت، بەتایبەت کە ئێران تۆمەتبار دەکرێت بەخستنە خوارەوەی ئەو فڕۆکەیە، هەموان دەپرسن، بۆچی ئێران، فڕۆکەیەکی مەدەنی دەخاتە خوارەوە، ئامانج لەو کردەوەیە چییە؟!، بۆ ئەوەی گرێی ئەم یارییەمان بۆ بکرێتەوە، دەبێت مێژوی دۆسێیەکی هاوشێوەی ئەم کردەوەیە هەڵبدەینەوە، خستنە خوارەوەی فڕۆکەیەک کە دۆسیەکەی ئاستێکی سیاسی جیهانی وەرگرت، پاش باسکردنی ئەو دۆسێیە، ئەم یارییەمان بۆ دەکرێتەوە. ٣٢ ساڵ لەمەوبەر و رۆژی ٢١ی دیسێمبەری ١٩٨٨، فڕۆکەی کۆمپانیای پان ئەمریکان، لە جۆری بیونگ (٧٤٧)، لەئاسمانی سکۆتلەنداو لەسەر گوندی لۆکەربی کەوتەخوارەوە، سەرەتا وەک کارێکی ئاسایی تەماشای ئەو روداوەکرا، بەڵام پاشتر ئەو گومانە رەوییەوە، کە خستنەخوارەوەی فڕۆکەی بیونگ (٧٤٧)، کردەوەی تیرۆریستی بووە نەک کردەیەکی ئاسایی، لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان دەستی پێکرد، زانیارییەکان دەریانخست، لەو روداوەی لۆکەربی، ٢٥٩ کەسی سەرنشینی فڕۆکەکە ژیانیان لەدەستدا، لەگەڵ ١١ هاوڵاتی سەر بەوگوندە سکۆتلەندییە، بەوپێیەی زۆربەی کەسانی ژیان لەدەستچوو ئەمریکی بون، وویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا هەرزوو پەنجەی تۆمەتی بۆ (رێکخراوی رزگاری خوازی فەڵەستینی و سوریا و ئێران)، درێژکرد، بەڵام پاش ووردگەری لەو روداوە، دەرکەوت کە دوو هاوڵاتی لیبیا دەستیان هەبوە لەو تەقینەوەیە، ئەوەش بەهۆکاری ئەوەی کە چەند سەربازێکی ئەمریکی، لەنێو ئەو فڕۆکەیەدا بون، دەیان وویست بگەڕێنەوە بۆ ئەمریکا، بۆ بەشداریکردن لەئاهەنگەکانی سەری ساڵ، ئەم دۆسێیە بە کراوەیی مایەوە، هەتا رۆژی خستنەڕوی دۆسێکە، لە ١٣ی نۆڤەمبەری ١٩٩١دا، دادگای سکۆتلەندا، دانیشتنی دادگایکردن لەسەر هەردوو تۆمەتبار (عبد الباسگ علی المقرحی) و (اڵامین خلیفە فحیمە )، بەنائامادەبونی خۆیان، دەستپێکرد، دادوەر بڕیاری دەستگیر کردنی بۆ ئەو دوو کەسە دەرکرد، لەدانیشتنەکانی رۆژانی پاشتری دادگای سکۆتلەندا، دۆسێیەکە لەڕێڕەوی خۆی لادرا، بوو بەپرسێکی سیاسی، وەک لەپرسێکی مرۆیی، لەرێککەوتی ٢ی یەنایەری ١٩٩٢و پاش چوار ساڵ لەوروداوە، هەریەکە لەئەمریکاو بەریتانیاو فەرەنسا، داوایانکرد لەئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، لەسەر دۆسییەی لۆکەربی، بڕیار بدات دژ بەلیبیا، لەرێککەوتی ٢١ی یەنایەری هەمان ساڵ، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، بڕیاری ژمارە (٧٣١) ی دژ بەو تاوانە دەرچاند، ئەو روداوەی بەکردەوەیەکی تیرۆریستی ناوبرد. بەهۆی کێشمەکێشی ئەو دۆسێیە کە تاوانباران لەکوێ دادگایی بکرێن، زەمەنێکی خایاند، پاش ١٠ ساڵ لەو روداوە، لەرێککەوتی ٢٤ی ئۆگەستی ١٩٩٨، ئەمریکاو بەریتانیا، بەیاوەری دادگای سکۆتلەندا، بڕیاریاندا کەئەو دادگایکردنە، ببرێتە دادگای لاهای لەهۆڵەندا، لێرەوە ئەو تاوانە وەک کردەیەکی نێو دەوڵەتی ڕێچکەی خۆی وەرگرت، ساڵی ١٩٩٩ هەردوو تاوانباری ئەو کردەوەیە، گواسترانەوە بۆ هۆڵەندا، لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٠، دادگایکردنی ئەو دوو تاوانبارە دەستیپێکرد، دادگا تاوانەکەی خستە ملی دەوڵەتی لیبیا، پاش ئەوەی کە ئەو ووڵاتە، ئەو تاوانەی گرتە ئەستۆ، داوای دوو ملیارو ٧٠٠ ملیۆن دۆلاری لێکرا، کە دەبێت بۆ هەموو قوربانییەک، ٤ ملیۆن دۆلار لەو بڕە پارەیە خەرج بکرێت. پشتی پەردەی ئەو تاوانە، پاش ٢٣ ساڵ هەڵماڵدرا، پاش هەڵگیرساندنی شۆڕشی لیبیا، لە ٢٣ی فێبرایەری ٢٠١١، وەزیری دادی ئەو ووڵاتە (مصگفی محمد عبد الجلیل) دەستی لەکار کێشایەوە، بەبیانوی نواندنی توندوتیژی حکومەتی ووڵاتەکەی بۆ سەر هاوڵاتیانی خۆپیشاندەر، ئەو وەزیرە لەڕێگای رۆژنامەی (ئیكسبریسین دەیلی سویدی)، نهێنی لەسەر ئەو دۆسێیەی لاداو گۆتی"سەرۆکی لیبیا (موعەمەر قەزافی)، لەڕێگای بەکرێگیراو (عەبدولباست موقریحی)، تاوانی لۆکەربی ئەنجامداوە. لیبیا بوو بەمەیدانی جەنگ، قەزافی بەدەستی شۆڕشگێڕانی ووڵاتەکەی لەناوچوو، بەڵام دۆسیەی لۆکەربی و فڕۆکەی بیونگ (٧٤٧)، وەک پەڵەیەکی رەش لەسەر ئەو ووڵاتە مایەوە، دەبێت کەمێک لەسەر دۆسیەی فڕۆکەی بیونگ (٧٣٧)، ی ئۆکرانیش بوەستین، بزانین دەرئەنجامی ئەو کەیسە چەند دەخایەنێتو چی بەسەر دێت؟!. بێگومان ئەو دۆسێیەش لەپرسێکی مرۆییەوە کراوە بەپرسێکی سیاسی، هەر وەک دۆسێی لۆکەربی، هەر زوو چەند سەرۆکێکی ووڵاتانی زلهێز، لەسەر ئەو دۆسێیە قسەیانکرد. سەرۆکی ئەمریکا (دۆناڵد ترەمپ)، رایگەیاند "دەبێت سندوقی رەشی فڕۆکەکە بدرێت بەکۆمپانیای بیونگ، هەتا ببرێت بۆ لێکۆڵینەوە لەدەرەوەی ئێران". بەڵام سەرۆکی رێکخراوی فڕۆکەوانیی ئێران عەلی عابد زادە، رایگەیاند "سەرقاڵی ئەوەن کە سندوقی رەشی فڕۆکەکە بکەنەوەو لێکۆڵینەوەکان لەناوخۆی ئێران دەکەن"، لای خۆییەوە، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا جۆنسۆن رایگەیاند "زانیارییان لەبەردەستە، ئەو فڕۆکەیە بەمووشەکی ئێرانی خراوەتە خوارەوە". سکرتێری ئەنجوومەنی ئاسایشی ئۆکرانیا، ئۆلێکسی دانیلۆڤ، بەراگەیاندنەکانی ئەو وڵاتەی گۆتوە، "ئەگەری هەیە ئەو فڕۆکەیە، بە موشەکی (TOR-M1) ی دروستكراوی روسی خراوه‌ته‌ خواره‌وه‌، (عەلی عابیدزادە)، بەرپەرچی لێدوانی سەرۆکانی ووڵاتانی دایەوە کە دەڵێن "ئەو فڕۆکەیە بە موشەک کەوتۆتە خوارەوە". ئەو بەرپرسە ئێرانییە رایگەیاند "دەبێت هەموان چاوەڕوانی زانیاری نێو سندوقی رەشی فڕۆکەکەبین". رەنگە دۆسێیەی فڕۆکە ئێرانیەکە وەک دۆسێی لۆکەربی، لەڕێگای ئەنجومەنی ئاسایش یەکلای بکرێتەوە، بەتایبەت کە ووڵاتی کەنەدا پێداگرە کە ئەو فڕۆکەیە بەموشەکی ئیرانی کەوتۆتە خوارەوە، لێرە بەدواوە پێویستمان بەوەیە کە ئەو دۆسێیە ببەستینەوە بە کوژرانی قاسم سولەیمانی، کە لە رۆژی سێی یەنایەرو پێنج رۆژ بەرلەکەوتنە خوارەوەی ئەو فڕۆکەیە، لەگەڵ ئەبوو مەهدی موهەندیس کوژرا. شرۆڤەکارانی جیهان گومانی زۆریان هەیە، کە لایەنێکی رکەبەرکاری قاسم سولەیمانی لەنێو دەوڵەتی ئێران، لەسەر جموجۆڵی قاسم سولەیمانی، زانیاری دابێت بەئەمریکییەکان، لای خۆشیەوە پسپۆڕی بواری تیرۆر (ماگنۆس نۆرێڵ)، دەڵێت "پێی دەچێت، بەرپرسانی باڵای رکەبەرکاری قاسم سولەیمانی، بەنهێنی زانیارییان دابێت بەئەمریکییەکان، لەسەر شوێنی مانەوەی قاسم سولەیمانی و ئاشکرا کردنی جموجوڵەکانی، ئەو پسپۆڕە پاساوی بۆ ئەو تێڕوانینەی هەیەو دەڵێت "قاسم سولەیمانی، سەرسەختانە دژی ئەمریکا بوو، ببوە لەمپەڕ لەبەردەم ئاسایکردنەوەی پەیوەندی نێوان ئەو دوو ووڵاتە". ئەو زانیارییانە سەرنجمان رادەکێشیت بۆ ئەو تێڕوانینەی، کەرەنگە خستنەخوارەوەی فڕۆکە ئێرانییەکە، پەیوەندی بەو رکەبەرکارییەی نەیار و لایەنگرانی سولەیمانییەوە هەبێت، دەبێت لەبیرمان نەچێت، کە خودی سولەیمانی سەرۆکی سوپای قودسبوو، بونی ئەو سوپایەش لەنێو سوپای گەورەی پاسداران، خاوەنی هێزی سیاسی و سەربازین، توانای بەرپەرچدانەوەی هەموو کردەوەیەکی سەربازییان هەیە، هەرئەوەش دەمگەیەنێت بەو گومانەی، کە خستنە خوارەوەی ئەو فڕۆکەیە، لەپاش موشەک بارانی هەردوو سەربازگەی (عەین ئەسەد و هەولێر)، لە هەشتی یەنایەر، تۆڵەکردنەوەیەک بێت لەو بەرپرسانەی ئێران کە دەستیان هەیە لەکوشتی قاسم سولەیمانی، من خستنە خوارەوەی ئەو فڕۆکەیە بە تەسفیەی ناوخۆیی ئەو ووڵاتەی دەزانم، کوشتنی قاسم سولەیمانی زەڕبەیەکی کوشندە بوو لەرابەڕی ئەو ووڵاتە خامەنەیی درا، لەگەڵ ئەوەشدا رکەبەرکارانی خامەنەیی، بۆ جێگرتنەوە وەک رابەری ئەو ووڵاتە، چەند ئامانجێکیان پێکا. یەکەم: کوشتنی قاسم سولەیمانی کۆتایی خامەنەئی بەدوای خۆیدا دەهێنێت و لەنێو ئەو ووڵاتەشدا کەسانێک هەیە کە خۆیان بۆ جێگرتنەوەی رابەرەکەیان داناوە، رەنگە هەر ئەو کەسانەش زانیارییان دابێت بەئەمریکا تا قاسم سولەیمانی بکوژێت و پاشتر ریسی خوریەکەی خامەنەی دەکەنەوە بەخوری. دوهەم: موشەکبارانکردنی هەردوو بنکە سەربازییەکەی عێراق و نەپێکانی ئامانجی ئەو دوو بنکەیە، هەڵماڵینی روی راستی ئەو روداوە لەلایەن رۆژنامەی ئیندی پەیندت " کە بەرێککەوتنی ئێران و ئەمریکا، ئەو موشەکانە ئامانجی نەپێکاوەو بەمەبەست ئەو کارە کراوە، بەڵگەیە لەسەر ئەو هێزەی ناو خۆی ئێران کە گەرەکییەتی کۆتایی بەرابەر بونی خامەنەئی و دەسەڵات و سیستەمی ئێستای بهێنێت. سێهەم: بەخستنەخوارەوەی ئەو فڕۆکەیە، ئێرانیان لەشەڕی ئەمریکا لادا، کە رەنگە بۆ داهاتوو ئێران و ئەمریکا بگەڕێنەوە سەر مێزی گفتوگۆ لەسەر بابەتی پرسی پیتاندنی یۆرانیۆم، بەڵام ئەمە دەکەوێتە پاش سەردەمی خامەنەیی و لەسەردەمی رابەڕی تازەی ئەو ووڵاتەدا دەبێت. چوارهەم: ئەو تێڕوانینەیان خستەبەردەم جیهان، کە هێزێکی رکەبەرکار هەیە لەنێو خۆی ئێران، دەیەوێت کۆتایی بەسیستەمی شیععەی توندئاژۆ بهێنێت و بەبێ شەڕ ئەو ووڵاتەو ناوچەکە بگەیەنێتە کەناری ئارامی. ئەمانە هەمووی گومانن، بەڵام ئەوەی راستییە، دەرخەری پاش لێکۆڵینەوەکانە لەکەوتنە خوارەوەی فڕۆکەی بیونگ ٧٣٧  ی ئۆکرانی، بەرپرسانی باڵای ئێرانی لەپشتە، وەک چۆن لە دۆسیەی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەی بینوگ ٧٤٧ ی لۆکەربی، موعەمەر قەزافی و دەسەڵاتدارانی ئەو ووڵاتەی لەپشتبون، بەڵام جیاوازی ئەم دوو دۆسێیە لەوەدایە، لە دۆسێیی لۆکەربی، پاش ٢٣ ساڵ لیبیایی روخاند،  بەڵام ئەم دۆسێیەی ئۆکرانیا، ئێران لەڕوخاندن دەپارێزێت و بەتەنها سیستەمی سیاسی لەرابەرێکەوە بۆ رابەرێکی دیکە دەگوازێتەوە.  

 هیوا سەید سەلیم   دوای هاتنی بۆ هەرێمی کوردستان، دیداری لەگەڵ بەرپرسانی پارتی و یەکێتی، میدیاکانی نزیک لە دەسەڵات بڵاویانکردەوە کە هاتنی عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی دەست لە کارکێشاوەی عێراق،   بۆلای بەرپرسانی هەرێم زیاتر بۆ مسۆگەرکردنی پشتیوانی ئەوان و مسۆگەرکردنی پشتیوانی هەرێمە لە  مانەوەی لە پۆستی سەرۆک وەزیرانی ، ئەگەر ئەو هەواڵە راست بێت و هەڕێم بەڵێنی پشتیوانی پێدابێت ، دیسان کورد کەتۆتە هەڵەیەکی گەورە.   لەو بارودۆخە هەستیار و پڕ قەیرانەی عێراق،  کە خودی عەبدولمەهدی و کابینەکەشی بەشیکە لە قەیرانەکە، بۆیە هەزوو عادل عەبدولمەهدی    لەژیر فشاری ناڕەزایەکانی شەقام ناچارکرا دەست لە سەرۆک وەزیری بکێشیتەوە، لەبەر چەندین  هۆکارە پێمان  وایە نابێت هەرێمی کوردستان پشتیوانی لە مانەوەی مەهدی بکات . عادل عەبدولمەهدی لە ململانێ سیاسیەکانی عێراقدا، کە پرۆسەی سیاسی بەسەر دوو لایەن لە  حزب و کەسایەتیە تەقلیدیەکانی شیعە لە لایەک، شەقام لە لاکەی دیکە،  ئەو  تەواو بەسەر بەرەی یەکەم کە لە لایەن ئێران پشتیوانی لێدەکرێت ساغ بۆتەوە،. بە تایبەت کاتێک بەبێ ئامادەبوونی کورد و پێکهاتەی سوونە داوای لە ئەنجوومەنی نوێنەران کرد کە بڕیاری دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا دەربکات، کە ئەم هەڵوێستەشیان دوای کووشتنی قاسم سلێمانی و ئەبومەدی مهندس هات لەلایەن هێزەکانی ئەمەریکا. ئەو بڕیارەی کە نە ئاسانی جیبەجێدەکرێت، وە نە کۆتایش بە کێشەکانی عێراق دێنێت، بگرە بە پێداگری شیعەکان لەسەری،  عێراق بەرەو قەیرانی دیکەی ئابووری و ئەمنی دەبردرێت کە ئەو سەری دیارنەبێت.   لە ئاستی شەقام،  سێ مانگ بەسەر خۆپیشاندانەکانی بەغدا تێدەپەڕێت، خۆپیشاندەران   نەک هەر مەهدیان ناچاری دەستکێشانەوە کردووە، بگڕە تەواوی جێگرەوەی ئەویشیان رەتکردۆتەوە،  کە لەلایەن لایەنە شیعەکان پێشنیارکراون تا ببنە جێگرەوەی عەبدولمەهدی. لەو بارودۆخەدا کە ئاماژەکانی شکستی سیاسەتی ئێرانی لە عێراق خەریکە دەردەکەون، لە ئاستی ناوخۆشدا ئێران رووبەڕووی سزای تازەی ئابووری دەکڕێتەوە،  کە ئیدارەی کۆشکی سپی بەسەری دەسەپێنێت، قەیرانی خستنە خوارەوەی فڕۆکە ئۆکڕانیەکەش سەرباری هەموو ئەمانە، بۆیە عادل عەبدوڵمەهدی کەوتە هەڵەیەکی گەورە کە بۆ رازیکردنی ئێران چووە پاڵ ئەو داوایەی کە تەپڵیان بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا لە پەرلەمانی عێراق لیدا، بەو کارەی کارتی خۆی سووتاند، بۆیە دەبێت کورد دەست بۆ ئەو کارتە سووتاوە نەبات وە پشتیوانی لە عەبدوڵمەهدی نەکات. بۆ ئەوانەی کە تەنیا لە روانگەی ناردنی مووچە لە بەغداوە  عادل عەبدوڵمەهدی وەک کەسێکی باش دەبینن لەوانەیە ئەو ڕایەیان بەدڵ نەبێت، بگرە بە دانانەوەی عادل عەبدولمەهدی دڵخۆش بن، کێشە لەوە دایە لە نێو هەموو ئەو قەیرانانە دانانەوەی عەبدوڵمەهدی ئاسان نیە. باشترین بژاردە کە ئێستا لەبەردەم هەڕێمی کوردستان و کورد ئەویە کە لەو کێشانەدا بیلایەن بێت، دووربەدووری چاودێری گۆڕانکاریەکانی عێراق بکات، وەک چۆن لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی نوینەران بایکۆتی کرد و خۆی نەکردە بەشێک لە ململانێکە. پتەوکردنی سیاسەتی یەکڕیزی کوردستانی و دوورخستنەوەی هەڕێم لە ململانێکان،  لە ئێستا دەبێت ئەولەویەتی کارەکانی حزبە بڕیار بەدەستەکانی کوردستان بێت، نەک دەستبردن بۆ کارتی سووتاو.

پەیكار عوسمان ١- چاکسازیی "بەردەوامیی"یە. چاکسازیی پرۆسەیەکی بەردەوامەو هەر چاکسازییەك کە ئەکرێ، ئەگەر بچوکیش بێت، بە مەرجێ بەشێكبێت لە بەردەوامییەکە، جێگەی تەقدیرە. بەڵام چاکسازییەك کە کۆتایی بە سیفەتی بەردەوامیی چاکسازیی بهێنێ، هەرچەن گەورەشبێ، جێگای ڕەتکردنەوەیەو ئەوە چاکسازیی نیەو خودی گەندەڵییە! چونکە چاکسازیی بە بەردەوامییەکەی چاکسازییەو ئەگەر ئەو سیفەتە لەدەست بدا ئیتر چاکسازیی نیە. تۆزێ چاکسازیی لە سفرچاکسازیی باشترە، بەڵام ئەو گەندەڵییەی ئەمێنێتەوە هەر گەندەڵییەو ئەو تۆزە چاکسازییە، گەندەڵییە ماوەکە ناکات بە ناگەندەڵیی! چاکسازییەکەی پەرلەمانیش، ئەگەر هەنگاوێكبێ و هەنگاوی تری بەدوادابێت، باشەو بەخێربێت. بەڵام ئەگەر ئەم تۆزە چاکسازییە، بۆ کۆتاییهێنان بە چاکسازی و شەرعیەتدان بە گەندەڵییە ماوەکەبێت، ئەوکات دژایەتی چاکسازیی ئەبێتە ئەرکێکی ئەخلاقی! ٢- چاکسازیی ناپۆپۆلیزمە. چاکسازیی پێشئەوەی پرۆسەیەکی سیاسی و ئیداریی و هەرشتێك بێت، پرۆسەیەکی ئەخلاقییە. پۆپۆلیزمیش پرۆسەیەکی نائەخلاقییەو لەسەر ئیستغلالکردنی عەوام دامەزراوە نەك لەسەر مەسڵەحەتی عام. لە چاکسازیدا ئەخلاقی سیاسی سەنتەرەو لە پۆپۆلیزمدا عەوامسازی و دروشمبازی. لێرەشەوە پۆپۆلیست ئەتوانێ نمایشی چاکسازیی بکات، بەڵام ناتوانێ خودی چاکسازی بکات! چاکسازی پرۆسەیەکی ئارامەو پۆپۆلیزم هەراو فەوزایە، ئەوانەی هەموو ئامانجیان ئەوەیە کە گۆڵێکی سەر شاشە بۆ شەخسی خۆیان یان هێزەکەیان تۆماربکەن، بکەری چاکسازیی نین، چونکە چاکسازیی ئەخلاقەو ئەلف و بێ ی ئەخلاقیش، تێپەڕاندنی "من"ی کەس و هێزەکانە لەپێناو هەموو. بەکورتی چاکسازی کارە بەڵام پۆپۆلیزم شۆیە. ٣- چاکسازیی کاری تیمە. لە چاکسازیدا هەمووان یەك تیمن بەرامبەر گەندەڵی، نەكئەوەی هەرکەس یاریکات بەرامبەر ئەویتر. هەموو بەرامبەر گەندەڵی یاری بکەن ئەیبەنەوە. هەموو بەرامبەر یەكتر یاری بکەن، گەندەڵی لە هەموویان ئەباتەوە. مەسەلەن لەکاتی لەچاکسازیدا دابەشکارییەکانی بەرەی گەل و بەرەی گەندەڵ.. زەڕبەیە لە چاکسازی. ٤- گەندەڵی قۆناغێکی گەشەی حوکمڕانییە. ئەوە ڕاست نیە کە چاکسازیی بە گەندەڵ نەکرێ، ئەسڵەن خودی گەندەڵی، پێویستی بە ئەپدەیتەو گەندەڵی ئەگەر زوو زوو خۆی تەعمیر نەکات، بیناکەی ئەڕوخێ! شێخێکی خلیج، بەتەنیا خۆی، بەقەت هەموو دزەکانی ئێمە دزی لە وڵاتەکەی کردوە، بەڵام بەردەوامیش چاکسازی ئەکاو لە چاکسازیی نەوەستاوە، چونکە چاکسازی بەردەوام، بەردەوامی بە گەندەڵییەکەی ئەویش ئەدات! گرنگە دەسەڵاتی ئێمەش، لە مەرحەلەی چەتەییەوە بپەڕێتەوە بۆ مەرحەلەی گەندەڵی و جارجار دەسێك بەخۆیدا بهێنێ، لەبەر ئێمە نا، هەر لەبەر خۆی. ٥- پەرلەمان ڕادیۆ نیە. پەرلەمان نە هی ئەوەیە دەسەڵات بیکات بە کائینكی بێدەنگ، نە هی ئەوەیە موعارەزە بیکات بە کائینێکی چەنەباز. ڕاستە پەرلەمان ئەبێ دەنگی هەبێت، بەڵام کورتکردنەوەی پەرلەمان لە دەنگدا، بە ڕادیۆکردنی پەرلەمان و بەتاڵکردنەوەی پەرلەمانە لەخۆی! لەنێوان ڕادیۆیەکی کوژاوەو ڕادیۆیەکی داگیرساودا، پەرلەمان ئەبێ هیچیان نەبێ و بڕێك خۆی بێت. کەمێ کرداری چاکسازی، باشترە لە دنیایەك دەنگەدەنگ یان لە دنیایەك بێدەنگی. بەڵام چاکسازییە پێکەوەییەکە، چاکسازیبێ نەك گەلەکۆمە.

گوڵاڵە سدیق  یەکێک لە یاساکانی چاکسازی حکومەتی هەرێمی کوردستان چارەنوسی موچە پاشەکەوتکراوەکانمانە، بەپێی دەقی یاساکە کردنەوەی هەژماری بانکی تایبەتە بە فەرمانبەران. بەگوێرەی یاساکە، پێویستە هەر فەرمانبەرێک هەژمارێکی بانکی تایبەت لەبانکێک لەبانکەکانی شارەکەی خۆی بکاتەوە ( یان بەپێی ئەو ڕێنماییانەی لە وەزارەتەکەیەوە دەردەچێت بە چ شێوازێک هەژمارە بانکیەکە دەکاتەوە)، وە حکومەتی هەرێمی کوردستان لەڕێی بەشی ژمێریاری وەزارەتەکان و بەڕێزەبەرایەتییە گشتیەکان هەڵدەستن بە کۆکردنەوە و دانانی بڕی پارە پاشەکەوتکراوەکە لە هەژمارە بانکیەکەدا، بەڵام بەبێ ڕاکێشانی پارەکە لە هەژمارە بانکییەکە هەتا ئەو کاتەی حکومەتی هەرێم توانای دارایی بەرەو باشبون دەڕوات دواتر ڕێنمایی تر دەردەچێت بۆ شێوازی دانەوەی ئەو پارەیەی لەسەر هەژمارە بانکیەکەیە. یەکێک لە داواکارییەکانی خۆپشاندانەکانی مامۆستایان و فەرمانبەران کردنەوەی هەژماری بانکی تایبەت بە موچەکانمان بوو. وە هەموان ئەوەندی کردنەوەی هەژمارە بانکیەکە و پێدانی چوارچێوەیەکی یاسایی بە پاشەکەوتەکە بەلامانەوە گرنگ بوو، ئەوەندە بەلامانەوە گرنگ نەبو توانای ڕاکێشانی پارەکەمان دەبێت لەهەژمارەکە یان نا! هەرچەندە هەوڵماندا بەڵام حکومەتی پێشو نەچوە ژێرباری کردنەوەی ئەم هەژمارە. لەبەرئەوە باشترین خاڵێک کە لە یاسای چاکسازییدا هەبێت ئەم یاسایەیە، چونکە پێشتر ئەم پاشەکەوتە لەهەوادا بو، هیچ چوارچێوەیەکی یاسایی نەبو، بەڵام بەکردنەوەی هەژماری بانکی و دانانی پارەکە تێدا ( بەشێوەی ژمارە) خۆی لە خۆیدا شەرعیەتدانە بە ئەو قەرزەی لەئەستۆی حکومەتدایە. هەرچەندە لەیاسەکەدا واهاتوە توانای ڕاکێشانی پارەکە نیه لەلایەن کەسی سودمەندەوە کە فەرمانبەرە، بەڵام ئەم هەژمارە قەرزێکی دانپیانراوە لەلایەن حکومەتەوە، ئەگەر لەسەردەمی ئەم حکومەتەشدا وەرنەگیرێت ئەوا ئاساییە و دەتوانرێت لەسەردەمی حکومەتەکانی داهاتو وەربگیرێت. لێرەدا پێویستە دوو نمونەی زیندوومان بیر بێتەوە: ١ـ کاتێک هەڵەبجە کیمیاباران کرا، هەموان دەزانین و لەیادمانە بانکی هەڵەبجە بڕدرا و پارەکەی برا، لەکاتێکدا کە بانکی هەڵەبجە پڕبو لەپارەی دانراوی خەڵک، ئەوەبو حکومەتی عێراقی لیژنەی تایبەتمەندی لە بەغدادەوە دروستکرد لەگەڵ فەرمانبەرانی بانکی ڕەشید و ڕافیدەین لە سلێمانی و بەهۆی بونی بەڵگەکانەوە خەڵکەکە پارە دزراوەکەی خۆی لە حکومەتی ئەوکاتەی عێراق وەرگرتەوە و مافەکانیان نەفەوتا، هەچەندە کردارەکە کاتی خایاند بەڵام لەکۆتاییدا بەهۆی بونی هەژماری بانکی و بەڵگەکانی هەژمارەکە خەڵک پارەی خۆی وەرگرتەوە. ٢ـ لەکاتی ڕاپەڕینەکەی هەرێمی کوردستان، دوبارە پارە لە بانکەکانی پارێزگا ڕاپەڕیوەکان نەمان! دیسان هەمو ئەو خەڵکەی پارە و مومتەلەکاتیان لە بانکەکان دانابو تەنها بەڵگە بانکیەکانیان لا مابو وەک بەڵگەیەک لای خۆیان هەڵیانگرتبو، چونکە خەڵک متمانەی بە بانک و کاری بانکی هەبو. پاش ڕوخاندنی ڕژێمی پێشوی عێراق لەساڵی ٢٠٠٣ دوبارە خەڵکەکە بەهۆی بەڵگەکانیانەوە توانیان پارەکانیان لەبانک وەربگرنەوە ( هەرچەندە دراوی عێراقی گۆڕابو، بەڵام بە شکاندنەوەی پارە سویسرییەکانیان بەپارەی چاپی برێمەر پارەکانیان وەرگرتەوە). ئەمە جگە لەو خەڵکەی کە پارەی ٢٥ دیناری سویسری هەبو، بەهۆی بڕیارێکی سەرکێشانەی سەرۆکی ڕژێمی پێشوی عێراق ئیلغا کرابوەوە، هەمویان دوبارە توانیان پارەکانیان بگۆڕنەوە بە پارەی چاپی برێمەر. لەبەرئەوە پێویستە دەستخۆشی لە خاڵە ئیجابییەکانی یاساکە بکەین هەرچۆن ڕێگە بەخۆمان دەدەین ڕەخنە لە خاڵە سلبییەکان بگرین. حکومەتی پێشو پاشەکەوتی کرد، ئەم حکومەتە دەیخاتە چوارچێوەیەکی یاساییەوە، با پشودرێژ بین گەر لەحکومەتی داهاتودا وەریبگرینەوە.

هونەر تۆفیق تورکیا و حکومەتی هاوپەیمانی نیشتمانی لیبیا ، یاداشتێکی لێکتێگەیشتنیان مۆرکرد سەبارەت بە هاوکاری سەربازی و دیاریکردنی سنووری دەریایی لەنێوانیاندا . ناڕەزایەتی توندی میسر ، ئیتالیا ، یۆنان ، قوبرس لێکەوتەوە . هەروەها یەکێتی ئەوروپا ، ڕوسیا ، ئەمریکا ، سعودیە ، ئیمارات بە هەنگاوێکی مەترسیداری تورکی حسابیان کرد . جارێکی تر پرسی رێکەوتنی لۆزانی ١٩٢٣ ی وروژاندەوە . بۆیە لە کورت مەودادا ئەو رێککەوتنەی تورکیا - لیبیا کاریگەری دەبێت لەسەر نیشتمانی کورد . چی لە لیبیا دەگوزەرێت ؟ لە واقیعدا دەوڵەتی لیبیا لەپاش خستنی جەماهیریەکەی قەزافیەوە دابەشبووە بەسەر دوو حکومەتدا . لە رۆژهەڵاتەوە هێزەکانی بەرەی جەنڕال حەفتەر حوکمداری دەکەن ، میسر ، روسیا ، سعودیە ، ئیمارات پشتیوانی لێدەکەن . لە خۆرئاواشە وە ، ترابلوسی پایتەخت حکومەتی هاوپەیمانی نیشتمانی بە پشتیوانی ئیخوانی موسلمینی جیهانی و تورکیا و قەتەر ناوچەکەیان بەڕێوەدەبەن . هیچکام لەو دوو حکومەتە بە هەڵبژاردن دەستەڵاتیان نەگرتۆتە دەست . تەرابلوس شەرعیەتی لە ڕێکەوتنی سیاسی بە نێوەندگیری نەتەوەیەکگرتووەکان وەرگرتووە . حکومەتەکەی حەفتەریش لە شۆرشی لیبیاوە شەرعیەت بەخۆی دەدات . لەو نێوەندەدا دەیان گروپی چەکداری توندڕەو لەجەنگی دژ بەیەکدان . سوپای بیانی لە لیبیا ؟! بۆ خستنی قەزافی دەیان وڵات بەشداری ڕاستەوخۆی کرد بە هێزی ئاسمانی و زەمینی . لەوانە قەتەر ، فەرەنسا ، ئەمریکا ، بەریتانیا ، ئیتالیا . روسەکان لەو کاتەدا کشانەوە ، وڵاتەکەیان بۆ شۆرشگێرەکان بەجێهێشت . بەڵام لەپاش ئەزموونی سوریاوە ، روسیا لەگەڕانەوەدایە بۆ لیبیا . هێزەکانی گروپی ڤاگنەر کە هێزێکی تۆکمەی شارەزاو تایبەتی نافەرمی روسین لە لیبیادا رۆڵی سەربازی گرنگ دەگێڕن . ناکۆکی بەرەکان ؟! هاوپەیمانی روسیا - تورکیا ، لە لیبیادا لەوپەڕی ناکۆکیدایە . روسیای لایەنگری حەفتەر ، ناڕازیە لە پشتیوانی تورکیا بۆ تەرابلوس . روسیا جگە لە ئامانجی ستراتیژی سەربازی و بەرگری لە دەریای ناوەڕاستدا ، چاوی لە سەرچاوەکانی وزەیە ( نەوت و غاز) لەو وڵاتەدا . گەڕانەوەی روسیا بۆ پێگە ئابووریەکەی لە لیبیادا بایی دەیان ملیارد دۆلار داهاتی ساڵانەیە بۆ مۆسکۆ . هەروەها سعودی و میسریەکان دژ بە حکومەتێکی ئیخوانین بە پشتیوانی ئەردۆغان ، لیبیا بگرێتە دەست . ئەمریکیەکان بە گومانەوە لە پەیوەندی دۆستەکەیان حەفتەر دەڕوانن لەگەڵ روسیادا . ڕێکەوتنەکەی تورکیا و لیبیا ؟! تورکیا لە زمانی ئەردۆغانەوە نایشارێتەوە کە لەهەوڵی پێداچوونەوە یان هەڵوشاندنەوەی ڕێکەوتنی لۆزانی ١٩٢٣ دان . پرۆژەکەی ئەردۆغان بۆ ساڵی ٢٠٢٣ باس لە بوژاندنەوەی سیاسی و ئابووری تورکیا دەکات لەیادی ١٠٠ ساڵەی لۆزاندا . جاڕی ئەوە دەدەن کە لەپاش ١٠٠ ساڵ لەو رێكکەوتنە ، چیدی هەڵدەوەشێتەوە و تورکیا ئازاد دەکات سەروەری دەریایی و زەمینی بەسەر خاکە پچڕێنراوەکانی عوسمانیدا وەربگرێتەوە ، توانای وەگرتنی باج لە کەشتیەکانی گوزەرکار بە کەناڵی بۆسفۆردا بگەڕێتەوە بۆ تورکیا کە لۆزان فەرزی کردووە بەسەر تورکیادا نابێت باج لە هاتوچۆی کەشتیەکان وەربگرێت . هەروەها مافی گەڕان بداتەوە بە تورکیا لە دەریای ناوەڕاستدا نەوت و غاز دەربهێنێت . لە باکووری سوریا ( رۆژئاڤا ) یەکەم هەنگاوی شکاندنی لۆزان لەلایەن تورکیاوە نراوە . ناوچەکانی عەفرین ، سەریکانی ، تەل ئەبیەز ، ئیدلبی لە سوریا دابڕیووە . بەپێ ی ئەو ڕێکەوتنەی لەگەڵ تەرابلوسی لیبیشدا ، مەرجەکانی لۆزان لە دەریادا دەشکێنێت کە نزیکەی شەش هەزار دورگەی یۆنانی دەگرێتەوە لە نزیک کەنارەکانی تورکیادا . هەروەها مافی قوبرسی یۆنانی لە سوودی ئابووری دەریایی پێشێل دەکات بەپێ ی ئەم رێککەوتنە نوێ یە . لەهەمان کاتدا بەشێک لەمافی میسر و دورگەی کریتی یۆنانی زەوت دەکات کە ئەو سنوورە دەریاییە دەوڵەمەندە بە غازی سروشتی ، تورکیا لەو رێکەوتنەوە مافی داگیرکردنی بۆخۆی دەگەڕێنێتەوە . کاریگەری لەسەر کورد ؟! تورکیا لەڕێگەی ئامادەکاریەکانی بۆ ساڵی ٢٠٢٣ پرۆژەی سەروەری ( وەک ئەردۆغان ناوی ناوە ) دوو هەنگاوی سەرچڵانەی ناوە لە دەریای ناوەڕاست و باکووری سوریادا . ئەگەر ئەو رێکەوتنەی لیبیا - تورکیا لەناو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا تێپەربێت و بێدەنگی لەو هەنگاوانەی ئەردۆغان بکرێت . لە یادی ١٠٠ ساڵەی لۆزاندا ، ئەو رێگەیەش بەخۆی دەدات پابەندنەبوونی تورکیا بە هەر ١٤٧ خاڵەکەی ڕێکەوتنی لۆزانی ١٩٢٣ ەوە ڕابگەیەنێت و هێرشیش بکاتە سەر هەرێمی کوردستان کەلە ئێستادا چەندین بنکەی سەربازی تیادا هەیە ، بەناوی گەڕاندنەوەی سەروەری خاکی تورکیا ( عوسمانیەکان ) ەوە هەرێمی کوردستانیش داگیردەکات .

سامان وەستا بەكر  رۆژی یەکشەممە (٥/١/٢٠٢٠) کۆبونەوەیەکی گرنگی پەرلەمان ئەنجامدرا بەبێ بەشداری زۆرینەی هێزە سوننیەکان و کورد! ئەو کۆبوونەوە نا ئاساییەی پەرلەمانی عێراق زیاتر بوو لە کۆبوونەوەیەکی دژە هەڵوێست و دەرکردنی بڕیارێک بۆ چۆڵکردنی عێراق لە هێزە بێگانەکان کە بە دیاری کراوی مەبەست ئەمریکا بوو لە تۆڵەی کوشتنی قاسمی سلێمانی. کۆبوونەوەکەی ٥ی یەکی ڕۆژی یەک شەممە هەڵدانەوەی پەردە بوو لەسەر وێنە داپۆشراوەکەی عێراق، وێنەیەک هێندە ناشرین کێشراوە کە دوای سەدەیەک تا ئێستاش نیگار کێشیکەی (بەریتانیا) ئامادە نیە واژۆی خۆی لەسەر دابنێ و خۆی بکات بەخاونی ئەو هەڵە مێژووییە. داڕشتنی نەخشەی پێکهاتەی عێراق هێندەی لە تابلۆیەکی خەیاڵی و فەنتاسی ئەچێ کە خودی نیگارکێشەکە خۆی نەبێ ئاستەمە کەسیتر لێی تێبگات نیو هێندە لە نەخشەیەکی ئەندازەیی هاوتەریب و یەکسان ناچێت. کۆبوونەوەکەی ٥ی یەک پەردە لایان بوو لەسەر ئەو سیناریۆیەی کە پێش سەدەیەک بۆ (شانۆگەری عێراق) نوسراوە و لەو ڕۆژەیا بەشی یەکەم لە سێ بەشی سیناریۆکە پێشکەش کرا لەلایەن ڕەش پشۆشەکانەوە"شیعە" بەبێ ئامادەبوونی سپی پۆش "سوونە" و  ڕنگاڵە پۆشەکانەوە "کورد". لەدوای ساڵی ٢٠٠٣وە هەر سێ پێکهاتە سەرەکیەکەی عێراق دانیان بەخۆدا گرتبوو وە نەیان ئەویست لەسەر هیچ بەرەیەک خۆیان یەکاڵاکەنەوە و خۆ ئەگەر لەبەر بەرژەوەندی کەسی و حیزبیشبێ وایان پیشان ئەیا کە بە یەک دووری لەنزیک هەر دوو بەرەی ئەمریکا و ئێرانەوە وەستان بەڵام سەرەنجام ڕەوشەکە گەشتە ئاستێ کە چیتر نواندنی پشتی پەردە کاری پێنەکراو نمایش لەودیووی پەردەوە بە ئاشکرا کرا، خۆ ئەگەر نمایشەکە کورت و خێراش بووبێ بەڵام وەڵامێکی ڕاست و ڕاستەقینەی هەموو لایەکی یایەوە. ئێستا هەڵگرانی ئاڵای ڕەش لەبەرەی ئێرانن و هەڵگرانی ئاڵای سپی و ڕانگاڵە ئەگەر لەبەرەی ئەمریکاش نەبن ئەوا لەبەرەی ئێران نین، ئەگەرچی لەترسی هەژموونی خوێناوی ئێران بەزارەکی شتێکی تریش  

هێمن میرانی دەربارەی چاکسازی نامەیەکی کراوە لە دۆخێکی ئاڵۆزدا چاکسازی و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و بێدادی پرۆسەیەکی گشتگیر و گرنگە و تەنیا لە دەستکاریکردنی موچە و دەرماڵە و خانەنشینی پلە باڵاکان کورت ناکرێتەوە، بەڵام چونکە پڕۆژە یاساکەی ئێستا زیاتر هەڵوەستەی لەسەر ئەم پرسە کردووە، منیش هەندێ سەرنجی خۆم دەخەمە روو: یەکەم: ماوەیەکە لە گەڵ ژمارەیەک پارلەمانتاری بەرێز لەسەر خەتم دەربارەی پڕۆژە یاساکە و لەوێش رای خۆمم پێیان گوتووە. هەست دەکرێ دوو دڵیەکی گەورە لە ئارادایە لە دەستبەردان لەو ئیمتیازە زۆرەی بە ناوی خانەنشینی بە یاساکانی ژمارە ١٢ و ١٣ ی ساڵی ١٩٩٩ بە وەزیران و ئەندامانی پارلەمان بەخشراوە. ئێستاش تەنانەت دەنگۆی رێکەوتنی هەمووان هەیە ( نازانم ئەمە چەند راستە) لە سەر هێشتنەوەی ئەو ئیمتیازاتانە بۆ خۆیان لە کاتێک ئەوان نوێنەری خەڵکن لە پارلەمان نەک نوێنەری خۆیان. رای گشتی بە تەواوی لە گەڵ ئەوەیە ئەو ناعەدالەتیە گەورەیەی لە نێوان خانەنشینی پلە تایبەت و باڵاکان لە گەڵ خانەنشینی فەرمانبەرانی دەوڵەت هەیە نەمێنێ، بۆیە ئەگەر پارلەمان دژی رای گشتی هەڵسوکەوت بکات یەکێک لە وەزیفە گەورەکانی خۆی لە دەست دەدات کە نوێنەرایەتی کردنی بەرژەوەندی گشتیە. دووەم: پارلەمانتاران باش دەزانن کە داهات و بودجەی کوردستان زۆر زۆر کەمترە لەو پارەیەی لەبەر دەستی بەغدایە. بۆیە ئەگەر ئەوە پێوەر بێ، نابێ لەو یاسایەدا ئیمتیازێکی زیاتر لەوەی بە پارلەمانتارانی بەغدا دوای تەواوبوونی ئەرکەکانیان دەدرێ، بۆ خۆیان بهێڵنەوە. ئاشکرایە لە بەغدا خانەنشینی پارلەمانتار و پلە باڵاکان هەڵوەشاوەتەوە. لێرەش ئەو بەڕێزانەی پۆستی باڵا وەردەگرن دەبنە فەرمانبەری پلە باڵای دەوڵەت و دوای تەواوبوونی ئەو ئەرکەیان دەبێ یان بگەڕێنەوە شوێنەکانی پێشوویان یان ئەگەر گەیشتنە تەمەنی خانەنشینی ئەو ساڵانەی خزمەتیان لەو پۆستانە بۆ حساب بکرێ و وەکو هەر فەرمانبەرێکی دیکە خانەنشین بکرێن. ئەگەر ئەوە روو نەدات ئێوە هەرگیز بیرتان بۆ ئەو فەرمانبەرانە ناچێ کە دوای لایەنی کەم ١٥ تا ٢٥ ساڵ خزمەتکردن ئێستا بە چەند مانگێک جارێک ٢٠٠ هەزار دیناریان وەکو سەدەقە پێ دەدەن، کە ئەمە شەرمەزارییەکی یەکجار گەورەیە. کەواتە کورت و پوخت: １. هەموومان داوا دەکەین کە خانەنشینی پارلەمانتار و وەزیر و وەکیل وەزیر و بەڕێوبەری گشتی و هتد وەکو پرەنسیپ دوای تەواوبوونی ئەرکەکانیان نەمێنێ. ئەوەی گەیشتە تەمەنی خانەنشینی ئەو ساڵانەی خزمەتی بۆ حساب دەکرێ و بە گوێرەی یاسای گشتی خانەنشینی، نەک هیچ یاساییەکی تایبەت کە بۆ خۆتان داتانهێناوە، خانەنشین دەکرێ. یاساکانی ١٢ و ١٣ ی ساڵی ١٩٩٩ و هەر یاسایەکی دیکە کە ئیمتیازی تایبەتی بەو خەڵکانە بەخشیووە دەبێ هەڵبوەشێتەوە. ２. دەستکاری کەمترین موچەی فەرمانبەران بکرێ کە خانەنشین دەبن بە جۆرێک رەوا نیە کەس لە ٤٠٠ هەزار دینار وەکو ئەوەی بەغدا کەمتر وەربگرێ. ئێوەی بەڕێز بیهێننە بەرچاوی خۆتان کە ٤٠٠ هەزار دینار بەشی چی دەکات؟ ئەگەر هیچ ئەی ئەو ٢٠٠ەی ئێستا چ بۆ هاووڵاتیەکی ماندوو دوای ساڵانێکی زۆری خزمەت دابین دەکات.. بەڕێزینە: لە هەستیاری ئەو دۆخە بگەن کە لەو ناوچەیە دەگوزەرێ!!! خەڵکی کوردستان لەو خۆپیشاندەرانەی بەغدا ترسنۆکتر نین لەوە کەمتر قەبوڵ بکەن، دۆخی ئابوری کوردستان لە هی بەغدا باشتر نیە ئێوە لەسەر ئیمتیازاتی خۆتان رێک بکەون و حسابی بەرژەوەندی گشتی کە گوایە ئێوە نوێنەرایەتی دەکەن، نەکەن. نابۆخانەنشینی_پلە_باڵای_وەزیر_و_پەرلەمانتار

د. ئیسماعیل نامیق رەوانشاد کاک نەوشیروان لەمانگی پێنجی 2007 بەناونیشانی ( ئەم پارلەمانەی ئێمە: لەخەمی کێ دان جگە لەخۆیان؟) ووتارێکی نووسیوە لەسەر خراپی ئەدای پارلەمان. تیایدا هاتووە: " بۆچی رۆژێ لەرۆژان پێتان دانەگرت فڵانە وەزیر یان فیساریان بانگ بکەن بۆ لێپرسینەوە لەسەر کاروباری وەزارەتەکەی و، ئەگەر گەندەڵی لەسەر بو بەماڵ، باوەڕی لێ بسێننەوەو حەواڵەی دادگای بکەن. چەند جار خەم وپەژارە، سکاڵا وگازاندە، ناڕەزایی وهەڕەشەکانی خەڵکتان بردە بەردەم پارلەمانەکەتان و، گفتوگۆی جدیتان لەسەر کرد و، هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەریتان دا؟ ئەوە بۆچی کە دێنە سەر خواستەکانی خۆتان: زیادکردنی موچە وئیمتیازات، کڕینی سەیارە، کڕینی شوقە، وەرگرتنی زەوی، سەفەرکردن بۆ وڵاتانی دەرەوە...... بیرتان رۆشن وچاوتان تیژ وزمانتان پاراوە، کەچی لەئاست خواستەکانی خەڵکدا گوێتان گران ولەئاست جێبەجێکردنی ئەرکە پارلەمانیەکانتان دا لەشتان قورسە؟ ئێوە ئەی ئەندامانی بەڕێزی پارلەمانی کوردستان! لەبەردەم پرسیارێکی مێژویی دان: لەخەمی کێ دان جگە لەخۆتان؟" بەڕای من خانەنشین کردنی پارلەمانتار بەتەمەنێکی کەم وبێ مەرجی خزمەت وبەمووچەیەکی زۆر یەکێکە لەهۆکارە سەرەکیەکانی خراپی ئەدای پارلەمان، چونکە لەسایەی ئەم دۆخەدا کاتێک کەسێک دەبێت بەپارلەمانتار ئیتر منەتی بەدەنگدەر وبەحیزبەکەی وبەوەزیفەکەشی نامێنێ، لەبەرئەوەی دڵنیایە ئایندەیەکی باش وژیانێکی خۆشی بۆ خۆی دروستکردووە، خەمی ئەوەی نیە جارێکی تر دێتەوە بەردەم دەنگدەر، پێویستی بەحیزبەکەشی نامێنێ، هەروەها کێشەی دەستکەوتنی کار وداهاتیشی نیە. بەڵام ئەگەر پارلەمانتار خانەنشین نەکرێت، ناچار ئەبێت لەماوەی ئەرکەکەیدا، کارێک بکات شەرمەزار نەبێت، لەبەرامبەر دەنگدەر وحیزبەکەیدا و، خەمی ئەوەش بخوات کاری پارلەمانیەکەی لەداهاتوودا شەفاعەتێکی بۆ بکات بۆ دەستکەوتنی کار وخەرجی ژیانی، هەموو ئەمانەش وا دەکەن پارلەمان وپارلەمانتار کارا وچالاک بێت. بەرێز کاک عومەری سەید عەلی/ رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان: هەر لەپێناو کاراکردنی پارلەمان بوو بزوتنەوەی گۆڕان دروشم وگوتاری (نا) بۆ خانەنشینکردنی پارلەمانتار وپلەباڵاکانی بەرزکردەوە وبوو بەسەرمەشق وداهێنەری چاکسازی لەهەرێمی کوردستاندا، پێم وایە ئەم دروشمە هەنووکە دروشمی نەگۆڕی گۆڕانە. بۆیە داوا لەبەڕێزتان دەکەم، ئەم شەرەف وشانازیە با هەر بۆ گۆڕان بێت، لێمەگەڕێ کەس بەمنجە منج موزایەدەی پێوە بکات، پەلە بکە وپێش پەسەندکردنی پرۆژە یاسای بەناوچاکسازی، هەر دوازدە پارلەمانتارەکە کۆبکەرەوەو، ئەو بەڵێن نامەیەیان پیشان بدەرەوە وبیربخەرەوە کەلەکاتی کاندیدبوونیاندا پڕیان کردۆتەوەو بەگۆڕانیان داوە، چونکە ئەوان بەڵێنیان داوە لەخەمی خەڵکدا بن وپابەند بن بەبەرنامەی بزوتنەوەی گۆڕانەوە. ئایا نەهێشتنی خانەنشینی پارلەمانتار وپلەباڵاکان بەرنامەی گۆڕان نیە؟ تکایە هیچ دوو دڵ مەبە لەوەی لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا جەنابت ودوازدە پارلەمانتارەکە ئەم بەڵێنەی خوارەوەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ دەنگدەرەکانی وهەموو خەڵکی هەرێمی کوردستان نوێ بکەنەوە وجێبەجێ بکەن: " بزوتنەوەی گۆڕان خانەنشینکردنی پارلەمانتار وپلەباڵاکان رەتدەکاتەوەو لەپارلەمانیشدا دژی دەوەستێتەوە ". هەڵوێستتان لەسەر ئەم بابەتە سەنگی مەحەکە بۆ ئێوە و بزوتنه وه كه، ئێستا خەڵک زۆر بەوردیی وبەوریایی چاودێریی قسە وهەڵسوکەوتتان دەکات چاوەڕێی ئەوەیە تا چەند پابەند دەبن بەرێبازی کاک نەوشیروانەوە. بفەرموون ئەمەش خاڵی دووەم وسێیەمی نامەکەی رەوانشاد کاک نەوشیروانە کە لە23/ 1/ 2012 بۆ فراکسیۆنی گۆڕانی نارد: " 2- فراكسیۆنه‌كه‌تان پرۆژه‌ یاسایه‌ك پێشكه‌ش بكا بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ مووچه‌ی‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان و هه‌موو ئه‌و ئیمتیازاتانه‌ی‌ وه‌ك ئۆتۆمۆبێل و شوقه‌و ڤێلا ئه‌درێت به ئه‌ندام په‌رله‌مان، به‌نیسبه‌تێك كه‌ موچه‌ی‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان نزیكبكه‌وێته‌وه‌ له‌ به‌رزترین ئاستی‌ مووچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ حكومی‌، مه‌به‌ستم ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی‌ حكومه‌ت نییه‌ كه‌ ده‌ره‌جه‌ی‌ تایبه‌تیان هه‌یه‌. 3- فراكسیۆنه‌كه‌تان پرۆژه‌ یاسایه‌ك پێشكه‌ش بكا بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ خانه‌نشینی ئه‌ندام په‌رله‌مان، هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ هه‌مو ئه‌و یاسایانه‌ی‌ كه‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان به‌ر له‌ ته‌مه‌نی‌ تقاعدی‌ خدمه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ خانه‌نشین ئه‌كا، پرۆژه‌ یاساكه‌ زه‌مانه‌تی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان بكا بۆ وه‌زیفه‌ی‌ به‌ر له‌ ئه‌ندام په‌رله‌مانێتی‌، ئه‌وه‌شی كه‌ وه‌زیفه‌ی‌ نه‌بو بۆ ماوه‌ی‌ ساڵێك موچه‌ی‌ بدرێتێ وه‌ك زه‌مانه‌تێك تا كارێك ئه‌دۆزێته‌وه‌، ئه‌م پرۆژه‌ یاسایه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكه‌، چونكه‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان هان ئه‌دا كاری‌ باش بكا بۆ ئه‌وه‌ی‌ جارێكی‌ تر متمانه‌ی‌ خه‌ڵك وه‌رگرێته‌وه‌ و ببێته‌وه‌ به‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان ". ئیتر خۆتان وویژدان وبەڵین وقسە وکردارتان.......

پەیكار عوسمان  ١- عێراق دۆزەخێکی جوانە. دۆزەخە بەو هەموو کەڵبە دەرەکییە نا کە تێی چەقیوە، دۆزەخە بەوەی کە خۆی کەڵبەی خۆیەتی. جوانیشە چونکە لە سۆمەرەوە تا ئێستا، لە ڕێگەی مەرگی خۆشەوەبێت هەر لەناو مێژوودابووەو نەکەوتۆتە دەرەوەی حیکایەت و یارییەکە. ٢- ئەمریکا بەهەشتێکی ناشرینە. بەهەشتە بەوەی کە بەرامبەرەکەی هەرکێ بێت، هەر ئەمریکا جوانترە لەو. ناشرینیشە چونکە جوانییە زیادەکەی لە ئەخلاقدا نیە لە شتی تردایە! ٣- ئێران ئاگرێکی خۆشە. ئاگرە بەوەی لە هەرکوێ بێت ئەیسوتێنێ. خۆشیشە چونکە لە هەرکوێ بێت، خەڵکێك لەو شوێنە، پێیان خۆشە هەبێ و خۆیان دایئەگیرسێنن! ٤- کوردستان شەڕی هەیەو نیە. کوردستان شتێکە لە ناوەوەماندا هەیەو لە دەرەوەماندا نیە. ئیتر ئێمە دارێمان بە دەستەوەیە هەردو سەری شەڕە، یان ئەبێ شەڕ لەگەڵ ناوەوەی خۆمان بکەین، یان ئەبێ شەڕ لەگەڵ دەرەوەی خۆمان بکەین! ٥- سەرمایەداری گونی قۆڕە. گونە بەوەی کە قازانجی بە مرۆڤ و دنیا داوە. قۆڕە چونکە ئەو قازانجە لە خودی مرۆڤ و دنیاکە گرنگترەو دواجار سەری هەردوکیان ئەخوا. ٦- قەشمەریات خۆشیی نیە. بەرهەمهێنانی "خۆشی" مرۆڤانەترین ئاکارو بەرزترین هونەرە، چونکە ژیان لەهەر شتێك زیاتر، پێویستی بە خۆشی و دڵخۆشی و کەیفخۆشی و ئارامکەرەو خاوکەرەوە هەیە. بەڵام گاڵتەکردن بە هەموو شتێك، خۆشیی بەرهەمناهێنێ، بەڵکو "هیچیی" بەرهەم ئەهێنێ! هیچییش مەکینەی دروستکردنی نائومێدییەو لە پشتی پێکەنینە تێپەڕەکانەوە، دەروونی ئینسانەکان و ژیان، ئاڵۆزو هیچئەکاتەوەو وێرانەیەك بەجێئەهێڵێ! ٧- تەحلیل باشەو خراپیشە. باشە ئەگەر لە عەقڵەوەبێت، لێرەدا بیپێکێ و نەیپێکێ کێشەیەك نیە گرنگ ئامادەیی عەقڵە. خراپە ئەگەر تەنیا لە زمانەوەبێ و هەر بۆ چەنەبازی و چەلەحانێ و ڕقبازی و خۆدەرخستن بێت.. هەرگیز لەڕێگەی زمانەوە ئیسپات وجود مەکە، چونکە ئەوە ئیسپاتی وجودی تۆ نیە، ئیسپاتی ونبوونی تۆیە لەناو شەپۆلی باودا. ئاخر وجودی ڕاستەقینەی تۆ، لە ناو عەقڵتایە نەك لەسەر زمانت! بێدەنگبەو لێگەڕێ عەقڵ لەناو تۆدا قسەیەك بکاو تەنیا ئەو قسەیە بهێنە دەرەوە، چونکە تەنیا ئەوە پەیوەندی بە وجودی تۆوە هەیەو ئیسپاتی وجودی پێئەکرێ. ٨- ڕاستگۆیی بێ مەرجی یە. ژیاندۆستی ئەوەیە کە بێ مەرج ژیاندۆستبیت، نەكئەوەی بۆ یار ژیان و ئاشتی بخوازیت و بۆ نەیار شەڕو مەرگەسات. ڕاستگۆیی لەت و دابەشناکرێ، کە لەتتکرد، ئیتر تۆ درۆ لەگەڵ خۆتدا ئەکەیت.

​ پشکۆ ناکام​ ​ .....ئەو عالەمە بۆ هەر لە خۆیەوە کەوتۆتە دڵەڕاوکێ گوایە شەڕی ئێران و ئەمریکا ئەکەوێتە هەرێم!! نەک ئەو دووانە خوای ئەکرد سوپا لە مەریخ و زوهرەشەوە بێتە هەرێم بزانە چۆن هەر بیرە نەوتێک ، ببورن بستێکی هەرێمیان لێ ئەکرێ بە فڕنی( دجاج بالتنور) ، ئەوە نیە جەنابی   بەختەوەری سەرۆکی بەناو حکومەتەوە ووتویەتی : خەمتان نەبێ، نەک خەڵک مافی مێروولەکانیش لە هەرێم پارێزراوە ، جا ئیتر بێ خەم بن کە ڕابردووش باشترین شایەتە کە چۆن ئەم حکومەتەی هەرێم و هێزە چەکدارەکانی هەرگیز گەراننەوە بۆ دواوە نازانن ، یاخوا  نەکەونە راونان ئەوەنە ڕا ئەکەن دوایی  ڕێی گەرانەوەیان  لێ تێکئەچێ ! لەڕووی ئابوریشەوە حکومەتەکەمان ئەوەنە بەتەنگ خەڵکەوەیە نەوتەکەی بۆ بیست ساڵی داهاتوو ڤرۆشتوە و پارەکەی هەڵگرتوە " تانکەری سپی بۆ رۆژی رەش" و کەسیش نازانێ پارەکەی لە کوێیە نەبادا ناحەزان زەفەری پێ بەرن و ئەو خەڵکە داماوەی لێ بێ بەش بکەن...، جا دە ساڵیش شەڕ بکەوێتە هەرێمەوە خەڵک بە کەماڵی ئیسراحەت لە پارەی نەوتە فرۆشراوەکە ئەخۆن ، لە ڕووی سیادەی هەرێم و سەربەخۆیی کوردستانیشەوە حکونەت سەربەخۆیی کوردستانی وا پاراستوە  کە نە "میت"ێک ، نە اگلاعاتێک ، نە هیچ موخابەراتێکی تر  بە خەویش قاچ بخەنە هەرێمەوە  و لە ڕووی بوونی هێز و بنکەی دراوسێ لەسەر خاکی کوردستان لە ئاو پاکترە و بە تێلسکۆپی فەزائیش یەک بنکەی سوپای دراوسێیەک نابینرێ ، دیعایەش لێرە و لەوێ هەر ئەکرێت و نابێ بکەوینە داوی ئەوەی کە ئەووترێت ،،،​ بۆ هێزی لە شکان نەهاتووی حکومەتی هەرێمەوە هەر کەس و لایەک لە خەیاڵیا بێ دەست درێژی بکاتە سەر هەرێم بەدەردێک ئەبرێ تا ئێستا لە گوگڵ باسی لێ نەکرا بێ ، هەر بۆ نمونەلە بیرمانە و دوێنێ بوو ، کاتێ داعش ویستی هێرش بکاتە سەر شەنگال چۆن هێزەکانی حیزبەکەی  بەختەوەری سەرۆکی بەناو حکومەت هەڵیان تەکانن و داعشیان وا ڕاونا کە تا ئێستاش هەر ڕائەکەن بۆیە ئامۆزای بەختەوەر کە بە فەرماندە مێژوییەکە ناسراوە ​ كە ووتی: ئەمە شەڕە راکردنیشی تیایە..!! ئەووترێت هێزەکانی هاوپیمانانیش دایمە لەپشتەوەی هێزەکانی حکومەتی هەرێم بوون و نەیان ئەوێرا رووبەرووی داعش بنەوە، ئەوبوو ئەو هێزانە کەوتنە فرۆشتنی ئەو چەکانەی لە حکومەتی هەرێمەوە وەریان گرتبوو ، جا بۆ هەر شەنگال ئەی کاتێ حەشدی شعبی ویستی بچێتە کەرکوکەوە ، هێزەکانی ڕیفراندۆم چۆن بەرنگاریان بونەوە و وایان لێ کردن ناوی خۆیان لەبیر بچێتەوە و تا پردێ راویان نان و هێزەکەی حیزبی ریفراندۆمی هەرێم سێ چوار قەزا و ناحییەی زیایەیان   خستە سەر هەرێمی کوردستان ....​ ئەوەشمان لەبیر نەچێ ئەقڵ و زهنیەتی دیبلۆماسییانەی حکومەتەکەی بەختەوەر ئەونە ژیر و وورد بینیانەیە چەنووڵاتێک ناویان ناوە " دیبلۆحوتی حکومەتی هەرێم وەک ئیشارەتێک بۆ گەورەیی "ماسی" یەکە وەک حوت وایە ، بۆیە ئەبێ برواما هەبێ کە ئەقڵی دیبلۆحوتانەی حکومەتە بەختەوەرەکەی هەرێم بە جۆر و لە ئاستێکایە کە نەهێڵێ شەر بکەوێتە کوردستانەوە ، لە خفاپترین حاڵەتیشا لەوانەیە خودی بەختەوەری سەرۆکی حکومەت و حاشییەکەی کوردستان بۆ سەلامەتی خۆیان هەرێم بە جێ بێڵن چونکە میللەت هەر دروست ئەبێتەوە ،بەڵام لەو جۆرە حکومەتە  ئاستەمە دروست نابێتەوە......​ چارەسەرێک تریش وا لەبەردەم بەناو حکومەتەکەی هەرێم ئەویش راگرتنی بەڵانسە لەسەر نەزەرییەی" دوا ڕۆژی ئاب" !! بەڵام مەعلوم نیە ئەم جارە کام سوپای هاوڕێ یەتە مواعادەلەکەوە ..با چاوەڕێ بین...

گوڵاڵە سدیق ماوەی دوو ساڵ زیاترە یاسای چاکسازی لە نێوان ئەنجومەنی وەزیران و پەرلەمانی کوردستاندا ئەمسەر و ئەوسەری پێ دەکرێت، یان ڕاستر بڵێین یاسای شەرعاندنی خانەنشینی پلە باڵاکان. کە هەریەکە لەو کەسانەی کە مەعنین بەو کارە وەک هەنگوینیان لە کلۆرەی داردا دۆزیبێتەوە، هەریەکە بەجۆرێک مەدح وسەنای ئەم یاسایەدا دەکات، وەک بڵێیت ئیتر کێشەی دارایی خەڵک ناهێڵێت! ئێمە دەزانین یاسایەک هەیە لە عێراقدا کە پێی دەگوترێت یاسای خانەنشینی یەکگرتو (کە زۆرترین دادپەروەری تێدا ڕەچاو کراوە)، بەپێی ئەم یاسایە هەمو تاکێک کە فەرمانبەری حکومەتە (لە سەرۆک کۆمار، سەرۆک وەزیران، وەزیر، پەرلەمانتار بگرە تادەگاتە فەرمانبەرێکی ئاسایی)، بەپێی ئەم یاسایە خانەنشین دەکرێت کە بریتیە لە: کۆی موچە + ٢٠٥ * ساڵانی خزمەت + دەرماڵەی بڕوانامە. بەڵام لە هەرێمی کوردستان بە پێی ئەم پرۆژە یاسایە چەند جۆرێک یاسای خانەنشینی هەیە (یاسای تایبەت بە خانەنشینی سەرۆکایەتی هەرێم و سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، یاسای تایبەت بەو پەرلەمانتارانەی ٤٥ ساڵ تەمەن و ١٥ ساڵ خزمەتیان هەیە، یاسای تایبەت بەو پەرلەمانتار و پلە تایبەتانەی تەمەنیان کەمترە لە ٤٥ ساڵ و خزمەتیان نیه) هەرچی خەڵکە یاسایەکی تایبەتی بۆ دانراوە بۆ خانەنشین بوون کە کەمترین مافەکانیان تێدا جێی کراوەتەوە، بەم شێوەیە: ــ ئەو کەسانەی پلە باڵان و ٤٥ ساڵ تەمەن و ١٥ ساڵ خزمەت یان زیانریان هەیە بە هەمان یاساکەی بغداد خانەنشین دەکرێن، کە یاسایەکە تا ڕادەیەکی باش دادپەوەروەری کۆمەڵایەتی تێدایە. ــ هەمو ئەو کەسانەی پلە تایبەتن و تەمەنیان لە ٤٥ ساڵ کەمترە و ساڵی خزمەتیان کەمە، بە %٤٠ کۆی موچەکانیان خانەنشین دەکرێن، کە دەکاتە نزیکەی سێ ملێون و نیو دیناری عێراقی، هەتا ئەو کاتەی تەمەنیان دەگاتە ٤٥ ساڵ، ئەو کاتە ئوتوماتیکی دەچنەوە سەر یاساکەی سەرەوە و زیاتر سودمەند دەبن. (واتە ئەمانیش دەچنەوە سەر یاساکەی بغداد) ــ بەڵام هەرچی فەرمانبەری ئاسایی هەیە وەک (مامۆستا، ئەندازیار، دکتور، فەرمانبەر... هتد) بە یاسایەک خانەنشین دەبن کە بریتیە لە %٨٠ موچە بنەڕەتییەکانیان، کە کەمترین مافی تێدا ڕەچاوکراوە، چونکە هیچ خوێندنەوەیەک بۆ ساڵانی خزمەت و دەرماڵەی بڕوانامە نەکراوە!! ــ ئەمە جگە لە خانەنشینانی سەربازی کە بە بڕیاری تایبەت و پلەی جۆراوجۆر خانەنشین کراون. لەم یاسایانەدا دەبینین غەدرێکی یەکجار گەورە دەرهەق بە مافی خانەنشینانی مەدەنی و هاوڵاتیان کراوە، ئەویش بە هەژمارکردنی تەنها %٨٠ موچە بنەڕەتیەکانیانە، بەبێ ڕەچاوکردنی دەرماڵەی بڕوانامە و ساڵانی خزمەت. ئەمە لەکاتێکدا ئەم توێژە زۆرینەی کۆمەڵگا پێکدەهێنن! لە هەمو وڵاتێکێدا یاسای خانەنشینی یەکگرتو هەیە و هەمو چین و توێژەکانی کۆمەڵگا بەهەمان یاسا خانەنشین دەکرێت، ناکرێت لە سیستمی دارایی هیچ وڵاتێک زیاتر لەیەک یاسای خانەنشینی هەبێت. چجای لە هەرێمێکی سێ پارێزگاییدا، زیاتر لە سێ جۆر یاسای خانەنشینی هەیە، هەر چین و توێژێکی پلە باڵا چونکە خۆیان یاسا دەشەرعێنن، هەر توێژە و بەباڵای خۆی یاسا بۆ خۆیان دەردەکەن، وە ناکرێت هەمویان (بێ جیاوازی) ئەو خەڵکە لەیاد بکەن کە بەهۆی دەنگدانی ئەو خەڵکە جەنابیان پلەی عالی مەقامییان وەرگرتوە. لەسەرەتای دروستبونی ئۆپۆزسیۆنەوە دیارترین دروشم کە بەرزکرابێتەوە، دروشمی (دادپەروەری کۆمەڵایەتی) بوە، هەر پەرلەمانتارێک لەکاتی کاندیدبونی بە (دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە) ئەگەر بێتو لە ئێستادا ڤیدیۆکانی کاتی بانگەشەیان بۆ لێبدەیتەوە، هەمویان تەئکیدیان لەوە کردوەتەوە کە کاردەکەن بۆ هاوتاکردنی موچەی پلەباڵاکان لەگەڵ هاوڵاتیاندا، وە کاردەکەن بۆ نەهێشتنی خانەنشینی پلە تایبەتەکان. ئەم دروشمە ببوو بە دروشمی هەمو حزبە سیاسیەکان بە ئۆپۆزسبۆن و دەسەڵاتەوە. لەبەرئەوە; کاک و خوشکی پەرلەمانتار، ئەگەر یاساتان بۆ خۆتان دەرچواندوە و تێدا لە خەمی داهاتوی خۆتان و مناڵەکانتان بوون دەستان خۆش بێت، بەڵام ئەزیەت بکێشن و داوا بکەن کە هاوڵاتیانیش با بەهەمان یاساکەی جەنابتان خانەنشین بکرێت. ناکرێت فەرمانبەرێک پاش تەواوکردنی زانکۆ و خزمەتی زیاتر لە ٤٠ ساڵ، هێشتا بۆ خانەنشینکردنەکەی یەک لەسەر چواری خانەنشینی پەرلەمانتارێک یان پلە تایبەتێک وەرنەگرێت کە تەمەنی هێشتا ٣٠ ساڵەو تەنها ٤ ساڵ خزمەتی پلە باڵای هەیە. لە ئێستادا چەسپاندی دادپەوەری کۆمەڵاتیەتی ئەرکی هەمو هێزە سیاسیەکانە بە دەسەڵات و ئۆپۆزیسۆنەوە، هیچ داوای زۆرتان لێ ناکەین تەنها دەڵێن بە هەمان یاسای خانەنشینی خۆتان خانەنشینمان بکەن، ناکرێت یاساکە بۆ ئێوەی بە جۆرێک بێت و بۆ هاوڵاتیان جۆرەکەی تر. هەروەک چۆن لە پێناو دەرچواندنی ئەم یاسایەدا هەمو پەرلەمانتارەکانی خولەکانی پێشو و ئێستا، کە تەمەنیان گەنجە، بێ جیاوازی بیروڕا و ئایدۆلۆجیا، لەپێناو بەرژەوەندی خۆتان و داهاتوی مناڵەکانتان، هەموتان یەکتانگرتوە و لە خەمی خانەنشینی خۆتانن و تا ئاستی هەڕەشەکردن بە دەنگنەدان بەیاساکە لەبەرژەوەندی خۆتان هەڕەشەتان کردوە، ئەرک بکێشن شەڕ لەسەر ئەو خەڵکەش بکەن کە دەنگی پێداون و بەهۆی دەنگی ئەوانەوە سەرکەوتن بۆ پەرلەمان. ئەگەر ئەم کارە نەکرێت لەوەی ئێستا کە هەیە زیاتر سیاسەت و سیاسەتکردن لە هەرێمی کوردستان متمانەی خۆی لەدەست دەدا، لەمەشدا زەرەرمەندی یەکەم هێزە ئۆپۆزیسۆنەکانی جاران و ئێستایە، بەو پێیەی کە خەڵک و دەنگدەر زۆرترین ئومێدیان لەسەر هەڵچنیوون. داوای زۆرتان لێناکەین تەنها دەڵێن بە یاسەکەی خۆتان و بغداد خانەنشینمان بکەن.

      كامیل عومەر سەندیكای رۆژنامەنووسان، رێكخراوێكی پیشه‌یی فه‌رمی دانپێدانراوه‌ له‌لایه‌ن حكومەتی هەرێمی كوردستان و لەناو یاسای ژمارە (35)ی ساڵی 2007ی رۆژنامەگەریی هەرێم وەك لایەنێكی فەرمیی پەیوەندیدار بە رۆژنامەنووسان ئه‌رك و به‌رپرسیارێتییه‌كانی جێگیركراوه‌، به‌م جۆره‌ش تاكە سەندیكایەكی پیشەییه‌ كە حكومەتی هەرێم وەك نوێنەری رۆژنامەنووسان مامەڵەی لەگەڵ دەكات.  به‌پێی ناوه‌ڕۆكی یاسای ژماره‌ (4)ی ساڵی 1998ی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان و یاسای رۆژنامه‌گه‌ری كوردستان، دەبوو ئەم سەندیكایە نوێنەرایەتی راستەقینەی هەموو رۆژنامەنووسان بكات‌و سەربەخۆیی و به‌رگریكردن له‌ كاركردنی رەنگبداتەوە‌و، بوێرانه‌  دەنگی بڵندی رۆژنامەنووسان بگه‌یه‌نێت، به‌بێ‌ جیاوازی لە ئینتیمای سیاسی‌و ئایدۆلۆژی، بەڵام وەك بینیمان‌و دەبینین: یەكەم: ئەم سەندیكایە وەك كۆی سەندیكا‌و ئەنجوومەن‌و كۆمسیۆنەكانی دیكە، خراوه‌ته‌ خزمه‌ت سیستمه‌ سیاسییە ناتەندروستەكه‌ی هەرێم ‌و دابەشكاری‌و پشكی حزبی بەشێوازێكی ئاشكرا ره‌نگڕێژی به‌رێوه‌بردن و به‌رنامه‌ و كاره‌كانی كردووه‌، بۆیه‌ نوێنەرایەتی راستەقینەی كۆی رۆژنامەنووسانی هەرێم ناكات. دووەم: ئەم سەندیكایە، له‌بری جێبه‌جێكردنی ئه‌ركه‌كانی وه‌ك له‌ بڕگه‌ی (7)ی مادده‌ی (4)ی یاساكه‌ی دا هاتووه‌ "داكۆكیكردن له‌ بنه‌ماكانی دیموكراسی و ئازادییه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كان و ئاشتی و مافه‌كانی مرۆڤ"  له‌ ئه‌ركه‌كانی سه‌ندیكایه‌، بووه‌ته‌  فەرمانگەیەك بۆ تۆماری ئه‌ندامێتی رۆژنامه‌نووسان ‌و، وەك خۆیان دەڵێن: زیاتر لە هەشت هەزار ئەندامی رۆژنامه‌نووسییان هه‌یه‌، ئه‌مه‌ لەكاتێكدا رۆژنامەنووسان قەیرانی رێكخراوێكی داكۆكیكاریان هەیە له‌ مافه‌كانیان، تەنانەت بەشێكی گرنگ لە رۆژنامەنوسە پیشەییەكان، ئەندامی ئەم سەندیكایە نین‌و بەنوێنەر‌و داكۆكیكاری خۆیانی نازانن. سێیەم: سه‌ره‌ڕای گرنگی تۆماری دۆسییه‌كانی پیشێلكاریی و بڵاوكردنه‌وه‌ی راپۆرت و به‌یاننامه‌ له‌ باره‌یانه‌وه‌، سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان ساڵانه‌ یان شەش مانگ جارێك ئاماری پێشیلكارییەكانی دژ بە رۆژنامەنوسان بڵاودەكاتەوە، به‌ڵام بەبێ‌ ئەوەی هەڵوێستیكی تووند‌و جددی و كاریگەر‌و به‌رجه‌سته‌ دژ بە بكەری ئەو پێشێلكارییانە بنوێنێ‌ كه‌ پێكدێن له‌ دەسەڵاتی سیاسی‌و دەزگا ئەمنیەكان و دادگاكان. چوارەم: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی سه‌ندیكا تیرۆركردنی پێنج رۆژنامه‌نووسه‌كه‌ (سۆرانی مامه‌حه‌مه‌، سه‌رده‌شت عوسمان، كاوه‌ گه‌رمیانی، عه‌بدولستار تاهیر شه‌ریف، ویدا حوسێن)ی له‌ راپۆرته‌كانی خۆی تۆمار و بڵاوكردۆته‌وه‌، هاوكات نه‌یتوانیوه‌ بوێرانه‌ دژ به‌ تیرۆركردنیان بووه‌ستێته‌وه‌ و داوای جوڵاندنی كه‌یسه‌كانیان بكات له‌ ده‌زگا ئه‌منییه‌كان و دادگاكان، جگه‌ له‌وه‌ش، له‌ یادكردنه‌وه‌ و ناوهێنانی رۆژنامه‌نووسانی تیرۆركراودا له‌ زۆنێكی حزبییه‌وه‌ بۆ زۆنێكی حزبی دیكه‌ جیاوازی و چاوپۆشی كردووه‌.   پێنجەم: ئەم سەندیكایە له‌ ئاست مافه‌ پیشه‌ییه‌كانی رۆژنامه‌نووس په‌یوه‌ست به‌ گرێبه‌ست و كاتژمێره‌كانی كار و مافی دایكایه‌تی و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی یه‌ك لایه‌نه‌ی گرێبه‌سته‌كان له‌لایه‌ن ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كان، جۆرێك له‌ بێ ده‌نگی و چاوپۆشی هه‌ڵبژاردووه‌، لەكاتێكدا لەیاسای رۆژنامەگەریی ئەو دەسەڵاتەی پێبەخشیووە‌و وەك لەیاساكەدا هاتووە"پێویستە دەزگاكانی رۆژنامەگەریی‌و بەڕێوەبەرایەتی رۆژنامەكان، پابەندی هەموو ئەو مافانەبن كە لە یاسا بەركارەكان‌و گرێبەستی پەسەندكراو لەلایەن سەندكای رۆژنامەنووسان بۆ رۆژنامەنووسان دیاریكراوە". شەشەم: بەپێی بڕگەی یەكەم‌و دووەم لە ماددەی هەشتەمی یاسای رۆژنامەگەریی هەرێم، نابێ‌ بەبێ‌ ئاگاداری سەندیكای رۆژنامەنوسان، رێكاری یاسایی بەرامبەر رۆژنامەنوس بگیرێتەبەر‌و لێكۆڵینەوەی لەگەڵ بكرێ‌، كەچی چەندین رۆژنامەنووس ئەم پێشێلكارییەی بەرامبەر كراوە‌و سەندیكاش بێدەنگ‌و بێهەڵوێست بووە لە بەرامبەریان، بێ هه‌ڵوێستی سه‌ندیكاش له‌و كاتانه‌دا وه‌ك پێكردنی گڵۆپی سه‌وزه‌ بۆ درێژه‌ی پێشێلكارییه‌كان. سه‌ره‌ڕای خستنه‌ڕووی ئه‌و هۆكارانه‌ی سه‌ره‌وه‌ كه‌ دەیسەلمێنن ئەم سەندیكایە نەیتوانیووە نوێنەر‌و دەمڕاست‌و داكۆكیكاری راستەقینەی رۆژنامەنووسان بێت، هۆكارێكی گرنگی دیكە هەیە، ئه‌ویش ناشەرعی بوونی نوێنەرایەتیكردنی سه‌ندیكایه‌ له‌ ماوه‌ی پێنج ساڵی رابردوو تا ئێستا، چونكه‌ پێنج ساڵە ئه‌م سه‌ندیكایه‌ ئێكسپایه‌ر بووە‌و لە ساڵی 2011ەوە كۆنگرەی نەبەستووە، لەكاتێكدا بەپێی پەیڕەوی كاركردنی، دەبێ‌ ئەم سەندیكایە هەر چوار ساڵێك جارێك كۆنگرەیەك ببه‌ستێت و دەستەیەكی نوێ‌ بۆ بەڕێوەبردن هەڵبژێرێت. لەهەمووی سەیرو سەمەرەتر، ئەوەیە دەستەی بەڕێوەبەری ئەم سەندیكا ئێكسپایەر‌و ناشەرعیە، شەرعیەت بەخۆیان دەدەن دەست بۆ مەلەفێكی هەستیاری وەك پێكهێنانی "ئەنجومەنی باڵای میدیا لە هەرێم" ببەن، بەپاساوی ئەوەی كاری رۆژنامەنووسی رێكدەخەنەوە، لەكاتێكدا ئەم سەندیكایە خۆی پێویستی بە رێكخستنەوە ‌و شەرعیەت هەیە‌و بەهیچ یاسا‌و پێودانگێك بۆی نییە كار بۆ پێشنیازكردنی هیچ پرۆژە‌و دەركردنی هیچ یاسایەك بكات، به‌ تایبه‌تتریش له‌ دۆخێك كه‌ خۆی پێویسته‌ لایه‌نێكی داكۆكیكار بێت له‌ مافه‌كانی رۆژنامه‌نووسان و ئازادی راده‌ربڕین.  بۆیه‌ پوختەی قسە ئەوەیە، سەندیكایەك‌ پێنج ساڵ ئێكسپایەر بووبێت‌و لەماوەی نۆ ساڵی رابردوویدا لە ئاست بەرپرسیارێتیدا نەبووبێ‌ بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان‌و مافەکانیان،  نەیتوانیبێ‌ چاودێری جێبەجێكردنی یاسا بەركارەكانی كاری رۆژنامەنووسی بكات، ئیدی چ ئومێدێكی لەسەر هەڵدەچنرێ‌‌و چۆن بە گومانەوە لە هەنگاوەكانی ئێستا و داهاتووی نەڕوانرێ‌؟!

 زانا توفیق بەگ بۆ ئەوەی ئەو جیاوازیانە ڕوون بکەینەوە کە ئایا ئەوەی ئێستاکە لە عێراق دا دەگوزەرێت هە مان ئەوو ڕووداوانەیە کە پێش چەند ساڵێك لە هەندێ لە ووڵاتە عەرەبێکاندا ڕووی داو ناونرا بەهاری عەرەبی؟  لێرەدا پێویستمان بە بەراووردێکی بابەتی و واقیعیانە هەیە لەگەڵ ڕاپەڕینەکانی خەڵکی عێراقدا پێویستە سەرەتا بەم تێزە دەست پێ بکەین.   ساحەی تەحریری میسر خۆپیشاندەران داوای کۆتای هێنانی دەسەڵاتی مبارەك و رۆیشتنی لەسەر عەرشی دەسەڵات دەکرد زۆر ڕاشکاوانە داوای گۆڕینی سەرۆکایەتی کۆماری میسریان دەکرد   . هاوکات پێشەنگی خۆپیشاندەران بریتیی بوون لە خوێندکاران وقوتابیانی زانکۆکانی میسرو توێژاڵەکانی  کۆمەڵگای میسری بەتایبەتی دکتۆری زانکۆکانی (قاهیرەو عین الشمس) لە میسر وە سەندیکاکانی پارێزەران و خەڵکی بی دەرامەتی ناو کۆڵانە داروخاوەکانی کۆمەڵگای  میسری واتە بە کورتی گووتاری خۆپیشاندەران بریتیی بوون لە داواکردنی بنیاتنانەوەی ووڵاتێکی مەدەنی کە جۆرێك لە عەدالەتی کۆمەڵایەتی دەستەبەر بکا،هاوشان هە موو دروست کەری  داواکارێکانیان لە ڕێگای بەشێکی پارتە سیاسێکانەوە بوو کە پێشتر لەلایەن دەزگاکانی سەرکوتکردنی سەر بە (حسنی مبارك) سەرکووت کرا بوون لەوانە گروپەکانی سەر بە ئیخوانەکان و بەتایبەتی  لێرەدا گرنگە باسی ڕۆڵی  ئیسلامیە ئوسولێ کانیش بکەین کاتێک کە راستەوخۆ تێکەڵی خۆپیشاندەرانی گۆرەپانی تەحریر ببوون لە میسر، بەڵام رێگەی ئەوەیان پێ نەئەدرا لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە کە ئامانجی ڕوونی داواکارێکانیان بگوڕن بۆ بەرژەوەندی ئیخوانەکان جگەر لە بەشداریان نە بێت لە هەڵبژاردنەکانی میسردالە دوای رۆیشتنی (مبارەک) ، هەرچەندە لە دوای دەرچوونیان جارێکی تر گۆرەپانی تەحریر ئەوانیشی گۆڕی دیارە ئەم حکایەتە راستەقینە بۆ خۆپیشاندەرانی خەڵکی تونس هاوکات راستە هەرچەندە   تونسێکان لەپاش رۆیشتنی(زینعابدین بن علی) لە دەسەڵات،گروپ و رێکخراوەکان و پارتە سیاسێکان دەورێکی کاریگەریان هە بوو لە گۆڕینی سیستەمی سیاسی و اداری لە تونس دا دەرئەنجام دەسەڵاتی سیاسی کەوتە دەست  (بزوتنەوەی نەهەزەی ئیسلامی) بەڵام ئەوان بەشیوازێکی زۆر پراکماتیکی سیاسەتی دەوڵەتیان بەڕێوە برد تەنانەت هەندێك لە سیاسیە فەرەنسێکان بەشێکی زۆر لە میدیاو رۆژنامەنووسەکانی ئەوروپایەکان زۆربەی  ڕاپۆڕتی هەواڵ و  سەردێری رۆژنامەکان و دەزگاکانی بینراو بە شێوەیەکی سەڕسوڕهێنەری باسی شێوازی بەڕیوەبردنی ووڵاتی تونسیان دەکرد لایان اعجاب بوون. چونکە گۆرانکاریان لەیاسا مەدەنێکان تونس دا نەکرد توانیان جورێك لە خۆ کرانەوە دروست بکەن بتوانن لەگەڵ جۆری سیستەمی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگای تونسی دا بگونجێن کە زیاتر لەژێر هەژموونی ووڵاتی فەڕەنسادا بوون.  ئەمە بەشێوەیەکی واقیعیانە دوو نمونە زیندوی شێوازی گوڕانکاری بوون بە ڕێگای خۆپێشاندان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا. با بزانین تاچ ئەندازەیەك وێنەکانی خوپێشاندانەکانی خەڵکی عێراق زۆر جیاوازترە لەو تابلۆیانەی کە لە (میسرو تونس،یەمەن ،سوریا،سودان)  ڕووی دا  کە ئێستای عێراق لەچ هەلومەرجێکداگوزەر دەکات . بابێنە سەر  گۆڕەپانی تەحریری بەغداد لێکەوتە و ئاڕاستەو دەرهاویشتەکانی لەگەڵ بەهاری عەرەبی دا ئاسمان و ڕێسمانە بەتایبەتی خاڵە جیاوازەکانی زۆر زیاترن لە خاڵە هاوبەشەکانی،  چونکە لێرە ئامانجی خۆپیشاندەران نەزانراوە هەریەك لەئاوازیك دەخوێنی ڕاستە خۆپیشاندانەکە جورێک لە خۆرسکی پێوە دیارە دەرئەنجامی کەڵکەبووی ئەو شێوازە خراپەی بەڕیوەبردنی ووڵاتە بەتایبەتی دروست کردنی فیگەری  پیاوانی ئاینی بۆ بەڕیوەبردنی ووڵات و داڕێژەری سیاسەتی حکومەت. هەر بوویە  کێشەسەرەکێکەی خوپێشاندەرانی خەڵکی عێراق لە بنچینەدا بە بڕوای من بریتیە لە جیاوازی مینتاڵێتی گشتی کۆمەلگای عێراقی لەگەڵ کۆمەڵگاکانی تری وەکو (میسرو تونس) ئەوانی تر.  چونکە کێشەی سەرەکی لەناو ئەم کۆمـەڵگایەدا   بریتیە لەو یاساو رێسایانەی کە خەڵکی عێراق مەشروعێت ئەدا بە پیاوانی ئاینی وە هاوکات ئەم فیگەرە مەزهبیانە دەکاتە ، فریاد ڕەسی خۆپیشاندەران کە ئەوانیش لەژێر ناوی مەزهەب و دیندا ئاڕاستەی خۆپیشاندەران دەگوڕن بەشێوازی پلانی تایبەت و بەرژەوەندی مەزهەب و ووڵاتانی ایقلیمی وە پیاوانی ئاینی لە ڕێگەی مزگەوتەوە ئەو کاریگەرییە راستەقینەیەیان لەسەر ئاستی شەقام دروست کردوە وە جورێك مەشروعێتیان وەرگرتووە لەڕێگەی حەوزەی دینێکانەوە هاوشان  دەسەڵاتێکی روحی موقەدەسیان بە خۆیان داوە کە  تەوژمی خۆپیشاندانەکان بگۆڕن بۆ جۆرێکی تر کە خۆیان مەبەستیانە ئەمە خاڵی جەوهەری پێچەوانەی بەهاری عەرەبی بوو کە هیچ دەسەڵاتێکی دینی بێت یان دەرەکی توانای گۆڕینی داواکارێکان و تەوژمی خۆپیشاندانەکانیان نە بوو.   خۆپیشاندەرانی عێراق ناتوانن ، کۆنترۆڵی ئامانج و ئاڕاستەی خۆپیشاندەران خۆیان بکەن لێرەدا ئەمە جۆغزێکی ترسناک و مەترسیدارە . بۆ ئەوەی زیاتر تێگەیشتمان لە دۆخی عێراق هەبێت لێرەدا  هاوشێوەیەکی  لە یەکچوومان هەیە لەگەڵ دۆخەکەدا بۆ چارەسەری دۆخ ئێستای خۆپیشاندەرانی عێراق دەتوانین سودی لێ وەربگرین کە ئەویش بریتیە لە شەڕی ناخۆی لوبنان کە ئەویش سەرەتای ململانێکان بە دین و مەزهەبەکان دەستی پێ کرد ئەویش بەهۆی  کەڵەکە بوونی تەرەکوماتی کۆمەڵی قەیرانی سیاسی و کۆمەڵایەتی هاوکات جیاوازی چینایەتی مەزهەبی بوو تەنانەت  لە نێوان گەڕەك و شوێنە  نیشتەجێ بۆکاندا بە زەقی دەبینرا  لەشاری  بەیروت و دەوروبەری دا، پاشان   ناڕەزایەتێکانی خەڵك دەستی پێ کرد  بوە هۆکاری شەڕێکی خوێناوی هەشت ساڵەی نێوان پێکهاتەکانی لوبنان وەکو (سونی،شیعی،مارونی واتە مەسیحێکان،دورزێکان،فەلەستینەکانی نیشتەجی شاری بەیروت)  وە هەندێ ووڵاتی تر لەسەر زەوی لوبنان خەریکی ململانیێ یەکتر بوون  وەکو ململانیێ (عێراق و ئێران) لە رێگای (حزب للە و جەماعەتی میشل عون) ململانێی (فەلەستێنکان و ئیسرائیل) کێشەکانی (سونەو شیعەو مارۆنێکان)  لە دەر ئەنجامدا داواکاری خۆپیشاندانەکانی لوبنان لە داواکردنی چاکسازی و خۆشگوزەرانی دورخستنەوەی دەستی بێگانەو فەراهەم کردنی هەلی کار بۆ گەنجەکانیان گۆڕا بۆ ڕاوەستانی شەڕی ناخۆی لوبنان وە کۆمەڵگای لوبنانی زیاتر لە سەد ساڵ پاشەکشەیان کرد جگە لە ئاوارە بوونیان بۆ ووڵاتانی دووهەم سێ هەم وە  دۆخەکەیان بە جۆرێك گوڕا هیچ کەس و ووڵاتێك ئیرەی بە خەڵکی لوبنان  نەدەبرد تا بەستنی پەیمانی (گائف) لە سعودیە ڕاوەستانی شەڕی ناخۆی لوبنان،  جگە لە خەسارەتێکی گەورەی مرۆڤایەتیان لێ کەوت. کە من وەکو لایەنێکی مرۆڤدۆست ئاواتەخواز نیـم دۆخی  کۆمەڵگای عێراقی بە هەمان دۆخی لوبنان دا تێ بپەڕێت . وەهەوڵ بدرێت ئەگەر بە رێژەیەکی کەمیش بێت دۆخی دارایی هاونیشتمانی چاك بکرێت و چارەسەر بدوزرێتەوە، بۆ ئەوەی تیشکی ئەو شەڕە نەگاتە هەرێمی کوردستان چونکە هەندێ بووچوونی سیاسی هەیە دەڵێن ئەگەر شەڕ بکەوێتە بەغداد ئەوا ئێمە دەتوانێن دۆخی سیاسی هەرێمی کوردستان سەقامگیر تر و باشتر بکەین هەنگاو بنێین بەرەو دروست کردنی دەولەتێکی سەربەخۆ هەرگیز من وای نابینم دۆخەکە بەو شێوازە هەنگاوی ایجابی بنێت چونکە ئەگەر لە هەر چوار دەورت ئاگر بێت بەچ میکانزمێك  دەتوانێت بە ئارامی پروسەی سیاسی و قەوارەی هەرێم بپارێزیت یان   پریشکی ئەو ئاگرەت بەر نەکەوێت بەتایبەت ئەگەر بۆ ناسەقامگیری هەلوومەرجی ئاسایشی سیاسی هەرێمی کوردستان بێت من پێم وا نیە تورکیا یان ئێران بەو ئاسانیە لێ گەڕێن  کوردستان ئارام و بێ کێشە بێت  هاوکات بۆ ئەوەی  لە دۆخەکە باشتر حالی بین گرنگە لەم دەستەواژەیەی ئەوروپێکان  تێبگەین کە بۆ دۆخێکی نامەوار بەکاری دەهێنن دەڵێن.     (لەکاتی کێشەدایان ڕووداو هیچ  پەیوەندی بە پێکەنین و گریانەوە نیە ئەوەندەی پەیوەندی بە تێگەیشتنی واقیعەوە هەیە) بۆ پشت ڕاست کردنەوەی ئەم دەستە واژەیە هیگڵ بیرمەند دە لێت (هەرچی واقیعە ئەقڵانیە).    

‎گۆران قادر ‎لەپاش بەئامانجگرتنی (قاسم. سولەیمانی) فەرماندەی هێزەكانی قودسی ئێران لەلایەن ئەمریكاوە ودواتریش وەڵامی ئێران بەئاراستەكردنی ژمارەیەك موشەك ڕووەو بنكە سەربازییەكانی ئەمریكا لەناو عێراقدا، هەرچەندە ئەم كردانە سەربازین وئامانجی دیاریكراویشیان هەیە، بەڵام لەلایەكی دیكەشەوە جۆرێكن لە كورتەنامە (مەسج)ی سیاسی، وە هێرشە موشەكییەكەی ئێرانیش دەكرێت وەك مەجێكی سیاسی ئەم ئاماژانەی تێدا بخوێنرێتەوە : ‎١- دڵنیاكردنەوە وهێوركردنەوەی ناوخۆیی : ‎بۆ هێوركردنەوەی جۆش وخرۆشی ناوخۆی ئێران وخاڵیكردنەوەی هەڵچوونی باری دەروونی ئێرانیەكانە بۆ لەدەستدانی یەكێك لە سەركردە دیارەكانیان. ‎٢- داخستنی كەیسەكە : ‎بەپێی ووتەی وەزیری دەرەوەی ئێران ئەمە تۆڵەی كوژرانی (ئاغای سولەیمانی)یە، وهەر لەو ووتەیەدا ووتی ئەگەر ئەمریكا جارێكی دیكە زەبرێكی دیكە لە ئێران بوەشێنێت، ئەوا ئێرانیش دەستەوسان نابێت و وەڵامی توندی دەبێت، كە ئەمەش ئاماژەیە بۆ داخستنی كەیسەكە لەم ئاستەدا. ‎٣- خواستی كاری دیبلۆماسی : ‎ئێران پێشتر بە موشەك چەند ئامانجێكی پێكاوە لە دەرەوەی خاكی خۆی كە ڕێژەی پێكانەكان زۆر باشتر و ووردتربوون وەك لەهی ئەمجارە، بەڵام. لاوازی زەبرەكە وبەكارهێنانی وەها شێوازێك لە لێدان دەریدەخات كە ئێران خوازیاری دەستپێكردنی كاری دیبلۆماسیە. ‎٤- ئێرانی سەركەوتوو نەك شكستخواردوو : ‎وەشاندنی ئەم زەبرەی ئێران بەم جۆرە شەرمنانەیە ئاماژەیەكە بۆ هەوڵدان بۆ داخڵبوون بە كاری دیبلۆماسی وپرۆسەی دانوستان وەك سەركەوتوو نەك وەك شكستخواردوو، كە لە ئێستاشدا هەوڵ هەیە بۆ كۆتاییهێنان بە گرژییەكانی ناوچەكە ولێك نزیككردنەوەی ئەمریكا وئێران. ‎سەرنجی كۆتایی بۆ دۆخەكە ئەوەیە كە لەم ئاڵۆزیانەی نێوان ئەم دوو ووڵاتەدا دوو خاڵی سەرەكی هەیە كە یەكێكیان جێگیرە وئەوی دی گۆڕاوە، بابەتە جێگیرەكە ئەوەیە كە ئەمریكا ئامادە نیە دەستبەرداری بنكە وبارەگا سەربازییەكانی ببێت لەناو عێراقدا وبۆ ئەم مەبەستەش كاری تەواو وجدی دەكات وهەموو ڕێگەكان دەگرێتەبەر، وە بابەتە گۆڕاوەكەش ئەوەیە كە بەم شێوازە شەرمنانەیە لە زەبر وەشاندن بەبێ ئەوەی كە هیچ زیانێكی ئەوتۆی لێبكەوێتەوەدیارە ئێران هەوڵیداوە كە قەیرانەكە لە دۆخی ئاڵۆزیەوە بگوازێتەوە بۆ دۆخێكی كراوەتر وبە ئاراستەی دۆزینەوەی چارەسەر كە لەلایەكەوە جۆش وخرۆشی ناوخۆیی پێدامركێنێتەوە ولەلایەكی تریشەوە ڕێ خۆش بكات بۆ بە گەڕكەوتنی هەوڵەكان لەلایەن ووڵاتانی دیكەوە بە ئاراستەی لێك نزیكبونەوە ودانیشتن. ‎ئەوەی لەسەر عێراق پێویستە بكرێت هەوڵدانە بۆ پاراستنی سەروەری عێراق ودوورخستنەوەی مەترسی بەرپابوونی جەنگ لەسەر خاكی عێراق تا چیتر گەلانی عێراق زیانی زیاتریان بەرنەكەوێت. ‎ئەوەی لەسەر كوردیش پێویستە لەم دۆخەدا لە پلەی یەكەمدا یەك گوتاری ویەكخستنی سەرجەم هەوڵ وتواناكان بۆ پاراستنی بێلایەنی هەرێمی كوردستان وتێكنەچوونی دۆخی ئارامی هەرێمەكە، ئەمەش بە هەوڵی سەرجەم هێزە سیاسییەكان وحكومەتی هەرێمی كوردستان دەبێت.  *‎ماستەر لە زانستە سیاسییەكان