.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ئه‌وه‌ی له خواره‌وه ده‌ینووسم وه‌رگیراوی وتارێكی نورجان بایسالی رۆژنامه‌نووسی كوردی باكوره به ده‌سكاریه‌وه . نورجان له ژێر ناوی ئه‌گه‌ر كورد بیت له توركیا باسی شیرین تۆسۆنی 19 ساڵ ده‌كات ، ئه‌و گه‌نجه‌ی هه‌ر له‌سه‌ر كورد بوون چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ر شۆڤێنێكان كوشتیان ، ئه‌و شۆڤێنیانه‌ی رۆژنامه‌نووسانی كورد ده‌چوون وێنه‌یان له ته‌ك بێگه‌كه‌یدا ده‌گرت و به شانازیه‌وه بڵاویان ده‌كرده‌وه ، تۆسۆن له وه‌رزی چنینی بوندقدا له گه‌ڵ خانه‌واده‌كه‌یدا بۆ كار ڕووده‌كاته‌ناوچه تورك نشینه‌كان ، چیرۆكی چنینی بوندق له توركیا زۆر كاره‌ساتی ئازار به‌خشی تیایه له ده‌ستدرێژی و لاقه‌كردنه‌وه تا كوشتن و له ناودان و خواردنی كرێی رۆژانه . شیرین له سه‌رئه‌وه‌ی له گه‌ڕانه‌وه‌یدا له‌سه‌ر كاره‌وه بۆ ماڵ له گه‌ڵ هاوڕێیه‌كیا به كوردی قسه ده‌كات په‌لامار ده‌درێت و به گوله‌یه‌ك ده‌یكوژن ، بكوژه‌كان ئه‌وانه‌ن چاویان به وشه‌ی كوردی و كوردستاندا هه‌ڵنایه‌ت ، ئێستا ره‌نگه هه‌بن بڵێن ئه‌وه "خه‌تای په‌كه‌كه‌یه ده‌بوو به شیرینی بگوتایه به كوردی قسه مه‌كه " كوشتنی شیرین یه‌كه‌م كوشتن نیه له‌پێشتریش له‌سه‌ر كوردی وتن خه‌ڵك كوژراوه ، توركه‌كان ده‌ڵێن ئێره توركیایه نه‌ك شوێنی تر بۆیه كوردی وتن قه‌ده‌غه‌یه راستیه‌كه‌ی له ته‌قسیم به كوردی گۆرانی بڵێ ، له ئه‌سته‌نبوڵ به كوردی بدوێ ، به‌ڵام سامسۆن و شوێنگه‌لی دیكه نا ، ئه‌وه‌ش نیشانه‌ی بێشه‌ره‌فی ده‌سه‌ڵاته . نۆرجان ده‌پرسێ " ئایه كوشتنی شیرین وڵات به ره‌و باشتر ده‌بات ، ئایه ده‌تانه‌وێ به‌و جۆره بژین كه رقتان له كورد بێت ، له دراوسێ و دۆست و هاوپیشه‌و هاوژیانه‌كانتان به ته‌نێ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌سبه‌رداری ناسنامه كوردیه‌كه‌یان نابن . گه‌لۆ ئه‌وه چ ئاكارێكه له سه‌ر ناوهێنانی كوردستان عوسمان بایده‌میر سزا بده‌یت و خۆیشت بۆ درۆ ناوی كوردستان به‌ری وه‌ك ئه‌وه‌ی ئاكه‌په‌و ئه‌ردۆغان ده‌یكه‌ن ، هه‌ر ئه‌م ئه‌ردۆغانه نه‌فه‌ره‌تیه له‌وه‌ڵامی سزای نه‌مه‌ڵی گوتی " كوردستان لێره نیه له توركیا ، ئه‌گه‌ر سوری له‌سه‌ر ویستنی كوردستان ، له‌وێ له باكوری عێراق یه‌كێ هه‌یه بڕۆ بۆ ئه‌وێ . چ بێشه‌ره‌فیه‌كه خۆت به موسوڵمان بزانیت و قورئان بخوێنیت و ئاگاداری ئه‌وه‌بی كه خودا له قورئاندا باسی زمان و نه‌ته‌وه‌و ره‌گه‌زی جیا ده‌كات و تۆ ئه‌وه‌ت قه‌بوڵ نه‌بێت ، له كاتێكا بوونی گه‌لان و هۆزه‌كان لای خودا بۆ یه‌كتر ناسین و سود بینین بووه له یه‌كتر .
.gif)
ئاسۆ حاجى یەکێتی نەک شەڕی بڕگە و مادەکانی پڕۆژە یاسای چاکسازی نەکرد، بەڵکو بێدەنگترین و شەرمنترین کەسانی ناو ئەنجوومەنی وەزیران بوون، نەک لەبەرئەوەی تێبینییان لەسەر پڕۆژەکە نەبووە کە رەنگە ھەندێکیان عەقڵیان بە ھەندێک کێماسی ناو پڕۆژە یاساکە ھەبووبێت، بەڵکو لەبەر ئەوەبوو کە گەندەڵی و موفتخۆریان زۆر بووە توانای بەرگریان لەو ھەموو ناھەقیە نەبووە کە زیاتر لە بیست ساڵە بەناوی حوکمڕانی و بەشبەشێنە لە گەنجینەی حکومەتی دەقاچنەوە و دەیکەنە گیرفانی کۆمپانیا شەخسیەوە بەناوی حیزبەکانی خۆیان. لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران تایبەت بە گفتوگۆکردن و بڕیاردان لەسەر پڕۆژە یاسای چاکسازی زۆربەی وەزیرەکانی یەکێتی زۆر بێدەنگبوون. تەنانەت ھەفتەی رابردوو قوباد تاڵەبانی زۆر داوای لە مەسرور بارزانی کرد ئەو پرسە نەخاتە ناو کارنامەی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران. تا ئەو و تیمەکەی دەرچەیەکی شیاو دەدۆزنەوە کە زیان بە ناوبانگی یەکێتی (وەک خۆی گوتی) نەگەیەنێت. سەرۆک وەزیران بۆ دڵڕاگرتنی ئەوان و نیشاندانی کڕۆکی پڕۆسێسەکە لەوەی کە نیازی لێدان و زیانگەیاندن بەھیچ لایەن و حیزب و کەسێک نیە و تەنھا ئامانج ئەوەیە کە ئەگەر دۆلارێک بۆ داھاتی گشتی بگەڕێتەوە و تەنیا خەڵکی شایستە بەپێی یاسا مافیان پێبدرێت. ئەوە ھەمووان سەرکەوتوو دەبن. بۆیەشە لە دانیشتنی ئەمڕۆ کە زۆربەی وەزیرەکانی یەکێتی ھێمن و بێدەنگ بوون و ھیچ شەڕیان نەکرد وەک ھەندێک رۆژنامەنووسی بێ ئاگایان دەیانەوێ بەو پروپاگەندانە خەڵک چەواشە بکەن. ھەندێک وەزیری گۆڕانیش بە پێچەوانەی بانگەشەکانیان داوای مانەوەی ماف و ئیمتیازاتی وەزیر و خاوەن پلە باڵاکانیان دەکرد و دەیانگوت نابێ لە ژێر فشاری شەقام ئەو ئیمتیازاتانە ھەلبوەشێندرێنەوە. ئەوەی تیمی یەکێتی لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران تایبەت بە پڕۆژە یاسای چاکسازی کاریان بۆکرد و ھەوڵیان بۆدا و پێداگیریان لێیکرد دواخستنی بڕیاردان بوو لە سەر کۆی پڕۆژە یاساکە بۆ چەند ھەفتەیەکی دیکە بەو بیانووەی کە کات درەنگە و ناتوانن بە چەند کاتژمێرێک خۆیان لە بەرامبەر ھەموو بڕگەکان یەکلابکەنەوە، بەڵام ئەو داوایەشیان لەلایەن سەرۆک وەزیران مەسرور بارزانی بەوە وەڵامدرایەوە کە ئەو ئامادەیە شەویش بمێنێتەوە و دەبێ ئەمڕۆ پڕۆژە یاسای چاکسازی تەواو ببێت و ئامادەبکرێت بۆ ناردنی بۆ پەرلەمان، لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی ڤاڵا فەرید وەزیری ھەرێم بۆ کاروباری پەڕلەمان پڕۆژەکە خوێنرایەوە و زۆربەی تێبینییەکانیش لەلایەن ئەوەوە پێشنیار کرابوون. بەر لەو کۆبوونەوەیە سەرجەم لایەنەکانی ناو حکومەت لەو ھەموارکردنەوانە ئاگادارکردۆتەوە. ئێستا کە پڕۆژەیاساکە کە حکومەت دەنگی لەسەرداوە و ڕەوانەی پەڕلەمان کراوە رەنگە ھەندێک باڵ و گروپی ناو حیزب یان ناوچەیەکی جوگرافی دیاریکراوی گچکۆکە وەک کەرەستەیەکی کاریگەر بۆ شکاندنی باڵێکی ناو حیزبەکەی یان حیزبێکی ناوچەکەی بەکاری بێنێ و بیکەنە مادەی یەکترشکاندن لە پێناو دەسکەوتی کەسی و حیزبی لەسەر حیسابی بەرژەوەندی گشتی تەنھا ئەوەمان وەبیر دێنتەوە کە گروپێک ھەبوون و ھەن لە پێناو ھەندێک دەسکەوتی شەخسی و گروپی ئامادەن نیوەی کوردستان ڕادەستی دوژمنان بکەنەوە تەنھا بۆ ئەوەی مل بۆ برایەکانیان نەدەن. کۆبوونەوە و گفتوگۆ و ھەڵوێست وەرگرتنی لایەنەکان لە بەرامبەر پرسی گەندەڵی و ناعەدالەتی ئەوەیان سەلماندووە کە گوفتار بڕی زۆتر بووە لە کردار، بەڵام ئەوەی لەمەودوا چاوەڕوان دەکرێت لە کابینەکەی مەسرور بارزانی تەواو پێچەوانەیە کە کردار مەرجە نەک گوفتار. بۆیەشە ئەوانەی لەگەڵ ئەو فەلسەفەی کارکردنە یەکانگیرنابن و یەکناگرنەوە ئاساییە ئاڕاستەیەکی دیکە ھەڵبژێرن لە بەرگریکردن لە گەندەڵی و بە ھەدەردانی سامانی گشتی و کورتکردنەوە و کۆکردنەوەی قازانج و دەسکەوت و خۆشی و خۆشگوزەرانی لە بازنەیەکی بچووکی ماڵباتە سیاسی و کەسانی دەسەڵاتدار و خاوەن پۆست و پێگەی حکومی یان ئابووری و کۆمەڵایەتی. بە کورتییەکەی پڕۆژە یاسای چاکسازی و روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی کە گەشترین و گرنگترین خاڵی ناو کارنامەی کابینەکەی مەسرور بارزانیە چاوەڕوان ناکرێ کە حیزبەکان بە گوڵباران پێشوازی لێ بکەن، بەڵام گومانی تێدانیە لە سەر ئاستی میللی پێشوازی لێ دەکرێت و دەکرێتە بناغەی دامەزراندنی دەسەڵاتێک کە شایەنی قوربانیەکانی زیاتر لە سەت ساڵی میللەتێک بێت لە پێناو سەربەخۆیی و ئازادی.
.gif)
سەرتیپ جەوهەر ئەمڕۆ دوای مشتومڕو ماندوبونێكی زۆر تیمی یەكێتی لەكۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران چەند بڕگەیەكی پرۆژەی قانونی چاكسازیی لاببات كە گورزێكی كوشندە بوو بۆ موچەخۆران و پرسی پاشەكەوتی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان. یەكێك لەو بڕگانەی كە پێشنیاری پارتی بوو بەپشتیوانی بزوتنەوەی گۆڕان، كەمكردنەوەی دەرماڵەی فەرمانبەرانی هەرێم بوو بۆ رێژەیەك كە زیانێكی ئێجگار گەورەی بەموچەی بەفەرمانبەرانی هەرێم دەگەیاند. واتە هەر دەرماڵەیەك لە یاسای ژمارە 22ی ساڵی 2008 دا نەهاتووە، یان لەیاسایەكی كارپێكراودا نەبێت و بەڕێنمایی حکومەت كرابێت هەڵوەشێتەوە، بۆنمونە 150 هەزاری هەموو فەرمانبەرانی وەزارەتی پەروەردە، دەرماڵەی مەترسی كارمەندانی کەرتی تەندروستیی یان دەرماڵەی مەترسی کارمەندانی کەرتی کارەبا جگە لەوانەی ئیشی وەرشە و سەر عەمود دەکەن یان هەر دەرماڵەیەكی لەو شێوەیە. بەپێی ئەو ماددەیە كە دەرماڵە كەمدەكرایەوە، موچەی موچەخۆران بەڕێژەیەكی زۆر كەمدەكرایەوە، بەڵام تیمی یەكێتی بەتایبەت (خالد شوانیی و د. دارا خۆشناو) دژی ئەو ماددەیە بوون و سەرەنجام هەڵگیرا، بەروونی وتبویان چۆن دەكرێت لەبەغدا موچە زیادبكرێت و لەهەرێم كەمبكرێتەوە. بەپێی ماددیەكی دیكەی پرۆژەكە (ماددەی 12) حكومەتی هەرێم پرسی دانەوەی قەرزو پاشەكەوتی موچەخۆرانی هەرێمی بەقانون دەخستە سەر بەغدا، چونكە بەپێی ماددەكە ئیدی ئەو پرسە وابەستەی گفتوگۆی نێوان هەولێرو بەغدا دەكرا. لەماددەكەدا هاتبوو "حكومەتی هەرێمی كوردستان پابەندە بە وەرگرتنی رێكاری یاسایی پێویست لەچوارچێوەی دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ ەسەڵاای فیدراڵییەكان وەك لایەنی بەرپرسیار بۆ دانەوەی مافە داراییەكانی موچەخۆران و ئەو بڕینەی لەمووچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان كراوە بەهۆی بڕیاری یەكلایەنەی بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان لە بودجەی فیدرالی". بەڵام ئەو ماددەیە پێش ئەوەی بخرێتە بەردەستی وەزیرەکان هەڵگیرا، چونكە بەپێی ئەو ماددەیە ئیدی نەدەكرا فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان چیدی چاوەڕێی وەرگرتنەوەی پاشەكەوت یان ئەو موچە نەدراوانەیان بن كە حكومەتی هەرێم لێی نەیداونەتێ. یەكێكی دیكە لەو ماددانەی مشتومڕی زۆری لەسەركرا پرسی كەمكردنەوەی موچەی خانەنشینی پلە باڵاكان (تایبەتەكان)و زیاتركردنی موچەی خانەنشینی فەرمانبەران بوو، تیمی یەكێتی پشتیوانیان لەزیاتركردنی موچەی خانەنشینان كرد، لەبەرامبەردا بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی نەیاری ئەو پێشنیارەی یەكێتی بوون. بەشێوەیەكی گشتیی لەكۆبونەوەكەی ئەمڕۆ، پارتی و بزوتنەوەی گۆڕان لەمشتومڕی زۆربەی ماددەكان هاوڕابوون و بزوتنەوەی گۆڕان بەتەواوی دژی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بوو. لەماوەی 25 ساڵی رابردوو پارتی و یەكێتی دەیان هەزار كەسیان بەناهەق و بەدەر لەقانون دامەزراندووە یان پلەیان پێبەخشیوە یان خانەنشینكردووە..تد یەكێك لە گرنگییەكانی ئەو پرۆژەیە بەشێك لەو ناعەدالەتییە لەموچەی فەرمانبەران و خانەنشینان هەڵدەگرێت و جۆرێك لەعەدالەت دابین دەكات. هیوادارین ئەو چاكسازییە هێزی پێشمەرگەو ناوخۆش بگرێتەوە چونكە ناعەدالەتیی و گەندەڵیی زۆر گەورەی تێداكراوە. ئەوەی تائێستا لەو پرۆژەیەدا هاتووە هەمووی تایبەتە بەخەرجییەكانی حكومەت، بەڵام تائێستا باسی داهاتی هەرێم نەكراوە، لەكاتێكدا كەس نازانێت ئەو داهاتەی هەرێم چەندەو چی بەسەردێت!! بەتایبەت فرۆشتنی نەوت كە جگە لەچەند كەسێكی دیاریكراو، كەس نازانێت چۆن دەفرۆشێت و مانگانە چەندەو پارەكە چۆن دەگەڕێتەوە هەرێم و چی بەسەردێت. ئەوەی گرنگە بۆ ئێمەی هاوڵاتیی پرسی شەفافكردن و ئاشكراكردنی داهاتی هەرێمی كوردستانە، هەر لەداهاتی سنورەكان و باج و رسوماتەوە بگرە تا داهاتی نەوت و ئەو تانكەرانەی كە بەبەرچاومانەوە دەنێردرێتە دەرەوە.
.gif)
كارزان سه‌باح هه‌ورامی ناوه‌راستی ئه‌م هه‌فته‌یه، (مایك پۆمپێیۆ)، وه‌زیری ده‌ره‌وی ئه‌مه‌ریكا له‌وتاری هه‌فتانه‌ی خۆی، له‌باره‌ی عێراقه‌وه قسه‌یه‌كی نوێی كرد، گوتی(بۆ ئه‌وه‌ی وڵاته‌كه‌تان سه‌ربه‌خۆی بێت، ده‌مانه‌وێت هاوكاریتان بكه‌ین، و هاوكاریتان ده‌كه‌ین بۆ دووباره بونیاد نانه‌وه‌ی وڵاته‌كه‌تان)، جیا له‌وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا، دواجار له‌ڕێگای په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنییه‌وه، (مایك پێنس)جێگری سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا، له‌گه‌ڵ سه‌رۆك كۆماری عێراق باسی له‌وه‌كردووه كه ده‌بێت ویستی عێراقییه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستوه‌ردانی ده‌ره‌كی رێزی لێبگیرێت، تادێت ئاستی توندوتیژیه‌كانی عێراقیش زیاتر ده‌بێت، ئه‌مه‌ش نیگه‌رانی ئه‌مه‌ریكای لێكه‌وتووه‌ته‌وه، كوژرانی خۆپیشانده‌ران دواجار ئه‌مه‌ریكای هێنایه ده‌نگ، ئاگاداری ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراقیشی كردوه‌ته‌وه له‌وه‌ی خۆیان به‌دوور بگرن له‌كوشتنی خۆپیشانده‌ران، ئاستی كاردانه‌وه‌كان به‌رانبه‌ر به‌توندوتیژیه‌كان وای كرد كه‌وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق، باڵیۆزی هه‌ریه‌كه له وڵاتانی (كه‌نه‌دا و به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا و ئه‌ڵمانیا)بانگ بكات، ئه‌وه‌ش به‌مه‌به‌ستی ئاگاداری كردنه‌وه‌یان له‌ده‌ستوه‌ردان له‌كاروباری وڵاتدا، دیار نییه چاره‌نووسی عێراق به‌ره‌وكوێوه ده‌چێت، داواكاری خۆپیشانده‌ران بریتیه له‌گۆڕینی كۆی سیسته‌می سیاسی عێراق و سه‌ركرده سیاسییه‌كان، له‌م لاشه‌وه هه‌وڵه‌كان بۆ دانانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق و هه‌مواری ده‌ستوور و گۆرینی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق و یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌رده‌وامی هه‌یه. عێراق له‌به‌رده‌م دوو ئه‌گه‌ردایه، یه‌كه‌م: دیاری كردنی سه‌رۆك وه‌زیرانی نوێ له‌لایه‌ن سه‌رۆك كۆماری عێراقه‌وه به‌پێی یاسا، یان هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته، له‌هه‌ردوو ئه‌گه‌ره‌دا گه‌ره‌نتی دامركانه‌وه‌ی نارازییه‌كانی شه‌قامی عێراق ناكرێت، چونكه كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق پێنج مانگ كاتی ده‌وێت بۆ هه‌ڵبژاردن و دیاریش نییه به‌دانانی سه‌رۆك وه‌زیرانی نوێی عێراق داواكاری خۆپیشانده‌ران كۆتایی پێبهێنرێت، ئه‌م ئه‌گه‌رانه ئه‌مه‌ریكای خستوه‌ته جوڵه. سه‌ركردایه‌تی ئه‌مه‌ریكا په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردستان دروستكردووه، به‌شێك له ئاماده‌كاریه‌كان ره‌نگ بێت په‌یوه‌ندی به‌ئه‌گه‌ری تێكچوونی دۆخی عێراقه‌وه بێت، سه‌ردانی (مایك پێنس) جێگری سه‌رۆك ئه‌مه‌ریكا و (جێمس جیفری سۆن) نێرده‌ی تایبه‌ت سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا بۆ كاروباری عێراق و سوریا بۆ كوردستان ده‌رخه‌ری جوڵه‌یه‌كی نوێی ئه‌مه‌ریكایه بۆ قۆناغی داهاتووی، ئه‌وه‌ی هه‌یه پێشبینیه كه ستراتیژیه‌تی ئه‌مه‌ریكا بریتیبێت له دوورخستنه‌وه‌ی ئێران له‌سه‌رجه‌م سێكته‌ره سیاسی و سه‌ربازییه‌كان. له قۆناغی یه‌كه‌م به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی حه‌شدی شه‌عبی خرانه ریزی تیرۆره‌وه، بۆ قۆناغی دووه‌م لێدانی سه‌ربازییه له سه‌رجه‌م بنكه‌و باره‌گاكانی حه‌شد، هه‌ڵبه‌ته ئه‌مه بێ كاردانه‌وه نییه، به‌شێك له چاودێرانی سیاسی عێراق پێیان وایه (دوای سزاكانی ئه‌مه‌ریكا به‌سه‌ر چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌كی حه‌شد، ئاستی توندوتیژیه‌كانی به‌رز تر بووه‌ته‌وه)، ئه‌مه‌ش ده‌رخه‌ری ئه‌وه‌یه كه جه‌مسه‌رگه‌ری ئێران و ئه‌مه‌ریكا به‌ره‌و گرژبوونی زیاتر ده‌روات. ره‌نگ بێت به‌لای ئه‌مریكه‌كانه‌وه وێنای دوو عێراق بكرێت، (عێراقێكیان ئه‌وه‌یه كه پڕه له ناسه‌قامگیری، گه‌نده‌ڵی، بێكاری، نارازی سه‌رشه‌قام، ده‌ستوه‌ردانی ده‌ره‌كی، كوشتن و بڕین، ململانێی ئه‌مه‌ریكا و ئێران)، عێراقێكی دیكه ئه‌وه‌ی چه‌ند ساڵێكه خۆیان ئه‌م چه‌مكه‌یان هێناوه‌ته ئاراوه، مه‌به‌ستیان له كوردستانه كه(سه‌قامگیری سیاسی و ئه‌منی هه‌یه، بوژانه‌وه‌ی ئابووری هه‌یه، شه‌رعیه‌ت و ره‌وایه‌تی ده‌سه‌ڵات تائاستێكی به‌رچاو به‌رزه، له‌لایه‌كی دیكه خه‌ڵك و ده‌سه‌ڵات گرفتیان له‌گه‌ڵ سیسته‌می رۆژئاوا و ئه‌مه‌ریكا نییه)، به‌ڵام له عێراقه‌كه‌ی دیكه ئه‌مه نابینرێت، خه‌ڵك و ده‌سه‌ڵات جۆرێك له‌لێكترازانیان له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا هه‌یه، به‌چاوی داگیركاری ته‌ماشا ده‌كرێن، لێره و له‌وێ داوای ده‌رچوونی هێزه‌كانیان ده‌كرێت، جیاله‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ندی كوردستان ئه‌وه‌یه كه له‌ڕووی كلتوریه‌وه، جۆرێك پارێزگاری له پێكهاته جیاوازه‌كان ده‌كرێت كه ئه‌مه بۆ ئه‌وان زۆر گرنگه، چونكه نمونه‌ی له‌م شێوه‌ی كوردستان له‌ناوچه‌كه نییه، ته‌نانه‌ت له ئیسرائیلیش، كۆی ئه‌مانه واده‌كات كوردستان شوێنێكی ستراتیژی گرنگ بێت بۆ وه‌به‌رهێنان، بۆ هێزه پێك ناكۆكه‌كان. ئه‌مه‌ریكای ده‌یه‌وێت رۆڵی ئێران كه‌م بكرێته‌وه، بگه‌رێته‌وه بۆ سنووره‌كانی خۆی دوورخستنه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئێران و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه حه‌شد له‌به‌رنامه‌یدایه، به‌پێچه‌وانه‌وه، كوردستان گرنگی جیپۆلۆتیكی به‌رز بووه‌ته‌وه ئه‌مه‌ریكا ده‌یه‌وێت هه‌ڵه‌كانی به‌رانبه‌ر به‌كوردستان راستبكاته‌وه، چونكه له 16ی ئۆكتۆبه‌ری 2017 بینیمان كه‌ئه‌مه‌ریكا چۆن كه‌وته هه‌ڵه‌وه، رێگای دا بۆ مانه‌وه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی، چاوپۆشی بكات له‌وه‌ی كوردستان لاواز بێت، ئه‌مه هه‌ڵه بوو، پێگه‌ی ئه‌مه‌ریكا و هاوپه‌یمانان له‌ناوچه‌كه چۆڵ بوو، ئاسایشی هاوپه‌یمانان كه‌وته مه‌ترسییه‌وه، ئه‌مانه فاكته‌ری گرنگن كه دووباره چاوه‌روانی ئه‌وه بكه‌ین ئه‌مه‌ریكا به‌سیاسه‌تی نوێ بگه‌رێته‌وه، هاتنی (مایك پێنس)و جوڵه دیپلۆماسییه‌كان واده‌كات پێگه‌ی كوردستان بگه‌رێته‌وه بۆ پێش 16ی ئۆكتۆبه‌ر ئه‌م جوڵه به‌ومانایه نییه كه كوردستان هاوكاری بكرێت بۆ جیابونه‌وه، به‌ڵكو هه‌وڵ هه‌یه پێگه‌ی به‌هێز ببێته‌وه، جیاله‌وه‌ی پێگه‌ی سیاسی سوننه‌له عێراق لاواز بووه، وڵاتانی كه‌نداو به‌مه‌ترسی ده‌زانن، بۆیه نایانه‌وێت ئه‌م ناوچه‌یه بكه‌وێته ده‌ست شیعه و له‌مه‌ترسییه‌كانی دوای 16ی ئۆكۆتبه‌ر گه‌یشتوون، سه‌رجه‌می ئه‌مانه واده‌كات كوردستان به‌هێز ببێته‌وه، به‌مه‌رجێك كاربكرێت پێگه‌ی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌به‌هێزی بمێنێته‌وه له‌گه‌ڵ ته‌بایی سیاسی.
.gif)
هەندرێن شێخ راغب توركیا بەدۆخێكی زۆر هەستیاردا تێدەپەڕێت، سیاسەت بە دەست جەهەپەی ئۆپۆزسیۆنە، دەوڵەت بەدەست ئەكەپەی دەسەڵاتدارەوەیە، شەقامیش لەدەستی ئۆپۆزسیۆن. شارەوانی ئەستەمبوڵ‌و ئەنكەرە لەدەستی جەهەپەی عەلمانی ئۆپۆزسیۆنە، دەوڵەتیش وەك دامەزراوەی دەسەڵاتداریەتی لەدەستی ئەكەپەی ئیسلامییە، هێزەكان لەتوركیا زۆر لەیەك نزیكن، هاوتەریب دەڕۆن. بۆیە هەرێمی كوردستان دەبێت بزانێت هەڵبژاردنەكانی داهاتوی توركیا حوكمی توركیا دەگۆڕن، ئایا ئێمە مامەڵە لەگەڵ كێ بكەین؟ بە بۆچونی من گرنگە مامەڵە لەگەڵ توركیا بكەین بەهەموو هێزەكانیەوە، بەڵام لەئێستادا نزیك بوونەوە لە ئەردۆغانی دەسەڵاتدار بە زیانی كوردە. دۆستایەتی ئەو لەگەڵ كورد گەیشتە خاڵی كۆتایی!. عێراق دوو بەشە، بەشی یەكەمی لەدەستی شیعەكان‌و هێزە سیاسیەكانە، بەشی دووەمی لەدەستی خەڵكە، ئێستا رون‌و رەوان خەڵك‌و دەسەڵاتدار لەیەكتر جیابونەتەوە. هیچ پەیوەندیەكیان نەماوە. لەنێوان دوو ئاراستەی جیاوازی ناو عێراق كورد چۆن هەنگاو دەنێت؟ عێراق بەم جۆرە نامێنێتەوە، گۆڕانكاری روو دەدات، ئێمە دەبێت خۆمان بە وردی ئامادە بكەین، شەقامی عێراقی بەهێزبووە، خواستەكانی دەچنە ناو پاكێجی دەسەڵات‌و دامەزراوەكان،ماڵی شیعەكان پەرتەوازە بووەو ئێستا شەڕی ناوخۆ دەكەن..لەیەكتر دەكوژن. كورد‌و شیعە بابەتێكی زۆر گرنگە دەبێت خوێندنەوەی تازەی بۆ بكەین، دوای داگیركردنەوەی ناوچە دابڕێندراوەكان‌و شەڕی ئابوری لەگەڵ هەرێم، ئیدی كورد نابێت زۆر دڵی بە شیعە خۆش بێت، زۆر دژی كوردن. بۆیە بۆ هەرێم گرنگە هێزە سیاسیەكانی شیعە لاواز بن. شەقام بەهێز بێت. بەڵام سەركەوتنی شەقامی عێراقیش زیانی گەورەی بۆ كورد هەیە وەك هەمواركردنەوەی دەستور. كورد دەبێت دوو شەڕ بكات، یەكەم بودجەو موچە، دووەم كەركوك و ناوچە دابڕێندراوەكان. ئەگەر كورد وەكو ساڵی 2003 خەریكی دروستكردنەوەی عێراقی نوێ بێت‌و شانی بداتە بەر، غەشیمە. ئێران فشاری جددی لەسەرە، هەرێمی كوردستان دەتوانێت مامەڵەی لەگەڵ بكات، وەزعی ئێران لەعێراق باش نیە، ئابوری باش نیە، ناوخۆی زۆر پتەو نیە، دەكرێت وەرەقەی كوردی لەگەڵ ئێران رێك بخرێتەوە، بەتایبەت لە سەودای ئابوری‌و وزەو گەمارۆكان. ئەگەر ئێران كۆمەكی كورد بكات لە هەندێ گۆڕانكاری ناوچە دابڕێندراوەكان، ئەوا دەشێ كورد لە بەغداد هەندێك دەست باڵی ئێران بگرێت. ئەگەریش ئێران نەهاتە پێشەوە، دەبێت خۆی لێ بپارێزی، چونكە ئێران دەتوانێت پەرژینی هەرێمەكەت ببڕێت‌و هێزی ئەوەشی هەیە! ناشێ ئێران نادیدە بگیرێت، بەڵام دەكرێت بۆ رێكخستنەوەی وەرەقەكانی لەناو عێراق، كورد سەودای خۆی هەبێت. كورد لەسوریا سەركەوت، لەروی سیاسی‌و سەربازی‌و دبلۆماسی، بەڵام خاكی لەدەستدا، گۆڕینی دیمۆگرافیای رۆژئاوای كوردستان زۆر مەترسیدارەو جێگای قبوڵ كردن نیە، بۆیە دەبێت بەهەموو كورد روبەروی ئەم سیاسەتە ببینەوە. كورد خاوەنی ناوبانگی گەورەیە لەسوریا، بەڵام خاوەنی دان پێدانانی فەرمی نیە، خاوەنی كیانێكی ئارام نیە، مەترسی لەسەر كورد هەیە، دیمەشق وەك رێوی سیاسەت لەگەڵ رۆژئاوای كوردستان دەكات. توركیا دەیەوێت قوتی بدات، ئەمریكا‌و روسیا لەشەرمی ڕوان ماونەتەوەو لەرۆژئاوان. مەترسی داعشیش وایكردووە حەزەرێك بكەن. هەرێمی كوردستان وەك قوڵایی ستراتیژی دەبێت سەیری رۆژئاوای كوردستان بكات، ئەگەر ئەوێ نەمێنێت نۆبەی هەرێمیش دێت. گرنگە هەرێمی كوردستان تەنها یەك شت بكات بۆ رۆژئاوای كوردستان، ئەویش هەموو كەناڵەكانی خۆی بخاتە كار بۆ ئەوەی لە دەستوری داهاتووی سوریا كیانێك ، ناوێك، شوێنێك، بۆ رۆژئاوای كوردستان هەبێت، ئەمە سەركەوتنێكی گەورەیە، بەو مانایەی هەرێمی كوردستان پێگەی خۆی لەم بابەتە لە رۆژئاوای كوردستان بەكاربهێنێت. هەرێمی كوردستان لەناوخۆی خۆی چی دەكات؟ خەڵك چاوەڕێی زۆری خزمەتگوزاری هەیە، چاوەڕێی چاككردنی دۆخی ژیان‌و بازاڕی هەیە، چاوەڕوانیەكان زیاتر ئابورین، خەڵك لە كێبەركێی خراپی حزبەكان بێزارە، متمانە بە دیموكراسی‌و هەڵبژاردن نەماوە، دەسەڵاتداران ئەو قسانە دەكەن كە قسەی ئێستا نین‌و خەریكی نوێكردنەوەی دوێنێن، نەك قسەی سبەینێ بكەن. خەڵك هەم ژیانی دەوێت، هەم گۆڕانكاریەكی باش. ئەگەر دەسەڵاتداران باش خوێندنەوە بۆ ئەمە بكەن، شانسی باشیان بۆ دروست دەبێتەوە، ئەگەر خوێندنەوەیان بۆ ئەمە نەبێت، سەقامگیری سیاسی لەرزەی تێدەكەوێت، ئەمەش رەنگدانەوەی لەسەر دۆخەكانی دیكە دەبێت، هەرێمی كوردستان چۆن بەرەو داهاتوو دەڕوات..كورد لەهەرێمی كوردستان داوای دیموكراسی‌و كۆمەڵگای ئازاد ناكات، داوای گۆمەڵگای خۆشگوزەران دەكات، بۆیە بەلایەوە گرنگ نیە كێ لەسەر حوكمە، چ پاشخان‌و فكرێك ئاراستەی دەكات، ئەوەی دەیەوێت، نەوت‌و غازو بودجەی شەفاف بێت، خاوەنی داهاتی مانگانە‌و كاسبی باشی خۆی بیًت، خەڵك كێشەی فكری نیە، كێشەی تەندروستی‌و نیشتەجێبون‌و كارەبا‌و ئاوی هەیە، كێشەی فكرو دیموكراسی لە خاڵی دواوەن. سەیری كۆی قسە‌و لێدوان‌و هەڵوێست‌و ناڕەزایەتیەكان بكەیت، هەمویان داوای كۆمەڵگای خۆش گوزەران دەكەن، بە ئۆپۆزسیۆنیشەوە!!، منیش هەمان داوام هەیە مەبەستم نیە بڵێم داواكردنی كۆمەڵگای خۆش گوزەران كارێكی هەڵەیە..ئەگەر دەسەڵاتداران لە سەركەوتنی كۆمەڵگای خۆش گوزەران سەركەوتوو نەبن، ئەوكات ئەگەری جوڵانی شەقام هەیە. عێراقیەكانیش لە شەقامی تەحریر داوای نەمانی گەندەڵی‌و شەفافیەت‌و خزمەتگوزاری دەكەن، خواستێكی گشتییە. كەواتە كورد لەناوخۆی هەرێم لەبەردەم دووڕیانی كارێكی لەمجۆرەیە، یان بەرەو ئاراستەی سەركەوتن دەڕوات، یان بەرەو ئاراستەی خراپ، كە هەردوو ئاراستەكە لەبەردەممان وەستاون.
ساڵح ژاژڵه‌یی به‌شی دووه‌م ئایا سه‌رهه‌ڵدانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان کاردانه‌وه بوو یان به‌رنامه‌و بڕیاری پێش وه‌خت؟ ئێستا کاتی ئه‌وه هاتوه وه‌ڵامی سه‌ردێڕی بابه‌ته‌که‌م بده‌مه‌وه که به‌م پرسیاره ده‌ست پێده‌کات: ئایا سه‌رهه‌ڵدانی یان با بڵێین دروستبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان کاردانه‌وه بوو یان به‌رنامه‌و بڕیاری پێش وه‌خت؟ له راستیدا پێکهێنانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌لایه‌ن ره‌وانشاد نه‌وشیروان مسته‌فاوه نه بڕیار و نه به‌رنامه‌ی پێش وه‌خت بوه، ته‌نها کاردانه‌وه بوه‌و ئه‌وه‌ش له ئه‌نجامی سه‌رنه‌که‌وتنی به‌ره‌ی ریفۆرمه‌وه که خۆی به‌رنامه داڕێژه‌ری بوو، بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌ری هه‌ڵداو دروست بوو. ئه‌گه‌ر ریفۆرم سه‌ربکه‌وتایه. نه کاک نه‌وشیروان له یه‌کێتی جیا ده‌بۆوه‌و نه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش دروست ده‌بوو. هه‌ر وه‌کو له به‌شی یه‌که‌می ئه‌م باسه‌دا ئاماژه‌م بۆ کرد کاک نه‌وشیروان زۆر بێ ئومێد ببو له یه‌کێتی به هۆکاری یه‌که‌م: پێی وابو بونی به‌ڕێز مام جه‌لال به سه‌رۆک کۆمار مانای وایه له ناو یه‌کێتیدا شوێنی پێ له‌ق ده‌کرێت و هیچی به قسه ناکه‌ن. چونکه زۆرینه‌ی به‌رپرسه‌کان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ده‌بنه لایه‌نگری مام جه‌لال و ئه‌و چی بڵێت ئه‌مان ئه‌وه ئه‌که‌ن و ئه‌ویش په‌راوێز ده‌کرێت. دووه‌م: نه‌فه‌س کورتی و زوو تۆران و کورد واته‌نی که‌م چیکڵدانی بوو. واته نه‌یتوانی له‌ناو یه‌کێتی بمێنیته‌وه‌و قاچ بچه‌قێنێت. له کاتێکدا به‌ڕێزیان هه‌میشه خاوه‌نی سه‌نگ و قورسایی خۆیان بون و پشتیوانی زۆریان هه‌بو له‌ناو یه‌کێتی و جه‌ماوه‌ریشداو کاک نه‌وشیروان پارویه‌کی ئاسان نه‌بوه بۆ قوتدان. به‌ڵام پێ ئه‌چێت ئه‌م خۆی بڕوای به خۆی نه‌مابێت. سێیەم: هەمیشە کاریزمایی کەسایەتی مام جەلال، نەوشیروانی دەخستە سێبەرەوە و نەیدەهێشت سنوری پلەبەندی حیزبی ببەزێنێ. به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی کاک نه‌وشیروان له یه‌کێتی جیابۆوه و له‌گه‌ڵ هاوڕێکانی کۆمپانیای وشه‌ی دامه‌زراند. به تێپه‌ڕبونی کات هێواش هێواش زه‌مینه‌ی له دایکبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هاتەکایەوە. ده‌رئه‌نجام به هۆی دروستبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه جارێکی تر کاک نه‌وشیروان له شکسته‌وه به‌ره‌و هه‌ستانه‌وه هه‌نگاوی گه‌وره‌ی ناو جارێکیتر بۆوه به ژماره‌یه‌کی گه‌وره له گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی کوردستاندا، ئه‌وه‌ش بوو به ده‌سکه‌وتێکی گه‌وره‌ی سیاسی بۆ خودی خۆی به ته‌نیا. به کورتی هۆکاری سه‌رهه‌ڵدان و دروستبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له ماوه‌یه‌کی زۆر کورتدا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌م هۆکارانه‌ی خواره‌وه: 1- خودی که‌سایه‌تی ره‌وانشاد نه‌وشیروان مسته‌فا فاکته‌رێکی گرنگ بوو بۆ گه‌شه‌کردن و گه‌وره بونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان. چونکه کاک نه‌وشیروان که‌سایه‌تییه‌کی سیاسی به‌ناوبانگ و شاره‌زا و ناسراوی گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی کوردستان بوو. رابوردویه‌کی پاکی هه‌بوو. هه‌میشه جێی متمانه‌ی هاوڕێکانی و جه‌ماوه‌ر بو. یه‌کێک بوو له دامه‌زرێنه‌رانی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان. کاک نه‌وشیروان به ئه‌ندازیاری راپه‌ڕینه‌کانی 1991 ئه‌ناسرێت که سه‌روه‌رییه‌کی زۆر گه‌وره‌یه بۆ ئه‌و. ئه‌مانه بونه هۆکاری ئه‌وه‌ی زۆر به خێرایی جه‌ماوه‌رێکی زۆر له ده‌وری کۆببنه‌وه به ئومێدی ئه‌وه‌ی گۆڕانکاری سیاسی روبدات. 2- ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی کوردستان له هه‌ردوو حیزبی ده‌سه‌ڵاتدار له‌به‌رنه‌بونی عه‌داله‌تی کۆمه‌ڵایه‌تی. گه‌نده‌ڵی و به هه‌ده‌ردانی سامانی نیشتمانی. نه‌بونی موئه‌سه‌ساتی ده‌وڵه‌تی و نه‌بونی سه‌روه‌ری یاساو ده‌ستێوه‌ردانی حیزبی له داموده‌زگاکانی حکومه‌تدا ئه‌مانه‌و زۆر شتی تریش هۆکاری گه‌وره بون بۆ گه‌شه‌کردنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له ماوه‌یه‌کی زۆر کورتدا. 3- پشتگیری کردنی ژماره‌یه‌کی زۆر لە سەرکردە و فەرماندە و کادرو تێکۆشه‌ره دێرینه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان به‌ڕێز کاک نه‌وشیروان خۆیی و به‌رنامه‌که‌ی و بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان. که خاوه‌نی که‌سایه‌تی و جه‌ماره‌رو هێزبون. 4- پشتگیری کردنی میدیای ئازاد و رۆشنبیران و که‌سانی خاوه‌ن هه‌ڵوێست له بزوتنه‌وه‌که. له راستیدا میدیای ئازاد پێش دروستبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان کاریگه‌رییه‌کی یه‌کجار گه‌وره‌ی هه‌بوو. هه‌میشه قسه‌ی خۆیان هه‌بوه‌و بێده‌نگیش نه‌بون له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی خراپی هه‌ردوو حیزبی ده‌سه‌ڵاتدار. 5- پشتگیری ده‌وڵه‌مه‌نده نیشتمانپه‌روه‌ره‌کان له روی مادیه‌وه کاریگه‌ری زۆر گه‌وره‌ی هه‌بوو بۆ گه‌شه‌کردنی بزوتنه‌وه‌که به‌تایبه‌تی له سه‌ره‌تای دروستبونیه‌وه. 6- پشتیوانی کردنی هێزه سه‌ربازیه‌کان له بزوتنه‌وه‌که وه‌کو پێشمه‌رگه‌و پۆلیس و ئاسایش له کاتی ده‌نگداندا، کاریگه‌ری زۆر ئه‌رێنی و به نرخی هه‌بوو وه‌بووه پشتیوانێکی گه‌وره‌ی بزوتنه‌وه‌که. 7- هه‌ڵوێستی ئازایانه‌و نه‌ترسی هه‌ڵسوڕاوانی گۆڕان له ده‌ستنیشان کردنی هه‌ڵه‌و که‌موکورتییه‌کانی ده‌سه‌ڵات و عه‌یب و عاره‌کانیان. بەڵام ئه‌م هه‌ڵوێستانه‌یان بوه‌هۆی سزادانی هه‌ڵسوڕاوه‌کان و نانبڕینیان، هه‌رچه‌نده دواجاریش بزوتنه‌وه‌که وه‌ک پێویست به‌ده‌نگیانه‌وه نه‌چوو. لێی نه‌پرسینه‌وه‌و پاداشتی نه‌دانه‌وه. 8- پشتیوانی خه‌ڵکی بازاڕ و خوێندنگا و فه‌رمانگه‌و ئه‌هلی مزگه‌وته‌کان له بۆچون و دروشمه‌کانی گۆڕان. بایه‌خی زۆر گرنگی هه‌بوو. 9- گرنگیدان به بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له لایه‌ن سه‌فیر و قونسلی وڵاتانه‌وه‌و سه‌ردانی کردنی به‌رده‌وامیان بۆ گردی زه‌رگه‌ته بایه‌خ و گرینگی خۆی هه‌بو. چونکه سه‌ردانی ئه‌وانه به‌شێوه‌یه‌کی ناڕاسته‌وخۆ پشتیوانییه‌کی گه‌وره‌بوو بۆ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان. لێره‌دا جێی خۆیه‌تی بپرسن ئه‌ی بۆچی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌و خێراییه ئه‌م هه‌موو ده‌سکه‌وتانه‌ی له ده‌ستداو پاشه‌کشه‌ی کرد؟ ئێستا کاتی ئه‌وه هاتوه باسی هۆکاره‌کان و شکست و پاشه‌کشه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بکه‌ین: 1- کاک نه‌وشیروان هه‌میشه جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کرده‌وه که نه حیزب و نه ده‌وڵه‌ت ئه‌گه‌ر خاوه‌نی موئه‌سه‌ساتی باش نه‌بن و کارو باره‌کانیان به باشی رێکنه‌خه‌ن و نه‌یخه‌نه سه‌رسکه‌ی خۆی، سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست نایه‌نن و دواجار روبه‌ڕوی شکستی گه‌وره ده‌بنه‌وه. به‌ڵام سه‌یر ئه‌وه‌بوو کاتێ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان زۆر گه‌شه‌ی کرد و بوو به خاوه‌نی 500 هه‌زار دەنگدەر . نه‌خاوه‌نی هیچ دامو ده‌زگایه‌ک بوو. نه هیچ هه‌وڵێکیش هه‌بوو بۆ به دامه‌زراوه‌یی کردنی بزوتنه‌وه‌که. وه‌کو ده‌ریشکه‌وت کاک نه‌وشیروان نەیدەویست بزوتنه‌وه‌که بکاتە دامەزراوە . له‌وه ئه‌چێت هه‌ر به‌ته‌مای گه‌ڕانه‌وه بۆ ناو یه‌کێتی و خوڵکی مام جه‌لال بوبێت و نمایشی دروستکردنی گۆڕانیشی هه‌ر بۆ ئه‌وه‌بوبێت. یان وای بیرکردۆته‌وه به دامەزراوه‌کردنی بزوتنه‌وه‌که له به‌رژه‌وه‌ندی خۆیی و دوا رۆژی نه‌وه‌کانی نه‌بێت، چونکە ئه‌گه‌ر بزوتنه‌وه‌که به دامەزراوه‌یی بکرایە کوڕه‌کانی نه‌ده‌بون به خاوه‌نی میراتی گۆڕان. یه‌کێک له کێشه‌کانی کاک نه‌وشیروان له‌گه‌ڵ کاک عوسمانی حاجی مه‌حمود و کاک قادری حاجی عه‌لی له‌سه‌ر ئه‌وه بوو. له راستیدا ئه‌وان داوایان ده‌کرد با گۆڕان بکرێـته حیزبێکی موئه‌سه‌ساتی و ئه‌و جه‌ماوه‌ره زۆره ئاوا به هه‌ڕه‌مه‌کی ناتوانرێت سه‌رپه‌رشتی بکرێن. ئه‌و دوو به‌ڕێزه هەر لەسەرەتاوە تێبینی زۆریان هه‌بوو له‌سه‌ر ئه‌و ده‌ستوره‌ی که کاک نه‌وشیروان خۆی داینابوو، به‌ڵام کاک نه‌وشیروان ئاماده نه‌بوو قسه‌ی له‌سه‌ر بکات بۆ چاککردنی. وه‌کو دواییش ده‌رکه‌وت چه‌ند که‌موکورتی تێدایه. کاک نه‌وشیروان ویستی به‌و شێوه‌یه بمێنێته‌وه که خۆی ده‌یه‌وێت و ئه‌وه‌بو ئه‌و دوو به‌ڕێزه پاش هەوڵێکی زۆر دواجار نائومێدبون و وازیان له بزوتنه‌وه‌که هێناو ئه‌میش ده‌ربه‌ستییان نه‌بوو. 2- هه‌مومان ئه‌زانین کاک نه‌وشیروان که‌سایه‌تییه‌کی سیاسی و روشنبیرێکی زۆر گه‌وره بوه پیاوێکی خاوه‌ن ستراتیج و لێزان بوو. له کاتێکدا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌وپه‌ڕی به هێزیدا بوو. خاوه‌نی 500 هه‌زار گۆڕانخوازو دەنگدەر بو،لایه‌نی رۆشنبیری و په‌روه‌رده‌ی حیزبی و سیاسی به لای ئه‌وه‌وه زۆر گرنگ و پێویست بوه و له هه‌مان کاتیشدا ده‌یان و سه‌دان مامۆستای زانکۆ و که‌سانی روشنبیر له ده‌وری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان کۆببونه‌وه‌و هه‌موشیان خۆبه‌خش بون، به‌ڵام بۆچی بیری نه‌کرده‌وه به‌رده‌وام خولی پێگه‌یاندن و هوشیار کردنه‌وه بکاته‌وه بۆ گۆڕانخوازان بۆئه‌وه‌ی به باشی په‌روه‌رده‌و ئاماده‌بکرێن؟ هیچ به‌هانه‌و پاساوێک بۆ ئه‌نجام نه‌دانی ئه‌مه نییه‌و زه‌مینه‌ش زۆر له‌بار بوه‌و شوێن و رێگاو ئیمکانیه‌تیش له‌به‌ر ده‌ستدا بوه. ده‌بوو هه‌نگاوی یه‌که‌می به‌رنامه دانان بوایه بۆ پێگه‌یاندنی نه‌وه‌یه‌کی رۆشنبیر به هزری سیاسی و نه‌ته‌وه‌ی و هه‌ر له‌و رێگایه‌وه هه‌نگاو بنێت بۆ ئه‌نجامدانی گۆڕانکاری سیاسی له هه‌رێمی کوردستان. به‌ڵام سه‌یره‌که له‌وه‌دابوو که به هیچ شێوه‌یه‌ک به‌لای ئه‌مه‌دا نه‌چوو. ئه‌مه پرسیاره‌و وه‌ڵامی ئه‌وێت. تۆ بڵێی ئه‌و به‌ڕێزه جه‌ماوه‌ری بێ ئاگا و سیاسی قەرسیلخۆری پێ باشتربوبێت له جه‌ماوه‌ر و کادری وریاو رۆشنبیر؟ گومانی تێدا نییه که ئیداره‌دانی کەسانی بێ ئاگا ئاسان و بێ سەرئێشەیە. 3- هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبونی کۆمپانیای وشه‌وه کێشه‌و قسه‌و باس له‌سه‌ر خاوه‌ن دارێـتی کۆمپانی وشه هه‌بوو. هه‌ندێ له براده‌ران وایان به چاک ده‌زانی که کۆمپانیای وشه به ناوی که‌سێکه‌وه نه‌بێت و سیغه‌یه‌کی وای بۆ بدۆزرێته‌وه که دوای نه‌مانی کاک نه‌وشیروان کێشه دروست نه‌بێت. به‌ڵام کاک نه‌وشیروان ئه‌وه‌ی قبوڵ نه‌بوو. کۆمپانیای وشه هه‌ر به ناوی خۆیه‌وه مایه‌وه و دواجار بوو به موڵکی مناڵەکانی و هه‌ر ئه‌وه‌ش بو به هۆکاری بێ ئومێدبونی جه‌ماوه‌ر له بزوتنه‌وه‌که. چونکە قسە و کردار پێچەوانەبونەوە و چاووڕاکراوە. ئه‌مه له کاتێکدابوو که کاک نه‌وشیروان له زوربه‌ی لێدوانه‌کانیدا. چ له رابوردو چ له کاتی دروستبونی بزوتنەوەکەدا، جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کرده‌وه ده‌بێ دژی به بنه‌ماڵه‌کردنی حیزب بوه‌ستینه‌وه‌و ده‌بێ هه‌میشه دژی گه‌نده‌ڵی بین، به‌ڵام دواجار ئه‌مه پێچه‌وانه دەرچوو. له ساڵی 2003 که ده‌سه‌ڵاتی سه‌دام نه‌ما و حکومه‌تی تازه دروستبوو: مام جه‌لال یه‌که‌م که‌س ئاوه‌ڵزاواکه‌ی خۆی کرد به وه‌زیر. کاک نه‌وشیروانیش یه‌که‌م که‌س زاواکه‌ی خۆی کرد به وه‌زیر. له کاتێکدا ده‌یان که‌سی تر له‌وانه به تواناتر و شایسته‌تر بون بکرێنه وه‌زیر. لە کاتێکدا لە گردی زەرگەتە زوری بەیوەندیە دبلۆماسیەکان دروست کرا یەکەم کەس کاک حەمە تۆفیق کرا بە بەربرسی ئەو ژورە . هەموو گۆرانخوازان ئەزانن کە خراپترین ئەدای هەبوە و نەیتوانیوە ئەو پەیوەندیانە بە جۆرێک بەکار بهێنیت کە گۆران سودی لێ ببینێت . وەکو دەرکەوت خۆی کەسێکی شایستە نەبوو بۆ ئەو بوارە و بواریشی نەدا کەسانیتر ئەو کارە بکەن . بۆ نمونە کاک شوان قلیاسانی و سەرکۆ عوسمان کە دوو کوری شارەزاو لێهاتو و زمان زان بون نەک نەیهێشت هیچ رۆڵێک ببینن ، هەر لە ژورەکەش دووری خستنەوە . بەم بۆنەیەشەوە ئەمەتان بۆ دەگێرمەوە : کاک عادل مراد یادی بەخێر ئەو کات کە سەرۆکی ئەنجومەنی ناوەندی یەکێتی بوو بە هاوەڵی جەند ئەندامێکی ئەنجومەنی ناوەند سەردانی بارەگای جفاتی گشتی کرد. دوای دەمە تەقێ و قسەکردن کاک عادل وتی برایان پرسیارێکم لێتان هەیەو حەز دەکەم راستگویانە وەلامم بدەنەوە : ئێمەش وتمان فەرمو : وتی ئەرێ بەراست ئەمەریکا ئیشی بە ئێوەیە ، یان ئیوە ئیشتان بە ئەمەریکایە؟. ئێمەش وتمان گومانی تێدا نییە دەبێ ئێمە ئیشمان بە ئەمەریکا بیت . وتی ئەی کەوایە جارێک لە جاران بۆچی ئێوە دەعوەتێک بۆ وەفدی ئەو سەفارەت و قونسڵخانانە ناکەن کە سەرتان ئەدەن یان جارێک لە جاران لە کاتی دەست بەکار بونی سەفیر و قونسڵی تازە یان تەواو بونی کارەکانیان سەردانیان ناکەن و دەسکە گوڵێکیان بۆ نابەن و خولقێکیان ناکەن . لە درێژەی قسەکانیدا وتی : من لە بواری دیبلوماسیدا کارم کردوەو سەفیربوم ئەوەی لەسەر مێزی نان خواردن و لە کاتی قاوە خواردنەوە باس دەکرێت لە کاتی کۆبونەوەی رەسمی باس ناکرێت . ئێمەش وتمان ئەوە کاری ئێمە نییەو ژوری بەیوەندیە دیبلوماسیەکان بەرپرسی خۆی هەیە و ئەوە کاری ئەوە . دیارە زانیبوی هەمو جارێک کە ئەو وەفدانە دێن بو سلیمانی ، لای یەکیتی نان ئەخۆن بەراستی پرسیارەکەی سەرنج راکێش بوو. جاریکی تریش برادەرێکی ئێمە بە قونسلێکی وتبو بۆچی سەردانێکمان ناکەن ، لە وەڵاما وتبوی بۆچی جارێک لە جاران خولقتان کردوین هەتا ئێمەش رەتی بکەینەوە . لە راستیدا سەردانی ئەو وەفدانە بە بەردەوامی بو لای گۆران گرنکی زۆری هەبوو ئەگەربمانزانیانە چۆن و بە چ شێوەیەک هەڵسوکەوت ئەکەین . سەردانی ئەم هەموو وەفدانە بۆلای گۆران بە ناراستەوخۆ پشتیوانی بوو لە گۆران . لە لایەکی تریشەوە یەکێتی و پارتیشی نیگەران کردبوو . بەلام بە داخەوە ئێمە پێمان وابوو ئەوان ئیشیان بە ئێمەیە وەکو کاک عادل وتی . لە جیاتی ئەوەی خومان هەوڵ بدەین پەیوەندی لەگەل ئەملاو ئەولا دروست بکەین ، ئەملاو ئەولا خۆیان دەهاتن بۆلامان بەلام بە داخەوە ئێمە نە کەسی شیاو و شارەزاو نە گیرفان و نە سفرەمان هەبوو. ئەم حەقیقەتانە کاک نەوشیروان خۆشی باشی ئەزانی و ئێمەش پێمان وتبو ، بەڵام کاکە حەمە هەر لە شوێنی خۆی بوو . کێی بویستایە ئەیهێنایە ژورەکەو کێشی نەویستیایە دەری دەکرد. ئه‌مە نیشانه‌ی به بنه‌ماڵه‌کردن نییه؟ ئه‌ی که‌واته کاک نه‌وشیروان به چ مه‌به‌ستێک له لێدوانه‌کانیدا دژی بە بنه‌ماڵه‌کردن بوو؟ یان هه‌ر قسه‌بوو بۆ وه‌زنی شیعر. یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان زۆر گه‌شه‌ی کردوه‌و له بنه‌ماڵه‌یه‌که‌وه بۆته زیاتر له 10 بنه‌ماڵه، به‌ڵام بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بۆته بنه‌ماڵه‌ی تاقانه. کاتی خۆی براده‌رێک که ئێستا له ژیاندا ماوه له له‌نده‌ن سه‌ردانی کاک نه‌شیروانی کردبوو. له میانه‌ی قسه‌کاندا باسی خاوه‌ندارێتی کۆمپانیای وشه کرابوو. وتبوی ئه‌وه قسه له‌سه‌ر کردنی ناوێت و هه‌ر ئه‌وه‌یه‌و موڵکی خۆم و کوڕه‌کانمه.
.gif)
سەروەر عەبدولڕەحمان موچەو دەرمالەی خاوەن بڕوانامەكان كەمدەكرێتەوە سەروەر عەبدولڕەحمان پرۆژە یاسای بەناو چاكسازی، كە بانگەشەیەكی زۆری بۆ دەكرێت، سەرباری ئەوەی چەند خالێكی باشی تیادایە، وەك: كەمكردنەوەی موچەی پلە بالاكان لەپێناو دادی كۆمەلایەتی، برینی موچە نایاساییەكان، یەكخستنی پلە وەزیفییەكان، لادانی بن دیوارەكان و پاك كردنەوەی لیستی موچەی شەهیدان و پێشمەرگەی دێرین و كەمئەندامی سەنگەر و چاودێری كۆمەلایەتی لە كەسانی ناشایستە. گەڕانەوەی ئارەزومەندانەی پەرلەمانتارانی خانەنشین بۆسەر وەزیفەی پێشوتریان. بەلام لەگەل ئەوەشدا یاساكە كە ناوی چاكسازییە دەستی بۆ بابەتە سەرەكییەكان و جومگە هەستیارەكان نەبردووە كە هۆكاری سەرەكیی گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتین، وەك: كەرتی نەوت و گاز، وەبەرهێنان، دیارنەمانی داهاتە ناوخۆییەكان، قەرز و دەستتێكەلكردنی كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت، كاراكردنی دامەزراوەكانی دیوانی چاودێری و دەستەی دەستپاكی كە دەستیان بەستراوە. كێشانەوەی دەستی حزب لە بازرگانی و دەستێخستنی لە كاروباری گشتی و حكومی و چەندانی تر. ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە تیایدا موچەی فەرمانبەران كەمدەكرێتەوە بەوەی بەشێكیان دەرماڵەكانیان دەبڕدرێت و بەشەكەی تریشیان كەمدەكرێتەوە. ئەمە لەكاتێكدا لە دوا هەمواری یاسای خزمەتی شارستانیی عیراقیدا كە لەم دواییانە پەسەندكراوە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا نەك كەم نەكرایەوە بەلكو زیادیش كراوە. جگە لەمە ئەوەی لەم پرۆژە یاسایەدا باسی لێوە نەكراوە زیادكردنی موچەی خانەنشینیی پلە نزمەكانە، لەكاتێكدا لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا هەموار كرا كە كەمترین موچەی خانەنشینی (500.000) پێنج سەد هەزار دینارە، كەچی لە هەرێمدا خانەنشین هەیە تەنها (150.000) سەدوپەنجا هەزار دینار وەردەگرێت. ئەمە جگە لەوەی دەرمالەی بەشێكی زۆر لە فەرمانبەرانی وەزارەتەكانی پەروەردە، كارەبا، تەندروستی و هتد دەبڕێت، پرۆژە یاساكە كەموكوڕی زۆری تیایە، ناكرێت بۆ پەردەپۆشكردن بەناوی چاكسازییەوە هێزە سیاسیەكان بەخەلكی بفرۆشنەوە. وێرای دەستخۆشی لە خالە باشەكانی، ئەگەر چاكسازی راستەقینەیان دەوێت دەبێت دەست بۆ بابەتە هەستیارەكان ببەن. چونكە ئەمە لە خەلەتاندنی خەلكی زیاتر هیچی تر نیە. بۆیە هەقە فەرمانبەران و مامۆستایان دژی بووەستنەوە بەم شێوازەی ئێستای، چونكە ئەگەر پێشتر بەناوی پاشەكەوتەوە موچەیان پێ نەدەدرا، كەچی ئێستا خەریكە بەناوی چاكسازییەوە بە یاسایی لێیان دەبڕدرێت!
.gif)
هیوا سەید سەلیم رۆژئاوا، ئەو بەشەی کوردستان كە بە پێی رێكەوتنامەی سایكس بیكۆ بەر وڵاتی سوریای ژێر ئینتدابی فەڕنسا كەوت، دوای سەربەخۆیی سوریا لە حوكمی ئینتیدابی فەرەنسی لە ساڵی 1946، خاكی كوردستانی رۆژاوا بەبەردەوامی رووبەرووی گۆڕینی دیموگرافیا دەكرێتەوە، لەو ساوە تا ئەمرۆشی لەگەڵ دابێت، بە شێوازی جیا جیا كورد كە خەڵكە رەسەنەكەی ئەو ناوچەیە، لەسەر خاكەكەی رادەگوازرێت و نەتەوەی عەرەب لە شوێنی نیشتەجی دەكرێت. پێش هاتنە سەر دەسەڵاتی بەعسیەكان لە سوریا، هەوڵ بۆ گۆرینی دیموگرافیایی رۆژئاوای كوردستان هەبووە، بۆ نموونە بە پێی مەرسومێكی دەسەڵاتی جێبەجێكردن، لەو وڵاتە بە ژمارە (193) كە لە ساڵی 1952 دەرچووە، كورد تۆماری گرێبەستە كشتوكاڵیەكانی لە ناوچە سنووریەكان كە لە لیوای ئیدلب دەست پێدەكات تا رۆژهەڵاتی حەسەكە، وە تا دەگاتە سنووری باشووری كوردستان لە رۆژئاوای شاری شەنگار، بۆی نەبوو داوای تازەكردنەوەی ئەو گرێبەستە كشتوكاڵیانە بكاتەوە، كە بە پێی یاسا خاوەنداریەتی بۆ جوتیارە كوردەكان دەگەڕایەوە، بۆیە دەتوانین لە رووی یاسایەوە ئەوەی ناونراوبوو یاسایی چاکاسازی کشتوکاڵی لە سوریا بە یەکەمین هەنگاوی تەعریب لەسەر خاکی کوردان ناوبنێین. دوای هاتنە سەر دەستەڵاتی بەعسیەکان، لە ساڵی ١٩٦٣ لە سوریا، ئیدی تەعریب دەچێتە قٶناغێکی مەترسیدارتر، چونکە بەعسیەکان پێیان وابوو کە کورد لە رۆژئاوای کوردستان خاوەن خاک نین، بگرە لە دەرەوە هاتوون، هەر بۆیەشە مامەڵەی کەسانی بێ ناسنامەی لەگەڵ کورد دەکرد، بەعس هەمیشە کوردی رووبەڕووی زیندان و دوورخستنەوە و بێ بەشکردن لە خوێندنی دەکردەوە. بەعسیەکان لە کۆنگرەی سێی حزبەکەیان، کە لە ساڵی ١٩٦٦ بەستایان، بڕیاریان دا کە چاوبخشێنەوە بە موڵکیەتی ئەو ناوچە سنووریانە، کە زۆرینەیان کورد بوون، بە درێژایی ٣٥٠ کم و قوڵایی ١٠- ١٥ کم، لەو کۆنگرەیە بڕیاریاندا کە ئەو ناوچەیە خاوەنداریەتی تانیا بۆ دەوڵەتی سوریا دەبێت کە تێکڕایی ناوچەکە ٥٢٥٠ کم٢ بوو. پشتێنەی تەعریب سیاسەتێکی مەترسیداری بەعسیەکان بوو دژ بە کوردستانی رۆژئاوا، کە بەعسیەکان لە ناوچە کوردیەکانی رۆژئاوایی کوردستان درووستیان کرد، بە دوو قۆناغ کاریان بۆکرد. قۆناغی یەکەم : لە ساڵانی ١٩٥٩- ١٩٦٠، رژیمی بەعسی سوری لە شارەکانی (درعا و حەما و ئیدلب) هاوڵاتیانی عەرەبی ئەو ناوچانە بۆ دە گوندی کوردان لە پارێزگای حەسەکە دەگوازێتەوە و لەسەر خاکی کوردان نیشتەجێیان دەکات. قۆناغی دووەم: پشتێنەی تەعریب لە ساڵانی ١٩٧٤-١٩٧٧ دەبێت، لەم قۆناغەشدا رژێمی بەعس ٤٠٠٠ خێزانی عەڕەب لە دەوروبەری رەقە دەگوازێتەوە لە رۆژئاوایی کوردستان، بە درێژایی ٢٧٥ کم و قوڵایی ١٠-١٥ کم نیشتەجێیان دەکات، لەم قۆناغەی تەعریبی بەعسیەکان ٣٣٥ گوندی کوردەکان بەر هەڵمەتی تەعریب دەکەون. دوای سەرهەڵدانی شۆڕشی سوریا لە ساڵی ٢٠١١ بە دواوە ، دەرفەتێکی لەبار بۆ کورد لە رۆژئاوایی کوردستان هاتەپێش، ئازادکردنی تەوای خاکەکەی لە لایەن شەڕڤانانی یەپەگە و یەپەژە، دامەزراندنی ئیدارەی خۆبەڕیوەبەری لە کانتۆنەکانی (عەفرین، کۆبانی، جەزیرە)، بووە هۆی ئەوەی دەوڵەتی تورکیا ئەو دیفاکتۆیەی رۆژئاوای کوردستانی پێ قەبوول نەکرێت، بۆیە ساڵی ٢٠١٨ هیرشێکی هۆڤانەی بۆ سەر کانتۆنی عەفرین و ٣٠٠ گوندی ئەو ناوجەیە دەستپێکرد، دوای دوو مانگ لە بەرگری قارەمانانە بە هۆی نابەرابەری هیزەکان عەفرین لە ١٨/٣/ ٢٠١٨، لە لایەن سوپای تورکیا داگیرکرا. دەوڵەتی تورکیا تەنیا بە داگیرکردنی عەفرین دڵی ئاوی نەخواردەوە، بگرە لە ٩ ئۆکتۆبەری ٢٠١٩ ، هێرشی بۆسەر ناوچەکانی سەرێ کانیی و گرێ سپی دەستپیکرد، وێڕایی بەرگری قارەمانانی هێزەکانی هەسەدە، بەڵام بەهۆی پشتیکردنی هێزەکانی ئەمەریکا و دواتریش ڕیکەوتنی (ئەمریکی- تورکی) ، (رووسی – تورکی) ئەو ناوچانە بە قوڵایی ٣٠ کم و درێژایی نزیکەی ١٠٠٠کم رادەستی تورکیا کرا. دوایی داگیرکردنی ناوچەکانی عەفرین و سەرێ کانیێ و گرێ سپی لە لایەن سوپای تورکیا و هێزە تیرۆرستیە هاوپەیمانەکانی، ئێستا ئەو ناوچانە رووبەڕووی گوڕینی دیموگرافیا دەبنەوە، ئەوەی جێگای نیگەرانیە، جیهان لە ئاست ئەو تاوانەی دەوڵەتی تورکیا هەلوێستێکی ئەوتۆی دەرنەبڕیوە. بە پێی چەندین یاسایی نێودەوڵەتی، لە ناویاندا وەک لە ڕیکەوتنامەی رۆما کە لە ساڵی ١٩٩٨، دادگای تاونی دەولی لەسەر دامەزراوە، راگواستنی زۆرەملێی دانیشتوان بریتیە لە تاوانی جەنگ، هەروەها ماددەی (٤٩) لە رێکەوتنامەی جنیف ١٩٤٩، هەردوو پرۆتۆکۆلی هاوپێچی کە لە ساڵئ ١٩٧٩ دەرچووە بەهەمان شێوەی رێکەوتنامەی رۆما رێگری دەکات لە راگواستنی زۆرەملێی هاولاتیان، ئەم کارەش بە تاوانی جەنگ دەناسێت. ماددەی(٢) پەیماننامەی نەتەوەیەکگرتووەکان کە لە دیسێمبەری ١٩٤٨ دەرچووە رێگری دەکات لە ئەنجامدانی کوشتنی بە کۆمەڵ، کە تورکیا یەکێک لەو دەوڵەتانیە واژۆی لەسەر زۆرێک لەو رێکەوتننامانە کردووە، وەلی ئێستا پابەندی هیچیان نابێت، دەرهەق بە دانیشتوانی کورد کۆمەلکوژی ئەنجام دەدات، هەروەها بۆ گۆڕینی دیموگرافیایی ئەو ناوچانەی لە رۆژئاوایی کوردستان داگیری کردووە، سڵ لە هیچ کارێکی نایاسایی و نامرۆڤانە ناکاتەوە. بۆیە لە بەرامبەر ئەو سیاسەتەی دەوڵەتی تورکیا سەبارەت بە گۆڕینی دیمۆگرافیای خاکی کوردستان، دەبیت کورد لە ئاستی جیهان دەست بکات بە خەباتێکی گەورەی جەماوەری و دبلۆماسی، چونکە مێژووی داگیرکاری تورکیا ئەوەمان پێدەڵێت کە ئەو دەوڵەتە هەو شوێنێکی داگیرکردبێت بە ئاسانی لێی دەرناچێت.
.gif)
چیا عەباس دوای یەکەم هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی کوردستان و سەپاندنی فیفتی بە فیفتی، سیاسەتی پارتی و یەکێتی ئاوێنەی مەرام و خواستی حزبی و سەرکردە دەسەڵاتدارەکانیان بو، لە سایەی ئەو جۆرە سیاسەتەدا بەها بەرز و رەواکانی نەتەوە و کۆمەڵگا پشتگوێ خران و پێشێل کران. هەڵگیرسانی شەری ناوخۆ ئەنجامێکی لۆژیکی ئەو جۆرە سیاسەتە حزبیەی دژ بە یەکتر بو، قۆناغی دابەشکردنی خاک و نەتەوە و پێشمەرگە و زمان و ئیدارە و.. تاد تۆختر بو. دوای راگرتنی شەر، تایبەت دوای روخاندنی رژێمی سەدام، کاتێک پۆست و پارە و بەغدا و نەوت و پشکپشکێنە بونە لوتکەی ئەجێندای ئەو دو هێزە، قۆناغێکی نوێی سیاسەتکردن دەست بەکاربو: قۆناغی تەبایی و تورەکەی جیا و راگرتنی ژێر بەژێری چەند پرسێکی قۆناغی یەکەم، تایبەت دو ئیدارەیی و دابەشکردنی داهات و زۆنەکانی دەسەڵاتیان، دەشکرێت بە قۆناغی شەری سارد ناوزەد بکرێت. لە سایەی ئەم سیاسەتەدا هۆکار و زەمینە بۆ قۆرغکردنی دەسەلات و گەندەڵی و پێشێلکردنی یاسا و تێكشکاندنی بەها و جوانیەکانی ژیان و کۆمەڵگا خۆشەبو، هاوکاتیش فەزا و پانتاییەکی خۆڵەمێشی سێبەر بۆ خۆپەرست و کاڵفام و ئۆپۆرچینیست رەخسان، ئەم گروپە ئۆپۆرچینیست و چاوچنۆکانە کە بۆ پاشماوەکانی سەر مێزی دەسەڵاتداران هەڵپەیان بو بونە دەسکەلای ئەو سیاسەتە، وەک چەند تاقمێکی کۆیلە و مشەخۆر و گەندەڵ و کاسەلێسی چێنراو لێرە و لەوێ چەمانەوە و ئێستاشی لە گەڵدا بێت هەر دەچەمێنەوە. سەرهەڵدانی بەهێزی گۆڕان وەک هێزێکی ئۆپزسیۆن دارێژەر و جێبەجێکەرانی ئەو جۆرە سیاسەتەی راچڵەکاند، پەرڵەمان تا رادەیەک بوژایەوە و لای خەڵکیش هێدی هێدی ئومێد و چاوەروانی کەڵەکە دەبون. هەڵەی ستراتیژی گەورەی گۆڕان لەو سەردەمەدا، کاتێک بوە تەرەفداری سێبەر لە " جر الحبل" ی نێوان پارتی و یەکێتی، هۆکارێکی پارادۆکسی گرنگی تر بو بۆ زیاتر چەسپاندنی قۆناغی تەبایی و تورەکەی جیا، ئەمەش بە زەقی لە رێکەوتنی ستراتیژی نێوان پارتی و یەکێتی بەرجەستە دەکرا. دوای دەرکردنی گۆڕان لە حکومەت ئیتر جادەکە بۆ پارتی و یەکێتی تەخت بو، نەهامەتی و سەرگەردانی و گەندەڵی و بێئومێدی خەڵک بە رادەیەکی ترسناک لە هەڵکشاندندا بون، ئەم دۆخە هۆکاری بنەرەتی تەپاندنی ئاشتی کۆمەڵایەتی و میسداقیەتی حوکمرانی و ئومێد بون، با نەکەوینە شەن و کەوکردنی نمونەکان چونکە دۆخی ئێستای هەرێم راستگۆترین شایەتحالە بۆ زاڵبونی ئەو جۆرە سیاسەتانەی پێرەو کراون. رۆڵی گرنگی باشور لە شەری دژ بە تێرۆریزم و گرێدانی ئەو رۆڵە بە ئیرادەی نێودەوڵەتیەوە، ساختەکاری لە هەڵبژاردنەکان، شکستهێنان بە پرۆسەی ریفراندۆم، کارەساتەکانی ئۆکتۆبەر، شکستی سیاسەتی ئابوری سەربەخۆ، دیاردەی گەندەڵی کوشندە، شکستی بەرچاوی گۆڕان لە هەڵبژاردنەکان دوای کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، وەفاتی مام جلال، تێكچونی پەیوەندیەکانی هەرێم لە گەڵ بەغدا و کەڵەکەبونی کێشەکانی نێوانیان و خراپبونی دۆخی ئابوری و گوزەرانی خەڵک ئەم دۆخەی ئێستایان بەرهەم هێناوە. ئێستا هەرێم لە دۆخێکی زۆر دژوار و ئاڵۆز و قەیراناویدا گوزەردەکات، کە تێیدا ناتوانێت سیاسەتێکی دیاریکراو و ئاشکرا و چەسپاو بگرێتە بەر، چونکە بەگرتنەبەری سیاسەتێکی لەو جۆرە چەند وڵات و هێز و حزب و مەزهەب تورە دەکات، هەرێمیش بەرگەی ئەو تورەبونە ناگرێت، دەسەڵات ناچارە لە گەڵ بەغدا رێکبکەوێت بەڵام بەغدا شڵەژاوە و ئایندەی دەسەڵاتی دیار نیە، گەر حکومەتی ئایندە بە رێکەوتن رازی بێت چەندین مەرجی قورسی دەبێت، دەسەڵات دەیەوێت بچێک لە تورکیا و ئێران دوربکەوێتەوە، بەڵام لە بەرئەوەی هەرێم بۆتە حەوشەی پشت ماڵی ئەو دو وڵاتە، بۆیە ئەنکەرە و تەهران چاویان سور کردۆتەوە و هەرێمیش دەستەوەسان چاوەروانە، دەسەڵات چاوبازیەکی ئیغراکەر لە گەڵ ئەمریکا و هاوپەیمانانی دەکات تا فشارەکانی بەغدا و تەهران و ئەنکەرە و کۆمپانیاکانی نەوت کەم بکاتەوە، کەچی کتوپر جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە هەولێر سنورەکان بۆ دەسەڵاتی هەرێم دیاری دەکات و پێیان دەڵێت لە قەبارەی خۆتان گەورەتر گەمە مەکەن، ئەوە ئێمەین دیاری دەکەین چی بکەن و نەیکەن. سیاسەتی هەرێم دەرباری پرسی نەتەوەیی لە بەشەکانی تری کوردستان پشتکردنی سیاسیە لە خەباتی ئەو بەشانە و دڵنەواییکردنی وڵاتانی دراوسێیە، لە گەڵ ئەوەشدا لە روی مرۆییەوە هەرێم تا رادەیەک بەشێک لە قورسایی پەنابەرانی ئەو بەشانەی لە ئەستۆ گرتوە. ئەمانە ئاکامەکانی زاڵبونی ئەو سیاسەتە هەڵە و نادروستانەن کە لە هەرێم پێرەوکراون، بۆیە سەربەخۆیی و سەروەری سیاسی هەرێم ئەوەندە کاڵبونەتەوە مەحاڵە بەم نزیکانە رۆڵێکی ئەوتۆیان هەبێت. خۆپیشاندانەکانی عێراق سەلماندیان سیاسەتی هەڵە و خۆپەرستی و گەندەڵی چەند درێژ بخایەنێت و لە سایەی هەر دروشمێکی بریقەداریشدا بەرێبکرێت میللەت بێدەنگی دەشکێنێت و داوای مافە رەواکانی و سزادانی تاوانباران و بەرەنگاربونەوەی جدی گەندەڵی دەکات. ئەوەی دەمێنێتەوە بەرەی ناوخۆی باشورە، لە ئێستادا ئەم بەرەیە لە هەمو کاتێک پەرتەوازە و بێ دیدگا و پەیامێکی تۆکمەی بەهێز و چەسپاوە، هۆکارێکی سەرەکی ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ ئەو راستیەی کە هەر یەک لە سێ هێزی بەشدار بو لە حوکمرانی هۆکار و هاندەری تایبەت بە خۆی بۆ بەشداربونی لە حکومەتدا هەیە. بێ ئومێدی و بێ متمانەیی جەماوەری باشور دەکوڵێن، دۆخی خراپی ئابوری و گوزەرانی بۆنەتە ئەسیری گەندەڵی و جورعاتی پارەی بەغدا و رەحمەتی بازرگانی وڵاتانی دراوسێ و بازرگانی رەش بە نەوتەوە، زۆربەی جومگە هەستیارەکانی ئەم پرۆسانەش لە دەستی کوردا نین و وەک ئیبتزازی سیاسی بەرامبەر کورد بەکاردەهێنرێن، بۆیە حکومەتی هەرێم لە سەر قاچێکی لاواز و ماسوڵکە پروکاوە خۆی راگرتوە، هەر رۆژە لەم دەرگا لەو دەرگا دەدات، وەڵام و زەماناتی دڵنیاکەرەوە وەر ناگرێت. پەرڵەمانێکمان هەیە کۆمەڵێک گەنجی بوێر و بە توانای لە خۆ گرتوە، کۆمەڵێکی تریش چاودێر و پاشکۆی جەمسەرەکانی حزب سەرقاڵی ئەو ئەرکانەن کە بە تایبەتی پێیان راسپێردراوە و دەنگێکی کزی گروپی ئۆپزسیۆنیش دەبیسترێت. بەپێوەرەکانی تیۆری ئەم پەرڵەمانە لە سەر کاغەز و بە لێدوان قسەی خۆیان هەیە، بە کردار زۆر کەم گوێیان لێدەگیرێت. ئەم سروشت و پێکهاتەیەی پەرلەمان و بەهۆی زاڵبونی هەژمونی حزبی بەسەریشیدا نەیتوانیوە و ناشتوانێت ئەرکە بنەرەتیەکانی خۆی جێبەجێ بکات. زیادە بۆ ئەمەش بە هۆی کاریگەری سودمەندبون و دەسکەوتەکانی بەشێک لە فراکسیۆنەکانی هێزەکانی حوکمرانی، پەرلەمان کراوەتە مۆڵگەی شەرعیەت بەخشین بە سیاسەت و ئەجێندا هەڵە و زەرەربەخشەکانی بەشێک لە دەسەڵاتداران. سێ هێزەکەی کابینەی نۆ چاوشارکێ لە گەڵ یەکتر و لە گەڵ جەماوەر دەکەن، بە هۆی ئەو دۆخە دژوارەی هەرێم و لەمپەرەکانی بەردەم چارەکردنی دەبینین ئەو سێ هێزە دروشمی چاکسازیان کردۆتە شا خاڵی روخساریان، کێبركێیانە کامیان پێش ئەوانی تر دەمامک لە روخساری دزێک راماڵێت، وەک قەمیسەکەی عوسمان بەکاری دەهێنن. ئەمە لە کاتێکدا لە سەرخان و ژێرخانی ئەو هێزانەدا چەندین بەرپرس و دەسەڵاتدار بەم شانۆگەریەی هاورێ حزبیەکانیان خەنەیان دێت. پرسی چاکسازی خواستێکی بنەرەتی خەڵکە بەڵام لە ئەرزی واقیعی ئێستادا بونی نیە و نە بەم پێکهاتەی دەسەڵات و بەو شێوازەش دەکرێت. چاکسازی پێش ئەوەی کارنامە و بەرنامەی حزبی و سیاسی و حوکمرانی بێت پرسێکی ئەخلاقی و ویژدانی و کۆمەڵایەتیە کە لە نیەتەوە سەرچاوە دەکات، ئەو نیەتەش لە پەروەردەی خێزانی و کۆمەڵایەتی و خوێندن و سیاسی و حزبی و فکریەوە دادەرێژرێت و لە رەفتار و کرداردا بەرچاو دەکەوێت. کارکردن لە سەر ئەم هەڵسەنگاندنە ئەرکێکی پێویستە بۆ مەودای دور، بەڵام بۆ چاکسازی لەم سات و ئانەدا پێویستە رێگەی تر بگیرێنە بەر. خەڵکی چی زیاتر ناتوانێت بە دەست گەندەڵی و ناعەدالەتی و پێشێلکردنی یاسا و ستەم و پاوانخوازیەوە بناڵێنێت، بێ چارەیەکی ئانی بەهێزی کاریگەر و کەمەرشکێنی گەندەڵکاران و گروپە خۆپەرستەکان تەقێنەوەیەکی کۆمەڵایەتی و سیاسی زۆر بەهێز چاوەروانکراوە، بۆیە بە پرۆژە و یاسای چاکسازی وەهمی خۆڵ ناکرێتە چاوی خەڵکەوە. گەندەڵکاران و گروپە خۆپەرستەکان لە هەرێم ناسراون و بە رۆژی روناک لە زۆربەی جومگەکانی حوکمرانی و سیاسەت و کۆمەڵگادا تاوانەکانیان ئەنجام دەدەن، بۆیە یاسا و رێسای بێ کرداری جدی بەرامبەر بەم ئەقڵیەتە بەهای فلسێکی قەڵبی نیە، ئەوە چارەکە سەدەیەکە باسی چاکسازی دەکرێت و دەیان پرۆژە و بەرنامەیان بۆ رازاندۆتەوە، کەچی ئەم تاوانبارانە گەندەڵتر و چاوچنۆکتر بون و زۆر سەرپشکانەتر لە هاوڵاتیەکی بێ گوناهی ئەم نیشتمانە تەراتێن لە ژێر و سەر زەوی زێدی باو و باپیرانمان دەکەن و چۆنیشیان بوێت وای لێدەکەن. دادگا و یاسا بەرامبەر ئەم دیاردە وێرانکەرانە شکستی هێناوە نەک کۆتایی تەنیا سنورێکیش بۆ ئەو دیاردانە دابنێت، ئەوەشی کراون بەشێکی زۆر بچوکی بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و تاوانەکانن، کارێک سەرانی گەندەڵی لێی سودمەند بون، چونکە لە سایەیدا خۆیان شاردۆتەوە و خۆڵیان کردۆتە چاوی هاوڵاتیان، لە ئاکامدا هاوڵاتیان نرخێکی ئێجگار زۆریان بۆ ئەم شکستەی سیستەمی داد داوە. بە کوردی و کورتی ئەرک و کارەکانی هەر سێ دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێکەر و داد لە هەرێمدا کەوتونەتە ژێر پرسیاری جدیەوە. پرسی چاکسازی جدی دەبێت بە یەک پاکێجی تۆکمە وەڵامی راشکاوانە و دروستی ئەو پرسیارانە بداتەوە، پاکێجێک دور لە دەستتێوەردانی حزبی و خۆپەرست و گەندەڵچی و بازرگانەکان. گەر سەرۆک وەزیرانی ئێستای حکومەتی هەرێم جدیە لە بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی پێویستە بیرێکی جدی لە سازدانی ئەنجومەنێکی میللی بکاتەوە. ئەنجومەنێک پێک بێت لە نوێنەرانی پاک و بە ویژدانی توێژە جیاکانی کۆمەڵگا، رێکخراوە رەسەنە سەربەخۆکانی کۆمەڵگای مەدەنی، کەسایەتی روخسار و ویژدان پاکی بواری حوکمرانی و پەرلەمانی و داد، پسپۆرە لێهاتوەکانی بوارە جیاکانی ئابوری و بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و چەند سیاسەتمەدارێکی شایستەی متمانەی جەماوەر. خۆ دنیا کاول نابێت و پەرلەمانەکەمان نامرێت ماوەیەکی دیرایکراو بۆ کاری ئەم ئەنجومەنە دابنرێت، دوا راسپاردە و پێشنیاز و ئامۆژگاریەکانیان بۆ سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بەرز بکرێنەوە، ئەویش بە دەوری خۆی وەک پرۆژەیەکی یەک پاکێج بیدا بە پەرلەمانی کوردستان تا دوا بریاری لە سەر بدات. گەرانەوەی راستەوخۆ بۆ میللەت لەم دۆخەدا ئەرکێکی نەتەوەیی و نیشتمانیە، دەشکرێت بۆ ئەو پاکێجەی چاکسازی راپرسی ئەنجام بدرێت. بۆ خۆم لەو باوەرەدام قەتیسکردنی پرسی چاکسازی لە دەهالیزی حوکمرانی و پەرڵەماندا پرسەکە دەخاتە بەر رەحمەتی ئەو تاقم و بەرپرسە حزبی و حوكمرانیانەی کە لە دەهالیزەکان و جومگەکانی دەسەلاتدا رەگ و ریشەی توندیان داکوتیوە و سەرانی ئەو دیاردە وێرانکەرانەشن. هۆڵەندیەکان پەندێکیان هەیە دەڵێت: کاتێک ئەرزی ماڵەکەت وشک بکەیتەوە و بەلوعەکەش کرابێتەوە و ئاوی لێ بروات، خەریکی چیت. نوسینی: چیا عەباس رۆتەردام: ١٠ دیسەمبەر ٢٠١٩
كاروان حەمەساڵح +سەرەتا; عێراق و ڕۆژی جیهانی گەندەلی: دوێنێ ڕۆژی جیهانی گەندەلی بوو. گەندەلیی وەک دیاردە و پرسێک هیچ بەشێکی ئەم جیهانە نیە کە بێ بەش بێت لێی، چوونکە بە پێی یەکێک لە پێناسەکانی گەندەڵی؛ هەر کردەیەک و دەستکەوتێک (ماددی بێت یان مەعنەوەی) ئەگەر لە دەرەوەی رێکاری یاسایی و دامەزراوەیی بەدەست بهێنرێت ئەوا دەچێتە چوارچێوەی گەندەڵیەوە. عێراق و هەرێمی کوردستانیش وەک بەشێکی ئەم جیهانە بەشیان هەیە لە گەندەڵیدا، بەڵام چۆن بەشێک! بە پێی دواین ئاماری جیهانیی، عێراق پلەی ١٦٨ هەمینی گرتووە لە کۆی ١٧٨ وولات، واتا تەنها ١٠ وولاتی لە پێشە تا ببێتە گەندەڵترین وولاتی جیهان، ئەمە لە کاتێکدا لە سالی ٢٠٠٣ لە پلەی ١١٣ هەمینی وولاتەکاندا بووە! + دۆخی گەندەڵیی و گەندەڵی سیستەماتیک لە عیراق و هەرێم بە تایبەت: وەک بەرپرسیارێتی ئەکادیمی و پاشان نیشتیمانی، چەندین سال و لە چەندین شوێن و جێگا ئاماژەمان بەوە کردووە کە ئەم گەندەڵیەی لە عێراق و هەرێمی کوردستاندا هەیە ئەگەر بە ئاراستەی چارەسەرکردن دەستی بۆ نەبرێت، ئەوا بە دڵنیایەوە لە دوور-مەودادا زیانی گەورەتر دەدات و پێگە و ناو و ناوبانگی وولات لەکەدار دەکات، توانای مرۆیی بە هەدەر دەبات و دادپەروەری تا ئاستێکی خراپ دەهێنێتەوە خوارەوە و پاشان متمانەی نێوان حکومەت و میللەت ناهێڵێت و خۆشەویستی بۆ نیشتیمانیش کەم دەکات و دادپەروەری کۆمەڵایەتی و ئاسایشی کۆمەڵایەتی دەخاتە مەترسیەوە. بەڵام بە داخەوە، سەڕەرای ڕاپۆرتی زانستی وورد لە لایەن چەندین دەزگای نێودەولەتی و پاشان قسەی خێر و ڕاویژی نوسراو و ووتراو، وا دەبینین گەندەلی بەردەوام زیادی کردووە، کەمی نەکردووە. کار و ڕێژەی گەندەلی لە عێراق و لە هەرێمی کوردستان بەردەوام لە هەڵکشاندایە و تەنانەت لە گۆڕانکاریش دایە لە شێوە و فۆرمی نوێدا. سەرەتا لە شێوازە سادەکانی گەندەڵیەوە دەستی پێکرد و ئەمرۆش وەک دەبینین گەیشتۆتە کۆتا قۆناغ کە لە زانستی ئابووریدا پێی دەووترێت، گەندەڵی بە سیستەمکراو (Systematic Corruption)، کە ترسناکترین و پر زیانترین جۆرە. ئەگەر چی جۆری تری گەندەڵیش باوە لەم وولاتە، بەڵام جۆری سیستەماتیک خۆرەیەکە کە لاشەی ووڵات دەڕزێنێت و بە جۆرێک لاوازیدەکات کە بەرگەی بچوکرتین قەیران ناگرێت و تا زیاتر بەردەوامیش بێت، زیاتر ئیرادە و ویستی چاکسازی و گۆڕانکاری و پێشکەوتن لاواز دەکات، وە تەنانەت کایەی کۆمەڵایەتی و تەندروستی و پەروەردەش بێ زیان نابن لێی. + بەرتیل بۆ "دووگ"، وەک بازرگانیەکی ناوازە: هەمووان چەندین ساڵە چیرۆک و ژمارەی گەورە و قەبە دەبیستین لەسەر گەندەڵیی، دواترینیان لەم چەند ڕۆژەی ڕابردوودابوو کە، هەموومان گوێبیستی بووین ئەویش "چالاکیەکی نوێی گەندەڵی" بوو کە دەربازکردنی "دووگ" بوو بە پارە و بەرتیل لە ڕێگای سنوورەکانەوە بۆ ناو هەرێمی کوردستان! ئەم ئاستە لە گەندەلی کە پێدانی بەرتیلە بۆ بەرهەمێکی لەو جۆرە، لەوانەیە تا ڕادەیەک شۆک هینەر بوو بێت. لەوانەیە زۆربەی هاولاتیان تەنانەت هەر بیریان لەوە نەکردبێتەوە کە ئەم هەریمە ڕۆژانە دووگی پێویستە و بەرهەمی ناوخۆی دووگ بەشی پێویستی هاولاتیان ناکات!، وە لەوانەشە کەس بەخەیالیا نەهاتبێت کە دووگ ئەبێت خێر و مایەی چەندبێت وا بەرتیلی بۆ دەدرێت! ئەی باشە کێ لە پشت ئەم بازرگانیە ناوازەیە؟ بۆ ناتوانرێت بەر بە گەندەڵی لەم بازرگانیەدا بگیرێت؟ سەڕەرای هەموو ئەوانەش، پرسیارە جەوهەریەکە ئەوەیە کە: دامو دەزگاکان بۆ دەم و دەست لێی نایەنە جواب و هەنگاوێکی لە دژ نانێن؟ بۆ وەلامێکی روون و کردارێکی دروست ناگیرێتە بەر و بەری پێ ناگیرێت؟ بۆ دەستخستنی وەڵامەکانی ئەو ئەو پرسیارانە، دیارترین نیشانە و سیفاتەکانی "گەندەڵی سیستەماتیک" دەخەینە ڕوو، کە ئەگەر باش لێی بڕوانین، ئەوا ئەوکات لە ڕێگای تێگەیشتن لەو جۆرە ترسناکەی گەندەلی، وەڵامەکان بۆ هەر یەکێکمان زۆر ڕوون دەبێت و توشی شۆکیش نابین ئەگەر جگە لە دووگ، شتی تریش بەرتیلی بۆ درا و گەندەڵی بۆ کرا ! حەوت لە دیارترین نیشانەکانی گەندەڵیی بە سیستەمکراو یەکەم: گەندەڵی سیستەماتیک تێکەڵەیەکە لە: چالاکی جۆڕاوجۆری گەندەڵی و ئەو بڕیار و ڕێوشوێن و شێوازانەی کە کارئاسانی دەکەن بۆ ئەو چالاکیانە. دووهەم: گەندەڵی سیستەماتیک، لەهەناوی دام و دەزگا و حکومەتەوە دزە دەکات، وە هەمیشە بازنەگەورەکە کە حکومەت و دەزگایە لاوازدەکات و بەردەوام لە هەوڵیشدایە بۆ لاوازکردنی. سێهەم: سیبەری ئەم سیستەمە هەمیشە هەڕەشەیە لەسەر ئەوانەی دژی گەندەڵین و ڕێگەش نایات بێنە ناو بازنەی دەزگاکان، زۆر جار کە ڕێگەشیان پێدەدەن، خودی پۆستە حکومیەکە، هاوشێوەی بەرتیلێکە بۆ بێدەنگکردن و بێ ئەرزش کردنی ناڕەزاییەکانیان! هەر ئەمەشە وای کردووە کە لە ووڵاتانی پێشکەوتوو ئەوانەی بە ڕاستگۆیانە دژی گەندەڵین و لە وێستگەیەکدا کە بزانن ناتوانن کاریگەریان هەبێت ئەوا دەست لە کاردەکێشنەوە یان دێنە دواوە! خۆشبەختانە لە هەرێمیش چەند نمونەیەکی هاوشێوەمان هەیە. چوارەم: گەندەڵی سیستەماتیک هەمیشە لە گەڵ گەندەڵکردنی پرۆسەی سیاسیی، ئابوری ئەو ووڵاتەش گەندەڵ دەکات، بە جۆرێک کە گەندەڵی دەگاتە پێویستیەکی ژیانی ڕۆژانەش! واتا تەشەنەدەکات بۆ هەموو جموجۆڵە دارایی و ئابوریەکان لەسەر ئاستە نزم و باڵاکانیش و تەنانەت ئاستی تاکیش، بە جۆڕێک ئەوانەی دژ دەوەستەنەوە لە گەندەڵیەکی بچوکی دائیرەیەک یان ڕیزێک لە هاوڵاتی کە بۆ ڕاییکردنی مامەڵەکانیان چاوەرێن، ئەوانە زۆر نامۆ سەیر دەکرێن! پێنجەم: بەدەر لە بازنە ناوخۆییەکە، گەندەڵی سیستەماتیک لینکیشی هەیە لەگەڵ بازنەی گەندەڵی سیستەماتیک لەدەرەوەی سنورەکان. شەشەم: هەندێک جار لوتکەی دەستەلات لەو وولاتە هەر کەس بێت، ناتوانێت کتوپر و بە ئاسانی لە دژی ئەو گەندەڵیە سیستەماتیکە بوەستێتەوە. چوونکە زۆربەی جار گەندەڵی سیستەماتیک سێبەرێکی هەیە لە ناو دام و دەزگا فەرمیەکاندا، لێدانی ڕێ‌ستەوخۆ و کتوپر زیان بە خودی حکومەت و ڕێکەوتنەکان و تەنانەت دۆخی ئەمنیش دەگەیەنێت! حەوتەم: ئەم جۆرە گەندەڵیە زۆرجار ئیرادەی بڕیاردانی ئابووریش پەک دەخات. هەندێک بڕیار هەیە کە تۆ بە ئاسان لێی دەڕوانیت!، ئەگەر چی راستە و لە حالەتی ئاساییشدا ئاسانە، بەلام بۆ نادرێت؟ ئەوە پەیوەستە بەو ئیرادەوە کە زۆرجار هێزی کەڵەکەبووی گەندەڵی سیستەماتیک بەری پێدەگرێت. ماوەتە بڵێین کە ئەگەر چی ئەوەی کە ئاماژەمان پێکرد دڵۆپێکە لە چاو گەورەیی زیانەکانی گەندەڵی سیستەماتیک و شێوازەکانی و کاریگەریەکانی، بەڵام بۆ ڕوانین لە دۆخ و ئاستی گەندەڵی لە هەر ووڵاتێکدا، ئەو خاڵانە بەشی ئەوە دەکات کە ئیتر ئەگەر بیسترا و بینیمان بڕیاری ووڵات و ئاسایشی سنورەکان و تەندروستی هاونیشتیمان کرایە قوربانی، ئەوا سەرت سووڕنامێنێت. +هیوایەک لە کۆتاییدا: هیوادارین کە حکومەت و خەمخۆران و بڕیار بەدەستان، ئیرادەی خۆیان بەهێز بکەن و چیتر خەمساردی نەنونێن لە ئاست گەندەلیدا، کە بە داخەوە لە هەرێمەکەمان گەیشتۆتە خراپترین و ترسناکرترین جۆری، چوونکە گەر لەوە زیاتر کات بە فیرۆ بدرێت، بە دڵنیایەوە سووڕی "گەندەڵی سیستەماتیک" فراوانتر و تۆکمەتر دەبێت، بە جۆریک کە لە بازگەکانەوە تێپەردەبێت بۆ لاشەی حکومەت و لەوێوە بۆ گەندەڵکردنی کۆی کایەکانی سیاسەت و ئابووری وولات، پاشان دەگاتە لوتکە کە لەوێدا بە جۆرێکە کە: ئیتر ئەوکات خودی سیاسەت و حکومەت و دام و دەزگاکان بەشێک لە ووزەی مانەوەیان لە "گەندەڵیی سیستەماتیک و تۆڕەکەیەوە" وەردەگرن و دەزگا فەرمیەکان دەبنە واجیهە و گەندەڵی سیستەماتیک دەبێتە بڕیاردەری سیاسی و ئابووری.
.jpg)
ئه‌بوكاروان كاتێک وتەو لێدوانەکانی بەرپرس دووربێت لە عه‌قل و لۆژیک، واقعبینانه ڕووداوەکان نەبێنێ و بەئارەزو بۆ چوونەکان بخاتەڕوو، بەتایبەتی ئەو بۆ چوونانە لە کەسانێکەوە دەربچێ لە دەرەوەی دوو حزبی دەسەلاتداری ھەرێم بن کە بەبەردەوامی ھاتووچووی بەغدا دەکەن و بۆ جارێکیش کۆتایی ھێنانی تەوافقیان ڕانەگەیاندووە و بەھیچ شێوەیەکێش گفتوویان نەکردوە، کەواتا جاڕدانی نەمانی تەوافق ده‌لاله‌ته له: ١- به‌باشی ڕووداوه‌كان نابێنێ. ٢- دووره له‌واقیعه‌وه و دەربڕینەکانی به‌رهه‌می ئه‌و چوارچێوه‌و دونیابینه ته‌سك و مه‌ودا كورته كه‌خوێ تێیدا ده‌ژی. ٣- لەبری کەسانیتر یان حزبی تر ئەو بۆچوونانە ده‌رده‌بڕن، کەواتا شەڕی بریکاریی دەکەن. ئەرێ بەڕاست پێم بڵێن لەچییەوە ئەو بۆچوونانە سەری ھە ڵداوە؟ گەر تەوافق نەبێت چۆن سەرۆک کۆمار لەلایەنی کوردستانی دەبێت؟ ئەی چۆن جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق بە پەنجاوشەش کورسییەوە بۆ لایەنی کوردستانی؟ یان سەرۆکی چەندین لێژنەی پەرلەمانی یان وەزیری دارایی و دادو سەدان پوستی تر، ئەرێ بەڕیزان لەم ڕۆژانەدا نه‌بوو ڕیککەوتنکرا دوو ئەندامی کۆمسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق لە حزبەکانی ھەرێمی کوردستان بن؟ هه‌ڵبه‌ت هه‌ڵسوكه‌وت هه‌یه بۆ لێدان له ته‌وافق، ویست هه‌یه بۆ تێپه‌ڕاندنی سازان، مه‌یل هه‌یه بۆ هه‌ژموون و خۆسه‌پاندن و كاری تاكلایه‌نه. بەڵێ ئه‌م هه‌موو هه‌ڵسوكه‌وت و ویست و مه‌یلانه له به‌غدا ئه‌و ڕاستیه ناشارێته‌وه كه ته‌وافق هێشتا بونیادێكی گرنگی كاركردنه له به‌غدا، چونكه وه‌ك وتم: ئه‌گه‌ر وا نه‌بووایه(لایه‌نی كوردستانی) چۆن ئه‌و هه‌موو پۆسته هه‌ستیاره‌یان بۆ مسۆگه‌ر ده‌بوو؟ سیاسه‌ت له هه‌ر شتێك زیاتر كاركردنه له كێڵگه و سه‌رزه‌مینی واقیعدا، سیاسیش له هه موو كه‌س زیاتر پێویسته بوونه‌وه‌رێكی ڕیالیستی بێت، نه‌وه‌ك سوزدارنه بكه‌وێته هه‌ڵكردنی په‌رده‌یه‌ك به‌ڕووی بونیادێك كه لانی كه‌می بابه‌تیبوون به‌سه بۆ هه‌ستپێكردن و سه‌لماندنی بوونی، كه ئه‌ویش بوونی (ته‌وافق)ـه له عێراقدا.
سەرتیپ جەوهەر 100 رۆژ بەسەر پێكهێنانی حكومەتدا تێپەڕی، حزب هەبوو گرەوی لەسەر دوو مانگ دەكرد بۆ چاككردنی حوكمڕانیی یان پرۆژەی چاكسازیی، كەچی ئەوە دوو مانگە كە بووە سێ و ئەگەر پەلەیان نەبێت دەبێتە چوار و پێنج و هەورازتریش، كەچی بەشێك لە وەزیرەكانیان بوونەتە دەمڕاستی حكومەت و لەمەلیكیش مەلەكیترن. ئەم كابینە یان خولەی حوكمڕانیی كوردستان بارودۆخێكی شێواوی پێوەدیارە، هەر لەسەرەتاوە لەڕێچكەیەكی دروست نەهاتووە، بەدڵنیاییەوە بەهێمنی و دروستیش تێناپەڕێت! هەروەك چۆن ئەگەر شەمەندەفەر لەسەر رێچكەی خۆی لابدات، بەر بەهەركوێیەك بێت بەدڵنیاییەوە هەر زیانی دەبێت. لەسەر ئاستی ناوخۆی كوردستان دەبینین هێشتا یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان قسەی زۆری هەیە، پێشبینی دەكرێت لەدوای كۆنگرەی چوارەمی كەبڕیارە لە 21 مانگ دەستپێبكات، لەگەڵ پارتی ساخی بكاتەوە، تا سەر لەو كابینەیە بێت یان نا، چونكە هیچ كام لەبڕگەكانی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی جێبەجێنەكراوە. هەر لەدانانی پارێزگارەوە بگرە تا دەگاتە پڕكردنەوەی پۆست و بەركەوتەكانی و دابەشكردن و شۆڕكردنەوەی دەسەڵات و پەیوەندییەكانی هەرێم و پرسی نەوت و ..تد بەڕوانین لە ئیشوكارەكانی ئەم كابینەیە، دەبینین بەتوندكردنی دەوامی فەرمانبەران دەستی پێكرد، كە ئەو پرس و بابەتە هیچ لەبارودۆخی حوكمڕانیی ناگۆڕێت، چونكە خەڵك پێویستی بەچاككردنی حوكمڕانیی و باشكردنی ئابوریی و خزمەتگوزارییەكان هەیە! كەچی دەبینین موچە مانگانە چەند رۆژێك دوادەكەوێت و كارەبا زۆر خراپتر بووە لەجاران و پرۆژەی نوێی ئابوریی پێشكەش نەكراوە. ئەوەیشی كەكراوە، هەر پرۆژە كۆنەكان بووە جارجارە گەرمكراوەتەوە..تد ئەگەر باسی دامەزراوەی پەیوەندییەكانی هەرێمیش بكەین، ئەوا هەر وەكو جاران لەپەیوەندییەكانی حزب دەچێت، چ ئەوانەی دێنە كوردستان تەنها دەستەو دایرەی یەك حزب دەبینن، چ سەرۆكی هەرێم و سەرۆك وەزیران كە دەچنە دەرەوە دەستەو تاقمی یەك حزب لەگەڵ خۆیاندا دەبەن! خراپتر لەوە دەبینین لەگەرمەی گرژی و گرفتەكانی ناوخۆو عیراق، هەردووك بەیەكەوە دەچنە میرنشینی عەرەبی بۆ سەیری یاری فۆرمەلەوان!! لەسەرئاستی پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و بەغدا پرۆژەیەكی نوێ بارودۆخێكی نوێ نەهاتۆتە پێش، بەڵكو هەرێم هەوڵیداوە بگەڕێتەوە بەغدا، بەڵام پێدەچێت دەرفەتی جاران بەردەست نەبێت بۆ سازان لەگەڵ كاربەدەستانی عیراق، بەتایبەت دۆخێكی گرژ هەیەو موزایەدەی سیاسی رێگرێكی گەورەیە لەبەردەم رێككەوتنی هەردولا، كوردیش دەڵێت هەر ئەو هەوارە بەڵام ئەو بوار (بەهار) نییە. ئەگەر باسی دۆخی دامەزراوەی قانون دەركردن (پەرلەمان)یش بكەین، ئەوا بەدۆخێكی تایبەتدا تێدەپەڕێت! لەلایەك ئەو پرۆژانەی رەهەندی نیشتیمانیان هەیە ئەستەمە بتوانرێت رێككەوتن یان سازانی نیشتیمانیان لەسەر بكرێت، چونكە ناكۆكی و ناسازانێكی زۆر لەنێوان لایەنە سیاسییەكان هەیە، لەلایەكی دیكە پرۆژەكانی دیكە بەهۆی موزایەدەی سیاسی و خۆ دەرخستن دۆخێكی بۆ هۆڵی پەرلەمان دروستكردووە دەستبردن بۆ هەر پرس و بابەتێك ببێتە دروشم و دروشمبازیی، ئەمەش وایكردووە پەرلەمانیش وەك پێویست چالاك نەبێت
.gif)
خانم رەحیم سەباری هەر سەرنج و تێبینیەك لەسەر دۆخی ژنان، لە شانزە رۆژ چالاكی بۆ بەرەنگار بوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان، جێگەی دڵخۆشی بوو كە سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی ئەمساڵ بەگرنگییەكی زیاتر و جیاوازتروە بەشداری ئەم بۆنەیەیان كرد، بەڵام بەداخەوە لەگەڵا ئەوەشدا شانزە رۆژەكە تێنەپەریبوو، لیژنەی باڵای فتوا، بەفتوایەك لەبارەی بەكارهێنانی تەكسییەوە لەلایەن ژنانەوە، كۆمەڵێك پێشێلكاری كرد نەك تەنها بەمافی ژنان، بەڵكو بەماف و ئەركی حكومەت و دامەزراوەكانی تریش. گەر خۆ لەوە ببوێرین، باس لەوە بكەین لە ئیدارەو سیستەمی پەرلەمانی، ژیانی هاوڵاتیان بەیاسا رێكدەخرێت و ئەركی پەرلەمانە یاسا دەربكات و چاودێری حكومەت بكات، ئەوا ئەركی دامەزراوەكانی تری حكومەتیش ئەوەیە لە سایەی یاسادا مامەڵە لەگەڵ هەر پرسێك بكات كە تایبەتن بەژیانی گشتی، یاخود ئەرك و مافەكانی هاوڵاتیان بەتایبەت. خۆ گەر ئەركی لیژنەی فتوا ئەوە بێت كە رۆبچێتە خوارەوە تا ئاستی ئەوەی وردەكاری بۆ چۆنیەتی بەكارهێنانی تەكسی لەلایەن ژنانەوە دیاری بكات، ئەی ئەبێت ئیتر ئەركی پەرلەمان و جكومەت و وەزارەتە تایبەت مەندەكانی تر چی بێت، بەتایبەتی ئەم فتوایە لەكاتێكدایە، وەزارەتێكی گەورەو گران لە هەرێم هەیە بەناوی وەزارەتی ئەوقافەو كاروباری ئاینیەوە!. دەكرێت لیژنەی باڵای فتوا، لەسەر داوای پەرلەمان و حكومەت بۆ پرسێكی ئاینی، یان بۆ پرسێكی عاسی بوو لەدەستی وەزارەت و حكومەت و پەرلەمان، بەهەماهەنگی لەگەڵا لایەنی پەیوەندیدار، راوێژیان لەگەڵا بكرێت لەسەر پرسێكی دیایریكراو، بەڵام هەرگیز پەسەند نییە، سەرباری بوونی ئەم هەموو دامەزارە تایبەت بە پرسەكانی ژنان و باری كۆمەڵایەتی، سەرباری فرێدان و بەڵێنی ئەو هەموو دەستەواژانەی باسی مەدەنیەت و ئازادی دەكەن، چەند مامۆستایەكی ئاینی ببنە دەمراستی كۆمەڵگەو بریارێكی یەكلاكەرەوە لەبارەی پرسێكەوە بدەن كە رۆژانە لە هەرێم بە دەیان هەزار جار دوو بارەو سێ بارە دەبێتەوە. بۆیە ئەركی حكومەت و پەرلەمانە لەبەرامبەر ئەم فتوایە بێدەنگ نەبن و رێگاچارەیەكی ریشەیی بۆئەركی لیژنەی باڵای فتوا بدۆزنەوە، نەبا بۆ پرسێكی دی، سەربەخۆ فتوای تر بدەن، چونكە ئەوان لەكۆتایدا بەناوی ئاینەوە فتوا دەدەن نەك وەك رای چەند مامۆستایەكی ئاینی. ئەركی حكومەتە پیچش رێكخراوە مەدەنییەكان لەو بارەوە هەڵوێستی هەبێت، چونكە گەر بەشێكی ئەم فتوایە، بۆ بەرتەسككردنەوەی ئازادی ژنان و هەڵسوكەوتی بەردەم تاك و دروستكردنی دردۆنگی بێت لەنێون هەردوو رەگەز، ئەوا بەشەكەی تری، فتواكە، كەمبایەخ كردنی رۆڵی پەرلەمان و حكومەت و دامەزاوە تایبەتمەندەیەكانیەتی.
.gif)
هێڤیدار ئەحمەد خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان دایکی پرۆسەیەکی نوێی سیاسییە لە هەرێمی کوردستان. باش لەبیرمە ساڵێک پێش ئێستا کاتێک سوێندی یاساییمان خوارد، زۆربەی هەرە زۆری ئەندامانی پەرلەمان لە هەموو فراکسیۆنەکان گوتییان، دەبێت لەڕێگەی ئەم پەرلەمانەوە تەبایی و کاری پێکەوەیی دروست بکەین، چونکە خولی چوارەم نەیتوانی ئەو تەباییە لەنێو پرۆسەی سیاسی کوردستان دروست بکات، بگرە هەر لەم پەرلەمانەوە رووداوی زۆرناخۆش دروستبوون، نە دەسەڵات و نە ئۆپۆزیسیۆن و نە خەڵکی خۆمان تیایدا سوودمەندنەبوون. گوتوومانە تا پێماندەکرێت رێگە نادەین رووداوێکی هاوشێوەی 23ی حوزەیران جارێکی دیکە رووبدات و دووبارە ببێتەوە. لەم وڵاتە هیچ دامەزراوەیەک کامڵ نییە، چونکە ژینگەیەکی سیاسی و حیزبیمان هەیە، ئەمە راستییەکە هەموو لایەک باش دەزانن، بەڵام خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، بووە هەوێنی دروستبوونی (ئیستیقراری سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری) لە هەرێمی کوردستان. مۆڵەتی تەواو بە حیزبەکان درا تاوەکو گەیشتنە رێککەوتن لەسەر پێکهێنانی حکومەت. هەر لەم پەرلەمانە گرنگترین دامەزراوەی سیاسیی و یاسایی کە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستانە کاراکرایەوە و سەرۆکی هەرێم هەڵبژێردرا، متمانە بە حکومەتێکی بەهێزدرا و لە 11-6-2019 کابینەی نۆیەم هەر لەبەردەم ئەم پەرلەمانە هەڵبژێردراو چاوەڕوانییەکی بەهێزیش هەیە کە پرۆژەیەکی کامڵ دەربارەی چاکسازی رەوانەی پەرلەمان بکات. پەرلەمانی کوردستان پاڵپشتی خۆی بە دانوستاندنەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان نیشاندابوو ئەنجامدانی دانوستاندن لەگەڵ حکومەتی عێراقی فیدراڵ دەربارەی بودجەی 2020، هەموومان بینی و دەرئەنجامی باشی لێکەوتەوە. یاسای زەوییە زێدەڕۆکان لە پەرلەمانی کوردستان دەرچوو، زۆر قسەی نابەجێی لەسەرکرا لەکاتی گۆڕینی هەندێ دەستەواژە، یاساناسەکان چاک تێدەگەن، هەندێ وشە و دەستەواژە هەن ئەگەر بە دروستی لەنێو رستەکەدا دانەنرێت، زۆرشت دەگۆڕدرێت. بەڵام هەندێ کەس ناحەقیی دەکەن کاتێک بەو شێوەیە هێرش دەکەنە سەر ئەم دامەزراوەیە و دەڵێن: کاری پەرلەمان بووە ئەوەی کە ناوەکان لە(عەلییەوە دەگۆڕن بو زەید!). چاوی هەموومان لەسەر ئەوەیە، هەر لەم پەرلەمانە پرۆژەی چاکسازی، بودجە، خانەنشینی، بەئەلیکترۆنیکردنی دامەزراوەکان، نەهێشتنی رۆتینییات و بە ئەلیکترۆنیکردنی بانکەکان و.. هتد..، کە لە بەرژەوەندی خەڵکی هەرێمی کوردستاندابن دەربچووێنین. خەڵکی ئێمە حەقی خۆیەتی داوای مافی خۆی بکات، چاودێربێت لەسەر پەرلەمان و هەموو دەزگاکان، بەڵام (هەندێ کەس و دەزگا) ناحەقن کە تانە لەم پەرلەمانە دەدەن و دەیانەوێت لە شکۆی پەرلەمان بدەن. هیچ جێگایەک لەم دونیایە نییە، دامەزراوەکانی خۆیان بشکێنن بەتایبەت پەرلەمان کە لەم دامەزراوەیە هەر چوار ساڵ جارێک پرۆسەیەکی نوێ سیاسی و دیموکراسیی دێتە ئاراوە و ئاڵۆگۆڕی ئاشتییانەی دەسەڵات دەکرێت.
.gif)
عەزیز ڕەئووف ئەسڵەن خۆی ئەم خولەی پارلەمان خراپترین خولە و مانەوە تێیدا عەیبەیەکی گەورەیە وەک چۆن پێشتر من پێم وابوو دەنگدان بەم نوێنەرانە عەیبەیەکی گەورەترە. ئەگەر پارلەمان هەندێک دەنگی تێدابێت دوای ئەم ماوەیە گومانم هەیە بە مانەوەیان و دەستلەکارنەکێشانەوەیان. بەڕاستی پارلەمان لە ئێستادا نوکتەیەکی گەورەیە و گومانم لە کۆمەڵگەیەک هەیە کە تەماشای تەلەفزیۆن بکات و بەدیار دانیشتنی ئەم مەخلوقە بەتاڵانەوە دانیشن و چاوەڕێی دەرکردنی یاسایان لێ بکەن. پارلەمان خانمی تێدایە تەنها لەبەرئەوەی ڕوخساری جوانە دەنگیان پێداوە، بەندبێژی تێدایە تەنها ئەوانەی لە گەعدە دادەنیشن هەڵیانبژاردووە، ئەندام پارلەمان هەیە وەک ڕابواردن دەنگیان پێداوە کە پارلەمان پارەی تیایە هیچ نەبێت ئەم پیاوە هەڵبژێرن چونکە عەرەبانەی پێیە بەڵکو دوو پولی دەسکەوێ. پارلەمانتاری تیایە تەنها لەبەر ئەوەی باوکی دوو فیشەکی تەقاندووە هەڵیانبژاردووە. لە دۆخی وادا پارلەمان گاڵتەجاڕییەکی گەورەیە و ئەوەی لەم دۆخەدا بمێنێتەوە و نەیاتە دەرەوە بەشدارە لەو بێحورمەتیەی ئەم دامەزراوەیە بە خۆیان و کۆمەڵگەی کوردی دەکەن. ئەم هەموو بێحورمەتیە بە تاکی کورد دەکرێت لە نەبوونی کارەبا و ناشەفافی داهات و دەیان کێشە و قەیرانی تر، پارلەمان بۆ دەسکاریکردنی وشە کۆبێتەوە و لەم قەیرانانە بێدەنگە، دەبێـت گومان بکەین لە عەقڵی ئەو پارلەمانتارە قسەزانانەی شێری سەر شاشە و ڕێوی سەرداخراوی ناو ئەم دامەزراوەیەن و لە دانیشتنەکانی پارلەماندا ورتەیان لێوەنایا. دەبێ ئەم دەمگەرمیە لەم مەخلوقە گوماناویە وەرگرینەوە کە بەس خۆیان و پارتەکانیان بزانن کە لە ئێستاوە شوێنی خۆیان لە باوەشی کام پارتی دەسەڵاتدا گەرم دەکەن و لەدوای تەواوبوونی ئەم خولە ڕوخساری ڕاستەقینەی خۆیان وەک زۆرێک لە هاوڕێکانیان دەردەخەن کە بەسەر دەنگی خەڵکی هەژار گەیشتنە پلە و پۆست و دواجار لە ناو پارتێکی دەسەڵاتدا دەرکەوتنەوە. دۆخی ئێستا پێویستی بە بیرکردنەوەیە لە خۆمان و خەون و ئارەزووەکانمان، نە هیچ دەنگەدەنگێک بەسەککردنە و نە هیچ خۆهەڵکێشانێک لەناو پارلەمان بەشێر و پڵنگکردنە. لەم نێوەندەدا پێویستمان بە فۆرمێکی تری سیاسەت هەیە، دەبێت دنیابینیەکی ترمان بۆ حوکمڕانی و پارلەمان و تەنانەت ڕەخنە و نیگەرانیەکان هەبێت. دەبێت لە ڕووداوی ڕۆژەڤ دەرچین و چیتر کۆمەڵگە بە سەگ و شێر نەکرێت و ئەمە جەنگەڵ نیە تا ئەم هەموو بێحورمەتیە بە مرۆڤی کورد بکرێت. لەو شێرە پەڕۆیە سڵ بکەنەوە، ئەگەرنا وردە وردە نیشتیمان دەکاتە دارستانێکی بٍێدەنگ.
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
