ئەگەرچی پارێزگای سلێمانی شوێن و پێگەی دەنگی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بوو، بەڵام لە ئێستادا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئاستی دەنگەكانی نزیك بۆتەوە لە دەنگی هێزە بچوكەكان ، بە جۆرێك رێژەی دەنگەكانی  یەكێتی لە 1992 بۆ 2014 بە رێژەی ( 25%) كەمیكردووە، بە جۆرێك لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستان كە (450000 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (207168) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (59.9%) بەڵام لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە ( 1168459 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (318723) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (35.2%)بەو پێیەش ژمارەی دەنگەكانی یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی لەماوەی 22 ساڵدا بەرێژەی ( 25%) كەمیكردووە . لە هەڵبژاردنی 2005 ی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (485718) بەرێژەی ( 65.9% )  بەڵام لە هەڵبژاردنی 2010 ی ئەنجومەنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی (237379) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی  (28.5%) . لە 30ی نیسانی 2014 دوو هەڵبژاردن كرا ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاكان، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا (318723) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 35.2%) و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( 394265 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 33%)  بەو پێیەش دەنگەكانی یەكێتی  لە پارێزگای سلێمانی لە 1992 بۆ 2014 بەرێژەی ( 25%) كەمیكردووە . پێشبینی دەكرێت یەكێتی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا دەنگەكانی پێشوی نەهێنێتەوە،بەو پێیەی سەرەرای خراپی ئەدای لە حكومەت و لە گۆڕانكاریەكاندا، لیستی هاوپەیمانی د. بەرهەمیش درووست بووە، چاوەڕوان دەكرێت بەشێك لە دەنگەكانی بەرێت.  

لەگەڵ ئەوەی بەردەوام رێژەی دەنگی دەنگدەران لە پارێزگای سلێمانی زیاد دەكات بەڵام رێژەو ژمارەی دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لە جێگەی خۆیەتی و رێژەی دەنگەكانی بەردەوام كەمی كردووە، بە جۆرێك رێژەی دەنگەكانی لە 1992 بۆ 2014 بە رێژەی ( 16%) كەمیكردووە، بە جۆرێك لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستان كە (450000 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، پارتی دیموكراتی كوردستان (92449 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (26.6% ) بەڵام لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە ( 1168459 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، پارتی دیموكراتی كوردستان ( 93410 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 10.5%) بەو پێیەش ژمارەی دەنگەكانی لە پارێزگای سلێمانی لەماوەی 22 ساڵدا بەرێژەی ( 16%) كەمیكردووە . لە هەڵبژاردنی 2005 ی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (91578 ) بەرێژەی ( 12.4% )  بەڵام لە هەڵبژاردنی 2010 ی ئەنجومەنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی (82121 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی  ( 9.85% ) . لە 30ی نیسانی 2014 دوو هەڵبژاردن كرا ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاكان، پارێتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا ( 86655 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 9.6%) و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( 93410 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 10.5%)  بەو پێیەش دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە 1992 بۆ 2014 بەرێژەی ( 16%) كەمیكردووە . پێشبینی ناكرێت پارتی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا دەنگەكانی پێشوی بهێنێتەوە، بەڵام زۆریش كەمناكات و لە نێوان 80 بۆ 90 هەزار دەنگ بەدەست دێنێتەوە، چونكە بە درێژایی هەڵبژاردنەكانی رابردوو دەنگەكانی لەو نێوانەدا بووە.   

بڕیارە رۆژی 12 ئەم مانگە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت، دەرنجامی ئەم پرۆسەیەش حكومەتێكی نوێ‌ لەدایك دەبێت، پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و كەسی ڕاسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت پشكی شیعەكانە، بەوپێەی زۆرترین كورسی ئەنجومەنی نوێنەران بەدەستدەهێنن، بەهۆی ئەوەی  شیعەكانیش بەسەر چەندین لیست و قەوارەی ناكۆك و پەرتەوازەدا دابەشبوون پێشبینی دەكرێت لەدایكبونی حكومەتی نوێ پرۆسەیەكی قورس و پڕ كێشمەكێش و ململانێ‌ بێت. دیارترین ئەو كاندیدە بەهێزانەی پێشبینی دەكرێت پۆستی سەرۆكی حكومەتی ئایندەی عێراق وەربگرن ئەمانەن: حەیدەر جواد ئەلعەبادی (حەیدەر عەبادی)  ساڵی 1952 لە بەغداد لەدایكبووە، لەساڵی 1980 بڕوانامەی دكتۆرای لەبواری ئەندازیاریی كارەبا لەزانكۆی مانچستەری بەریتانیا بەدەستهێناوە و تاساڵی 2003 لە لەندەن ژیاوە، لەساڵی 2014دا پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرتوە، لەماوەی سەرۆكایەتیەكەیدا توانی عێراق لە چەكدارانی داعش پاكبكاتەوە، لەگەڵ ئەوەی سوربونی خۆی لەسەر بەگژاچونەوەی گەندەڵی دووپاتكردوەتەوە و بەمەترسیەكی  گەورەتر لەتیرۆر وەسفیكردوە، بەڵام تائێستا نەیتوانیوە هەنگاوی جدی لەم پرسەدا بنێت و گەندەڵكاران بداتە دادگا.     محەمەد شیاع ئەلسودانی  سیاسییەكی عێراقیە و ساڵی 1970 لە بەغداد لەدایكبووە، وەزیری كار وكاروباری كۆمەڵا یەتیە لەحكومەتی ئێستا و وەزیری پیشەسازیشە بەوەكالەت، ساڵی 2009-2010 لە پارێزگاری میسان لەدایكبووە میسان ، ساڵی 2010-2014وەزیری مافی مرۆڤ بووە،  جێبەجێكردنی یاسای پاراستنی كۆمەڵایەتی لە دیارترین ئەو پرۆگرامانەیە كە بەپێویستی دەزانێت حكومەت بیكاتە كاری لە پێشینەی خۆی.     هادی فەرحان عەبدوڵا ئەلعامری (ئەبو حەسەن ئەلعامری) لە ساڵی 1976دا بڕوانامەی بكالۆریۆسی لەبواری ژمیاریی لە زانكۆی بەغدا بەدەستهێناوە، لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوەوە تێكەڵاوی گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی شیعە بووە، لە حكومەتی پێشوودا وەزیری گواستنەوە و گەیاندن بووە، لەم خولەشدا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە، سەركردایەتی ڕێكخراوی بەدر و كەتیبەكانی حەشدی شەعبی دەكات، لە سەرەتای شەڕی داعشەوە لەكاری سیاسی دووركەوتوەتەوەو خۆی بۆ كاروباری سەربازی و شەڕ دژی داعش تەرخانكردووە.     قوسەی عەبدوڵا سوهەیل (قوسەی سوهەیل) لە ساڵی 1965 لە شاری بەسرە لەدایكبووە، هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری سەرچاوە ئاوییەكان،  ئەندامی كۆمەڵەی نیشتمانی عێراق بووە لەدوای ڕوخانی رژێمی سەدام و لە خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانیشدا پەرلەمانتار بووە، سەرۆكی (تجمع أمنا بلدنا) لەچوارچێوەی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا، بە كەسێكی هاوسەنگ و میانڕەو ناسراوە و پەسەندكراوی زۆرینەی لایەنەكانە. 

"پێدەچێت دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا لەڕێگەی پارێزەرەكەیەوە بڕی 130 هەزار دۆلاری بە ستۆرمی دانیێڵز ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان دابێت " ئەمە قسەی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆركە. رودی جولیانی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆرك كە بەمدواییانە چوە ریزی تیمی یاسایی دۆناڵد ترەمپەوە، لە لێدوانێكدا بۆ تۆڕی (فۆكس نیوز) ئاشكرایكرد" پێدانی ئەو پارەیە لەلایەن ترەمپەوە بە ستۆرمی دانیێڵز لەبەرامبەر ئەوەیە بێدەنگ بێت لەبارەی ئەو قسەوباسانەی كە باس لەپەیوەندی سێكسی نێوانیان دەكەن". ئەم قسانەی رودی جولیانی بەتەواوەتی پێچەوانەی قسەكانی ترەمپە لەبارەی ئەو دۆسیەیەوە، ترەمپ پێشتر بەتەواوەتی رەتیكردەوە هیچ پەیوەندییەكی سێكسی لەگەڵ ئەو ژنە هەبێت، هاوكات رەتیشیكردەوە ئاگاداری ئەو پارەیە بێت كە پارێزەرەكەی بەو ژنەی داوە، بەڵام هەفتەی رابردوو دانی بەوەدا نا پارێزەرەكەی بەنوێنەرایەتی ئەو گرێبەستەكەی لەگەڵ ئەو ژنە كردووە. كۆتایی مانگی ئازاری رابردوو، ستۆرمی دانیێڵز لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ئاشكرایكرد، مانگی تەموزی 2006 جارێك پەیوەندی سێكسی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپدا گرێداوە و دوای ئەوەش بۆ ماوەی ساڵێكی تەواو پەیوەندییان هەبووە.  

وەزارەتی نەوتی عێراق بڕی داهاتی نەوتی هەناردەكراوی مانگی نیسانی راگەیاند وەزارەتی نەوتی عێراق لە سایتەكەی خۆی بڕی نەوتی هەناردەكراوی مانگی نیسانی رابردوو، داهاتەكەی ئاشكراكرد. بە گوێرەی ئەو بەیاننامەیە كە عاسم جیهاد وتەبێژی وەزارەتی نەوت بڵاویكردوەتەوە، لە مانگی نیساندا كۆمپانیای سۆمۆ زیاتر لە 100 ملیۆن و 197 هەزار و 197 بەرمیل نەوتی كێڵگەكانی باشوور و ناوەڕاستی هەناردەكردووە و داهاتەكەشی شەش ملیار و 474 ملیۆن و 260 هەزار دۆلار بووە و هیچ بڕە نەوتێكی كەركوكیش لە راپۆرتەكەدا تۆمارنەكراوە. بە گوێرەی بەیاننامەكە لە مانگی نیساندا تێكڕا كۆمپانیای سۆمۆ رۆژانە سێ‌ ملیۆن و 340 هەزار بەرمیل نەوتی هەناردەكردووە و هەر بەرمیلێكیش بە " 64.615 " دۆلار فرۆشراوە. .

وەزیری پیشەسازی ئێران سەردانی هەولێری كرد و پێكهێنانی لیژنەیەكی ئابوری لەنێَوان ئێران و هەرێمی كوردستان راگەیاند. محەمەد شەریعەتمەداری وەزیری پیشەسازی ئێران لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ عەلی سندی وەزیری بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی كوردستان بەوەكالەت رایگەیاند، ئەو یاداشتەی كە لەگەڵ هەرێمی كوردستان ئیمزا كراوە دەرفەت بە هەردوولا دەدات گەشە بە هەماهەنگییە دوو قۆڵییەكانیان بدەن. وەزیری بازرگانی ئێران وتی: لیژنەیەكی ئابوریی هاوبەش پێكهێنراوە بۆ چاودێریكردنی رێككەوتنەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق، هەماهەنگی نێوان ئێران و هەرێم لەرێگەی حكومەتی عێراق و باڵیۆزخانەكانی عێراق و ئێرانەوە دەبێت لە بەغداد و تاران. رۆژی چوارشەممە نێچیرڤان بارزانی ئاشكرایكرد، هەوڵ لەئارادایە بۆ دروستكردنی ناوچەیەكی بازرگانی ئازاد لەنێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا، گفتوگۆكانی نێوان هەولێر و بەغداد رۆڵیان هەبووە لە چارەسەركردنی هەندێك كێشەی تایبەت بە رێڕەوە سنورییەكان. رۆژی چوارشەممە كۆنگرەی پەرەپێدانی ئابوریی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران لە هەولێر بەڕێوەچوو، وەزیری بازرگانی و پیشەسازی عێراق یەكێك بوو لەو كەسانەی كە بەشداری كۆنگرەكەی كرد.  

رۆژی 3ی ئایاری هەموو ساڵێك یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسی دەكرێتەوە، ئەمساڵ نەتەوە یەكگرتووەكان بە دروشمی (هاوسەنگی هێزەكان: میدیا و عەدالەت و سەروەری یاسا) یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسی دەكاتەوە، رۆژنامەنوسانی هەرێم لە كاتێكدا یادی رۆژی ئازادی رۆژنامەنووسانی كوردستان دەكاتەوە، لە سەرەتای ساڵی 2018 تا كۆتایی نیسانی ئەمساڵ 139 پێشێلكاری بەرامبەر بە 74 رۆژنامەنوس  ئەنجامدراوە، بەپێی ئاماری سەنتەری میترۆ.  دەقی بەیاننامەی سەنتەری میترۆ بەبۆنەی رۆژی ئازادی رۆژنامەنوسیەوە.  .....................  بەیاننامەی سەنتەری میترۆ لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنووسیدا 3ی ئایاری 2018: سەنتەری میترۆ لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنوسی داوا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، كار بكات بۆ رەخساندنی ژینگەیەكی لەبار بۆ ئازادی كاری رۆژنامەنوسی تا میدیا رۆڵی خۆی لە پرۆسەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی ببینێت. ئەمساڵ 2018 نەتەوە یەكگرتووەكان بە دروشمی (هاوسەنگی هێزەكان: میدیا و عەدالەت و سەروەری یاسا)، مەراسیمەكانی بەڕێوەدەبات، داوا لە حكومەتەكان دەكات ژینگەیەكی یاسایی بۆ كاری میدیا بڕەخسێنن تا سەركەووتوانە كارەكانیان ئەنجام بدەن، ئەمەش بە بێ سەربەخۆیی دادگاكان نایەنەدی. میترۆ داوا لە دادگاكانی هەرێمی كوردستان دەكات كەیسەكانی ئازادی رادەربڕین و ئازادی رۆژنامەنوسی لە بەررژەوەندی عەدالەت و مافی ئازادی قسەكردن و نوسین یەكلابكاتەوە. بەم بۆنەیەوە میترۆ سەرلەنوێ داوا لە دامەزراوەی دادوەری هەرێمی كوردستان دەكات، تێهەڵچونەوە بۆ كەیسی رۆژنامەنوسانی تیرۆركراو، سۆرانی مامە حەمە، مامۆستا عبدالستار، سەردەشت عوسمان، كاوە گەرمیانی، ویدات حسێن بكات، دادوەری زامنبكرێت و تاواناباران دەربازیان نەبێت لە سزا. ئەمساڵ لە كاتێكدا یادی رۆژی جیهانی ئازادی میدیا دەكەینەوە، هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە قۆناغی بانگەشدایە. میترۆ داوا لە میدیاكان دەكات بە رۆڵی راستەقینەیان وەك لایەنێكی چاودێریكردنی بێ لایەن بگێڕن بەم كارەشیان پرەنسیپەكانی سەروەری یاسا و شەفافیەت دەچەسپێنن . لەم رۆژەدا میترۆ سەرنجی هەردوو دەزگای یاسادانان لە عێراق و هەرێمی كوردستان بەلای ئەو بۆشاییە یاساییە رادەكێشێت كە لە بواری بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و مەترسییەكانی تەشەنەكردنی گوتاری رقوكینە و بەكارهێنانی ئەو تۆڕانە بۆ تۆقاندنو شكاندنی كەرامەتی مرۆیی پاڵوێراوەكان لە رێگەی پەنابردن بۆ وێنەی تەزویر و ڤیدیۆی ساختە. میترۆ پێی وایە بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆی ساختە و فۆتۆی دەسكاریكراوی كاندیدەكان بە تایبەتیش ژنان نزمترین ئاستی كێبڕكێ دیموكراتی و حزبایەتییە. داوادەكەین لیستەكانی ناو هەڵبژاردنی عێراق بگەڕێنەوە بۆ كێبڕكێیی دیموكراسی دور لە تەشهیرو لەكەداركردنی یەكتری و دەسبردن بۆ دروستكردنی چیرۆكی ساختە یا ژیانی تایبەتی كاندیدەكان. بۆ ئەوەی میدیا رۆڵی كاریگەری لە پرۆسەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی و گەشپێدانی وڵات هەبێت و چاودێری كارەكانی حكومەت بكات، پێویستە ژینگەیەكی لەبارو ئارام بۆ كاری رۆژنامەنوسان بڕەخسێت و ئازادنە زانیاری راستیان بدرێتی. ئازادی میدیا و زانیاری راست و بێ لایەن زامنی ئەوە دەكەن كە هاوڵاتیان ئازادانە بژاردەی خۆیان هەبێت. سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لە مافی رۆژنامەنوسان، لە رۆژی جیهانی ئازادی رۆژنامەنوسی رایدەگەیەنێت لە سەرەتای ساڵی 2018 تا كۆتایی نیسانی ئەمساڵ 139 پێشێلكاری بەرامبەر بە 74 رۆژنامەنوس و ئەنجامدراوە، بەم شێوەیە: دەسبەسەركردن بە بێ بڕیاری دادگا: 16 حاڵەت رێگری لە روماڵكردن : 64 حاڵەت لێدان و ئەشكەنجەدان: 14 حاڵەت هەڕەشە: 6 حاڵەت داخستنی كەناڵ: 1 حاڵەت سوكایەتی: 14 حاڵەت زەوتكردن و شكاندنی كەلوپەلی میدیاكاران: 24  

كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان ئاشكرایدەكات، ڕێژەی دابەشكردنی كارتی دەنگدەران لە 70% ی، تێپەڕاندووە. موعتەمیدموسەوی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمیسیاران لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند: ڕێژەی دابەشكردنی كارتی دەنگدان بەسەر دەنگدەراندا گەیشتوەتە لە 70% و 10 ملیۆن كارتی تێپەڕاندووە. وتیشی: كۆمسیۆن ئامادەكارییە لۆجستییەكانی لە سەرجەم بوارەكاندا بۆ بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردن تەواوكردووە، جەختیشدەكات، بەپێی ئەو تاقیكردنەوانەی ئەنجامیانداوە، ئاستی سەركەوتنی ئامێری ئەلیكترۆنی بۆ ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان لە 100% و ئامادەیی تەواویان تیادایە بۆ ڕۆژی دەنگدان بەهەردوو بەشی گشتی و تایبەت.    

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ئێران پشتگیری و هاوكاری ژمارەیەكی زۆر لە میلیشیای چەكداری شیعە دەكات لە سوریا كە هاوشانی سوپای سوریا و بۆ هێشتنەوەی بەشار ئەسەد لە دەسەڵاتدا دەجەنگن و رۆڵی كارایان هەبوو لە رزگاركردنی حكومەتی سوریا لە دەست هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەو وڵاتە. لە ساڵی 2014دا رژێمەكەی ئەسەد بەهۆی هێرشی ئۆپۆزسیۆنی چەكداری سوریاوە زۆری نەمابوو بكەوێت، بەڵام هەزاران چەكداری چەند گروپێكی شیعە بە پشتیوانی ئێران گەیشتنە ئەو وڵات و ئەسەد و رژێمەكەیان لە كەوتن رزگاركرد. ئەو میلیشیایانەی ئێران لە سوریا هاوكارییان دەكات، ئێرانی و ئەفغانی و پاكستانی و عێراقی و لوبنانین، هۆكاری ئاینی پاڵیپێوەناون تا پشتیوانی لە حكومەتی سوریا بكەن و هەندێكیشیان بە پێدانی پارە بە خۆیان و خێزانەكانیان براونەتە سوریا و فەرماندەكانی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران سەرپەرشتی چەكداركردن و مەشق و راهێنانیان دەكەن لە سوریا . بە گوێرەی خەمڵاندنی " تۆڕی سوریا بۆ مافەكانی مرۆڤ" ژمارەی چەكدارە عێراقییەكان لە سوریا لە نێوان 15 هەزار بۆ 20 هەزار چەكداردایە و چەكدارەكانی حزبوڵای لوبنانیش بە 7 ب 10 هەزار چەكداری خەمڵێنراوە و نزیكەی 5 بۆ 7 هەزار چەكداری ئێرانی و ئەفغانی لە سوریان و خەمڵاندی دیكەش ئاماژە بەوەدەكات كە نزیكەی 80 هەزار چەكداری شیعە لە سوریان. دیارترین میلیشیا شیعەكان لە سوریا •    حزبوڵای لوبنان:  لە پلەی یەكەمدا دێت لە رووی زۆری ژمارەی چەكدارەكانی لە سوریا ژمارەیان لە نێوان 5 هەزار بۆ 8 هەزار چەكداردایە، بارەگاكەیان لە شاری قەسیرە لە ریفی خۆرئاوای شاری حمس، چەكدارەكانی لە سنوری نێوان سوریا لوبنان چالاكن و بە تێپەڕبوونی كات گەیشتونەتە ریفی حمیس لە ناوەڕاستی سوریا و لەمیانی شەڕەكانیاندا لەگەڵ چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیەكی زۆریان لێكوژراوە. •    فەیلەقی قودس: یەكەیەكی تایبەتی سوپای پاسدارانی ئێران، بەرپرسە لە ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی سنوری ئێران، فەرماندەكەی لیوا قاسم سولەیمانییە، ئەم فەیلەقە چەندین تەشكیلاتی سەربازی جۆراوجۆری هەیە، ژمارەیەكی زۆر لە شارەكانی سوریا لەلایەن ئەم فەیلەقەوە لە دەست گروپە ئۆپۆزسیۆنەكان دەرهێنران. •    لیوای باقر: چەكدارەكانی لە هەردوو شاری حەڵەب و دێرزوورن، یەكێكە لە دیارترین ئەو گروپە چەكدارانەی كە ئێران مەشقی بە ئەندامەكانی كردووە لە چەند ساڵی رابردوودا لە سوریا، ساڵی 2014 لەسەر دەستی فەرماندەكەی ئێستای خالید عەلی حسێن بە ئامانجی  تۆڵەكردنەوە لە چەكدارەكانی سوپای ئازاد دامەزرێنرا كە تۆمەتباریان دەكات بە كوشتنی باوكی لە ساڵی 2012 لە شاری حەڵەب. •    لیوای ئیمام حوسێن: لیوای ئیمام حوسێن لەگەڵ فیرقەی چواری سوپای سوریا لە زۆرینەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی چواردەوری دیمەشقی پایتەخت بەشداریدەكات، هەروەها لە ناوچەی نەخۆشخانەی بیرونی لە ناوچەی حەرەستا و غوتەی رۆژهەڵاتی نزیك دیمەشق هەن، ئەم لیوایە ئەركی خۆی دیاریكردووە كە پارێزگاریكردنە لە مەزارەی سەیدە زەینەب، چەكدارەكانی ئەم لیوایە هاوڵاتی ئێران و عێراق و ئەفغانستان و سوریا و چەند وڵاتێكی ترن. •    میلیشیا عێراقییەكان: چەند گروپێكی چەكداری شیعەی عێراق لە سوریا، سەرچاوەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیان لە نیكەی 20 هەزار چەكدار دەخەمڵێنن و بارەگاكانیان لە ناوچەكانی دیمەشقی پایتەخت و ناوچەی سەیدە زەینەب و شارۆچكەی عیسر و باشووری حەڵەب و ریفی خۆرهەڵاتی حیمسە. میلیشیاكان بریتین لە حزبوڵای عێراق،  حركە نجبا‌و العراق، میلیشیاكانی ئیمام حسێن، اسود الله، كەتیبەكانی ئیمام عەلی و اتحاد اصحاب الحق، عصائی اهل الحق و كەتیبەكانی ابوالفچل العباس و هێزەكانی فەیلەقی بەدر. •    میلیشیا ئەفغانییەكان: گرنگترینیان " لیوای فاتمیون"ە كە عەلیڕەزا توسەلی ساڵی 2014 بۆ شەڕی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دایمەزراند، چەكدارەكانی شیعەمەزهەبن و سەر بە هۆزی هەزارەی ئەفغانستانن، بودجە و مەشق و چەكی لەلایەن سوپای پاسدارانەوە بۆ دابیندەكرێت، ژمارەی چەكدارەكانی بە نزیكەی 3 هەزار چەكدار دەخەمڵێنرێت، هەندێك سەرچاوەی ئێرانی دەڵێن ژمارەیان دەگاتە 14 هەزار چەكدار، ئۆپەراسیۆنەكانیان لە دێرزوور و ئەلبوكەمال ئەنجامدەدەن، عەلیڕەزای توسەلی دامەزرێنەری لە شەڕێكدا لەگەڵ چەكدارانی بەرەی نوسرە لە درعا كوژرا. •    میلیشیای پاكستانی: خۆی لە لیوای" زەینەبیون" دا دەبینێتەوە، میلیشیایەكی شیعەی پاكستانییە و چەكدارەكانی لە سوریا هاوكاری سوپا  سوریا دەكەن ، بودجە و چەك و مەشقی لەلایەن فەیلەقی قودسەوە بۆ دابیندەكرێت، ئاژانسی هەواڵی فارس وەك هێزێكی بژاردەی هێرشبەر وەسفیكردووە، زیاتر لە 5 هەزار چەكداری شیعەی پاكستانی لەخۆگرتووە، بەڵام ئاژانسی رۆیتەرز و میدیاكانی خۆرئاوا ژمارەیان بە زیاتر لە هەزار چەكدار خەمڵاندووە، ئەم لیوایە لە باكور  باشووری حەڵەب و باشووری دیمەق و درعا جێگیربوون. سەرچاوە: بەشی عەرەبی DW  

" وەڵامێكی ناتەواو لە حكومەتی هەرێمەوە دەربارەی دەنگۆی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ" بەڵقیس واللی – توێژەری یەكەمی پسپۆر لە عێراق و قەتەر لە بەشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ سەرەتای شوبات رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ چەند بەڵگەیەكی بڵاوكردەوە كە ئاماژە بەوەدەدەن كە هێزە ئەمنییەكانی سەربە حكومەتی هەرێم چەندین ئەندامی سەر بە رێكخراوی داعش و گومانلێكراو بە كۆمەڵ دەكوژن، كە لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی ئاب خۆیان رادەستی هێزە سەربازییەكانی هەرێم كردووە، حكومەتی هەرێم بە 24 پەڕە وەڵامیدایەوە نكوڵی لەو ئەنجامانە كرد كە ئێمەی پێی گەیشتووین. پێشوازی لە وەڵامەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین، كە لەناوچەیەكدایە چەندین حكومەت رێگەنادەن لێكۆڵەڕەكانی مافەكانی مرۆڤ بگەنە ناوچەكە و هاوكاریكردنی رێكخراوەكانی تایبەت بە مافی مرۆڤ ناكەن، بەڵام حكومەتی هەرێك لایەنە سەرەكییەكانی راپۆرتەكەمانی پشتگوێخستووە و هەتا ئێستا رەتیدەكاتەوە بە شێوەیەكی كارا وەڵامی بۆ ئەو ئەنجامانە هەبێت كە ئێمە پێی گەیشتووین. بۆ نموونە: دەیان خێزانی عێراقی و 27 ژنی بیانی ئاگاداریان كردینەوە كە لە نێوان 22 بۆ 29ی ئاب هەزاران كەس خۆیان رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كرد لە نزیك گوندی دەشتی مەلحە، ڤیدیۆیەك كە چەندین میدیا لە 30 ئابدا بڵاویانكردەوە نیشانیدەدات كە هێزەكانی پێشمەرگە لە ناوچەیەكی بیابان پیاوەكان ریزدەكەن و ژن و منداڵەكان جیادەكەنەوە، راپۆرتەكەمان بە چەند بەڵگەیەك لەوانە وتەی شایەدحاڵ , وێنەكانی مانگی دەستكرد و گرتەی ڤیدیۆی و وێنە دەیسەلمێنن كە لانی كەم چەندین پیاو دوای خۆ رادەستكردنیان بە پێشمەرگە كوژراون. " هیومان رایتس وۆچ" ئەمڕۆ وتی بەڵگەی نوێی هەیە كە ئاماژە بەوەدەكەن كە لقێكی " ئاسایش" لە خۆرئاوای دیجلە كە ناوچەیەكی ئەمنی سەر بە حكومەتی هەرێمی كوردستانە، لە سێدارەدانی بەكۆمەڵیان بەسەر چەند چەكدارێكی سەر بە داعش جێبەجێكردوە كە دەستگیركراون و ئەوەش تاوانی جەنگە. بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی یەكلاكەرەوە رەتیدەكاتەوە كە هیچ چەكدارێكی داعتش لەو ناوچەیە لە كۆتایی ئابدا خۆی رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كردبێت و دەڵێت:" گۆڕە دیاریكراوەكان لە گوندی بەدریە كە راپۆرتەكەی هیومان رایتس ئاماژەی پێداوە تەرمی ئەو چەكدارانەی داعشی تێدایە كە لەمیانی شەڕدا كوژراون." بەڵام گوندی بەدریە 33 كیلۆمەتر لە نزیكترن گۆڕەپانی شەڕ دوور بووە لەو كاتەدا، هەروەها حكومەتی هەرێم وەڵامدانەوەی بەڵگەی وێنەی فۆتۆگرافی رەتدەكاتەوە كە 20 تەرمی پیاو نیشاندەدەن كە هەموویان كەللە سەریان بریندارە، بە وتەی وێنەگرەكە، بە پشت بەستن بە داتاكان توانیمان پشتڕاستی بكەینەوە كە ئەو وێنانە لە 29ی ئاب لە دووری 460 مەتر لە گۆڕە بەكۆمەڵەكەوە گیراوە كە لە نزیك گوندی بەدریە دۆزیمانەوە. حكومەتی هەرێم هەنگاوێكی ئەرێنی ناوە كە لیژنەیەكی لێكۆڵینەوەی بۆ لێكۆڵینوە لەو ئەنجامانە پێكهێناوە كە ئێمەی پێی گەیشتووین، بەڵام پێشنیارێكی ئێمەی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ گروپەكەمان رەتكردەوە و هیچ هەنگاوێكی ئاشكرای نەنا بۆ پارێزگاریكردن لە بەڵگەكانی ئەو گۆڕە بەكۆمەڵەكەی نزیك بەدرە لە مەترسی لافاوی وەرزیی. ئەگەر ئامادەیی حكومەتی هەرێم بۆ وەڵامی راپۆرتەكانمان، بایەخدانێكی راستەقینە بێت لە لێكۆڵینەوە لە پێشێلكارییەكان، ئەوا پێویستە ئەو لیژنەیە ئامادەبێت ئێمە و لایەنی تریش لە بەڵگەكانی پەیوەست لەو پرۆسەی كوشتنانە ئاگاداربكاتەوە، هەروەها لەسەریشی پێویستە ئەو ئەنجامانەی كە پێان دەگات ئاشكرایان بكات، لەگەڵ ئەو رێوشوێنانەی بۆ سزادانی تاوانباران پیادەی كردوون، هەروەها پێویستە گوشار بكات بۆئەوەی لەلایەن پسپۆرانی پزیشكی شەرعیی نێودەوڵەتییەوە تەرمەكان دەربهێنرێنەوە بۆ دیاریكردنی چارەنووسی ئەو پیاوانەی نێژراون.  

راپۆرتی: درەو میدیا  هێشتا رون نەبۆتەوە پارتی چۆن مامەڵە لەگەڵ دەنگدەرانی دەكات لە پارێزگای كەركوك، ئەوان سەرەتا رایانگەیاند بۆیە بایكۆتی هەڵبژاردن دەكەن لە كەركوك، چونكە شارەكە داگیركراوە و حوكمی سەربازی تێدا دەكرێت و دەنگدەر ناتوانێ بە ئازادی بەشداری پرۆسەكە بكات، بەڵام ئێستا پارتی جوڵەی دەست پێكردووە بەرەو كەركوك، دەیەوێت  لەلایەك سوربێت لەسەر بڕیارەكەی بە بایكۆت و لەلایەكیش ناراستەوخۆ دەیانەوێ  دوو كورسیەكەیان بهێننەوە، بۆیە ئێستا پارتی لەكەركوك لەبەردەم چەند سیناریۆیەكدایە:. یەكەم/ پارتی بەردەوام دەبێت لەسەر بڕیارەكەی ئەویش بایكۆتی هەڵبژاردنە لە پارێزگای كەركوك و داوا لە دەنگدەرانی دەكات بەشداری مەكەن، كە ئەمە سیناریۆیەكی لاوازە، چونكە پارتی دەیەوێت وجودی خۆی لە كەركوك بسەلمێنێت دووەم/ سەرەرای بەردەوام بوونی لەسەر بڕیاری باكۆت بەڵام كورسیەكانیشی دەوێت لەو پارێزگایە چۆن بەدەستی دێنێتەوە، ئەویش لەرێگەی دەنگدان بەو لیستانەی  كە نزیكن لە خۆیانەوەو دەنگەكانیان بەشی كورسی ناكات و نایەوێت بچێتە سەر دەنگی یەكێتی.  پێی وایە یەكێتی هۆكاری سەرەكی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەرە و ناشێویت دەنگەكانی بداتە لیستی نیشتیمانی ( گۆڕان ، كۆمەڵ ، هاوپەیمانی) بەهۆی كێشەكانی  لەگەڵیان، بۆیە لە باشترین حاڵەتدا  بەسەر دوو ئاراستەدا دابەشی دەكات:.    ا- هەندێك پێیان وایە پارتی دەنگەكانی دەدات بە لیستی یەكگرتوو لەبەر ئەوەی لە ریفراندۆمدا لەگەڵیان بووە لە كەركوك  و دەیانەوێت تەعویزی هەڵوێستەكانی رببوار تاڵەبانی بكەنەوە، بۆیە بەشێك لەدەنگەكانی دەدەنە كاندیدەكانی یەكگرتوو، بۆ ئەوەی كورسیەكی پێ تەواو بكەن.  ب-  بەشێكی تریش پێیان وایە پارتی دەنگەكانی دەدات بە لیستی سۆسیالیست لەبەر ئەوەی تا دوا هەنگاوی ریفراندۆن لەگەڵیان بووە، بۆیە دەیەوێت كورسی دووەم لە لیستی سۆسیالیتدا تەواو بكات. ج- هەندێكیش پێیان وایە پارتی كاندیدی خۆی خزاندۆتە ناو ئەو دوو لیستەوەو دەنگ بەو كاندیدانە دەدات و دواتریش لە بەغداد دەبنە پەرلەمانتاری پارتی، كە دەوترێت لە لیستی یەكگرتوو ( ئەندازیار زاهیر خەلیل ) كە بەناوی كاندیدی سەربەخۆ لە لیستی یەكگرتوودایە، نزیكە لە پارتیەوەو لە لیستەی سۆسیالیستیش ( فەهمی سەعید قادر ) دەهێنرێت كە برای روشدی سەعیدەو لە لیستی سۆسیالیستدایە، بەڵام ئەمانە تەنها دەنگۆیەو  ئەم ئەگەرەیان لاوازە لەبەر  ئەوەی پارتی كە بڕیاریداوە بایكۆتی هەڵبژاردن بكات لە كەركوك نایەوێت بڕیارەكەی خۆی بشكێنێت و پێی بوترێت ئەوە پارتیش بەشداری كردووە بەو كاندیدانە، بەڵكو  ئەگەرەكان بەو ئاراستەیەن كە پارتی رێكەوتنی ژێر بەژێر لەگەڵ ئەو لیستانە دەكات و لە دوا ساتەكانیدا دەنگدەرانی ئاراستە دەكات دەنگ بە سەرۆكی لیستەكانی ئەو دوو لیستە  بدەن ، ئەویش لەلایەك دەیكاتە پیاوەتی بەسەر ئەو لیستانەوەو لەلایەكیش دوو كورسی بۆ كورد مسۆگەر دەكات ئەگەر ئەو كورسیانە بەدەست نەهێنن ئەوا یان بۆ عەرەب و توركمان دەچن یان بۆ یەكێتی، كە پارتی زۆر حەز ئەكات یەكێتی شكست بهێنێت لە كەركوك چونكە دەیەوێت خیانەتی  16ی ئۆكتۆبەر  بەتەواوی لەسەر یەكێتی تۆخ بكاتەوە.  هەرچەندە بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری داهاتوو پێشبینی ناكرێت كورد دەنگەكانی خۆی بەدەستبهێنێتەوە، بەهۆی گۆڕانكاریەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە، ژمارەی دەنگدەرانی كەركوك (991 هەزار و 379) دەنگدەرە  ،كە لە هەڵبژاردنی 2014 دا  لە  كەركوك (870000) كەس بوو مافی دەنگدانی هەبوو ، واتە (121 هەزار و 379) دەنگدەر زیادیكردووە كە  لەدایكبوانی ساڵی (1997- 1998-1999-2000) دەگرێتەوە. لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای كەركوك لە كۆی (570795 ) دەنگدەری ئەو پارێزگایە كە 12 كورسی هەیە كورد 8 كورسی بەدەستهێنابوو،  یەكێتی ( 209964 ) دەنگی هەبووە 6 كورسی و پارتی ( 63076 ) دەنگی هەبووە 2 كورسی ،  كە پێشبینی دەكرێت كورد لەو پارێزگایە( 5 بۆ 6 )كورسی بەدەست بهێنێت، پارتی دەیەوێت دوو كورسیەكەی خۆی بەدەست بهێنێتەوە لە چوارچێوەی لیستەكانی تردا جگە لە یەكێتی و لیستە عەرەبیەكان و لیستی ( نیشتیمانی گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوو ) بەوەی پارتی كێشەی لە هەرێم لەگەڵ ئەو هێزانە هەیەو زۆریش هەوڵیدا پێكەوە لە چوارچێوەی لیستێكدا بن، بەڵام ئەوان رازی نەبوون.بۆیە پارتی لە دواساتەكانیدا بڕیار دەدات كە دەنگدەرانی دەنگ بە كێ و چی لیستێك بدەن.       

كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق  لەسەر پێشنیازی سەعید كاكەیی ئەندامای ئەنجومەنی كۆمسیارانی عێراق دوو بڕیاری دەركرد بۆ ڕێگری لە دەستێوەردانی دەنگدان و تەزویز : یەکەم: قەدەغەکردنی بردنە ژوورەوەی مۆبایلی کامیرەدار لەلایەن دەنگدەرانەوە بۆ ناو وێستگەکانی دەنگدان. دووەم: قەدەغەکردنی یاریدەدەری دەنگدەر بۆ دەنگدانی تایبەت و سنوردارکردنی لە دەنگدانی گشتیدا کە تەنها باوك و دایك و خێزان و خوشك و برا بگرێتەوە. لە حەڵەتی نەبوونی هیچکام لەم کەسانەدا، ئەو کاتە بەڕێوبەری وێستگە بۆی هەیە ببێتە یاریدەدەری دەنگدەر.

راپۆرتی: ئارام مەحمود  لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، تادێت هەڵمەتی بانگەشەی لایەنەكان توندتر دەبێت، بەشێك لەچاودێران بە توندترین هەڵمەتی هەڵبژاردن ناودێری دەكەن بەبەراورد بە سێ‌ خولی ڕابردووی بانگەشەی هەڵبژاردن،  ئەوە لەكاتێكدایە  زۆرینەی لایەنەكان بەڵگەنامەی شەرفی هەڵبژاردنیان بەچاوێری نەتەوە یەكگرتوەكان ئیمزاكردووە. پرۆسەی خستن و شێواندنی كەسایەتی بەشێك لە كاندیدە ژنەكان دیارترین سیمای نەرێنی ئەم بانگەشانەیە وەك هەندێك دەڵێن، هاوكات هەڵمەتی یەكتر شكاندنی لایەنەكان و تەنانەت سەركردەكانی یەكتریش بەشێكی ترە لەو پرۆسەیە. یەكێكی تر لەو باسانەی كە پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەمجارەی توشی شڵەژانكردوە،  هێنانە پێشەوەی ئەو دەستەواژەیەیە   كە دەڵێت (المجرّب لا یجرّب)، تاقیكراوە تاقیناكرێتەوە، ئەوانەی ئەم دەسەتەواژەیان فڕێداوەتە ناو گۆڕەپانی بانگەشە و پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەمجارە، بەو مەبەستە بەكاریدەهێنن كە ئەو پەرلەمانتارانەی لە خولەكانی پێشودا هەڵبژێردراون نابێت جارێكی تر دەنگیان پێبدرێتەوە و ببنەوە بە پەرلەمانتار بەوپێیەی تاقیكراونەتەوە و نابێت جارێكی تر تاقیبكرێنەوە. شیعەكان چاوەڕوانی ڕای مەرجەعیەتن ئەم دەستەواژەیە لە شەقامی شیعەدا دەنگدانەوەیەكی فراوانی هەیە و كاردانەوەی جۆراوجۆری لێكەوتوەتەوە، ئێستا زۆرێك لەلایەنە شیعەكان چاوەڕوانی ڕای (عەلی سیستانی) گەورە مەرجەعی شیعەكانن كە بڕیارە لە وتاری ئەم هەینیەدا ڕونكردنەوە لەبارەی ئەو پرسەدا بدات.  (سادق لەبان) پەرلەمانتار لە هاوپەیمانی نیشتمانی شیعەكان لەوبارەیەوە ڕایگەیاندووە، لایەنە شیعەكان چاوەڕوانی ڕای مەرجەعیەتن و تەئكیدیشیكردەوە ئەگەر ئەو دەستەواژەیە هەموان بگرێتەوە ئامادەی دەربڕیوە كە دەستبەرداری كاندیدبوونەكەی بێت. لایەنەكان لەبارەی ئەم دەستەواژەیە ڕای جیاوازییان هەیە، بەشێك لەچاودێران پێیانوایە لەگەڵ ئەوەی قسەیەكی دروست و لۆژیكیە، بەڵام هەندێك دەیانەوێت لەسەر ئەو بنەمایە بەكاریبهێنن "وشەیەكی حەقە و بۆ ئامانجێكی بەتاڵ بەكاردەهێنرێت"، دەشڵێن هەندێك بەجۆرێك ئەم پرسەیان شێواندوە كە پێچەوانەی عەقڵ و بیركردنەوەیەكی تەندروستە، چونكە ناكرێت باش و خراپ هاوتابكرێن لەسەرئەو بنەمایەی كە هەردووكیان تاقیكراونەتەوە. پەرلەمانتار شروق عەبایچی كە كاندیدی دووبارەیە لەسەر لیستی بزوتنەوەی مەدەنی پێیوایە، دەستەواژەی تاقیكراوە تاقیناكرێتەوە لێكدانەوەی  هەڵەی بۆ كراوە بەوهۆیەشەوە چۆنیەتی مامەڵەكردنی لەگەڵیدا توشی شڵەژان كردوە، دەشڵێت، پرۆسەكە بەلای دەنگدەرەوە بەرپرسیارێتیەكە، كە بنەماكەی چۆنیەتی دروستكردنی پرۆسەی گۆڕانكارییە.  بەشێكی تر لەڕا جیاوازەكان دەڵێن، تاقیكراوە باشەكان دەبێت پشتیوانی بكرێن چونكە بونەتە خاوەنی شارەزایی، ئەوەش پرسێكە وڵات پێویستی پێیەتی. لەگەڵ ئەوەی ئەم پاساوانە تائاستێكی زۆر لۆژیكیان تیادایە، بەڵام ئەو كێشەی كە بەرۆكی هەموانی گرتوە هەستكردنە بە نائومێدیەكی قوڵ لەلایەن دەنگدەر و بەشێكی زۆری كۆمەڵگای عێراقی سەبارەت بە ئەگەری هاتنەكایەی گۆڕانكارییەكی ڕاستەقینە لەدەرەنجامی پرۆسەی هەڵبژاردن و دوورخستنەوەی كۆمەڵێك دەموچاوی دووبارە و دەسەڵاتخوازكە ماوەی چەندین ساڵە  دەستیان بەسەر پایەكانی دەسەڵاتداگرتوە و بونەتە براندی رژێمێكی گەندەڵ و ئیدارەیەكی شكستخواردوو كە جگە لە نەهامەتی و بەدبەختی، موژدە و نوێگەرییەكیان پێنەبووە بۆ نەتەوە و پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق. 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی داوا لە دەسەڵاتدارانی ئێران دەكات سزای لە سێدارەدانی رامین حوسێن پەناهی رابگرن. رامین حوسێن پەناهی گەنجێكی كوردی خەڵكی شاری سنەی رۆژهەڵاتی كوردستانە، (10) مانگ لەمەوبەر لە هەرێمی كوردستانەوە گەڕایەوە بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێرانەوە دەستگیركرا. لە لێدوانێكدا بۆ (بی بی سی فارسی)، ئەمجەد حوسێن پەناهی برای رامین ئاشكرایكرد" بڕیارە بەرەبەیانی رۆژی پێنج شەممە سزای لەسێدارەدان بەسەر رامینی برایدا جێبەجێ بكرێت". رامین لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە تۆمەتباركراوە بەوەی دژی رژێم چەكی هەڵگرتووە و هەوڵ بۆ رووخاندنی كۆماری ئیسلامی دەدات. بەگوێرەی بەیاننامەیەك كە رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بڵاویكردەوە، پرۆسەی دادگاییكردنی رامین حوسێن پەناهی كەمتر لە كاتژمێرێكی خایاندووە، ئاسەواری ئەشكەنجەدان كە بەجەستەیەوە دیاربووە، لە پرۆسەی دادگاییكردنەكەدا نادیدە گیراوە. ئەمە لە كاتێكدایە ئەو گەنجە كوردە لەبەردەم دادگادا دادوەری ئاگاداركردوەتەوە لەوەی كە لە زیندان رووبەڕووی ئەشكەنجە و بەدرەفتاری زۆر بوەتەوە. بەپێی قسەی بەرپرسانی ئێران رامین حوسێن پەناهی مانگی حوزەیرانی رابردوو لە شەڕێكدا لەگەڵ هێزە ئەمنییەكانی ئێران دەستگیركراوە و سێ كەسی تر هاوڕێی بوون كە بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە كوژراون، بەڵام براكەی رامین و پارێزەرەكەشی ئەم تۆمەتەی كۆماری ئیسلامی رەتدەكەنەوە. رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ئاماژە بەەوەدەكات، لە دانیشتنی دادگاییكردنی رامین حوسێن پەناهیدا هیچ شاییەتحاڵێك كە شایەتی بدات لەسەر بەشداریكردنی رامین لەو روبەڕوبونەوە چەكدارییەدا، ئامادەنەبووە و مەرجی كوشتنی بەئەنقەست لەسەر رامین جێبەجێ نەبووە كە بەپێی یاسای نێودەوڵەتی مەرجی بنەڕەتییە بۆ دەركردنی سزای لەسێدارەدان بۆ هەر كەسێك. فیلیپ لۆتەر بەڕێوەبەری لێكۆڵینەوەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بۆ كاروباری خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەڵێت" ئەو گەنجە كوردە بە ماوەی كەمتر لە یەك كاتژمێر حوكمی لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە، لەو ماوەیەی كە لێكۆلێنەوەی لەگەڵدا كراوە، رێگە بە پارێزەر و كەسوكارەكەی نەدراوە سەردانی بكەن، بۆیە ئاگاداری هیچ وردەكارییەكی تایبەت بە دۆسییەكەی نەبووە. فلیپ لۆتەر باسی لەوەشكرد، بەرپرسانی دەزگای ئیتڵاعاتی ئێران داوایان لە رامین كردووە لەسەر تەلەفزیۆن دان بەو تۆمەتەدا بنێت كە ئاڕاستەی كراوە، لەبەرامبەردا سزای لەسێدارەدانی هەڵدەوەشێننەوە، بەڵام رامین ئەو داوایەی قبوڵ نەكردووە و لە زیندانی تاكەكەسیدا بەرگەی ئازاری زۆری گرتووە. بەپێی راپۆرتی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ساڵی رابردوو ئێران لانی كەم (507) كەسی لەسێدارەداوە، ئەمەش خراپترین تۆماری لەسێدارەدانە لەسەر ئاستی جیهان. پێشتر بەهۆی دەربڕینی ناڕەزایەتی لەدژی دەستگیركردن و فەرمانی سێدارەی كوڕەكەیان، دەسەڵاتدارانی ئێران دایك و باوكی رامینيان دەستگیركرد، بەڵام پاش ماوەیەك ئازادكران. باوك و دایكی رامین چەند كاتژمێرێك دوای ئازادكردنیان رامين حوسێن پەناهی كێیە ؟ راهمین حوسێن پەناهی تەمەنی (24 ساڵ)ە و ماوەی (10) مانگە دەستبەسەرە، رامین پێشتر ئەندامی یانەی بەرگریكارانی مافی مرۆڤ بووە لە رۆژهەڵاتی كوردستان، بەڵام بەهۆی فشاری دەزگا ئەمنییەكانی ئێرانەوە بەر لە دوو ساڵ رۆژهەڵاتی كوردستانی بەجێهێشتووە و هاتوەتە باشووری كوردستان و پەیوەندی بە ریزەكانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانى ئێرانەوە كردووە كە عەبدوڵای موهتەدی رێبەرایەتی دەكات. بەپێی قسەی ئەمجەدی برای، رامین مانگی حوزەیرانی رابردوو بەهۆی نەخۆشكەوتنی دایكییەوە گەڕاوەتەوە بۆ شاری سنە و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێرانەوە دەستگیركراوە. نیشتمان بەر لە سێدارەی رامین خۆی كوشت دوێنێ (نیشتمان پەناهی) خوشكەزای رامین پەناهی خۆی كوشت، بەپێی هەوڵێك كە سایتی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان بڵاویكردوەتەوە، نیشتمان پەناهی كە تەمەنی (25) ساڵە، لە چەند رۆژی رابردودا چەندجارێك لە لایەن دەزگای ئیئتلاعاتی شاری سنەوە بانگهێشت كراوە و ئەشكەنجەی دەرونی دراوە تاوەكو ناچار بكرێت بەوەی زانیاری لەبارەی خانەوادەكەیەوە بدات، بەڵام ئەو رەتیكردوەتەوە، دواتر هاوسەرەكەیان بانگهێشت كردووە‌و لەژێر فشاردا داوایان لێكردووە لە نیشتمان جیاببێتەوە، بۆیە نیشتمان پەناهی لەژێر فشاری ئیتیڵاعاتدا خۆی كوشتووە و لەدوای خۆشی نوسراوێكی جێهێشتووە و تێیدا ئاماژە بەوەدەكات لەژێر فشاری ئیتیڵاعاتدا خۆی كوشتووە. نیشتیمان خوشكەزای رامین پەناهی حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان چی دەڵێن ؟ ئەمڕۆ ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بەیاننامەیەكی لەبارەی لەسێدارەدانی رامین حوسێن پەناهی بڵاوكردەوە كە پێكهاتووە لەم حزبانە (كۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران- كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان- سازمانی خەباتی كوردستانی ئێران- حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران- حیزبی دیموكراتی كوردستان). لە بەیاننامەكەدا ئەو حزبە كوردستانیانە ئاماژەیان بەوەكردووە، لە دوێنێوە رامین حوسێن پەناهی گواستراوەتەوە بۆ زیندانی قەرەنتینە و ئەمە نیشانەی ئەوەیە دەسەڵاتدارانی ئێران دەیانەوێت سزای لەسێدارەدانی بەسەردا جێبەجێ بكەن. لە بەشێكی بەیاننامەی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستاندا هاتووە"  لەم دوا ساتانەی ژیانی ئەو لاوە كوردە دا، تەنیا شتێك كە دەتوانێ ئەم ڕێژیمە لە بڕیاڕی ئیعدامی ئەو پاشگەز بكاتەوە، بەرزبوونەوەی دەنگی نارەزایەتیی هاوزمانان و هاونیشتمانانی رامین و هەموو مرۆڤە بە ویژدان و بە هەڵوێستەكان لە نێوخۆ و دەرەوەی وڵاتە. بەم بۆنەیەوە بانگەوازی كۆمەڵێك كەمپەین و چالاكی لە نێوخۆی رۆژهەڵات و لە وڵاتانی ئوروپایی بڵاوبوونەتەوە. ئێمە وێڕای پشتیوانی لە كۆبوونەوە و ڕێپێوان و هەر حەرەكەتێكی دیكە بۆ بەرگری لە گیانی رامین حوسێن پەناهی و مەحكومكردنی بڕیار و نیەتی ئێعدامی ئەو بەندییە سیاسییە، لە هاونیشتمانان لە نێوخۆ و دەرەوەی وڵات داواكارین دوایین دەرفەتەكان بۆ دەنگ هەڵبڕین دژی ئەم تاوانە، لە دەست نەدەن".

كۆمپانیای " BMJ Industries " ئیماراتی كە كۆمپانیایەكی گەورەی تایبەت بە توتن و جگەرەیە و خاوەنی چەندین براندی بازرگانییە، فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری عێراق تۆمەتباردەكات بەوەی كە پۆستەكەی بەكارهێناوە بۆ بەرژەوەندی كۆمپانیایەكی عێراقی كە برازایەكی فوئاد مەعسوم و هاوسەرەكەی خاوەندارێتی دەكەن. ئەو كۆمپانیا ئیماراتییە لە نامەیەكی رەسمیدا سكاڵای خۆی لەو پرسەدا  گەیاندووەتە مەكتەبی سیاسیی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و داوادەكات كاربكەن بۆئەوەی دەستوەردانی فوئاد مەعسوم لە بەرژەوەندی كۆمپانیای برازاكەی رابگرن لە دادگاكانی عێراقدا.  ئەمەش دەقی سكاڵاكەیە: بەڕێزان لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستانی بەڕێز بابەت: سكاڵا ئێمە لە كۆمپانیای بی ئێم جی ئیندەستریز " BMJ Industries " ی ئیماراتی یەكێكین لە كۆمپانی گەورەكانی بەرهەمهێنەری بەرهەمەكانی توتن  لە نێویشیدا جەگەرە، هەروەها خاوەنی چەندین براندی بازرگانین، یەكێك لەو براندە بازرگانیانە جگەرەی " ماك MAC " لە ژمارەیەك وڵاتادا  كە عێراقیش لە خۆدەگرێت. ئێمە جگەرەی " MAC" هەناردەی بازاڕەكانی عێراق دەكەین بۆ ماوەی زیاتر لە پێنج ساڵە، كۆمپانیای " خیرات المنافع" بۆ  بازرگانی گشتی و گواستنەوە دەستدرێژی كردووەتە سەر براندە بازرگانییەكەمان (  MAC  )  لە سەرەتای ساڵی 2017ەوە و كەوتوەتە كێبركێییەكی نامەشروع  و كێشەی یاسایی و دادوەریی  لە تۆماریی براندە بازرگانییەكان لە وەزارەتی پیشەسازی و كانزاكان و دادگاكانی بەغدا بۆ دروستكردووین. بوونی كێبركێ نامەشروع  پەنابردن بۆ دادگاكان بەلای ئێمەوە كارێكی ئاساییە، ئەگەر كاروبارەكان بە شێوەیەكی یاسایی بڕۆن و رێڕەوی ئاسایی و چوارچێوەی یاسایی وەربگرێت، ئێمە باوەڕمان بە مافی خۆمان و هاوسەنگی  دادوەری عێراق هەیە كە رێگە بە هیچ كەسێك نادات بیر لە دەستوەردان لە كاروبارەكانیدا بكات، بەڵام ئەوەی بەلای ئێمەوە ئاسایی نییە ، كۆمپانیای " خیرات المنافع"  بۆ بازرگانی گشتی و گواستنەوە كە خاوەنەكەی ( حەیدەر سەباح فەیلی) هاوسەری ( نەورۆز محەمەد مەعسوم)ە  كە برازای سەرۆك كۆماری عێراق و ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ( فوئاد مەعسوم)ە، و ئەمەی دواییان پشتیوانیان لێدەكات و سەرچاوەكانی لە سەرۆكایەتی كۆمار بەكاردەهێنێت بۆ دەستوەردان لەو كێبركێ نامەشروعە و كاریگەریی خستنە سەر دەسەڵاتی دادوەری و سەر دادگای تەمییزی فیدراڵی  بۆئەوەی دۆسییەی ژمارە "  7102/ب/ 603 لە بەرژەوەندی كۆمپانیای " خیرات المنافع " یەكلایی ببێتەوە و سەرۆك كۆماری ئامرازەكانی گواستنەوە و كاتی بینینی لەگەڵ وەزارەتی پیشەسازی و كانزاكانی عێراق و لەگەڵ سەرۆكایەتی دادگای تەمییزی عێراقی بۆ برازاكەی و هاوسەرەكەی بۆ دیاریكردووە، هەروەها سكرتاریەتی سەرۆكایەتی كۆماری خستەوەتە خزمەتی ئەو كۆمپانیایە  بۆ ئەوەی نوسراوی كۆمپانیای " خیرات المنافع" رادەستی وەزیری پیشەسازی و كانزاكانی عێراق بكرێت لە كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیراندا، لەبەرئەوەی ئەو رەفتارانە پێچەوانەی بنەماكان و كاروانی خەباتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بنەماكانی دیموكراتیەت و دەستور و یاساكانی عێراقن، هەروەها لادانە لە كاروانی فەخامەتی سەرۆك كۆماری پێشوو خوالێخۆشبوو جەلال تاڵەبانی، لەبەرئەوە داوا لە بەڕێزتان دەكەین وەرنە ناو كێشەكە و رێگە لە سەرۆك كۆمار و ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی  كوردستان " فوئاد مەعسوم" بگرن كە پۆستەكەی بۆ بەرژەوەندی تایبەت بەكاربهێنێت و رێگەی مەدەن دەستوەربداتە دەسەڵاتی دادوەری  بۆئەوەی دۆسییەكە رێڕەوی ئاسایی و یاسایی خۆی وەربگرێت.           لەگەڵ رێز و سوپاسی زۆرمان كۆمپانیای ( MBJ Indstise ) 1/5/ 2018