كۆبوونەوە چاوەڕوانكراوەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا و كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور 12ی حوەزیرانی داهاتوو لە سەنگاپوورە ئەنجامدەدرێت، ئەمەش بە گوێرەی وتەی ترەمپ. ترەمپ لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر وتی:" هەر یەكێكمان هەوڵدەدەین لە پێناوی ئاشتی جیهاندا بیكەینە ساتێكی مێژویی". ئەمڕۆ پێنج شەممەش مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا وەك ئامادەكارییەك بۆ كۆبوونەوەكە بە سەردانێك گەیشتە پیۆنگ یانگی پایتەختی كۆریای باكور، چەند ساتێكیش دوای ئاشكراكردنی كات و شوێنی كۆبوونەوەكەی ترەمپ و ئون، كۆریای باكور سێ‌ زیندانی ئەمریكی ئازادكرد و گەیشتنەوە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. دۆناڵد ترەمپ نیسانی رابردوو جیهانی تووشی شۆك كرد، كاتێك لە هەنگاوێكی بێ‌ وێنەدا داوایەكی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ كیم جۆن ئون پەسەندكرد. سەنگاپوورە تائێستا چەندین بۆنە و كۆبوونەوەی دیپلۆماتیی باڵای بەخۆیەوە بینەوە و ساڵی 2015 سەركردەی چین و تایوان لەو وڵاتە بچوكەی باشووری خۆرهەڵاتی ئاسیا كۆبوونەوەو ئەوەش دوای 60 ساڵ یەكەم كۆبوونەوەی سەركردەی ئەو دوو وڵاتە بوو. سەنگاپوورە و ئەمریكا پەیوەندی پتەویان هەیە، هەروەها سەنگاپورە لەگەڵ كۆریای باكوردا پەیوەندی دیپلۆماتی هەیە، بەڵام تشرینی یەكەمی ساڵی رابردوو هاوكات لەگەڵ توندتركردنی سزا نێودەوڵەتییەكانی سەر پیۆنگ یانگ پەیوەندییە بازرگانییەكانی لەگەڵ كۆریای باكور هەڵپەسارد.  

حازم ردێنی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند، نزیكەی 60 هەزار چاودێری نێودەوڵەتی و ناوخۆی رۆژی شەممە چاودێری پرۆسەی دەنگدانی گشتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەكەن. ردێنی لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی سپۆتنیكی روسی رایگەیاند ژمارەی چاودێرانی رێكخرا و دەستە نێودەوڵەتییەكان و باڵیۆزخانەكان لە هەموو پارێزگاكانی عێراقدا گەیشتوەتە زیاتر لە 900 چاودێر. وتیشی ژمارەی چاودێرانی ناوخۆ لەسەرتاسەری عێراقدا گەیشتوەتە زیاتر لە 50 هەزار چاودێر. راشیگەیاند 1340 میدیاكاری ناوخۆیی و جیهانی رووماڵی دەنگدانی گشتی دەكەن لە 12ی ئایار و دوو وێستگەش بۆ دەنگدانی میدیاكاران لە بەغدا ئامادەكراوە.  

كەریم تەمیمی وتەبێژی  كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند رێژەی بەشداربوون لە دەنگدانی تایبەتدا گەیشتوەتە 78% و زیاتر لە 700 هەزار كەس لە دەنگدانی تایبەتدا دەنگیانداوە و زیاتر لە 22 ملیۆن كەسیش مافی بەشداریكردنیان لە دەنگدانی گشتیدا هەیە. ئەمڕۆ پێنجشەممە پرۆسەی دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستیپێكرد، دەنگدانەكە تایبەت بوو بە هێزەكانی وەزارەتی ناوخۆ و بەرگری عێراق و هێزە ئەمنییەكان و هێژی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان و هێزە ئەمنییەكانی هەرێم لەگەڵ زیندانیان و راگیراوانی نێو گرتوخانەكان و كاتژمێر شەشی ئێوارەش بە كاتی عێراق پرۆسەكە كۆتاییهات. بە گوێرەی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن رێژەی بەشداریكردنی دەنگدانی تایبەت لە پارێزگاكانی  هەرێم بەمشێوەیە بووە: پارێزگای هەولێر: 81% پارێزگای سلێمانی: 67% پارێزگای دهۆك: 78% پارێزگای كەركوك:  66% رێژەی بەشداریكردن لە پارێزگاكانی عێراق: نەینەوا: 73% نەجەف: 83% میسان: 89% واست: 85% زیقار: 85% كەربەلا: 89% سەلاحەدین: 69% دیالە: 83%    

درەو میدیا  لە پرۆسەی دەنگدانی تایبەتدا لە بەشێك لە ناوەندەكانی دەنگدان سەرپێچی و پێشێلكاریكراوە، بەجۆرێك لە هەندێك ناوەندی دەنگداندا پشێوی زۆر دروست بووە، بەشێ لە سەرپێچی و پێشێلكارییەكان بەپێی وتەی چاودێرانی پرۆسەكە دەگەرێتەوە بۆئەوەی كە رێوشوێنەكانی ئەم هەڵبژاردنە جیاوازە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوو ئەویش بەهۆی ئامێر و تەكنەلۆجیای نوێوە و هاوكات رانەهاتنی چاودێرانی كۆمسیۆن لەگەڵ رێوشوێن و ئامێرەكانی دەنگداندا، بۆیە سەرپێچی و پێشێلكارییەكان خۆی لەچەندین شێوازدا بینیوەتەوە: -    لە بەشێك لە بنكەكاندا دەنگدانی بە كۆمەڵ هەبووە -    بەشێك لە بنكەكانی دەنگدان ئامێرەكان لە كاركەوتوون و بۆ ماوەیەك دەنگدان وەستاوە. -    بەهۆی فشار و قەرەباڵغی زۆرەوە دەرگای ناوەندەكانی دەنگدان داخراوە و دەنگدەران لە پەنجەرە و سەربانەوە چونەتە ناو بنكەكانی دەنگدانەوە -    چونە ژوورەوەی مۆبایلی كامێرا و بە چەك و تفەنگەوە چونەتە ناو بنكەكانی دەنگدانەوە. -    بانگەشەی بەشێك لە كاندیداكان لەناو بنكەكانی دەنگدان. -    نەبوونی ناوی بەشێك لە دەنگدەرانی تایبەت    https://www.facebook.com/drawmedia/videos/181608252668166/ https://www.facebook.com/MuhamadRauf76/videos/1783565905068434/

وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت & نامیق رەسول كشانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێران، ئەو روداوانە دووبارە دەكاتەوە كە بەر لە جەنگی عێراق لە 2003 رویاندا، كاتێك ئەمریكا دەستوەردانی كرد بۆ روخاندنی رژێمی سەددام حسێن دوای ئەوەی بۆی دەركەوت چیدی سزاكان سودیان نییە. ئایا سیناریۆیەكی هاوشێوە لە ئێران دووبارە دەبێتەوە ؟ دوای 15 ساڵ لە داگیركردنی عێراق بە دوو پاساو (چەكی كۆكوژ و پەیوەندی لەگەڵ رێكخراوی قاعیدە) كە دواتر سەلمێندرا هەردوو پاساوەكە هەڵە بوون، ئەمریكا جارێكی تر بەرەو ئەگەری رووبەڕووبونەوە لەگەڵ هێزێكدا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست هەنگاودەنێت بە گومانی ئەوەی چەكی ئەتۆمی هەیە و پشتیوانی تیرۆر دەكات. پێدەچێت سیاسەتی دۆناڵد ترەمپ, سەرۆكی ئەمریكا لەبارەی ئێرانەوە بۆ هەندێك لە لێپرسراوانی ئێستا و پێشووی ئەمریكا روون بێت كە ئامادەكارییەكانی ئەمریكایان بۆ ئەو داگیركردنەی عێراق لە ئازاری 2003 بینی كە تائێستاش دابەشبوونی تائیفی و تێدا ماوەتەوە لە كاتێكدا (5000) هەزار سەربازی ئەمریكی لە عێراق هەن. زیاتر لە (4 هەزار و 400) سەربازی ئەمریكی و سەدان هەزار عێراقی لەو ململانێیەدا كوژران كە زۆرێك لە شیكەرەوەكان بە یەكێك لە نسكۆ گەورەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لە چاخی نوێدا وەسفیدەكەن. پۆل بیلار گەورە راوێژكاری هەواڵگری ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە ماوەی ساڵانی 2001 بۆ 2005 دەڵێت " روخسارێكی نیمچە بێزاركەر و سەرسوڕهێنەر هەیە لە خراپبەكارهێنانی دەزگای هەواڵگری لەوكاتە و ئێستاشدا". ئاماژەی بەوەكرد، ئەو لێكچونە نیمچە بنەڕەتییە خۆی دەبینێتەوە لە بەكارهێنانی هەواڵگری "بە ئاڕاستەیەكی زۆر توندو ئینتیقائی لەسەر بنەمای ئەوەی "ئێمە كرۆكی بابەتەكە دەزانین".                                یەكێك لەو بەڵگانەی كە كۆڵن پاوڵ وەزیری پێشووتری دەرەوەی ئەمریكا پێش جەنگی عێراق 2003 خستیەڕوو سێ شەممەی رابردوو سەرۆك ترەمپ كشانەوەی ئەمریكای لەو رێككەوتنە ئەتۆمییە راگەیاند كە شەش زلهێزی جیهان لەگەڵ ئێران ئیمزایان كرد بۆ سنورداركردنی چالاكییە ئەتۆمییەكانی ئێران لەبەرامبەر سوككردنی سزا ئابورییەكان لەسەر. سەرۆكی ئەمریكا وتی ئەو رێككەوتنەی كە لەسەردەمی باراك ئۆباما سەرۆكی پێشوودا ئیمزاكراوە، بەرنامەی موشەكی ئێران و چالاكییە ئەتۆمییەكانی ئێران دوای ساڵی 2025 یاخود رۆڵی ئێران لە ململانێكانی یەمەن و سوریا لە خۆناگرێت. هەروەك ترەمپ هیچ شتێكی لەبارەی هەڵسەنگاندنی فەرمانگەكانی هەواڵگری ئەمریكا و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی سەربە نەتەوەكان باس نەكرد كە پشكنەرەكان لە ئێران كاردەكەن. ئەو هەڵسەنگاندنانە باس لەوەدەكەن تاران پابەندە بەو رێككەوتنەی ساڵی 2015 ئیمزا كرا. بەڵگەكانی ئیسرائیل مشتومڕی لێكەوتەوە لە جیاتی ئەوە سەرۆكی ئەمریكا ئاماژەی بە چەند بەڵگەنامەیەكی ئێرانیدا كە ئیسرائیل رۆژی 30 نیسانی رابردوو بڵاویكردەوە و وتی ئەوانە نیشانیدەدەن كە سەركردەكانی ئێران درۆیانكرد كاتێك رەتیانكردەوە ئێران پرۆژەی هەوڵدان بۆ چەكی ئەتۆمیی هەبێت. سەرەڕای ئەوەی حكومەتەكانی خۆرئاوا و پسپۆرانی هەواڵگری تانەیان لە دروستی ئەم بەڵگەنامانە نەدا، بەڵام رەخنەگرانی دەڵێن هیچ شتێك بۆ هەڵسەنگاندنەكانی پێشوو زیادتر ناكات كە لە رێگەیەوە ئەو ئەنجامە بەدەستها ت كە ئێران هەوڵەكانی بۆ پەرەپێدانی چەكی ئەتۆمیی راگرتووە لە ساڵی 2003دا، ئێرانیش بانگەشەكانی ئیسرائیل و بە " منداڵانە و پڕوپوچ" وەسفكرد. لە دوای هێرشەكانی 11ی سێپەمبەری 2001 بۆ سەر ئەمریكا، جۆرج دەبلیو بۆش و گەورە یاریدەدەرانی شانۆگەرییەكیان بۆ رووخاندنی رژێمی سەدام حسێن لە عێراق ئامادەكرد بە پاساوەی ئەوەی كە هەواڵگری دەڵێت سەدام حسێن پەیوەندیی هەیە بە رێكخراوی قاعیدە و بە نهێنی كاردەكات بۆ پەرەپێدانی چەكی ئەتۆمیی و كیمیایی و بایۆلۆژی، بەڵام دواتر ناڕاستی ئەوە سەلمێنرا، بۆش و یاریدەدەرەكانی زانیارە هەواڵگرییە بەردەستەكانیان گەورەكرد و پشتیان بە وتەی چەند كەسێكی عێراقی بەست كە لە تاراوگە دەژیان و وتەكانیان جێگەی گومان بوون و دژیەكی زانیارییەكانیان پشتگوێخست و لە هەندێك كاروباریشدا ئاژانسی هەواڵگری ئەمریكا و ئاژانسەكانی تری بواری هەواڵگری بەهەڵەدا چوون. بۆچی ئێران نەک عێراق؟ لە بەرامبەردا لێپرسراوانی ئەمریكا، هەروەها توێژەران لە واشنتۆن و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست جەختیانكردەوە لەسەر بوونی جیاوازی سەرەكی لە نێوان سیاسەتی بۆش لە عێراق و ئەو شێوازەی كە ترەمپ بەرامبەر ئێران دەیگرێتەبەر، سەرەڕای ئەوەی كە ئەو بڕیارەی كە ترەمپ رۆژی سێشەممە رایگەیاندووە بووە هۆی زیاتر ئاڵۆزییە هەرێمایەتییەكان و بووە هۆی فروانتربوونی جیاوازییەكانی نێوان ئەمریكا و ئەوروپا، بەڵام كەس پێشبینی داگیركردنی ئێران ناكات لەلایەن ئەمریكاوە. فەیسەڵ عەبدولساتر چاودێری لوبنانی كە پەیوەندی پتەوی لەگەڵ حزبوڵای لوبناندا هەیە كە ئێران پشتگیری دەكات دەڵێت:" پرسیارەكە ئەوەیە ئایا رووبەڕووی هەمان ئەو سیناریۆیە دەبینەوە كە لە عێراق روویدا، ئەوەی پەیوەست بوو بە چەكی كۆكوژەوە؟ وە ئایا ناوچەكە بەرەو شەڕ دەچێت؟" عەبدولستار دەشڵێت:" بە بۆچوونی من دۆخەكە جیاوازە، هەرچەندە ئاستی دوژمنایەتییەكە زیاتربێت لە نێوان وڵاتانی كەنداو ‌و ئیسرائیل لەلایك و ئێران لەلایەكەی ترەوە، دەربارەی هێرشی راستەوخۆ بۆسەر ئێران ئەوە پێشبینیكراو نییە، چونكە دۆخەكە بەرەو شەڕێكی گشتگیر دەبات و هیچ لایەنێك لەلایەنەكان ناتوانێت بەرگەی بگرن." لایخۆشیەوە مارك دوبوویتز سەرۆكی جێبەجێكاری دامەزراوەی بەرگری لە دیموكراتیەتەكان كە ناوەندێكی توێژینەوەیە دەڵێت جەنگ لە عێراق لەوەوە سەرچاوەیگرت كە درك بەوەكرا سزا ئابورییەكانی سەر سەدام كە لە دوای داگیركردنی كوەیت لە ساڵی 1990دا دەستیپێكرد كاریگەرییان بە خێرایی لەدەستدا. وتیشی:" بەڵام باوەڕام وایە ئێستا پێچەوانەكەی راستە". ئاماژەبەوەشدەدات كە ترەمپ توندتركردنی فشارە ئابورییەكان لەسەر ئێران لە كردەوەی سەربازی بەباشتر دادەنێت. باوەڕێكی خەیاڵی؟ سەرەڕای جیاوازی ئامرازەكان دوو بەرپرسی ئەمریكی كە ئاگاداری سیاسەتی تایبەت بە ئێرانن بە ئاژانسی رۆیتەرزیان وتی ئەوان باوەڕیان وایە كە ئامانجی كۆتایی ترەمپ لە ئێران لە ئامانجی ئیدارەی ترەمپ دەچێت لە عێراق كە ئەویش گۆڕینی حكومەتی دژ بە ویلایەتە یەكگرتووەكان لە ئێران و هێنانە كایەی حكومەتێكی دۆستی ئەمریكایە لە شوێنی، بەڵام یەكێك لە لێپرسراوەكان بە رۆیتەرزی وتی ئەگەر بوش باوەڕی وابووبێت كە عێراقییەكان بە گوڵ پێشوازی لە هێزە ئەمریكییە داگیركەرەكان دەكەن لە هەستكردنیان بە دڵنیایی، ئەمە خەیاڵ پڵاوی بوو، هاوشێوەی ئەوەش باوەڕكردن بەوەی " دیموكراتیەت لە ئێران جێگیر دەبێت " ئەگەر كۆماری ئیسلامی كەوت، زۆر بیركردنەوەیەكی سادەیە. تا ئێستاش رووینەداوە كە ترەمپ یان جۆن بۆڵتۆن راوێژكاری نوێی ئاسایشی نەتەوەیی كە خاوەنی هەڵوێستی توندە بەرامبەر بە ئێران بە ئاشكرا داوای رووخاندنی دەسەڵاتی ئایینی ئێرانیان كردبێت. ژەنەراڵی خانەنشین مایكڵ هایدن بەڕێوەبەری پێشووی دەزگای هەواڵگری ناوەندی ئەمریكا و بەرپرسی پێشووی ئاژانسی ئاسایشی نەتەوەیی وتی: " ئەوەی شایانی تێبینیكردنە ترەمپ لە وتارەكەیدا لە كاتی راگەیاندنی كشانەوە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە، هیچ شتێكی دەربارەی هەڵسەنگاندەكانی هەواڵگریی باس نەكرد." لە شوباتی رابردووشدا دان كۆتس بەڕێوەبەری هەواڵگری نیشتمانی لە ئیدارەی ترەمپ لە كۆنگرێس وتی": رێككەوتنی ئێرانی ئەو ماوەیەی درێژكردەوە كە ئێران پێویستیەتی بۆ بەرهەمهێنانی مادەی تایبەت بە دروستكردنی چەكی ئەتۆی و شەفافیەتی چالاكی ئەتۆمیی ئێران پتەوكرد." هایدنیش دەربارەی توێژەرانی هەواڵگری ئەمریكا وتی " كارەكە ئەوە نییە كە ئەوان رووبەڕووی فشارببنەوە بۆ پێشكەشكردنی پاساو": وتیشی ترەمپ" پێویستی بە پاساوهێنانەوە نییە و نایەوێت". سەرچاوە: dw    

هۆگر چەتۆ رێكخەری گشتی تۆڕی شەمس بۆ چاودێری هەڵبژاردنەكان بە " درەو میدیا" ی راگەیاند: وەك ئەوەی پێشبینیمان دەكرد كۆمسیۆن لە هەڵبژاردنەكاندا رووبەرووی چەند گرفتێك دەبێتەوە لەوانە:.  یەكەمیان پەیوەستە بە رێوشوێنەكانی كۆمسیۆن لەبەرئەوەی ئامێری نوێ هاتوەتە ناو پرۆسەی دەنگدان و ئامێری ئەلیكترۆنی بەكاردەهێنرێت، ئەگەری ئەوە هەیە كە كارمەندانی كۆمسیۆن هەموویان نەتوانن ئەو رێوشوێنانە وەك خۆی جێبەجێبكەن.  هۆگر چەتۆ ئاماژەی بەوەشكردووە، لە هەندێك شوێن پرۆسەكە بە باشی بەرێوەدەچێت و رێوشوێنە نوێیەكان بە باشی جێبەجێ دەكرێن، لە هەندێك شوێنی دیكە وانیە بۆ نمونە لە قەزای حەویجە بە شێوازە كۆنەكە دەنگ دەدەن. كە ئەمە رێگە پێنەدراوە كە نە سندوق هەیە نە رێوشوێنەكان وان. پرسی دووەم بەكارهێنانی تەكنەلۆجیا و نەزانینی تەكنەلۆجیایە. لە چەندین شوێن ئامێرەكە رادەگیرێت و دەوەستێت كە ئەمە پێشبینیكراو بوو، كە كۆمسیۆن چۆن دەتوانێت چارەسەری خێرای بۆ بدۆزێتەوە. سێیەمیان مەسەلەی هۆشیارەیە لە گەیاندنی زانیاری ئەم دەنگدانی تایبەتە تەنها بۆ ئەوانەیە كە بایۆمەتریان هەیە، ئەوەی بایۆمەتری نیە خراوەتە رۆژی دەنگدانی گشتی هەندێك كێشە دروست بووە بەهۆی ئەوەوە كە هەندێك كارتی كۆنی پێبووە و ویستویەتی دەنگ بدات، ئەمانەش بوەتە هۆی ئەوەی كۆمسیۆن لەو بنكانە پرۆسەی هەڵبژاردنەكانی راگرتووە، بەتایبەتیش دەمە قاڵێ لە نێوان ئەفسەران و كارمەندانی كۆمسیۆنە، لە موسڵ ئەفسەرەكان ئامادە نەبوون كارتی دەنگدان بدەنە كارمەندانی كۆمسیۆن. ئاماژەی بەوەشكردووە كە لە قەزای حەویجە بە سیستمی كۆن دەنگدان بەرێوە دەچێت كە ئەوە پێچەوانەی رێوشوێنەكانی كۆمسیۆنە، لە بنكە قوتابخانەی كەفائی لەناو قەزای حەویجە روویداوە بە بیانوی ئەوەی ئامێرەكان هەموویان وەستاون و كارناكەن، لەوێ ئەنجامی دەنگدان رەتدەكرێتەوە.   

مەهاتیر محەمەد سیاسەتمەدارای بەتەمەنی مالیزیا جارێكی تر و لە تەمەنی 92 ساڵیدا دەبێتەوە بە سەرۆك وەزیرانی وڵات. مەهاتیر محەمەد ساڵی 2003 دوای 22 ساڵ لە سەرۆكایەتیكردنی حكومەتی خۆی خانەنیشینكرد، بەڵام ئەمساڵ و جارێكی تر گەڕایەوە و بەوتەی خۆی گەورەترین هەڵەی ژیانی راستدەكاتەوە كە خانەنشینكردنی بووە. مەهاتیر محەمەد دوای ناكۆكی لەگەڵ نەجیب رەزاق و پارتی دەسەڵاتداری مالیزیا ( رێكخراوی مالاوی نەتەوەییی یەكگرتوو " ئۆمنۆ" ) رابەرایەتی هاوپەیمانێتی ئۆپۆزسیۆن " باكاتان هارهبان" ی كرد لە شەڕی هەڵبژاردندا  ,  توانی 112 كورسی پەرلەمان بەدەستبهێنێت بەرامبەر بە 76 كورسی بۆ هاوپەیمانێتی نەجیب رەزاقی سەرۆك وەزیران.  پێش هەڵبژاردنیش مەهاتیر رایگەیاند بۆ دوو ساڵ دەسەڵات دەگرێتەوە دەست و دواتر رادەستی هاوپەیمانی ئۆپۆزسیۆنی دەكات بە سەرۆكایەتی ئەنوەر ئیبراهیم كە ئێستا لە زینداندایە. ژیانی سیاسیی هەڵمەتی بانگەشەی مەهاتیر لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن و سەركەوتنی بەسەر پارتی دەسەڵاتداردا  سوپرایز نەبوو بەلای مالیزیییەكانەوە. مەهاتیر محەمەد لە تەمەنی 21 ساڵیدا چووە ریزی پارتی " ئۆمنۆ" و وەك پزیشك كاری دەكرد هەتا لە ساڵی 1964دا بووە ئەندامی پەرلەمان و ساڵی 1969 كورسییەكەی لە پەرلەمان لەدەستدا ، دوای دەركردنی لە حزب ونوسینی چەند نامەیەكی كراوە بۆ سەرۆكی ئەوكاتەی حكومەت تۆنكۆ عەبدولڕەحمان و دواتر كتێبێكی بەناوی " تەنگژەی مەلایۆ" نوسیی و باسی لە پەراوێزخستنی مالاوییەكانی وڵات كرد و رەخنەشی لێگرتن كە بە هاوڵاتی پلە دوو رازی بوون و لەو كاتەشدا پشتیوانی سەركردە گەنجەكانی " ئۆمنۆ"ی بەدەستهێنا و گەڕایەوە بۆ حزب و جارێكی تر بە ئەندامی پەرلەمان هەڵبژێدرایەوە و لە ماوەی 4 ساڵدا بووە جێگری سەرۆكی حزب و لە ساڵی 1981دا بووە سەرۆك وەزیران. لە سایەتی دەسەڵاتی مەهاتیردا مالیزیا لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا بووە یەكێك لە وڵاتە پێشكەوتووەكانی ئاسیا و هەردوو تاوەری پیترۆناسی بونیادنا كە ویست و خواستەكانی مەهاتیری بەرجەستە دەكرد. مافەكانی مرۆڤ سیاسەتە دەسەڵاتخوازییەكەی ئاستی جەماورەێتی مەهاتیری نەدەهێنایە خوارەوە ئەگەر خراپی تۆمارەكانی نەبوایە لە بواری مافەكانی مرۆڤدا. سەركردە سیاسییەكانی ئۆپۆزسیۆن بەبێ‌ دادگاییكردن زیندانیكران ، دیارترینیان جێگرەكەی ئەنوەر ئیبراهیم بوو كە لە پۆستەكەی لادرا و بە گەندەڵی و هاوڕەگەزبازی تۆمەتباركرا و زیندانیی كرا. جارێكی تر و لە ساڵی 1998دا مەهاتیر داوایكرد چاكسازی سیاسیی و ئابوریی بكرێت و ژمارەیەك لە وتە ئاڵۆزەكانی دەربارەی خۆرئاوا ئاڵۆزی خستە نێوان هەردوو لاوە، بۆ نمونە چەند رۆژێك پێش دەستلەكاركێشانەوەی لە تشرینی یەكەمی 2003 مەهاتیر حكومەتەكانی وڵاتانی خۆرئاوا و گروپە جولەكەكانی توڕەكرد كاتێك بانگەشەی ئەوەییكرد كە جولەكە حوكمی هەموو جیهان دەكات. مەهاتیر وتی كە دەستبەرداری پۆستكەی بووە:" چونكە بێ‌ ئومێد بووم شتێكی كەم نەبێت هیچم بەدینەهێناوە  لە ژیانی سیاسیمدا كە دەمویست سەركەوتوو بەڕێزبێت." مەهاتیر دوای خانەنشینیشی دەستبەرداری سیاسەت نەبوو، ئەو راهاتوو لەسەر ئەوەی بەردەوام رەخنە ئاراستەی جێگرەوەكەی عەبدوڵا بەدەوی بكات، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2008ی حزبی دەسەڵاتداردا مەهاتیر حزبەكەی بەجێهێشت و ئەوكاتە لەلایەن زۆرێكەوە وا لێكداریەوە كە گوشارێكە بۆسەر بەدەوی تا وازبهێنێت. مەهاتیر لەسەرەتادا پشتگیری لە سەرۆك وەزیرانی ئێستا نەجیب رەزاق كرد، پاشان لێی هەڵگەڕایەوە و بە گەندەڵی تۆمەتباریكرد، بەو هۆیەشەوە ژمارەیەكی زۆر لە گەورە سەركردەكانی " ئۆمنۆ" دەستیانلەكاركێشایەوە و ساڵی 2016 چوونە ریزی ئۆپۆزسیۆنەوە و لە كانونی دووەمی رابردوودا لە تەمەنی 92 ساڵیدا رایگەیاتد كە بەنیازی بەشداری هەڵبژاردنەكان بكات و لە نۆی ئایادا سەركەوتنێكی مێژوویی بەسەر هاوپەیمانەكانی پێشوویدا بەسەرهێنا دوای زیاتر لە 60 ساڵ لە دەسەڵات.    

 حەمدی بەرواری، بەرپرسی لقی دهۆكی رێكخراوی مافەكانی مرۆڤی كوردستان بە درەو میدیای راگەیاند: ئامێری پەنجەمۆری دەنگدان رەنگە كێشە دروست بكات و ئەگەر هەیە پەنجەمۆرەكە دەرنەچێت، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن رێوشوێنی زۆری گرتەبەر، بەڵام بە راستی هێشتا كێشەی زۆر هەیە، بۆ نمونە ئێستتا هەندێك هاوڵاتی هەن تا ئەمدواییەش لە دهۆك دەنگیان داوە، بەڵام ئێستا پێی دەڵێن بڕۆ بۆ هەولێر یان بۆ عەممارە یاخود بۆ موسڵ، لە زۆر شوێن ناوەكان گۆڕدراون، ئەوە كێشەیەكی تەكنیكی كۆمسیۆنە، كێشەیەكی تر ئەوەیە كارتی دەنگدان زۆر گەورەیە و درێژییەكەی نیو مەتر زیاتر و ئەمە كات دەخایەنێت و ئەگەری ئەوەی هەیە خەڵك لە ریزەكانی دەنگدان بێزار ببن. حەمدی بەرواری، راشیگەیاند:  كێشەیەكی تر هەیە كە لە هەر وێستگەیەكدا (4) كارمەند هەن، چاودێری سندوق ئەركەكەی ئەوەیە چاودێری سندوقەكە بكات، بەڵام ئێستا ئەركێكی تریشی گرتوەتەئەستۆ و كارتی دەنگدان لە دەنگدەران وەردەگرن و پسوڵەی دەدەنێ، لە هەر وێستگەیەكدا (450) دەنگدەر هەیە، لەڕوی كاتەوە هەر دەنگدەرێك لانی كەم (دەقیقەیەك و 43 خولەك)ی دەوێت، بەڵام ئێستا هەندێكجار پرۆسەی دەنگدان یەك كەس (5) دەقیقە دەخایەنێت، ئەمە وادەكات زۆر دەنگ بفەوتێن. بەپێی چاودێرییەكانی ئێمە تاوەكو كاتژمێر 12:30 خولەكی نیوەڕۆ ئاستی بەشداری دەنگدەرانی تایبەت لە دهۆگ گەیشتوەتە 30%.

درەو میدیا ئەفسەرێكی پۆلیس لە كەركوك كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت  بە "درەو میدیا" ی راگەیاند: كە دەنگدانی تایبەت بۆ پۆلیس و هێزەكانی ناوخۆ بە ئاسایی بەرێوە دەچێت، بەڵام جوڵەیەكی زۆر دەبینرێت بە ئۆتۆمبێل و بارهەڵگری گەورە عەرەب دێن بۆ دەنگدان و دەنگدەدەن، هەرچەندە ئێمە نازانین كێن و چۆن هاتوون؟ ، ئەوان زۆر زۆرن لە دەنگدەرانی پۆلیس زۆرترن ، ئێمە بەهۆی ئەوەی  لە ئینزارداین بە دوو شەفت دەچین بۆ دەنگدان ، بەڵام کارتی دەنگدان دەهێڵنەوە لای خۆیان و ئەینرێنەوە بۆ فەرمانگەكەی خۆت و لەوێ وەریدەگریتەوە. ئەو ئەفسەرە راشیگەیاند: ئەو هێزانەی لەوێ دەنگ دەدەن هێزی نوێین و هێزەكان دەگۆڕین بەڵام هێزی دژە تیرۆر و پۆلیسی فیدراڵی و حەشدی شەعبی، پۆل پۆل دێن بۆ دەنگدان و بە ئۆتۆمبێل و ترێلە گەورە ئاڵوگۆریان پێدەكەن و بەشێكیان دەنگ دەدەن و دەیانبەنەوە و بەشی دیكە دێنن بۆ دەنگدان بۆیە زۆر زۆرن و ئێمە نازانین كێن و ناسنامەیان چیە؟  

 (درەو میدیا): ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆمارو یەكێك لە كەسایەتییە سیاسییە دیارەكانی عێراق هەندێك زانیاری نوێی لەبارەی پشتی پەردەی پرۆسەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان ئاشكراكرد. لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی (الغد)ی ئوردنی، عەلاوی ئاشكرایكرد، دوای ئەوەی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا ریفراندۆم بكات، سەردانی شا عەبدوڵای دووەم پادشای ئوردنی كردووە بەوپێیەی سەرۆكی لوتكەی عەرەبی بووە، داوای لێكردووە كارێك بكات بۆ رێگرتن لە دابەشبوونی عێراق. وەكو خۆی باسی دەكات، شا عەبدوڵا بە عەلاوی وتووە، دەتوانین چ كارێك بكەین بۆ رێگرتن لە دابەشبوونی عێراق، لەبەرامبەردا عەلاوی داوای لێكردووە دوور لە چاوی میدیاكان هەریەكە لە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بانگهێشتی عەممان یان عەقەبە بكات و پاڵپشتیان بكات بۆ ئەوەی دابنیشن و كێشەكان چارەسەر بكەن. عەلاوی ئاماژە بەوەدەكات، شا عەبدوڵا پێشنیازەكەی قبوڵكردووە، دوای چەند كاتژمێرێك شا عەبدوڵا تەلەفۆنی بۆ كردووە و ئاگاداری كردووە لەوەی مەسعود بارزانی ئامادەی نیشانداوە لە ئامادە بێت لە ماڵی شا لە عەقەبە، دواتر پەیوەندی بە حەیدەر عەبادییەوە كردووە، بەڵام عەبادی مەرجی هەبووە و وتویەتی بەر لە دەربڕینی رەزامەندیم بۆ ئەو كۆبونەوەیە، دەبێت بارزانی بچێتەسەر تەلەفزیۆن و داوای لێبوردن بكات. هەر لەو چاوپێكەوتنەدا ئەیاد عەلاوی باسلەوەدەكات، سێ رۆژ بەر لەوەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بارزانی بە زمانێكی توند قسەی كردووە و پێی وتووە "كەركوك هێڵی سورە، ریفراندۆم هەنگاوێكی شكستخواردووە، پێویستە لەسەرت بۆ عێراقییەكانی ئاشكرا بكەیت چۆن گەیشتویت بەم بڕیارە، بارزانی وەڵامی دایەوە و وتی: حكومەت وەكو سەگ مامەڵەمان لەگەڵ دەكات بۆچی لە عێراق بمێنینەوە ؟". لە وەڵامی پرسیارێكی رۆژنامەكەدا سەبارەت بەوەی بۆچی بارزانی سوربوو لەسەر ئەوەی ریفراندۆم بكات، عەلاوی دەڵێ: هەڵەی كرد، ئەو پلانگێڕی بوو، نامەوێت بچمە ناو ئەو بابەتەوە.  

درەو میدیا سەعید كاكەیی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بە درەو میدیای راگەیاند: تا ئێستا پرۆسەی دەنگدان باش بەرێوە دەچێت و ئامێرەكان بەسەر بنكەو وێستگەكاندا دابەشكراون و كارمەندەكان تازەن بەڵام مەشق و راهێنانیان پێكراوە، لەبەر ئەوەی كاتی كەم بۆ راهێنانەكان دانرابوو  بۆیە كێشەی بچوك لە ئامێرەكاندا هەبووە لە چەند بنكەیە بەڵام چارەسەر كراوە. سەبارەت بەو ناوانەی كە لە بازنەی تر هاتوونەتەوە بۆ نمونە كەسێك لە بازنەی سلێمانیەو لە بازنەی هەولێر ناوی هاتۆتەوە، سەعید كاكەیی رایگەیاند: ئەوە پەیوەندیە بەوە هەیە لەو كاتەدا كە بایۆمەتریان كردووە ئەركو فەرمانیان لەو ناوچەیە بووە بۆیە كارتی بایۆمەتریەكانیان بۆ ئەو شوێنانە گەڕاوەتەوە كە لە بایۆمەتریان لێكردووە، ئەوە كەمو كوڕی بووە،بەڵام  كێشەكەیان بۆ چارەسەر دەكرێت. سەبارەت بە لابردنی عەلی قادر بەرپرسی ئۆفیسی هەولێری كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، سەعید كاكەیی رایگەیاند: ئەوە لابردن نیە بەڵكو دورخستنەوەیە لەبەر ئەوەی پابەندی رێنماییەكانی كۆمسیۆن نەبووە دوورخستنەوەكەشی بۆ ماوەیەكی كاتیە.

ئەمرۆ دەنگدانی تایبەت دەستی پێكردوو لە چەند بنكەو وێستگەیەكی دەنگدان پێشێلكاری كراون،  پێشێلكاریەكان خۆی لە بانگەشەی كاندیداكان لەبەردەم بنكەكانی دەنگدان و چونەتە ژوورە بە چەكەوە و دروستكردنی پشێوی لە بنكەكانی دەنگداندا خۆی دەبێنیتەوە، كە لە نزیك یەكێك لە بنكەكانی دەنگدان لە سلێمانی كاندیدەكان بانگەشەی هەڵبژاردن دەكەن، لە زاخۆ  هێزێكی ئەمنی بە چەكەوە چوونەتە ناو بنكەی چەمكورك كە دەنگدانی تایبەتی هێزە ئەمنییەكانی تێدا بەڕێوەدەچێت.لە بنكەی پێنجی ئازار لە رانیە ژمارەیەك سەرباز بە چەكەوە چووونەتە ناو بنكەی دەنگدانەوەو كاری دەنگدانی تایبەتیان راگرتووە. لەلایەن خۆشیەوە سەعید كاكەیی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی عێراق ئاگاداریەكی بڵاوكردوەتەوە و تیایدا هاتووە" تكایە هەر خروقاتێك دەبینن، بە بەڵگەوە تۆماری بكەن و بیكەنە سكاڵایەكی فەرمی و لە ڕێگای نووسینگەكانی كۆمسیۆنەوە (هۆبەی سكاڵا) بەرزیان بكەنەوە بۆ ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆن. لەسەر ئاستی عێراقیش پێشێلكاری روویداوە، یەكێك لە بنكەكانی دەنگدانی تایبەت لە بەغدادی پایتەخت بۆ ماوەیەك داخرا بەهۆی ئەوەی زۆربەی دەنگدەرەكان كارتی دەنگدانیان نوێ نەكردبووەوە. لەلایەكی ترەوە بەپێی بەیاننامەیەكی نوسینگەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق، عەبادی فەرمانی بە وەزارەتی ناوخۆ كرد، لێكۆڵینەوە بكات لە بارەی ئەو قسانەی كە باسلەوەدەكەن محەمەد حەلبوسی پارێزگاری ئەنبار ئۆتۆمبیلی وەزارەتی ناوخۆ و پۆلیسی ئەنباری بەكارهێناوە بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن. بەپێی هەواڵی میدیاكانی عێراق، بنكەكانی دەنگدانی تایبەت بە رەوەندی دەرەوە لە توركیا رێگەیان لە بریكاری قەوارە سیاسییەكان و چاودێران گرتووە بچنە ناو بنكەكانەوە. بەپێی قسەی یەكێك لە بریكاری قەوارە سیاسییەكان، لە بنكەی دەنگدانی نوسینگەی كادیكۆ لە شاری ئیستەنبوڵ، دەنگدەران بە پێنوسی ئاسایی دەنگیانداوە نەك بەو پێنوسەی كە كۆمسیۆنی تەرخانكردووە.

ژمارە دەنگدەرانی تایبەت لە هەرێمی كوردستان 247 هەزار و 422 هەزار دەنگدەرە و لە 99 بنكەی دەنگدان دەنگ دەدەن.  لە پارێزگای هەولێری 114 هەزار و 172 دەنگدەری تایبەت هەن كە لە 45 بنكە  دەدەن. لەپارێزگای دهۆك 50 هەزار و 476 كەس لە رۆژی دەنگدانی تایبەت مافی دەنگدانیان هەیە لە 21 بنكەی دەنگدان لە 113 وێستگە.  لە پارێزگای سلیمانی ( 82 هەزار و 783 ) كەس مافی دەنگدانی هەیە لە 190 وێستگە لە 33 بنكە دەنگدەدەن    

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت بەپێی زانیارییەك كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە ناو پەرلەمانی كوردستان دەست (درەو میدیا) كەوتووە، رێژەی پاشەكەوتی موچەی پەرلەمانتارانی كوردستان كەمدەكرێتەوە. سەرچاوەیەكی لە پەرلەمانی كوردستانەوە كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە ئاشكرایكرد، پەرلەمان سەرقاڵی ئامادەكردنی لیستێكی نوێی موچەیە بۆ پەرلەمانتاران. سەرچاوەكە وتی: بڕیار بووە سبەینێ پێنج شەممە سەرۆكایەتی پەرلەمان موچەی مانگی (2)ی ساڵی 2018 وەربگرێت، بەڵام بەهۆی ئامادەكردنی لیستی نوێی موچەی پەرلەمانتارانەوە دابەشكردنی موچەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ هەفتەی داهاتوو دواخراوە. (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكەوە زانیاری دەستكەوتووە كە پەرلەمانتارانی كوردستان لە هەموو فراكسیۆنەكان داوایانكردووە موچەكانیان زیادبكرێت و بڕی پاشەكەوتی موچەكانیان كە بەرێژەی 75% ە، كەمبكرێتەوە، لەسەر بنەمای ئەو داواكارییانە بڕیاردراوە بە كەمكردنەوەی پاشەكەوت و زیادكردنی موچەكانیان. (درەو میدیا) بۆ وەرگرتنی زانیاری لەوبارەیەوە پەیوەندی بە چەند پەرلەمانتارێكەوە كرد، بەڵام بەبەهانەی ئەوەی ئاگاداری ئەو بڕیارە نین، هیچ لێدوانێكیان نەدا. لە پێش پاشەكەوتی موچە پەرلەمانتارێكی كوردستان بە تەواوی دەرماڵەكانیەوە ( 8 ملیۆن و 300 هەزار) دیناری وەردەگرت، بەڵام دوای سیستمی پاشەكەوت رێژەی لە 75%ی موچەكەیان بڕدراو بڕی موچەكەیان بە پێی رێژەكە دەكاتە ( 2 ملیۆن و 75 هەزار دینار) .   

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت بۆ جاری یەكەم روسیا بەفەرمی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی بانگهێشتی مۆسكۆ كرد، ئەمە لە دیمەنە گەورەكەیدا نیشاندەری ئەوەیە هەولێر ئەمجارەیان ئاڕاستەی رێگەكەی بەرەو مۆسكۆ دەگۆڕێت. نێچیرڤان بارزانی كە هاوكات جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە ئەمڕۆ لە مۆسكۆ لەگەڵ ڤلادیمیر پۆتن سەرۆكی روسیا كۆبووەوە. هەرچەندە بەپێی هەواڵی ئاژانسی (تاس)ی روسیا، كۆبونەوەكەی پۆتن لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی كورتخایەن بووە، بەڵام لە رووی سیاسییەوە دیدارەكە لە میدیاكانی جیهان بایەخی پێدرا. سەردانی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا زیاتر رەهەندێكی ئابوری هەبوو، بەتایبەتی ئەوەی كە ئەو لەسەر داوای بەڕێوەبەری كۆمپانیای (روسنەفت) لەلایەن نوسینگەی سەرۆكی روسیاوە بانگهێشتنامەی ئاڕاستە كرا بەمەبەستی بەشداریكردن لە مەراسیمی یادی 73ساڵەی سەركەوتنی روسیا بەسەر ئەڵمانیای نازیدا. سایتی حكومەتی هەرێمی كوردستان وێنەی دیدارە "كورتخایەن"ەكەی نێوان نێچیرڤان بارزانی و ڤلادیمیر پۆتنی بڵاوكردەوە، بەڵام هیچ زانیارییەكی لەبارەی ناوەڕۆكی گفتوگۆكانیان ئاشكرانەكرد. كەناڵی (رووداو)ی سەربە نێچیرڤان بارزانی لێدوانێكی سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی لەبارەی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا بڵاوكردەوە، لە لێدوانەكەدا دزەیی دەڵێ: لە كۆبونەوەكەدا گفتوگۆكراوە لەبارەی باشكردنی پەیوەندییەكانی روسیا و هەرێمی كوردستان لەڕووی وزە و ئابوری و چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغداد. بەهۆی فشارەكانی حكومەتی ناوەندی عێراقەوە ژمارەیەك لە كۆمپانیا خۆرئاواییەكان بەتایبەتی كۆمپانیا ئەمریكی و بەریتانییەكان ئاستی كاركردنیان لە هەرێمی كوردستان كەمكردەوە، لەبەرامبەردا كۆمپانیای روسنەفتی روسی هاتەناوەوە. روسنەفت كۆمپانیایەكی نیشتیمانی بواری نەوتە لە روسیا، ئیگۆر سیچن سەرۆكایەتی كۆمپانیاكە دەكات كە كەسایەتییەكی نزیكە لە ڤلادیمیر پۆتنی سەرۆكی روسیاوە. ئەم كۆمپانیایە ساڵی رابردوو سەرباری ناڕەزایەتییەكانی حكومەتی ناوەندی عێراق ژمارەیەك گرێبەستی لەگەڵ حكومەتی هەرێم لە بواری كڕین و فرۆشتنی نەوت ئیمزا كرد و لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا پارەی پێشوەختی بە حكومەتی هەرێمدا. ئێستا بەپێی گرێبەستێك كۆمپانیای روسنەفت خاوەندارێتی هێڵی گواستنەوەی سەرەكی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ توركیا دەكات. حكومەتی ناوەندی عێراق دەڵێت ئەو گرێبەستە رەزامەندی بەغدادی بۆ وەرنەگیراوە و بەشێوەیەكی نادەستوری كراوە، بەڵام بەپێی راپۆرتێكی ئاژانسی رۆیتەرز كە بەمدواییە بڵاویكردەوە، روسەكان گوێیان بە نیگەرانی حكومەتی ناوەندی عێراق نەداوە و گرێبەستیان لەگەڵ حكومەتی هەرێم كردووە، لەمەشدا بەتەنیا ئامانجی ئابورییان نییە، بەڵكو دەیانەوێت دەستڕۆیشتویی روسیا لە ناوچەكە فراوان بكەن. سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێم ئاشكرایكرد" لەماوەیەكی نزیكدا كارەكانی كۆمپانیای روسنەفت لە كوردستان بەرفراوانتر دەبن". رۆژی 24ی ئەم مانگە لە سان پترسبۆرگ لە روسیا كۆڕبەندی ساڵانەی ئابوری بەڕێوەدەچێت، حكومەتی هەرێم بەشداری لەو كۆڕبەندەدا دەكات. پێدەچێت لەدوای ریفراندۆمەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان كە پارتی دیموكراتی كوردستان هەژمونی هەیە بەسەریدا بەتەواوەتی بێئومێد بوبێت لە ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا، بۆیە ئاڕاستەی سیاسەتەكانی بەرەو روسیا و ئێران دەڕوات. بەمدواییە نێچیرڤان بارزانی كردنەوەی ناوچەیەكی بازرگانی ئازادی لە نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران راگەیاند، بە چاودێری حكومەتی ناوەندی عێراق. لە پرسی ریفراندۆمدا روسیا تاڕادەیەك خۆی پاراست لە دەربڕینی هیچ هەڵوێستێكی یەكلاكەرەوە، بەڵام ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا بە راشكاوی دژایەتی خۆیان بۆ جیابونەوەی هەرێمی كوردستان لە عێراق دەربڕی. "بەپێی سەرچاوەكان هەر دوابەدوای ریفراندۆمەكە، كاربەدەستانی كورد بە ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكانیشەوە فڕین بەرەو مۆسكۆ بۆ بینینی بەڕێوبەری جێبەجێكاری روسنەفت و كاربەدەستانی وەزارەتی دەرەوەی روسیا"، ئەمە بەشێكە لە راپۆرتێك كە بەمدواییانە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەبارەی پەیوەندی نێوان روسیا و هەرێمی كوردستان بڵاویكردەوە. سەردانی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا دوای چەند كاتژمێرێك هات لە بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ كشانەوە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران كە بوو بەهۆی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا. نێچیرڤان بارزانی كە هێشتا كێشەی نەوتی لەسەر ئاستی لۆكاڵی لەگەڵ حكومەتی ناوەندی عێراق چارەسەر نەكردووە، رەنگە بیەوێت دۆسیەی نەوتی هەرێم بباتە ناو ململانێیەكی سەختترەوە كە ململانێی نێوان ئەمریكا و روسیاوە لە ناوچەكەدا، ئەمەش تونێلێكە كە ئەوسەری دیارنییە.