ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود لەگەڵ ئەوەی (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق هێشتا دەرفەتی تەواوی وەرنەگرتووە بۆ بەجێگەیاندنی هیچ كارێك لەسەر ئاستی كەمی خزمەتگوزراییەكان لە شارەكانی عێراق، بەتایبەتیش شارەكانی باشوور، كە دانیشتوانەكەی وایدەبینن دواكەوتوو و ماڵوێرانی دەستی گەندەڵیین، هەروەك ناوچەكانی باكورو خۆرئاواش تیرۆر دووچاری وێرانیی كردن، هەندێك لە كوتلە سیاسیيەكان پەنایان بردووە بۆ بەرزكردنەوەی كارتی فشار لەسەر چەندین ئاست، دیارترینیان كوتلەی (دەوڵەتی یاسا)یە، كە (نوری مالیكی) سەرۆكایەتی دەكات. مالیكی داوای بە هەرێمكردنی بەسرە دەكات  لەكاتێكدا (مالیكی) یەكێكە لە دیارترین ئەو كەسانەی بیرۆكەی دامەزراندنی هەرێم لە عێراق ڕەتدەكاتەوە، بەڵام ئەمڕۆ بوەتە یەكێك لەوانەی بۆ (بەسرە) داوای دەكات، بە پاساوی نەبوونی خزمەتگوزرای و پەراوێزخستنی پارێزگاكە لەلایەن (بەغداد)ەوە.  (دەوڵەتی یاسا) دەستیكرووە بەجموجۆڵی سیاسی لە (بەسرە) بۆ جۆشدانی شەقام و داواكاری ڕاگەیاندنی پارێزگاكە وەك هەرێمێك، بۆ ئەوەش سودی لە خراپی ئاستی خزمەتگوزاری شارەكە و توڕەیی شەقام لە حكومەتە یەكە لەدوای یەكەكانی وڵات بینیوە.  عەبدولمەهدی دەترسێت‌و بەرهەم ساڵح دڵنیایی دەدات لە گەرمەی ئەو فشارە سیاسیيانەدا، بەرپرسە ناوخۆییەكانی (بەسرە) جەخت دەكەنەوە دۆخی شارەكە ناجێگیرەو ئەگەری جوڵەی تێدایە، كە ڕەنگە ببێتە مایەی قەیرانێكی سیاسی و لەسەر حكومەتەكەی (عەبدولمەهدی) زۆر بكەوێت. چاودێرانی سیاسی پێیانوایە، جوڵانی شەقام لەم ماوەیەدا مەترسیيەكی گەورە دەبێت لەسەر حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی)، بەتایبەت كە پایەكانی جێگیر نەبووە، بەپێویستیشی دەزانن (عەبدولمەهدی) هەنگاوی بەپەلە بگرێتەبەر بۆ چارەسەركردنی دۆخەكە، ئەوەش لەكاتێكدایە سەرۆك وەزیرانی عێراق لە سەرهەڵدانەوەی خۆپیشاندانەكان دەترسێت و هەوڵی هێوركردنەوەی شەقام دەدات بەتایبەت لە (بەسرە)و بەڵێنی باشتركردنی ئاستی خزمەتگوزراییەكانیشی داوە.  بەڵام (بەرهەم ساڵح) سەرۆك كۆماری عێراق دوێنێ‌ لە (كوەیت) وتی" ئێمە ئێستا لە قۆناغی گفتوگۆداین سەبارەت بە یاسایەك كە دەسەڵاتی یاسایی زیاتر بدات بە شارەكە بۆ ئەوەی ببێتە ناوچەیەكی ئابوری و گەشەكردوو". لای خۆیەوە، (خەڵەف عەبدولسەمەد) سەركردە لە (دەوڵەتی یاسا) لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە" هەڵوێستمان جێگیرە سەبارەت بەدەستوريبوونی پشتیوانیكردنی داواكاری هەرێمی بەسرەو هیچ دەسەڵاتێك جگە لە دەسەڵاتى گەل ناتوانێت ئەو داوا دەستورییە پەكبخات". ڕونيكردەوە"  ئەزمونی سیاسی سەلماندویەتی هەرێم ئیمتیازات و مافی زیاتر وەردەگرێ لە پارێزگاكان و هەرێمی كوردستان نمونەیەكی بەرجەستەیە".   نەسرو حیكمە دژن.. فەتح پشتیوانی دەكات (موزاحم تەمیمی) پەرلەمانتار لە هاوپەیمانی (نەسر) دەڵێت" ناكرێت بیرۆكەی پێكهێنانی هەرێم قبولبكرێت، تەنها لەكاتێكدا نەبێت ئەگەر شتێكی گونجاوی بۆ بەدیهێنانی دەستكەوت بۆ خەڵك تێدابێت"، (تمیمی) بە ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)ی ڕاگەیاندووە" بەڵام داواكاری ڕاستەقینەو پابەندكەر هەیە لەپێناو پێكهێنانی هەرێمی بەسرە، شەقامی بەسرە دەیەوێت پڕۆژەی جدی ببینێت لە پارێزگاكە لەپێناو پێشخستنی ژێرخانی ئابوری و دابینكردنی دەرفەتی كارو پێشخستنی بەسرە بەوشێوەیەی شایستەیەتی".  هەر لەو باسەدا، (زەهرە بەجاری) پەرلەمانتار لە هاوپەیمانی (فەتح) بەهەمان سەرچاوەی ڕاگەیاندووە" ئێستا كاتێكی زۆر گونجاوە بۆ ڕاگەیاندنی هەرێمی بەسرە" جەختیشكردووە"دامەزراندنی هەرێم مافێكە كە دەستوری بە سەرجەم پێكهاتەكانی گەلی داوە، هەروەك ئەوەی لە هەرێمی كوردستان جێبەجێكراوە". ڕونیشیكردۆتەوە" 80% بودجەی عێراق سەرچاوەكەی پارێزگای بەسرەیە، كە دانیشتوانەكەی بەدەست هەژاری و بێكاری و سەرجەم جۆرەكانی ژەهراویبونەوە دەناڵێنن و حكومەتی عێراق وەڵامی داواكارییە مرۆیی و جەماوەرییەكانی نەداوەتەوە لە ماوەی چەند مانگی ڕابردوو، ئێستا كاتی  ڕۆیشتنە بەئاڕاستەی ئەو مافە دەستورییە بۆ دامەزراندنی هەرێمی بەسرە و ئەنجومەنی پارێزگاری شارەكەش هەڵدەستێت بە گرتنەبەری سەرجەم هەنگاوە یاساییەكانی پێویست بۆ دامەزراندنی هەرێم ".     (عەلی بدێری) پەرلەمانتار لە (ڕەوتی حیكمە) دەستكەوتی تایبەت و وروژاندنی ئەو بابەتەی بەیەكەوە گرێداوە و دەڵێت" زۆر بەداخەوە دیاردەی پەنابردن بۆ هەرێم لەڕێی كوتلە سیاسیيەكانەوە هاتەگۆڕێ‌ بەئامانجی ئیبتیزازو فشاركردن، تەئكیدكردن لەو بڕگە دەستورییەی كە ڕیگە بە پارێزگایەك یان چەند پارێزگایەك دەدات ببنە هەرێم، ئامانج لێی فشاركردنە لەسەر حكومەت و لە پرسی بەسرەدا بۆ زیادكردنی بڕی بودجەی شارەكەیە، یان بەدەستهێنانی كورسیيەكی وەزارەت" دەشڵێت" بەڵی بەسرە ستەمی لێكراوە لە كابینەی حكومەتداو هیچ وەزیرێك نیە نوێنەرایەتی پارێزگاكە بكات، بەڵام  فشاركردن بەوشێوەیە لەسەر حكومەت، دروست نیە".   

ئامادەو وەرگێرانی: ئارام مەحمود جەنگی جیهانی یەكەم كە جیهان ئاهەنگ دەگێڕێت بە بۆنەی تێپەڕبونی  (100) ساڵ بەسەر كۆتاییهاتنی دا، شەڕێكی سەختی لەنێوان ملیۆنان مرۆڤ بەخۆوە بینی، كە تیایدا هەزاران برا پێكەوە دەجەنگان بۆ پارێزگاریكردن لە وڵاتەكانیان، بەڵام خانەوادەی (سۆماس و ئەلیزا) قوربانیەكی تایبەتیان پێشكەش كرد و هەر (8) كوڕەكەیان نارد بۆ بەشداریكردن لەجەنگ. ئەو خانەوادەیە تەنها یەك كوڕی كوژرا لە یەكێك لە شەڕەكانی بەرەی (فەرەنسا)، ئەوەی جێگەی سەرنجە سەرجەم كوڕەكانیان خۆبەخش بوون و بەخواست و ئیرادەی خۆیان بەشدارییان كرد لە جەنگ. ئەو هەڵوێستە دەگمەنە پاڵینا بە ئەنجومەنی تایبەت لە بەریتانیا (ئەنجومەنی ڕاوێژكاری تایبەت بەپادشا) بۆ ناردنی وتارێك بە ناوی پادشا (جۆرجی پێنجەم) لەساڵی (1915)، بۆ سوپاسكردنی قوربانیدانی ئەو خانەوادەیە و پێشكەشەكردنی ڕۆڵەكانی بۆ بەرگریكردنی لەشانشین و بەشداریكردن لە جەنگ. لە وتارەكەدا كە ئەمینداری ئەنجومەن ئیمزای لەسەر كردبوو، هاتووە" بە بایەخێكی گەورەوە گوێ لەقوربانیدانی ئەو هەشت برایە دەگرم". "لە سەر ڕێنوێنی پادشایەتی پێمخۆشە پیرۆزبایی پادشاتان پێبگەیەنم و جەخت لەوە بكەم كە خاوەنشكۆ پێزانینی زۆری بۆ ئەو گیانە نیشتمانییەی هەیەو خۆی لەم نمونەیەدا بەرجەستە كردووە، لە یەك خانەوادەدا، بۆ قوربانیدان و پاڵپشتی بۆ خاوەنشكۆ و ئیمپراتۆریەت". شتێكی سەرسوڕهێنەر       نامە شاهانەییەكە لەگەڵ وێنەی براكان خراوەتە چوارچێوەوە و لای نەوەكانی خانەوادەكە كە لە (بێرمەنگەهام) دادەنیشن، پارێزراوە و بۆیان ماوەتەوە. (جۆن جۆنز)ی تەمەن (76) ساڵ، كە هاوسەری (ڕیتا) كچەزای (ئەلیزا و سوماس)ە، دەڵێت" بەشداری ئەو هەشت برایە لەجەنگ لەیەك كاتدا حاڵەتێكی دەگمەن و ناوازەیە". ئاماژە بەوەشدەكات" سەرجەمیان بەشێوەیەكی خۆبەخش و بەئیرادەی خۆیان بەشداری شەڕیانكردووە، ئەوەش شتێكی سەرسوڕهێنەرە"  (سوماس جۆن ئیفەرتۆن)ی باوك، كە لەساڵی (1851)، لەدایكبووە، لەگەڵ (ئەلیزا) هاوسەرگیری كردووە و (10) منداڵیان بووە كە هەشتیان كوڕبوون و دوانیشیان كچ. دوای ماوەیەك بڕیاریانداوە لەناوچەی (ریسیستر شیر)وە بگوێزنەوە بۆ (بێرمەنگەهام) بۆ گەڕان بەدوای هەلێكی كاری باشتر، بەڵام كار كەمبووە و بەوهۆیەشەوە بەدۆخێكی سەختدا تێپەڕیوون. لەساڵی (1881)، ئەلیزا ناچار بووە لەخانەی سەرپەرشییكردنی مێرمنداڵان لەگەڵ پێنج لە منداڵەكانی بمێنێتەوە، دوای دەكردنیان لەماڵەكەیان و شكستهێنانی هاوسەرەكەی لە فەرامەهەكردنی شوێنی نیشەجێبون و سەرچاوەیەكی بژێوی بۆ خانەوادەكەی. زۆری نەبرد جارێكی تر خانەوادەكە لەدەوری یەك كۆبونەوە، دوای ئەوەی (سوماس) كارێكی نوێی لە ئەنجومەنی شاری (بێرمەنگەهام) دەستكەوت، وەك كرێكاری چاككردنی ڕێگاوبان و خانوەیەكیشی لە (بۆردی گرین) دەستكەوت. دۆخی خانەوادەكە لەهاوینی ساڵی (1914) سەقامیگری بەخۆوە بینی، كاتێك (بەریتانیا) جەنگی دژی (ئەڵمانیا) لەمانگی ئاب ڕاگەیاند. وڵات پێویستی بە ئامادەكردنی سوپایەكی گەورەبوو، لۆرد (كیچنەر) وەزیری جەنگی بەریتانیا، بانگەوازێكی ئاراستەی هەموو پیاوانی وڵاتەكەی كرد بۆ پەیوەندیكردن بە سوپا. خانەوادەكە بەشداریكردن لە كۆمەكە سەربازییەكان بەلایەوە گرنگ بوو، هەشت كوڕەكەی كە تەمەنیان لەنێوان (23) بۆ (43) ساڵدا بوو، بڕیاریاندا بەشداری شەڕ بكەن و وەك خۆبەخش بچنە ڕیزەكانی سوپا. وێڕایی ئەوەی (ئەلفرێد و فرانسیس) هاوسەریان هەبوو، ئەوانیش  بڕیاریاندا هاوسەر و خانەوادەكەیان بەجێبهێڵن و بچن بۆ بەرەكانی جەنگ. هەشت براكە بەسەر بەرە جیاوازەكانی شەڕدا دابەشبون و سەرجەمیان چوونە هیڵەكانی پێشەوەی شەڕ و بەشداریان تیادا كرد. (فرانسیس)،كە دواتر بە فریدریك ناسرا، پێش جەنگ بە (4) مانگ هاوسەرگیری كرد لە مانگی نیسانی ساڵی (1914). لەبەرەكانی شەڕ لە فەرەنساوە كارتێكی ناردبوو بۆ هاوسەرەكەی (گیرترود) كە دەستڕێكی حەریری لەسەر بوو وێنەی پەپولەیەكی لەسەر كێشرابو لەگەڵ دەستەواژەی "ماچێك لە فەرەنساوە". هەروەها نامەیەكی سۆزداریشی بە قەڵەمی رەساس بۆ هاوسەرەكەی نوسیبوو كە بەتێپەڕبونی كات سڕاوەتەوە. دوای (30) مانگ لە جەنگ خانەوادەكە دووچاری یەكەم كارەسات بوو، كاتێك پێیان ڕاگەیەندرا كە دووەمین كوڕە گەورەی (سوماس ولیام) كە تەمەنی (38)ساڵ بوو لە (25)كانون یەكەمی ساڵی (1915) و لەكاتی بەشداریكردنی لە جەنگی (باتڵ ئۆف لووس) لە بەرەی خۆرئاوای فەرەنسا كوژراوە. دوای چەند مانگێك، لەحوزەیرانی ساڵی (1916) فریدریك مۆڵەتی (14) ڕۆژی وەرگرت، دوای مردنی كچەكەی (لیلیان)، كە تەمەنی (21) مانگی تێنەپەڕاندبوو. دوای كۆتایهاتنی جەنگ براكان گەڕانەوە بۆ لای خانەوادەكەیان، خەڵات كران بەهۆی بەشدارییان لە پارێزگاریكردن لەوڵات. جۆنز لە بارەی گەڕانەوەی پاڵەوانەكانەوە دەڵێت" بێگومان ڕێزیان لێنراوە وەك ئەستێرەی كۆمەڵگا".      (لیندا ویزی) كچەزای (فریدریك ئیفەرتۆن) و كچی (جۆنز) دەڵێت" ئەو دەزانێت باپیرانی بەبێدەنگی شانازییان كردووە، بەڵام لەهەمانكاتدا ناخۆشی زۆریان بینیوە و بەدەست ڕۆژەكانی جەنگەوە ئازاریان چەشتووە". دەشڵێت" لەبیرمە كاتێك تەماشای ئەو بەڵگەنامانەم دەكرد لەچەند بۆنەیەكدا كاتێك كە منداڵبووم، شتێكە جێگەی شانازییە، ویستان یادی خزمەتی وڵاتەكەیان و پادشا بەشێوەیەكی هەمیشەیی ئامادەبێت". وەك زۆرێك لەو سەربازانەی كە لەهێڵەكانی پێشەوەی شەڕ گەڕانەوە، (فرانسیس فریدریك ئیفەرتۆن)، هەرگیز قەسەی لەسەر ژیانكردنی لەگەڵ ترسناكییەكانی جەنگ و بەرگەگرتنی نەكردووە.    (لیری) یەكێك لە كچەكانی كە  لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەمدا ژیاوە و بەهەمان ئەزمون و ئازاردا ڕۆیشتنی دەستگیرانەكەی بۆ جەنگ تێپەڕیووە. (لیندا) سەردانەكانی بۆ لای باپیری (فریدریك) لە یادە هەموو ڕۆژی شەممانێك، بە یاوەری دایكی. لە بارەی باپیرییەوە دەڵێت "پیاوێكی لەسەرخۆ و موحافزكاربوو، بەڵام بەردەوام هەموو شەمانێك لەوێ‌ بوو". دەشڵێت"دایكم وتی پیاوێكی زۆر ئازا بووە، ئەوەش پرسێكە پێموایە لەو كاتەدا باو بووە". خانەوادەكە، نەوە بەنەوە ماڵە كۆنەكەیان دەپارێزن، (لیندا) دەڵێت بەردەوام"بۆنی یانسۆن"ی لەوێ‌ دێتەوە یاد. بەوەش كۆتایی بەقسەكانی دێنێت" هەندێك لەو كەرەستە بەهادارانەم بردووە بۆ خۆم و زۆربەی كات ماڵی خانەوادەكەمم بیردەخاتەوە". سەرچاوە: بی بی سی  

راپۆرتی: ئارام مەحمود  سەركردەكانی جیهان لە دوێنێوە پەیتا پەیتا ڕوو لە (پاریس) دەكەن بۆ بەشداریكردن لە ئاهەنگی تێپەڕبونی (100) ساڵ بەسەر كۆتایهاتنی جەنگی جیهانی یەكەم، (ئەنگێلا مێركل) ڕاوێژكاری ئەڵمانیا یەكەمین سەرۆك بوو دوای تێپەڕبونی (100) ساڵ بەسەر ئەو جەنگەدا، دەستی خستە ناو دەستی (ئیمانوێل ماكرۆن) سەرۆكی فەرەنساو تەوقەی لەگەڵ كرد، وەك ئاماژەیەكی سیمبوليی بۆ ئاشتی و دۆستایەتی لەنێوان هەردوو وڵات.  جەنگی جیهانی یەكەم لە (11) تشرینی دووەمی ساڵی (1918)دا كۆتایهات و ژمارەیەكی بێشومار قوربانی لێكەوتەوە، كە تەنها بەشێكی نەهامەتیيەكانی كۆتایپێهێناو وڵاتانی ئەوروپا نەیانتوانی ئەو كارەسەتە تێپەڕێنن، ئەوەش زەمینەی خۆشكرد بۆ دەركەوتنی دیكتاتۆرێكی وەك (ئەدۆلف هێتلەر)و سەرهەڵدانی كارەساتێكی جیهانی گەورەتر.  جەنگی جیهانی یەكەم كە بە یەكێك لە توندترین ململانێكانی مێژوو ئەژمار دەكرێت، لە ئەوروپا دەستیپێكرد كۆتاییەكەی جیهانی بوو، زیاتر لە (4)ساڵ درێژەی كێشاو ڕێگەی بۆ كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە خۆشكردو هۆكاری سەرهەڵدانی چەندین شۆڕش بوو لە وڵاتە جیاوازەكان. هۆكارەكانی جەنگ  هۆكاری ڕاستەوخۆی سەرهەڵدانی جەنگی جیهانی یەكەم، ڕوداوی كوشتنی (فرانز فێردیناند) جێنیشتنی پادشای (نەمسا) بوو لەلایەن خوێندكارێكی (سرب)ی بەناوی (گافریلۆ پرینسیب) لە (28) حوزەیرانی ساڵی (1914) لەكاتی سەردانی بۆ (سەرایڤۆ).  بەڵام لێكۆڵەڕەوەكان باس لە هۆكار گەلێكی تر دەكەن كە دیارترینیان: • ئاڵۆزبونی پەیوەندییە نێودەوڵەتیيەكان لە سەرەتای سەدەی بیستەم بەهۆی قەیرانە یەك لەدوای یەكەكان، لەنمونەی قەیرانی (بەڵكان)و ململانێی (فەرەنساو ئەڵمانیا) لەسەر سنور. • گەشەكردنی كەڵكەڵەی نەتەوایەتی لە ناوخۆی ئەوروپاو خواستی هەندێك لە كەمینەكان بۆ سەربەخۆیی. • فراوانبونی كێبڕكێی ئابوری و بازرگانی لەنێوان وڵاتە داگیركەرەكان و دابەشەكردنی پێگەو دەسەڵاتیان لە جیهان و كۆنتڕۆڵی بازاڕو ساغكردنەوەی بەرهەمی پیشەسازی، وێڕای بەدەستهێنانی كەرەسەتەی سەرەتایی.  • دروستكردنی هاوپەیمانێتی سیاسی و سەربازی و پێشبڕكێی خۆپڕچەككردن لەنێوان دەوڵەتە دژ بە یەكەكاندا. سەرهەڵدانی شەڕ دوای تێپەڕبونی مانگێك بەسەر كوژرانی جێنشینی پادشای (نەمسا)، ئەو وڵاتە جەنگی لەدژی (سڕبیا) ڕاگەیاند، بەوەش میكانیزمی هاوپەیمانێتیيەكان كاردانەوەی جیاوازی بەدوای خۆیدا هێنا، (ڕوسیا) پشتیوانی بۆ (سڕبیا)و جەنگی لەدژی (نەمسا) ڕاگەیاند، (ئەڵمانیا)ش جەنگی لەدژی (ڕوسیا) راگەیاند.   لەسەرەتادا دوو جەمسەر بەشدارییان لە شەڕەكەدا كرد: • هاوپەیمانی سیقۆڵی بەسەرۆكایەتی (بەریتانیا) • دەوڵەتانی ناوەند بەسەرۆكایەتی ئەڵمانیا • لەگەڵ فراوانبونی بازنەی شەڕ چەندین وڵات پاڵیاندا بەیەكێك لەلایەنە شەڕكەرەكان لەساڵی (1916) جەنگەكە توندتر بووەوە، جەنگی (فەردان) كە حەوت مانگی خایاند نزیكەی (770) هەزار كوژارو برینداربوونی لێكەوتەوە، جەنگی (سوم)یش كە چوار مانگ بەردەوام بوو، (ملیۆنێك‌و 200 هەزار) كوژراو و بریندارو ونبووی لێكەوتەوە، كە هەردوو جەنگەكە لەسەر خاكی (فەرەنسا) بەڕێوەچوو، بۆ یەكەمجار (تانك) لە گۆڕەپانی شەڕدا بینرا، ئەڵمانیا ناچاری پاشەكشێی كراو سوپا ڕاهێنراوەكەی تێكشكێنرا. زیانەكانی شەڕ • جەنگی جیهانی یەكەم بووە هۆی كوژرانی زیاتر لە (8) ملیۆن كەس و ونبوون و برینداربوونی ملیۆنانی تر. • زیانێكی ئابوری گەورەی لێكەوتەوە كە هەژاری و بێكاری بەدوای خۆیدا هێنا. • وڵاتانی بەشداربووی شەرەِكە دووچاری قەیرانێكی دارایی كوشندە بوون، بەهۆی تێچووی قورسی شەڕ. • قەرزەكانی سەر وڵاتانی ئەوروپا زیاتر بوون و هەژمونی ئابورییان لەبەرژوەندی (ئەمریكا و ژاپۆن) پاشەكشێی كرد. • نەخشەی ئەوروپا دوای جەنگ گۆڕا، ئیمپراتۆرییە كۆنەكان هەڵوەشانەوە، خانەوادە حوكمڕانەكان كەوتن. • سنورەكانی كیشوەری ئەوروپاش گۆڕانی بەسەردا هات بەدەركەوتنی كۆمەڵێك دەوڵەتی نوێ‌. بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی متمانەپێكراو، پێدەچێ قسەكردن بەژمارە لەسەر جەنگی جیهانی یەكەم ئەستەم بێت، لێرەدا بە پشتبەستن بە هەندێك لەو ژمارانەی كە ئاژانسی (فرانس پرێس) پشتی پێبەستووە وەك ژمارەی متمانەپێكراوە لەلایەن زۆرێك لە مێژوونوسەكان، بەشێك لە وردەكاری زیانەكانی ئەو جەنگە بەژمارە دەخەینەڕوو: • لەكۆی (70) وڵات، تەنها (20) وڵات بێلایەن بوون، كە زۆرینەیان وڵاتانی ئەمریكای لاتینی و باكوری ئەوروپا بوون، وڵاتانی نیوەی دانیشتوانی گۆی زەویش لەو كاتەدا لە شەڕدابوون.  • جەنگ بە (20)ملیۆن سەرباز دەستیپێكرد، كاتێكیش كۆتایهات (70) ملیۆن سەرباز لە جەنگدا بوون، ڕوسیا بە (18) ملیۆن سەربازو ئەڵمانیش بە (13) ملیۆن ژمارەی پێوانەییان تۆماركردبوو. • لەو جەنگەدا (5 بۆ 10) ملیۆن كەس كوژراون، (6) ملیۆن كەس زیندانیكراون، (20) ملیۆن كەس لەژێر داگیركاریدا بوون، (10) ملیۆن كەس لەناو ئەوروپا ئاوارەبوون، (3) ملیۆن ئافرەت بێوەژن بوون و (6) ملیۆن منداڵیش بێداوایك وباوك بوون.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود (3) دانیشتنە پەرلەمانی عێراق وەزاەتە پڕ نەكراوەكان ناخاتە خشتەی كارەكانیەوە، پێناچێت لەدانیشتنی چوارەمیشدا كە سبەینێ‌ بەڕێوەدەچێت هیچ بەرەو پێشچونێك ڕوبدات، بەهۆی یەكلانەبونەوەی شەڕەكە لەدەرەوە پەرلەمان و بەردەوامی ناكۆكی كوتلە سیاسیەكان. تازەترین جوڵە بەئاڕاستەی چارەسەركردنی ئەو كێشەیە كە بە هەڕەشەیەكی جدی دادەنرێت بۆ سەر كابینەی حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی)، كۆبونەوەی سێ‌ سەرۆكایەتییەكەی عێراق و تەئكیدكرنێتی لەسەر پێویستی پەلەكردن لەیەكلاكردنەوەی وەزارەتە بەتاڵەكان و تەواوكردنی كابینەی حكومەت.  هۆكارەكەی سەدر و عامریە بەوتەی سەرچاوە ئاگادارەكان (عەبدولمەهدی) هانای بۆ سەرۆك كۆمار و سەرۆكی پەرلەمانی بردووە بۆ پشتیوانیكردنی لەتەواوكردنی كابینەی حكومەتەكەی، ئەوەش دوای ئەوەی لەسایەی ململانێی توندو مەرجی لایەنە سیاسیەكان نەیتوانی بەربەستەكان تێپەڕێنێت.  بەرپرسێكی سیاسی بەڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)ی ڕاگەیاندووە، (عەبدولمەهدی) لەكۆبونەوەكەی شەوی ڕابردوی سێ‌ سەرۆكایەتیەكەدا، دیارترین بەربەستەكانی بەردەم پڕكردنەوەی (8) وەزارەتەكە خستۆتە بەردەم (بەرهەم ساڵح و محەمەد حەلبوسی) و ململانێی لەسەر وەزارەتی ناوخۆ بەگرێی بەردەم تەواوكردنی حكومەت وەسفكردووە. نێوەندگیری  دەكەن سەرچاوە ئاگادارەكان ئاماژە بەوەدەكەن, (عەبدولمەهدی) هۆكاری كێشەو یەكلانەكردنەوەی وەزیرەكانی گەڕاندۆتەوە بۆ ناكۆكی (موقتەدا سەدر) ڕابەڕی ڕەوتی سەدر و هاوپەیمانی(سائیرون) لەگەڵ (هادی عامری) سەرۆكی هاویمانی (فەتح) لەسەر وەزارەتی ناوخۆ، ئەوەش بۆتە هۆكاری ئەوەی (عەبدولمەهدی) كاندیدەكانی بۆ پڕكردنەوەی (8) وەزارەتەكە پێشكەش بە پەرلەمان نەكات. لەبەرامبەردا سەرۆك كۆمار و سەرۆكی پەرلەمان بەڵێنیانداوە بێنە سەرخەت و  ڕۆڵی ناوبژیوان بگڕێن لەنێوان كوتلە سیاسیەكان، لەپێناو لابردنی ئەو بەربەستانەی بونەتە ڕێگر لە بەردەم متمانەدان بە كاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكان. تەقینەوەكان دژی عەبدلمەهدی بەكاردەهێنرێن یەكێكی تر لەو ئاستەنگانەی (عەبدولمەهدی)  وەك فشارێكی توند ڕوبەڕی دەبێتەوە، جوڵاندنی دۆسییەی ئەمنی و بەكارهێنانی تەقینەوەكانە لە دژی، كە نەیارەكانی هۆكارەكەی بۆ پڕنەكردنەوەی وەزارەتە ئەمنیەكان (بەرگری و ناوخۆ) دەگێڕنەوە. (مەنسور بعێجی) پەرلەمانتاری كوتلەی (بونیاتنان) لەبەیاننامەیەكدا دەڵێت، دواكەوتنی دیاركردنی وەزیری بەرگری و ناوخۆ هۆكاری پێشێلكارییە ئەمنییەكانی ئەم دواییەی (بەغدا و نەینەوا)یە. (بعێجی) داواشی كردووە پەلەبكرێت لەیەكلاكردنەوەی هەردو وەزارەتەكەو لەماوەی دوو ڕۆژی داهاتودا بخرێنە دەنگدانەوەو متمانەیان پێبدرێت بۆ ئەوەی ئەركەكان ڕاپەڕێنن، ڕاشیگەیاندووە، دواخستنی یەكلاكردنەوەی ئەو دوو وەزارەتە مایەی قبوڵكردن نیە چونكە ناكرێت دۆسیەی ئەمنیی وڵات دواخستنی تیادابكرێت و هەر دواخستنێكیش سەرۆك وەزیران و ئەو كوتلە سیاسیانە ئۆباڵەكەی هەڵدەگرن كەبەرپرسن لێی. شەڕی پۆست چۆتە ناو پێكهاتەكان وەزارەتە پڕنەكراوەكان كە ژمارەیان (8) وەزارەتە بریتین لە ( بەگری و ناوخۆ و داد و پلاندانان و پەروەردەو خوێندنی باڵا و كۆچ و كۆچبەران و ڕۆشنبیری ). (بەرگری و پەروەردە و پلاندانان) پشكی سوننەكانە، وەزارەتی (داد یان كۆچ و كۆچبەران) یەكێكیان بۆ كوردە ، (یەكێك لەو دوو وەزارەتە و  ناوخۆ و ڕۆشنبیری و خوێندنی باڵا) پشكی هێز و لایەنە شیعییەكانەو، هۆكاری یەكلانەبونەشی ململانێی ناوخۆیی هێزەكانە لەسەر ئاستی پێكهاتە، ئەوەش بەپێچەوانەی ڕابردوو كە ململانێ لەسەر پۆستەكان لەعێراق زیاتر لەنێوان پێكهاتەكان بووە.   

( درەو میدیا): سبەی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە یەكەمین سەردانیدا بۆ دەرەوەی وڵات دوای دەستبەكاربوونی وەك سەرۆك كۆمار، بەسەردانێكی رەسمی یەك رۆژە  دەگاتە كوەیت و پاشان دەچێتە ئیمارات. بە گوێرەی سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار كە قسەی بۆ كەناڵی " ناس" ی عێراقی كردووە بەرهەم ساڵح لە سەردانەكەیدا بۆ كوەیت وەك نیازپاكییەك بەشێك لە ئەرشیڤ و كەلوپەل بۆ كوەیت دەگەڕێنێتەوە كە لەكاتی داگیركردنی كوەیتدا لەلایەن رژێمەكەی سەددام حسێنەوە دەستیان بەسەرداگیراوە. ئەو سەرچاوەیە راشیگەیاند سەرۆك كۆماری عێراق لە سەردانەكەیدا لەگەڵ ئەمیری كوەیت و ژمارەیەك لە لێپرسراوانی ئەو وڵاتە كۆدەبێتەوە و پاشان ئەو وڵاتە بەجێدەهێڵێت و  سەردانی ئیمارات دەكات. رونیشیكردەوە هاوكات لەگەڵ گەیشتنی فڕۆكەكەی بەرهەم ساڵح بە كوەیت فڕۆكەیەكی گواستنەوەی سەربازیش دەكاتە كوەیت كە بەشێك لە ئەرشیڤی كوەیتی هەڵگرتووە. و ئاماژەی بەوەشدا سەرۆك كۆماری عێراق  وەك دەستپێشخەرییەكی نیازپاكی ئەرشیڤەكە و كەلوپەلەكان رادەستی كوەیت دەكاتەوە پێش گفتوگۆكردن لەسەر سزا ئابورییەكانی سەر عێراق و بڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی .

ڕاپۆرتی:ئارام مەحمود یەكێك لە دادوەرە دیارەكانی هەرێمی كوردستان جارێكی تر قەزییەی سەربەخۆ نەبوونی دادگاكان دەكاتەوە بە هەواڵی یەكەمی ڕۆژ و، پرسیاری گەورە لەسەر وەزیفەی سەرەكی ئەو دامەزراوە گرنگە دروستدەكات، كە ئۆباڵی بەشێكی زۆری بێدادی و لادان و تەنانەت بردنی داهاتی گشتی و زۆرێكی تر لە هۆكارەكانی خراپی ڕۆژگاری ئەمڕۆی دەخرێتە ئەستۆ.  لە ماوەی چوار ساڵی رابردوودا ئەمە پێنجەم دادوەرە دەست لەكاردەكێشێتەوە ( دادوەر ناز نوری ، دادوەر هاوژین حامد، دادوەر فەرهاد حاتەم، دادوەر بەختیار عەلی حەمە ئەمین، دادوەر لەتیف مستەفا) دەستلەكاركێشانەوەی ئەو دادوەرانە هەمووی بەهۆی دەستوەردان و نەبوونی سەروەری یاساوە بووە، لە كاتێكدا هەموو حزبەكان ئاماژە بە گرنگی و سەروەری یاسا دەكەن.    تۆڕی یاسا ماسییە بچوكەكان دەگرێت ئەگەر تا دوێنێ‌ لەه ەرێمی كوردستان ئەو بڕوایە بە تۆخی لای خەڵكە سادەكە ئامادەبووبێت كە "تۆڕی یاسا تەنها ماسییە بچوكەكان دەگرێ‌ و ماسییە گەورەكان بە ئاسانی لێی قوتار دەبن" یان "یاسا تەنها بۆ هەژارەكانە" ئەوا لەناو خودی دامەزاروەكە خۆشی خەریكە دەبێتە دیاردە و پرسیاری گەورە لەسەر جەدوای ئامادەیی و وەزریفەی حەقیقی ئەو دەزگایە لەناو ژیانی تاكەكانی كۆمەڵگەی كوردی  و فەزای یاسا دروستدەكات.   "دەسەڵاتی دادوەری بووە بەلق و مەڵبەندی حزب" (لەتیف مستەفا)، ئەندامی ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان و سەرۆكی دادگای نەوجەوانانی سلێمانی دەڵێت:" دوای (30) ساڵ لەكاركردن لەدادگاكان، كە (20) ساڵ وەكو دادوەر و داواكاری گشتی كاریكردووە، بڕیاری داوە دەستلەكاربكێشێەوە". (لەتیف مستەفا) لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند:" دەسەڵاتی دادوەری نەك هەر سەربەخۆ نیە بەڵكو لەوپەڕی خراپیدایە، چ لە دەستوەردان لە دانانی دادوەرەكان و هەروەها لە سەرۆكایەتی دادگاكان  و دەستوەردان لە پەیمانگای دادوەرییشدا، ئەمەش وایكردووە كە بەڕاستی دەسەڵاتی دادوەری ببێتە پاشكۆ و وابەستەی حزب وحكومەت و بەسەربەخۆیی نەمێنێتەوەو بوەتە درێژكراوەی لق و مەڵبەندەكانی پارتی و یەكێتی". ئەو دادوەرە ئاماژە بەوەشدەكات" لە دوای 12ی حوزەیرانی ئەمساڵەوە كاتێك (10) دادوەری دادگای تەمیز خانەنشیبون و (10) دادوەری تازە دانران، لەنێوان یەكێتی و پارتی پەنجا بەپەنجا پڕكرانەوە، بۆیە دەسەڵاتی دادوەری نەماوە و بوەتە بەشێك لە حزب".  "بۆم دەركەوت یاسا درۆیە" پێش دادوەر (لەتیف مستەفا)، (ناز نوری) لێپرسراوی فەرمانگەی داواكاری گشتی سلێمانی دەستی لەكاركێشایەوەو لە كاتی خۆیدا و  لە چاوپێكەوتنێكی ڕۆژنامەوانیدا دامەزراوەكەی خستەژێر پرسیارەوە كاتێك وتی: " لە مانگی 7ی 2014 ئەو ڕۆژەی لە دادگا هاتمەدەرەوە كتێبخانەیەكی گەورەم هەبوو، پڕ بوو لە كتێبی یاسایی، پاسەوان و كارگوزارەكان لێیان پرسیم چی لە كتێبەكان بكەین؟ منیش پێم وتن دەتوانن هەمووی بسوتێنن، چونكە بڕوام بەهیچ نەماوە، دوای 27 ساڵ لە پیشەی پارێزەری بۆم دەركەوت یاسا درۆیە". ئەو دادوەرە باسی ئەوەشیكردووە"سیستمی قەزا هەمووی بەدەستی حزبەوەیە، دەستورو پەرلەمان بەدەست حزبەوەن".  "هەمومان لەبەردەم یاسا یەكسانین " دادوەر (فەرهاد حاتەم) سەرۆكی داواكاری گشتی سلێمانی، كە دوای دادوەر (ناز نوری)، ئەویش لە نامەیەكی هەشت خاڵیدا كە بۆ وەزیری ناوخۆی نوسیبوو، هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەكەی بۆ "سەروەر نەبوونی یاسا و پیشتگیركردن لە تاوانباران گێڕابوەوە". (فەرهاد حاتەم) ڕایگەیاندبوو، هەمووان لەبەردەم یاسا یەكسانین، ڕەخنەی توندیشی لە دەسەڵاتی جێبەجێكردن گرتبوو كە فەرمانی دادگا ڕادەگرێت لە گرتنی تۆمەتباران و زۆرێك لە گەندەڵییەكانیش لەڕێگەی یاساوە ئەنجادەدرێن".     پێشتریش دادوەر هاوژین حامید بەهۆی دەستوەردان لە دادگاكانەوە دەستی لەكار كێشایەوەو وڵاتی جێهێشت، ساڵی رابردووش دادوەر بەختیار عەلی حەمە ئەمین سەرۆكی فەرمانگەی داواكاری گشتی سلێمانی دەستلەكاركێشانەوەی رایگەیاند. دەسەڵاتی دادوەری دەسەڵاتی دادوەری كە بە دەسەڵاتی سێیەم لە هەرێمی كوردستان دادەنرێت، بەپێی مادەی دووەمی یاسای ژمارە 23ی ساڵی 2007 ی یاسای دەسەڵاتی دادوەری هەرێمی كوردستان- عێراق" دادوەری سەربەخۆیەو لە یاسا بەولاوە هیچ دەسەڵاتێكی بەسەردا نیە" بەڵام بەپێی نوسراوی سایتی فەرمی دەسەڵاتی دادوەری بەم شێوەیە باس لە ئەنجومەنی دادوەریكراوە"  ئەنجومەنی دادوەری بەرزترین دەسەڵاتی دادوەرییە لە هەرێمی كوردستان و دەسەڵاتی سێیەمە لە پاڵ دەسەڵاتی یاسادانان (پەرلەمان) و دەسەڵاتی جێبەجێ كردن (حكومەت) ، هەتا ساڵی 1992 دەسەڵاتێكی دادوەری سەربەخۆ لە هەرێمی كوردستان نەبوو كاری سەرجەم دادگاكانی كوردستان بە یاسای ژمارە  (160)ی ساڵی (1979) رێكدەخران و سەر بە وەزارەتی دادی بەغدا بوون" ئەنجوومەنی دادوەری پێكدێت لە : 1.سەرۆكی دادگای پێداچوونەوە و جێگرەكانی . 2. سەرۆكەكانی دادگاكانی تێهەڵچوونەوە (هەولێر – دهۆك – سلێمانی – كەركوك/گەرمیان). 3.سەرۆكی دەستەی سەرپەرشتیاری دادوەری. ( تا ئێستا یاسای تایبەت بە م دەستەیە دەرنەچووە). 4.سەرۆكی داواكاری گشتی. ئەنجومەنی دادوەری چەند تایبەتمەندی و كارێك لە ئەستۆ دەگرێ، لەوانە: یەكەم : ئامادەكردنی پلان و نەخشە بۆ دامەزراوەی دادوەری و وتووێژی لە سەر كردن و دەربڕینی تێبینیەكانی لەوبارەیەوە. دووەم : سەیركردنی كاروباری دامەزراندن و بەرزكردنەوە و پلە و پایەی گواستنەوە و گەراندنەوەی دادوەرەكان و لێكۆڵینەوە لە رەوشت و توانایان و سەرپەرشتیكردنی سەربەخۆیی دادوەری . سێیەم : ئامادەكردنی بودجەی ئەنجومەن و بەرزكردنەوەی بۆ پەرلەمانی كوردستان بۆ پەسەند كردنی . چوارەم : لایەنی رێكخستنی كارگێریی و دادگاكان بە كاروباری خزمەتی كارمەندان و بەرزەفتكردنیان. پێنجەم : دیاریكردنی میلاكاتی دادگاكان و دامەزراندنی فەرمانبەرانی كە ئەو میلاكانە پڕ دەكەنەوە و ئەوانی دیكە لە چوارچێوەی تەرخانكراوەكانی بودجەی ئەنجومەن دەبن. شەشەم : دانانی پەیڕەوی ناوخۆ بۆ ئەنجومەن .   دەسەڵاتی دادوەری بودجەی تایبەتی خۆی هەیەو لە مادەی چواری هەمان یاسادا ئاماژە بەوە كراوە " دەسەڵاتی دادوەری بودجەیەكی تایبەتی هەیە و لەلایەن ئەنجومەنی دادوەریەوە ئامادەدەكرێت " بەپێی دوایین پرۆژە بودجەی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2013 ژمارەی فەرمانبەرانی دەسەڵاتی دادوەری ( 3468 ) كەس بووەو ئەو بودجەیەی بۆی تەرخانكراوە ( 46 ملیار و 787 ملیۆن دینار بووە، لە كاتێكدا هەر لەو ساڵەدا بودجەی سەرۆكایەتی هەرێم ( 42 ملیار  )دینار بووە, ئەمە سەرەرای ئەوەی وەزارەتی داد ( 4257 ) فەرمانبەری هەبووەو بودجەكەشی ( 48 ملیار و 840 ملیۆن دینار ) بووە.

راپۆرتی: فازل حەمەرەفعەت- محەمەد رەئوف پرسی بەشداریكردن لە كابینەی نوێیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕانی دابەشكردووە بەسەر دوو بۆچونی جیاوازدا، هەر یەكێك لەو دوو بۆچونە بەڵگە‌و پاساوی تایبەت بەخۆی هەیە، بەڵام تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان بڕیاری كۆتایی خۆی نەداوە. بۆچوونی یەكەم: ئەم بەرەیە پێكدێت لە هەندێك لە سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەتایبەتی ئەوانەی كە سیاسەتی ئێستا بزوتنەوەكەیان پێباشە‌و ماونەتەوە. ئەمانە بۆچونیان وایە حكومەتی نوێی هەرێمی كوردستان لەڕووی داراییەوە دۆخی لە كابینەی هەشت باشتر دەبێت‌و ئەگەر گۆڕان بەشداربێت تێیدا دەتوانێت هەندێك لە بەڵێنەكانی بۆ دەنگدەرانی جێبەجێ بكات. لەناو ئەم بەرەیەدا بۆچونێكی تر هەیە كە پێی وایە، گۆڕان ناتوانێت جارێكی تر ببێت بە ئۆپۆزسیۆن ‌و ئەگەر لە دەرەوەی دەسەڵات بمێنێتەوە زیانی گەورەتر دەكات‌و ئاستی دەنگەكانی بەتەواوەتی دادەبەزێت. میدیاكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەرگری لەم بۆچوونە دەكەن، واتە بۆچونی بەشداربوونی گۆڕان لە حكومەت، بۆ ئەمەش ماوەیەكە هەڵمەتێكی راگەیاندنیان لەدژی یەكێتی نیشتمانی دەستپێكردووە‌و یەكێتی تۆمەتبار دەكەن بەوەی هەوڵدەدات بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نۆیەم دووربخاتەوە. ئەمانە پێیانوایە بەشداربوونی گۆڕان لە كابینەی نۆیەم بە سود بۆ گۆڕان تەواو دەبێت‌و دۆخی دارایی بزوتنەوەكە باشتر دەبێت‌و رزگاری دەبێت لەو قەیرانە داراییەی كە ئێستا پێیدا تێدەپەڕێت. پێدەچێت دواجار ئەم بۆچونە سەربكەوێت‌و ببێتە بۆچونی زاڵی بزوتنەوەی گۆڕان، بەوپێیەی میدیای فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان بەرگری لێدەكات. بۆچوونی دووەم: ئەمانە زیاتر ئەو كەسانەن كە رەخنەیان لە سیاسەتی بزوتنەوەی گۆڕان هەیە‌و هەندێكجار پێیان دەوترێت "بەرەی ناڕازی"، ئەمانە پێیانوایە گۆڕان بە بەشداریكردنی لە كابینەی هەشتدا زیانی گەورەی جەماوەری بەركەوتووە‌و نەیتوانیوە بەڵێنەكانی جێبەجێ بكات، بە بەشداربوونی لە كابینەی نۆیەم، بەتەواوەتی دوچاری داڕمان دەبێتەوە‌و پشتیوانی دەنگدەرانی لەدەستدەدات. ئەم بەرەیە بڕوایانوایە گۆڕان لە كابینەی پێشوودا كە خاوەنی (24) كورسی پەرلەمان بووە، رێگری لێكراوە، ئێستا بە (12) كورسییەوە هیچ رۆڵێكی لە حكومەتدا نابێت‌و بەشداربوونی تەنیا بۆ ئەوەیە چەند كەسێك پۆست وەربگرن. سەرباری ئەمە، هەندێك لەوانەی لەناو ئەم بەرەیەدان پێیانوایە، پارتی بۆ تاكتیك دەیەوێت گۆڕان بباتە ناو حكومەتەوە، تاوەكو هەندێك سنور بۆ خواستەكانی یەكێتی دابنێت ‌و دور نییە دواجار یەكێتی‌و پارتی رێكنەكەون‌و گۆڕان لە كابینەكە دوورنەخەنەوە یان ناچاری بكەن خۆی بچێتە دەرەوە. هەندێكی تر باسلەوەدەكەن، هیچ گرەنتییەك نییە بۆ ئەوەی پارتی جارێكی تر هاوشێوەی كابینەی هەشت، وەزیرەكانیان لە حكومەت دوورنەخاتەوە. گۆڕان راپرسی دەكات جەلال جەوهەر ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی پرسی بەشداریكردن لە حكومەت، بەمدواییە لە لێدوانێكدا بۆ (شارپرێس) رایگەیاند" تائێستا ئەو پرسە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بەكراوەیی ماوەتەوەو هیچ بڕیارێكی لەبارەوە نەدراوە". جەلال جەوهەر ئاماژەی بەوەكرد، لە چەند رۆژی داهاتوو كۆبوونەوەی جڤاتی نیشتمانی ئەنجامدەدرێت‌و لەو كۆبوونەوەیەدا بڕیاری یەكلاكەرەوە دەدرێت. جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان تائێستا كۆنەبوەتەوە، هەندێك لە هەڵسوڕاوە دیارەكانی بزوتنەوەی گۆڕان باسلەوەدەكەن، ئێستا لەناو هەڵسوڕاواندا راپرسی دەكرێت لەبارەی پرسی بەشداریكردن یان نەكردنی گۆڕان لە حكومەت. (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكی جیاوازەوە زانیاری لەبارەی ئەو راپرسییە ناوخۆییەی بزوتنەوەی گۆڕان دەستكەوتووە، بەپێی زانیارییەكان، راپرسییەكە زیاتر لە شێوەی كۆبونەوەدایە لەگەڵ ژوورو هەڵسوڕاوە دیارەكان‌و لەو كۆبوونەانەدا بەرپرسانی باڵای گۆڕان (ئەوانەی پشتیوانی بەشداریكردنی گۆڕان دەكەن لە حكومەت) سودەكانی بەشداربوون بۆ ئامادەبوان رووندەكەنەوە‌و دواتر گوێ لە بۆچونی ئامادەبوان دەگرن. واتە راپرسییەكە بەشێوەی دابەشكردنی فۆڕم نییە‌و زیاتر لەچوارچێوەی وەرگرتنی بیروڕادایە بەشێوەیەكی زارەكی لە سنورێكی دیاریكراوی رێكخستنەكاندا. پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكەوە زانیویەتی لەدوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانەوە، چەندجارێك پەیوەندی تەلەفۆنی لەنێوان بەرپرسانی باڵای بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان كراوە‌و لەو پەیوەندییانەدا گفتوگۆكراوە لەبارەی بەشداربوونی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت. رۆژی پێنج شەممەی رابردوو، عەلی حوسێن بەرپرسی پەیوەندییەكانی پارتی لە لێدوانێكدا بۆ سایتی فەرمی حزبەكەی رایگەیاند" وەك سەرەتا بە ناڕاستەوخۆ گفتوگۆ دەربارەی پێكهێنانی كابینەی نوێ كراوە، بەڵام وەك شاند، دانوستانی فەرمی لەگەڵ هیچ لایەنێكدا نەكراوە". عەلی حوسێن وتی:" پارتی وەك هێزی براوە، بەمەبەستی دانوستان لەگەڵ لایەنەكاندا، دوو لیژنە پێكدەهێنێت، لیژنەی یەكەم ئەركی نزیككردنەوەی لایەنەكانە لە پاكێجی پارتی بۆ پەرلەمان‌و حكومەت، لیژنەی دووەم شاندی فەرمییە". پێشینەیەكی خراپ بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای دروستبونییەوە لە ساڵی 2009، یەكجار بەشداری لە كابینەی حكومەتی هەرێمدا كردووە، كە ئەویش كابینەی هەشت بوو، بەهۆی ناكۆكی لەبارەی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، پەیوەندی نێوان گۆڕان‌و پارتی تێكچوو، بەوهۆیەوە پارتی وەزیرەكانی گۆڕانی لە كابینەی هەشت دەركردو سەرۆكی پەرلەمانیش كە سەربە گۆڕان بوو، رێگری لێكرا بگەڕێتەوە بۆ هەولێر، ئەمە پێشینەیەكی خراپی هەماهەنگی نێوان گۆڕان‌و پارتی بوو لە حكومەتدا. لەدوای مەرگی نەوشیروان مستەفا رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕانەوە، تاڕادەیەك پەیوەندییەكانی نێوان گۆڕان‌و پارتی ئاسایی بونەتەوە، بەمدواییە گۆڕان‌و پارتی لەناو پەرلەمانی كوردستان بەهەماهەنگی یاسای هەڵپەساردنی (دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم)‌و یاسای (تیرۆر)یان تێپەڕاند. پارتی كە پێشتر گۆڕان تۆمەتباردەكرد بە شكاندنی بەڵێن‌و رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی هەشتی حكومەت، ئێستا بۆچونی گۆڕاوە‌و خوازیارە گۆڕان بەشداری لە كابینەی نۆیەمدا بكات، رەنگە مەبەستی سەرەكی پارتی لە هێنانە پێشەوەی گۆڕان، بۆ جڵەوكردنی یەكێتی‌و داواكارییە زۆرەكانی بێت لە كابینەی نوێدا. پشكی گۆڕان لە كابینەی هەشتدا لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە ساڵی 2014 پێكهات‌و كابینەیەكی بنكەفراوان بوو، بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستانەی وەرگرت: •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان: یوسف محەمەد •    وەزارەتی پێشمەرگە: مستەفا سەید قادر •    وەزارەتی دارایی: رێباز حەملان •    وەزارەتی بازرگانی: ساماڵ سەردار •    وەزارەتی ئەوقاف: كەمال موسلیم •    دەستەی وەبەرهێنان: رێبوار خەلیل •    نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لە فەرەنسا: دارا بەكر ساڵح •    لەگەڵ ژمارەیەك پۆستی بەڕێوەبەری گشتی‌و راوێژكار سیناریۆی بەشداری گۆڕان لە حكومەت ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری كابینەی نوێی حكومەت بكات، چەند سیناریۆیەك هەیە بۆ ئەو پۆستانەی كە وەریاندەگرێت. ئەگەر حكومەتی داهاتووی هەرێم (سێ قۆڵی- ترۆیكا) بێت، واتە تەنیا پارتی‌و یەكێتی‌و گۆڕان پێكیبهێنن، پێشبینی دەكرێت بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستانە وەربگرێت: •    جێگری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری دارایی  •    جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان •    وەزارەتی دارایی •    لەگەڵ چەند پۆستێكی تر ئەگەر كابینەی داهاتوو (چوارقۆڵی) بێت واتە لە (پارتی- یەكێتی- گۆڕان- كۆمەڵی ئیسلامی) پێكبێت، كە ئەمە ئەگەرێكی لاوازە‌و قسە هەیە پارتی نایەوێت كۆمەڵی ئیسلامی بەشداری كابینەی نوێ بكات، پێشبینی دەكرێت بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستانە وەربگرێت. •    جێگری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری دارایی •    وەزارەتی دارایی •    لەگەڵ چەند پۆستێكی تر

ئامادەکردنی: نامیق رەسوڵ گرانی كرێی شوێنی نیشتەجێبوون لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا، كێشەی دارایی بۆ ئەندامانی نوێی كۆنگرێس دروستكردووە، بە تایبەتی ئەو ئەندامانەی لە چینی هەژارەكانەوە بۆ كۆنگرێس سەركەوتوون. واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا لە لیستی 10 هەرە گرانترین شارەکانی جیهاندایە و كرێی شوقە و شوێنی نیشەجێبوون زۆر بەرزە و بە گوێرەی سایتی " بزنس ئینسایدەری" ئابوری كرێی مانگانەی یەك شوقە كە یەك ژووری نوستنی تێدابێت نزیكەی 2160 دۆلارە. ئەندامی كۆنگرێسی ئەمریكا موچەیەكی ساڵانە وەردەگرێت كە 174 هەزار دۆلارە و ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی كۆنگرێس رایدەگەیەنن رووبەڕووی كێشەی دارایی دەبنەوە بەهۆی ئەوەی دەیانەوێت شوێنی نیشتەجێبوونیان لە واشنتۆن  و لەو ناوچانەشی لێوەی هەڵبژێدراون هەبێت . ئەلكساندەریا ئۆكاسیۆ كۆرتیز،  گەنجترین ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا، رووبەڕووی كێشەیەك بووەتەوە كە ناتوانێت كرێی خانوو بدات لە واشنتۆنی پایتەخت، چاوەڕوانەی ئەوەیە كانوونی دووەكی داهاتوو بە رەسمی لە كۆنگرێس دەستبەكاربێت و موچە وەربگرێت. كۆرتیزی تەمەن 29 ساڵ ، لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " نیویۆرك تایمز" رایگەیاند چاوەڕوانە وەك ئەندامی كۆنگرێس موچە وەربگرێت، بۆئەوەی بتوانێت شوێنی نیشتەجێبوون لە واشنتۆن بەكرێ‌ بگرێت. ئەمەش لە كاتێكدا هەینی رابردوو ئەید هێنری پێشكەشكاری بەرنامە لە كەناڵی " فۆكس نیوز" رایگەیاند  ئەو ئەندامەی كۆنگرێس راستییەكان بە تەواوەتی ناڵێت چونكە لە چەند وێنەیەكیدا لە بەرگی یەكێك لە گۆڤارەكاندا دەركەوتووە " پۆشاكی وای لەبەركردووە بەهاكەیان هەزاران دۆلارە". لەبەرامبەر ئەوەدا كۆرتیز لە تویتەرەوە وەڵامی دایەوە رایگەیاند ئەو پۆشاكانەی بە شێوەی خواستن بۆ وەرگیراوە بۆ وێنەگرتنی بۆ ئەو گۆڤارە. كۆرتیز دوای بەڕێوەبردنی هەڵمەتێكی بانگەشەی سەركەوتوو، لە بازنەی 14ی هەڵبژاردن لە نیویۆرك بۆ كۆنگرێس هەڵبژێدرا و لە هەڵمەتی بانگەداشەكەشیدا زیاتر بایەخیدا بە پرسەكانی هەژاری، دادپەروەری، دابەشكردنی سامان و كۆچ. كۆرتیز لە گەڕەكی برۆنكس لە نیویۆرد لە دایك و باوكێكی بەرەگەز دوورگەكانی پۆرتۆریكۆ لە دایبكووە، خۆی بەوە وەسفدەكات كە لە چینی كرێكارانە و هەتا سەرەتای 2018 لە چێشتخانەكاندا كاریكردووە بۆ زیادكردنی داهاتی خۆی وەك چالاكێكی كۆمەڵی مەدەنی. كۆرتیز لە لێدوانێكیدا بۆ گۆڤاری " بۆن ئەبیتی" وتی:" سەبارە بە 80%ی بانگەشەكە لەو كیسە كاغەزیی میوەفرۆشییەی پشت ئەو دیوارەوە بەڕێوەمبردووە" لە ئاماژەیدا بۆ كاركردنی لە چێشتخانەكاندا. هەروەها فۆرمی سامانی دارایی كۆرتیزیش ئاماژەی بەوەشداوە كە لە ساڵی رابردوودا 26500 دۆلاری پەیداكردووە. رۆژی پێنجشەممەی رابردوو كۆرتیز لە تویتێكدا لە تویتەر رایگەیاند كێشەی نیشتەجێبوونی هەیە لە واشنتۆن و سیستمی هەڵبژاردن بۆ ئەوە گونجاو نییە كە كە كەسانی چینی كاركەر سەركردایەتی بەڕێوەی ببەن، وای بڵاوبوونەوەی ئەو تویتەشی چەندین كەس هاوسۆزی خۆیان بۆ راگەیاند. سەرچاوە: بی بی سی   

 (درەو میدیا): پەرلەمانتارێكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دەڵێت، سێ‌ كۆمپانیا هاوردەكردنی ئۆتۆمبیلیان بۆ بازاڕەكانی عێراق  قۆرخكردووە، داوا لە عەبدولمەهدی دەكات ئەو قۆرخاكارییە بشكێنێت. (عالیە نسەیف) پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاسا، لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، پێشتر هۆشدارییان داوە كە كۆمپانیاكانی (قاسد- لەیس- سەردار) بۆ هاوردەكردنی ئۆتۆمبیلی بەكارهاتووی ئەمریكییان بەهاوكاری وەزارەتی بازرگانی قۆرخكردووە. كۆمپانیای سەردار كە ئەو پەرلەمانتارە ناوی هێناوە كۆمپانیایەكە كە خاوەنداریەتییەكەی دەگەڕێتەوە بۆ كەسێكی كورد. نسەیف ئاماژە بەوەدەكات، وەزارەتی بازرگانی لەڕێی دەركردنی نوسراوێكی فەرمییەوە ماوەیەكی دیاریكراوی بۆ كۆمپانیاكان‌و خەڵكانی تر دەستنیشانكردووە بۆ هاودەكردنی ئۆتۆمبیل، پاشان بازرگانییەكەی لەدەستی كۆمپانیای (قاسد)دا قۆرخكردووە. ئەو پەرلەمانتارە دەڵێ: "ستەمە ڕیگە بە چەند كۆمپانیایەكەی دیاریكراو بدرێت بازرگانی جۆرێك لە ئۆتۆمبیل بكەن، بەهۆی پەیوەندییان بە وەزیری پێشووی بازرگانییەوە" . ڕونیشكردوەتەوە، مافی هەموو عێراقییەكان‌و كۆمپانیاكانە هەر ئۆتۆمبیلێك بیانەوێت هاوردەی بكەن بەپێی ڕێوشوێنە یاساییەكان‌و ناكرێت عێراقییەكان ناچاربكرێن لەچەند كۆمپانیایەكی دیاریكراوی ئۆتۆمبیل بكڕن‌و بەپێی ئارەزووی خۆیان نرخ بسەپێنن.   (نسەیف) بەپێویستی دەزانێت سەرۆك وەزیران دەرگای هاوردەكردنی ئۆتۆمبیلی (ئەمریكی‌و كەنەدی) بۆ سەرجەم كۆمپانیان بكاتەوە بەبێ‌ جیاوازی.  

( درەو میدیا): ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لە هەوڵێكی تیرۆركردنی پلان بۆ داڕێژراو رزگاری دەبێت. كەناڵی "France 2" ی فەرەنسی لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی تایبەتەوە ئاشكرایكرد كە چەند كەسێكی گومانلێكراو دەستگیركراون كە پلانیان بۆ تیرۆركردنی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا داناوە لە میانی سەدەمین ساڵیادی كۆتاییهاتنی جەنگی یەكەمی جیهانیی. روونیشیكردەوە ئەو كەسانە لە لێكۆڵینەوەدا دانیانبەوەدا ناوە كە پلانیان داناوە كە لە 7ی تشرینی دووەم لە پاریس لە كاتی ئاهەنگی كۆتاییهاتنی جەنگی یەكەمی جیهانی بە چەكی سپی هێرشبكەنەوە سەر ماكرۆن و بیكوژن. هەروەها بەوتەی ئەو كەناڵە فەرەنسییە ئەو كەسە سەرەكییەی كە هاندەری ئەو هێرشە بووە، هاوڵاتییەكی فەرەنسییە بەناوی " جان پییر" ی تەمەن 62 ساڵ و پێشتر بزنسمان بووە. هەروەا ئاماژەیبەوەشداوە كە هێزە ئەمنییەكانی فەرەنسا لە هەڵمەتێكی بەرفراواندا چەكیان لەناو ئۆتۆمبیلی ئەو بزنسمانەدا دەستبەسەردا گرتووە و ئەو كەسانەی كە بەنیازبوون ماكرۆن تیرۆر بكەن بەكاری بهێنن.

( درەو میدیا): لە وەڵامی نامەیەكی ئەحمەد حاجی رەشید ئەندامی پەرلەمانی عێراق، وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایدەگەیەنێت: - دانیشتوانی عێراق بۆ ساڵی 2018 (۳۸۱۲٤۱۸۲) سی و هەشت ملێۆن و سەدو بیست وچوار هەزارو سەدو هەشتاو دوو كەسە، - دانیشتوانی سێ پارێزگاكەی هەرێم:  (٥۳٠۹٥۹۲) پێنج ملێۆن سێسەدو نۆ هەزارو پینج سەدو نەوەدو دوو - سلێمانی (۲۱٦۲۲۷۹) كەس  -هەولێر (۱۸٥٤۷۷۸) كەس - دهۆكیش (۱۲۹۲٥۳٥) كەس -.كە ئەگەر رێژەكەی وەرگرین دەكاتە 13،927%

 ( درەو میدیا): ئەمڕۆ هەینی رۆژی یەكلابونەوەی هاوپەیمانی بۆدیموكراسی و دادپەروەری بوو، رۆژێك لەلایەك ناوی هاوپەیمانی گۆڕدراو سەرۆكی نوێ بۆ هاوپەیمانێتیە نوێیەكە هەڵبژێردرا، لەلایەكیش بەزۆرینەی رەهای دامەزرێنەرانی, هاوپەیمانی هەڵوەشێنرایەوە. ئەمڕۆ لە شاری هەولێر كۆبونەوەی گشتی هاوپەیمانی ئەنجامدرا كە 400 هاودید تیایدا بەشداربوو، بەپێی بەلاغی كۆتایی كۆبونەكەش " بە زۆرینەی دەنگی هاودیدانی بەشداری كۆبوونەوەكە بڕیاری گۆڕینی ناوی (هاوپەیمانی دیموكراسی و دادپەروەری) بۆ (هاوپەیمانیی نیشتیمانی) درا، پاشتر و بە زۆرینەی ڕەهای هاودیدانی بەشداربووی كۆبوونەوەكە بە ( ۲٤٤ ) دەنگ (ئارام قادر) وەك سەرۆكی (هاوپەیمانیی نیشتیمانی) هەڵبژێردرا" سەرۆكی نوێی هاوپەیمانێتیەكە لە وتارێكدا جەختی كردەوە" كە هاوپەیمانیی بەجێهێشتنی گوتاری دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی پێشوو بە زەرورەت دەزانێت و لە پێناو زیندوڕاگرتنی سیاسەتی هەرێم بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی تەندروست و دەسەڵاتێكی خزمەتگوزار بە پێویست دەزانێت" بەڵام ئەم گروپە كە ناوی هاوپەیمانیان گۆڕی هیچ بیناو میدیایەك و مومتەلەكاتێكی هاوپەیمانیان لەبەردەست نیەو بڕیارە لە چەند رۆژی داهاتوو بیناو بارەگای نوێ بكەنەوە  بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا بەرهەم ساڵح لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانیدا بووەو داوای لە ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەرانی هاوپەیمانی كردووە كە هاوپەیمانی هەڵبوەشێننەوە. هەربۆیە  ئەمڕۆ لە رونكردنەوەیەكدا هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری بەناوی زۆرینەی رەهای دەستەی دامەزرێنەری هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییان راگەیاند.  لە راگەیەنراوەكەدا ئاماژە بەوەكراوە"ئەمڕۆ لە شاری ھەولێر، بەئامادەبونی تەنھا ٣ سێ كەس، لەكۆی ١٤ چواردە ئەندامی دەستەی دامەزرێنەر و بەهاوبەشی تەنھا ٢ دووكەس لە كۆی ١٥ پانزە ئەندام لە ئەندامانی ئەنجومەنی بەڕێوەبردن وكەمایەتیەك لەئەندامانی ئەنجومەنی گشتی ھاوپەیمانی و بەدەر لە ڕێكارە سیاسی و یاساییە ڕەواكان كە ئایندە و چارەنوسی ھێزە سیاسیەكانی پێ دیاری دەكرێت، كۆبونەوەیەكی نادەستوری، بەناوی ھاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری ئەنجامدرا"  راشیانگەیاندووە كە هاوپەیمانی گشتی درێژكراوەی هاوپەیمانی نیەو دەڵێن"بەڕێزگرتن لەبنەماكانی ھاودیدبون و ھاوڕێیەتیمان، ھیوای سەركەوتن بۆ «ھاوپەیمانی نیشتیمانی» وەك حزبێكی سیاسی نوێ دەخوازین و بەڕونی ڕایدەگەیەنین: كەو ئەو حزبە نوێیە، درێژكراوەی سیاسی و یاسایی و دەستوری ھاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری نییە، ئێمە لەو بارەوە بەگوێرەی دەستوری ھاوپەیمانی و یاسای ژمارە ٣٦ پارتە سیاسیەكانی عێراق، پێشوتر بەزۆرینە بڕیاڕمانداوە كە ھاوپەیمانی وەك ڕەوتێكی سیاسی ھەڵدەوەشێنینەوە بۆیە لەو بارەوە ھەر ھەنگاو و كردار و گوفتارێك بەپێچەوانەی ئەوەوە پەسندكراو نابێت و ڕێكاری یاسایی و سیاسی بنەبڕی بەدوادا دێت" رۆژی 7/11/2018 گروپێك لە هاوپەیمانی حزبێكیان دامەزراند بەناوی ( پارتی دیموكراسی و دادپەروەری) و سكرتێرەكەی ناوی ( یاسین شێخ سەڵاح)ە، یەكەم بەیاننامەشیان خوێندەوە.   دەقی هەردوو رونكردنەوەكە: ............................... بەلاغی كۆتایی كۆبوونەوەی گشتی هاوپەیمانیی: بە ناوی خوای بەخشندە و میهرەبان ئەمڕۆ هەینی ۹ی تشرینی دووەمی ۲۰۱٨ لە هۆڵی دێدەمان لە شاری هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان، بە بەشداری زیاتر لە ٤۰۰ هاودید، هاوپەیمانیی كۆبوونەوەیەكی گشتی ساز كرد. كۆبوونەوە بە مەراسیمێك كرایەوە، سەرەتای كۆبوونەوەكە بە وەستانی خولەكێك بۆ گیانی پاكی شەهیدان دەستیپێكرد، دواتر لیژنەی باڵای كۆبوونەوە چەند ڕێنماییەكی پێشكەشی بەشداربووان كرد، دواتر لیژنەی هەمواركردنی پەیڕەوەی ناوخۆی هاوپەیمانیی ئەو بڕگانەی پەیڕەوەی ناوخۆی خستەڕوو كە هەموار بكرێنەوە و دەنگی بۆ درا وبە زۆرینەی دەنگ پەسەندكران لە بڕگەیەكی تری كۆبووونەوەكەدا وتاری (هاوپەیمانیی) لە لایەن بەڕێز م. محمد رەئوف لە دامەزرێنەرانی هاوپەیمانی خوێندرایەوە.لە وتارەكەدا جەخت لەسەر زەروورەتی دیدگای نیشتیمانی وەك تاكە ڕێگاچارەی رزگاری گەلی كوردستان لە قەیران و نەهامەتییە سیاسیی و كۆمەڵایەتییەكان كرایەوە. دواتر بە زۆرینەی دەنگی هاودیدانی بەشداری كۆبوونەوەكە بڕیاری گۆڕینی ناوی (هاوپەیمانی دیموكراسی و دادپەروەری) بۆ (هاوپەیمانیی نیشتیمانی) درا، پاشتر و بە زۆرینەی ڕەهای هاودیدانی بەشداربووی كۆبوونەوەكە بە ( ۲٤٤ ) دەنگ بەڕێز (ئارام قادر) وەك سەرۆكی (هاوپەیمانیی نیشتیمانی) هەڵبژێردرا. لە میانەی وتەیەكیشدا بەڕێز ئارام قادر سەرۆكی (هاوپەیمانیی نیشتیمانی) جەختی لەسەر پابەندبوون بە بەهاباڵاكان و دەستووری هاوپەیمانی كردەوە و زەروورەتی فراوانكردنی هاوپەیمانی و پلانەكانی بۆ سەرخستنی پڕۆژەی هاوپەیمانیی كردەوە. كۆبوونەوەی هاوپەیمانیی نیشتیمانی جەختیكردەوە:  ۱. قۆناغی نوێی كاری سیاسیی، هەنگاوی جیددی دەبێت بۆ فراوانكردنی بەرەی چاكەخوازی لە پێناو حوكمڕانییەكی باش و ژیانێكی باشتر بۆ هاوڵاتیان. ۲. هاوپەیمانیی ناونیشانی هاوڵاتیبوون و مرۆڤ سەنتەری دەكاتە سیمبوڵی ڕێزگرتن و كردنەوەی بواری ڕای جیاواز، ئەمەش نیشانەی ڕەنگاوڕەنگی پڕۆژەی هاوپەیمانییە. ۳. هاوپەیمانیی لەسەر ڕێڕەوەی دیدگای نیشتیمانی كاری جیدیی دەكات بۆ تێپەڕاندنی دابەشكارییە ئایدۆلۆجی و جوگرافی و زەمەنی و باكگراوندە جیاوازەكان.  ٤. هاوپەیمانی نیشتیمانی هێزێكی سەربەخۆی كاریگەر دەبێت و پەیوەندییەكانیشی لەسەربنەمای بەرژەوەندی باڵای هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان و تێپەڕاندنی بەڕژەوەندی تەسكی حزبی دادەڕێژێت و بڕوای بە كاری پێكەوەیی و هەماهەنگی پڕۆژەی دیدگای نیشتیمانییە. ٥. هاوپەیمانیی بەجێهێشتنی گوتاری دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی پێشوو بە زەرورەت دەزانێت و لە پێناو زیندوڕاگرتنی سیاسەتی هەرێم بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی تەندروست و دەسەڵاتێكی خزمەتگوزار بە پێویست دەزانێت. ٦. هاوپەیمانیی كاردەكات بۆ ئەوەی هێزێكی دەستەبژێر ببێتە بەدیلی كارو پڕۆژەی ڕابردووی هێزە سیاسییەكان و ئامادەكاری دەكات بۆ قۆناغ و پێشهاتە نوێییەكان. لە كۆتاییشدا كۆبوونەوە هەرچی زووتر پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستانی بە پێویست زانی و جەختی لەسەر ماف و ئیمتیازاتی خەڵكی كوردستان كردەوە كە پێویستە لە سەر بنەمای پابەندبوون بە دەستووری عێراقەوە هەوڵی دەستەبەركردنیان بدرێت. كۆبوونەوەی گشتی هاوپەیمانیی ۹ی تشرینی دووەمی ۲۰۱٨ هەولێر ...................................... ڕونكردنەوەیەك لە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، بۆ ڕای گشتی سەبارەت بە كۆبونەوەی بەشێك لە هاودیدان لە هەولێر: ئەمڕۆ لە شاری ھەولێر، بەئامادەبونی تەنھا ٣ سێ كەس، لەكۆی ١٤ چواردە ئەندامی دەستەی دامەزرێنەر و بەهاوبەشی تەنھا ٢ دووكەس لە كۆی ١٥ پانزە ئەندام لە ئەندامانی ئەنجومەنی بەڕێوەبردن وكەمایەتیەك لەئەندامانی ئەنجومەنی گشتی ھاوپەیمانی و بەدەر لە ڕێكارە سیاسی و یاساییە ڕەواكان كە ئایندە و چارەنوسی ھێزە سیاسیەكانی پێ دیاری دەكرێت، كۆبونەوەیەكی نادەستوری، بەناوی ھاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری ئەنجامدرا. ئێمە وەكو زۆرینەی ڕەھای دەستەی دامەزرێنەر و ئەنجومەنەكانی بەڕێوەبردن و گشتی ھاوپەیمانی ڕایدەگەیەنین:- ١ - چارەنوس و ئایندەی ھاوپەیمانی، بەگوێرەی ڕیكارە حزبی و بڕیاڕە یاساییەكانی یاسای ژمارە ٣٦ ساڵی ٢٠١٥ پارتە سیاسیەكان لەعێراق كە ھاوپەیمانی لەسەر دامەزراوە، دیاری دەكرێت و لەم ڕوەوە ھەنگاوی سیاسی و یاسایی ڕاست و دروست، بە بڕیاڕی زۆرینەی ھاوپەیمانی، بۆ زۆرینەی ئۆرگانە گرنگەكانی ھەڵوەشاندنەوەی ھاوپەیمانی دەستیپێكردوە و ھەرئەوەش دواتر دەبێتە بڕیاڕی فەڕمی و دەستوری ھاوپەیمانی . ٢ - بەگوێرەی نەریت و پەیڕەوە باوەكانی حزبایەتی، بڕیاڕی گۆڕینی ناو و بەرنامە و سەركردایەتی و ستراكچەری ھاوپەیمانی، وەك ھەر پارتێكی سیاسی، لەدەستی زۆرینەی دامەزرێنەران و ئەنجومەنەكانی بەڕێوەبردن و گشتی دایە، بۆیە ئەوەی ئەمڕۆ لەھەولێر ئەنجامدرا، تەنھا پەرچەكردارێكی نایاسایی و ناحزبیە و ھیچ كاریگەریەكی لەسەر بڕیاڕی زۆرینەی ھاوپەیمانی نابێت، كە پێشوتر دەستی كردوە بەوەرگرتنی ڕێوڕەسمە سیاسی و یاسایی و دەستوریەكان بۆ دیاریكردنی چارەنوسی ھاوپەیمانی كەھەڵوەشاندنەوەیەتی، بەگوێرەی ڕێكارە داواكراوە حزبی و یاساییەكان لەیاسای دامەزراندنی پارتە سیاسیەكانی عێراق . ٣- ئەو ٣ سێ ئەندامەی دەستەی دامەزرێنەران، كەدیارە ڕێگای جیاوازیان ھەڵبژاردوە، ھیوای سەركەوتنیان بۆ دەخوازین و بەڕێز و پێزانینەوە هاوكاریانین، بەڵام دەبوو ئەوان وەك زۆرینەی موتڵەق بڕیاریان لەچارەنووسی هاوپەیمانی نەدایەو لەچوارچێوەی مافی خۆیان دەستیان ببردایە بۆ دامەزراندنی قەوارەیەكی نوێ كە ئەوكات دەیانتوانی پشتیوانی ئەوانە بەدەستبهێنن، كە لەهاوپەیمانی خوازیاری درێژە پێدەری كاری سیاسین لەگەڵ ئەوان، نەك بەم جۆرە ئەوان مافی زۆرینە بەخۆیان بدەن ، بۆیە داواكاریشین بەزوویی ئەو پێشێلكاریە ڕاست بكەنەوە، كە لەكۆبونەوەی ھەولێر تێیكەوتن و ڕێز لەبڕیاری زۆرینەی ھاوپەیمانی بگرن و دوربكەونەوە لە بەكارھێنانی ناو و لۆگۆی ھاوپەیمانی، كەپێشوتر بەزۆرینە و كەمینە، یەكلایی كراوەتەوە. ٤- بەڕێزگرتن لەبنەماكانی ھاودیدبون و ھاوڕێیەتیمان، ھیوای سەركەوتن بۆ «ھاوپەیمانی نیشتیمانی» وەك حزبێكی سیاسی نوێ دەخوازین و بەڕونی ڕایدەگەیەنین: كەو ئەو حزبە نوێیە، درێژكراوەی سیاسی و یاسایی و دەستوری ھاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری نییە، ئێمە لەو بارەوە بەگوێرەی دەستوری ھاوپەیمانی و یاسای ژمارە ٣٦ پارتە سیاسیەكانی عێراق، پێشوتر بەزۆرینە بڕیاڕمانداوە كە ھاوپەیمانی وەك ڕەوتێكی سیاسی ھەڵدەوەشێنینەوە بۆیە لەو بارەوە ھەر ھەنگاو و كردار و گوفتارێك بەپێچەوانەی ئەوەوە پەسندكراو نابێت و ڕێكاری یاسایی و سیاسی بنەبڕی بەدوادا دێت. ھاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری ٩ / ١١ / ٢٠١٨    

( درەو میدیا):  بڕیارە سبەی لە كۆبوونەوەیەكی گشتیدا چارەنووسی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەرورەی یەكلابكرێتەوە، كە ئێستا بەسەر سێ بۆچوندا دابەشبووە ئەوانیش بریتین لە: بۆچونی یەكەم: ئەم گروپە كە دیارترین سەركردەكانی ئارام قادرو محەمەد رەئوف و سەرگوڵ قەرەداغین, سبەی كۆبوونەوەی گشتی دەكەن و بۆچونیان وایە دەبێت هاوپەیمانی بەردەوام بێت‌و لەدوای رۆیشتنی بەرهەم ساڵحەوە جارێكی تر خۆی رێكبخاتەوە‌و ئامادەكاریی بۆ قۆناغی ئایندەی كاری سیاسی بكات، چاوەڕوان دەكرێت سبەی لە كۆبوونەوەیەكی گشتییدا بەشێك لە بەرنامەی سیاسی و لۆگۆ و ناوی هاوپەیمانی بە كەمێك دەستكارییەوە بگۆڕن. بۆچونی دووەم: ئەم بۆچونە زۆرینەی هاوپەیمانی پێكدەهێنن و زیاتر لە كۆنە یەكێتییەكان پێكهاتوون و داوادەكەن هاودیدانی هاوپەیمانی هاوشێوەی بەرهەم ساڵحی سەرۆكی پێشووی هاوپەیمانێتییەكەیان بگەڕێنەوە بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان و هاوپەیمانی بەتەواوی هەڵبوەشێتەوە و ئێستاش لیژنەیان پێكهێناوە بۆ گەڕانەوە بۆناو یەكێتی و كۆبوونەوەشیان كردووە، ئەم گروپە بەشداری كۆبونەوەی سبەی ناكەن. بۆچونی سێیەم: ئەم گروپە كە پێگەی جەماوەریان بەهێز نیە لەناو هاوپەیمانی لە رۆژی 7/11/2018 ەوە حزبێكیان دامەزراندووە بەناوی ( پارتی دیموكراسی و دادپەروەری) و سكرتێرەكەی ناوی ( یاسین شێخ سەڵاح)ە، یەكەم بەیاننامەشیان خوێندەوە. ئەو سێ بۆچونەی كە لەناو هاوپەیمانێتییدا هەن سەبارەت بە چارەنوسی حزبەكەیان، دابەشبوون بەسەر سێ گروپی جیاوازدا، كە لەدوای رۆیشتنی بەرهەم ساڵحەوە لەناو هاوپەیمانیدا ماونەتەوە. گروپی یەكەم: ئەم گروپە پێكدێت لە پاشخان ئیسلامییەكان، ئەمانە لەگەڵ ئەوە نین بچنە ناو یەكێتی‌و دەیانەوێت هەرچۆنێك بێت هاوپەیمانی بمێنێتەوە‌و بەردەوام بێت. گروپی دووەم: ئەم گروپە پێكدێن لەوانەی كە لەناو یەكێتییەوە هاتوون‌و پێشتر پۆستی باڵاو مامناوەندییان هەبووە لەناو یەكێتیدا‌و ئێستا دەیانەوێت هەرچۆنێك بێ بگەڕێنەوە بۆ ناو حزبی دایك‌و پۆستەكانیان وەربگرنەوە. گروپی سێیەم: ئەم گروپە بریتین لەو گەنجە ناڕازییانەی كە بەشێكیان پێشتر یەكێتی بوون‌و  بەشێكی تریان گەنجانی ناڕازی دەرەوەی حزبەكان بوون، ئەمانە ئێستا حزبێكیان دامەزراندووە، بەڵام چاوەڕەوان ناكرێت بتوانن بەم دۆخە سیاسیی و ئابورییەوە بەردەوام بن.  ئەم گروپە ئەوانەی ناو هاوپەیمانی بوون كە داوایان دەكرد، هاودیدانی هاوپەیمانی بەشێوەیەكی راستەوخۆ‌و وەكو حزبێكی جیاواز گفتوگۆ لەگەڵ یەكێتیدا بكەن بۆ گەڕانەوە بۆ ناو یەكێتی، نەك وەكو كادری پێشووی یەكێتی.   

( درەو میدیا): عادل عەبدولمەهدی ڕایدەگەیەنێت، داهاتی نەوت بەتەنیا بەشی گەشەپێدان ناكات و عێراق خاوەنی دەیان سەرچاوە بۆ هەستانەوەی ئابورییەكەی. عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمیانی چاوپێكەوتنی لەگەڵ ژمارەیەك لەئەكادیمی و میدیاكاران ڕایگەیاند: قەیرانی عێراق ئیدارییە نەك دارایی  و پێویستە بایەخ بەدەستپێشخەریی لەسەر ئاستی كۆمەڵگای بدرێت،  بۆ ئەوەش پشت بەكەرتی تایبەت دەبەستێت.   عەبدولمەهدی ئاماژەی بەوەشداوە: داهاتی نەوت بەتەنیا بەشی گەشەپێدان ناكات و عێراق دەیان سەرچاوەی هەستانەوە و پێشخستنی دۆخی ئابوری هەیە. 

راپۆرتی: ئارام مەحمود  لە بەرنامەی كاری دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەمانی عێراقدا، متمانەدان بە كاندیدانی وەزارەتە پڕنەكراوەكانی كابینەی نوێی حكومەتی تیادا نیە، كە ژمارەیان (8) وەزارەتە، لەكاتێكدایە بڕیاربوو لەدانیشتنی ڕۆژی (6)ی ئەم مانگە لەپەرلەلەمان یەكلابكرێتەوە، بەڵام بەهۆی ململانێی توندی لایەنەكان لەسەر  وەزارەتەكان ، تائێستا ئەو پرسە بەهەڵواسراوی ماوەتەوە. ڕەنگە عەبدلمەهدی ئەمڕۆ ناوەكان بهێنێتەوە سەرچاوەیەكی ئاگادار لەپەرلەمانی عێراق بە "درەومیدیا"ی ڕاگەیاند: لەگەڵ ئەوەی متمانەدان بەكاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكانی حكومەت لەخشەی كاری ئەمڕۆدا نیە، بەڵام دەنگۆیەكی بەهێز لە ناو پەرلەمان هەیە كە (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەمڕۆ بێتە پەرلەمان و ناوی كاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكان پێشكەش بكات بەمەبەستی متمانە وەرگرتن و تەواو كردنی كابینەی حكومەتەكەی. ڕێككەوتن نەكراوە و متمانەیان پێنادرێت  (محەمەد خالیدی) سەرۆكی كوتلەی (بەیارق ئەلخەیر) لەپەرلەمانی عێراق بەڕژنامەی (شەرقلئەوسەت)ی ڕاگەیاندووە"ناكۆكییەكان هێشتا گەورەن سەبارەت بە پێدانی وەزارەت بە كام لایەن لەلایەك و لەلایەكی دیكەش لەسەر كاندیدەكان" ڕونیشكردۆتەوە" هەندێك لەو تێبینیانەی هەیە سیاسین، لەكاتێكدا بەشێكی تریان پەیوەستن بەسیڤی  وەزیرەكان یان ڕابردوی سیاسیان".   لای خۆیەوە پەرلەمانتار (ئەحمەد جبوری) ئەندامی كوتلەی (تەمەدون) بەدوری دەزانێت لەدانیشتنی ئەمڕۆدا متمانە بەكاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكان بدرێت، (جبوری) بەهەمان سەرچاوەی ڕاگەیاندووە"ناكۆكییەكی زۆر هەیە سەبارەت بەو وەزارەتانەی پڕ نەكراونەتەوە، بەڵام ناكۆكی گەورە لەسەر  وەزارەتی بەرگرییە" ئاشكراشیكردووە" زیاتر لەلایەنێك داوای ئەو وەزارەتانە دەكات، سەرەڕای بەردەوامی گفتوگۆكانیش بەڵام تائێستا نەگەیشتونەتە ئەنجامی كۆتایی". عەبدولمەهدی گەشبینە ئەوە لەكاتێكدایە، سەرۆك وەزیرانی عێراق لەكۆنگرەی ڕۆژنامەوانی هەفتانەیدا ڕایگەیاند" كارەكان بەردەوامن بۆ جێبەجێكردنی پرۆگرامی حكومەت بەپێی ئەو كاتەی دیاریكراوە، هەماهەنگیش لەگەڵ ئەنجومەنی نوێنەران بەردەوامە بۆ یەكلایكردنەوەی وەزارەتە بەتاڵەكان". ئاماژەی بەوەشدا"لە ئێستادا هیچ بۆشاییەكی كارگێڕی لەوەزارەتەكاندا نیە و لە ڕۆژانی داهاتوشدا كۆتایی بە ناونانی وەزارەتە پڕ نەكراوەكان دەهێنن".