وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ دانیال سیروێر پسپۆر و توێژەر لە پەیمانگای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ بەشی عەرەبی " DW " رایدەگەیەنێت لەوانەیە وەڵامی ئەمریكا بۆ هێرشە كیمیاییەكەی حكومەتی سوریا بۆسەر شاری دوما بە رادەیەك بەهێزبێت كە هاوسەنگی هێز بگۆڕێت و لەوانەشە گورزێكی دیاریكراو بێت هاوشێوەی  ئەوەی ساڵی رابردوو، ئاماژە بەوەش دەكات كە ئەمریكا هاوپەیمانی وای نییە كە چاوەڕوانی ئەوەی لێبكرێت كاروباری دەسەڵات لە سوریا دواتر بگرێتە دەست، ئەمەش دەقی چاوپێكەوتنەكەیە: DW: ئەو بژاردانە چین لەبەردەستی سەرۆكی ئەمریكادان؟ و ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان كامانەن؟ دانیار سیروێر:  گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا یان زۆر گەورە دەبێت، یان دیاریكراو دەبێت، لەوانەیە ئامانجی وێرانكردنی هێزی سەربازی رژێمی ئەسەد بێت بە تەواوەتی وەك فڕۆكەكانی و فڕۆكەخانەكانی و بنكەكانی كۆنترۆڵ و پەیوەندییەكان و كارگەكانی دروستكردنی چەكی كیمیایی، بۆ ئەوەی گەرەنتی ئەوە بكرێت كە ئەو چەكە یان هەر چەكێكی تر لە دژی هاوڵاتیانی سڤیل بەكارنەهێنرێت، هەروەها لەوانەشە كۆشكەكانی سەرۆكایەتی كە سەرۆكی سوریا بەشار ئەسەد تێیاندا نیشتەجێ‌ دەبێت بە ئامانج بگیرێت، بەڵام ئامانجە بچكوكەكانی بریتین لە بە ئامانجگرتنی بنكەیەكی سەربازی یان دووان وەك ئەوەی ساڵی رابردوو ئەنجامدرا و ئەو جۆرەش كاریگەرییەكی گەورەی نابێت لەسەر زەوی، هەروەها یەكێك لەو ئامانجانەی كە لەوانەیە ببنە ئامانجی گورزە سەربازییەكە بنكەكانی حزبوڵا و ئێرانە لەناو سوریا  لەگەڵ بنكە و بارەگای میلیشیا شیعەكان و هەروەها بەرگری دژە ئاسمانی روسیاش بە ئامانج دەگیرێت. DW: ئەوە گورزە سەربازییە دەتوانێت چی بەدی بهێنێت؟ و ئایا كاریگەری دەبێت لەسەر هاوسەنگی هێز لە سوریا؟ دانیاڵ سیروێر: كارەكە بە گوێرەی هێزی گورزەكە و سروشتی ئامانجەكان دەگۆڕێت، بۆ نمونە هێرش بۆسەر كۆشكەكانی سەرۆكایەتی رەنگە كوژرانی سەرۆكی سوریای لێبكەوێتەوە، ئەوەش ئامانجێكی سەربازی رەوایە بە رەچاوكردنی ئەوەی كە فەرماندەی باڵای سوپای سوریایە، بەڵام باوەڕم نیە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان توانای رووبەڕووبوونەوەی دەرەنجامی ئەو جۆرە كارەی هەبێت، بە تایبەتی كە ئەمریكا هاوپەیمانی وای نییە كە چاوەڕوانی ئەوەی لێبكرێت كاروباری دەسەڵات لە سوریا دواتر بگرێتە دەست، دەكرێت لەوە خۆی بەدووربگرێت و پێشتر بەشار ئەسەد ئاگادار بكرێتەوە و پێش بۆردومانەكە بارەگایەك دیاریبكرێت كە هێرشی دەكرێتە سەر،  بۆ بەشی دووەمی پرسیارەكەش بەڵێ‌ هاوسەنگی هێز لەسەر خاكی سوریا دەگۆڕێت هەروەها رووبەڕی ئەو ناوچانەی كە لە ژێر كۆنترۆڵی لایەنەكاندایە لەسەر خاكی سوریا، بەڵام هەموو ئەمە دەكەوێتە سەر هێزی گورزە سەربازییەكە و قەبارەكەی و ئاستی كاریگەری. DW: كاردانەوەی روسیا لەسەر ئەوە چۆن دەبێت؟ ئایا ئەو گورزە سەربازییە دەبێتە هۆی رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆی روسیا و ئەمریكا؟ دانیاڵ سیروێر: هیچ گومانی تێدا نییە كە روسەكان تۆڵەدەكەنەوە ، لە حاڵەتێكدا كە ئەگەر سەربازەكانیان بكوژرێن و بەوەش ئەگەری ئاڵۆزتربوونی دۆخەكە هەیە، ناتوانین پێشبینی سروشتی وەڵامی روسیا بكەین بە دیاریكراوی، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا ئەوە روودەدات،  لێرەدا پێویستە كە سەركردایەتی سیاسی و سەربازی ئەمریكا هەموو ئەگەرەكان بخاتە سەر مێز پێش جێبەجێكردنی گورزە سەربازییەكە، لە راستیدا ئێمە لە ساتێكی زۆر مەترسیدارداین و سەرۆكی ئەمریكا سەرقاڵە بەكاری ترەوە و راوێژكارێكی ئاسایشی نەتەوەیی وەك جۆن بۆڵتۆنیش هەیە كە هۆگر و خولیای شەڕە، لەگەڵ بوونی گوشاری كۆنگرێس بە ئاراستەی ئەوەی ئەمریكا لە وەڵامی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بەرامبەر هاوڵاتیانی مەدەنی جوڵە بكات. ناكرێت پێشبینی تەواوەتی سروشتی ئەو رووبەڕووبونەوەیە بكرێت كە لە نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكان و روسیا روودەدات، بەڵام لە هەموو حاڵەتەكاندا بوونی پلان و ستراتیژی سەربازی بەبێ‌ بوونی ستراتیژی سیاسی بۆ كۆتاییپێهێنانی جەنگەكە كارێكی بێ‌ كەڵكە، ئەمریكا سەركەوتوو بوو لە كۆتاییهێنان بە شەڕ لە كۆسۆڤۆ لەبەر بوونی ستراتیژێكی سیاسی لە پاڵ ستراتیژی سەربازیدا، هێزی سەربازی بە تەنها ناتوانێت كۆتایی بە جەنگ بهێنێت. •    دكتۆر دانیال سیروێر – مامۆستایی كۆلێژی جۆنز هۆبكنز بۆ توێژینەوە نێودەوڵەتییە پێشكەوتووەكان و توێژەر لە پەیمانگای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە واشنتۆن.

وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت ئوسامە نوجێفی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كە بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتییەكی لایەنە سوننەكان دەكات بە ناوی هاوپەیمانی (بڕیار- القرار) لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی (شەرقولئەوسەت) باسلەوە دەكات هاوپەیمانێتییەكەیان نزیكایەتی هەیە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و بەرهەم ساڵح. هەر لەو چاوپێكەوتنەدا ئوسامە نوجێفی وەكو یەكێك لە كەسایەتییە دیارەكانی پێكهاتەی سوننە لە عێراق رەتیدەكاتەوە سوننە ئامادەبێت پۆستی سەرۆك كۆمار وەرگرێت ئەگەر ئەو پۆستە دەسەڵاتی نەبێت، هاوكات لەگەڵ رەتكردنەوەی ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان، نوجێفی سیاسەتی حكومەتی ناوەندی عێراقیش رەتدەكاتەوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمی كوردستان وەكو پارێزگاكان نەك وەكو هەرێمێكی دەستوری. (درەو) ژمارەیەك لەو پرسیار و وەڵامانەی كە بۆ خوێنەری كورد گرنگ وەرگێڕایە سەر زمانی كوردی و لێرەدا بڵاوی دەكاتەوە. شەرقولئەوسەت: دوێنێ دوای دیدارەكەتان لەگەڵ سەید عەممار حەكیم راتانگەیاند ئێوە دژی زۆرینەی سیاسیین، سروشتی مەترسییەكانی ئێوە چۆنە ؟ ئوسامە نوجێفی: لە وڵاتێكدا كە پێوەرەكانی دیموكراسیەتێكی راستەقینە هەبێت، زۆرینەی سیاسی دەكرێت ناونیشانێكی ئاسایی بێت، لە عێراق مەودایەكی فراوان هەیە لەنێوان ئەوەی كە هەیە و ئەوەی كە پێویستە هەبێت. پاشان ئۆپۆزسیۆن لە عێراقدا پارێزراو نییە، ئەمە وادەكات تێگەیشتنی زۆرینەی سیاسی كە هەندێك لایەن باگەشەی بۆ دەكەن ببێت بە سەرەتایەك بۆ تاكڕەوی، لە واقیعدا بەوتای زۆرینەی شیعە دێت لەگەڵَ پەراوێزێكی سوننە و كورد، ئەمەش بەواتای دیكتاتۆریەتێكی نوێ دێت بەناوی زۆرینەی سیاسییەوە، لە عێراق هێشتا جیاوازیمان هەیە و پێویستمان بە قۆناغی ئایندە هەیە كە تێیدا بارودۆخەكە زیاتر پێبگات، بەجۆرێك حوكمڕانییەكی دیموكراتی دروستبكەین كە پێكبێت لە زۆرینەیەك كە حوكم بكات و كەمینەیەكیش كە ئۆپۆزسیۆن بێت، بەپێی بنەماكانی گەمەی دیموكراتی و دەستور، ئەوەش تائێستا فەراهەم نەبووە. شەرقولئەوسەت: ئێستا باس لە ئەگەری دابەشكردنی پۆستە باڵاكان دەكرێت لەنێوان كورد و عەرەبی سوننە، بەجۆرێك پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ عەرەبێكی سوننە دەبێت و كورد پۆستی سەرۆكایەتی پەرلەمان وەردەگرێت، بەپێچەوانەی ئەوەی ئێستا هەیە، چۆن لەم بابەتە دەڕوانن، بەتایبەتی كە ناوی تۆ دەهێنرێت وەكو كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار ؟ ئوسامە نوجێفی: سەرەتا دەبێت هەیبەتێك بە سەرۆكایەتی كۆمار بدرێت، لەبەرئەوەی بەداخەوە ئێستا سەرۆكایەتی كۆمار هەیبەتی نییە، لەگەڵ ئەوەی كە بەپێی دەستور سەرۆكایەتی كۆمار پایەی كۆتایی دەسەڵاتی جێبەجێكردنە، ئەوكات دەكرێت بیر لەوە بكرێتەوە ئەو پۆستە پشكی سوننە بێت. راستە سەركردەی سوننە هەیە لە روانگەی بازنە عەرەبییەكەی عێراقەوە داوادەكات ئەو پۆستە پشكی سوننە بێت، بەڵام پۆستێكی بێ دەسەڵات چ سودێكی دەبێت ! لەكاتێكدا دەسەڵاتێكی فراوان لای سەرۆكایەتی كۆمار هەیە بەڵام جێبەجێ ناكرێت، وەكو ئەوەی بویسترێت ئەو پۆستە بەشێوەیەكی رووكەش بمێنێتەوە. ئوسامە نوجێفی: دەبێت هەیبەتێك بە سەرۆكایەتی كۆمار بدرێت، لەبەرئەوەی بەداخەوە ئێستا سەرۆكایەتی كۆمار هەیبەتی نییە شەرقولئەوسەت: تۆ ئێستا سەرۆكایەتی هاوپەیمانی (بڕیار- القرار) دەكەیت و چونەتە ناو هەڵبژاردنی پەرلەمانیی داهاتووەوە، چانستان چۆنە ؟ ئایا كوتلەكەتان هاوئاهەنگە، بەتایبەتی دوای كشانەوەی شێخ خەمیس خەنجەر ؟ ئوسامە نوجێفی: ئێمە وەكو ئەوەی دەیبینین، بەپێی پێشبینییەكانیش، گەورەترین كوتلەی سونین، رۆڵی گرنگمان دەبێت لە دیمەنی سیاسی داهاتووی دوای هەڵبژاردنەكاندا، ئێمە گونجاوین، هەموو ئەوەی بڵاودەكرێتەوە لەبارەی ناكۆكی لەنێوان لایەنەكانی هاوپەیمانێتییەكە راست نین، لایەنە ركابەرەكانی لە پشتە. تەنانەت چونەدەرەوەی شێخ خەمیس خەنجەریش هەرگیز بەهۆی ناكۆكییەوە نەبووە، حزبەكەی (پرۆژەی عەرەبی) لەناو هاوپەیمانێتییەكە بووە. ناكۆكی لەبارەی ژمارەی پلەبەندییەكانەوە هەبوو، بەڵام بەخێرایی ئەو بابەتانە یەكلاكرانەوە، ئەوانە بابەتگەلێكن كە زیان بە بنەمای شەراكەت ناگەیەنن. شەرقولئەوسەت: هەموو سەرەنجەكان لەسەر دوای هەڵبژاردنەكانن، چ ئەو لایەنەی كە قەبارەی كوتلەكان دیاری دەكات یان هەڵبژاردنی حكومەت. چ كوتلەیەك لە ئێوەوە نزیكە بۆ هاوپەیمانێتییەكانی داهاتوو ؟ ئوسامە نوجێفی: هەندێك كوتلە هەن كە لەڕووی رێباز و روانگەوە لە ئێمەوە نزیكن، لێكتێگەیشتنمان لەگەڵ كورد هەیە بەتایبەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بە سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی، هەروەها لەگەڵ دكتۆر بەرهەم ساڵح. لەناو كوتلەكانی شیعەشدا حەكیم و موقتەدا سەدر و عەبادی نزیكن لە ئێمەوە. لێكتێگەیشتنمان لەگەڵ كورد هەیە بەتایبەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بە سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی، هەروەها لەگەڵ دكتۆر بەرهەم ساڵح شەرقولئەوسەت: ئایا پشتیوانی حەیدەر عەبادی دەكەن بۆ ویلایەتی دووەم ؟ ئوسامە نوجێفی: بەڵێ، پشتیوانی دەكەین بۆ ویلایەتی دووەم بەڵام بەمەرج، ئێمە كارنامەیەكی روون و شەراكەتێكی سیاسی راستەقینەمان دەوێت، بەڵام وەكو هاوبەشێكی گریمانەكراو دەمێنێتەوە. هەمان شتیش بۆ كەسایەتییەكانی تری وەكو حەكیم و سەدر، ئێمە وای دەبینین بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كەسایەتی بەڕێز و گرنگیان هەیە. شەرقولئەوسەت: پەیوەندی نێوان بەغداد و هەولێر بە گۆڕانكاری زۆردا تێدەپەڕێت، چۆن لە سروشت و ئاستی ئەو پەیوەندییانە دەڕوانن ؟ ئوسامە نوجێفی: كێشەی كورد ئەوەیە ئەوان هەمیشە چاویان لە دەوڵەتی كوردییە، پەلەیان كرد لەو ریفراندۆمەی كە ساڵی رابردوو كردیان، دەستكەوتی زۆریان لەدەستدا كە لە ساڵانی رابردوو بەدەستیان هێنابوو. چوارچێوەی گشتی بۆ پەیوەندی نێوان بەغداد و هەولێر بۆ ماوەیەكی زۆر لەدوای ساڵی 2003 وە وەكو لێكتێگەیشتنی نێوان شیعە- كورد مایەوە، ئێمە وەكو سوننە بەشێك نەبوین لێی. ئەوە لەسەر حسابی پرۆسەی سیاسی بوو. هەندێك شت لەنێوانیان هەیە ئێمە ئاگاداری نەبووین، بەڵام هێزی كورد لەبەرامبەر گەشەكردنی هێزی بەغداد لاواز دەبێت، تاوەكو گەیشتە ریفراندۆم، كە بەر لە خەڵكی تر كێشەی بۆ كورد دروستكرد، ئێمە دژی ریفراندۆم بوین، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەوەی ئێستا تێبینی دەكەین شتێكی ناڕاستە، كوردستان هەرێمێكی دەستورییە، نابێت لەرێگەی مامەڵەكردن لەگەڵ كوردستان وەكو پارێزگاكان، دەستور پێشێلبكرێت.  

لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ بەشی عەرەبی DW   ڤیكتۆر لیتۆڤكین شارەزایی روسی و چاودێری سەربازی ئاژانسی تاسی روسی هۆشداریدەدات لە مەترسییەكانی وەشاندنی گورزێكی سەربازی و رایدەگەیەنێت لێدانی سوریا دەبێتە هۆی رووبەڕووبوونەوەی دوو زلهێزەكەی جیهان ( روسیا و ئەمریكا ) و بەرپابوونی جەنگی سێیەمی جیهانی و تێیدا چەكی ئەتۆمی بەكاردەهێنرێت و باسیش لەو ئامانجانە دەكات كە ئەگەری هەیە ئەمریكا هێرشیان بكاتەسەر. DW:  ئاستی ئەو هێرشە چاوەڕەوانكراوەی ئەمریكا چۆن دەبێت و بنكەی حمێمیم یەكێك دەبێتە لە ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: بڕوام وایە هێرشی سەربازی ئەمریكا بۆ سەر سوریا تەنها خۆی لە موشەكی كروز " تۆماهۆك" دا دەبینێتەوە لە رێگەی كەشتی " دۆناڵد كۆك " و " پۆرتەر" كە ئێستا لە كەنارەكانی سوریا نزیكدەبنەوە، بە گوێرەی زانیارییەكانم لە دەریای ناوەڕاست هیچ كەشتییەكی فڕۆكە هەڵگری ئەمریكای لێ نییە، لەبەرئەوە وایدەبینم كە هێرشەكە تەنها بە موشەكی " تۆماهۆك" ئەنجامدەدرێت، بەڵام دەربارەی ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان ، ژمارەیەك ئامانجی هەمەجۆر هەن لە نێویاندا بارەگای دەستەی ئەركانی گشتی سوریا، بنكە و فڕۆكەخانە سەربازییەكانی سوریا، بە دووریشی نازانم كە كۆشكەكانی سەرۆكی سوریاش بگرێتەوە، دەمەوێت ئاماژە بەوەبدەم كە سەرباز و شارەزایانی روسیا لە هەموو بنكە و فڕۆكەخانە سەربازییەكاندان، كە ئەركیان هاوكاریكردنی سەربازانی سوپای سوریایە لە شەڕیاندا دژی گروچە تیرۆریستییە چەكدارەكان، لەبەرئەوە ئەگەرێكی گەورە هەیە كە روسەكانیش رووبەڕووی بۆردومان ببنەوە، كە ئەوەش دەرەنجامی زۆر مەترسیداری لێدەكەوێتەوە. و سەرۆكی دەستەی ئەركانی سوپای روسیا ڤالێری گراسیمۆڤ هۆشداری دایە ئەمریكا لە بە ئامانجگرتنی هاوڵاتیانی روسیا لە بۆردومانی ئەمریكادا، لەو حاڵەتی بۆردومانكردنیاندا وپای روسیا هەوڵی پوچەڵكردنەوە و رێگریكردن لە موشەكەكان دەدات و سەرچاوەكانیان بۆردومان دەكات، لەسەر بنەمای  ئەو هۆشدارییە وایدەبینم كە پێویستە ویلایەتە یەكگرتووەكان  پێش بە  ئامانجگرتنی روسیا پێویستە زۆر بەباشی بیربكاتەوە، چونكە دەبێتە هۆی هەڵگیرسانی شەڕی سێیەمی جیهانی. DW:   ئەوە بەواتای ئەوە دێت كە گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا دەبێتە هۆی رووبەڕووبونەوەی راستەوخۆی روسیا و ئەمریكا؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: لەوانەیە گورزە سەربازییەكە ببێتە هۆی رووبەڕووبونەوەی مەترسیداری دوو زلهێزەكە، بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمیش لەو رووبەڕووبونەوەیدا بە دوور نازانم، بەرپرسیارێتییەكی گەورە لەسەر شانی روسیا و ئەمریكایە، هەردووكیان خاوەنی چەكی ئەتۆمین و هەردوو وڵاتە خاوەنی نزیكەی 1500 كڵاوەی ئەتۆمین، جگە لەوەش ئەمریكا خاوەنی نزیكەی 200 بۆمبی ئەتۆمییە لە كیشوەری ئەوروپا، لەبەرئەوە شەڕەكە دەرەنجامی زۆر مەترسیداری دەبێت لە حاڵەتی بەرپابووونیدا. DW:  ئەی سەبارەت بە هاوسەنگی هێز لەسەر خاك لە سوریا؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: پێشبینی ناكەم كە گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا ئەگەر روویدا كاربكاتە سەر هاوسەنگی هێز لە سوریا، ئۆپۆزسیۆنی سوریا یەكگرتوونین و لێكدابڕاون، و هیچ هێزێكیان نییە لەسەر زەوی، و لە حاڵەتی بەرپابوونی شەڕ لە نێوان روسیا و ئەمریكا، رۆڵی یاریزانە ئیقلیمییەكان تەنها خۆی لە تەماشاكردندا دەبینێتەوە ئومێد دەكرێت خۆیانی تێ هەڵنەقورتێنن. •    ڤیكتۆر لیتۆڤکین: چاودێری سیاسی روسیی لە ئاژانسی تاسی روسی و عەقیدی خانەنشین وەرگێڕانی : نامیق رەسول

چاوپێكەوتنی / نیاز عه‌بدوڵڵا له‌ مانگی مارسی 2018 له‌ دانیشتنی تایبه‌ت به‌ ره‌وشی مافه‌كانی مرۆڤ له‌ كۆماری ئیسلامی ئێران، به‌ كۆی 21 ده‌نگی به‌ڵێ و 7 ده‌نگی نه‌خێر و 19 ده‌نگی بێلایه‌ن شورای مافی مرۆڤی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ئێران-ی به‌ مامه‌ڵه‌ی خراپی ره‌وشی مافه‌كانی مرۆڤ مه‌حكوم كرد و داوا له‌و وڵاته‌ كرا ده‌ست له‌ ئه‌نجامدانی تاوان و پێشێلكاری مافه‌كانی مرۆڤ هه‌ڵبگرێت و رێز له‌ پێكهاته‌ ئاینی و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی وڵاته‌كه‌ی بگرێت. بۆیه‌ دره‌و میدیا له‌ باره‌ی ره‌وشی مافه‌كانی مرۆڤ له‌ رۆژهه‌ڵاتی كوردستان گفتوگۆیه‌كی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵ ته‌یموور ئه‌لیاسی نوێنه‌ری كۆمه‌ڵه‌ی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران له‌ جنێڤ له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ئه‌نجامدا. دره‌و: له‌ دوای رووداوی خۆپیشاندانه‌كانی ساڵی رابردووی ئێران، ریژه‌ی ده‌ستگیركردنی چالاكوانان چه‌ند‌ زیادیان كردووه‌؟ ته‌یموور ئه‌لیاسی: 1949هاوو‌ڵاتی كورد به‌ند كراون له‌ نێویاندا ١٢٨ كه‌س به‌ تاوانی بوونی مه‌ترسی له‌ سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی و دژایه‌تی كردنی خودا به‌ سزای زیندانیكردنی هه‌تایی و سزای له‌ سێداره‌ حوكم دراون، له‌وانه‌‌ سابر شێخ ساڵح كه‌ خوێندكارێكی كورده‌ و دیاكۆ ره‌سوڵی سزای له‌ سێداره‌دانیان به‌ سه‌ردا سه‌پێندراوه‌‌.  دوای خۆپیشاندانه‌كانی كۆتایی مانگی دیسامبه‌ر ٤٢٨ هاوڵاتی كورد ده‌ستبه‌سه‌ر كران و ١٤ به‌ندكراویان سزای تووندیان به‌ سه‌ردا سپێنرا كه‌ ماوه‌كه‌ی له‌ یه‌ك ساڵ تا ده‌ ساڵ بوو، هه‌موویان به‌ تاوانی مه‌ترسی له‌ سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی سزا دران. هه‌روه‌ها شه‌ش زیندانی كورد به‌ ناوه‌كانی ساروو قاره‌مانی خه‌ڵكی سنه‌، خالد قه‌سه‌ری خه‌ڵكی كرماشان، غولامڕه‌زا محه‌مه‌دی خه‌ڵكی كرماشان، حوسێن قادری خه‌ڵكی سنه‌، كه‌یانووش زه‌ید خه‌ڵكی سنه‌، ئارام موعه‌زی خه‌ڵكی سنه‌ له‌ناو زیندانه‌كان له‌ ژێر ئه‌شكه‌نجه‌‌ گیانیان له‌ ده‌ست دا. ته‌نیا له‌ پارێزگای كرماشان ٣٠٠ كه‌س گیران، به‌ پێی راپۆرتی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كانیش سه‌باره‌ت به‌ ره‌وشی مافه‌كانی مرۆڤ له‌ ئێران نیوه‌ی زیندانیانی سیاسی ئێران كوردن. له‌ كۆی ئه‌و ده‌ستگیركراوانه‌ ٧٤ زیندانی كورد له‌ سێداره‌دران و به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ی ئێران، كورد پشكی یه‌كه‌می هه‌یه‌ له‌ ئیعدام، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش كه‌مته‌رین به‌شداری سیاسی هه‌یه‌ له‌ ئاستی كوردستان و وڵات. دره‌و: له‌ناو ئه‌و دۆخه‌ سیاسییه‌ خراپه‌دا ژنان دۆخیان چۆنه‌ له‌ رووی كۆمه‌ڵایه‌تی و ژیانه‌وه‌؟ ته‌یموور ئه‌لیاسی: له‌م ساڵی 2017 دا ٥٨ حاڵه‌تی خۆكوشتنمان تۆمار كردووه،‌ كه‌ ته‌نیا دوو كه‌سیان نه‌ مردوون.له‌و ژماره‌ قوربانییه‌ ١٥ كچیان ته‌مه‌نیان له‌ خوار ١٨ ساڵ بووه‌، ٢٥ كه‌سیان مێردیان كردبوو و ٢٩ كه‌سیان سه‌ڵت بوون و‌ ٤ كچیان خوێندكار، كه‌سێكیان خوێندكاری زانكۆ و یه‌كێكی تریان دكتۆر و دوو كه‌سی دیكه‌یان داكۆكیكاری مافه‌كانی مرۆڤ و مافه‌كانی ژنان بوون. له‌و ٥٨ ژنه‌ ٢٠ كه‌سیان خۆیان كوشتووه‌ به‌ خۆهه‌ڵواسین و خۆله‌سێداره‌دان خۆ هاوێشتن، ١٥ كه‌سیان خۆیان سووتاندبوو، دوو كه‌سیان له‌ شاخ خۆیان فڕێدابووه‌ خوار، دوو له‌ رووبار، ٣ به‌ گوله‌ خۆیان كوشتبوو، ٨ به‌ ده‌رمان، یه‌كێكیان به‌ ئه‌سید خۆ ژه‌هراوی كردبوو، كه‌سێكیشیان له‌ به‌رچاوی خه‌ڵك خۆی كوشتبوو ٦ كه‌سی دیكه‌ش شێوه‌ی كوشتنه‌كه‌یان روون نه‌بوو. له ماوه‌ی  8 ساڵ دا ئێران زیاتر له‌ 20 ملیۆن مینی كه‌سی له‌ چوار ملیۆن و 200 هێكتار خاكی كوردستانی رۆژهه‌ڵات چاندووه‌، به‌ جۆرێك كه‌ هه‌ر هاوڵاتییه‌كی كورد دوو مینی چێندراوی به‌رده‌كه‌وێ دره‌و: مه‌ترسییه‌كان چۆن به‌رده‌وامییان هه‌یه‌ بۆسه‌ر كۆڵبه‌ره‌كان كه‌ له‌ ناوچه‌ سنوورییه‌كانی نێوان عێراق و ئێران كارده‌كه‌ن؟ ته‌یموور ئه‌لیاسی: له‌ ساڵی 2017 دا ٢١٢ كۆڵبه‌ر بوونه‌ته‌ قوربانی ته‌قه‌ی كوێرانه‌ی هێزه‌ سنووریه‌كانی كۆماری ئیسلامی ئێران. به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ ساڵه‌كانی رابردوو رێژه‌ی كوشتنی كۆڵبه‌ران دوو قات زیادی كردووه‌. دره‌و: مه‌ترسییه‌كانی مین چاندن چۆن به‌رده‌وامییان هه‌یه‌ و ئه‌و رێژه‌یه‌ گه‌یشتۆته‌ چه‌ند؟ ته‌یموور ئه‌لیاسی: به‌ ته‌نیا له‌ ماوه‌ی یه‌ك ساڵدا ١٣ هاوڵاتی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ هۆی ته‌قینه‌وه‌ی مین گیانیان له‌ ده‌ست داوه و ٣٠ كه‌سی دیكه‌ش به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی مین برینداربوونه‌‌، له‌ نێو ئه‌وكه‌سانه‌ دوو گه‌نجی مێرد منداڵی ته‌مه‌ن ١٣ و ١٥ ساڵ هه‌یه‌‌. به‌پێی ئاماره‌ فه‌رمییه‌كانی كۆماری ئیسلامی ئێران له‌ ماوه‌ی شه‌ڕی 8 ساڵه‌ی له‌گه‌ڵ عێراق و شه‌ڕه‌كانی له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی پیشمه‌رگه‌ی رۆژهه‌ڵات، ئێران زیاتر له‌ 20 ملیۆن مینی كه‌سی واتا دژه‌ مرۆڤی به‌ ته‌نیا له‌ چوار ملیۆن و 200 هێكتار خاكی كوردستانی رۆژهه‌ڵات چاندووه‌، به‌ جۆرێك كه‌ هه‌ر هاوڵاتییه‌كی كورد دوو مینی چێندراوی به‌رده‌كه‌وێ و هه‌ر هاووڵاتییه‌ك به‌ دوو مین به‌ ئامانج كراوه‌.   شارێكی وه‌ك كرماشان پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه‌ له‌ بێكاری و به‌ پێی ئاماره‌كانی بانكی ناوه‌ندی ئێران رێژه‌ی بێكاری له‌ كرماشان له‌ سه‌رووی 55%ه‌. دره‌و: له‌ ناو كۆی ئه‌و پێشێلكاریانه‌ی مافه‌كانی مرۆڤ، هه‌لی كار چه‌ند ده‌سته‌به‌ره‌ بۆ هاووڵاتیانی كورد؟ ته‌یموور ئه‌لیاسی: سه‌ره‌ڕای ده‌وڵه‌مه‌ند بوونی خاك و زه‌مینه‌ی كاركردن له‌ كوردستان به‌ڵام كه‌مته‌رین بودجه‌ی وڵاتی بۆ ته‌رخان كراوه‌. ته‌نانه‌ت هێشتا كۆماری ئیسلامی رێگا به‌ دیاری كردنی پارێزگارێكی كورد نادات، بۆ نموونه‌ ٩٥% فه‌رمانبه‌رانی كۆمپانیاكانی گاز و نه‌وتی ئیلام له‌ ده‌روه‌ی ئیلام-ه‌وه‌‌ هێندراون.  شارێكی وه‌ك كرماشان پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه‌ له‌ بێكاری و به‌ پێی ئاماره‌كانی بانكی ناوه‌ندی ئێران رێژه‌ی بێكاری له‌ كرماشان له‌ سه‌رووی 55%ه‌.

رۆژی 14 ی ئەم مانگە بەشێوەیەكی  فەرمی لایەنەكان هەڵمەتی بانگەشە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێدەكەن كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەدەچێت، هێشتا وادەی فەرمی بانگەشە دەستیپێنەكردووە قەوارەو كاندیدەی لیستەكان دەستیان بە بانگەشە و كۆبونەوەی جەماوەری كردووە، وەكو هەڵبژاردنەكانی پێشووش ئەگەری  رودانی ساختەكاری لە ئارادایە. (درەو) بۆ وەرگرتنی وەڵامی هەندێك پرسیاری لەبارەی دۆخی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن و ساختەكاری و دەستوەردانی ناوخۆیی و دەرەكی لە هەڵبژاردنەكە چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ (سەعید كاكەیی) ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان سازكرد. چاوپێكەوتن: محەمەد رەئوف و فازل حەمەرفعەت درەو: بە بەراورد بە هەڵبژاردنی پێشوو بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران چ میكانیزمێك گیراوەتەبەر بۆ رێگرتن لە رودانی ساختەكاری ؟ سەعیید كاكەیی: بەڵێ رێوشوێن گیراوەتەبەر، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئامێری جیاكردنەوەی دەنگەكانمان هێنا كە ئامێرێكی ئەلیكترۆنییە هەروەها ئامێری دڵنیابوونمان لە ناسنامەی دەنگدەر هێناوە، بەوهۆیەوە ئێمە بڕوایەكی پیتەومان هەیە بەڕێژەی 75% ئاستی دەستكاریكردنی دەنگدەكان و ساختەكاری كەمدەكات، بۆچی وا دەڵێم، ئێستا ئەگەربێتو بڕوانیتە كۆی گشتی دەنگدەران لە عێراق دەبینیت (24 ملیۆن و 383 هەزار) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، لەم ژمارەیە نزیكەی (12 ملیۆن و 280 هەزار) كەس زانیارییەكانیان بە پرۆسەی بایۆمەتری تازەكراوەتەوە، ئەم كارتی بایۆمەترییە 100% رێگری لە دەستكاریكردنی دەنگ و ساختەكاری دەكات، بەم كارتی بایۆمەترییە ساختەكاری بەرێژەی زیاتر لە 50% كەمكراوەتەوە، ئەوەی كە دەمێنێتەوە رێژەی 49% بۆ 48%ە، لەم رێژەیەش 24% تاوەكو 25% دەنگدەران دەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان، ئێمە دەزانین لە هیچ وڵاتێكدا هەڵبژاردن بەرێژەی 80% روینەداوە، زۆرترین رێژەی دەنگدەران كە بچنەسەر سندوقەكانی دەنگدان لەوانەیە 76% تاوەكو 77% بێت، ئەوانەی كە دێنە سەر سندوقەكانی دەنگدان دڵنیاین بڕیاری خۆیانداوە دەنگ بە كێ بدەن، ئەمە خۆی لە خۆیدا رێژەی دەستكاریكردنی دەنگەكان زۆر كەمدەكاتەوە. درەو: ئەی ئەو كەسانەی كە كارتی بایۆمەترییان نەكردووە، ئەوانە مافی دەنگدانیان دەبێت ؟ سەعید كاكەیی: وەكو وتم هەموو هاوڵاتییەك لە سەرو تەمەنی 18 ساڵییەوە مافی دەنگدانی هەیە، بەتایبەتی ئەوانەی كارتە كاتییە كۆنەكەیان هەیە كە وێنەی لەسەر نییە و پەنجەمۆرەكەی وەرنەگیراوە، ئەمانەش مافی دەنگدانیان هەیە، بەڵام بۆ ئەوەی دەنگدانەكەی دووبارە نەبێتەوە لەكاتی دەنگداندا هەر كە كارتەكەی كردە ناو سندوقەكەوە، كارتەكە قوفل دەبێت، جاران دەمانوت بۆ سێ رۆژ، پاشان وتمان بۆ سێ مانگ، ئێستا لەگەڵ ئەو كۆمپانیا رێككەوتوین ئەو كارتە قوفل ببێت و داخرێت تاوەكو هەڵبژاردنی داهاتوو. درەو: بە رێژەیی لەو چوار تەمەنەی تر واتە (1997- 1998- 1999- 2000) بە بەراورد بە هەڵبژاردنی رابردوو چەند دەنگ زیادی كردووە ؟ سەعید كاكەیی: نزیكەی (4 ملیۆن) كەسێك لەم چوار ساڵەی دوایدا زیادیان كردووە. درەو: سەبارەت بە هەڵمەتی هەڵبژاردن، وەكو دەزانن ئێستا بە جۆرێك لە جۆرەكان هەڵمەت دەستیپێكردووە، رێكاری كۆمسیۆن بۆ ئەم حاڵەتانە چییە ؟ سەعید كاكەیی: ئێمە رۆژی یەكی مانگ ئاگادارییەك و سەرەنجرشاكێشانێكمان بڵاوكردەوە و مۆڵەتی سێ رۆژمان بە هەموو لایەنەكان داوە هەموو بانگەشەیەكی راستەخۆ راگرن، لەدوای ئەو مۆڵەتەوە هەر لایەنێك بانگەشە بكات، ناو و ژمارەی كاندید و یان ناوی قەوارو هاوپەیمانێتی بڵاوبكاتەوە، سزایەكی قورسی وەهای دەدەین نەتوانێت دووبارەی بكاتەوە، ئەگەر دووبارەی كردەوە سزاكە دووقات دەبێت، ئەگەر سێبارە كرایەوە سزاكە سێقات دەبێت تا ئەو رادەیەی دەتوانین بیكێشینە دادگا و ماوەی 15 ساڵ حوكمی بدەین تەنانەت تا ئەو رادەیەی كاندیدەكانیشی پێ بكشێنینەوە. درەو: تائێستا هیچ پێشێلكارییەكتان بەدەستگەیشتووە ؟ سەعید كاكەیی: بەڵێ پێشێلكاریمان پێگەیشتووە، بەڵام پێشێلكارییەكان كەوتونەتە ناو ئەو سێ رۆژەی كە مۆڵەتمان پێداون، دوای ئەو سێ رۆژە مۆڵەت بە هیچ كەس نادەین، تەنانەت ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی و پارتی و نەوەی نوێی و كۆمەڵ و هەر لایەنێكی تر بێت، چ جای لایەنە عەرەبییەكان، ئێمە بە یەك چاو لە هەموویان دەڕوانین و بە یەك تای تەرازوو مامەڵەیان لەگەڵ دەكەین و سزاكەیان زۆر قورس دەبێت تەنانەت ئەگەر نەشتوانن و پارەیان نەبێت بۆ ئیدارەدانی بانگەشەكەیان. درەو:  باس لەوە دەكرێت لە زوترین كاتدا ئەنجامەكان رادەگەیەنرێت، دوای هەڵبژاردن بە ماوەی چەنێك دەتوانن ئەنجامەكان رابگەیەنن ؟ سەعید كاكەیی: بە حوكمی ئەو ئامێرانەی كە سەدان ملیۆن دۆلارمان تێدا خەرجكردوون بەرنامەی ئێمە ئەوەیە لەماوەی (24 كاتژمێر)دا ئاكامە سەرەتاییەكان رابگەیەنین، دەمێنێتەوە دوای راگەیاندنی ئاكامی بەرایی، دوو هەفتەمان دەمێنێتەوە بۆ ئەوەی هەر لایەنێك سەرەنج یاخود رەخنەی هەبێت لە رێگای ئێمەوە وەكو كۆمسیۆن یاخود لە رێگای دادگاوە یەكلایی بكرێتەوە، دوای دوو هەفتە لە راگەیاندنی ئاكامی بەرایی، ئاكامی فەرمی و كۆتایی بڵاودەكەینەوە. درەو: لایەنەكان تا چەند دڵنیا بن لەوەی لە لایەن لایەنە عێراقی یاخو نێودەوڵەتییەكانەوە هیچ فشارێك لەسەر كۆمسیۆن نییە و دەستكاری دەنگەكان ناكرێت، پێشتر باسلەوەدەكرا هێزێكی هەرێمی یاخود كەسایەتییەكی عێراقی هەژمونی هەبووە بەسەر كۆمسیۆندا ؟ سەعید كاكەیی: ئێمە لە رێگەی سایتەكەی ئێوەوە دڵنیایی دەدەین بە هەموو دەنگدەرێك كە گرنگ نییە ئاستی فشارەكان چەندن، بەڵام دڵنیابن لەوەی ئەم دەستوری ئەنجومەنی كۆمسیارانە یەكڕیز و هاودەنگن و تائێستا چۆكیان بۆ هیچ فشارێك دانەداوە و دڵنیابن ئێمە ئامادەین سەرو ماڵ و گیانی خۆمان لەرێگەی ئەم ئەركە پیرۆزەدا بەخت بكەین و چۆك دانەدەین بۆ هیچ فشارێكی دەرەكی یان ناوخۆیی.

چاوپێكەوتنی: نیاز عەبدوڵا وێنەی دەموچاوە خوێناویەكەی مامۆستاكەی شیلادزێ لەبەرچاو وننابێت كە چۆن لەلایەن هێزە ئەمنیەكانەوە پەلاماردراوە، لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ سایتی درەو میدیا مامۆستا عەبدولستار تەمەر رێكانی رایدەگەیەنێت، بەشداری ئێمە لە خۆپیشاندانەكان بۆ ئەوە بوو دیواری ترس بشكێنین و گەورەترین دەستكەوتی خۆپیشاندانەكانیش شكاندنی بتی ترس بوو لە دەڤەری بادینان. راشی دەگەیەنێت ئەوان بە چوار پێنج كەس  هاتن و هێرشیانكردە سەرمن و لە دوو شوێن سەری منیان شكاند، شان و پەراسوویان شكاندم و بە داریش لە هەردوو دەستیاندام هەتا ئێستاش ئاسەواری برینداری بە جەستەمەوە ماوە، دەشڵێت: ئێمە دەمانەوێت پەیامێك بدەینە دەسەڵات كە ترساندن و چاوسوركردنەوە زیندانیكردن و ئازارپێگەیاندن پاشگەزمان ناكەنەوە و بێ‌ دەنگ نابین لەسەر داواكردنی مافەكانی خۆمان، ئاماژە بەوەش دەكات كە ئێمە لە وڵاتێكداین كە لە تونێلێكی تاریكدایە و ئێمە نازانین ئەودیوی یان كۆتاییەكەی چۆنەو چییە. مامۆستا عەبدولستار تەمەر رێكانی، دانیشتوی شارۆچكەی شیلادزێی سەربە پارێزگای دهۆكەو و ئەندامی یەكێتی مامۆستایانی كۆمەڵی ئیسلامیە لەو پارێزگایەو هاوكات لە هەڵبژاردنی رابردوی ئەنجومەنی پارێزگاكان سەرۆكی لیستی كۆمەڵی ئیسلامی بووە لە پارێزگای دهۆك.  https://youtu.be/15K1CVi-hhw?t=2 درەو: مامۆستا عەبدولستار رێكانی تۆ یەكێك بوویت لەو خۆپیشاندەرانەی كە بەشداری خۆپیشاندانەكانی دهۆكت كرد، بە چ ئامانجێك و بۆچی بەشداریت كرد؟ م. عەبدولستار رێكانی: سەرەتا بەناوی خوای بەخشدەی میهرەبان پێشەكی سوپاستان دەكەم بۆ ئەم چاوپێكەوتنە چەندین ساڵە گرتن و ترساندن و هەڕەشەلێكردن و لەلایەن دەسەڵاتەوە بەتایبەتی لە دەڤەری بادینان هەیە، هەڕەشەكردن و چاوسوركردنەوە لە خەڵك دەكرا، یەكێك لەو ئەگەرانەی كە ئێمە بەشداریمان كرد لە خۆپیشاندانەكاندا بۆ ئەوە بوو كە دیواری ترس بشكێنین و بەرای من گەورەترین دەستكەوتمان كە بە دەستمان هێنا شكاندنی بتی ترس بوو لە دەڤەری بادینان، سوپاس بۆ خوا مل بەمل و شان بەشانی سلێمانی و هەروەها هەولێریش ئێمە توانیمان بتی ترس بشكێنین ئەوە یەكێك بوو لەو ئامانجانەی كە مامۆستایان گردبوونەوە خۆپیشاندانیان كرد لە پێناویدا، ئامانجی دووەمان لە راستیدا خەڵكی ئێمە، یان چینی مامۆستایان و چینی فەرمانبەران بە گشتی لە دەڤەری بادینان زۆر پشتگوێخرابوون و هیچ دەرفەتێكیان نەبوو لە مافەكانی خۆیان بپرسنەوە، بەراستی ئەوە دەرفەتێكی گەورە بوو كە لە گۆڕەپانی كوردستاندا روویدا و ئێمە توانیمان ئەم ئامانجانە بەدیبهێنن، بەڵێ‌ ئەوە بوو دەستكەوت و ئامانجەكانمان. درەو: م. عەبدولستار تەمەر رێكانی ئێوە چۆن توانیتان دوای شكاندنی ئەو ترسە، ئەو هێرشانەی كە كرانە سەرتان، پێچەوانەی بكەنەوە بۆ بەرەنگاربوونەوە و بەردەوامی؟ م. عەبدولستار رێكانی: بەڵێ‌ ئەگەر چینی رۆشنبیر و تێگەیشتوو لەناو كۆمەڵگەدا دەستیان بە چالاكیی كرد، ئەوا هەرگیز هیچ رێگرییەك لەبەردەمی خۆیدا نابینێت وەكو ترسن یان هەڕەشە هەتا پرسی زیندانیكردن یان پرسی  كوشتنیش هەموویان وەلانابوو، ئێمە حسابمان بۆ هەموو شتێك كردبوو، لەبەرئەوە ئێمە داواكردنی مافەكانمان لە هەموو شتێك بە گەورەتر دانابوو، لەبەرئەوە كاتێك هایتنە مەیدانی گردبوونەوەكە ترس و هەڕەشەمان هەمووی وەلانابوو، بۆ داواكردنی مافی خۆمان و مافی هەموو فەرمانبەران بەگشتی ئەوەمان ئەنجامدا. درەو: ئەوكاتەی كە هێرشكرایە سەرت دەتوانیت شێوەی هێرشكردنە سەرت بگێڕیتەوە، چەند كەس بوون؟ ئایا دەمامكداربوون یان خەڵكێكی مەدەنی بوون یان سەربازی جلوبەرگ ئاشكرابوون؟ م. عەبدولستار رێكانی: جێی داخە كە لە راستیدا لە دەستپێكی رۆژی یەكەمدا كاتێك ئێمە لە شوێنی گردبوونەوەی مامۆستایان و فەرمانبەران بووین بینیمان هێزێكی زۆر زۆر هێنراوە كە ژمارەیان زۆر زیاتر بوو لە ژمارەی مامۆستایان و فەرمانبەران، تۆ حساب كە ئەوە چ دیكتاتۆریەتێكە چ ترسێكە بەرامبەر خەڵك و میللەتی بەكاردەهێنن. كاتێك ئامادەبووین هەموو هێزەكە دەمامكداربوون و هەوڵیاندا خەڵك بترسێنن بە هەڕەشە و چاوسوركردنەوە لە خەڵك، كاتژمێر یەك هاتنە بەردەم ئەو مامۆستایانەی گردببوونەوە و دەستیانكرد بە سوكایەتیكردن بە و مامۆستایانە و هەوڵیاندا كە بڵاوە بە مامۆستایان بكەن و مامۆستایان لەوێ‌ نەمێنن، بەڵام ئەوە زیاتر مامۆستایان و چینەكانی تری گەرموگوڕتر كرد زیاتر سوری كردن كە بەردەوام بن لە گردبوونەوەكە ئەوەشی مایەی خۆشحاڵییە كە كاتێك هەواڵەكە بڵاوبووەوە گەیشتەوە خەڵكی تر،  ژمارەیەكی زیاتر خەڵك هاتن بۆ گردبوونەوەكە و گردبوونەوەكە زۆر گەورەتربوو. درەو: بەڵام دوای ئەوەی دەستدرێژی كرایە سەر تۆ، بە چەند كەس دەستدرێژیان كردە سەر تۆ؟ م. عەبدولستار رێكانی: لە راستیدا من نەمبینین، ئەوان بە شێوەیەكی دڕندانە هێرشیانكردە سەر من، وەكو ئەوەی دوژمنێكەو هێرشدەكەنە سەر من خۆم نەمبینی بزانم چەند كەس بوون، بەڵام ئەوەندە دەزانم لە یەكێك زیاتر بوون ئنجا سێ‌ بوون چوار بوون پێنج بوون هاتن و هێرشیانكردە سەرمن و لە دوو شوێن سەری منیان شكاند، شان و پەراسوویان شكاندم و بە داریش لە هەردوو دەستیاندام هەتا ئێستاش ئاسەواری برینداری بە جەستەمەوە ماوە، من ئەوەم بینی و مامۆستا و خەڵكی تریش برینداربوون، بەڵام بەو شێوەیەی من نەبوون. درەو: ئەوكاتەی كە هێرشتكرایە سەر تۆ هەستت چی بوو ؟ دوای ئەوەی كە تۆ هەستایتەوە و دەرباز بوویت لێیان هەستت چی بوو جارێكی تر؟ م. عەبدولستار رێكانی: راستیت پێ بڵێم ئەوان دەیانویست ئێمە بترسێنن و ئێمە ببەنە ئەوە بووە هاندەر بۆم بۆئەوەی زیاتر گەرموگوڕبم  لە خۆپیشاندانەكەدا و ئێستا رووداوەكە بە دەنگ و رەنگ دۆكیۆمێنت كراوە و پێش خۆپیشاندانەكە و دوای ئەوەش كە برینداربووم و دەموچاو خوێناوی بوو هوتام كێشا و حەماسەتم زیاتر بەرزبووەو و زیاتر بەشداربووین و زۆتر ماینەوە، ئێمە دەمانەوێت پەیامێك بدەینە دەسەڵات كە ترساندن و چاوسوركردنەوە زیندانیكردن و ئازارپێگەیاندن پاشگەزمان ناكەنەوە و بێ‌ دەنگ نابین لەسەر داواكردنی مافەكانی خۆمان، نەڵێن ئەمە بەس سلێمانییە و تەواو و ئەویش تەواو بوو هەموو دەڤەرەكان هەموو ناوچەكان داوای مافەكانیان دەكەن، ئێمە گەرموگوڕتر دەبین لەسەر مافەكانمان و هەرگیز ساردنابینەوە و باشترین بەڵگەش لەسەر ئەوە گردبوونەوەی رۆژی دواتر بوو چەند قات زیاتر خەڵك تێیدا بەشداربوون، خەڵكی ئێمە و دەڤەری شلادزێ‌ زیاتر خڕبوونەوە زیاتر پاڵپشتی مافە رەواكانی مامۆستایان و فەرمانبەرانیان كرد و بە هیچ شێوەیەك پاشگەز نەبوونەوە. درەو: دواین پرسیارم ئەوەیە كە ئێستا هەڕەشەتان لەسەرە؟ ژیانتان پارێزراوە؟ یان چاوەڕوانی ئەوەن هەركات ئەم هێزانە پەلامارتان بدەن و دەستدرێژیتان بكەنەسەر؟ م. عەبدولستار رێكانی: باوەڕ بكە ئێمە لە وڵاتێكداین كە لە تونێلێكی تاریكدایە و ئێمە نازانین ئەودیوی یان كۆتاییەكەی چۆنەو چییە خوای گەورە بەڕێوەمان دەبات، ئێمە لەژێر هەڕەشەو ناخۆشیداین، بەڵام لە كۆتاییدا من دەمەوێت پەیامێك بدەمە ئەمە دەسەڵاتە چۆن دانیناوە بە شكستهێنانی خۆی و مایەپوچبوونی خۆی ، هیوادارم لەم حكومەتە شەرم نەكات و دان بنێن بە شكستهێنانیان لە بواری ئیدارە و سیاسی و دیپلۆماسی لەبەردەم خەڵكدا. لەسەر وێنەی خوێناویەكەی لە ئاكاونتەكەی خۆی مامۆستا عەبدولستار رێكانی ئەم دێڕە شیعرەی نوسیوە  بـلا رویـێ‌ مــن بخــوینـێ‌ سـور بیت نـەكو لهەمبەر زورداریێ‌ شــور بیت خوین و جانێ‌ خو دێ‌ كـەمە خــەلات ژ بـــوی ژیــــان و ئــازادیـــا وەلات

چاوپێكەوتن: نیاز عەبدوڵڵا لە گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ درەو میدیا، شێروان شێروانی سەرنووسەری گۆڤاری باشوور و چالاكوانی مەدەنی دیاری دەڤەری بادینان وتی "یەكەم لەشكركێشی توركیا بۆ خاكی كوردستانی باشوور بە هەماهەنگی پارتی لە ساڵی نەوەدەكان بوو‌ بۆ كوشتنی دەنگی ناڕازی خەڵكی زاخۆ، كە تەسلیم بە ئیرادەی پارتی نەبوون و هەماهەنگییان لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان‌ هەبوو". شێروانی لە وەڵامی پرسیارە رۆژنامەوانییەكانی درەو دا ریشە و گرێی ناكۆكییە سیاسییەكانی نێوان خەڵكی بادینان و پارتی دیموكرات ئاشكرا دەكات. درەو: چۆن خۆپیشاندانێكی وا فراوان لە جڵەوی ھێزە ئەمنییەكانی پارتی دەردەچێت و ھەموو بادینان دەگرێتەوە؟ ئەمە چ ئیرادەیەكی جەماوەری پاڵنەرێتی؟ شێروان شێروانی: یاسایەكی فیزیایی هەیە دەڵێ " فشار تەقینەوەی لێدەكەوێتەوە"، ئەو هاوارەی ئەمجارەی بادینان لە چەشنی ئەو تەقینەوە بوو بۆ دوخی ئێستا. هەڵبەت‌ ئەمە جاری یەكەم نییە بادینان هاواری لێ هەستێ لە ئەنجامی زورداری وگەندەلكاری تاك حزبی دەسەڵاتدار، پێشتریش ئەوە روویداوه.‌ بۆ نموونە لە زاخۆ لە ساڵانی نەوەدەكان لەبەر گەندەلی وناعەدالەتی خەڵكەكەی گومركی ئیبراهیم خەلیل-یان سووتاند. لە ئاكرێ ساڵی 2005 خەڵكەكەی چەند بەنزینخانەیەكیان سووتاند. بە پچڕ پچڕی دەیان حاڵەتی وا دروست بووە، بەڵام ئەوەی ئێستا جیادەكاتەوە بە پله ‌یەك بوونی سۆشیال میدیا و كرانەوەی كۆمەڵگاكانە بە سەریەكەوە. هەر بۆیە پارتی دیموكراتی كوردستان فەرمانی گرتنی هەر ئامێرێكی دەركرد كە كردەیەكی ناڕەزایی بگوازێتەوە بۆ رای گشتی لە موبایلەوە تا كەناڵە راگەیاندنەكان. ناڕەزایەتییەكانی ئەم جارە جیاوازی لەوەدا بوو لایەنێك پێ هەڵنەستابوو، بەڵكو پێكدادانی دوو چین بوو، چینێك زوڵملێكراو بە هەموو ئینتیمایەكەوه بۆ كوردستان، چینێكیش باڵا دەست و زاڵم وچەقو بەدەست بوو بەمەش سنووری شوناسی حیزبی تێپەراندبوو. واتا‌ ناڕەزایی جەماوەری بوون، كە ماموستایان پێشەنگایەتیان دەكرد. درەو: ئەو ھێزە ئەمنیانە كێ بوون كە پەلاماری خۆپێشاندەرانیان دەدا لە شار و قەزا و ناحییەكانی بادینان؟ ئایا راستە سوپای تایبەتی بارزان لە شێلادزێ لە سەركوتكاری خۆپیشاندانەكان بەشدارییان كردووە؟   شێروان شێروانی: ئەوەی لە سنووری قەڵەمڕەوی پارتی دیموكرات هەیە هیچ هێزێكی دامەزراوەیی ئەمنی سەربەخۆنین، هەمووی گرێدراوی دیوەخانی حزبی پارتین. واتە وەزیفەیان لە پیشەیەكی دیاریكراوەوە گۆڕدراوە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی بەرەبابی عەشیرەتێكی ناوچەی بادینان، كە خۆی لە گردبوونەوەی چەند خێلێك دەبینێتەوە نەك زیاتر. بێ گۆمان هەر هوشیارییەك وها‌وارێك ناچێتە خزمەت ئەو دیوەخانەوە، بۆیە هەمیشە هێزە ئەمنیەكانی بادینان لە ئامادەباشی دان بۆ سەركووتكردنی هەر جوڵەیەك كە لە دەرەوەی ئیرادەی پارتی دروست ببێت، چونكە لە بنەماوە بۆ سەركوتكاری‌ دروستكراون. هەر ئەو هێزانەش بوون بە فەرمانی سەرووی خۆیان لە خەڵكیان دەدا. ئەوەی لە شارۆچكەی شێلادزێ-ی سە ربە قەزای ئامێدی روویدا، نموونەی زەقی ئەو حاڵەتەن، كە ئاسایشی بلێ و بارزان-ی پارتی بە دەمامكەوە پەلاماری خەڵكی ئەو دەڤەرەیان دا. پارتی فێری ئەو تەكیتیكەیە كە لە هەرشوێنێك پەیوەندییە كومەڵایەتییەكان بەهێزبن، هێزێكی ئەمنی لە شوێنێكی تر دێنێ بۆ سەركووتكردنی خەڵكە ناڕازییەكەی. درەو: دەڤەری بادینان كە وەك قەڵا لە لایەن پارتی دیموكراتەوە تەماشا دەكرا، لە دوای خۆپیشاندانەكان قبوڵكردنی ئەم ناڕەزایەتیانە بە كوێ دەگات؟ شێروان شێروانی: پارتی لە نەوەدەكانەوە خەریكی كپكردنی دەنگی ناڕازی وسیمبلەكانی دەرەوەی خۆیەتی، ئەمەش نیشانەی ترس و لاوازییەتی. لە ساڵانی نەوەدەكان هەر رەمزێك دروست ببوایە لە دەرەوەی ئیرادەی پارتی، بە رووداوی جوراوجۆر تیرۆر دەكرا. لە نموونەی رەئوف كامل ئاكرەیی، زەكی كەنداڵ ئامێدی، سادق عومەر سندی، ئازاد سەرووكانی، یونادم یوسق شابو، رێناس محەمەد، ئارامی كومۆنیست، ئەبو نەسیری شیوعی، رائید ئیسماعیل، حاكم تەحسین، عەلی كوخی... ئەمانە هەموویان رەمزی بەرخودان و شۆرشگێڕی بوون. هەروەها پەلاماری چەندین بنەماڵە و بەرەباب درا وەك بنەماڵەی حەمەد ئاغای مێرگەسووری، ئەسعەد شێتنەیی، سوار ئاغای شێروانی، ئەحمەد ئاغای زێباری، شێخەكانی بریفكان، بەگەكانی بەرواری و چەندینی تر. ئەمە هەمووی بەشێك بوو لە پرۆسەی سڕینەوەی رای بەرامبەر و كپكردنی هەر بازنەیەك كە دەرەوەی پارتی بن. بەڵام ئەگەر سەیری قەبارەی ناڕازایەتییەكان بكەین لە بادینان روژ لە دوای‌ روژ لە زیادبوونە‌ و جوڵەی تر تیایدا گەشە دەكات. ئەمە خۆی وڵامێكە بۆئەوەی ئاراستەی ئەو رەوتی‌ ناڕازیەتییە‌ بەرەو كوێ دەمانبات لە دامێنی نەمانی سەرۆكایەتی هەرێم لە دەست بنەماڵەی بارزانی و دۆڕاندنی شەنگال و دەڤەری ئێزدییەكان و دروستبوونی هێزی نوێ و رێككەوتنی پارتی لە گەڵ توركیا و دراوسێكان. درەو: پارتی چ جۆرە ترسێكی لە خۆپیشاندانەكانی دەڤەری بادینان هەیە؟ شێروان شێروانی: پارتی ترسی لە بایكوت كردن و چینێكی دیاریكراو نییە، بەڵكو ئەو دەزانێت ئەم بایكوتە ها‌واری ژانێكی قووڵە لە ئەنجامی 27 ساڵی حوكمڕانییەكی زۆردار و نادادپەروەر. پارتی ئەوەندەی ترسی لە دەڤەری بادینان هەیە لە ناوچەكانی تر نییەتی‌، لەبەرئەوەی بە ناسروشتی دەنگی خەڵكی بادینانی كپ كردۆتەوە‌، بۆیە هەمیشە ئەو دەنگە كپە ئەگەری تەقینەوەی ناسروشتی هەیە وەك كاردانەوەیەكی گەورە. درەو: ئایا پارتی دیموكرات ترسی ھەیە ئەم خۆپیشاندانانە پەرە بستێنێت بۆ وەدەرنانی سوپای توركیا لە ناوچەی بادینان؟ شێروان شێروانی: سەبارەت بە لەشكركێشی توركیا بۆ بادینان، رەنگە ئەو زانیارییە كەمێك نامۆ بێت بەڵام بە بەڵگە هەیە كە یەكەم لەشكركێشی توركیا بۆ خاكی كوردستانی باشوور بە هەماهەنگی پارتی لە ساڵی نەوەدان بوو‌ بۆ كوشتنی دەنگی ناڕازی خەڵكی زاخۆ - دەركار عەجەم، كە تەسلیم بە ئیرادەی پارتی نەببوون و هەماهەنگییان لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان‌ هەبوو. دوای ئەوەش بوونی دەیان بارەگای میت لە زاخۆ و دهۆك و چەندین بنكەی سەربازی ئارتەشی توركی لە كانی ماس و باتوف و بێگوڤ و سێریێ و بامەڕنێ و باشیك و شەنگال، كە چەندین ئۆپەراسیۆنی هاوبەشیان كردووە بە تایبەت دژی پەكەكە و یەبەشە. هەر لە سەر خاڵكی بادینان كاری قاچاخچێتی نەوت و رادەستكردنی گەریلاكانی پەكەكە بە توركیا و لێدانی خەندەقی خیانەت لە نێوان سێمێلكا و روژئاڤا، هەمووی بێحورمەتین بە خەڵكی بادینان و كومەڵێك بەهای سەپێنراوی نامۆن بە ترادیسیۆنی بادینان. لەو لە‌شكركێشەییەی ئەم دواییەش كە توركیا نیازی هاتنی هەبوو بۆ شەنگال و ناوچەی مێرگەسوور‌، پارتی ئەوەندەیتر دەخاتە دۆخی نامۆبوونەوه و رەنگە كار بگاتە ئەوەی لە فۆڕمێكدا خەڵكی بادینان هەڵوێستی تووندتر بنوێنن لە دژی ئەو گالتەجاڕییە سیاسیی و لەشكرییە.

چاوپێكەوتن لەگەڵ نیاز عەبدوڵا  نیاز عەبدوڵا یەكێكە لەو رۆژنامەنووسە چالاكانەی كە لەشاری هەولێر، بەردەوام لە خۆپیشاندان و چالاكیەكاندا وجودی هەبووە، بەتایبەتیش لە خۆپیشاندانەكانی ئەم جارەی شاری هەولێر روبەروی  چەندین هەڕەشە بوەوە  وەك خۆی دەڵێت: هەوڵی دەستگیركردن، تەنانەت رفاندن ، پەنابردنە بەر دروستكردنی تۆمەتی بێبنەما، یان درووستكردنی تۆمەتی ئەخلاكی ، وە ناوزراندنی كەسایەتیمان، جگەلەوە هەڕەشەكردن بە دەستدرێژی سێكسیش بەشێكە لەو هەڕەشانەی رابردوو و ئێستایان، بەڵام من بۆم گرنگە لێرەوە ئەوە رابگەینم، وەك چۆن تێكڕای ئەو هەڕەشانە، زیاتر ئێمەی كردۆتە هەڵۆی چنگ بەگڕ بۆ بەرەنگاربوونەوەی ستەم، بەدڵنیاییەوە بەسەر تەواوی ئەو هەڕەشانەدا سەردەكەوین و چۆكدانادەین بۆیان و سەركەوتن بۆ ئێمەیە نەك بۆ ستەمكاران.بۆیە درەو بە پێویستی زانی چاوپێكەوتنێكی لەگەڵدا بكات درەو: جیاوازی خۆپیشاندانەكانی 25ی ئازاری هەولێر لەگەڵ خۆپیشاندانەكانی پێشتر چی بوون؟ نیاز عەبدوڵا: دەستپێكی خۆپیشادانەكان بە توڕەیی هەولێر دەستی پێكرد، كە هەندێك ناویانا ( توڕەیی هەولێر) هەندێكیش بە راپەرینی هەولێر ناویانبرد، ئەمە دوای ئەو نارەزاییەتیانە بوو كە لە شاروشارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان دەستی پێكردبوو پەیوەندار بە خۆپیشاندانەكەی موچەخۆران تایبەت بە موچەكانیان، بەتایبەتی تریش دوای ریكەوتنی حكومەتی هەرێم و عەبادی و چەواشەكردنی بنەما راستیەكانی پێدانی موچەو شاردنەوەی موچەو كاركردن بۆ رێكەوتنێكی نوێ لەگەڵ بەغداد و پشتیوانیكردن لە دووبارە وەرگرتنەوەی سەرۆك وەزیرانی عێراق عەبادی، واتا تێكدان و كوژاندنەوەی دوایین ئومێدی پێدانی موچە بە وەزارەتی تەندروستی و پەروەردەو وەزارەتەكانی دیكە كە عەبادی بەڵێنی پێدابوون. درەو: بۆچی ( توڕەبوونی هەولێر)  بۆچی هەولێر ئەمجار هێندە توڕەبوو كە  ناوی نرا توڕەیی هەولێر؟ نیاز عەبدوڵا: ساڵانێكی زۆربو پارتی بەدیاریكراوی راوەدوونان و ئەشكەنجە و دژایەتی ئەو كەس و لایەنانەی دەكرد كە دەیان ویست خۆپیشاندانی  ئاشتیانە و مەدەنیانە بكەن، بۆ ئەم مەبەستە چەندین رێكخراو داخران و چەندین كەسایەتی دەستگیركراو رۆژنامەنووس تیرۆركراو دەزگا ئەمنیە حیزبیەكانیش خرابوونە خزمەتی ئەو ئەجێندایەوە ، بەڵام خۆپیشاندان و نارەزایی هەربەردەوام بوو چالاكانی مەدەنی میدیاكاران هەربەردەوام بوو،هەرچەندە توڕەبوونی خەڵكی هەولێر بەتەنها كێشەی پارەو موچەو خزمەتگوزاری نەبوو، بەڵكو كێشەی ئازادی و مافەكانی مرۆڤ  و رادەربڕین بووە، پێشتریش هەمیشە وتراوە، هەولێر خۆپیشاندان ناكات بەڵكو  رادەپەڕێت، بۆیە 25ی ئازار رۆژی ئەو راپەڕینە بوو كە وەهمی هەیمەنەی پارتی و بنەماڵەی بارزانی و حكومەتی هەرێمی بە پارتی و یەكێتیەوە تێكشكاند، وەك ئەوەی كە چۆن هەولێریەكان لە 11ی ئازاری 1991 بەرلە تێكشكاندنی دەبابەكانی بەعس  وەهمی هەیمەنەی بەعسیان تێكشكاند، هەزاران كەس ئەو رۆژە 25ی ئازار لەسەر شەقام بوون، دەیان هەزار بەڵتەجی پارتی دیموكراتی كوردستان بە جلی مەدەنیەوە لەسەر شەقام بەرامبەریان  وەستابوون، لە تەواوی شار بەتەنها لە شوێنی خۆپیشاندانەكان نا، ئەو دروشمانەی كە ئەو رۆژە لە هەولێر وترانەوە، بەتەنها دروشمێك نەبوون بۆ نان و موچە، بەڵكو درووشمی بەڵگەی نەمانی شەرعیەتی حكومەت بوون لە هەرێم ، درووشم و هاوار بون بۆ ئازادی بۆیە سەرباری بەرەنگاربونەوەكان خەڵك ئەوكاتە سوربوون لەپێش پاركی شانەدەرەوە بەرەو پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران بڕۆن، بەڵام هێزە ئەمنیەكان بەتوندی رێگریان كرد، پێنج بۆمبی دەنگیان تەقاندەوە گولەی پلاستیكیان تەقاندەوە، قەمە بەدەستەكان چەقۆیان لە چەندین كەسدا، هەڕەشە لە خەڵككرا، چەندین كەس دەستگیركران، ئەمە درێژەی هەبوو سەرباری ئەو هەموو هەڕەشەو چاوسوركردنەوەو ئەشكەنجانە، بەڵام رۆژی دواتریش 26ی ئازار بڕیار وابوو خۆپیشاندانەكان لەبەردەم پەرلەمانی كوردستان بێت، بەڵام بەڵتەجیەكان و دەزگا ئەمنیەكان، بەهەموو هێزی خۆیان  ویستیان خۆپیشاندەران بڵاوە پێبكەن، سەركەوتن لەوەی خۆپیشاندانەكان لەچوار ناوچە حەسر بكەن، بەڵام سەرنەكەوتن لەوەی ئیرادەی خۆپیشاندەران لێكتر دابڕێنن، بۆیە سەرباری ئەو رەشبگیریەی ئەنجامیاندرا وە هەڵكوتانە سەر بەشێكی ناوخۆیی كچان لەوێ بەهۆی ئەوەی وێنەی خۆپیشاندانەكانیان لە باڵكۆنەكانیانەوە گرتبوو، هاوڵاتیان سوربوون لەسەر درێژەدان بە خۆپیشاندانەكەیان، بۆیە 27 ی ئازاریش لەوێبوون، بەڵام 27 ی ئازار پارتی پلانی جیاوازتری گرتەبەر پارتی تەواوی ئەو ناوچانەی گرتبوو كە دەچونەوە سەرپاركی شانەدەر كە ئێستا ناونراوە ( مەیدانی ئازادی) لە مەیدانی ئازادی جارێكی تر خوێن رژا لەسەر دەستی پارتی، چەندین كەس برینداركران بە قەمە، دەیان كەس دەستگیركران، ئەم جارە لەناو دەستگیركراوەكان هەموو توێژەكانی گرتەوە، ئەو رۆژە بەڵگەی تر ئاشكرابوون كە بەڵگەی حاشا هەڵنەگر بوون چونكە پێشتر بەرێوەبەری پۆلیسی هەولێر و ئاساییش  نكوڵیان دەكر كە بەڵتەجی و قەمە بەدەستەكان سەربەوان بن، بەڵام كاتێك لەناو خۆپیشاندەران بووم لەكاتی وێنەگرتنی  ڤیدیۆیی  خۆپیشاندانەكان بە مۆبایلی خۆم ، لە دیوی خۆپیشاندەرەكانەوە تیشێر زەردێكی سەربە هێزە ئەمنیەكان بە چەپلە هاتە تەنیشتمەوەو پەلاماری مۆبایلەكەمی داو راستەوخۆ  هێزە ئەمنیەكان دیوارە ئەمنیەكەیان بۆ كردەوەو بەرەو لای عەبدولخالق تەڵعەت بەرێوەبەری پۆلیسی هەولێر رۆیشتوو مۆبایلەكەی خستە دەستی ئەوەوە، بۆیە منیش بەرگریم كردو هێرشی پێچەوانەم بۆسەر بەڵتەجیە مۆبایل دزەكەو بەریوەبەری پۆلیسیش برد. مۆبایلەكەم لەدەستی عەبدولخالق تەڵعەت  بەزۆر دەرهێناو بەڵام مۆبایل دزەكە جارێكی تر مۆبایلەكەی لەدەستم دەرهێنایەوەو رایكرد دوای بەرەنگاربونەوەیەكی تر بەهاوكاری خۆپیشاندەران مۆبایلەكەم  لەدەستی سەندو فڕیمدایە ناو خۆپیشاندەرانەوەو ئەوان پاراستیان. درەو: بۆچی بەو شێوەیە تەركیزیان لەسەر تۆ بوو، وە كەسیان بۆ دیاریكردبووی؟ نیاز عەبدوڵا: بەشێكی ئەمە پەیوەندی بەو هەڕەشانەی ساڵانی رابردوەوە هەیە كە بەبەردەوامی لەسەرمان بووە، خاڵێكی تر ئەوەیە كە ئێمە بەبەردەوامی لەسەر شەقامین و بە رەمزی نارەزایی و تورەیی خەڵك ناسراوین، ئەوان بەردەوام لە چالاكی و جموجوڵەكانمان ترساون، من زانیاری ئەوەم هەبوو كە ئەوان لەیەكەم رۆژەوە لەناو خۆپیشاندەران بەشوێن من گەڕابوون بۆ ئەوەی لە هەر شوێنێك بمبینن دەستدرێژیم بكەنە سەر، ئەوان ئەیانویست رەمزەكان و كەسە دیارەكانی خۆپیشاندەران تێكبشكێنن و سوكایەتیان پێبكەن، بۆیە ئەیانویست ئێمە ئەو ئامرازە بین بەدەستدرێژیكردنە سەرمان خەڵكی تری پێبدرسێنن، بەڵام ئەوان چاوەڕوانی ئەوە نەبوون كە ئەو ساتە لەبری خۆپیشاندانێكی ئاسایی ئەبێتە راپەڕین لە دژیان، لەدوای ئەو توندوتیژیەی بەڵتەجیەكانی حیزب بەرامبەرمان، ئاراستەی درووشمی خۆپیشاندەران گۆڕان بۆ روخاندنی ئەوان و پشتیوانی لە ئێمە، ئەم هەنگاوەی هێزە ئەمنیەكان نەك هەر خۆپیشاندەرانی نەترساند بەڵكو سورتر و توڕەتری كردن و وای كرد كە خۆپیشاندان بەردەوام بێت لەبری كپكردنی. درەو: هەڕەشەكان تا چی ئاستێك بوون بەرامبەر بە ئێوەو هاوڕیكانت؟ نیاز عەبدوڵا: ئەو رۆژە ئەوان هەوڵی دەستگیركردنیان داین لەناو خۆپیشاندەرانەوەو لەرێگەی بەڵتەجیەكانەوە دەستیان پێكرد كە قەمەو دەمانچەیان پێبوو، بەڵام بەبەرگری خۆم و خۆپیشاندەران پارێزرام، دواتر ئەوان دەیان ویست لەشەودا هەڵبكوتنە سەر ماڵەكەم و دەستگیرم بكەن دووای سوكایەتی و هەڕەشەو تەحەروش و سوكایەتی ناچارم بكەن بەخواستی ئەوان لە شاشەوە دەركەوم و قسە بكەم، بەڵام دوای ئەوەی كە هاورێ رۆژنامەنووس و چالاكوانەكانم فشارو راگەیاندنی پەلەیان گشتگیركرد بۆ رای گشتی و كونسوڵخانەكان و لایەنەكان ئەوان لەو هەنگاوەیان وەستان، بەڵام پلانیان گۆڕی، بۆیە رۆژی دواتر لە رێگەی بەڵتەجیەكانەوە فەرمانیان كردبوو كە لە هەرشوێنێكی شار من ببینن دەستدرێژیم بكەنە سەرو وێنەم بگرن و رادەستی دەزگا ئەمنیەكانم بكەن، بۆیە بەپێی ئەو زانیاریانەی كە دواتر گەیشتن ئەوان چوبونە ناوخۆپیشاندەران و بە تیمی پێنج كەسی بەدوامدا گەڕابوون چونكە زانیبویان من بەرگری لەخۆم دەكەم و وەڵامی هێرشەكانیان دەدەمەوە. بەهۆی ئەوەی ئامارازەكانی ئەشكەنجەو تاوان و دەستدرێژی لەلای سیستمە حومڕانیە پاشخان تەندراوەكان، بە نەریتی دواكەوتنی كۆمەڵگە رۆڵ دەبینێت، بۆیە ئەوان وەك ئاشكرایە تا هەوڵی دەستگیركردن، تەنانەت رفاندن ، پەنابردنە بەر دروستكردنی تۆمەتی بێبنەما، یان درووستكردنی تۆمەتی ئەخلاكی ، وە ناوزراندنی كەسایەتیمان، جگەلەوە هەڕەشەكردن بە دەستدرێژی سێكسیش بەشێكە لەو هەڕەشانەی رابردوو و ئێستایان، بەڵام من بۆم گرنگە لێرەوە ئەوە رابگەینم، وەك چۆن تێكڕای ئەو هەڕەشانە، زیاتر ئێمەی كردۆتە هەڵۆی چنگ بەگڕ بۆ بەرەنگاربوونەوەی ستەم، بەدڵنیاییەوە بەسەر تەواوی ئەو هەڕەشانەدا سەردەكەوین و چۆكدانادەین بۆیان و سەركەوتن بۆ ئێمەیە نەك بۆ ستەمكاران. درەو : خۆپیشاندانەكەی هەولێر جیاواز بوو لە هەمو شارەكانی دیكە، دەوترێت گۆڕانكاری گەورە لە هەولێرەوە دەكرێت ئێوە دەڵێن چی؟ نیاز عەبدوڵا: بەبێ هەولێر و شەقامی هەولێر هیچ گۆڕانكاریەكی بنەڕەتی لە سیستمی ئابوری ، سیاسی، پەروەردەی، كۆمەڵایەتی درووستنابێت، هەولێر بەم خۆپیشاندانەی كۆتایی هەموو ئەمانەی گۆڕی. یەكەم/ وەهمی هەیمەنەی پارتی تێكشاند دووەم/ موڵكایەتی دەستبەسەراگرتنی پارتی لە هەولێر تێكشكاند سێیەم/ دەوترا هەولێر لەرووی كۆمەڵایەتیەوە داخراوەو ژن بوونی لاوازە لەو شارە، بەڵام ئەم خۆپیشاندانە ژن رابەرایەتی دەكرد، ژن دەنگی دلێربوو، لەهەمو چین و توێژە جیاوازەكان ژن ئامادەیی هەبوو، ژنان پڕ بە گەرویان بانگەوازی ئازادیان دەكرد، ژنان بونە سیمبولی خۆپیشاندانەكانی هەولێر. چوارەم/ مامۆستایانی هەولێر لەگەڵ فەرمانبەرانی تەندروستی دیمەنێكی تریان پیشانی حوكمرانی  هەولێر و هاوڵاتیاندا ئەویش ئەوەیە، ئەم چینە تەنیا گوزارشت لەداواكاریە تایبەتیەكانی خۆیان ناكەن لە موچە، بەڵكو هەریەكێكیان بونەتە دەنگێك و داكۆكی لە بناغەی پەروەردەو زانست دەكەن لە هەرێمی كوردستان. درەو: پێتان وایە خۆپشاندانەكانی هەولێر ئەنجامی خۆیان پێكاوە ؟  نیاز عەبدوڵا: ئەگەر خۆپیشاندان لە ناوچەرگەی هەولێر نەبوایە نێچیرڤان بارزانی ناچار نەدەبوو لەگەڵ حكومەتەكەی بڕیار بدات، ئەوەی موچەی لەخوار 400 هەزار دینارەوەیە موچەكەی هیچی لێپاشەكەوت نەكرێت و ئەوانی دیكەش موچەكەیان دوو هێندە زیادكرا، سەرەرای موچە ناچاركران سەرجەم دەستگیركراوان ئازادبكرێن ، لەهەموشی گرنگتر  هاوڵاتیان خۆیان و بە ئازایەتی و قوربانیدان دەروازەیان كردەوە كە هەرساتێك بیانەوێت بڕژێنە سەرشەقام و بەبێ ترس خۆپیشاندان بكەن و نارەزایی دەرببڕن.    

 چاوپێكەوتن: كۆسالاَن عەبدولمەجید هێڤی مستەفا هاوسەرۆكی كانتۆنی عەفرینی رۆژئاوای كوردستان رایدەگەیەنێت زیاتر لە 200 هەزار كەس لە عەفرین ئاوارەی هەرێمی شەهبابوون و لە دۆخێكی زۆر دژواردا دەژین و هیچ رێكخراوێكی نێودەوڵەتی بە هانایانەوە نەچووە. لە چاوپێكەوتنێكیدا كە " درەو"  بە تەلەفۆن لەگەڵیدا ئەنجامیداوە هاوسەرۆكی كانتۆنی عەفرین دەشڵێت بەپێی ئەو زانیارییانەی كە پێیاندەگات لە رۆژی یەكەمی داگیركردنەوە تاڵانكردن و وێرانكردن و دزی  لە عەفرین دەستیپێكردووە، ئەوانەی لەوێ ماونەتەوە و توانای دەرچونیان نەبووە، روبەڕوی ئازارو ئەشكەنجە دەبنەوە و رۆژانە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت، هەر كەسێك لەوانەی كە نزیك بوبێت لە ئەوانەوە ئەكوژرێت و دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەر كچەكانیان. ئەمەش دەقی چاوپێكەوتنەكەیە: درەو: ئێستا دۆخی عەفرین چۆنە ؟ هێڤی مستەفا: من ئێستا لە دەرەوەی عەفرینم، ئەتوانم لەسەر رەوشی ئاوارەكان قسەتان بۆ بكەم، كاتێك بڕیارماندا لە عەفرین بكشێینەوە زیاتر لە 200 هەزار كەس ئاوارەبوون و ئاوارەكان هاتون بۆ نزیك عەفرین لە هەرێمی شەهبا، وەك دەزانن 58 رۆژ دوژمن بە فڕۆكە و تانك و تۆپ هێرشی كردەسەر عەفرین، هێرشیانكردە سەر خەڵكی سڤیل و شوێنە خزمەتگوزارییەكانی وەكو نەخۆشخانە و قوتابخانەكان، بۆئەوەی بەزۆر شارەكە بە خەڵك چۆڵ بكەن، بەوهۆیەوە زیاتر لە 200 هەزار كەس ئاوارە بوون و رومانكردە شوێنێك كە پێشتر شەڕی تیا بووە كە ئەویش شەهبایە و هۆكارەكانی ژیان تێیدا لاوازە، ئاوارەكان ئێستا بێ خزمەتگوزاری و بێ خۆراك و ئاون، تائێستا هیچ رێكخراو و كۆمیتەیەكی مافی مرۆڤ بەهانای لێقەوماوانەوە نەهاتووە، هیچ ناوەندێكی تەندروستی تێدا نییە، بەهۆی خراپی رەوشەكەوە رۆژانە خەڵك گیان لەدەستدەدەن. درەو: هیچ ئامارێكی قوربانییەكان لەبەردەستدان لەدوای ئاوارەبوون ؟ هێڤی مستەفا: تائێستا ئەوەی لەبەردەستماندایە لەناو ئاوارەكاندا پێنج كەس مردون كە دوانیان منداڵن. درەو: ئایا هۆكار شەڕە یان سیاسییە كە هیچ كۆمیتە و رێكخراوێكی بواری مافەكانی مرۆڤ و كۆچبەران بەهانای ئاوارەكانی عەفرینەوە ناچن ؟ هێڤی مستەفا: وەكو ئاماژەمان پێدا، ئەو هەرێمەی كە ئێستا ئێمەی تێداین (شەهبا)، پێشتری داعشی تێدا بووە، شەڕی تێدا بووە و روبەڕوی وێرانكارییەكی زۆر بووەتەوە، ئێمەش بۆخۆمان نازانین هۆكار چییە تائێستا كۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەهاتووە بە هانای ئاوارەكانی عەفرینەوە. درەو: ئێستا رەوشی ناو سەنتەری عەفرین چۆنە ؟ هێڤی مستەفا: ناو شاری عەفرین بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەگەنە ئێمە لە رۆژی یەكەمی داگیركردنەوە تاڵانكردن و وێرانكردن و دزی دەستیپێكردووە، ئەوانەی لەوێ ماونەتەوە و توانای دەرچونیان نەبووە، روبەڕوی ئازارو ئەشكەنجە دەبنەوە و رۆژانە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت، هەر كەسێك لەوانەی كە نزیك بوبێت لە ئێمەوە ئەكوژرێت و دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەر كچەكانیان، ئەو پروپاگەندانەشی كە دەكرێت و داوادەكەن خەڵك بگەڕێتەوە بۆ عەفرین كە خۆیان وەكو لایەنێكی باش نیشان دەدەن، ئەوە بۆ هەڵخەڵەتاندنی خەڵكە، كاتێك كە خەڵك دەگەڕێتەوە، دەرگا دادەخەن و ئەشكەنجەیان دەدەن و هەندێكیان دەكوژن و دەستدرێژی دەكەنە سەر كچەكانیان، بەم درۆیانە دەیانەوێت خەڵك بگەڕێتەوە و ئازاریان بدەن، ئەوان ئەیانەوێت دیموگرافیای ناوچەكە تێكبدەن. درەو: ئایا كشانەوەی ئێوە كشانەوەیەكی تەكتیكی بوو یان كشانەوەیەكی یەكجارەكی بوو ؟ هێڤی مستەفا: نەخێر ئێمە بە یەكجاری چۆڵمان نەكردووە بۆیە ماوەی نۆ رۆژە لە هەرێمی شەهباین، ئێمە بێئومێد نەبوین لەوەی بگەڕێینەوە بۆ عەفرین، كشانەوەی ئێمە بۆ پاراستنی خەڵكی سڤیل بوو، چونكە بەگشتی 360 گوندیان بۆردومانكرد، خەڵكەكەش بەرەو ناوەندی عەفرین هاتبوون، ئێمە وتمان با خەڵكی خۆمان لە كۆمەڵكوژی بپارێزین و دەرفەتێكیش بە هێزەكانی خۆمان بدەین خۆیان رێكبخەنەوە و تەكتیكی خۆیان بگۆڕن، چونكە شەڕكردن لەناو خەڵكی مەدەنیدا سەختە، لەبەرئەوە ئێمە بڕیارماندا بكشێینەوە، بەڵام هێشتا بەشێك لە هێزەكانمان لەناو عەفرین ماونەتەوە و رۆژانە چالاكی دەكەن. درەوە: كەواتە بەگشتی كانتۆنی عەفرین كەوتە ژێر دەستی سوپای توركیا ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ هەمووی داگیركراوە، بەڵام ئێستا هەڤاڵەكانی ئێمە شەڕی كۆڵان بە كۆڵان دەكەن. درەو: بەپێی هەواڵەكان دەوترێت توركیادەستیكردووە بە هەڵمەتێك بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای عەفرین، ئایا ئەم قسانە راستن ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ راستە، چونكە ئەردۆغان بەردەوام دەیوت ئێمە ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون بۆ ئەوە دەكەین كە ئاوارە سورییەكانی ناو توركیا بگەڕێنینەوە بۆ ناو سوریا، لە هەندێك گوند ئەم هەڵمەتەی دەستپێكردووە و خێزانی چەكدارانی بەرەی نوسرە و داعش و قاعیدەی هێناوەتە ناوچەكەوە، لەلایەكی تریشەوە پروپاگەندە دەكات بۆ خەڵخەڵەتاندنی گەلی ئێمە و رایگشتی جیهان و دەڵێ بگەڕێنەوە ئێمە پێشوازیتان لێ دەكەین، بەڵام وەكو ئاماژەمان پێدا ئەمە پێچەوانەكەی راستە. درەو:  هەندێك هەواڵی تر هەن كە باسلەوە دەكەن یەپەگە رێگەنادات بە گەڕانەوەی ئاوارەكان بۆ ناو عەفرین، ئەمە راستە ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ دەبێ ئێمە رێگە نەدەین، یەپەگە دەڵێ با كەس نەگەڕێتەوە ئێمە هەمومان بەیەكەوە دەگەڕێنەوە بۆ عەفرین، چونكە چالاكییەكانی ئێمە لە عەفرین بەردەوامە و نەوەستاوە، لە هەر شوێنێك خێزانەكانی داعش و بەرەی نوسرە نیشتەجێ بوبێت ئامانجی ئێمەن، كاتێكیش كە خەڵك بگەڕێتەوە روبەڕوی مەترسی دەبێتەوە. درەو: مەترسی ئەوە هەیە سوپای توركیا لەشكركێشییەكەی هەتاوەكو دێرك و شەنگال بەردەوام بكات ؟ هێڤی مستەفا: دەبێت، ئێستا شەڕێكی قورس لەسەر سوریا بە گشتی هەیە كە جەنگێكی جیهانییە، دەوڵەتی توركیا بە ئاشكرا وتویەتی لە كوێ ئیرادەی كورد پێشبكەوێت ئێمە هێرشی دەكەینە سەر، واتا مەترسی لەسەر ئەم هەرێمەش (شەهبا) هەیە، بۆ ئێمە لەرێگای ئێوەشەوە بانگەواز دەكەین كە پشتیوانی ئەم گەلە بكەن و پشتیوانییەكی نێودەوڵەتی بۆ ئەم خەڵكە لێقەوماوە دروستبكرێت، 200 هەزار كەس جگە لە خەڵكی شەهبا خۆی ئێستا لە دۆخێكی خراپدا ژیان دەكەن و لەژێر هەڕەشەدان، ئێمە لە هەموو لایەكەوە گەمارۆ دراوین، لەلایەكەوە رژێمی ئەسەد و لەلایەكی ترەوە گروپە تیرۆریستەكان هەن، لەمەبەر ئەمە داوادەكەین پاراستنێكی نێودەوڵەتی بۆ ئەم گەلە دروستبكرێت. درەو: پێشتر روسیا بارەگاكانی خۆی لە عەفرین كێشایەوە بۆئەوەی توركیا هێرش بكات، ئایا ئەمریكا بەهەمان شێوەی لە مەنبج و هەرێمی جزیرە دەكشێتەوە، گومان دەكەن ئەمریكا وەكو روسیا رێككەوتنێكی لەو جۆرە لەگەڵ توركیا بكات ؟ هێڤی مستەفا: ئێمە پشتی خۆمان بە كەس قایم ناكەین، تەنیا گەلی خۆمان نەبێت، وەك دەزانن ئەمریكاش تەنیا لە شەڕی تیرۆردا رێككەوتنی لەگەڵ ئێمەدا هەبووە، ئێمە دەزانین ئەو هێزەی لەسەر زەوی عەفرین بوو بەرپرسیارە لەو كارەساتەی بەسەر عەفریندا هات، دوور نییە ئەمریكاش بۆ پاراستنی بەرژەوەندی خۆی دەستبەردار ببێت، بۆیە ئێمە هەر لە رۆژی یەكەمەوە هاوپەیمانێتی ئێمە لەگەڵ ئەوان هاوپەیمانێتییەكی ستراتیژی نەبووە، هاوپەیمانێتییەك بووە بۆئەوەی ئێمە پێكەوە شەڕی تیرۆر بكەین، ئێمە ئیرادە و هێزی گەلی خۆمان بە بنەما وەردەگرین، 58 رۆژ لە عەفرین بەرخودانێكی بێوێنە كرا كە تەنانەت دەوڵەتیش ناتوانێت ئەوەنە رۆژ بەرگری بكات. ئامارەكان شەهیدەكان: 250 كەس زۆرینەیان ژن و منداڵن بریندارەكان: 600 كەس كە زۆربەیان سڤیلن زیانە مادییەكان: روخانی 40 خوێندنگە و روخاندنی پرد و ئەو دەریاچانەی كە ئاوی عەفرین دابیندەكەن، هەروەها روخاندنی شوێنەوارەكانی (عەیندارە) و (مارون).

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ خولی یاسادانانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە كۆتایی نزیكدەبێتەوە، ئەم خولە نەیتوانی هەموو ئەو پرۆژە یاسانەی پێشكەشكراون پەسەندبكات، هەروەها كاتی ئەوەشی لەبەردەستدا نەماوە 20 پرۆژە یاسا پەسەندبكات كە گەیشتونەتە قۆناغی دەنگدان لەسەریان.. كامیل زەیدی كە ئەندامی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەم چاوپێكەوتنەدا كە سایتی " غەدپرێس" لەگەڵیدا ئەنجامیداوە، هۆكارەكانی پەسەندنەكردنی ئەو یاسایانە و چەند پرسێكی تر ئاشكرادەكات. دەقی چاوپێكەوتنەكە: غەدپرێس: دژیەكی هەیە لە هەڵوێست دەربارەی هاتنەناوەی سوپای توركیا لە  دەوربەری هەولێر و دانانی بنكە و سەربازگە.. وەزیری داد و سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران ناڕاستەوخۆ رەزامەندی عێراقیان لەو بارەیەوە راگەیاند، پاشان لێدوانی وەزارەتی دەرەوە هات بۆ رەتكردنەوە.. هۆكاری ئەم دژیەكە چییە؟ كامل زەیدی: ئەم دژیەكییەی ئاماژەت پێكرد، وەزیرێكی دەوڵەت و سەرۆكی دامەزراوەی یاسادانان سەردان و دیداریان دەبێت، وەكو ئەوەی ئەو پرسە جێی بایەخی نەبێت، چاوچنۆكی وڵاتانی ئیقلیمی لە جیاوازی گوتارمانەەوە سەرچاوەی گرتووە، گوتارەكانمان خاڵین لە یەكگرتوویی عێراق، وەكو ئەوەی هەر تیمێك یان سەردانكەرێك گوتاری خۆی هەبێت، پێویست بوو ئەگەر لە شتە بچوكەكانیش جیاوازیمان هەیە لەسەر چەسپاوەكان هاوڕابین، پێویست بوو كاتێك پرسیار لە هەمووان دەكرێت، وا وەڵامبدنەوە كە لەگەڵ هاتنەناوەی سوپای توركیادا نین، لە پێناو یەكێتی عێراقدا روبارێك خوێنمان بەخشیوە، نابێت بەهانە بدەینە ئەوانی تر بۆئەوەی بزانن كە ئێمە جیاوازین، ئەم دژیەكە بەهۆی ئەو تێكەڵەوەیە كە لە گۆڕەپانی سیاسیدا هەیە، وە ئەگەر بەم شێوەیە بمێنینەوە گۆڕەپانی سیاسی روبەڕووی قەیران دەبێتەوە، ئێمە چی پەیوەندییەكمان لەگەڵ توركیادا هەیە، توركیا كێشەی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستاندا هەیە و ئەوەش كێشەیەكی ناوخۆیی خۆیانە. غەد پرێس: ئەنكەرە هەڕەشەی هێرشكردنە سەر شەنگال دەكات، ئەگەر بەغداد پارتی  كرێكارانی كوردستان لەو قەزایە دەرنەكات، ئەو هەڕەشەیەش شەپۆلێكی ئاوارەبوونی ئێزدییەكانی لێكەوتەوە بەهۆی مەترسیان لەوەی هەمان چارەنوسی عەفرینی سوریایان دەبێت ؟ كامیل زەیدی: پێویستمان بە هەڵوێستێكی بەهێزە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەستی بە جموجوڵ كردووە و هەنگاوی باش دەنێت، بەڵام ئەوە ئەو هەڵوێستە نییە كە پێویستمان پێیەتی، بەڵكو پێویستمان بە هەڵوێستێكی بەهێز هەیە، پێویستە داوابكەین ئەو پرسە بخرێتە خشتەی كاری ئەنجومەنی ئاسایش، ئەنجومەنی ئاسایش بابەتی زۆر لەوە لاوازتر تاوتوێدەكات، بەڵام دەبینین لە دوورەوە دەڕوانێتە بابەتەكە و وەك ئەوەیە رێككەوتنێك هەبێت. غەدپرێس: دەچینە سەر بابەتێكی تر.. پرۆژەی زۆرینە دەوڵەتی یاسا وێراندەكات.. ساڵی 2013 بەغداد و بەسرەتان لەدەستدا و بەڕێز مالیكی 2014 پۆستی سەرۆك وەزیرانی لەدەستدا و ئەمڕۆش بەڕێز عەبادی باس لە زۆرینە دەكات و بەڕێز موقتەدا سەدریش دەڵێت كاتی زۆرینە نەهاتووەن بۆچی پرۆژەیەك دەخەنەڕوو كە هەر لە بنچینەدا رەتكراوەتەوە ؟ كامیل زەیدی: زۆرینە پێویستی و پرۆژەیە، بەڕێز عەبادی كاتێك پرسی زۆرینەی خستەڕوو، بڕوای وابوو كە دەیگەیەنێتە بەدەستهێنانی خولی دووە، بەڵام زۆرینە پرۆژەیەكە و رێگایەك نیە بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، ساڵی 2010 خرایەڕوو، مانەوە و دەستگرتنمان بە دەوڵەتی یاساوە بەهۆی ئەوەبوو كە ئێمە خاوەنی پرۆژەی زۆرینەین، جگە لە ئێمەش ئەوانی تر پرۆژەیەمكی رون و ئاشكرایان نییە. غەد پرێس: بەڵام پرۆژەی زۆرینەی سیاسیی دەوڵەتی یاسا لەناودەبات، دیمەنەكە لەبەردەماندایە و زۆر روون و ئاشكرایە ؟ كامیل زەیدی: من ناڵێم رێگای زۆرینەی سیاسی قیرتاوكراو و ئاسانە، بەڵام بۆچی ؟ چونكە بەر ویستی كوتلەكانی تر دەكەوێت كە هێشتا پابەندی بەش بەشێنەن و دەوڵەت وەك زەوییەكی بەپیت بەسەر ئەو حزبانەدا دابەشدەكرێت،  ئەوانە روبەڕووی پرۆژەی زۆرینە دەبنەوە، هەموو هێزێك هێزێكی دژی هەیە، بەڵام ئەمڕۆ كولتەی تر هەیە هاوئاوازە لە گەڵ دەوڵەتی یاسا لەو پرۆژەیەیدا. غەدپرێس: ئەو كوتلانە كامانەن ؟ كامیل زەیدی: زۆرن، مەدەنین و نیشتمانین، مەرج و پێویست نییە لە كوتلەكانی هاوپەیمانی نیشتمانی بن، كوتلەی وەتەنییە و هاوپەیمانی كوردستانی هەیە ، هەتا برایانیش لە فەتح، چەند خاڵێكی لێكتێگەیشتنی هاوبەشمان هەیە لەگەڵیاندا، دەتوانین لەسەر بنچینەی ئەو خاڵانە بگەیەنە لێكتێگەیشتن، هەتا برایانیش لە هاوپەیمانی نەسر پرسی زۆرینەیان رەتنەكردوەتەوە، بەڵام هەوڵ بۆ بەدەستهێنانی دەدەن. غەد پرێس: هەتا ئەگەر زۆرینەی سیاسی بەدەستهات بەڵام لەگەڵ حكومەتێكدا كە بەڕێز مالیكی سەرۆك وەزیرانی نەبێت ؟ كامیل زەیدی: ئەو ئەگەرە مومكینە، ئێمە بیر لە بەرژەوەندی وڵات دەكەینەوە، قۆناغی داهاتوو قورسە و پێویستە ئەوە بۆ شەقام بچەسپێنین كە ئێمە لەگەڵ هەر دۆخێكداین كە خزمەت بە هاوڵاتیانی عێراق دەكات، لەگەڵ ئەودا نین كە دەستی گرتوە بەوەی یان من دەبم یان نابم. غەد پرێس: ئەمڕۆ چەند راپۆرتێكی نێودەوڵەتی باس لەوەدەكەن كە 19 هەزار كەس بەتۆمەتی تیرۆر دەستگیركراون و سێ‌ هەزاریان سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندراوە و تەنها بەسەر 25 كەسیاندا جێبەجێكراوە، ئەمە بۆچی دوادەكەوێت ؟ دۆخەكە مەترسیدار نییە ؟ كامیل زەیدی: دۆسیەی تیرۆر زۆر ئاڵۆزە، چەند ویستێكی دژبەیەك و ناكۆك هەیە، هێشتا ئەو ویست و هەوڵانە رێگەدەگرن لەوەی كاتێك دەڵێین دەبێت تیرۆریستان دادگایی بكرێن، هەتا لە پرسی لێبوردنیشدا، یەكەم جارە لە عێراقدا رودەدات، یاسای لێبوردن هەموار بكرێتەوە. غەدپرێس: مادام باست لە یاسای لێبوردن كرد، هیچ كاردانەوەیەك نەبوو بەرامبەر بە گۆڕینی سیغەی یاساكە و لابردنی بەندێكی كاتێك لە وەقاعیی عێراقیدا بڵاوكرایەوە.. بۆچی ؟ كامیل زەیدی: بە پێچەوانەوە دەنگدانەوەی زۆری لێكەوتەوە و بەدواداچوونمان بۆ بابەتەكە كرد. غەد پرێس: بەڵام دەوترێت یاساكە كاری پێدەكرێت بەو شێوە نوقسانە ؟ كامیل زەیدی: هەمواركرایەوە، كێشەكە لە بەشێكی دابوو  ئەوەش ئەو پرسە بوو كە بەلای هەندێكەوە ئەو یاسایە وا وێنا دەكرا كە تیرۆریستە گەورەكانی وەك بەغدادیی و ئەوانی تری دەگرێتەوە، چەند نیەتێكی قین لەدڵانە هەبوو لەو وێناكردنەدا، رێمبدە قۆناغەكانی یاسادانانت لە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ بژمێرم، پرۆژە یاساكە لەسەر مینەبەری پەرلەمان لەلایەن لیژنەی پەیوەندیدارەوە دەخوێنرێتەوە لەوێش تۆماركردن هەیە، كاتێك دەنگدان لەسەر یاساكە تەواودەبێت رۆڵی لیژنەكە كۆتایی دێت و تۆماركراوەكە دەبرێت بۆ لیژنەكەی پەرلەمان و ئەویش دەیگوازێتەوە بۆ ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەویش رەوانەی دیوانی سەرۆكایەتی كۆماری دەكات، ئەم قۆناغانە بەدواداوچونمان بۆكرد، هیچ كێشەیەك لە بابەتەكەدا نییە، پرۆژەیەكی پێشكەشكراو و پرۆژەیەكی ئەسڵی و پرۆژەیەكی پێشنیاركراو لەلایەن پەرلەمانتارێكەوە هەیە، بەوەش دوو پرۆژەمان هەیە یەكێك لە حكومەت ئەوی تر لە لیژنەی یاسایی، لێرەدا هەڵە تێگەیشتن لە نێو لیژنەی پەیوەندیداری ئەنجومەندا رویدا لە مامەڵكردن لەگەڵ تۆماری دانیشتنەكە و ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران و بەوەش پرسەكە وروژێنرا، كاتێك بە دواداچوونمان بۆ بابەتەكە كرد هیچ نیازێكی خراپ یان ئەجێندایەكمان لەو هەڵەیەدا نەبینی، بە نوسراوێكی رەسمی بۆ سەرۆكایەتی كۆمار كارەكە راستكرایەوە و ئێمە وەك لیژنەی یاسایی هێڵێكی پەیوەندیمان لەگەڵ دەسەڵاتی دادوەری هەیە و هیچ تۆمەتبارێك سودی لەو هەڵەیە وەنەگرت كە روویدا. غەد پرێس: دەگەڕێینەوە بۆ بابەتی 19 هەزار دەستگیركراو، هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی ئەو دۆسیانە چییە لە ماوەی چوار ساڵدا ؟ كامیل زەیدی: من پێش ئەوەی ببم بە ئەندامی لیژنەی یاسایی پرسیارم دەكرد دەبارەی هۆكاری ئەو دواكەوتنە، بەڵام دوای ئەوەی وردەكارییەكانم بینی قەناعەتی ئەوەم بۆ دروست بوو كە دۆخی پرسەكە پێویستە تەواوببێت بۆئەوەی دادوەر وێنەیەكی رون و ئاشكرای لابێت، بۆ نمونە یەكێك تۆمەتبارە لەبەردەم دادوەر بەڵام بەڵگەكان بەس نین، ئەوكاتە دادوەر لەبەردەم دوو بژاردەدا دەبێت یان دەبێت تۆمەتبارەكە ئازادبكات، بەهۆی نەبوونی بەڵگەی پێویستەوە یان دەبێت دۆسیەكە دوابخات تا تەواوبێت، زانیاری پچرپچڕ یان ناوێكی ناتەواو، بەڵام ئەوانەی حكومدراون و جێبەجێنەكراوە ئەو بابەتە لای سەرۆكایەتی كۆمارە، ئێمە هەوڵماندا ماوەی پەسەندكردنی حكومەكان دیاریبكەین، بەڵام ئەم جۆرە كارانە نابێت بە ئاشكرا بكرێن بەڵكو بە پەیوەندیكردن بە وەزارەتی داد و دەسەڵاتی دادوەری و لیژەی یاسایی دەكرێ، چەند لایەنێكی ئەمنی هەن دێن و كەسەكە زیندانی دەكەن وەك ئەوەی زیندانییەكە مەخزەنێك بێت، پێویستە كە بەدواداچوون بۆ ئەو پرسانە هەبێت، زۆربەی كات دۆسیەكیان ئامادەنین و پەڕاوەكانی تەواو نین. غەد پرێس: گەندەڵی لەو دۆسیەیەدا نییە ؟ كامیل زەیدی: نەخێر، ئەوە بە دووردەزانم، متمانەی گەورەمان بە دەسەڵاتی دادوەری هەیە. غەد پرێس: باسی دادوەری ناكەم، بەڵام قۆناغەكانی بەرزكردنەوەی دۆسیەیەك بۆ دادوەر ئەو ماوەیەكە كە هەمیشە زۆر دەخایەنێت، بۆچی ؟ كامیل زەیدی: دەتوانین بڵێین رۆتینێكی كوشندە لە و فەرمانگانەدا هەیە، هەروەها كەمتەرخەمیش لەو فەرمانگانە هەیە، گرتوخانەكان وەك كۆگایان لێهاتووە، پێویستە لەسەر ئەو لایەنەی كە تۆمەتبارەكەی دەستگیركردووە هەموو شتێكی كەیستەكە لە بەڵگە و دۆكیۆمێنت ئامادەبكات. غەد پرێس: وادەردەكەوێت هەندێكجار بە ئەنقەست هەڵە لە سیغەی یاساكاندا بكرێت، لەم ماوەیەی دواییدا، باشترین بەڵگەش بۆ ئەوە ئەو گۆڕینە بوو كە پەرلەمانتار فایەق شێخ عەلی كردی لە رێژەی هەڵگرانی بڕوانامەی ئامادەیی لە یاسای هەڵبژاردنەكاندا.. ئەوە وانییە ؟ كامیل زەیدی: من لێیەوە نزیك بووم، سەیرم كرد و پێموت ئەوەی نوسراوە 10% ەوە بەڵام پێی وتم نەخێر 20% ەوە بەگوێرەی ئەوەی رێككەوتنی لەسەركراوە، ئەوەی لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەراندا دەخوێنرێتەوە دەستی بۆ بەرزدەكرێتەوە ئەوە دەقی كۆتاییە، بەڵام لە كۆتاییدا هیچ پەڵپگرتنێك نەبووە. غەد پرێس: دەچینە سەر پرسی وەزیرەكان ئەوانی لێپرسینەوەیان لەگەڵدا كرا و هێشتا پرسی قەناعەتكردن لە وەڵامەكانیان تەواونەكراوە، ئەو دۆسیانە بۆ كوێ‌ دەچن ؟ كامیل زەیدی: سێ‌ وێستگە هەیە بۆ وەڵامدانەوە، وێستگەی یەكەم،  هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی قەناعەت هێنان یان نەهێنان بە وەڵامەكان دەگەرێتەوە بۆ ریزبەستنی سیاسی و بەرژەوەندی حزیی، بەڵام ئەو دۆسیانەی كە لێپرسینەوەی وەزیرەكانی تەواوبووە لەڕووی یاساییەوە دەبێت رەوانەی دادگا بكرێت، بەڵام خۆ كاندیدكردنیان بۆ هەڵبژاردنەكان، مادەیەكی یاسایی هەیە لە یاسای هەڵبژاردنەكاندا لە بەرژوەندییانە چونكە تۆمەتبارن و حكومی تەواوتی بەسەریاندا نەسەپێنراوە. غەد پرێس: ئومێد هەیە ئەنجومەنی نوێنەران كۆبونەوەی تر بكات ؟ كامیل زەیدی: نەخێر، رێككەوتبووین كە 20 یاسا هەیە گەیشتونەتە قۆناغی دەنگدان، پێویست بوو وەك دەستكەوتێك بۆ ئەم خولی پەرلەمان تێبەپڕێنرێن، بەڵام هۆكاری پەسەند نەكردنیان، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە لە دانیشتنی ئەمدواییەی ئەنجومەندا روویدا كە نیسبای یاسایی تەواو بوو، یاسای كێشەی موڵكداریمان خستەڕوو پەرلەمانتاری هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكان دژی وەستانەوە و دانیشتنەكەیان بەجێهێشت و نیساب تێكچوو. غەد پرێس: بۆچی ؟ كامیل زەیدی: ئەوەی دژ بوو بەڕێز محەمەد تەمیم بوو لە حەویجە، كێشەكە پەیوەندی بە هەڵبژاردنەوە هەیە، بە رەچاوكردنی ئەوەی زۆرینەی ئەوانەی ئەو زەویانەیان هەیە لەدەستیاندەدا، بەڵكو ئەوانەی كە زۆترین ئەو زەویانەیان هەیە لە لایەنگرانی هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكانن، ئەو كاتە نیساب نەبوو، دانیشتنەكە نیو كاتژمێر دواخران پاشان وادەیەكی نوێمان دانا، كاتێك هاتین بۆ كوبونەوە تەنها 60 پەرلەمانتارمان بینی، جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران ئەو كاتە دانیشتنەكەی كرد بە كراوە، چەند دیالۆگ و گفتوگۆیەك لە ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێن چونكە كۆبونەوە پێویستی بە تەوافوق هەیە، بەڵام بەدووری دەزانم بكرێت، چونكە ماراسیۆنی هەڵبژاردن نزیك بوەتەوە، بەڵام كاری لیژنەكان بەردەوامە.  

چاوپێكەوتن لەگەڵ عەلی قادر بەڕێوەبەری گشتی لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی  هەڵبژاردنەكانی عێراق لە ئۆفیسی هەولێر گفتوگۆی رۆژنامەوانی: نیاز عەبدوڵا  – هەولێر  درەو: رێژەی تۆماری بایۆمەتری لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان گەیشتوەتە چ ئاستێك؟ عەلی قادر: ئێستا لە قۆناغی دابەشكردنەوەی تۆماری كارتی بایۆمەتریداین, لە پارێزگای دهۆك نزیكەی 71% و  لە پارێزگای هەولێر نزیكەی 60% و لە پارێزگای سلێمانیش 49%ی دەنگدەران بایۆمەترییان ئەنجامداوە. ئەم رێژەیە سەرجەم ئەوانەی بایۆمەتریان ئەنجامدابوو  كارتەكەیان بۆ هاتوەتەوە و لە قۆناغی دابەشكردنەوەین. خەمی ئەوەمانە  هاوڵاتییان لەو ماوەیەی لە بەردەستدایە تا نزیكی ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردن,  نەیەن سەردانی ناوەندەكانی تۆماركردن و دابەشكردنەوەی كارتەكان بكەن بە مەبەستی وەرگرتنەوەیان. درەو: رێژەی ئەو كارتانە چەندن كە ئامادەن و هاوڵاتییان وەریان نەگرتوەتەوە؟  عەلی قادر: لە هیچ شوێنێك رێژەی وەرگرتنەوەی كارتەكان 35%ی تێنەپەڕاندووە , لە كاتێكدا ماوەی كەمتر لە 40 رۆژمان ماوە بۆ دابەشكردنەوەی كارتەكان.  پێویستە هاوڵاتییان لەو ماوەیە بەخێرایی بێن كارتەكان وەربگرنەوە نەك لە 10 رۆژی كۆتاییدا قەرەباڵغی لەسەر ناوەندەكان دروست ببێت و نەتوانین بیدەینەوە, ئەمە بۆ ئێمە كارەسات ئەبێت، چونكە زۆرترین هاوڵاتی لە دەنگدان بێبەش دەبێت. چونكە سیستمی ئەمجارەی هەڵبژاردن تەكنەلۆجیای تێدا بەكاردێت و كارتی دەنگدان مەرجی سەرەكی بوونی دەنگدەرە، ئەگەر كەسێك كارتی دەنگدانی پێنەبێت نابێت بە دەنگدەر. درەو: ئەوانەی كارتی بایۆمەترییان نییە چ رێكارێكی  جێگرەوە هەیە بۆ بەشدارییان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری عێراق؟ عەلی قادر: ئەوانەی تۆماری بایۆمەترییان بۆ ئەنجامدراوە و كارتی بایۆمەتریان بۆ هاتوەتەوە هیچ رێكارێكی تر نییە بۆ بەشداریكردن جگە لە وەرگرتنەوەی  كارتی بایۆمەتری، بەڵام ئەوانەی لە بنەڕەتەوە نەهاتوون  تۆماری  بایۆمەتری ئەنجامبدەن , ساڵانی پێشوو دەنگدەری هەڵبژاردنی 2014 بوون و كارتی شینی ئەلكترۆنییان هەبووە ئەوانە دەتوانن بە كارتە شینەكە تەنها بۆ ئەم هەڵبژاردنە دەنگ بدەن، بەمەرجێك پەنجەمۆری 2014 ەیان لەگەڵ ئێستایان لە سیستمەكەدا یەكانگیر ببێتەوە. درەو: ئەوانەی كارتی بایۆمەتری یان كارتی شینیان نییە چ رێگایەكی تر هەیە بۆ ئەوەی بتوانن دەنگ بدەن؟ عەلی قادر: رێگایەكی تر نییە، هیچ كەسێك ناتوانێت و مافی دەنگدانی نییە ئەگەر كارتی بایۆمەتری یان كارتی ئەلیكترۆنی پێنەبێت. بەڵام ئێمە جۆرێك لە كارتی كاتیمان چاپكردووە بۆ لەدایكبووانی  ساڵانی 1997 تا 2000,لە دایكبووانی ئەم ساڵانە دەبێت خۆیان بچن كارتەكان وەربگرنەوە  كە هاوكات بایۆمەتریشیان بۆ دەكرێت و كارتەكەشیان دەدرێتەوە. درەو: چۆن دەتوانرێت رێگری لە ساختەكاری تەقلیدی بكرێت كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا ئەنجامدراوە؟ عەلی قادر: ئەو ساختەكاریانە لە دوو  قۆناغدا ئەنجامدراون, لەو كاتەی كە دەنگدەر زیاتر لە دەنگێكی دەدا یان كەسێك دەچوو لەبری كەسێكی تر دەنگی دەدا. بەم سیستمەی ئێستا كە ئێمە پەیڕەوی دەكەین هیچیان ناتوانن دەنگ بدەن، یەكەمیان  ئەگەرخودی دەنگدەرەكە كارتی پێنەبێت ناتوانێت دەنگ بدات، دووەم كاتێك كەسێك دەنگدەدات  كات و سەعات و دەقەی تۆمار دەكرێت. واتا كارتەكە وەك كارتی مۆبایلە كە یەكجار بەكارهات دووبارەكردنەوەی نییە، ئەگەر كەسەكە بیەوێت دووبارە دەنگبدات سیستمەكە پێی دەڵێ لە سەعاتی ئەوەندە و دەقەی ئەوەندەو سانیەی ئەوەندە دەنگی داوە ئێستا مافی دەنگدانی نیە، لە لایەكی تر  كەسێك ناتوانێت لەبری كەسێكی تر دەنگ بدات كە كۆچی كردبێت یان تۆماری بایۆمەتری نەبێت چونكە دەبێت پەنجەمۆری لەگەڵ هەڵبژاردنی 2014 یەكانگیر بێت.  خاڵێكی تری پەیوەست بە ساختەكاری لە كاتی ئەنجامی دەنگەكان كە  ئێستا ناتوانرێت ئەنجام بدرێت ئەوەیە ئەنجامەكە ئەلكترۆنییە و ئامێرەكان پێشكەوتوون، ئەو ئامێرەی دەنگدەران ئامێری  تەحەقوقی پێدەڵێن. ئەمەی تر ئامێری ئەژماركردن و جیاكردنەوە و  دابەشكردنی دەنگەكانە و  ئامێرێكی نوێیە و لەسەر سندوقی دەنگدان دەبێت، كاتێك دەنگدەر دێت و دەنگەكەی دەخاتە سندوقی دەنگدانەوە سندوقەكە ئەلیكترۆنیە و سكانەرێكی زیرەكی لەسەرە وێنەیەكی وەرەقەی دەنگدانی دەنگدەر دەگرێت و لای خۆی خەزنی دەكات، ئەگەر دەنگەكە دروست بێت دەیخاتە خوارێ بۆ ناو سندوقەكە ئەگەر دروست نەبێت ئەوا خەتمی پۆچەڵبوونی لێدەدا. درەو: چاوەڕوانیتان هەیە لەماوەی ئەو 40 رۆژەی كە ماوە ئاستی وەرگرتنەوەی كارتی دەنگدەران لە لایەن هاووڵاتییانەوە زیاتر بێت، پێتان وایە پاڵنەری سیاسی هەبێت بۆ وەرنەگرتنەوەی ئەو كارتانە؟ عەلی قادر: چاوەڕوانی هاوڵاتییان دەكەین بێن سەردان بكەن چونكە ئێمە كارمەندی پێویست و بنكەی پێویستمان هەیە بۆ ئەو مەبەستە. بەڵام حیزبەكان وەك جاران بەو گەرەمو گوڕەییەوە نەهاتوونەتە پێش وەك ئەوەی پێشتر هەموو حیزبەكان بەگەرمی زۆرەوە  هانی خەڵكیان دەدا. ئێستا ئەو گەرموگوڕییە نەماوە و دەنگدەران هاننادرێن بچن بۆ تۆماری بایۆمەتری و وەرگرتنەوەی كارتەكانیان.  درەو : باست لەوە كرد ساختەكاری بە ئاسانی ئەنجامنادرێت، نەهاتنە پێشەوەی لایەنە سیاسییەكان بە گەرموگوڕی تاچەند پەیوەندی بە ئەنجامنەدانی ساختەكاری هەیە  بەئاسانی؟   عەلی قادر : ئەوەی من سەرنجمداوە  تا ئێستا لایەنەكان و خەڵكیش لەم سیستمە نوێیەی هەڵبژاردن بە تەواوی  تێنەگەیشتوون و وادەزانن ماهیەتی هەڵبژاردن لە چەند رۆژی كۆتایی هەڵبژاردنەكەدایە, بەڵام لە راستیدا وانیە گرنگی و بڕبڕەی ئەم هەڵبژاردنە بۆ دەنگدەر و حیزبە سیاسیەكانیش كارتی دەنگدانە. بەپێی یاسا دەنگدەر ئەو كەسەیە كە تەمەنی گەیشتوەتە 18 ساڵ و هەڵگری رەگەزنامەی عێراقیە و ناوی لە تۆماری دەنگدەراندا تۆماركراوە. بەپێی ئەو رێكارانەی كۆمسیۆن دایناوە دەنگدەرێك دەنگدەر نییە ئەگەر كارتی بایۆمەتری پێنەبێت, ئەوە بەشێكە لە رێكاری كۆمسیۆن بۆ هەڵبژاردنەكان. درەو: ئەگەر دەنگدەر كارتەكەی پێنەبوو كارمەندانی كۆمسیۆن چۆن رەفتاری لەگەڵ دەكەن؟ عەلی قادر: هیچ دەنگدەرێك دەنگدەر نییە ئەگەر كارتی دەنگدانی پێنەبێت، بۆ نمونە ئەگەر دەنگدەر كارتی دەنگدانی پێنەبوو كارمەندی كۆمسیۆن كارتیشی بداتێ و دەنگیش بدات وەرەقەی دەنگدان بخاتە سندوقەكەوە ئەو دەنگە بە تەزویر حیسابە، لەبەرئەوەی سیستمەكە باركۆدێكی هەیە لەگەڵ كارتی دەنگداندا یەكانگیر دەكرێت وەرەقەكەش لەگەڵیاندا یەكانگیر دەكرێت.ئەگەر دەنگەكە لە رێگەی ئامێری لێكۆڵینەوە لە دەنگدەرەوە نەڕۆیشتبێت ئەوا دەنگەكە بە پوچەڵ یا بە ساختە دەژمێردرێت، ئەمە زۆر گرنگە خەڵكی بزانێت كە هەر كەس كارتی پێنەبێت دەنگیش بدات بە ساختەكاری حیساب دەكرێت. درەو: ئایا رێگەی ئەلكترۆنی دیكە هەیە بۆ ساختەكاری یاخود رێگە لەهەموو ساختەكارییەك گیراوە؟ عەلی قادر: بێگومان هیچ رێگەیەك نەماوە بۆ ساختەكاری. ئەوانەی مەترسی ئەوەیان هەیە لە كاتی ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان, دەنگەكان بۆ خەڵكی تر بڕِوا بە تەواوی ئەو مەترسییەمان رەواندوەتەوە  كە ئەم سیستمە ساختەكاری تیادا ناكرێت. بەوەی سندوقی دەنگدان وێنەیەكی وەرەقەی دەنگدان دەگرێت، ئەو وێنانە هەمووی كۆدەكرێتەوە دەخرێتە هاردێكەوە هەر حیزبێكی سیاسی دەتوانێت بێت نوسخەیەكی وەربگرێت و بەراوردی بكات لەگەڵ ئەو ئەنجامانەی راگەیەنراوە، ئەو وەرەقەیەش تەزویر ناكرێت چونكە سكانەرە و ئەو كاتەش وێنەی دەگیرێت كە دەنگدەر خۆی لەسەر سندوقەكەیە.  درەو: لەم هەڵبژاردنەدا ئەنجامی كۆتایی دوای چەند كاتژمێر رادەگەیەندرێت؟ عەلی قادر: لە یەكەم دەقە و سانیەی دوای تەواوبوون دەتواندرێت رابگەیەندرێت. هەتا ماوەی شەش سەعات دەنگی سەرجەم وێستەگەكان دەچنە پلەی كۆتایی و رێژەی 95%ی لە یەكتر جیادەكرێنەوە و حیزبەكان براوە و نەبراوەیان دەردەكەوێت و دەزانن چەند كورسییان بەدەستهێناوە.