چاوپێكەوتن: كۆسالاَن عەبدولمەجید هێڤی مستەفا هاوسەرۆكی كانتۆنی عەفرینی رۆژئاوای كوردستان رایدەگەیەنێت زیاتر لە 200 هەزار كەس لە عەفرین ئاوارەی هەرێمی شەهبابوون و لە دۆخێكی زۆر دژواردا دەژین و هیچ رێكخراوێكی نێودەوڵەتی بە هانایانەوە نەچووە. لە چاوپێكەوتنێكیدا كە " درەو"  بە تەلەفۆن لەگەڵیدا ئەنجامیداوە هاوسەرۆكی كانتۆنی عەفرین دەشڵێت بەپێی ئەو زانیارییانەی كە پێیاندەگات لە رۆژی یەكەمی داگیركردنەوە تاڵانكردن و وێرانكردن و دزی  لە عەفرین دەستیپێكردووە، ئەوانەی لەوێ ماونەتەوە و توانای دەرچونیان نەبووە، روبەڕوی ئازارو ئەشكەنجە دەبنەوە و رۆژانە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت، هەر كەسێك لەوانەی كە نزیك بوبێت لە ئەوانەوە ئەكوژرێت و دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەر كچەكانیان. ئەمەش دەقی چاوپێكەوتنەكەیە: درەو: ئێستا دۆخی عەفرین چۆنە ؟ هێڤی مستەفا: من ئێستا لە دەرەوەی عەفرینم، ئەتوانم لەسەر رەوشی ئاوارەكان قسەتان بۆ بكەم، كاتێك بڕیارماندا لە عەفرین بكشێینەوە زیاتر لە 200 هەزار كەس ئاوارەبوون و ئاوارەكان هاتون بۆ نزیك عەفرین لە هەرێمی شەهبا، وەك دەزانن 58 رۆژ دوژمن بە فڕۆكە و تانك و تۆپ هێرشی كردەسەر عەفرین، هێرشیانكردە سەر خەڵكی سڤیل و شوێنە خزمەتگوزارییەكانی وەكو نەخۆشخانە و قوتابخانەكان، بۆئەوەی بەزۆر شارەكە بە خەڵك چۆڵ بكەن، بەوهۆیەوە زیاتر لە 200 هەزار كەس ئاوارە بوون و رومانكردە شوێنێك كە پێشتر شەڕی تیا بووە كە ئەویش شەهبایە و هۆكارەكانی ژیان تێیدا لاوازە، ئاوارەكان ئێستا بێ خزمەتگوزاری و بێ خۆراك و ئاون، تائێستا هیچ رێكخراو و كۆمیتەیەكی مافی مرۆڤ بەهانای لێقەوماوانەوە نەهاتووە، هیچ ناوەندێكی تەندروستی تێدا نییە، بەهۆی خراپی رەوشەكەوە رۆژانە خەڵك گیان لەدەستدەدەن. درەو: هیچ ئامارێكی قوربانییەكان لەبەردەستدان لەدوای ئاوارەبوون ؟ هێڤی مستەفا: تائێستا ئەوەی لەبەردەستماندایە لەناو ئاوارەكاندا پێنج كەس مردون كە دوانیان منداڵن. درەو: ئایا هۆكار شەڕە یان سیاسییە كە هیچ كۆمیتە و رێكخراوێكی بواری مافەكانی مرۆڤ و كۆچبەران بەهانای ئاوارەكانی عەفرینەوە ناچن ؟ هێڤی مستەفا: وەكو ئاماژەمان پێدا، ئەو هەرێمەی كە ئێستا ئێمەی تێداین (شەهبا)، پێشتری داعشی تێدا بووە، شەڕی تێدا بووە و روبەڕوی وێرانكارییەكی زۆر بووەتەوە، ئێمەش بۆخۆمان نازانین هۆكار چییە تائێستا كۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەهاتووە بە هانای ئاوارەكانی عەفرینەوە. درەو: ئێستا رەوشی ناو سەنتەری عەفرین چۆنە ؟ هێڤی مستەفا: ناو شاری عەفرین بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەگەنە ئێمە لە رۆژی یەكەمی داگیركردنەوە تاڵانكردن و وێرانكردن و دزی دەستیپێكردووە، ئەوانەی لەوێ ماونەتەوە و توانای دەرچونیان نەبووە، روبەڕوی ئازارو ئەشكەنجە دەبنەوە و رۆژانە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت، هەر كەسێك لەوانەی كە نزیك بوبێت لە ئێمەوە ئەكوژرێت و دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەر كچەكانیان، ئەو پروپاگەندانەشی كە دەكرێت و داوادەكەن خەڵك بگەڕێتەوە بۆ عەفرین كە خۆیان وەكو لایەنێكی باش نیشان دەدەن، ئەوە بۆ هەڵخەڵەتاندنی خەڵكە، كاتێك كە خەڵك دەگەڕێتەوە، دەرگا دادەخەن و ئەشكەنجەیان دەدەن و هەندێكیان دەكوژن و دەستدرێژی دەكەنە سەر كچەكانیان، بەم درۆیانە دەیانەوێت خەڵك بگەڕێتەوە و ئازاریان بدەن، ئەوان ئەیانەوێت دیموگرافیای ناوچەكە تێكبدەن. درەو: ئایا كشانەوەی ئێوە كشانەوەیەكی تەكتیكی بوو یان كشانەوەیەكی یەكجارەكی بوو ؟ هێڤی مستەفا: نەخێر ئێمە بە یەكجاری چۆڵمان نەكردووە بۆیە ماوەی نۆ رۆژە لە هەرێمی شەهباین، ئێمە بێئومێد نەبوین لەوەی بگەڕێینەوە بۆ عەفرین، كشانەوەی ئێمە بۆ پاراستنی خەڵكی سڤیل بوو، چونكە بەگشتی 360 گوندیان بۆردومانكرد، خەڵكەكەش بەرەو ناوەندی عەفرین هاتبوون، ئێمە وتمان با خەڵكی خۆمان لە كۆمەڵكوژی بپارێزین و دەرفەتێكیش بە هێزەكانی خۆمان بدەین خۆیان رێكبخەنەوە و تەكتیكی خۆیان بگۆڕن، چونكە شەڕكردن لەناو خەڵكی مەدەنیدا سەختە، لەبەرئەوە ئێمە بڕیارماندا بكشێینەوە، بەڵام هێشتا بەشێك لە هێزەكانمان لەناو عەفرین ماونەتەوە و رۆژانە چالاكی دەكەن. درەوە: كەواتە بەگشتی كانتۆنی عەفرین كەوتە ژێر دەستی سوپای توركیا ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ هەمووی داگیركراوە، بەڵام ئێستا هەڤاڵەكانی ئێمە شەڕی كۆڵان بە كۆڵان دەكەن. درەو: بەپێی هەواڵەكان دەوترێت توركیادەستیكردووە بە هەڵمەتێك بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای عەفرین، ئایا ئەم قسانە راستن ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ راستە، چونكە ئەردۆغان بەردەوام دەیوت ئێمە ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون بۆ ئەوە دەكەین كە ئاوارە سورییەكانی ناو توركیا بگەڕێنینەوە بۆ ناو سوریا، لە هەندێك گوند ئەم هەڵمەتەی دەستپێكردووە و خێزانی چەكدارانی بەرەی نوسرە و داعش و قاعیدەی هێناوەتە ناوچەكەوە، لەلایەكی تریشەوە پروپاگەندە دەكات بۆ خەڵخەڵەتاندنی گەلی ئێمە و رایگشتی جیهان و دەڵێ بگەڕێنەوە ئێمە پێشوازیتان لێ دەكەین، بەڵام وەكو ئاماژەمان پێدا ئەمە پێچەوانەكەی راستە. درەو:  هەندێك هەواڵی تر هەن كە باسلەوە دەكەن یەپەگە رێگەنادات بە گەڕانەوەی ئاوارەكان بۆ ناو عەفرین، ئەمە راستە ؟ هێڤی مستەفا: بەڵێ دەبێ ئێمە رێگە نەدەین، یەپەگە دەڵێ با كەس نەگەڕێتەوە ئێمە هەمومان بەیەكەوە دەگەڕێنەوە بۆ عەفرین، چونكە چالاكییەكانی ئێمە لە عەفرین بەردەوامە و نەوەستاوە، لە هەر شوێنێك خێزانەكانی داعش و بەرەی نوسرە نیشتەجێ بوبێت ئامانجی ئێمەن، كاتێكیش كە خەڵك بگەڕێتەوە روبەڕوی مەترسی دەبێتەوە. درەو: مەترسی ئەوە هەیە سوپای توركیا لەشكركێشییەكەی هەتاوەكو دێرك و شەنگال بەردەوام بكات ؟ هێڤی مستەفا: دەبێت، ئێستا شەڕێكی قورس لەسەر سوریا بە گشتی هەیە كە جەنگێكی جیهانییە، دەوڵەتی توركیا بە ئاشكرا وتویەتی لە كوێ ئیرادەی كورد پێشبكەوێت ئێمە هێرشی دەكەینە سەر، واتا مەترسی لەسەر ئەم هەرێمەش (شەهبا) هەیە، بۆ ئێمە لەرێگای ئێوەشەوە بانگەواز دەكەین كە پشتیوانی ئەم گەلە بكەن و پشتیوانییەكی نێودەوڵەتی بۆ ئەم خەڵكە لێقەوماوە دروستبكرێت، 200 هەزار كەس جگە لە خەڵكی شەهبا خۆی ئێستا لە دۆخێكی خراپدا ژیان دەكەن و لەژێر هەڕەشەدان، ئێمە لە هەموو لایەكەوە گەمارۆ دراوین، لەلایەكەوە رژێمی ئەسەد و لەلایەكی ترەوە گروپە تیرۆریستەكان هەن، لەمەبەر ئەمە داوادەكەین پاراستنێكی نێودەوڵەتی بۆ ئەم گەلە دروستبكرێت. درەو: پێشتر روسیا بارەگاكانی خۆی لە عەفرین كێشایەوە بۆئەوەی توركیا هێرش بكات، ئایا ئەمریكا بەهەمان شێوەی لە مەنبج و هەرێمی جزیرە دەكشێتەوە، گومان دەكەن ئەمریكا وەكو روسیا رێككەوتنێكی لەو جۆرە لەگەڵ توركیا بكات ؟ هێڤی مستەفا: ئێمە پشتی خۆمان بە كەس قایم ناكەین، تەنیا گەلی خۆمان نەبێت، وەك دەزانن ئەمریكاش تەنیا لە شەڕی تیرۆردا رێككەوتنی لەگەڵ ئێمەدا هەبووە، ئێمە دەزانین ئەو هێزەی لەسەر زەوی عەفرین بوو بەرپرسیارە لەو كارەساتەی بەسەر عەفریندا هات، دوور نییە ئەمریكاش بۆ پاراستنی بەرژەوەندی خۆی دەستبەردار ببێت، بۆیە ئێمە هەر لە رۆژی یەكەمەوە هاوپەیمانێتی ئێمە لەگەڵ ئەوان هاوپەیمانێتییەكی ستراتیژی نەبووە، هاوپەیمانێتییەك بووە بۆئەوەی ئێمە پێكەوە شەڕی تیرۆر بكەین، ئێمە ئیرادە و هێزی گەلی خۆمان بە بنەما وەردەگرین، 58 رۆژ لە عەفرین بەرخودانێكی بێوێنە كرا كە تەنانەت دەوڵەتیش ناتوانێت ئەوەنە رۆژ بەرگری بكات. ئامارەكان شەهیدەكان: 250 كەس زۆرینەیان ژن و منداڵن بریندارەكان: 600 كەس كە زۆربەیان سڤیلن زیانە مادییەكان: روخانی 40 خوێندنگە و روخاندنی پرد و ئەو دەریاچانەی كە ئاوی عەفرین دابیندەكەن، هەروەها روخاندنی شوێنەوارەكانی (عەیندارە) و (مارون).

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ خولی یاسادانانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە كۆتایی نزیكدەبێتەوە، ئەم خولە نەیتوانی هەموو ئەو پرۆژە یاسانەی پێشكەشكراون پەسەندبكات، هەروەها كاتی ئەوەشی لەبەردەستدا نەماوە 20 پرۆژە یاسا پەسەندبكات كە گەیشتونەتە قۆناغی دەنگدان لەسەریان.. كامیل زەیدی كە ئەندامی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەم چاوپێكەوتنەدا كە سایتی " غەدپرێس" لەگەڵیدا ئەنجامیداوە، هۆكارەكانی پەسەندنەكردنی ئەو یاسایانە و چەند پرسێكی تر ئاشكرادەكات. دەقی چاوپێكەوتنەكە: غەدپرێس: دژیەكی هەیە لە هەڵوێست دەربارەی هاتنەناوەی سوپای توركیا لە  دەوربەری هەولێر و دانانی بنكە و سەربازگە.. وەزیری داد و سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران ناڕاستەوخۆ رەزامەندی عێراقیان لەو بارەیەوە راگەیاند، پاشان لێدوانی وەزارەتی دەرەوە هات بۆ رەتكردنەوە.. هۆكاری ئەم دژیەكە چییە؟ كامل زەیدی: ئەم دژیەكییەی ئاماژەت پێكرد، وەزیرێكی دەوڵەت و سەرۆكی دامەزراوەی یاسادانان سەردان و دیداریان دەبێت، وەكو ئەوەی ئەو پرسە جێی بایەخی نەبێت، چاوچنۆكی وڵاتانی ئیقلیمی لە جیاوازی گوتارمانەەوە سەرچاوەی گرتووە، گوتارەكانمان خاڵین لە یەكگرتوویی عێراق، وەكو ئەوەی هەر تیمێك یان سەردانكەرێك گوتاری خۆی هەبێت، پێویست بوو ئەگەر لە شتە بچوكەكانیش جیاوازیمان هەیە لەسەر چەسپاوەكان هاوڕابین، پێویست بوو كاتێك پرسیار لە هەمووان دەكرێت، وا وەڵامبدنەوە كە لەگەڵ هاتنەناوەی سوپای توركیادا نین، لە پێناو یەكێتی عێراقدا روبارێك خوێنمان بەخشیوە، نابێت بەهانە بدەینە ئەوانی تر بۆئەوەی بزانن كە ئێمە جیاوازین، ئەم دژیەكە بەهۆی ئەو تێكەڵەوەیە كە لە گۆڕەپانی سیاسیدا هەیە، وە ئەگەر بەم شێوەیە بمێنینەوە گۆڕەپانی سیاسی روبەڕووی قەیران دەبێتەوە، ئێمە چی پەیوەندییەكمان لەگەڵ توركیادا هەیە، توركیا كێشەی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستاندا هەیە و ئەوەش كێشەیەكی ناوخۆیی خۆیانە. غەد پرێس: ئەنكەرە هەڕەشەی هێرشكردنە سەر شەنگال دەكات، ئەگەر بەغداد پارتی  كرێكارانی كوردستان لەو قەزایە دەرنەكات، ئەو هەڕەشەیەش شەپۆلێكی ئاوارەبوونی ئێزدییەكانی لێكەوتەوە بەهۆی مەترسیان لەوەی هەمان چارەنوسی عەفرینی سوریایان دەبێت ؟ كامیل زەیدی: پێویستمان بە هەڵوێستێكی بەهێزە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەستی بە جموجوڵ كردووە و هەنگاوی باش دەنێت، بەڵام ئەوە ئەو هەڵوێستە نییە كە پێویستمان پێیەتی، بەڵكو پێویستمان بە هەڵوێستێكی بەهێز هەیە، پێویستە داوابكەین ئەو پرسە بخرێتە خشتەی كاری ئەنجومەنی ئاسایش، ئەنجومەنی ئاسایش بابەتی زۆر لەوە لاوازتر تاوتوێدەكات، بەڵام دەبینین لە دوورەوە دەڕوانێتە بابەتەكە و وەك ئەوەیە رێككەوتنێك هەبێت. غەدپرێس: دەچینە سەر بابەتێكی تر.. پرۆژەی زۆرینە دەوڵەتی یاسا وێراندەكات.. ساڵی 2013 بەغداد و بەسرەتان لەدەستدا و بەڕێز مالیكی 2014 پۆستی سەرۆك وەزیرانی لەدەستدا و ئەمڕۆش بەڕێز عەبادی باس لە زۆرینە دەكات و بەڕێز موقتەدا سەدریش دەڵێت كاتی زۆرینە نەهاتووەن بۆچی پرۆژەیەك دەخەنەڕوو كە هەر لە بنچینەدا رەتكراوەتەوە ؟ كامیل زەیدی: زۆرینە پێویستی و پرۆژەیە، بەڕێز عەبادی كاتێك پرسی زۆرینەی خستەڕوو، بڕوای وابوو كە دەیگەیەنێتە بەدەستهێنانی خولی دووە، بەڵام زۆرینە پرۆژەیەكە و رێگایەك نیە بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، ساڵی 2010 خرایەڕوو، مانەوە و دەستگرتنمان بە دەوڵەتی یاساوە بەهۆی ئەوەبوو كە ئێمە خاوەنی پرۆژەی زۆرینەین، جگە لە ئێمەش ئەوانی تر پرۆژەیەمكی رون و ئاشكرایان نییە. غەد پرێس: بەڵام پرۆژەی زۆرینەی سیاسیی دەوڵەتی یاسا لەناودەبات، دیمەنەكە لەبەردەماندایە و زۆر روون و ئاشكرایە ؟ كامیل زەیدی: من ناڵێم رێگای زۆرینەی سیاسی قیرتاوكراو و ئاسانە، بەڵام بۆچی ؟ چونكە بەر ویستی كوتلەكانی تر دەكەوێت كە هێشتا پابەندی بەش بەشێنەن و دەوڵەت وەك زەوییەكی بەپیت بەسەر ئەو حزبانەدا دابەشدەكرێت،  ئەوانە روبەڕووی پرۆژەی زۆرینە دەبنەوە، هەموو هێزێك هێزێكی دژی هەیە، بەڵام ئەمڕۆ كولتەی تر هەیە هاوئاوازە لە گەڵ دەوڵەتی یاسا لەو پرۆژەیەیدا. غەدپرێس: ئەو كوتلانە كامانەن ؟ كامیل زەیدی: زۆرن، مەدەنین و نیشتمانین، مەرج و پێویست نییە لە كوتلەكانی هاوپەیمانی نیشتمانی بن، كوتلەی وەتەنییە و هاوپەیمانی كوردستانی هەیە ، هەتا برایانیش لە فەتح، چەند خاڵێكی لێكتێگەیشتنی هاوبەشمان هەیە لەگەڵیاندا، دەتوانین لەسەر بنچینەی ئەو خاڵانە بگەیەنە لێكتێگەیشتن، هەتا برایانیش لە هاوپەیمانی نەسر پرسی زۆرینەیان رەتنەكردوەتەوە، بەڵام هەوڵ بۆ بەدەستهێنانی دەدەن. غەد پرێس: هەتا ئەگەر زۆرینەی سیاسی بەدەستهات بەڵام لەگەڵ حكومەتێكدا كە بەڕێز مالیكی سەرۆك وەزیرانی نەبێت ؟ كامیل زەیدی: ئەو ئەگەرە مومكینە، ئێمە بیر لە بەرژەوەندی وڵات دەكەینەوە، قۆناغی داهاتوو قورسە و پێویستە ئەوە بۆ شەقام بچەسپێنین كە ئێمە لەگەڵ هەر دۆخێكداین كە خزمەت بە هاوڵاتیانی عێراق دەكات، لەگەڵ ئەودا نین كە دەستی گرتوە بەوەی یان من دەبم یان نابم. غەد پرێس: ئەمڕۆ چەند راپۆرتێكی نێودەوڵەتی باس لەوەدەكەن كە 19 هەزار كەس بەتۆمەتی تیرۆر دەستگیركراون و سێ‌ هەزاریان سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندراوە و تەنها بەسەر 25 كەسیاندا جێبەجێكراوە، ئەمە بۆچی دوادەكەوێت ؟ دۆخەكە مەترسیدار نییە ؟ كامیل زەیدی: دۆسیەی تیرۆر زۆر ئاڵۆزە، چەند ویستێكی دژبەیەك و ناكۆك هەیە، هێشتا ئەو ویست و هەوڵانە رێگەدەگرن لەوەی كاتێك دەڵێین دەبێت تیرۆریستان دادگایی بكرێن، هەتا لە پرسی لێبوردنیشدا، یەكەم جارە لە عێراقدا رودەدات، یاسای لێبوردن هەموار بكرێتەوە. غەدپرێس: مادام باست لە یاسای لێبوردن كرد، هیچ كاردانەوەیەك نەبوو بەرامبەر بە گۆڕینی سیغەی یاساكە و لابردنی بەندێكی كاتێك لە وەقاعیی عێراقیدا بڵاوكرایەوە.. بۆچی ؟ كامیل زەیدی: بە پێچەوانەوە دەنگدانەوەی زۆری لێكەوتەوە و بەدواداچوونمان بۆ بابەتەكە كرد. غەد پرێس: بەڵام دەوترێت یاساكە كاری پێدەكرێت بەو شێوە نوقسانە ؟ كامیل زەیدی: هەمواركرایەوە، كێشەكە لە بەشێكی دابوو  ئەوەش ئەو پرسە بوو كە بەلای هەندێكەوە ئەو یاسایە وا وێنا دەكرا كە تیرۆریستە گەورەكانی وەك بەغدادیی و ئەوانی تری دەگرێتەوە، چەند نیەتێكی قین لەدڵانە هەبوو لەو وێناكردنەدا، رێمبدە قۆناغەكانی یاسادانانت لە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ بژمێرم، پرۆژە یاساكە لەسەر مینەبەری پەرلەمان لەلایەن لیژنەی پەیوەندیدارەوە دەخوێنرێتەوە لەوێش تۆماركردن هەیە، كاتێك دەنگدان لەسەر یاساكە تەواودەبێت رۆڵی لیژنەكە كۆتایی دێت و تۆماركراوەكە دەبرێت بۆ لیژنەكەی پەرلەمان و ئەویش دەیگوازێتەوە بۆ ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەویش رەوانەی دیوانی سەرۆكایەتی كۆماری دەكات، ئەم قۆناغانە بەدواداوچونمان بۆكرد، هیچ كێشەیەك لە بابەتەكەدا نییە، پرۆژەیەكی پێشكەشكراو و پرۆژەیەكی ئەسڵی و پرۆژەیەكی پێشنیاركراو لەلایەن پەرلەمانتارێكەوە هەیە، بەوەش دوو پرۆژەمان هەیە یەكێك لە حكومەت ئەوی تر لە لیژنەی یاسایی، لێرەدا هەڵە تێگەیشتن لە نێو لیژنەی پەیوەندیداری ئەنجومەندا رویدا لە مامەڵكردن لەگەڵ تۆماری دانیشتنەكە و ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران و بەوەش پرسەكە وروژێنرا، كاتێك بە دواداچوونمان بۆ بابەتەكە كرد هیچ نیازێكی خراپ یان ئەجێندایەكمان لەو هەڵەیەدا نەبینی، بە نوسراوێكی رەسمی بۆ سەرۆكایەتی كۆمار كارەكە راستكرایەوە و ئێمە وەك لیژنەی یاسایی هێڵێكی پەیوەندیمان لەگەڵ دەسەڵاتی دادوەری هەیە و هیچ تۆمەتبارێك سودی لەو هەڵەیە وەنەگرت كە روویدا. غەد پرێس: دەگەڕێینەوە بۆ بابەتی 19 هەزار دەستگیركراو، هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی ئەو دۆسیانە چییە لە ماوەی چوار ساڵدا ؟ كامیل زەیدی: من پێش ئەوەی ببم بە ئەندامی لیژنەی یاسایی پرسیارم دەكرد دەبارەی هۆكاری ئەو دواكەوتنە، بەڵام دوای ئەوەی وردەكارییەكانم بینی قەناعەتی ئەوەم بۆ دروست بوو كە دۆخی پرسەكە پێویستە تەواوببێت بۆئەوەی دادوەر وێنەیەكی رون و ئاشكرای لابێت، بۆ نمونە یەكێك تۆمەتبارە لەبەردەم دادوەر بەڵام بەڵگەكان بەس نین، ئەوكاتە دادوەر لەبەردەم دوو بژاردەدا دەبێت یان دەبێت تۆمەتبارەكە ئازادبكات، بەهۆی نەبوونی بەڵگەی پێویستەوە یان دەبێت دۆسیەكە دوابخات تا تەواوبێت، زانیاری پچرپچڕ یان ناوێكی ناتەواو، بەڵام ئەوانەی حكومدراون و جێبەجێنەكراوە ئەو بابەتە لای سەرۆكایەتی كۆمارە، ئێمە هەوڵماندا ماوەی پەسەندكردنی حكومەكان دیاریبكەین، بەڵام ئەم جۆرە كارانە نابێت بە ئاشكرا بكرێن بەڵكو بە پەیوەندیكردن بە وەزارەتی داد و دەسەڵاتی دادوەری و لیژەی یاسایی دەكرێ، چەند لایەنێكی ئەمنی هەن دێن و كەسەكە زیندانی دەكەن وەك ئەوەی زیندانییەكە مەخزەنێك بێت، پێویستە كە بەدواداچوون بۆ ئەو پرسانە هەبێت، زۆربەی كات دۆسیەكیان ئامادەنین و پەڕاوەكانی تەواو نین. غەد پرێس: گەندەڵی لەو دۆسیەیەدا نییە ؟ كامیل زەیدی: نەخێر، ئەوە بە دووردەزانم، متمانەی گەورەمان بە دەسەڵاتی دادوەری هەیە. غەد پرێس: باسی دادوەری ناكەم، بەڵام قۆناغەكانی بەرزكردنەوەی دۆسیەیەك بۆ دادوەر ئەو ماوەیەكە كە هەمیشە زۆر دەخایەنێت، بۆچی ؟ كامیل زەیدی: دەتوانین بڵێین رۆتینێكی كوشندە لە و فەرمانگانەدا هەیە، هەروەها كەمتەرخەمیش لەو فەرمانگانە هەیە، گرتوخانەكان وەك كۆگایان لێهاتووە، پێویستە لەسەر ئەو لایەنەی كە تۆمەتبارەكەی دەستگیركردووە هەموو شتێكی كەیستەكە لە بەڵگە و دۆكیۆمێنت ئامادەبكات. غەد پرێس: وادەردەكەوێت هەندێكجار بە ئەنقەست هەڵە لە سیغەی یاساكاندا بكرێت، لەم ماوەیەی دواییدا، باشترین بەڵگەش بۆ ئەوە ئەو گۆڕینە بوو كە پەرلەمانتار فایەق شێخ عەلی كردی لە رێژەی هەڵگرانی بڕوانامەی ئامادەیی لە یاسای هەڵبژاردنەكاندا.. ئەوە وانییە ؟ كامیل زەیدی: من لێیەوە نزیك بووم، سەیرم كرد و پێموت ئەوەی نوسراوە 10% ەوە بەڵام پێی وتم نەخێر 20% ەوە بەگوێرەی ئەوەی رێككەوتنی لەسەركراوە، ئەوەی لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەراندا دەخوێنرێتەوە دەستی بۆ بەرزدەكرێتەوە ئەوە دەقی كۆتاییە، بەڵام لە كۆتاییدا هیچ پەڵپگرتنێك نەبووە. غەد پرێس: دەچینە سەر پرسی وەزیرەكان ئەوانی لێپرسینەوەیان لەگەڵدا كرا و هێشتا پرسی قەناعەتكردن لە وەڵامەكانیان تەواونەكراوە، ئەو دۆسیانە بۆ كوێ‌ دەچن ؟ كامیل زەیدی: سێ‌ وێستگە هەیە بۆ وەڵامدانەوە، وێستگەی یەكەم،  هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی قەناعەت هێنان یان نەهێنان بە وەڵامەكان دەگەرێتەوە بۆ ریزبەستنی سیاسی و بەرژەوەندی حزیی، بەڵام ئەو دۆسیانەی كە لێپرسینەوەی وەزیرەكانی تەواوبووە لەڕووی یاساییەوە دەبێت رەوانەی دادگا بكرێت، بەڵام خۆ كاندیدكردنیان بۆ هەڵبژاردنەكان، مادەیەكی یاسایی هەیە لە یاسای هەڵبژاردنەكاندا لە بەرژوەندییانە چونكە تۆمەتبارن و حكومی تەواوتی بەسەریاندا نەسەپێنراوە. غەد پرێس: ئومێد هەیە ئەنجومەنی نوێنەران كۆبونەوەی تر بكات ؟ كامیل زەیدی: نەخێر، رێككەوتبووین كە 20 یاسا هەیە گەیشتونەتە قۆناغی دەنگدان، پێویست بوو وەك دەستكەوتێك بۆ ئەم خولی پەرلەمان تێبەپڕێنرێن، بەڵام هۆكاری پەسەند نەكردنیان، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە لە دانیشتنی ئەمدواییەی ئەنجومەندا روویدا كە نیسبای یاسایی تەواو بوو، یاسای كێشەی موڵكداریمان خستەڕوو پەرلەمانتاری هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكان دژی وەستانەوە و دانیشتنەكەیان بەجێهێشت و نیساب تێكچوو. غەد پرێس: بۆچی ؟ كامیل زەیدی: ئەوەی دژ بوو بەڕێز محەمەد تەمیم بوو لە حەویجە، كێشەكە پەیوەندی بە هەڵبژاردنەوە هەیە، بە رەچاوكردنی ئەوەی زۆرینەی ئەوانەی ئەو زەویانەیان هەیە لەدەستیاندەدا، بەڵكو ئەوانەی كە زۆترین ئەو زەویانەیان هەیە لە لایەنگرانی هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكانن، ئەو كاتە نیساب نەبوو، دانیشتنەكە نیو كاتژمێر دواخران پاشان وادەیەكی نوێمان دانا، كاتێك هاتین بۆ كوبونەوە تەنها 60 پەرلەمانتارمان بینی، جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران ئەو كاتە دانیشتنەكەی كرد بە كراوە، چەند دیالۆگ و گفتوگۆیەك لە ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێن چونكە كۆبونەوە پێویستی بە تەوافوق هەیە، بەڵام بەدووری دەزانم بكرێت، چونكە ماراسیۆنی هەڵبژاردن نزیك بوەتەوە، بەڵام كاری لیژنەكان بەردەوامە.  

چاوپێكەوتن لەگەڵ عەلی قادر بەڕێوەبەری گشتی لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی  هەڵبژاردنەكانی عێراق لە ئۆفیسی هەولێر گفتوگۆی رۆژنامەوانی: نیاز عەبدوڵا  – هەولێر  درەو: رێژەی تۆماری بایۆمەتری لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان گەیشتوەتە چ ئاستێك؟ عەلی قادر: ئێستا لە قۆناغی دابەشكردنەوەی تۆماری كارتی بایۆمەتریداین, لە پارێزگای دهۆك نزیكەی 71% و  لە پارێزگای هەولێر نزیكەی 60% و لە پارێزگای سلێمانیش 49%ی دەنگدەران بایۆمەترییان ئەنجامداوە. ئەم رێژەیە سەرجەم ئەوانەی بایۆمەتریان ئەنجامدابوو  كارتەكەیان بۆ هاتوەتەوە و لە قۆناغی دابەشكردنەوەین. خەمی ئەوەمانە  هاوڵاتییان لەو ماوەیەی لە بەردەستدایە تا نزیكی ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردن,  نەیەن سەردانی ناوەندەكانی تۆماركردن و دابەشكردنەوەی كارتەكان بكەن بە مەبەستی وەرگرتنەوەیان. درەو: رێژەی ئەو كارتانە چەندن كە ئامادەن و هاوڵاتییان وەریان نەگرتوەتەوە؟  عەلی قادر: لە هیچ شوێنێك رێژەی وەرگرتنەوەی كارتەكان 35%ی تێنەپەڕاندووە , لە كاتێكدا ماوەی كەمتر لە 40 رۆژمان ماوە بۆ دابەشكردنەوەی كارتەكان.  پێویستە هاوڵاتییان لەو ماوەیە بەخێرایی بێن كارتەكان وەربگرنەوە نەك لە 10 رۆژی كۆتاییدا قەرەباڵغی لەسەر ناوەندەكان دروست ببێت و نەتوانین بیدەینەوە, ئەمە بۆ ئێمە كارەسات ئەبێت، چونكە زۆرترین هاوڵاتی لە دەنگدان بێبەش دەبێت. چونكە سیستمی ئەمجارەی هەڵبژاردن تەكنەلۆجیای تێدا بەكاردێت و كارتی دەنگدان مەرجی سەرەكی بوونی دەنگدەرە، ئەگەر كەسێك كارتی دەنگدانی پێنەبێت نابێت بە دەنگدەر. درەو: ئەوانەی كارتی بایۆمەترییان نییە چ رێكارێكی  جێگرەوە هەیە بۆ بەشدارییان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری عێراق؟ عەلی قادر: ئەوانەی تۆماری بایۆمەترییان بۆ ئەنجامدراوە و كارتی بایۆمەتریان بۆ هاتوەتەوە هیچ رێكارێكی تر نییە بۆ بەشداریكردن جگە لە وەرگرتنەوەی  كارتی بایۆمەتری، بەڵام ئەوانەی لە بنەڕەتەوە نەهاتوون  تۆماری  بایۆمەتری ئەنجامبدەن , ساڵانی پێشوو دەنگدەری هەڵبژاردنی 2014 بوون و كارتی شینی ئەلكترۆنییان هەبووە ئەوانە دەتوانن بە كارتە شینەكە تەنها بۆ ئەم هەڵبژاردنە دەنگ بدەن، بەمەرجێك پەنجەمۆری 2014 ەیان لەگەڵ ئێستایان لە سیستمەكەدا یەكانگیر ببێتەوە. درەو: ئەوانەی كارتی بایۆمەتری یان كارتی شینیان نییە چ رێگایەكی تر هەیە بۆ ئەوەی بتوانن دەنگ بدەن؟ عەلی قادر: رێگایەكی تر نییە، هیچ كەسێك ناتوانێت و مافی دەنگدانی نییە ئەگەر كارتی بایۆمەتری یان كارتی ئەلیكترۆنی پێنەبێت. بەڵام ئێمە جۆرێك لە كارتی كاتیمان چاپكردووە بۆ لەدایكبووانی  ساڵانی 1997 تا 2000,لە دایكبووانی ئەم ساڵانە دەبێت خۆیان بچن كارتەكان وەربگرنەوە  كە هاوكات بایۆمەتریشیان بۆ دەكرێت و كارتەكەشیان دەدرێتەوە. درەو: چۆن دەتوانرێت رێگری لە ساختەكاری تەقلیدی بكرێت كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا ئەنجامدراوە؟ عەلی قادر: ئەو ساختەكاریانە لە دوو  قۆناغدا ئەنجامدراون, لەو كاتەی كە دەنگدەر زیاتر لە دەنگێكی دەدا یان كەسێك دەچوو لەبری كەسێكی تر دەنگی دەدا. بەم سیستمەی ئێستا كە ئێمە پەیڕەوی دەكەین هیچیان ناتوانن دەنگ بدەن، یەكەمیان  ئەگەرخودی دەنگدەرەكە كارتی پێنەبێت ناتوانێت دەنگ بدات، دووەم كاتێك كەسێك دەنگدەدات  كات و سەعات و دەقەی تۆمار دەكرێت. واتا كارتەكە وەك كارتی مۆبایلە كە یەكجار بەكارهات دووبارەكردنەوەی نییە، ئەگەر كەسەكە بیەوێت دووبارە دەنگبدات سیستمەكە پێی دەڵێ لە سەعاتی ئەوەندە و دەقەی ئەوەندەو سانیەی ئەوەندە دەنگی داوە ئێستا مافی دەنگدانی نیە، لە لایەكی تر  كەسێك ناتوانێت لەبری كەسێكی تر دەنگ بدات كە كۆچی كردبێت یان تۆماری بایۆمەتری نەبێت چونكە دەبێت پەنجەمۆری لەگەڵ هەڵبژاردنی 2014 یەكانگیر بێت.  خاڵێكی تری پەیوەست بە ساختەكاری لە كاتی ئەنجامی دەنگەكان كە  ئێستا ناتوانرێت ئەنجام بدرێت ئەوەیە ئەنجامەكە ئەلكترۆنییە و ئامێرەكان پێشكەوتوون، ئەو ئامێرەی دەنگدەران ئامێری  تەحەقوقی پێدەڵێن. ئەمەی تر ئامێری ئەژماركردن و جیاكردنەوە و  دابەشكردنی دەنگەكانە و  ئامێرێكی نوێیە و لەسەر سندوقی دەنگدان دەبێت، كاتێك دەنگدەر دێت و دەنگەكەی دەخاتە سندوقی دەنگدانەوە سندوقەكە ئەلیكترۆنیە و سكانەرێكی زیرەكی لەسەرە وێنەیەكی وەرەقەی دەنگدانی دەنگدەر دەگرێت و لای خۆی خەزنی دەكات، ئەگەر دەنگەكە دروست بێت دەیخاتە خوارێ بۆ ناو سندوقەكە ئەگەر دروست نەبێت ئەوا خەتمی پۆچەڵبوونی لێدەدا. درەو: چاوەڕوانیتان هەیە لەماوەی ئەو 40 رۆژەی كە ماوە ئاستی وەرگرتنەوەی كارتی دەنگدەران لە لایەن هاووڵاتییانەوە زیاتر بێت، پێتان وایە پاڵنەری سیاسی هەبێت بۆ وەرنەگرتنەوەی ئەو كارتانە؟ عەلی قادر: چاوەڕوانی هاوڵاتییان دەكەین بێن سەردان بكەن چونكە ئێمە كارمەندی پێویست و بنكەی پێویستمان هەیە بۆ ئەو مەبەستە. بەڵام حیزبەكان وەك جاران بەو گەرەمو گوڕەییەوە نەهاتوونەتە پێش وەك ئەوەی پێشتر هەموو حیزبەكان بەگەرمی زۆرەوە  هانی خەڵكیان دەدا. ئێستا ئەو گەرموگوڕییە نەماوە و دەنگدەران هاننادرێن بچن بۆ تۆماری بایۆمەتری و وەرگرتنەوەی كارتەكانیان.  درەو : باست لەوە كرد ساختەكاری بە ئاسانی ئەنجامنادرێت، نەهاتنە پێشەوەی لایەنە سیاسییەكان بە گەرموگوڕی تاچەند پەیوەندی بە ئەنجامنەدانی ساختەكاری هەیە  بەئاسانی؟   عەلی قادر : ئەوەی من سەرنجمداوە  تا ئێستا لایەنەكان و خەڵكیش لەم سیستمە نوێیەی هەڵبژاردن بە تەواوی  تێنەگەیشتوون و وادەزانن ماهیەتی هەڵبژاردن لە چەند رۆژی كۆتایی هەڵبژاردنەكەدایە, بەڵام لە راستیدا وانیە گرنگی و بڕبڕەی ئەم هەڵبژاردنە بۆ دەنگدەر و حیزبە سیاسیەكانیش كارتی دەنگدانە. بەپێی یاسا دەنگدەر ئەو كەسەیە كە تەمەنی گەیشتوەتە 18 ساڵ و هەڵگری رەگەزنامەی عێراقیە و ناوی لە تۆماری دەنگدەراندا تۆماركراوە. بەپێی ئەو رێكارانەی كۆمسیۆن دایناوە دەنگدەرێك دەنگدەر نییە ئەگەر كارتی بایۆمەتری پێنەبێت, ئەوە بەشێكە لە رێكاری كۆمسیۆن بۆ هەڵبژاردنەكان. درەو: ئەگەر دەنگدەر كارتەكەی پێنەبوو كارمەندانی كۆمسیۆن چۆن رەفتاری لەگەڵ دەكەن؟ عەلی قادر: هیچ دەنگدەرێك دەنگدەر نییە ئەگەر كارتی دەنگدانی پێنەبێت، بۆ نمونە ئەگەر دەنگدەر كارتی دەنگدانی پێنەبوو كارمەندی كۆمسیۆن كارتیشی بداتێ و دەنگیش بدات وەرەقەی دەنگدان بخاتە سندوقەكەوە ئەو دەنگە بە تەزویر حیسابە، لەبەرئەوەی سیستمەكە باركۆدێكی هەیە لەگەڵ كارتی دەنگداندا یەكانگیر دەكرێت وەرەقەكەش لەگەڵیاندا یەكانگیر دەكرێت.ئەگەر دەنگەكە لە رێگەی ئامێری لێكۆڵینەوە لە دەنگدەرەوە نەڕۆیشتبێت ئەوا دەنگەكە بە پوچەڵ یا بە ساختە دەژمێردرێت، ئەمە زۆر گرنگە خەڵكی بزانێت كە هەر كەس كارتی پێنەبێت دەنگیش بدات بە ساختەكاری حیساب دەكرێت. درەو: ئایا رێگەی ئەلكترۆنی دیكە هەیە بۆ ساختەكاری یاخود رێگە لەهەموو ساختەكارییەك گیراوە؟ عەلی قادر: بێگومان هیچ رێگەیەك نەماوە بۆ ساختەكاری. ئەوانەی مەترسی ئەوەیان هەیە لە كاتی ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان, دەنگەكان بۆ خەڵكی تر بڕِوا بە تەواوی ئەو مەترسییەمان رەواندوەتەوە  كە ئەم سیستمە ساختەكاری تیادا ناكرێت. بەوەی سندوقی دەنگدان وێنەیەكی وەرەقەی دەنگدان دەگرێت، ئەو وێنانە هەمووی كۆدەكرێتەوە دەخرێتە هاردێكەوە هەر حیزبێكی سیاسی دەتوانێت بێت نوسخەیەكی وەربگرێت و بەراوردی بكات لەگەڵ ئەو ئەنجامانەی راگەیەنراوە، ئەو وەرەقەیەش تەزویر ناكرێت چونكە سكانەرە و ئەو كاتەش وێنەی دەگیرێت كە دەنگدەر خۆی لەسەر سندوقەكەیە.  درەو: لەم هەڵبژاردنەدا ئەنجامی كۆتایی دوای چەند كاتژمێر رادەگەیەندرێت؟ عەلی قادر: لە یەكەم دەقە و سانیەی دوای تەواوبوون دەتواندرێت رابگەیەندرێت. هەتا ماوەی شەش سەعات دەنگی سەرجەم وێستەگەكان دەچنە پلەی كۆتایی و رێژەی 95%ی لە یەكتر جیادەكرێنەوە و حیزبەكان براوە و نەبراوەیان دەردەكەوێت و دەزانن چەند كورسییان بەدەستهێناوە.