گفتوگۆی درەو: "ئەوەی ئێمە دەمانەوێت ئەوەیە كە جەماوەری خەڵك بۆ خۆی راپەڕین بكات، پێشمەرگەو گەریلا رۆڵی لاوەكی هەبێت" ئەمە قسەی ئیبراهیم عەلیزاده‌، سكرتێری كۆمەڵە (ڕێكخراوی كوردستانی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران)ە لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ (درەو) سەبارەت بە دواین پەرەسەندنەكان لە رۆژهەڵاتی كوردستان‌و ئێران، ئەو پێیوایە " ئەمریكا و رۆژئاوا لەگەڵ ئەوەی زاهیرەن خۆیان بە دۆستی بزوتنەوەكە نیشان دەدەن، بەڵام بەجۆرێك لە جۆرەكان خوازیاری ئەوە نین ئەو رژێمە بگۆڕدرێت، تا بەرچاویان روون نەبێت" لەبارەی ئەگەری دروستكردنی فشار لەسەریان بۆ چۆڵكردنی بارەگاكانیان لەناو هەرێمی كوردستان دەڵێ" "تا ئێستا هیچ پەیامێكمان لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە پێنەگەیشتووە بۆ چوڵكردنی بارەگاكانمان، ئێمە ئەو كارەی كە دەبێت بیكەین كردوومانە""، عەلیزادە دوو سیناریۆ بۆ ناڕەزاییەتییەكان دەخاتەروو كە ئەگەری یەكەمیان زۆرترەو پێی وایە" ناڕەزاییەكان دەگاتە ئاستێك كە خەڵكی دامو دەزگاكانی رژێم كۆنترۆڵ دەكەن، وەكو ئەوەی لە ساڵی 1979 روویدا" دەقی گفتوگۆكە: درەو: روانینتان بۆ ناڕەزایەتییەكانی ئێران چیە؟ جیاوازییان لەگەڵ ناڕەزاییەتیەكانی پێشوو لە چیدایە؟ ئیبراهیم عەلیزاد: چەند جیاوازییەكی بەرچاو هەیە، یەكه‌م، لەرووی درووشم و ئامانجەوە ، دروشمی پێشكەوتنخوازانە، ئینسانی، عەدالەتخوازانەی (ژن، ژیان، ئازادی) بوه‌ته‌ پێناسه‌ی ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانه‌ و ئامانجییشی رووخانی رژیم، دوهه‌م له‌ رووی به‌ریناییه‌وه‌ كه‌ زۆربه‌ی شوینه‌كانی گڕتۆته‌وه‌، سێهه‌م له‌ رووی بەردەوام بوونه‌وه‌ە، ئەوە (40) رۆژە ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانه‌ بەردەوامە، ناڕەزایەتییەكانی دیكە بە گشتی دوای هەفتەیەك یان دوو هەفتە سەركوتدەكران، دادەمركانەوە، چواره‌م ئه‌م جاڕه‌ لە كوردستانەوە سەری هەڵداوە، چەخماخەی ئەو شۆڕشە لە كوردستانەوە لێدراوە ئەوە به‌ نیسبه‌ت خه‌باتی دواڕۆژی خه‌ڵكی كورڕدستان زۆر گرنگە،   پێنجه‌م ئاستی پشتیوانی نێونه‌ته‌وییه‌ ، ئەو خۆپشاندانانەی لە دەرەوەی وڵات دەكرێت بۆ پاڵپشتی لە شۆڕش ئەوە نیشان دەدات كە ئێمە لەگەڵ دیاردەیەكی تازە بەرەوڕووین، لە (43) ساڵی رابردوودا نمونەی وامان نەدیوە. درەو: بەردەوامی خۆپیشاندانەكەو مەسەلەی ژن وەك رەگەزی سەرەكی لە خۆپیشاندانەكان، گرنتی سەركەوتنی ناڕەزاییەتیەكانن؟ ئیبراهیم عەلیزادە: بە بڕوای من هێشتا زووه‌ باسی گه‌ره‌نتی بكه‌ین. هەردوولا لایەنی دوژمن و جەماوەریش هێشتا هه‌موو ئیستیعداده‌كانی خۆیان بەكار نەهێناوە، لایەنی جەماوەر هێشتا بە راده‌ی پێویست خەڵكی هەژاری گەڕەكە هەژارنشینەكان، چینی كرێكار، بەشێكی زۆری كۆمەڵگە لەگەڵ ئەوەشدا دڵیان، لەگەڵ ئەو بزوتنەوەیە لێ دەداو لایەنگرین، بەڵام هێشتا بەشێوەیەكی چالاك تیایدا بەشدار نین، هێشتا دەتوانرێت زۆر لەوە جەماوەریتر بێت لەوەی ئێستا هەیە. ئەوەی تایبەتیشە بە دوژمن، ئەو زەبروزەنگی خۆی نواندووە، بەڵام ئەمانە هەزار فێڵی دیكەیان لەدەستدایە بۆ ئەوەی كە بتوانن ئەو بزوتنەوەیە لە ناوەڕاستدا بقرتێنن، ئەمریكا و ده‌وڵه‌تانی ڕۆژئاوا لەگەڵ ئەوەی زاهیرەن خۆیان بە دۆستی بزوتنەوەكە نیشان دەدەن، بەڵام بەجۆرێك لە جۆرەكان خوازیاری ئەوە نین ئەو رژێمە بگۆڕدرێت به‌ جۆڕیك كه‌ بۆیان قابیلی پێشبینی نەبێت، ئێرانی دوای رژیمی ئیسلامی چی به‌ سه‌ر دێت پێویستە لایەنی جەماوەر و خەباتی جەماوەری ئەوەندە بەهێز بێت، بتوانێت  ئەو پلانانەش كە لەرێدایە لەلایەن كۆماری ئیسلامی كە رەنگە دەموچاو بگۆڕێ بۆ ئەوەی تەمەنی خۆی درێژبكاتەوە . دەبێت بەرچاو رونیمان هەبێت، بۆ ئەوەی بەردەوام ئەو بزوتنەوەیە زه‌مانه‌ت بكه‌ین. درەو: پێتان وایە ئەو ناڕەزاییە كاریگەری لەسەر دەسەڵاتی ئێران درووستكردووە، یان ئەوەی دەوترێت تا ئێستا ئێران هێزی سەربازی گەورەی بۆ روبەرووبونەوەی بەكار نەهێناوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێستا بارودۆخەكە گۆڕاوە، ئەو ترسەی پێشتر لە دڵی خەڵك دابوو ئێستا چووەتە دڵی خودی رژێمەوە، ئێستا ئه‌وه‌ رژیمە لە خەڵكی دەترسێت، لەگەڵ ئەو هەموو هێزو تواناو قودرەتەش كە هەیەتی. درەو: پێتان وایە ئەمە پلانی ئێران خۆیەتی یان لاواز بووە.؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ده‌سه‌ڵات به‌ ئاشكرا لاواز بونی پێوه‌ دیاره‌، تەنانەت كۆنترۆڵیان بەسەر سایتەكانی خۆشیاندا نەماوە، سایتی وەزارەتی ئیتڵاعات هاك دەكرێت، دەچنە ناوی تەواوی ناوەڕۆكەكەی دەردێنن، دەچنە ناو سایتەكانی ئەتۆمی ئێران ناوەڕۆكەكەی دەردێنن، ئەمنیەتی خۆشیان بەباشی پێناپارێزرێت، تەواو شپرزەییان پێوە دیارە، هەرچی زەرفیەتیان هەبوو بۆ مانەوە ووردە ووردە هەموویان سوتاند بۆ نمونە، هەموو ریفۆرمخوازەكانیان لە دەسەڵات دوورخستەوە، لەبری ئەوانە كۆمەڵێك مرۆڤی بێتواناو گەندەڵیان لە شوینیان دانا، هەموو ئەو كارتانەیان سوتاند كە دەیان توانی سیمایانی پێ جوان بكەن، راستە رژێم ئەرتەش و پۆلیس و هێزی هەیەو ئەتوانێت زۆرتر كوشتار بكات، به‌ڵام خەڵك گەیشتونەتە ئاستێك بەوە پاشەكشە ناكات و توره‌تریان ده‌كات.  درەو: سیناریۆكان چۆن دەبن، ئەم ناڕەزایی و خۆپیشاندانانە لە كوێدا و چۆن كۆتایی دێت؟ ئەنجامەكە چۆن دەبێت؟ ئیبراهیم عەلیزادە:  لە راستیدا دوو حاڵه‌ت هه‌یه‌ ، یەكێكیان ئەوەیە كە ئەم سەرهەڵدانە بەردەوام بێت، ئەوەندە بەردەوام بێت كە ریزەكانی كۆماری ئیسلامی دەستبكەن بە هەڵوەرین، توانای حكومەتكردنیان نەمێنێت، سه‌رهه‌ڵدان بگاتە ئاستێك كە جه‌ماوه‌ڕی راپه‌ریو دامو دەزگاكانی رژێم كۆنترۆڵ بكه‌ن و ڕژیم هه‌ره‌س بێنێت. من پێم وایە دڕه‌نگ یا زوو ئه‌وه‌ روو دەدات و دەبێت بۆ ئەوە هەوڵ بدەین. حاله‌تی دووەم ئەوەیە ئەم بزوتنەوە جەماوەرییە به‌ پیلان یان به‌ زۆر پێش ئه‌وه‌ی به‌ ئامانجی نیهایی خۆی بگات دای بمێركێننه‌وه‌.، بەڵام هەرچی بكەن ، به‌ دڵنیایه‌وه‌  تا ئێرە ئەم بزووتنەوەیە كۆمەڵێك دەستكەوتی بەدەستهێناوە، قابیلی هەڵگەڕانەوە نیە. بۆ نمونه‌ له‌مه‌دوا هه‌ڕگیزناتوانن باڵاپۆشی زۆڕه‌ملی بەسەر ژناندا بسەپێنن. ئێستا زۆڕ ڕازین بەوەی جەماوەر به‌م ده‌سكه‌وته‌ له‌ كۆڵیان بێتەوە. درەو: بەڵام لەرووی بڕیار و یاساوە هیچ سازشێكیان كردووە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: بەرەسمی هیچ سازشێكیان نەكردووە، بەڵام بیرمەندانیان، رۆژنامەكانیان، سایتەكان، هەموو ئەوانە پێمان نیشان دەدەن كە بەجۆرێك پاشەكشە رازین بەڵام جەماوەر بەوە رازی نیە، جەماوەرە درووشمی روخاندیان خه‌ڵگڕتۆه‌  لەوە كەمتریان ناوێت،  هاوسەنگی گۆڕاوە، ئەو ترس و وەحشیەتەی رژێم نەماوە، ئێستا منداڵی مەدرەسە دروشمی دژی رژێم و خامنەیی دەڵێنەوە، گۆڕینی ئەو هاوسەنگیە وەك خۆی لێنایاتەوە، پاشەكشەی رژێم مومكینە بەڵام خەڵكی ئێستا لە ئاستێكدایە بە پاشەكشەی ووردە ووردە رازی نابێت. بۆخۆی رژێمیش ئەوە دەزانێت، ئەگەر پاشەكشەیەك بكات، ئیمتیازێك بدات خەڵكی لەوە زۆرتری دەوێت، بۆیە لەم قۆناغەدا چەند شتێك بە عەمەلی قبوڵ ده‌كه‌ن بەڵام بەرەسمی قبوڵی نەكەن،  درەو: بەڕێزت باس لە رووخان دەكەیت، پێت وایە بارودۆخی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی و ناوخۆیی رێگە بەرووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران ئەدەن؟ ئیبراهیم عەلیزادە:  بارودۆخەكە تا ئەو شوێنە ی پەیوەندی بە بەرژەوەندی وڵاتانی رۆژئاواوە هەبێت، ئەوان پێیان خۆش نیە ئەو رژیمە بڕوخێت، چونكە نازانن كێ دێتە جێگای. ئێران له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌وانه‌وه‌ وڵاتێكی گرنگە نایانەوێن ئینسجامی تێكبچێت، بەڵام زۆر ئه‌مری واقیع  هەیە بەسەر ئەوانیشدا دادەسەپێت، چارەنووسی سیاسەتی هەموو دنیا ده‌وڵه‌تان ئەوان دیاری ناكەن، كە جەماوەر راپەڕی ئەوانیش بەرامبەر  به‌ ئەمری واقیع به‌ پێی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان بڕیار دەدەن. درەو: روخانی كۆماری ئیسلامی ئێران تەنیا پەیوەندی نیە بە روخانی تارانەوە، كۆمەڵێك وڵاتی تر لەگەڵیان دەڕوخێت، ئەمە پەیەوەندی بە وڵاتانی هەرێمیەوە هەیە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: كاتێك رژێمی ئیسلامی له‌ ئێران هاته‌ سه‌ركار سیمای رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گۆڕی، ئیسلامی سیاسی و ئیسلامی توندڕەو دوای هاتنە سەر كاری كۆماری ئیسلامی سەریان هەڵدا، ئێستاش پێچەوانەكەیەتی بەڵێ ئەگەر ئەو رژێمە بڕوخێ، كاردانەوەیەكی گەورەی ناوچەیی دەبێت، بەڵام ئەوكاتیش لەسەرەتاوە پێیان خۆش بوو رژێمی شا بمێنێت، بەڵام كاتێك روخانی رژێمی شا بووبە ئەمری واقیع، هەوڵیاندا خۆیان لەگەڵ ئەو بارودۆخە تازەیەدا بگونجێنن، بۆ ئەوەی پێشی نفوزی یەكێتی سۆڤیەت بگرن، رەزامەندیاندا بە هاتنە سەركاری خومەینی، مەسەلە ئەوەنیە هەموو پلانەكانی زلهێزەكان دەتوانێت جێبەجێ ببێت، پلانەكانی زلهێزەكان دەتوانرێت هەڵبوەشێتەوەو جێبەجێنەبێت، هێشتا ئەو جۆرە هێزە گەورە جەماوەریە نەهاتووەتە مەیدان، كە بتوانێت ئەو پلانانە هەڵبوەشێنێتەوە.  درەو: خواستی گۆڕینی كۆماری ئیسلامی ئێران تەنیا لەناو پێكهاتەی كوردیدایە یاخود پێكهاتەكانی تریش ئەو خواستەیان هەیە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: گرنگیەكە ئەوەیە ئەو بزوتنەوەیە زۆر یەكگرتوو و  سەرتاسەرییە، لە تەورێزەوە تا كوردستان یەك درووشم په‌رز ده‌كه‌نه‌وه‌.، ئەوەی ئێستا دەیبیینین شتێكی زۆر نایابە، ئەوەی لە بەلوجستان دەگوزەرێ و ئەو دروشمەی دەگوترێتەوە هەر ئەوەیە كە لە كوردستان دەگوزەرێ و ئەو درووشمەیە دەوترێتەوە، ئەوە تایبەتمەندییەكی گرنگی ئەو قۆناغەیە.  درەو: رۆڵی حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران رۆڵێكی تەماشاكەرە یان بە پراكتیكی لەناو دۆخەكەدان؟ ئیبراهیم عەلیزادە: جیاوازی هەیە لە نێوان هێزە كوردیەكان و ئێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران، هێزە كوردیەكان لە مێژساڵە پێگەیەكی جەماوەرییان هەیە، هەروەها ڕێكخستنێان له‌ كوڕدستان هه‌یه‌. به‌ گشتی هێزه‌كان له‌كوردستان بارودۆخێكی جیاوازیان هەیە، بەڵام لە ئێراندا ، ئۆپۆزسیۆنێ ناسراو ئەو رۆڵەی نیە، له‌ نه‌بونی ئه‌وه‌دا جۆرێك لە رێكخستنی ناوخۆیی هەیە كە لەناخی ئەو خەڵكە ناڕازیه‌ وه‌ سه‌ریان هه‌ڵداوه‌. بۆ نمونە رێكخستنی گەنجانی گەڕەكەكان، رێكخستنی، رێكخستنی مامۆستایان،.ئەوە ووردە ووردە خەریكە سەر هەڵدەدات، دروشمەكانیان دووپات دەكرێتەوە، میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانیان بەدەستە، ناكرێت بڵێن كاریگەرییان نیە، بەڵام كاریگەری رێكخستن و رێكخراوەیی نیە، رێبەرایەتیەكی ناسراویان نیە، بەیاننامە دەربكەن خەڵكی بەقسەیان بكات، ئەوە نیە، لەرووی میدیا و تەلەفزیۆین و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە كاریگەرییان هه‌یه‌. درەو: یەك دەنگی و یەكهەڵویستی نێوان هێزە كوردیەكانیش نیە، هەرچەندە هەوڵ و لێكتێگەیشتنێك هەیە لە نێوان كۆمەڵەو پژاك؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێمه‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ پێداده‌گرین كه‌ پێویسته‌  لایەنە كوردییەكان ئەو یەكدەنگیە پێكبهێنن. ئێمه‌ داوامان ئه‌وه‌یه‌ هه‌موو هێزه‌ سیاسیه‌كانی چالاك له‌ كوردستان به‌ پژاكیشه‌وه‌ له‌ كونفڕانسێكێ هاوبه‌شدا ئه‌گه‌ره‌كانی به‌رده‌م ئه‌و باڕودۆخه‌ لێك بده‌نەوه‌ و خۆیانی بۆ ئاماده‌ بكه‌ن. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ و تا گه‌یشتن به‌ رێكه‌وتن له‌وه‌ها كونفرانسێكدا دوو ئه‌ركی هه‌نوه‌كه‌ی پێویستن: یه‌كه‌م به‌ هیچ شیوه‌یه‌ك هێزی پێشمه‌رگه‌و گریلا ته‌داخولی بارودخی ناوه‌وه‌ی وڵات نه‌كات. ڕژیم بۆ ئه‌وه‌ هه‌وڵ ده‌دات و نابێ ڕێگابده‌ین ئه‌و پیلانه‌ سه‌ربگرێ. دووهه‌م دیالوگی نیوان هه‌موو لایه‌نه‌كان ده‌ست پێبكات. ئێمە له‌ ماوه‌ی ئه‌و چل رۆژه‌ پردی پێوه‌ندی بووین  له‌ نێوان پژاك و ئه‌وانی دیكه‌وه‌. مه‌سه‌له‌ی ته‌داخول نه‌كردنی هێزی پێشمه‌ڕگه‌ و گڕیلا، هاوئاهه‌نگی له‌‌ بانگه‌وازی مانگرتنی گشتی و به‌ڕهه‌می ده‌وڕی ئێ‌مه‌یه‌ ‌ له‌ نیوان هیزه‌ سیاسیه‌كانی چالاك له‌ كوڕدستان. درەو: ئێوە هیچ ئامادەكارییەكتان بۆ دوای روخانی كۆماری ئیسلامی ئێران كردووە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەوەی ئێمە دەمانەوێت ئەوەیە كە جەماوەری خەڵك بۆ خۆی راپەڕین بكات و ئەو دەستكەوتانە بەدەستبهێنێت، ، ئێمە دەبێت كارێكی وا بكەین، ئەزموونی هەرێمی كوردستان دوپات نەبێتەوە، بەو مانایەی خەڵكی راپەڕیو خۆیان دامەزراوەكانی خۆیان جێگیر بكەن، هێزی چەكدار بهێننە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان، ئێمە لە ساڵی 1979 كاتێك شارەكانی كوردستان له‌ رێگه‌ی راپه‌رینی جه‌ماوه‌ریه‌وه‌ ئازادكران، پێش ئەوەی هێزی پێشمەرگە تەداخول بكات، شورای گەڕەك و شارەكان پێكهێندراو دەسەڵاتی جەماوەری دامەزرا، ئەو كات هێزی چەكدار رۆڵێكی زۆر كاریگەری نەبوو، ئێمە ئێستا دەمانەوێت هەر ئەوە رووبدات، بۆ ئەوە هەوڵ ئەدەین شارەكان بە هێزی جەماوەر رزگار بن، هێزی چەكدار دەورێكی لاوەكی ببینێت، هێزی چەكدار دواجار دەتوانێت لەژێر چاودێری دامەزراوە رەسمیەكاندا هەوڵ بدات دەستكەوتەكانی ئەو راپەڕینە بپارێزێت. درەو: واتا ناتانەوێت ئەزمونی هەرێم دووبارە بكەنەوە لە رۆژهەلات، لە براكوژی و دوو ئیدارەیی؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەوەی هەرێم له‌ دوو ئێداره‌یی و شه‌ری ناوخۆ ئەزمونێكە نابێت دووبارە ببێتەوە، ، دەبێت لە ئێستاوە هەوڵبدەین له‌م بابه‌ته‌وه‌ بە رێككەوتنێك بگەین. راستە جیاوازی و ناكۆكی هەیە لە نێوان لایەنەكان، بەڵام دەبێت ئێمە كارێك بكەین هیچ لایەك پەراوێز نەخرێت.   درەو: لەماوەی رابردوودا بارەگاكانی هێزەكانی رۆژهەڵات موشەك باران كران، توانی ئەو پەیامە بگەیەنێت كە سەركوتی خۆپیشاندەرانی پێبكات؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەوە یەكەمجار نیە كۆماری ئیسلامی ئێران بۆردومان دەكات، بەڵام ئەمجارە ئامانجەكەی ئەوەبوو كە سەرنجی خەڵكی بەرەو دەرەوە سنورەكان رابكێشێت، هاوكات لەگەڵ ئەوەی بارەگاكانی ئێمەی موشەك باران كرد هێزێكی گەورەی بردووەتە سنوری ئازربایجان و ئەرمەنستان لەوێ مانۆری سەربازی دەكات، كۆماری ئیسلامی كەوتووەتە ئەزمەیەكەوە كە پێویستی بەوە هەیە ماجەرایەك بخوڵقێنێت، ئاژاوەگێڕیەك بكات بۆ ئەوەی سەرنجی خەڵكی لەناوخۆوە بۆ دەرەوە رابكێشێت، ئێمە لە هەرێمی كوردستان هیچ كارێكمان نەكردووە كە له‌ گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێم نەگونجاو بێت، حكومەتی هەرێمیش هیچ بڕیارێكی نەداوە كە به‌ نیسبه‌ت ئێمه‌وه‌ نەگونجاو بێت. رێككەوتنێكی كرداری هەیە لەو بارەوە كە نە ئێمە سه‌رئێشه‌ێك بۆ حكومەتی هەرێم بخوڵقێنین، نە حكومەتی هەرێمیش ئەو ئەركانەی كە هەیەتی بەرامبەر بە ئێمە ئەوانە فەرامۆش بكات.  درەو: بەڵام لەچەند رۆژی رابردوودا ئەوە باسكرا كە كۆماری ئیسلامی ئێران پەیامی بە حكومەتی هەرێم داوە، هێزەكانی رۆژهەڵات بارەگاكانیان دابخەن؟ هیچ پەیامێك بە ئێوە گەیشتووە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: پەیامێك بە ئێمە نەگەیشتووە، هەر ئەوەیە كە لە میدیاكاندا باسكراوە، هیچ پەیامێكی فه‌ڕمیمان پێنەگەیشتووە، ئێمە ئەو كارەی كە دەبێت بیكەین كردوومانە، ئێمە هێزی چەكدارمان لە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران بەكار نەهێناوە، بەڵام ئێمە چەكدارین لەو ناوچەیە، بەڵام كێ هەیە چەكدار نەبێت ئێوە تەماشا بكەن، هەموو عەشایەر چەكدارن، حەشدی چه‌ندین گڕوپن چەكدارن، داعش چەكدارە، ئەحزابی سیاسی چەكدارن، لەم ناوچەیە چەكداربوون بۆ بەرگری لە خۆ دیاڕده‌یه‌كی سەرەتاییە، چه‌كداربونی ئێمه‌ش له‌و چوارچێوه‌ دایه‌. درەو: لەدوای ئەو هێرشانەوە حكومەتی هەرێم هیچ جۆرە هەنگاوێكی بەرامبەر بە ئێوە ناوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: تا ئەو كاتەی بەیەكەوە قسە دەكەین نەخێر، هیچ هەنگاوێك بەرامبەرمان نەنراوە، ئەوەی ئەوەی ئەوان دەیانەوێت تەحسیلی حاسڵە، ئەوەی ئێران دەیكات بەهانەیە، هەم بۆ شكاندنی سەروەری هەرێم هەم بۆ لادانی چاوی خەڵكی لەسەر ناڕەزاییەكانی ئێران، بۆ نەزەری خۆی كێشەكان لەناوەوەی وڵات دووربخەنەوە. درەو: ئێوە گەشبینن بەوەی ناڕەزاییەكان بە ئەنجامێكی باش بگات، یاخود بە دۆخێكی نائومێد كەر كۆتایی دێت؟ ئیبراهیم عەلیزادە: پێم وایە دۆخەكە زۆر باشتر دەبێت، كۆماری ئیسلامی ناگەڕێتەوە سەر دۆخی جاران، ئەگەر دەست بداتە كوشتار و سەركوتی زیاتر، كە ئێستا كەمی نەكردووە، زۆر تر زیانی تێدا دەكات، ئەو دەستكەوتانەی ئەو بزوتنەوە جەماوەرییە بەدەستیهێناوە قابیلی هەڵگەڕانەوە نیە، هاوسەنگی هێزەكە چووەتە جێگەیەكی دیكە، جا تا سەركەوتن چ قۆناغ گەلێكی دیكەمان پێوێسته ئه‌وه‌ باسێكی دێكه‌یه‌،   خه‌تا دێت لەرووی رێكخستنەوە جه‌ماوه‌ری راپه‌ریو رێكخراوتر دەبێت ، ئەو دەستكەوتانەی تا ئێستا بەدەستهاتوون چارەنووسساز بوون، تەوەقوعی ئەوە نەدەكرا لەو ئاستەدا، هەم پشتیوانی نێونەتەوەیی خەڵكی دونیا و ئێرانیانی دەرەوەی لە پشت بێت، هەم لەناوخۆدا ئاوا بە جورئەت و جەسارەتەوە، پەلبكێشێت بۆ قوڵایی كۆمەڵگە بۆ ناو كرێكاران و زه‌حمه‌تكێشان.  

گفتوگۆی درەو: "نا‌هێڵین تەجروبەی شكستخواردوی هەرێمی كوردستان دووبارە ببێتەوە" ئەمە قسەی سیامەند موعینی هاوسەرۆكی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان "پژاك"ە لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ (درەو) سەبارەت بە دواین پەرەسەندنەكان لە رۆژهەڵاتی كوردستان‌و ئێران، ئەو پێیوایە "ئێران‌و دەسەڵاتەكەی ناگەڕێتەوە پێش سەردەمی خۆپیشاندانەكان"‌و لەبارەی ئەگەری دروستكردنی فشار لەسەریان بۆ چۆڵكردنی بارەگاكانیان لەناو هەرێمی كوردستان دەڵێ" هیچ پەیوەندییەكی فەرمیمان لەگەڵ حكومەتی هەرێم نییە‌و لەسەر داوای هیچ هێزێك لەم ناوچانە جێگیر نەبوین‌و لەسەر داوای هیچ هێزێكیش چۆڵی ناكەین"، موعینی ئەو دەنگۆیانە بە كۆمیدی ناو دەبات كە باس لەوە دەكەن "پژاك ئامادەیی دەربڕیوە هاوكاری ئێران بكات بۆ سەركوتكردنی ناڕەزاییەتییەكان". دەقی گفتوگۆكە:  درەو: خۆپیشاندانەكانی ئێستا فۆرم‌و شێوازی جیاوازترە لە خۆپیشاندانەكانی پیشووی ئێران، ئایا ئامانج‌و ستراتیژی جیاوازتر دەبێت؟ سیامەند موعینی: پێویستە ئەو راستییە دەستنیشان بكەین ئێران بەو سیستەمە تۆتالیتارییەی كە هەیەتی، هەمیشە كێشەیە بۆ دیموكراتیزەكردنی وڵات، هەمیشە بە زێهنیەتی شووێنیستیەوە كە پەیڕەوی دەكات كێشەی ناو پێكهاتەكان‌و گەلان قووڵتر دەكاتەوە، قەت چارەسەری پێ نەبووە، بۆیە بەردەوام خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی لە بوارەكانی كۆمەڵایەتی‌و سیاسییەوە لە ئێران هەبووە. بەڵام ئەمجارە سەرهەڵدانەكان لەگەڵ سەرهەڵدانەكانی پێشوو جیاوازە، كە دەتوانین وای پێناسە بكەین دەستپێكی رێنیسانسێكی زێهنیەتی‌و فكریە لە كۆمەڵگەی ئێران بەتایبەت لە رۆژهەڵاتی كوردستان هەروەها گۆڕانكاری فكری لە شێوازی خۆپیشاندانەكان دەتوانین ببینین. پێشتر لە سەردەمی رێفۆڕمخوازەكان گروپێكی تایبەت لە تاران‌و  دەوروبەری كە بە گروپی سەوز پێناسە دەكران‌و خاتەمی سەركردایەتی دەكردن، لەچوارچێوەی ناوەندی ئێرانەوە بە فكری ناوەندگەرایی ئێرانی ناڕەزایەتیان رێكخستبوو، هیچ شتێكییان بۆ گەلان‌و پێكهاتە جیاوازەكانی ئێران پێ نەبوو، بۆیە نە كوردستان نە بەشەكانی تری ئێران جوابی داخوازی ئەو ناڕەزایەتیەیان كە لە ناوەندی ئێرانەوە دەكرا نەدایەو. ئەمجارە بە پێشەنگایەتی كوردستان، بەتایبەت بە پێشەنگی ژنی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان لە شاری قارەمانی سەقزەوە دەستیپێكردو  گەل لە تاران بە دروشمی "ژن، ژیان، ئازادی" كە دروشمێكی شۆڕشگێڕی، پێشكەوتنخوازی‌و یەكسانی نێوان ژن‌و پیاوە پشتیوانی لێ كردو لەهەموو كۆمەڵگەی ئێراندا بڵاوبووەوە. هێدی هێدی لە دەرەوەی سنورەكانی ئێرانیش ئەو دروشمە وتراوە، ئەو دروشمە بوەتە ناوەندێك بۆ كۆكردنەوەی هەموو هێزو تواناكانی لایەنە دژبەرەكانی رژێمی ئێران. ئەو دروشمەش كە لە هەموو ئێران گوترایەوە لە رۆژهەڵاتی كوردستانەوە دەستیپێكرد، واتای ئەوەیە كە كوردستان دەتوانێت ببێتە پێشەنگی شۆڕشێكی دیموكراتیك‌و ئازادیخوازی نەك تەنها بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان بەڵكو بۆ هەموو ئێران‌و ناوچەكە.   درەو: خۆپیشاندانەكان سنوری كوردستانی  تێپەڕاندووە بۆ هەموو ناوچەكانی تر ئایا ئەمە لە قازانجی رۆژهەڵاتی كوردستانە؟ سیامەند موعینی: بەڵی ئەمە لە قازانجی كوردستانە. كوردستان لە بەرخۆدان‌و شۆڕشكردن لەبەرانبەر حكومەت‌و دەزگا سەركوتكەرەكانی رژێمی ئێران بە تەنیا نابێت. لە كاتی هاتنە سەر حوكی كۆماری ئیسلامی ئێراندا لە ساڵی 1979، كوردستان بە تەنیا لەبەرانبەر داخوازی حكومەتی ناوەندیدا (نا)یەكیان وت بە كۆماری ئیسلامی، بەڵام ئەوكات كوردستان بە تەنیا بوو، هێزی سەركوتگەری كۆماری ئیسلامی ئێران، كوردستانی سەركوتكرد. ئەمە ئەزمونێكی مێژووییە بۆ گەلی كورد كە كوردستان پێویستی بە پشتیوانی هەموو بەشەكانی دیكەی ئێران وەكو بەلوچستان، خوزستان، توركمەن سەحراو تەورێز هەیە. ئەمە لە حاڵێكدا بوو كە لە ناوچە توركنشینەكان توركیاو حكومەتی ناوەندی ئێرانیش دەیانویست بە زێهنییەتی پانتوركیستی ناكۆكی ناوبەینی ئازەرییەكان‌و كوردەكان ساز بكەن. بەڵام ئەو پیلانەی دوژمن داینابوو كە ئازەری‌و كورد بەشەڕ بدات لە ناوەڕاستی تەورێزەوە بە دروشمی "ژن ژیان ئازادی"و " ئازەربایجان هوشیارە، پشتیوانی كوردانە" پووچەڵ كرایەوە. ئەمە یەكگرتوویی گەلانە، دەمێكە ئێمە كار بۆ ئەوە دەكەین بەتایبەت بۆ ئەوەی هێزی پشتیوان بۆ كوردستان دەستەبەر بكەین، ئەمڕۆ ئەوە وەڵام دەداتەوەو ئەو شۆرشە كە لە هەموو ئێران دەستیپێكردووە نیشانی دەدات كوردستان هێزی ئەوەی هەیە وەك ئاكتەرێكی سەرەكی رۆڵ ببینێت. درەو: دروشمی "ژن ژیان ئازادی"، چەمكێكە عەبدوڵا ئۆجەلان یەكەمجار بەكاری هێناوە، چۆن ئەمە بووەتە چەمك‌و دروشمێكی گشتی لەناو هەموو نەتەوەكانی ئێران‌و تەنانەت جیهانیش، دروشمەكە بووەتە دروشمی خۆپیشاندانەكانی ئێران ؟ سیامەند موعین: ئەم دروشمە بنەماكەی پارادایمیكە، رێكخستنەكان‌و هەڤاڵانی ئێمە دەمێكە ئەم دروشمە دەڵێنەوە، تەنانەت لە كۆبوونەوە فەرمییەكانیشمان دروشمـی "ژن ژیان ئازادی" گوتراوەتەوە، ئەم دروشمە چەمكێكە سنوری حزبی تێپەڕاندووە، حزب لە بنەمادا خزمەتكاری كۆمەڵگەیە، بۆ پێشكەوتنی كۆمەڵگا تێكۆشان دەكات. لەچوارچێوەی مێتۆدی جیاوازەوە هەوڵدەدات كۆمەڵگاكەی بەرەو پێش بچێت، ئەو دروشمە لەو چوارچێوەیەدا توانیوێتی یەكگرتوویی گەلان‌و هەموو كۆمەڵگە بە ژن، گەنج، كرێكار، مامۆستا، كوردو ئازەری‌و بەلوچ‌و فارس‌و  هەموو پێكهاتەكان دیكە پێك بێنێت. ئەمە هزرێكی ئازادیخوازییە لە چوارچێوەی بەرابەری‌و یەكسانی لە بواری رەگەزیی‌و لە بواری ژیانییەوە لە كۆمەڵگەدا تێكۆشانی بۆ دەكەین. درەو: خۆپیشاندانەكانی ئێستا بەرەو كوێ دەڕوات؟ ئایا هەمان چارەنوسی خۆپیشاندانەكانی تری دەبێت؟ ماندو دەبن‌و كۆتایی دێت‌و لە شوێنێكدا دەوستێت؟ یان پێتان وایە ئەمجارە جیاوازتر دەبێت‌و بە ئامانجێك دەگات؟ سیامەند موعینی: پێشبینیكردن هەروا ئاسان نییە، بەڵام دەتوانم بڵێم ئێران‌و دەسەڵاتەكەی ناگەڕێتەوە پێش سەردەمی خۆپیشاندانەكان، لەوكاتەوە "ژینا ئەمینی" ناجوامێرانە كەوتە بەر هێرشی دڕندانەی هێزە داپڵۆسێنەرەكانی سەركوتگەری كۆماری ئیسلامی ئێران، لێیانداو شەهیدیان كرد، ئەو دژایەتییە پەنگخواردوەی كۆمەڵگەی ئێران نەك تەنها لە كوردستان كە لە شاری سەقزەوە دەستیپێكرد، بەڵكو دژبەرێكی پەنگخواردوو لە ناخی دڵی كۆمەڵگەدا مابووەوە دەربڕدرا، بەهانەو بابەتێك هاتە پێش كە ئەو خەڵكە توانی بە دژی ئەو دوژمنكاری‌و زوڵم‌و بێدادییەی كە دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران لەبەرانبەریان دەیكات، بێنە مەیدانەكان‌و هێدی هێدی قۆناغی جیاوازی تێپەڕاند، دۆخەكە بەرەو قۆناغی پاراستنی ڕەوا لەناو كۆمەڵگادا دەڕوات‌و ئێستاش لەچوارچێوەی پاراستنی ڕەوادا كۆمەڵگا بە دژی ئەو رژێمە تێكۆشان‌و بەرخۆدان دەكات. درەو: رۆڵی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان "پژاك" لە خۆپیشاندانەكان چییە، ئێوە لە كوێی خۆپیشاندانەكاندان؟ سیامەند موعینی: پژاك نایەوێت مۆركی حزبی لە خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانی كۆمەڵگە بدات، چونكە هەموو توێژەكانی كۆمەڵگەی تێدایە، دەكرێت بڵێین لایەنگرانی  پژاكیش هەن‌و كەسانێكیش هەن كە پژاك ناناسن، ئەوانە هەموو لە یەكڕیزدان‌و بە دژی رژێمی ئێران وەستاونەوە. ئێستا بوەتە شەڕی كۆمەڵگەو شەڕی دەسەڵات، پژاك وەك فكرو پارادایم لەنێو گەلدایەو بەربەرەكانێ‌و شەڕ دەكات لە دژی ئەو سیستەمەی كە دەخوازێت كۆمەڵگە بە چۆكدا بدات‌و تەسلیمی بكات. ئەو شەڕە، شەڕی گەل‌و دەسەڵاتەو ئێمە لەگەڵ ئەو دۆخەین‌و بەشێكین لەو دۆخە، ئێمە رێكخستنێكی گەلین‌و بەشێكین لەو گەلە، ئێمە خۆمان وا پێناسە دەكەین. بە هاوكاری گەلەكەمان بۆ پێشكەوتن‌و دەستەبەركردنی ئازادی‌و دەركردنی داگیركەرانی كوردستان بەتایبەت‌و ئازادی بۆ هەموو ئێران ئێمە تێكۆشانی خۆمان بەردەوام دەكەین. درەو: ئێوە هیچ ئامادەكارییەكتان كردووە بۆ هەر رووداوێكی گەورەتر لە ناڕەزایەتییەكان؟ سیامەند موعینی: من نامەوێت بكەومە ناو ئەم مژارەوە، چونكە بە قۆناغی جیاوازدا تێپەڕ دەبێت، ئەو سەرهەڵدانانەو ئەو شۆڕشە وەك لە سەرەتادا باسم كرد بە رێنیسانسێكی زێهنییەتی لە كۆمەڵگەدا دەستیپێكردووە، ئەوە پرۆسەیەكە، لەو پڕۆسەیەدا دەبێت بە شێوازی جیاواز هەنگاوبنێین، كۆمەڵگا لەهەر قۆناغێكدا لەبواری سۆسیۆلۆژییەوە پێویستە شیكاری بۆ  بكرێت، بەپێی مێتۆدی گونجاو و زانستیانە سەبارەت بەو دۆخە كار بكرێت، چونكە ئەگەر مێتۆدی جیاواز بەكارنەهێنرێت لەوانەیە بابەتەكە پێچەوانە ببێتەوە، ئێمە ناخوازین ئەمجارە كۆمەڵگە، كە كەوتوەتە شەڕ لەگەڵ سیستەمێكی تۆتالیتارو دیكتاتۆر، لاواز بێت یان بشكێت. ئێمە دەخوازین كە ئەو سەرهەڵدانە تا كۆتایی پێكهێنانی ئەم سیستەمە دەسەڵاتخوازو سەركوتكەرەو گەیشتن بە ئازادی‌و دیموكراسی بەردەوام بێت.  درەو: لە هەندێك لە میدیاكاندا دەنگۆی ئەوە بڵاوبووەوە "پژاك" ئامادەیی دەربڕیوە بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران كە سەركوتی خۆپیشاندەران بكات، ئێوە چۆن لەم دەنگۆیانە دەڕوانن؟ سیامەند موعینی: بەڕاستی ئەو چەواشەكارییەی كە بە زانابوون دژی ئێمە دەكرێت بابەتێكی كۆمیدییە.  پژاك لە 10-15 ساڵی رابردوو زۆرترین شەهیدی لە تێكۆشان‌و خەبات بە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران داوە. بەردەوام لەبەرامبەر كۆماری ئیسلامی ئێراندا لە بوارەكانی سیاسی، كۆمەڵایەتی‌و ژینگەپارێزی‌و تەنانەت چەكداریشدا پژاك تێكۆشانی كردووەو بەرهەڵستكارێكی سەرسەختی ئەو رژێمە بووە. ئێستا شەڕێكی تایبەت لە دژی پژاك لەلایەن ئیتڵاعاتی ئێران، میتی توركیاو پاراستنی پارتی دیموكراتی ماڵی بارزانی لە ئارادایە. خۆفرۆشان‌و جاسوسانی پاراستنی پارتی لە زەوییەوە هێزەكانی ئێمە شوناسایی دەكەن، ئێران زانیاری دەدات بە توركیاو ئەوانیش بە تەیارەو درۆن هێزەكانمان دەكەنە ئامانج. لە ئەنجامی هاوكاری هاوبەشی هەر سێ لایەنەكە (میت، پاراستن‌و ئیتلاعاتی ئێران) بە دەیان هەڤاڵی ئێمە بە تەیارەو درۆنی توركیا شەهید بوون. ئەوە لەچوارچێوەی شەڕێكی تایبەت‌و چەواشەكاریەكدایە كە دەزگای هەواڵگری (پاراستن)ی بارزانی لە كوردستان پەیڕەوی دەكات، ئیدیعای زۆر ناجوامێرانەو زۆر درۆیە كە جار جار هێندەی دووپات دەكەنەوە بۆ خۆیان باوەڕ بە درۆكەی خۆیان دەكەن، شتی وا چۆن دەبێت؟ ئەوە هیچ لۆژیكێكی سیاسی تێدا نییە كە پژاك وێڕای ئەو هەموو خەبات‌و تێكۆشان‌و قوربانیدانە بێت‌و لەولاوە لەگەڵ كۆماری ئیسلامی هاودەست بێت. چۆن شتی وا دەبێت؟! ئەو ئینسانەی بڕوا بە شتی وا دەكات دەبێت چەند جار لە بواری سیاسییەوە بە خۆیدا بچێتەوەو فكربكاتەوە كە چۆن شتی وا دەبێت؟ فكری سیاسی‌و عەقڵی سیاسی ئیجازە بەوە نادات، هێزی پژاك لەبەرانبەر كۆنەپەرەستی‌و داگیركاری كوردستاندا چۆك دابدات‌و سەر دابنەوێنێ، بەڵكو پێشەنگەو لە ریزی پێشەوەی گەل شەڕ دەكات‌و دژ بە داگیركاری‌و كۆنەپەرستی لە شەڕدایە. ئەو كەسانەی كە ئەو ئیدعا چەواشەكارییانە بڵاودەكەنەوە راستەوخۆ خزمەت بە دوژمنان‌و داگیركەرانی كوردستان دەكەن.   درەو: ئێران هەڕەشەی لە هێنانی هێزی سەربازی دەكات بۆ حزبە كوردییەكانی رۆژهەڵات (پژاك، كۆمەڵە ، دیموكرات)، نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران داوای چۆڵكردنی سنورەكان دەكات ئێوە هیچ ئاگادارییەكتان پێگەیشتووە؟ سیامەند موعینی: ئێمە هیچ پەیوەندییەكی فەرمیمان لەگەڵ حكومەتی هەرێم نییە، ئێمە لە چیاكانی كوردستان كە هەمیشە لانكەی شۆڕشگێڕان بووە پارێزگاری لە كەرامەتی گەلی خۆمان دەكەین، ئەوڕۆكەش ئەو لانكەیە بۆ شۆڕگێران هەیەو  ئێمەش شەڕو تێكۆشان دەكەین. لە هەموو بوارەكانی سیاسی، رێكخستنی‌و سەربازییەوە لە نێوخۆی رۆژهەڵاتدا هەین‌و خەبات‌و تێكۆشان دەكەین. رژێمی ئێران بەردەوام چ لە ناوخۆی رۆژهەڵات‌و چ لە دەرەوەی سنورەكان هێرشی كردووین بەڵام بە هیچ شێوازێك نەیتوانیوە هێزەكانی پژاك لە رەوتی ئەو خەبات‌و تێكۆشانە لابدات. ئێمە لەسەر داوای هیچ هێزێك لەم ناوچانە جێگیر نەبوین‌و لەسەر داوای هیچ هێزێكیش ئەم ناوچانە چۆل ناكەین. ئێمە بۆ ئازادی تێكۆشان دەكەین‌و تەنیا داخوازی گەلەكەمان بە ئەساس دەگرین‌و بۆ ئازادی گەلەكەمان تێكۆشان دەكەین. ئەو نوێنەرەی حكومەتی هەرێم كە بۆ خۆی قسە دەكات هیچ بەهایەكی لای ئێمە نیەو قسەو داوخوازییەكانی خزمەتە بۆ داگیركاری كوردستان. درەو: ئێوە هیچ ئامادەكاریتان كردووە ئەگەر حكومەتی ئێران هێز رەوانە بكات یاخود ئەگەر لە لایەن حكومەتی هەرێمەوە داواتان لێكرا ئەو ناوچانە چۆڵ بكەن ئێوە ئامادەن چۆڵی بكەن؟ سیامەند موعینی: كوردستان خاكی ئێمەیە، پژاك بۆ ئازادی گەل‌و نیشتمان بەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران شەڕو تێكۆشان دەكات. پژاك ئەو هێزە نیە كە ئەگەر پێیان وت تەسلیم بەو بچۆ ئۆردوگایەك دابنیشە، بچێت دابنیشێت. پژاك بە رۆحی شۆڕشگێڕی‌و ئازادیخوازییەوە تێكۆشان دەكات، ئامادەیە بە "نانە رەقە" لە چیاكان بمێنێتەوەو بەربەرەكانێ بكات لەگەڵ هەر داگیركەرو كۆنەپەرستێك. لەكاتی گونجاودا دەكەوینەوە قوڵایی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و ئێران، ئەو دەرفەت‌و ئیمكانەمان هەیە، دەتوانین هێزی كۆماری ئیسلامی توشی قەیرانێكی جددی بكەین، بەڵام ئێستا ئێمە پێمان وایە، قۆناغەكە رەنگە ئەوە نەبێت‌و لەبواری ستراتیژییەوە بە گونجاوی نەزانین، بەڵام گەر مەجبور بین دەتوانین ئەو هەنگاوە بنێین. درەو: ئایا لەگەڵ حزبەكانی رۆژهەڵات هیچ هەماهەنگی‌و بەرەیەكتان هەیە، بەتایبەت لەسەر ئەم رووداوانە؟ سیامەند موعینی: ئێمە نرخاندنێكی سیاسیمان هەبووە لەسەر ئاڵوگۆڕیەكانی ناوچەكەو نەخشە رێگامان لە ساڵی 2018 پێشكەش بە هەموو لایەك كردووە. لە ساڵی 2016وە من بە بەشی خۆم هەوڵمدا حزبەكانی رۆژهەڵات تێبگەیەنم كە رەوشی ناوچەكەو رەوشی ئێران بەرەو ئاڵۆزی دەچێت، ئەو قەیرانەی كە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە بەرۆكی ئیرانیش دەگرێتەوە، بۆیە ئێمە وەك كورد پێویستە ئامادە بین كە بتوانین لە چوارچێوەی پاراستنی دەستكەوتەكانی ئازادی بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان یەكگرتوو كار بكەین. ئێمە هەوڵ بدەین هەماهەنگی هەبێت لە نێوانماندا، كە لە بوارەكانی دیپلۆماسی، سیاسی، كۆمەڵایەتی، بەشی چالاكی‌و تەنانەت سازكردنی هێزێكی لەشكری هاوبەش پێكەوە هاوكار بین. رەنگە هێزەكانی تر بەربەستیان هەبێت، ئەوان لە باشوری كوردستانن، ئەوان كیشەیان هەیە ئەوان دەرفەت‌و ئیمكانی ئەوەیان نییە، ئەو ئازادییەی پژاك هەیەتی كە موحتاجی نە حكومەتی هەرێم نە هیچ حكومەتێكە ئەوان نییانە، پژاك لەسەر هێزو توانای گەلی خۆی ژیان‌و شۆڕش دەكات، بۆیە بێ منەتە لەهەر دەوڵەت‌و لە هەر هێزێك كە بیەوێت ئەجێندای خۆی بەسەردا بسەپینێت، ئێمە تەنهاو تەنها گوێڕایەڵی گەلی خۆمانین.   درەو: خاڵی هاوبەشتان لەگەڵ حزبەكانی تری رۆژهەڵاتدا چییە، ئایا خاڵی هاوبەشتان لەگەڵیاندا نییە بۆ دۆزی رۆژهەڵات؟ سیامەند موعینی: دەیان خاڵی هاوبەشمان هەیە، تێكۆشان بە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران خاڵی هاوبەشی هەموو حزبەكانە، ئەگەر جددی بن لە بەربەرەكانێ‌و دژایەتیكردنی كۆماری ئیسلامی ئێران، ئەوە دەكرێت هەنگاوی باش بنرێت. ئێمە هەمیشە ئامادەبووین‌و باوەشمان كراوەتەوە، دەستمان ئاوەڵایە بۆ ئەوەی لەگەڵ هەموو ئۆپۆزیسیۆنی كورد كە بۆ ئازادی تێكۆشان دەكات، تەنانەت ئامادەیە هاوكاری لەگەڵ هەموو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی بكات بە غەیری ئەوانەی كە ناوەندگەران‌و بەچاوی ناوەندگەرایی لە پرسی كورد دەڕوانن، ئێمە ئەوە تەحەمول ناكەین‌و قبوڵی ناكەین كە هیچ هێزێك بەنزمی چاو لە پرسی كورد بكات. درەو: ئایا ئێوە لەڕووی پراكتیكییەوە هیچ فیدراسیۆنێك یان كۆمسیۆن‌و هەماهەنگییەك‌و پێكەوە كاركردنێكتان نییە ؟ سیامەند موعینی: هەماهەنگی رەنگە هەبێت بەڵام هیچ بەرەیەكی یەكگرتوو نیە، ئەوەش كەمایەسیەكە نەك لەلای ئێمەوە بەڵكو لە لایەن حزبەكانی دیكەوەیە. درەو: سێ حزبەكەی تر هەردوو كۆمەڵەو دیموكرات هاوپەیمانێتییەكیان هەیە، بەڵام ئایا ئێوە جگە لە حزبە كوردییەكان هیچ هەماهەنگییەكتان لەگەڵ حزبە ئۆپزسیۆنەكانی تری ئێران نییە؟ سیامەند موعینی: ئێمە پەیوەندیمان هەیە لەگەڵ هێندێك لە حزبە ئێرانیەكان‌و لەگەڵ حزبەكانی رۆژهەڵاتیش ئەو پەیوەندییانە هەیە. پلاتفۆڕمی گەلانی ئێران لە ساڵی 2018 كە یەكەم كۆنفڕانسی لە پاڕڵمانی ئوروپا لە بلژیك بەست، ئێمە كاری بۆ دەكەین كە هەموو نەتەوەكانی ئێران چالاكانە لەژێر ناوی ئەو پلاتفۆرمەدا كار بكەن بە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران. ئەوەی كە هێزو توانای هەیە لە نێو كۆمەڵگادا لە بوارەكانی سیاسی‌و سەربازی، بەڕاستی پژاك هێزێكی بەرچاوەو هێزێكە كە دەتوانێت چارەنوسی زۆر شت دیاری بكات، بەڵام ئەو حزبانەی تر كە دوو حزبن بونە چوارو دوانیان یەكیان گرتووەتەوە كە زۆرمان پێخۆش بوو، یان هەر چواریشیان بن، ئێمە بۆ كەس دیاری ناكەین چۆن شێوازی تێكۆشان‌و رێكخستنی خۆیان بكەن، بەڵام گرنگە ئێمە وەك كورد دیالۆگمان هەبێت چونكە تەنها جمهوری ئیسلامی نیە كە دوژمنایەتی پرسی كورد دەكات، بەڵكو دوای جمهوری ئیسلامیش شۆڤێنیزمێكی ناوەندگەرا هەیە كە پێشینەی تاریخی هەیەو زۆر درەنگ بۆی هەزم دەكرێت، كە كورد بە مافە ئازادیخوازەكانی خۆی بگات، بۆیە كورد پێویستە ئامادەی ئەو رۆژەش بێت. درەو: ئەگەر ئێستا لەم دۆخەدا، كە دۆخێكی شۆڕشگێرییە نەتوانن بەرەیەكی یەكگرتوو پێكبهێنن، ئایا ئەگەر رۆژهەڵاتی كوردستان رزگار ببێت، دەتوانن لەوێ بە ئاسانی پێكەوە هەماهەنگ بن؟ ئایا ئەزمونی هەرێمی كوردستان دووبارە نابێتەوە لە شەڕی ناوخۆ و لەو دۆخەی كە پیشتر هەبوو؟ سیامەند موعینی: بە تەكید ئێمە نا‌هێڵین تەجروبەی شكستخواردوی هەرێمی كوردستان دووبارە ببێتەوە، بەڵام ئەمە بەو واتایە نییە كە ئەو حزب‌و رێكخستنانە پێگەیان نییە، هەر حزب‌و رێكخستنێك پێگەی خۆی هەیە، بۆیە دەبێت لە ئێستاوە ئەو زەمینەیە كاری بۆ بكردرێت. حزبەكان بەگشتی چارەسەری ئەو وەزعییەتە بكەن‌و پێویستە لێكتێبگەن كە چییان دەوێت، ئێمە لە قۆناخی یەكەمدا جگە لە دەركردنی داگیركەر لە كوردستان، تێكۆشانی ئازادی بۆ كۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكەین. درەو: ئایا لەم قۆناغەدا هیچ هەنگاوێكی گفتوگۆ لەگەڵ كۆماری ئێراندا نییە، بیرتان لە دانوستان نەكردووەتەوە یان ئێران هەنگاوی نەناوە لەم نێوەندەدا؟ سیامەند موعینی: رەنگە رێكخستنەكانی دیكە ئەم پرۆسەیەیان تێپەڕ كردبێت بەڵام ئێمە نە فەرمی‌و نە نافەرمی هیچ دانیشتن‌و دیالۆگێكمان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران نەبووە. چونكە پێمان وایە كۆماری ئیسلامی ئێران زەرفییەتی ئەوەی نیە كە دیموكراسی لە ئێران دەستەبەر بكات‌و ئازادی گەلەكەمان لە رۆژهەڵاتی كوردستان گەرەنتی بكات، بۆیە ئێمە لەو چوارچێوەدا هەنگاو هەڵناهێنین، ئەگەر رۆژێك دوای كۆماری ئیسلامی ئێران بارودۆخەكە گۆڕانكاری بەسەر داهات ئێمە هەمیشە بۆ دیالۆگ كراوەین‌و لەو چوارچێوەدا ئێمە هەوڵ دەدەین. بۆ رێكخستنەكانی دیكەش هەمیشە دەستی دۆستی‌و هاوكاری درێژ دەكەین، لەم قۆناغەدا كە ئێستا قۆناغێكی هەستیاری مێژووییە، زۆر زۆر گرنگە كە حزبەكانی دیكە تێبگەن، بەرژەوەندی حزبی‌و بەرژەوەندی خۆیان ئەساس نەگرن، بەرژەوەندی گەل ئەساس بگرن، لەو چوارچێوەدا ئەگەر بێنە پێشێ ئێمە هەنگاوی یەكەم دەهاوین‌و باوەشمان ئاوەڵایە بۆ هەموو حزبەكان كە بتوانین ئێمە بەرەیەكی هاوبەش بكەینەوە بۆ بەربەرەكانی لە دژی كۆماری ئیسلامی لەهەموو بوارەكانی سیاسی، دیپلۆماسی‌و تەنانەت لەشكریشەوە. درەو: سەرنجتان لەسەر پشتیوانی خەڵكی باشور لەم دۆخەدا چییە؟ سیامەند موعینی: وەك پژاك لە پشتیوانیەكانی گەلی خۆمان لە رۆژاو لە باكور لە ئوروپاو تەنانەت لە باشوری كوردستانیش سوپاس دەكەین، ئێمە یەك گەلین وە سبەینێ ئەو دەسەڵاتانە نامێنن هەر چۆن دەستەڵاتی سەددامی دیكتاتۆر نەما، كۆماری ئیسلامی ئێرانیش نامێنێ، سبەینێ پێمخۆشە ئەو مێژووە بە پاراوی‌و جوانی بنوسرێتەوە كە گەل‌و حزبەكانی باشوری كوردستان پشتیوانی خەباتی رەوای رۆژهەڵاتی كوردستان بوون‌و بۆ گەیشتن بە ئازادی هاوكارییان كردون. من ملاحەزاتی دیپلۆماسی‌و هاوسنوری تێدەگەم بەڵام خۆفرۆشی لەگەڵ پێوەندی دیپڵۆماتیك جیاوازە. دەسخۆشی لە تێكۆشانی سەرهەڵدیڕانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكەم. سوپاسی گەلی شۆڕشگێری سنە بەتایبەت‌و هەموو ئەو شارانەی لە خەبات‌و تێكۆشاندان دەكەم‌و ئێمە وەك پژاك تێكۆشان‌و بەرخۆدانی گەلەكەمان بەرز دەنرخێنین. سەرەخۆشی لە بنەماڵەی گیانبەختكردوان دەكەم‌و ئارەزوی چاكبوونەوە بۆ برینداران دەكەم.  

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو "تەنانەت قاوەو چایەكیش بخۆینەوە لە پەرلەمان دەبێت پارە بدەین، نە شوقە نە پاسەوان نە ئۆتۆمبیلمان نیەو شتی وا هەرنابێت، لە شوقەیەكدام خۆم كرێكەی دەدەم تەنیا (54) مەترە، ئەگەر كرێكە دوابخەم دێنە سەرم و دەرم دەكەن" ئەمە قسەی ئامینە كاكەباوە پەرلەمانتاری سویدە لە میانی چاوپێكەوتنێكی تایبەتی (درەو)دا.  ئامینە كاكەباوە لە ساڵی 2008ەوە ئەندامی پەرلەمانی سویدەو خەڵكی شاری سەقزی رۆژهەڵاتی كوردستانە. لەم چاوپێكەوتنەی (درەو)دا قسە لەسەر موچەو ئیمتیازی پەرلەمانتارانی سوید دەكات. دەقی قسەكانی ئامینە كاكەباوە:   پەرلەمان لەژێر چاودێری میدیادا لە وڵاتی سوید پەرلەمانتاری هیچ ئیمتیازێكی نیە، ئێمە لێرە هەر كارێك بكەین لەژێر چاودێری رۆژنامەنوسان‌و كۆمەڵگەداین، لەبەرامبەر یەك كرۆندا بەرپرس دەبین، بەتایبەتی لە گرتنی هۆتێل‌و تەنانەت گرتنی تەكسیشدا، چاودێری دەكرێین‌و لێپرسینەوەمان لێدەكرێت، هەروەك چۆن ئێمەش چاودێرو لێپرسینەوە لە حكومەت دەكەین. پاسەوانی پەرلەمانتار   هیچ پەرلەمانتارێك لە سوید پاسەوانی نیە، ئەو پرسە هەر قابیلی قسە لەسەركردن نیە، پاسەوانی چی؟ بەهیچ شێوەیەك پەرلەمانتاری سوید پاسەوانی نیە، ئەگەر پەرلەمانتارێك ترس‌و هەڕەشەی لەسەر بێت، ئەوا حكومەتی سوید خۆی ئاسایشی بۆ دابین دەكات‌و چاودێری دەكات. من خۆم هیچ پاسەوانێكم نیەو لێرە پەرلەمانتار هەروەك خەڵكی ئاساییەو ماف و ئیمتیازیشی هەروەكو خەڵكی ترە، هیچ جیاوازیەكی نیە. شوقەو ڤێلا.. لێرە پەرلەمانتار شوقەو ڤێلاو خانووی نادرێتێ، تەنیا ئەو پەرلەمانتارانەی لە شارەكانی ترن‌و (50) كیلۆمەتر دوورن لە پایتەختەوە (ئەو شوێنەی تەلاری پەرلەمانی لێیە) ئەگەر هەر خۆی بێت، یەك ژووری پێدەدەن هەتا ئەو كاتەی خولەكەی تەواو دەبێت‌و ئیتر هیچ مافێكی نامێنێت بەسەر ئەو شوقەیەوە كە تەنیا (45) مەترەو شوێنی نوستن‌و تەوالێتی تیایەو تەواو.. من لە شوقەیەكدا دەژیم لە ناوچەیەكدا كە زۆر هەژارە‌و (45%)ی پەنابەرانن، شوقەكەم تەنیا (54) مەترە، چێشتخانەم نیە، تەختەی خەوێكم هەیە لەگەڵ تاقمی دانیشتنێك، وەك هەر هاوڵاتیەكی ئەو ناوچەیە، خۆم كرێی خانووەكە دەدەم، خۆ پەرلەمان بۆمان نادات، ئەگەر كرێكەم نەدەم سەری مانگ خاوەنی شوقەكە دەرم دەكات ئەگەر دوو هەفتە كرێكەم دوابكەوێت دێنە سەرم‌و ئاگادارم دەكەنەوە.. كرێی شوقەكەم كە خۆم دەیدەم نزیكەی (600 هەزار) كرۆنە كە دەكاتە (648) دۆلار، كرێكەی زۆر نیە، چونكە لە ناوچەیەكی زۆر هەژارنشینە، ئەگەر لەناو شاربومایە دەبوایە زۆرتر بدەم.. من هەموو مانگێك (550) كرۆن نزیكەی (50) دۆلار دەدەم بە كرێی ئینتەرنێت، ئەو ئینتەرنێتە كاری پەرلەمانی پێدەكەم، بەڵام بۆم نیە داوای پارە لە پەرلەمان بكەم، بۆیە خۆم پارەكە دەدەم، پەرلەمان هیچ شتێكم بۆ دابین ناكات، من جیاوازیەكم نیە لە خەڵكی ئاسایی دەبێت، وەكو كارمەند چۆنە ئاوا دەوام بكەم‌و كار بكەم.. من زۆر لەكاتی خۆم زیاتر كار دەكەم، بەڵام من هەرچەند كار بكەم‌و لە كاتی زیاتریش كاربكەم هەقی ئەوەم نیە داوای پارەی زیاتر بكەم. ئۆتۆمبێلی پەرلەمانتار.. هیچ پەرلەمانتارێك ئۆتۆمبێلی تایبەتی بۆ دابین ناكرێت‌و شتی وا نیەو نابێت، ئێمە بە پارەی خۆمان بە شەمەندەفەر یان تەكسی یاخود بایسكل هاتوچۆی پەرلەمان دەكەین، زۆر جار بە بایسكیل دەچین بۆ پەرلەمان، بەڵام ئەگەر بە كاری پەرلەمانتاری بڕۆین بۆ شوێنێك، ئەوا پەرلەمان پارەی هاتوچۆت بۆ خەرج دەكات، ئەگەرنا من زۆربەی كات بە شەمەندەفەرو پاس هاتوچۆ دەكەم بەشێكی زۆر لە پەرلەمانتاران بایسكیلیان هەیە كە هاتوچۆ دەكەن، منیش ئەگەر ماڵەكەم نزیك بوایە لە پەرلەمانەوە بە بایسكیل هاتوچۆم دەكرد .. پەرلەمانی سوید لەگەڵ كۆمپانیایەكی تەكسی رێككەوتنێكی هەیە، هەر پەرلەمانتارێك تەكسی پێویست بوو كاری خێرای هەبوو، دەبێت بەو تەكسیانە هاتوچۆ بكات.. زۆر زۆر خۆشە ئەوكاتانەی بە بایسكیل هاتوچۆ دەكەین بۆ پەرلەمان ... لێرە ئاوایە. پەرلەمانتار دیاری وەردەگرێت ؟ هیچ پەرلەمانتارێك ناتوانێت پارە وەربگرێت یان دیاری گرانبەها، چەند دیاریەك ئاساییە (شیرینی، گوڵ، ویسكی)یەك كە بەهایان كەمتر بێت لە (42) دۆلار، ئەگەر هەر دیاریەك گرانتر بوو دەبێت ببرێتەوە بۆ پەرلەمان، ئەگەرنا لێپرسینەوەت لەگەڵ دەكەن.. پەرلەمانتارێكی كریستیان دیموكراتەكان (2500) كرۆن كە دەكاتە تەنیا (270) دۆلار، ئەژماركردبوو كە بۆ هاوڕێكەی خەرجكردبوو بۆ كرێی هۆتێلێك لەكاتی چونیەوە بۆ ئیتالیا، لە پەرلەمانتاری‌و لیستەكەشی لایانبرد، ئەگەر منیش ئەوە بكەم هەقیانە لامبدەن. موچەی پەرلەمانتاری  بەگشتی موچەی پەرلەمانتارێكی سوید مانگانە (69 هەزار) كرۆن واتا (7 هەزارو 452) دۆلار، لەو بڕە (31%)ی موچەكەمان  وەك باج دەدەین بە حكومەت واتا لە (69 هەزار) كرۆنەكەی موچەی مانگانە (21 هەزارو 390) كرۆنی بۆ باج دەڕوات و (47 هەزارو 610) كرۆنمان بۆ دەمێنێتەوە واتا (5 هەزارو 76) دۆلارم بۆ دەمێنێتەوە، من هەتا ساڵی رابردوو (45%) باجی موچەكەم دەدا، بەڵام زۆر بوو لەبەرئەوەی هاوكاری پەنابەران‌و كۆچبەران دەكەم موچەكەم بەشی نەدەكردم، بۆیە باجەكەم كەمكردەوە .. لێرە پزیشك‌و شێف‌و بەشێك لەوانەی كاری باشیان هەیە موچەكەیان زۆر لە ئێمە زیاترە، من خۆم وتومە نابێت موچەی ئێمە لە فەرمانبەری تر زیاتر بێت. "رۆژنامەنوسان دەسەڵاتی یەكەمن" هەرچەندە دەڵێن حكومەت دەسەڵاتی یەكەمەو دووەم پەرلەمان‌و سێیەم رۆژنامەنوسانە، بەڵام لێرە رۆژنامەنوسان چاودێرو دەسەڵاتێكی زۆر بەهێزن، ئەگەر چاودێری رۆژنامەنوسان نەبێت لەسەر دەوڵەت، ئەسڵەن هیچ كارێكی وا ناكرێت، لەبەرامبەر هیچ رۆژنامەنوسێكدا تۆ ناتوانیت نەدرۆ بكەیت‌و نە زانیارییەكانت بشاریتەوە، دەبێت هەموو شتێكت روون‌و شەفاف بێت، ئێستا من هەر كارێك بكەم لێرە رۆژنامەنوسان هەموو شتێكی من دەزانن. رۆژنامەنوس دەستگیر دەكرێت ؟ شتی وا هەر نابێت رۆژنامەنوس دەستگیر بكرێت، خۆ ئێرە كوردستان نیە، ئەگەر حكومەت یان پۆلیس رۆژنامەنوسێك دەستگیر بكات, ئەوا  ئەو وڵاتە دەڕوخێ، شتی وا هەرگیز روونادات‌و نیەو نەبووە، لێرە لە وڵاتی دیموكراتیدا رۆژنامەنووس هەقی هەیە مافی خۆی هەیە، ئێرە وڵاتی دیموكراتیە ئەگەر رەخنەو ئۆپۆزسیۆن‌و رۆژنامەنووسان نەبێت حكومەتیش بونی نیە.. هەرگیز ناتوانرێت بەراوردی هەرێمی كوردستان بكرێت بە سوید، لە كوردستان دیموكراسی نیە، لێرە لە سوید (ئازادی بڵاوكراوەو ئازادی نوسین‌و دەربڕین) كۆڵەكەی سەرەكی وڵاتن. پرۆفایلی ئامینە كاكەباوە •    ساڵی 1970 لە گوندی تورجانی شاری سەقز لە خۆرهەڵاتی كوردستان لە دایكبووە. •    لە تەمەنی 14 ساڵیدا بوەتە پێشمەرگەی كۆمەڵە. •    ساڵی 1992 وەك پەنابەر چووەتە سوید. •    لە سوید دەستی بە خوێندن كردووە، ساڵی 2005 بڕوانامەی ماستەری لە توێژینەوەی كۆمەڵایەتیدا بەدەستهێناوە. •    ساڵی 2008 وەك كاندیدی پارتی چەپی سوید لە ستۆكهۆڵمی پایتەخت بووەتە پەرلەمانتار، لەو كاتەوە تائێستا ئەندامی پەرلەمانی سویدە. •    ئێستا لە پارتی چەپ جیابوەتەوەو وەك پەرلەمانتارێكی سەربەخۆ كاردەكات.  

ئامادەكردنی: ئاوێنە عیرفان قانعی فەرد، شارەزای کاروباری ئێران لە گفتوگۆیەی ئاوێنەدا ئاماژە بەوە دەكات"هێرۆخان بەلاریجانی وتبو با كوردێكی تر نەبێتەوە بەسەرۆك كۆمار، مام جەلال یەكەمین‌و دواهەمین كورد بێت دەبێت بەسەرۆك كۆمار، لاریجانی پێكەنیبو. وەختێكیش د.بەرهەم هات كەس بڕوای نەدەكرد ئەم ببێت بەسەرۆك كۆمار، ئەوەی د.بەرهەم جارێكیتر دەبێتەوە بەسەرۆك كۆمار لەسەر رای ئەمەریكاو ئێران وەستاوە" پرسیار: ئەوەی جێی سەرنجە ماوەیەكە قسەكانت زیاتر رەخنەگرتنن لەكۆماری ئیسلامی ئێران، وەك لەچاوپێكەوتنەكانی ئەم دواییەت لەكەناڵە فارسی‌و عەرەبیەكاندا دەبینرێت، هۆكاری ئەم گۆڕانكارییە لەهەڵوێستی تۆدا چییە کە پێشتر وا دەرنەدەكەوتی؟ عیرفان: مێژونوس ئەبێت كەسێكی سەربەخۆ بێت، سەربەخۆیی بەشێك بووە لەكارنامەی من‌و هەمیشە زمانی منیش زمانی رەخنە بووە، پێشتر هاتوچۆی کوردستان‌و ناوچەكەم دەكرد دەبو بەزمانی گوڵ قسەم بكردایە، بەڵام خەڵك دەزانێت ستایش‌و مەدحی كۆماری ئیسلامیم قەت نەكردوە، ئەگەر لەجێگەیەكدا مەدحیم كردووە كوا فیلمەكەی؟ کوا فایلە دەنگییەكەی؟ کوا نوسینەكە؟ با بڵاویبكەنەوە بزانن من لەكوێدا مەدحی كۆماری ئیسلامیم كردوە؟ بەڵام لەدوای ئەوەی ئیتر من هاتوچۆی کوردستان‌و ناوچەكە ناكەم، ئیتر هەڵگەڕاومەتەوە سەر هەڵوێستی جاری جارانی خۆم‌و وتومە كۆماری ئیسلامی تیرۆریست‌و پشتیوانی تیرۆریستە، ئەمە شتێكی شاراوە نەبووە لەكۆمەڵگە. پرسیار: پێشتر رەخنەت لەحیزبە بەرهەڵستكارەكانی كوردی رۆژهەڵاتی وەك دیموكرات‌و كۆمەڵە دەگرت، ئەمە ناكاتە ئەوەی جۆرێك لەبەرگری كردن بووە لەكۆماری ئیسلامی؟ عیرفان: من رەخنەی مێژویم لەئۆپۆزیسیۆنی كورد گرتووە، وتومە ئەگەر ئەم شتانەتان نەكردایە سەركەوتوتر دەبون، ئەمە خۆ قسەیەكی خراپ نییە، با رەخنەش بێتە كۆمەڵگەی ئێمەوە. وتومە حیزبی دیموكرات لەگەڵ كۆماری ئیسلامی دانیشت هەڵەی كرد جارێك‌و دوان‌و سیان، ئیدی بۆ جاری چوارەم دەیكاتەوە؟ پرسیار: بەڵام پێشتر تۆ بۆچونت وابو د.قاسملو كۆماری ئیسلامی تیرۆری نەكردوە؟ عیرفان: من بۆچونی وام نەبوە، من وتومە سێ‌ دیدگام ئاشکرا کردوە لەسەر تیرۆركردنی قاسملو، یەكەمیان دەڵێن كۆماری ئیسلامی كوشتویەتی، مام جەلال لەیاداشتەكانیدا بەڕاشكاوی وتویەتی. دوەم ئەوەیە لەناوخۆیاندا كوژراوە، كە كتێبەەكەی كریس كۆچێرا باسی دەكات. سێهەمیان یان كۆماری ئیسلامی كوشتویەتی یان لەناو خۆیاندا كوژراوە، یان وڵاتێكی دەرەكی كوشتویەتی، كە دوو كاربەدەستی ئێرانی‌و قەتەری دەڵێن وڵاتی دەرەكی كوشتویەتی. ئیتر با خەڵكی خۆی داوەری بكات كامیان راستە، بەڵام وەكو خۆم لەگەڵ قسەكەی مام جەلالم. پرسیار: پەیوەندیت لەگەڵ حیزبە كوردییەكان چۆنە ئێستا؟ عیرفان: حیزبێكی كوردی نییە من نانم لەگەڵ نەخوارد بێت‌و دانیشتنم لەگەڵیان نەكرد بێت پرسیار: پێشتر پەیوەندیت لەگەڵ یەكێتی زۆر توندوتۆڵ بو، ئێستاش هەر ئەو پەیوەندییەت ماوە؟ عیرفان: من پەیوەندیم لەگەڵ یەکێتی‌و لەگەڵ پارتیش هەبوە. پرسیار: بەڵام تۆ زیاتر رەخنەت لەپارتی گرتووە؟ عیرفان: رەخنەم لەهەردوكیان هەبوە، ئەوەی لەمیدیا دەوترێ‌ لەگەڵ ئەوەی لەدنیای واقیعدا هەیە تا ئەندازەیەك جیاوازە، ئەوەی میدیا دەیڵێت مەرج نییە هەموی راست بێت. پرسیار: پەیوەندیت لەگەڵ سەركردەكانی ئێستای یەكێتی هەیە؟ عیرفان: دواهەمین جار كە لەكوردستان بوم لە2017دا بو، لەوساوە نەهاتومەتە کوردستان، دوا جاریش كە بافلم بینیبێت لەماڵی د.بەرهەم بینیومە لەسلێمانی. پرسیار: گۆڕانكارییەكانی ناو یەكێتی چۆن دەبینیت؟ عیرفان: ئەو گۆڕانكاریانە لەمێژووی حیزبە كوردییەكاندا باو بوە، فڵانە حیزب پێی خۆش بوە بنەماڵەی خۆی دابنێ‌، زۆرتر بەرەو ئاڕاستەی بەبنەماڵەیی كردن رۆشتون، لەمێژوی كوردا زۆر ششتی وامان هەیە ئەمیش دەڕژێتە ئەو خانەیەوە. پرسیار: ئێران رۆڵی هەیە لەم گۆڕانكاریانەدا؟ ئایا ئێران پێیخۆشە كە بافل بوە بەكەسی یەكەمی ناو یەكێتی؟ عیرفان: بەدڵنیایی ئێران پێیخۆشە ماڵی مام جەلال مەرجەع بێت، ماڵی بارزانی مەرجەع بێت، هەم توركیا پێیخۆشەو هەم ئێرانیش. پرسیار: ئایندەی یەكێتی چۆن دەبینیت؟ عیرفان: یەکێتی لەسەر بنەمای کەسێک بنیاتنرابو کە مام جەلال بو، بەداخەوە سیاسەت لەكوردستاندا لەسەر ئەو بنەمایە بنیات نراوە، من وای نابینم داهاتویەكی رونی هەبێت یەكێتی، پێموایە زەحمەتە بەیەكگرتویی بمێنێتەوە. پرسیار: ئایا بافل‌و قوباد دەتوانن سەركردایەتی یەكێتی بكەن لەقۆناغی داهاتودا؟ عیرفان: هەردوكیان لەئەوروپا ژیاون، بەڵام خوێندنێكی بەرزیان نەخوێندوە، نەبونەتە مەرجەعی حیزبی وەك مام جەلالی باوكیان كە پلە پلە سەركەوت‌و قۆناغەكانی خەبات‌و حیزبایەتی بڕی، ئەمان ئەو قۆناغانەیان تێنەپەڕاندوەو یەكسەر بونەتە كەسی یەكەم، ناوبانگێكیان هەیە هی باوكیانە، خۆیان زەحمەتیان بۆ ئەو ناوبانگە نەكێشاوە، بەڵام ئایا لەمێژوودا دەتوانن شایستەیی خۆیان بسەلمێنن؟ ئەوە دادگای مێژوو خەڵكی لەداهاتودا دادوەریی دەكەن كە سەركەوتو دەبن یان نا، هێشتا زوە. پرسیار:مەسەلەی سەرۆك كۆماری مشتومڕی زۆر لەیسەر دەكرێ‌، بەبڕوای تۆ جارێكیتر د.بەرهەم دەبێتەوە بەسەرۆك كۆمار؟ عیرفان: لەدوای 2003ەوە سەرۆك كۆماری عێراق بەبێ‌ رەزامەندی ئێران‌و ئەمەریكا هەڵنەبژێردراوە، وەختێ‌ هێرۆ خان هات بۆ ئێران داوەتی سەرۆكی پەرلەمانی ئێران بو، خۆ ئەمە رۆژنامەنوسەكانی ئێران نوسیویانەو قسەی من نییە، هێرۆخان بەلاریجانی وتبو با كوردێكی تر نەبێتەوە بەسەرۆك كۆمار، مام جەلال یەكەمین‌و دواهەمین كورد بێت دەبێت بەسەرۆك كۆمار، لاریجانی پێكەنیبو. وەختێكیش د.بەرهەم هات كەس بڕوای نەدەكرد ئەم ببێت بەسەرۆك كۆمار، ئەوەی د.بەرهەم جارێكیتر دەبێتەوە بەسەرۆك كۆمار لەسەر رای ئەمەریكاو ئێران وەستاوە كە ریال پۆلەتیكی خۆیان لەبەرچاو دەگرن، دیارە لەناوخۆشدا گەلەكۆمەیەكی سیاسی حزبەکان لەدژی د.بەرهەم هەیە. بێگومان ئێران‌و ئەمەریكاش سەیری ئەوە دەكەن كێ‌ بەرژەوەندی ئەوان دەپارێزێت.

 (درەو): ئەم رۆژانە لە سلێمانی قسەوباس لەبارەی ئەوە دەكرێت پێش 8ی تەموز دۆخەكە باش بوو یان دوای 8ی تەموز، بافڵ تاڵەبانی كە لەدوای 8ی تەموزەوە دەسەڵاتی یەكێتی گرتوەتە دەست دەڵێ پێش 8ی مانگ سەرمایەداران لەژێر فشاردابوون‌و هەڕەشەیان لێكراوە‌و سەرانەیان لێوەرگیراوە بەجۆرێك شەوان بەهۆی ئەو فشارانەوە خەونەچووەتە چاویان، بەڵام لاهور شێخ جەنگی دەڵێ لەدوای 8ی تەموزەوە هەڕەشە بۆسەر سەرمایەداران دەستیپێكردووەو خەو نەچووەتە چاویان.  (درەو) دەیەوێت بۆ بەدواداچوون لەسەر ئەم بابەتە بۆچوونی ژمارەیەك لە سەرمایەدارانی سلێمانی وەرگرێت، لە گفتوگۆیەكی كورتتدا لەگەڵ (درەو) فاروق مەلا مستەفا خاوەنی گروپی كۆمپانیاكانی فاروق دەڵێ من نە لە پێش 8ی تەموز نە لەدوای 8ی تەموز هەڕەشەم لێنەكراوە‌و بە ئیسراحەت دەخەوم و هەڕەشەش لە كەس قبوڵ ناكەم. دەقی گفتوگۆكە:    درەو: ئێستا رەوشی سەرمایەگوزاری‌و وەبەرهێنان لە سلێمانی چۆنە ؟ فاروق مەلا مستەفا: ئێمە بەردەوامین لەسەر كاروباری خۆمان‌و ئێستا سەرقاڵی دروستكردنی پرۆژەی شارێكی گەشتوگوزاریی‌و شارێكی نوێین لە دوكان، ئێستا سەرقاڵی نوسینی گرێبەستێكین لەنێوان كۆمپانیاكەمان‌و حكومەتی هەرێم، كۆمپانیاكەمان كۆمپانیایەكی كراوە دەبێت بۆ ئەوەی هاوڵاتیانەی بە پشك بەشداری تێدا بكەن، سەرباری ناكۆكی نێوان حزبەكان لە كوردستان كاروباری پرۆژەكەی ئێمە رانەوەستاوە، ئەم پرۆژە كاریگەری دەبێت لە پێشخستنی كۆمەڵگاكەمان لە هەموو رووەكانی پیشەسازی‌و گەشتوگوزارو نیشتەجێبوون بەشێوەیەكی شارستانی نوێ، بە كورتی دەتوانین بڵێین شارێكی نوێ كە هەموو مەرجەكانی ئەو شارانەی تێیدا بێت كە لە جیهاندا هەن، رۆڵێكی زۆر گەوەرەی دەبێت لە بەرەوپێشچوونی ئابوری وڵاتەكەماندا. چەند وڵاتێك هەیە لە جیهاندا كە داهاتی گەشتوگوزاریان زیاترە لە پارەی نەوت‌و غازی زۆر وڵاتی تر، ئەم شارە نوێیە كە ساڵانێكی زۆرە سەرقاڵی دروستی بكەین، ئێستا لە قۆناغێكی باشدایە. درەو: هیچ كێشە بۆ ئەم پرۆژەی ئێوە دروستكراوە ؟ فاروق مەلا مستەفا: هیچ كێشەیەك نییە، بەڵام رەنگە وەكو هەموو پرۆژەیەكی گەورە هەندێك رۆتین كارەكانی دواخستبێت، بەڵام ئێستا بە گەرموگوڕی خەریكی ئامادەكردنی ئەو گرێبەستەین لەگەڵ حكومەتی هەرێم، لە لایەنی حكومتەوە بەڕێز قوباد تاڵەبانی سەرپەرەشتیاری پرۆژەدەكات، كاك قوباد بەجددی كار لەسەر پێشكەوتن‌و دامەزراندن‌و دەستپێكردنی ئەم پرۆژە گەورەیە دەكات لەگەڵماندا.  درەو: واتە ئەو قسەوباسانە راست نین كە دەوترێت بەم دواییە ئیشوكارتان لە سلێمانی بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەوە یەكێتییەوە دوچاری هەڕەشە بوەتەوە ؟ فاروق مەلا مستەفا: نەخێر.. بەهیچ جۆرێك ئەو قسەوباسانە راستییان تێدا نییە، من لە كۆنەوە تائێستا نە هەڕەشەم لێكراوە، نە هەڕەشەش لە كەس قبوڵ دەكەم، بەڵام راستییەكەی ئەوەیە هیچ هەڕەشەیەك نەكراوە، هەر بە نمونە ئەم پرۆژەیەی دوكان كە بۆم باسكردن، كاك قوباد‌و كاك بافڵ بەشێوەیەكی سەرسەختانە پشتیوانی جێبەجێكردن‌و تەواوكردنی دەكەن‌و هیچ جۆرە رێگرییەك بۆ ئەم پرۆژەیەو پرۆژەكانی تری ئێمە دروست نەبووە، من وەكو كەسێكی رۆشنبیر‌و پیاوێك كە رووداوە سیاسییەكان‌و دەورو زەمان بینیوە، هەرگیز بەشێك نەبووم لە ململانێی ناوخۆییەكانی ئەمدواییەی یەكێتی‌و ناشبم، تەنیا هیواخوازم بەشێوەیەكی ئاشتیانە‌و دیموكراتییانە كێشەكانی نێوانیان چارەسەر بكەن‌و من خۆشم لەنێوان هەردوو جەمسەری كێشەكانی لەماوەی رابردوودا هەوڵی چارەسەرمداوە‌و خوازیارم كێشەكە بەجۆێك چارەسەر بكەن كە خەڵك پێی دڵخۆش بن. درەو: ئەی كەواتە بۆچی ناوی تۆ دەخرێت پاڵ كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتییەوە؟ فاروق مەلا مستەفا: ئەبێت ئەو پرسیارە لەو كەسانە بكەن كە ناوی من دەهێنن (بەپێكەنینەوە). درەو: یەكێك لە هاوسەرۆكەكانی یەكێتی دەڵێت پێش 8ی تەموز سەرمایەداران لە سلێمانی لەژێر گوشاردا بوون، ئەوی تریان دەڵێ لەدوای 8ی تەموزەوە، بۆئێوە كام یەكێك لەم دوو چیرۆكە راستە ؟  فاروق مەلا مستەفا: هیوادارم بە بەبەڵگەو ژمارەوە ئەو هاوسەرۆكانە پێش‌و پاش 8ی تەموز دەستنیشان بكەن، بەڵام من وەكو خۆم نە پێش 8ی تەموزو نە لە دوای 8ی تەموزەوە گوشارێكم لێ نەكراوە كە شەو خەوم لێ نەكەوێت، هیچ گومانم نییە لەوەی ئەو كەسەی كە ناوی من دەخاتە ناو كێشەیەكەوە كە من تێیدا بەشدارم نیم، نیەتێكی باشی نییە‌و داهاتووش دەریدەخات هەڵوێستەكانی ئێمە نیشتمانپەروەرییە‌و میللەتپەروەرییە‌و بەهەڵە ناچمە ناو ناكۆكییەوە كە رۆڵی خراپم تێیدا هەبێت، من بەڵگەیەكتان پێدەڵێم لەبارەی خۆشەویستی من بۆ نیشتمان‌و گەلەكەم، من تاقە سەرمایەدارێكم كە هەموو پرۆژەكانم لە سلێمانییەو هیچ پرۆژەیەكی ئابوریم لە دەرەوەی كوردستان نییە.   

درەو: "ئەگەر هەموو رێوو شوێنەكانی باج رێكبخەینەوە ئەوا دەتوانین داهاتی مانگانەی باج لە 50 ملیار دینارەوە بگەیەنینە 100 ملیار دینار" ئەمە وتەی د. كەمال تەیب، بەڕێوەبەری گشتیی باجی هەرێمی كوردستانە.  د. كەمال تەیب لە چاوپێكەوتنێكی تایبەتدا لەگەڵ (درەو) دەڵێت گرێبەستەكانی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیا بیانیەكانی نەوت زۆر سەیرو سەرەمەرەیەو نوسراوە ئەوان بەخشراون لە باج، بەڵام نزكیەی (600) كۆمپانیای ناوخۆیی هەیە كە لەبواری نەوتدا كاردەكەن ئێمە باجیان لێوەردەگرین. بەڕێوەبەری گشتیی باجی هەرێمی كوردستان ئەوەش دەخاتە روو: لە 99% كۆمپانیاكان لە پێدانی باج فێڵ لە حكومەت دەكەن، كۆمپانیا هەبوو هەموو ساڵێك هاتووە بۆ ئەوەی باج نەدات وتویەتی زەرەرم كردووە دواتر دەركەوت زیاتر (100) ملیار دینار قازانجی كردووەو ئێمەش بە كاش (17 ملیار) دینار باجمان لێسەند. دەقی چاوپێكەوتنەكە داهاتی باجمان گەیاندووەتە 600 ملیار دینار من زۆر موكوڕم لەسەر ئەوەی هیچ كەس و لایەنێك و كۆمپانیایەك بەخشینی بۆ ناكرێت و نابەخشرێت لە باج ئەوە بابەتێكی ستاندەرد و كۆنكرێتیە رێژەی داهاتی باج زۆر زیادی كردووە لە (600 ملیار) دینار نزیك بووینەتەوە، لەگەڵ ئەوەی سێ بۆ چوار مانگ كەرەنتین بوو زۆرینەی شوێنە بازرگانیەكان داخران. ساڵی 2019 داهاتی باج لە هەرێمی كوردستان (600) ملیار دینار بووە، بەڵام لە 2020 داهاتی باج زۆر زیادی كرد سەرەرای ئەوەی سێ بۆ چوار مانگ لە كەرەنتینە بووین، داتا (30) ملیار دیناری كەمتر بوو لە (600 ملیار) دینارەكە، واتا بۆ هەر مانگانە داهاتی باج (50 ملیار) دیناری باجە، ئەگەر ئەو سێ مانگەی كەرەنتینەی لێدەربكەین ئەوا داهاتی باج زۆر زیاتر بووە لە ساڵی رابردوو. ئەوەیش بەهۆی چاكسازیەوە، باج بە پێی یاسای رێكدەخرێت، بە بێ یاسا ناتوانرێت چاكسازی بكرێت، لە گەیاندن هیچ چاكسازیەكمان بۆ نەكراوە لەبەر ئەوەی وەزارەتی گەیاندن هیچ داتا و زانیارییەكی لەبەردەست نیە، لەبابەتی ئینتەرنێت، پەیوەندی مۆبایل، لەبەر ئەوەی ئەو كەرتە زۆرینەی گرێبەستەكان وەزارەتی گەیاندنی عێراق كردووە. ژمارەی كۆمپانیا بەشێكی زۆری كۆمپانیاكان لە وەزارەتی بازرگانی تۆماركراون بەڵام لە بەرێوەبەرێتی گشتی باج تۆمار نەكراوە، ئەوەی تۆمار نەكرێت و كارنەكات ناتوانرێت باجی لێوەربگیرێت. نزیكەی (30 هەزار ) كۆمپانیا هەیە لە كوردستان، بەڵام كۆمپانیا بە یاسا پابەند كراوە میزانیەی بكات، ژمێریاری هەبێت، پارێزەری هەبێت، مۆڵەتی ساڵانەی نوێ بكاتەوە، بە یاسا ئەگەر كۆمپانیایەك قازانجی نەبێت ناتوانرێت باجی لێوەربگیرێت، زۆرینەی كۆمپانیاكان مۆڵەت نوێ ناكەنەوە، كەسیش بەدوایدا ناچێت بڵێت بۆ نوێی ناكەیتەوە،  لای ئێمە نزیكەی (22 هەزار) كۆمپانیا تۆماركراوە، لەو ژمارەیە بەشێكی زۆر كەمیان چالاكیان هەیە، نزیكەی (5) هەزاری بەڵێندەرایەتیە، موقاوەلاتیش لە كوردستان حكومی تەقریبەن نەماوە، ئەوانیش مۆڵەتی كۆمپانیا نوێ ناكەنەوە، مۆڵەتیش نوێ ناكرێتەوە تا باجی پاكنەكاتەوە. لەو (22 هەزار) كۆمپانیایە كەمتر لە (10 هەزار) كۆمپانیای جوڵەی هەیەو چالاكی هەیە زۆربەی كۆمپانیاكان پێنج ساڵە مۆڵەتیان هەر نوێ نەكردووەتەوە. ساڵی رابردوو زیاتر لە (500) كۆمپانیا غرامەی دارایی كراوە (100) كۆمپانیاشمان داوە بە دادگا، بەهۆی ئەم رێوشوێنانەوە داهاتی باجمان زیادكرد، ئەوەی ئێمە كردوومانە لە مێژوودا وێنەی نەبووە. بە گوێرەی یاسای باج هەتا 30ی حوزەیران دەبێت هەموو كۆمپانیایەك بێت ژمێرەی كۆتایی خۆی پێشكەشبكات، ئەگەر نەیكرد ئەوا غرامە دەكرێت غرامەكەش بە پێی رێژەی (10%) قازانجی كە بۆی تەقدیركراوە، زیاتر لە (500) كۆمپانیا بەو شێوەیە بە چەندین ملیار دینار غرامە كراون، زیاتر لە (100) كۆمپانیاش هەیە تەزویری كردووە هەیە فێڵی كردووە و دراوەتە دادگا. زۆرترین رێژەی باج كۆمپانیایەك هەبوو لە بواری پەیوەندیەكان كاری دەكرد ئەو كۆمپانیە ساڵانە میزانیەی كردووە، هەموو ساڵێك هاتووەتە باج وتویەتی زەرەرم كردووە، لە باجیش لەبەر ئەوەی زانیاری لەبەردەست نەبووە، ناچار تەقدیرێكی كردووە ساڵانەو شتێكی رەمزی لێوەرگرتووە، دوای بەدواداچوونی وورد، بۆمان دەركەوت لەماوەی ئەو حەوت ساڵەدا زیاتر لە ( ترلیۆنێك) دینار كاری كردووە، زیاتر لە (100 ملیار) دینار قازانجی كردووە، ئێمە لە بەرێوەبەرێتی باج (17 ملیار) دینار باجمان لێوەرگرت،  بە نەقد. لە (99%)ی كۆمپانیاكان بەسەرەوە فێڵ لە حكومەت دەكەن ئەگەر فێل نەكەن كاتێك كۆمپانیایەك حەوت ساڵ دەڵێت زیانم كردووە دەبێت حكومەت لێی بپرسێتەوە كە ئێوە حەوت ساڵ زیانتان كردووە ئەی چۆن ماون و ئیفلاستان نەكردووە. ئێمە زیاتر تەركیزمان لەسەر كۆمپانیا گەورەكانە، ئەو كۆمپانیایەی باسم كرد كە (17ملیار) باجمان لێسەندووە، بەقەد (100 هەزار) باجدەری ئاسایی كاریگەری هەیە. ئەوەی حەلاقێك یان فیتەرێك یان دوكاندارێكی ئاسایی ساڵانە دەیدات، ئەوە شتێكی زۆر رەمزیە ساڵانە (100 هەزار) دینار یان (150 هەزار) دینارە، بەڵام كۆمپانیایەك (15 بۆ 20 ملیار) دینار دەدات ئەگەر وەك خۆی باجی لێوەربگیرێت، واتا یەك كۆمپانیا بەقەد (100 هەزار) كەسی دیكەی ئاسایی باجی لێوەردەگریت. بۆ كۆمپانیا بیانیەكانیش ئێمە لە (15%) لە قازانج وەردەگرین واتا ئەگەر (100 دینار) قازانجی كرد ئەوا (15 دینار) وەردەگرین، بەڵام گەیشتن بە راستی داهاتی ئەو كۆمپانیایانە قورسە، چۆن دەزانرێت ئەو كۆمپانیایانە چەند قازانجیان كردووە، نوسراو بۆ بانك دەكەیت هیچ رەقەم حسابێكی نیە، لە وەزارەت دەپرسیت هیچی لا نیە، بەهۆی بەهێز نەبوونی سیستەمی بانكەكانەوە، ناتوانرێت داهاتی راستەقینەیان بزانرێت، هەموویان فێل دەكەن. باجی كۆمپانیای نەوتیەكان كۆمپانیا نەوتیەكان دوو جۆرن لە هەرێمی كوردستان، كۆمپانیا بیانیەكان و كۆمپانیا ناوخۆییەكان، ئەو گرێبەستانەی كە حكومەتی هەرێم لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانەی نەوت كردوویەتی زۆر سەیرو سەمەرەن، ئەو كۆمپانیایانەی كە راستەوخۆ نەوت بەرهەم دەهێنن، وەك ( دی ئێن ئۆ ، شیفرۆن، ..) ئەوانە لە گرێبەستەكەیاندا نوسراوە كە باج نادەن، ئەوە پێچەوانەی یاسایە، دەسەڵاتی جێبەجێكردن ناتوانێت بە كۆمپانیایەك بڵێت ئەتۆ باج بدەو ئەتۆ مەیدە، بۆیە ئەگەر داوای باجیان لێبكەیت سكاڵات لەسەر تۆمار دەكەن لە دادگاكانی دەرەوە، گرێبەستەكەش وا رێكخراوە كە حكومەت دەیدۆڕێنێت. بۆیە لە قۆناغی یەكەم وتمان كێشە نیە بۆ ئەوانەی بەرهەمهێنن ئەو كۆمپانیایانە ( 10 بۆ12) كۆمپانیان باج نەدەن، بەڵام بەڵام تۆ زیاتر لە ( 500 – 600) كۆمپانیای دیكەی خۆماڵیت هەیە لە بواری نەوتدا كاردەكەن، ئەوانەمان ناچار كردووە باج بدەن لەسەروبەندی رێكخستنەوەیین بەشێكیان باجیان داوە هەندێكیان (500 ملیۆن) هەندێكیان ( ملیارێك) باجیان داوە، پێشتر ئەوانیش باجیان نەداوە. 100% باج زیاد دەكەین وەرگرتنی باجی راستەوخۆ بۆ ئێمە باشترە، ئەگەر باجی گەشتوگوزارو هۆتێلەكان و نەخۆشخانەكان و خاڵە سنوریەكان رێكبخەینەوە بەتەواوی داهاتی باج زیاد دەبێت.  بۆ نمونە باجی خاڵە سنوریەكان لەبەر ئەوەی راستەوخۆ وەری دەگرێن ئەگەر پێشتر ملیارێك بووبێت ئەوا ئێستا بووەتە (20 ملیار) دینار بۆیە هەوڵەكانمان بە ئاراستەی وەرگرتنی باجی راستەوخۆیە.  ئەگەر هەموو رێوشوێنەكانی باج رێكبخەینەوە ئەوا مانگانە دەتوانین داهاتی باج لە (50 ملیار) دینارەوە بگەیەنینە (100 ملیار) دینار، واتا بە رێژەی (100%). بەڵام دەتوانرێت لە باجی راستەوخۆدا مانگانە تەخمینی داهاتی باج بكەیت، بەڵام ئەوانەی باجەكانیان ساڵانەیە فێڵی زۆری تێدا دەكرێت، بۆیە هەوڵەكانمان بەو ئاراستەیە كە باج بكەینە راستەوخۆ. گەورەترین پرۆژە لە كوردستان وەبەرهێنانە، كە ئەویش هەتا (10) ساڵ باج نادات، لە هەولێرو  سلێمانی و دهۆك هەر پرۆژەیەكی گەورە ببینی وەبەرهێنانە ئەویش بە یاسای وەبەرهێنان هەتا (10) ساڵ باج نادات. باجی كارمەندانی بیانی و ناوخۆیی هەموو كارمەندێكی بیانی و ناوخۆیی ئەوانەی لە كەرتی گشتی و تایبەتدان، باج دەیانگرێتەوە، بەڵام كێشەكە ئەوەیە بە پێی یاسای ئەوانەی موچەی بنەڕەتیان لەسەرو ( ملیۆنێك) دینارەوە بێت باج دەیگرێتەوە، بەڵام لە عێراق لە (208) هەزار دینار موچەی بنەڕەتی دەدرێت باج دەیگرێتەوە، واتا لەرەو (208) هەزار دینارەوە (5%) باج لەو كارمەندە دەسەنرێت، بۆ هەرێمیش ئەگەر موچەی بنەڕەتیەكەی لەسەرو ( ملیۆنێك) دینارەوە بێت ئینجا (5%) باجی لێدەسنرێت، كە ئەمەش لە كوردستان زۆر كەمە تەنیا بەڕێوەبەرە گشتیەكان و هەندێك كەسی زۆر كەم شمول دەكات، لە بەغداد (95%) ی فەرمانبەران باج دەدەن، لە هەرێم لە (95%)ی فەرمانبەران شمولی باج ناكەن. جگە لەوەش كارمەندی بیانی بە گوێرەی ئەو گرێبەستەی كراوە لەگەڵیان لە وەزارەتی سامانە سروشتیەكان كارمەندی بیانی بەدەر كراوە لە باج دان.

درەو:  چاوپێكه‌وتنی: سه‌رتیپ قه‌شقه‌یی کەیتی کایزەر، جێگری کونسوڵی گشتیی ئەمەریکا له‌ هه‌ولێر، له‌ دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووس ( سه‌رتیپ قه‌شقه‌یی ) قسه‌ له‌سه‌ر چه‌ند پرسێكی تایبه‌ت به‌ (  مافه‌كانی  مرۆڤ و ئازادی راده‌ر‌بڕین و راگه‌یاندن و كه‌یسی سزادراوانی بادینان)  ده‌كات. له‌ به‌شێكی دیمانه‌كه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات : لەبەرزترین ئاست و بەدرێژایی ئیدارەکان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان قسه‌یان كردووه‌ لەسەر پێویستی پاراستنی ئازادی ڕاگەیاندن و رادەربڕین لەبەر ئەوەی داکۆکیکردن لە مافەکانی مرۆڤ بەشێکی گرنگی سیاسەتی دەرەوەی ئه‌مه‌ریكایه‌. هه‌ر له‌و چاوپێكه‌وتنه‌دا،  ناوبراو،  ئاماژه‌ به‌ وته‌یه‌كی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا ده‌كات و ده‌ڵێت : " سیاسەتە نوێکە توانای وەزارەتی دەرەوە دەخاتەگەڕ بۆ سنوردارکردن و هەڵوەشاندەنەوەی ڤیزەی هەرکەسێك کە تێوەگلابێت لە ئەنجامدانی چالاکی لەدەرەوی سنوری وڵاتەکەی بۆ بە ئامانجگرتنی ڕۆژنامەنوسان یان بەرهەڵستکاران، بۆ نمونە بیەوێت هەراسانیان بکات یان چاودێریان بکات، یان  ئازاری خۆیان یان خێزانەکانیان بدات." جێگری گشیتی كونسڵی ئه‌مه‌ریكا له‌ هه‌ولێر، ئه‌وه‌شده‌خاته‌ڕوو: ویلایەتە یەکگرتووەکان شانازی بەو رۆڵەوە دەکات کە بینیویەتی لە داکۆکیکردن و بەرەوپێشبردنی مافەکانی مرۆڤ و ئازادیە بنەڕەتیەکان لەسەرانسەری دونیادا بە هەردوو شێوەی تایبەت (داخراو) و (ئاشکرا) لە ناویشیاندا گرنگی رێزگرتن لە ئازادییە بنەڕەتیەکانی رادەربڕین.  به‌ وته‌ی كه‌یتی، بۆ پاراستنی ئازادی ڕاپۆرتەکانی ئه‌وان  بەردەوام  کاریگەری دروستده‌كه‌ن، به‌ڵام له‌ ئه‌وه‌ گرینگتر ده‌رخستنی نیه‌گه‌رانییه‌كانه‌‌ له‌ لایه‌ن خودی رۆژنامه‌نووسان. له‌باره‌ی تۆمه‌تباركردنی رۆژنامه‌نووس وچاڵاكوانان، به‌وه‌ی هاوكاری مادیان له‌ رێكخراوێكی ئه‌مه‌ریكی وه‌رگرتوه و دواتر وه‌ك تۆمه‌ت له‌ دادگا درایه‌ پاڵیان‌، كه‌یتی كایزه‌ر، ده‌ڵێت :  چاوەڕوانیمان لە وڵاتانی خانەخوێ لەسەرانسەری دونیا ئەوەیە کە ڕێز لە کاری دیپلۆماتەکان بگرن، کە کارەکانیان زۆر نزیکە لە کاری رۆژنامەنوسان و لەگەڵ خەڵکی جۆراوجۆر کۆدەبنەوە بۆ ئەوەی بتوانن کارەکانییان بکەن. له‌سه‌ر كه‌یسی  به‌دواداچوونی سزادراوانی بادینان، ناوبراو، روونیكرده‌وه‌ : ئه‌وان دەیانەوێت دڵنیابین لەوەی کە ئەندامانی کۆمەڵگای مەدەنی، بە راگەیاندنکارانیشەوە، دەتوانن دەستیان بە پرۆسەیەکی یاسایی دادپەروەر و شافاف بگات، بۆیه‌ لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ کەیسەکان دەکەن. جێگری كونسڵی گشتیی، جه‌خت له‌سه‌رئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌، كه‌ پێویسته‌ حکومەتی هەرێم  بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ گفتووگۆ لەگەڵ ڕۆژنامەنوسان و کۆمەڵگای مەدەنی لە هەرێمی کوردستان بكات. ده‌قی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ : پرسیار: جیاوازی چییە لە نێوان ئیدارەی پێشوو و  ئێستا لەڕووی پشتیوانیکردنی ئازادی راگەیاندن و دەربڕین ؟ کەیتی کایزەر: لەوەتەی دامەزراندنیەوە ویلایەتە یەکگرتووەکان پشتیوانی ئازادی ڕاگەیاندن و رادەربڕینی کردوە، کە بەشێکە لە شوناسمان. هەر ئیدارەیەك  کە دەست پێدەکات جەخت و تەرکیزی لەسەر ئەو شتانەیە کە بۆی گرینگن، بەڵام سەرجەمیان پشتیوانی لە مافەکانی مرۆڤ دەکەن.  پێم وابێت زۆر روونە کە ئیدارەکەی سەرۆک بایدن جەختی زۆری لەسەر مافەکانی مرۆڤە، لەناویشیاندا ئازادی رادەربڕین و راگەیاندن. هەروەها بەردەوام دەبین لە تیشک خستنە سەر گرنگی ڕێوشوێنی یاسایی و سەروەری یاسا و  بە دەست راگەیشتن بە پارێزەریشەوە.  هەروەها دەمەوێت سەرەنجتان ڕابکێشم بۆ بەیاننامەکەی وەزیری دەرەوە ئەنتۆنی بلینکین لەسەر مەفەکانی مرۆڤ، کە لە خوارەوە دام ناوە. https://drive.google.com/file/d/1SCANGdA2GIa4cEJA0qZW72EkM2R63hzt/view?fbclid=IwAR3BrCDMVV3GuM-5vjzAKJhBC2MP_jx0J-u9_QysACsrPga9N77Jn_XG4a8 پرسیار: بەیاننامەی زۆرمان بینیوە لە باڵیۆزخانە و کونسوڵخانەی ئەمەریکاوە سەبارەت بە گیراوانی بادینان، بەڵام ڕۆژنامەنوسان و چاڵاکوانان دەڵێن، هیج بەرەو پێشجونێك بەدیناکرێت. ئایا هیج بەرەوپێشجونێکتان بەدیکردووە و  وەڵامی حکومەتی هەرێم چی بووە بۆ ئێوه‌ له‌ باره‌ی ئه‌و كه‌یسه‌ ؟ کەیتی کایزەر: ئێمە لەبەرزترین ئاست و بەدرێژایی ئیدارەکان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان قسە دەکەین لەسەر پێویستی پاراستنی ئازادی ڕاگەیاندن و رادەربڕین لەبەر ئەوەی داکۆکیکردن لە مافەکانی مرۆڤ بەشێکی گرنگی سیاسەتی دەرەوەمانە. تێدەگەین کە لەم دواییانەدا هەوڵ هەبووە لە لایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی لەسەر بابەتەکانی تایبەت بە ئازادی راگەیاندن، ئێمە پێشوازی لەو هەنگاوە دەکەین. لەکۆتاییدا، پتەوترین چارەسەر بۆ پاراستنی ئازادی رادەربڕین لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا لە خه‌ڵکە كه‌ خۆیەوە سەرچاوە دەگرێت. کەیتی کایزەر: داکۆکیکردن لە مافەکانی مرۆڤ بەشێکی گرنگی سیاسەتی دەرەوەی ئه‌مه‌ریكایه‌ پرسیار: لەم دواییانەدا وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا ڕایگەیاند، کە ئەمەریکە ڤیزە بەو کەسانە نادات کە پێشێلی مافەکانی مرۆڤ و ئازادی ڕاگەیاندن و دەربڕین دەکەن، ئەمە چی دەگەیەنێت و بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ؟ کەیتی کایزەر: هەروەک وەزیری دەرەوە بلینکین گوتی " سیاسەتە نوێکە توانای وەزارەتی دەرەوە دەخاتەگەڕ بۆ سنوردارکردن و هەڵوەشاندەنەوەی ڤیزەی هەرکەسێك کە تێوەگلابێت لە ئەنجامدانی چالاکی لەدەرەوی سنوری وڵاتەکەی بۆ بە ئامانجگرتنی ڕۆژنامەنوسان یان بەرهەڵستکاران، بۆ نمونە بیەوێت هەراسانیان بکات یان چاودێریان بکات، یان  ئازاری خۆیان یان خێزانەکانیان بدات." پرسیار: کاتێک پێشێلکاری دەرهەق بە ڕاگه‌یاندن و ئازادی راگایاندن ئەنجام دەدرێت، ئەو ڕێوشوێنانە چین ئێوە دەیانگرنەبەر بۆ فشارخستنە سەر ئەنجامدەران؟ کەیتی کایزەر: ویلایەتە یەکگرتووەکان شانازی بەو رۆڵەوە دەکات کە بینیویەتی لە داکۆکیکردن و بەرەوپێشبردنی مافەکانی مرۆڤ و ئازادیە بنەڕەتیەکان لەسەرانسەری دونیادا. ئێمە  بە هەردوو شێوەی تایبەت (داخراو) و (ئاشکرا) بابەتەکانی تایبەت بە مافەکەنی مرۆڤ، لە ناویشیاندا گرنگی رێزگرتن لە ئازادییە بنەڕەتییەکانی رادەربڕین و ئازادی   کۆبوونەوە و  ئازادی خۆ رێکخستن و ئازادی ئاینی   لە هەموو ئاستەکانی پەیوەندیە دوولایەنەکانما ن دەخەینەڕوو، هاوبەشیەکانمان  بەهێزتردەبن کاتێك رەنگدانەوەی بەها هاوبەشەکانمان لە ئازادیە بنەڕەتیەکان. ئەو گفتوگۆیانە گرنگن بۆ بەهێزکردنی هاوبەشییەکانی نێوانمان. کارکردن لەسەر مافەکەنی مرۆڤ لەسەرانسەری دونیادا زۆرجار بریتی دەبێت لە یارمەتیدانی هاوڵاتیان بۆ دۆکۆمێنتکردن و بەرزکردنەوەی نیگەرانیەکانیان، هەر بۆیەش ئێمە هەڵسەنگاندنی ساڵانەی خۆمان بۆ دۆخەکە لە ڕاپۆرتی ساڵانەی تایبەت بە مافەکەنی مرۆڤ بڵاو دەکەینەوە. هەروەها یارمەتی بەرزکردنەوەی ستانداردی پرۆفێشناڵی ڕۆژنامەنوسان و باشترکردنی پەیوەندی نێوان ڕۆژنامەنوسان و حکومەتەکانیان دەدەین. بۆ نمونە، کونسوڵخانەی گشتیی ئەمەریکا کۆمەکی دارایی بۆ پێنج ڕاهێانی سێ ڕۆژەی بۆ ڕۆژنامه‌نوسانی پێکهاتەکان تەرخانکرد کە لەلایەن سەنتەری میترۆ و ڕێکخراوی گەشەپێدانی مەدەنیەتەوە جێبەجێکران. بە درێژایی ساڵانی ڕابردوو کۆمەکی داراییمان بۆ چەندین ڕاهێنان و زەمالەو پرۆگرامی گەشەپێدانی پرۆفێشناڵی تەرخانکردووە و بەرنامەشمان هەیە بەردەوام بین. پرسیار: له‌ كه‌یسی گیراوانی بادینان  یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی دادگای كرا‌ گوایه‌ له‌ رێگه‌ی رێكخراوێكی ئه‌مه‌ریكی هاوكاری وه‌رگرتوه؛ واته‌ كاری بۆ ئه‌مه‌ریكا كردوه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ چ قسه‌یه‌كتان هه‌یه ؟ ئایه‌ چ گه‌ره‌نتییه‌ك هه‌یه‌ له‌مه‌ودوا ئه‌وانه‌ی سه‌ردانی كونسڵخانه‌ و باڵوێزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا ده‌كه‌ن تاوانبار ناكرێن به‌ كاركردن بۆ لایه‌نێكی ده‌ره‌كی ؟ ئایه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌یسه‌ ناڕه‌زایه‌تیان داوه‌ به‌ حكومه‌ت و به‌رپرسانی هه‌رێم ؟ کەیتی کایزەر: چاوەڕوانیمان لە وڵاتانی خانەخوێ لەسەرانسەری دونیا ئەوەیە کە ڕێز لە کاری دیپلۆماتەکان بگرن، کە کارەکانیان زۆر نزیکە لە کاری رۆژنامەنوسان و لەگەڵ خەڵکی جۆراوجۆر کۆدەبنەوە بۆ ئەوەی بتوانن کارەکانییان بکەن. ئێەمە هەمان تێگەیشتنمان هەیە بۆ ئەو دیپلۆماتە بێگانانەی کە لە ئەمەریکاش کاردەکەن، بە نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمیشەوە.  کەیتی کایزەر: کارەکانمان زۆر نزیکە لە کاری رۆژنامەنوسان  پرسیار: ئێوه‌ چ پێوه‌رێكتان هه‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی بزانن پێشێلكاری كراوه‌ یاخود نا؛ واته‌ له‌ كه‌یسێكی هاوشێوه‌ی بادینان ئێوه‌ چۆن ده‌زانن دادگا بڕیارێكی دروستی داوه‌ به‌ واتایه‌كی دیكه‌  ئه‌و‌  حوكمه‌ی سه‌پێندرا تا چه‌ند لای ئێوه‌ باوه‌ڕپێكراو بوو؟ کەیتی کایزەر: ئێمە دەمانەوێت دڵنیابین لەوەی کە ئەندامانی کۆمەڵگای مەدەنی، بە راگەیاندنکارانیشەوە، دەتوانن دەستیان بە پرۆسەیەکی یاسایی دادپەروەر و شافاف بگات. ئێەمە لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ کەیسەکان دەکەین، بەڵام گرنگتر لە هەر تاکە کەیسێکی تایبەت بریتیە لە ژینگە گشتییەکەی ئازادی رادەربڕین. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاش بەدەر نییە لەو کێشانە و ئەو حکومەتانەی کە بابەتی مافەکەنی مرۆڤ بە هەند وەردەگرن ئەوانەن کە شەفافن و پێشوازی لەو گفتوگۆیانە دەکەن بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانیەکەن و باشترکردنی دۆخەکە.  بەمجۆرە کارکردن گرنگە بۆ سەقامگیری و سەرکەوتوویی وڵاتەکە. پرسیار: به‌ بۆچوونی ئێوه‌ ئه‌و راپۆرتانه‌ی له‌ لایه‌ن رێكخراوه‌ نێو ده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه‌ ده‌رده‌چێت له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان، هیچ كاریگه‌رییه‌كی كورت مه‌ودا و دوور مه‌ودای هه‌یه‌؟ کەیتی کایزەر: نێردەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاو ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکەن ئەو ڕاپۆرتانە لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کروردستاندا گفتوگۆ دەکەن و بەردەوامن لە گفتوگۆی بنیات نەرانە.  هیوادارین ئەو ڕاپۆرتانەی لەسەر مافەکەنی مرۆڤ لەسەر هەر وڵات یان هەرێمێک بڵاودەکرێنەوە ببنە مایەی بەرەپێشبردنی مافەکەنی مرۆڤ لە دوور مەوداو نزیک مەودادا. قسەکردن لەسەر کێشەکان هەنگاوی یەکەمی چارەسەرکردنیانە. هەر لەبەر ئەو هۆکارەشە کە ئازادی ڕادەربڕین گرنگە. پرسیار: ئێستا جۆرێك له‌ بێ متمانه‌یی له‌ لای رۆژنامه‌نووسان و چاڵاكوانان دروستبووه‌، كه‌ فشاره‌كانی ئه‌مه‌ریكاو وڵاتانی دیكه،‌ هیچ كاریگه‌رییه‌كی نییه‌ له‌سه‌ر حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵاتدارانی هه‌رێم،  پێتان وایه‌ ئه‌و بێ متمانه‌یه‌ له‌ چیه‌وه‌ هاتووه‌؟ کەیتی کایزەر: هیوا خوازین کە خەڵکی هەرێمی کوردستانی عێراق و هەموو دونیا ئەوە بزانن کە ئەمەریکا بەردەوام کاردەکات بۆ پاراستنی مافەکەنی مرۆڤ. بنەمای ئەوکارە و هەروەها چارەسەرکردنی کێشەکەن بریتیە لە هاوشانیکردن و گفتوگۆ ئینجا لە گەڵ کۆمەڵگای مەدەنی بێت، یان لە گەڵ حکومەتی خانەخوێ. پێمان وایە ڕاپۆرتەکان بەردەوام دەبن لە کاریگەری دروستکردن بەتایبەتی کە ئێمە لەگەڵ کۆمەڵگای مەدەنی هاوشانە بیانیەکانمان بەیەکەوە کەردەکەین، بەڵام چارەسەری بنەڕەتی بە خێرایی دروست ناکرێت، بەڵکو دەرەنجامی چەندان گفتوگۆیە بەدرێژایی کات.  پرسیار: لە مەسەلەی مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە گشتییەکان حکومەتی ئەمەریکا چ هەنگاوێکی كرداری دەگرێتە بەر،  لە کاتێکدا ئەگەر بینیان رەوشی مافی مرۆڤ و ئازادی لە خەتەردایە ؟ کەیتی کایزەر: سەرۆک بایدن چەندین جار جەختی لە گرنگی  پێکهێنانی هاوپەیمەنی نێودەوڵەتی  و کارکردن لەگەڵ هاوشانەکان کردووەتەوە بۆ بە دەستهێانی ئامانجەکان. ئیدامەدان بە سازانی دوور مەودا لەسەر گرنگی بنەڕەتی ئازادی رادەربرین لە هێڵی پێشەوەی پاراستنی ئەو ئازادیەیە. ئەوەش گفتوگۆی کراوە و شەفاف لەگەڵ هاوشانەکەنمان و پشتیوانیکردن و فراوانکردنی دەنگی کۆمەڵگای مەدەنی و رۆژنامەنوسان دەگرێتەوە. هەنگاوی تریش هەن بەس تایبەتن بەهەر بەرودۆخێکی تایبەتەوە.  کەیتی کایزەر: ئێمە لە نزیكەوە بەدواداچوون  بۆ كەیسەكان دەكەین پرسیار: ئایە بە هه‌ڵسه‌نگاندنی ئێوە رەوشی مافی مرۆڤ و ئازادی رادەربڕین لە هەرێمی کوردستان لە چ ئاستێك دایە و  دەسەڵاتدارانی هەرێم تا چەند جۆر لە ئێوە دەگرن؟ کەیتی کایزەر: هەموومان بە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاشەوە پێویست دەکات بەردەوام بین لە گەڕان بەدوای ڕێگاکانی پاراستنی ئازادی رادەربڕین و میدیای ئازاد. پێزانینمان هەیە بۆ ویستی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئەنجامدانی ئەو گفتوگۆیە لەگەڵ ئێمە و هاوبه‌شه‌کانی تر لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی، بەڵام لەوە گرنگتر بوونی ویستی حکومەتی هەرێمە بۆ گفتوگۆکردن بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕۆژنامەنوسان و کۆمەڵگای مەدەنی لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا.  پرسیار: بەرای ئێوە بۆ پاراستنی ئازادی جگە لە فشارە نێو دەوڵەتییەکان چ کارێك گرینگە کە ئێمە وەکو رۆژنامه‌نووسان بیکەین ؟ کەیتی کایزەر: بوونی ئیرادە بۆ چوونە ناو گفتوگۆوە و کراوە بوون بۆ ڕەخنەی بنیاتنەر ژینگەیەك دەڕەخسینێت کە تیایدا ئازادی ڕادەربڕین رەگ دا دەکوتێ و گەشەدەکات. ئەوە شتێکە کە هەموو خەڵك، بە بێ لەبەرچاوگرتنی رۆڵیان لە کۆمەڵگادا، دەتوانن بیکەن. بوونی وەرگری بەرپرسانەی میدیا ( ئەو وەرگرانەی کە هەستی بەر پرسیاریان هەیە) هەنگاوێکی تری گرنگە کە دەربڕو دەرخەری نیگەرانیەکانتانه‌. پڕۆفایل  کاترین کایزەر، جێگری بەرپرسی یەکەم (جێگری کونسوڵی گشتی): کاترین (کەیتی) کایزەر لە مانگی ٧ ی ٢٠٢٠ وەک جێگری کونسوڵی گشتی دەستبەکار دەبێت. پێش هەولێر لەم پۆست و شوێنانە کاریکردووە: لە ساڵی ٢٠١٨ وە وەک جێگری بەڕێوبەری ئۆفیسی میسڕ و لە مانگی ٦ ی ٢٠١٩ ەشەوە وەک بەڕێوبەری ئۆفیسەکە بە وەکالەت؛ ڕاوێژکاری ئابوری لە باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە تونس؛ سەرۆکی بەشی ئابوری و سیاسی لە ئۆفیسی دەرەکی لیبیا؛ بەرپرسی سیاسی و سەربازی لە هۆبەی میسڕ؛ بەرپرسی بەشی کاروباری گشتی لە لەهۆر، پاکستان؛ بەرپرسی بەشی سیاسی لە عەمان، ئوردون؛ هەروەها بەرپرسی بەشی ڤیزە لە ئۆساکا، یابان. کەیتی پێش ئەوەی پەیوەندی بکات بە وەزارەتی دەرەوە وەکو مامۆستا و رێکخەری پڕۆگرامەکانی مۆزەخانە و دیزاینەری چوارچێوەی تایبەتمەندی وێنە کاریکردووە و بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە ئەنترۆپۆلۆژیا و فەلسەفە لە زانکۆی فلۆریدا بەدەستهێناوە و بڕوانامەی ماستەریشی لە خوێندنە یابانیەکان لە سکوڵی خوێندنە ئەفریقی و ڕۆژهەڵاتیەکان لە زانکۆی لەندەن هەیە و بە ئاستی جیاواز زمانەکانی یابانی و عەرەبی دەزانێت. کەیتی وەرگری خەڵاتی "دەبڵیو ئاڤەڕێڵ هاریمەن دیسێنت"ە بۆ ساڵی ٢٠١٠ کە لە لایەن ڕێکخراوی خزمەتە بیانیەکانەوە دەبەخشرێت.   فۆتۆ: كەیستی كایزەر و سەرتیپ قەشقەیی  

چاوپێكەوتنی: درەو " ڤاكسینەكان لە 100% رێگە لە مردن دەگرن، كۆرۆنا هاتووە بۆ مانەوە، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین" ئەمە قسەی د. ئارام گەڵاڵیە بۆ (درەو)كە پرۆفیسۆری یاریدەرە لە زانكۆی هارڤاردی ئەمریكاو  پسپۆڕی بواری شێرپەنجە و زانستی جیناتە. د. ئارام گەڵاڵی ئەوەش دەڵێت، ئەو ڤاكسینانەی ئێستا بەكاردەهێنرێن، بۆ كۆرۆنا گۆڕاوەكەش بەكاردێت، ئەو ڤاكسینانە زۆر زۆر سەلامەتن و هیچ ئاماژەیەك نیە تا ئێستا كە كاریگەری خراپیان هەبێت، لە 100% رێگری لە مردن دەكات، ناكرێت بیر لەوە بكەینەوە بە دۆزینەوەی ڤاكسین ئیدی كۆرۆنا نامێنێت و كۆتایی دێت، كۆرۆنا وەكو هەموو ڤایرۆسێكی تر هاتووە بۆ مانەوە، ئەمە شتێك نیە بڵێی دەڕوات، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین و لەگەڵیشیدا خۆمان بپارێزین. دەقی چاوپێكەوتنەكەی (درەو) لەگەڵ د. ئارام گەڵاڵی سەبارەت بە ڤاكسینی كۆرۆناو كاریگەرییەكانی درەو: ڤاكسنەكە لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بەكار دەهێنرێت، كاریگەری 100%ی لەسەر كۆرۆنا دەبێت..؟؟ د‌. ئارام گەڵاڵی: بۆ درووستكردنی هەموو ڤاكسینێك دەبێت دوو ئامانج بپێكی، ئامانجی یەكەم سەلامەتیە، ئامانجی دووەم كاریگەریەكەیەتی، كاریگەریش بە دوو شێوە دەپێورێ، بەشی یەكەمی ئەوەیە چەند رێگە لە بڵاو بوونەوەی نەخۆشیەكە دەگرێت، بەشی دووەم چەند رێگە لە بەرەو پێشچونی نەخۆشیەكە لە لەلشی خۆتدا دەگرێت. ئەم ڤاكسینانەی كە ئێستا لە رۆژئاو و ئەوروپا بەكاردێت، هەموویان بۆ كەیسی قورس لەسەدا سەد كاریگەرن، بەڵام بۆ ئەو كەیسانەی كە سوكترن و ناكەونە نەخۆشخانەو لەماڵەوەن، ڤاكسینەكەی ئەمریكا زۆر كاریگەرن بۆیان (94% مۆدێرنا، 95% ڤایزەر) كاریگەری جێدەهێڵن، بەڵام ئەوەی بەریتانیا لە (78%)  ئەویش زۆر بەرزە بۆ ڤاكسینێك،  رێگە لە مردن لە سەدا سەد دەگرێت . درەو: ئەو ڤاكسینانە لە چی كاتێكدا بەكار دەهێنرێت..؟؟ لەكاتی توشبوون، یاخود پێش تووش بوون بەكار بهێنرێت كاریگەری هەیە..؟؟ د. ئارام گەڵاڵی: ڤاكسین شێوەیەكە لە خۆ پاراستن، خۆپاراستنیش پێش توشبوونە، لەبەر ئەوە پێش توشبوون بەكاردێت،  درەو: ئایا ئەو ڤاكسینانە هیچ كاریگەریەكی خراپ و نەرینی درووست دەكات لەداهاتوودا بۆ تەندروستی مرۆڤ..؟؟ د. ئارام گەڵاڵی: ئەمریكا لە 14/12/2020 ەوە دەستیكردووە بە كوتان، پێش ئەویش بەریتانیا وەك یەكەم وڵات پێش ئەمریكا بەكاری هێنا لە 8/12/2020، دەرزی یەكەم كاریگەری نیە بەڵام دەرزی دووەم كەمێك لەرزو تا درووست دەكات بۆ ماوەی یەك سەعات، ئەو ڤاكسینانە زۆر زۆر سەلامەتن و هیچ ئاماژەیەك نیە تا ئێستا كە كاریگەری خراپیان هەبێت، بەپێچەوانەوە زۆر سەلامەتن. درەو: ئەو ڤاكسینانە چۆن درووست دەكرێن..؟؟ د. ئارام گەڵاڵی: ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژوو ، مێژووی درووستكردنی ڤاكسین، ئەو بەكتریایە یاخود ئەو ڤایرۆسەی كە نەخۆشیەكانی درووست كردووە، زۆر بەرهەمیانهێناوە لە لابا ( هێلكە بەكارهاتووە بۆ بەرهەمهێنانیان) بەڵام لەگەڵیدا ڤایرۆسەكە بە پرۆسێسێكی لاواز بوون یان مردندا رۆیشتووە، زۆر لاوازیان كردووە كە خۆی ناتوانێت نەخۆشیەكە درووست بكات، بەڵام كۆدەكانی وەكوخۆی ماوە، كە ئەیكەنە لەشی مرۆڤەوە لەش كۆدەكان وەردەگرێت، كە ڤایرۆسە ئەسڵەكە هات دەیناسێتەوەو بەرگری چالاكدەكات و لەناوی دەبات، ئەمەش پرۆسێسێكی زۆر خاوە و كولفەیەكی زۆری تێدەچێت. بەڵام لە بابەتی كۆڤید 19 ( كۆرۆنا) تەكنەلۆجیایەكی تازە بەكارهاتووە، ئەگەر تۆ وێنەی كۆرۆنا بێنێتە بەرچاوی خۆت، تۆپێكی خرەوەو دەورەدراوە بە ئەو سپایك پرۆتینانەی شێوەی دڕكیان هەیەو رەنگی سورن، ئەو پرۆتینانە هیچ مەترسیەكیان نیە بۆ لەشی مرۆڤ، تەنها كاریان ئەوەیە ئەو ڤایرۆسەیان لەخۆ گرتووە لە گەڵیشیا كە ڤایرۆسەكە دەچێتە ناو لەشی مرۆڤەوە یارمەتی دەدەن بچێتە خەلیەكانەوە، بۆیە هاتوون كاریان لەسەر ئەو سپایك پرۆتینانە كردووە، بۆ ئەوەی لەشی مرۆڤ ئەو سپایك پرۆتینانە بناسێتەوە، ئەوە دەناسێتەوە كە ڤایرۆسەكە هەڵدەگرێت، بۆ ئەوەی پرۆسیسەكە خێرا تر بكەن، لەبری ئەوەی سپایك پرۆتینەكە درووست بكەن، بیهێننە بەو پرۆسیسە خاوەدا بڕوات، هاتوون كۆدی سپایك پرۆتینەكەیان هێناوە و خانەکانی لەشی خۆمان بەکار دەهێنێن بۆ ئەوەی لەجیاتی لاب بۆ بەرهەمهێنانی پرۆتینەکە، ئەگەر سەیری كاری رۆژانەی خانەكانی لەشی مرۆڤ بكەیت ئەو ئیشانەی رۆژانە دەیكەن پێویستی بە پرۆتینی جیاوازە، بۆ نمونە بۆ زیاد بوون بۆ كۆنتاكتی نێوان خانەیەك بۆ خانەیەكی تر ئەو كارانەی رۆژانە خانەكان دەیكات،  هەموو پرۆتینێك كۆدێكی خۆی هەیە لە  دی ئێن ئەی لەشی ئێمەدا، ئەو كۆدە پرۆتینێكی پێویستە بۆ كارێكی تایبەت دەڵێت ئەم پرۆتینە دەبێت درووست بكرێت، بەشێكی دی ئێن ئەی كۆپی دەكرێت، بەشە كۆپیەكەی پێی دەوترێت (messengerRNA یان mRNA) ئەمان هاتوون  (mRNA) سپایك پرۆتینە، پرۆتینە سورەكەی بە كۆڤیدەوەیە ئەوەیان هێناوە،  واتە هەر پرۆتینەكەش نیە بەڵکو تەنها كۆدەكەیەتی، ئەوە دەكەنە لەشی مرۆڤەكانەوە، وا دەكەن خانەكانی لەشی مرۆڤ خۆی ئەو پرۆتینە درووست بكات، ئەو پرۆتینە هیچ مەترسیەكی نیە، بەڵام كۆڤید 19 لەناو ئەو پرۆتینەدا خۆی دەشارێتەوە، لەبەر ئەوە كە لەشی مرۆڤ ئەو پرۆتینە سورەی بینی ئیتر بەرگری چالاك دەبێت و لەناوی دەبات، مۆدێرنا لەگەڵ فایزەر ئەمانەیان ( mRNA) ئێم ئاڕنێكەیان بەكارهێناوە، بەڵام جۆنسنجۆنسن و ئەسترازێنیکا کە لە ئەوروپا بەکاریەت، بەشێكی بچوكی دی ئین ئەیەیان بەكارهێناوە، یەك هەنگاو چونەتە سەروترەوە، كەمێك جیاوازی دەكات، ئێم ئاڕێنەی زۆر هەستیارە لە پلەی گەرمی زۆر نزمدا دەبێت، دایبنێی ئەگینا لەناو دەچێت، بۆ نمونە ئەوەی فایزەر لە (-70) پلەی سەدی ئەبێت هەڵبگیرێت بۆ ئەوەی چالاك بێت، ئەوەی مۆدێرنا (-20) پلەیە، بەڵام ئەوەی ئەسترازێنیكا و جۆنسن جۆنسن، لەبەر ئەوەی دێن ئێن ئەی بەكارهێنراوە، ئەوەش كەمێك جێگیرترە، ئەوان دەتوانرێت لە پلەی گەرمی ( 2 بۆ 8) پلەدا  هەڵگیرێت و دواتر بەكاربهێنرێت، بەڵام ئەوانیش كێشەیەكیان هەیە ئەویش ئەوەیە، دی ئێن ئەی وەكو ئاڕئێنەی ئەی ئاسان لەشی مرۆڤ وەری ناگرێت لەبەر ئەوە ڤایرۆسێكی كە بەكاردەهێنرێت بۆ ئەوەی خانەکانی لەش وەربگرێت، ڤارۆسێك كە مەترسی نیە، (ئەدی نۆ) ڤایرۆسی پێدەڵێن دی ئێن ئەیەكەیان كردوەتە ناو ئەدی نۆ ڤایرۆس و ئەوە دەخەنە لەشی مرۆڤەوە، ئەو ئەدینۆ ڤایرۆسە، كێشەكەی ئەوەیە لەوانەیە دوای ماوەیەك لەشی مرۆڤ بەرگریەك بەرامبەر بەو ڤایرۆسەش بەرهەمبهێنێت هەرچەندە هیچ مەترسیەکیشی نیە، لەبەر ئەوە بۆ ماوەیەكی درێژخایەن ئەوەی فایزەرو ئەوەی مۆدێرنا زیاتر بەكارهێنانەكەی باشتر بێت بەڵام ئەوانەی تر رۆژانە ڤایرۆسەكە گۆڕانكاری تیادا دەكەن بۆ ئەوەی لەش نەیناسێتەوە.    درەو: بەهۆی بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانەوە، ئێستا ئەتوانرێت بوترێت مرۆڤایەتی سەلامەتە لە كۆرۆنا ..؟؟ د. ئارام گەلاِڵی: كۆرۆنا وەكو هەموو ڤایرۆسێكی تر هاتووە بۆ مانەوە، ئەمە شتێك نیە بڵێی دەڕوات، لەبەر ئەوەی ڤاكسین هەیە، بەڵام ئێمە لە ئێستادا وەك نەخۆشیەكانی دیكە چارەسەرێكمان هەیە لەبەرامبەری ئەتوانین خۆمان بپارێزین بەرامبەر بەم شێوازەی ئێستا هەیە، تا مرۆڤایەتی هەبێت لەسەر زەوی ئەم ڤایرۆسانە هەر دەبێت و ئەم نەخۆشیەش هاتووە بۆ مانەوە، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین و لەگەڵیشیدا خۆمان بپارێزین  درەو:  ئایا بە بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانە  كۆرۆنا كۆتایی دێت..؟؟ د. ئارام گەلاِڵی: بە بۆچونی من چۆن هەڵامەت هەر دەمێنێت ئەم نەخۆشیەش هەر دەمێنێت، بەڵام بەشێوەیەك لە شێوەكان بەرەو كۆنترۆڵ دەچێت، ئەگەر زۆرینەی مرۆڤایەتی ڤاکسینەکەیە وەربگرێت ئەوا حاڵەتی مردن یەکجار کەم دەبێتەوە. درەو: ئایا ئەو ڤاكسینانە  بۆ كۆرۆنای گۆڕاویش دەبێت یان تەنیا بۆ كۆرۆنا كۆنەكەیە ..؟؟  د. ئارام گەڵاڵَی: كۆرۆنا ڤایرۆسێكی موستەقیر یاخود جێگیر نیەو گۆڕانكاری زوو زوو تیادا دەبێت، بەپێی داتا كان دەڵێت لە هەر سێ كەسەوە بۆ نمونە ئەگەر نەخۆشیەكە لە منەوە بگوازرێتەوە بۆ تۆ لە تۆشەوە بچێت بۆ كەسێكی تر، واتا لەو سێ هەنگاوەدا، لەهەر سێ  هەنگاوێكیدا گۆڕانكاریییەكی بچوكی تێدا دەبێت، بەڵام زۆربەی گۆڕانكاریەكان لەوشوێنانەدا دەبن کە کاریگەری کەمن و كە ڤاكسینەكەش ئەو شوێنانە ناگرێتەوە، بۆیە ڤاكسینەكە بۆ ئەو شوێنە درووستكراوە كە ڤایرۆسەكە زۆر موستەقیڕو جێگیرە بۆئەوەی لەش چەند گۆڕانكاریشی تێدا بێت هەر بیناسێتەوە، ئەو گۆڕانكاریانەی  کە لە ڕاگەیاندن باس دەكرێن ئەو گۆڕأنكاریانەیە كە لە شوێنە موستەقیڕەكەدایە لە دڕكەكەدایە، لە (سپایك پرۆتین)ەكەدایە بۆیە هستیارە بەڵام گۆڕانكارییەكان بچوكن تا ئێستا ڤاكسینەكان ئەو شوێنانە هەر دەناسنەوە، ڤاكسینەكە پرۆتینێك دەناسێتەوە بەڵام گۆڕانكاریەكان لە كۆدێكی بچوكدا دەبێت بەرگری لەش بەشێكی گەورەتر دەناسێتەوە، بەڵام لەوانەیە رێژەی كاریگەریەكە كەمێك دابەزێت لە 100% ببێتە لە 80% بۆ 70%. ئینجا ساڵانەش ڤاكسینەكان بەرەو پێشەوە دەچن، هەریەك ڤاكسین نیە بدرێت، لێكۆڵینەوە دەكرێت بۆ ڤاكسینەكە باشتر بێت، وەكو چۆن ساڵانە ئەنتی بایۆتیكەكان مۆدێلی باشتر دەبێت چونكە بەکتریاکان بەرگری پەیدا دەكەن، ئەمیش بەهەمان شێوە وایە، بەڵام ئەو ڤاكسینانەی ئێستا بۆ كۆرۆنا گۆڕاوەكەش دەبێت. درەو: سەبارەت بەو ڤاكسینەی كە لە هەرێمی كوردستان بەكاردێت ..؟؟؟ د. ئارام گەلاِڵی: ئەوەی من بزانم ئەو ڤاكسینانەی دێت بۆ هەرێمی كوردستان چینیەكەیە، داتایەكی زۆر لەبەر دەستدا نیە لەسەری، سەرچاوە رەسمیەكان دەڵێن لەسەر كەسانی بەتەمەن تاقینەكراوەتەوە، چینیەكان زۆر زانیاری لەسەر ڤاكسینەكەیان بڵاو ناكەنەوەو نایخەنە روو.  درەو: لەدوای بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانەوە ... توێژینەوەی نوێ بۆ بەرهەمهێنانی ڤاكسینی نوێ بەردەوام دەبێت یاخود ئەو ڤاكسینانە تەواوە ؟؟  د. ئارام گەڵاڵی: توێژنەوە لەسەر ڤایرۆسی كۆرۆنا نەوەستێت و بەردەوامە، توێژینەوە بەشێكە لە كلتور و بیركردنەوەو شێوەی ژیانی وڵاتانی رۆژئاوا، لێكۆلێنەوەو تازەگەری بەشێكە لەبەردی بناغەی ئەم كۆمەڵگایە، هەرگیز بۆ ئەم ڤایرۆسە لێكۆڵینەوەكان ناوەستێت، لەبەر ئەوەی ڤایرۆسەكە بەردەوام لە گۆڕانكاریدایە، بۆیە دەبێت ڤاكسینەكەش رۆژ لەدوای رۆژ بەرەو پێشەوە بچێت، بەڵام بۆ ئەم نەخۆشیەوە ئەتوانین بڵێن ئێستا عیلاجێكمان هەیە.

چاوپێكەوتن: درەو "كوردانی موسوڵمانی فەرەنسا به‌شێك نین له‌ دینامیك و شه‌پۆلی ئیسلامی سیاسی و به‌دوورن. ئه‌مان چونكه‌ له‌ فه‌ره‌نسا ده‌ژین و به‌ چاوی خۆیان دۆخی موسوڵمانان ده‌بینن، ناكه‌ونه‌ نێو ئه‌م جۆره‌ گه‌مانه‌وه‌ و وریایانه‌تر مامه‌ڵه‌ی ده‌كه‌ن" ئەمە بەشێكە لە بۆچونی (د. هەردی مێد) مامۆستا لە بەشی زانستە سیاسیەكانی-زانكۆی سۆربۆن لە فەرەنسا. د. هەردی مێد لە چاوپێكەوتنەكەیدا دەڵێت: سه‌رۆك ماكرۆن له‌ هیچێك له‌ گوتاره‌كانی نه‌ دوور و نه‌ نزیك، نه‌ راسته‌وخۆ و نه‌ ناراسته‌وخۆ، هه‌تا له‌ ژێر لێوشه‌وه‌، وشه‌ و گوزارشتێكی نه‌شیاوی به‌رانبه‌ر به‌ موسوڵمانان و په‌یامبه‌ره‌كه‌یان نه‌وتووه‌. ئەو مامۆستایەی زانكۆی سۆربۆنی فەرەنسا ئەوە رون دەكاتەوە كە بایكۆتی كاڵای فەرەنسی "‌ كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆی له‌ سه‌ر ئابوری فه‌ره‌نسی نابێت. له‌ راستیدا له‌ ٣% كه‌متری به‌روبوومی خۆراكی فه‌ره‌نسی هه‌نارده‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوین ده‌كرێت و له‌م رووه‌شه‌وه‌ پشكێكی زۆرم كه‌م به‌ر كوردستان ده‌كه‌وێت، بەڵام یه‌كێك له‌و وڵاتانه‌ی بڕیاری بایكۆتی كاڵا و به‌روبوومی فه‌ره‌نسی داوه‌ توركیایه‌. بۆ فه‌ره‌نسا توركیا بازاڕێكی گرنگی هه‌نارده‌كردن نییه‌. به‌ڵام، بۆ توركیا فه‌ره‌نسا یه‌كێك له‌ بازاڕه‌ گرنگه‌كانی هه‌نارده‌كردن و ساغكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌ به‌روبومه‌ خۆراكیه‌كانیەتی. دەقی چاوپێكەوتنەكەی (درەو) لەگەڵ (د. هەردی مێد)  درەو: ئەم كێشەیە لە كوێوە روویداو بۆچی روویدا؟ د. هەردی مێد: كێشه‌ی فه‌ره‌نسا له‌گه‌ڵ ئیسلامی سیاسی و گروپه‌ په‌ڕگیره‌كانه‌. ئه‌م كێشه‌یه‌، به‌ لایه‌نی كه‌مه‌وه‌، له‌م ده‌یه‌ی رابردوو له‌ كات و قۆناغی جودادا له‌ ڕێگه‌ی به‌ریه‌ككه‌وتن‌ و كرده‌وه‌ تیرۆریستیه‌كانه‌وه‌ تێبینیكراوه‌. كێشه‌كه‌ نه‌ په‌یوه‌ندی به‌ كاریكاتێره‌وه‌ هه‌یه‌، نه‌ به‌ دژا‌یه‌تی،‌ به‌ قه‌ولی هه‌ندێك، ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسا له‌ هه‌مبه‌ر ئیسلام و نه‌ كوشتنی مامۆستا ساموێل پاتی. له‌ رابردوو ته‌قینه‌وه‌ و كاری كوشتن هه‌بوونه‌. پاشان، كاریكاتێره‌كانی په‌یامبه‌ری موسوڵمان بۆ یه‌كه‌مجار له‌ ساڵی ٢٠٠٦ له لایه‌ن رۆژنامه‌ی شارلی ئێبدۆ‌ فه‌ره‌نسا بڵاوكرانه‌وه‌. واته‌ دوو ساڵ له‌ دوای ده‌نیمارك كه‌ ١٢ كاریكاتێری پێغنه‌مبه‌ریان بڵاوكرده‌وه‌. رۆژنامه‌ی شارلی ئێبدۆ له‌گه‌ڵ بڵاوكردنه‌وه‌ و په‌خشكردنه‌وه‌ی كاریكاتێره‌ ده‌نیماركیه‌كان، یه‌ك دووانێكی خۆشیان بڵاوكرده‌وه‌ له‌و ساڵه‌. له‌و كاته‌وه‌، جاروبار دۆسیه‌ی ئه‌م كاریكاتێرانه‌ ده‌ووروژێنرێن به‌ مه‌به‌ستی سیاسی له‌ لایه‌ن گروپه‌ په‌ڕگیر و ئێخوانێكان. گه‌ر تێبینی بكه‌ین، له‌ هه‌ر قۆناغێك كه‌ پرسی كاریكاتێر ده‌ووروژێنرێن، یان بابه‌تێكی دی په‌یوه‌نیدار به‌ جڤاتی موسوڵمانانی فه‌ره‌نسا، له‌ لایه‌ن تۆڕه‌كانی ئیخوان و گروپه‌ په‌ڕگیره‌كان، قۆناغێكه‌ كه‌ فه‌ره‌نسا له‌گه‌ڵ توركیا یان قه‌ته‌ر له‌ په‌یوه‌ندیه‌كی دژاوردایه‌. به‌ كورتی توركیا له‌ ڕێگه‌ی ئیسلامی سیاسی و به‌ ناوی به‌رگریكردن له‌ ئاینی ئیسلام‌ ده‌یه‌وێت كاریگه‌ری و فشار بۆ سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی فه‌ره‌نسا بهێنێت به‌مه‌به‌ستی ره‌ده‌ڵوبه‌ده‌ڵی دیپلۆماسی و سیاسی و ئابوری. بێگومان یه‌كێك له‌م روده‌ڵوبه‌ده‌ڵانه‌ی توركیا هه‌میشه‌ به‌ دوایدا ده‌گه‌ڕێ و پێوه‌ی گیرۆده‌بوو دۆسیه‌ی په‌كه‌كه‌یه‌ هه‌م له‌ باكوری كوردستان و هه‌مش له‌ رۆژئاڤا.  درەو: بەروونی ماكرۆن چی ووتووە، و چۆن لێكدراوەتەوە؟  د. هەردی مێد: سه‌رۆك ماكرۆن له‌ هیچێك له‌ گوتاره‌كانی نه‌ دوور و نه‌ نزیك، نه‌ راسته‌وخۆ و نه‌ ناراسته‌وخۆ، هه‌تا له‌ ژێر لێوشه‌وه‌، وشه‌ و گوزارشتێكی نه‌شیاوی به‌رانبه‌ر به‌ موسوڵمانان و په‌یامبه‌ره‌كه‌یان نه‌وتووه‌. یه‌كێك له‌و شتانه‌ی كرا به‌ هه‌ڵه‌ و چه‌واشه‌كاری، ئه‌و گوتاره‌بوو كه‌ به‌ڕێزیان له‌ زانكۆی سۆربۆن له‌ سه‌ر ته‌رمی مامۆستا ساموێل پاتی، دای. له‌م وتاره‌دا سه‌رۆك ماكرۆن جه‌ختی له‌ پێكه‌وژیان و جۆشدان به‌ به‌ها مرۆییه‌كان و گیانی لێبورده‌یی كرده‌وه‌. جه‌ختی له‌وه‌ كرده‌وه‌ ده‌بێت له‌ به‌رده‌م هێرش و په‌له‌ماری توندڕه‌وه‌كان ئه‌وان ده‌ست له‌ به‌هاكانیان هه‌ڵنه‌گرن. باسی ئه‌وه‌یكرد كه‌ توندڕه‌وه‌كان مامۆستایه‌كیان كوشتووه‌ كه هه‌موو قورئانی خوێندووبوه‌و‌ و ئاره‌زووی كولتور و كه‌له‌پوری ئیسلامی هه‌بوو. مامۆستایه‌ك بوو بۆ زانین و گه‌یاندنی به‌ خه‌م و خه‌مخۆر بوو. ‌به‌ راستی كۆی گوتاره‌كه‌ی، كه‌ من بینیم به‌ چ شێوه‌یه‌ك شێوێنرابوو، جه‌ختكردنه‌وه‌بوو له‌ پێكه‌وه‌ژیان، یه‌كگرتووی و لێبورده‌یی. به‌ڵام ئیسلامی سیاسی ئه‌م گوتاره‌یان ته‌واو شێواندبوو، به‌ تایبه‌تی ناوه‌نده‌كانی نزیك له‌ قه‌ته‌ر و توركیا. پاشان هه‌ڵایه‌كی دی دروستبوو له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌ یه‌كێك له‌ گوتاره‌كانی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات <كه‌ ئیسلام له‌ جیهاندا له‌ قه‌یراندایه‌>. پێموایه‌ كه‌م كه‌س هه‌یه‌ گومانی له‌مه‌ بێت. زۆرمان له‌ سه‌ر ئه‌و راستیه‌ كۆكین كه‌ ئیسلام له‌ قه‌یراندایه‌ و توانای چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌ ناوه‌كیه‌كانی نییه‌. یه‌كێك له‌ تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی ئیسلام ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ دامه‌زراوه‌یی و ده‌ستگایی نه‌كراوه‌ و ناوه‌ندێك نییه‌ بۆ ڕێكخستنی ئیسلام، له‌ سه‌ر ئاستی گوتار و پراكتیكی په‌یڕه‌وكه‌رانی، هاوتا ئه‌و كه‌س و گروپانه‌ش كه‌ نوێنه‌رایه‌تی ده‌كه‌ن.‌ ئه‌مڕۆ له‌ جیهاندا به‌ سه‌ده‌ها هه‌زار گروپ و تاقم دروستبوونه به‌ ناوی ئیسلام ده‌كوژن، دانوساندن ده‌كه‌ن، گوتار ده‌ده‌ن، ره‌ده‌ڵوبه‌ده‌ڵی ئابوری و سیاسی ده‌كه‌ن، به‌ ناوی ئیسلامی داوای ده‌سه‌ڵات و پۆست ده‌كه‌ن...بۆیه‌ له‌م رووه‌ ئه‌وروپا ورده‌ ورده‌ ده‌یانه‌وێت كایه‌ی ئاینی موسوڵمانان ڕێكبخه‌نه‌وه‌ و له‌ په‌ڕگیری و به‌ ئامرازكردنی له‌ لایه‌ن هێز و ده‌وڵه‌تانی دی رزگاری بكه‌ن. بۆیه‌، كاتێك ماكرۆن و ئه‌وروپیه‌كان باسی قه‌یران ده‌كه‌ن، مه‌به‌ستیان له‌م كێشانه‌ن كه‌ له‌ لایه‌ن گروپگه‌لێكه‌وه‌ رووبه‌رووی ئیسلام بۆته‌وه‌.  ‌  درەو: بۆچونی موسڵمانانی فەرەنسا چیەو ئایا دابەش بوون یان یەك بۆچونیان هەیە؟ د. هەردی مێد: موسوڵمانانی فه‌ره‌نسا هه‌موویان سه‌ر به‌ یه‌ك نه‌ته‌وه‌، كولتور و سه‌رزه‌مینی كۆمه‌ڵایه‌تی نین. هه‌موویان یه‌ك مێژوو و په‌یوه‌ندیان به‌ فه‌ره‌نساوه‌ نییه‌. بۆیه‌ له‌م رووه‌وه‌ دونیابینی و روانگه‌یان به‌رانبه‌ر به‌ ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسا و رووداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ وه‌ك یه‌ك نییه‌. به‌ڵام، به‌ زۆری دژی به‌ ئاله‌تكردن و ئیستیغلالكردنی ئیسلامن له‌ لایه‌ن گروپه‌ په‌ڕگیره‌كانه‌وه‌، یان ئه‌و تۆڕ و گروپانه‌ی ده‌یانه‌وێت بۆ مه‌به‌ست و جه‌نگی دی ئیسلام به‌كاربهێنن. زۆرینه‌شیان هه‌مان كاردانه‌وه‌ یان بۆچونیان به‌رانبه‌ر به‌ كاریكاتێره‌كان نه‌بوو. بۆ نمونه‌، سه‌رۆكی مزگه‌وتی گه‌وره‌ی پاریس ئه‌م كاریكاتیرانه‌ی زۆر به‌ ئاسایی داناوو و پێیوابوو ئه‌م كاریكاتێرانه‌ و سه‌ده‌ها دی له‌ گه‌وره‌یی و شكۆی په‌یامبه‌ری موسوڵمانان كه‌م ناكه‌نه‌وه‌.  درەو: كوردانی موسڵمان چۆن دەڕواننە ئەو پرسە؟ د. هەردی مێد: كوردانی موسوڵمان به‌شێك نین له‌ دینامیك وشه‌پۆلی ئیسلامی سیاسی و به‌دوورن. ئه‌مان چونكه‌ له‌ فه‌ره‌نسا ده‌ژین و به‌ چاوی خۆیان دۆخی موسوڵمانان ده‌بینن، ناكه‌ونه‌ نێو ئه‌م جۆره‌ گه‌مانه‌وه‌ و وریایانه‌تر مامه‌ڵه‌ی ده‌كه‌ن. له‌ راستیدا له‌وه‌ تێگه‌شتوون كه‌ شه‌ڕی گروپه‌ په‌ڕگیره‌كان په‌یوه‌ندی به‌ ئیسلامه‌وه‌ نییه‌، به‌ڵكو به‌رهه‌م و زاده‌ی مێژوو و جه‌نگێكی ترن. جه‌زائیری، تونسی و مه‌غریبی یان هه‌ندێك له‌ موسوڵمانانی ئه‌فریقیای ره‌ش له‌ شه‌ڕێكدان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسا كه‌ په‌یوه‌ندی به‌ ئیسلامه‌وه‌ نییه‌، به‌ڵكو به‌ رابردووی كۆلۆنیال و ئه‌و ئه‌شكه‌نجه‌ و قوربانی و چه‌رمه‌سه‌رییانه‌ی به‌ ده‌ستی ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسی كێشتوویانه‌. ئه‌مان زاكیره‌یه‌كی گه‌رم و برینداریان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسا هه‌یه‌ و ئه‌مڕۆ ده‌یانه‌وێت له‌ ڕێگه‌ی ئیسلامه‌وه‌ ئه‌م حه‌ق و حیسابه‌ ببڕێننه‌وه‌. ئه‌مان په‌نا بۆ ئیسلام ده‌به‌ن چونكه‌ گوتاری ئاینی بۆ جۆشدان، كۆكردنه‌وه‌ و به‌گڕخستن كاریگه‌ر و به‌هێزه‌. پاشان گوتاری ئاینی به‌ها و گوزارشتی گه‌ردوونی هه‌یه‌ و ده‌توانیت له‌ ڕێگه‌یه‌وه‌ خه‌ڵك له‌ ده‌ره‌وه‌ی كه‌لێنه‌ نه‌ته‌وه‌یی، كولتوری و سیاسیه‌كانه‌وه‌ كۆبكه‌یته‌وه‌ و به‌گڕیانبخه‌یت. بۆیه‌ عه‌ره‌به‌كان له‌م رووه‌وه‌ له‌وه‌ تێگه‌شتوون كه‌ ئیسلام ده‌بێت بهێنرێته‌‌ نێو  ئه‌م جه‌نگه‌وه‌ و به‌ ناوی ئیسلامه‌وه‌ جه‌نگه‌كه‌ بكرێت و ببرێته‌ڕێووه‌. بێگومان له‌م ناوه‌نده‌شدا توركیا و قه‌ته‌ر رۆڵێكی به‌رچاو و كاریگه‌ری ده‌گێرن و ده‌یانه‌وێت ڕه‌وتی رووداوه‌كان به‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ئاراسته‌ بكه‌ن.     درەو: لە هەرێمی كوردستان هەڵمەتی بایكۆتی شتومەكی فەرەنسی هەیە؟ د. هەردی مێد: ئه‌مه‌ كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆی له‌ سه‌ر ئابوری فه‌ره‌نسی نابێت. له‌ راستیدا له‌ ٣% كه‌متری به‌روبوومی خۆراكی فه‌ره‌نسی هه‌نارده‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوین ده‌كرێت و له‌م رووه‌شه‌وه‌ پشكێكی زۆرم كه‌م به‌ر كوردستان ده‌كه‌وێت. جگه‌ له‌مه راستیه‌،‌ ئه‌وانه‌ی به‌كاربه‌ری خۆراكی فه‌ره‌نسین له‌ كوردستان زیاتر چینی ناوه‌ند و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانن. به‌ گشتی ئه‌مانش له‌ گروپ و ناوه‌نده‌ ئیسلامیه‌ سیاسیه‌كان نزیك نین، یان كاریگه‌رنین به‌ گوتار و ڕێنماییه‌كانیان. بۆیه‌ من پێموایه‌ ئه‌م جۆره‌ بایكۆتكردنانه‌ هیچ كاریگه‌ری نابێت و شتێكی كاتیه‌ و هه‌ر بۆ جۆشدانی چینی خواره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌. سه‌رۆك ماكرۆن له‌ هیچێك له‌ گوتاره‌كانی نه‌ دوور و نه‌ نزیك، نه‌ راسته‌وخۆ و نه‌ ناراسته‌وخۆ، هه‌تا له‌ ژێر لێوشه‌وه‌، وشه‌ و گوزارشتێكی نه‌شیاوی به‌رانبه‌ر به‌ موسوڵمانان و په‌یامبه‌ره‌كه‌یان نه‌وتووه‌.  درەو: لەبەرامبەردا هەڵمەتی پێچەوانە هەیە كە فەرەنسا پشتیوانی لە كورد دەكات؟ د. هەردی مێد: راسته‌ من ئه‌و هه‌ڵمه‌تم بینی، به‌ لایه‌نی كه‌مه‌وه‌ له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان. ئه‌م ڕه‌وته‌ له‌ سه‌ر حه‌قن كه‌ به‌رگری له‌ فه‌ره‌نسا بكرێت به‌و پێیه‌ی له‌ دۆخی زۆر سه‌خت و دژوار فه‌ره‌نسا هاوكار و یاوه‌ری خه‌ڵكی كوردی باشور بووه‌ و له‌ زۆر دۆخی تایبه‌ت و قه‌یراناویدا به‌ هانای كرده‌وه‌ هاتووه‌. به‌ڵام شێوازی ده‌ربڕین و گفتوگۆكانیان بۆ من و به‌ دیدی من شه‌پڕه‌وانه‌ بوو. كاتێك پۆست و تێبینیه‌كانیانم ده‌خوێنده‌وه‌، مرۆڤ وا تێده‌گه‌یشت كه‌ فه‌ره‌نسا تاوانێكی كردووه‌ و ده‌بێت ئێمه‌ چاوی لێبپۆشین چونكه‌ فه‌ره‌نسا هاوكاری كورد ده‌كات. هه‌ر به‌م هۆیه‌شه‌وه‌ زۆرجار ئه‌وانه‌ی هه‌ڵگری ئه‌م دیده‌ بوون، واته‌ ئه‌وانه‌ی به‌رگریان له‌ فه‌ره‌نسا ده‌كرد په‌له‌مار ده‌ده‌ران له‌ لایه‌ن هه‌ڵسوراوانی لایه‌نه‌ ئیسلامیه‌كان. به‌ راستی، نه‌ده‌بوو به‌م شێوه‌یه‌ گوزارشت له‌ پشتیوانیه‌كانیان بكه‌ن، چونكه‌ به‌ راستی ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسی تاوانێكی نه‌كردبوو له‌ به‌رانبه‌ر موسوڵمانان. گه‌ر رۆژنامه‌یه‌كی فه‌ره‌نسی كاریكاتێری له‌ سه‌ر په‌یامبه‌ر موسوڵمانان بڵاوكردۆته‌وه‌، ئه‌مه‌ په‌یوه‌ندی به‌ ده‌وڵه‌ت و سیاسه‌تی ئه‌وه‌وه‌ نییه‌. ده‌وڵه‌ت بۆی نییه‌ و ناتوانێت ڕێگری له‌ بڵاوكردنه‌وه‌ی ئه‌م كاریكاتێرانه‌ بكات. به‌ رای من ده‌یانتوانی به‌ شێوه‌یه‌كی تر و به‌ دیدێكی دروستر ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌یان ساز بكردایه‌.  درەو: لە بایكۆتی كاڵای فەرەنسیدا، كێ زیان دەكات، ئایا تەنها فەرەنسا زیان دەكات، یاخود ئەو وڵاتانەش كە بایكۆتی دەكەن؟ د. هەردی مێد: یه‌كێك له‌و وڵاتانه‌ی بڕیاری بایكۆتی كاڵا و به‌روبوومی فه‌ره‌نسی داوه‌ توركیایه‌. بۆ فه‌ره‌نسا توركیا بازاڕێكی گرنگی هه‌نارده‌كردن نییه‌. به‌ڵام، بۆ توركیا فه‌ره‌نسا یه‌كێك له‌ بازاڕه‌ گرنگه‌كانی هه‌نارده‌كردن و ساغكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌ به‌روبومه‌ خۆراكیه‌كانیەتی. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی چه‌نده‌ها كارخانه‌ و كارگه‌ی گه‌وره‌ی فه‌ره‌نسی له‌ سه‌ر خاكی توركیا هه‌ن وه‌ك كارگه‌ی ئۆتۆمۆبیلی رۆنۆ، كارخانه‌ی ماستی دانون، تد، و ١٥٠ هه‌زار كه‌س له‌ توركیا له‌م كارگه‌ و كارخانانه‌ كه‌ فه‌ره‌نسین كارده‌كه‌ن. به‌ بایكۆتكردن توركیا نه‌ك هه‌ر زه‌ره‌ر ده‌كات، به‌ڵكو تا دۆخی مایه‌پوچی ملده‌نێت. به‌ بڕوای من وڵاتێكی وه‌ك توركیا هه‌رگیز ناتوانێت بچێته‌ جه‌نگێكی ئابورییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسایه‌. جاڕی بایكۆتكردنی كاڵای فه‌ره‌نسی له‌ لایه‌ن توركیاوه‌ ته‌نها بۆ چه‌واشه‌كاری و فریودانی عه‌وامه‌. جگه‌ له‌ توركیا قه‌ته‌ر و كوه‌یت بڕیارێكی له‌م چه‌شنه‌یان داوه‌، بێگومان ئه‌مانش زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن.، به‌ تایبه‌تی قه‌ته‌ر كه‌ ماوه‌ی زیاد له‌ ساڵێكه‌ له‌ ژێر گه‌مارووی سعودیا و هه‌دێ له‌ وڵاتانی كه‌نداوه‌.   درەو: توركیا لە كوێی ئەم پرسەدایە؟ ئایا تەنها بۆچونە ئیسلامیەكەیە یاخود ململانێ سیاسیەكە تێكەڵكراوە؟ د. هەردی مێد: ململانێ توركیا و فه‌ره‌نسا له‌ سه‌ر چه‌ند مه‌له‌فێكه‌ دیارترینیان ئابوری، قه‌ڵه‌مڕه‌وی و سیاسیه‌. ئابورییه‌، چونكه‌ توركیا له‌ لیبیا و له‌ هه‌ندێ وڵاتی ئه‌فریقا له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ ببێته‌وه‌ جێگره‌وه‌ی فه‌ره‌نسا و سود له‌و تۆڕه‌یی و ناڕه‌زاییه‌ جه‌ماوه‌رییانه‌ وه‌ربگرێت كه‌ له‌ دژی فه‌ره‌نسا هه‌ن. ئه‌فریقیه‌كان تۆڕه‌ن له‌ فه‌ره‌نسا و به‌ پشتیوانی و مانه‌وه‌ی سه‌رۆكه‌ دیكتاتۆرییه‌كانیان تاوانباری ده‌كه‌ن. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌، توركیا به‌ دویا بازاڕ و مادده‌ی خامه‌وه‌یه‌ له‌ ئه‌فریقیا به‌ تایبه‌تی نه‌وت و زێڕ. قه‌ڵه‌مڕه‌وه‌ییه‌، چونكه‌ توركیا ده‌یه‌وێت هه‌م له‌ لیبیا، هه‌م له‌ ئه‌فریقیا و هه‌مش له‌ قه‌ره‌باغ كه‌ ناوچه‌ و جێنفۆزی فه‌ره‌نسین بێته‌ پێشه‌وه‌ و ببێته‌ ئه‌كته‌ر و كاریگه‌ری له‌ سه‌ر ڕه‌وتی سیاسی و دینامیكی ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ هه‌بێت. ئه‌مه‌ش راسته‌وخۆ مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه‌ن بۆ به‌رژه‌وه‌ندی فه‌ره‌نسا. هاوتا سیاسین، توركیا به‌ ئاشكرا له‌ چه‌ند جه‌مسه‌رێكه‌وه‌ سه‌نگه‌ری له‌ فه‌ره‌نسا گرتووه‌ به‌ ئامانجی ئه‌وه‌ی بگاته‌ جۆرێك له‌ ڕێكه‌وتن و ره‌ده‌ڵوبوده‌ڵ ده‌رباره‌ی مه‌له‌فی كورد. هه‌ر كه‌سێ به‌ وردی سۆراخی ئه‌م ململانێیانه‌ بكات، تێده‌گات و ده‌زانێت كه‌ ئیسلام دوور و نزیك به‌شێك نییه‌ له‌م ململانێ و گه‌مانه‌. وه‌لێ، توركیا به‌پاڵپشتی ئابوری و میدیای قه‌ته‌ر ئیسلام به‌كارده‌هه‌نێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌، ئه‌ردوگان ده‌یه‌وێت ببێته‌ لیده‌رشیپی جیهانی موسوڵمانی سوننی و جێ به‌ سعودیا له‌قبكات. بێگومان ئه‌م گه‌مه‌یه‌ كۆنه‌ و مێژوویه‌كی دوور و درێژی هه‌یه‌. كوردانی موسوڵمانی فەرەنسا به‌شێك نین له‌ دینامیك و شه‌پۆلی ئیسلامی سیاسی و به‌دوورن. ئه‌مان چونكه‌ له‌ فه‌ره‌نسا ده‌ژین و به‌ چاوی خۆیان دۆخی موسوڵمانان ده‌بینن، ناكه‌ونه‌ نێو ئه‌م جۆره‌ گه‌مانه‌وه‌ و وریایانه‌تر مامه‌ڵه‌ی ده‌كه‌ن  درەو: ئێوە لە نوسینێكدا دەڵێن فەرەنسا تەنها دەیەوێت كایەی ئاینی وڵاتەكەی بە شێوەیەكی نشتیمانی ڕێكبخاتەوە و ئیدارەی بدات، واتا جۆرێك لە پشێوی هەبووە وا پێویست بە رێكخستنەوە بكات؟ د. هەردی مێد: به‌ڵێ كایه‌ی ئاینی ئیسلام و ڕێكخستن و ئیداره‌دانی بۆ خودی موسوڵمانان به‌جێهێڵرابوو. له‌ فه‌ره‌نسا هیچ ده‌ستگا و دامه‌زراوه‌ییه‌كی ده‌وڵه‌تی نییه‌ بۆ ڕێكخستن و سه‌روكاری كاروباری ئاینی. بۆیه‌ ئیسلامی سیاسی به‌ تایبه‌تی ئیخوانه‌كان سودێكی گه‌وره‌یان له‌م چوارچێوه‌ بینیبوو. به‌ پشتیوانی نه‌ختی و دارایی قه‌ته‌ر و توركیا چه‌نده‌ها تۆڕ و ڕێكخراویان دروستكردووه‌ و ده‌یانه‌وێت موسوڵمانان له‌ چوارچێوه‌ی كۆمه‌ڵه‌ و ڕێكخراوه‌كانیان رێكبخه‌ن و به‌گڕیانبخه‌ن به‌ مه‌به‌ستی سیاسی و چالاكی لۆبیكردن. ئیخوان، سه‌له‌فی و ڕه‌وته‌ په‌ڕگیره‌كان له‌م ده‌یه‌ی دوایی به‌هێز و چالاكن و به‌ ئاشكرا بونه‌ته‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌ سه‌ر فه‌ره‌نسا و هه‌وڵێ دابڕانی موسوڵمانان له‌ باقی كۆمه‌ڵگا ده‌ده‌ن و ده‌یانه‌وێت له‌ ناو كۆمه‌ڵگه‌ی فه‌ره‌نسی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی موسوڵمان دروست بكه‌ن كه‌ به‌ نه‌زمی خۆیان، ڕێسا و یاسا و لۆژیكی خۆیان بچێته‌ڕێووه‌. واته‌، كۆی چالاكی و گوتاره‌كانیان ورده‌ ورده‌ ده‌بنه‌ دینامیكێكی ئۆتۆنۆم و دابڕ. بۆیه‌ ده‌وڵه‌تی فه‌ره‌نسا ده‌یه‌وێت ڕێگه‌ له‌م دابڕانه‌ بگرێت و كایه‌ی ئاینی موسوڵمانان ڕێكبخاته‌وه‌ به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ له‌ ژێر كاریگه‌ری و پاندۆری ئیسلامی سیاسی رزگاری بكات.     درەو: فەرەنسا هیچ جیاوازیەك دەكات لە نێوان موسوڵمانێك و هەڵگری بیروباوەڕێكی دیكە؟ د. هەردی مێد: نه‌خێر له‌ راستیدا بۆ ده‌وڵه‌ت تاكه‌كان به‌ ده‌ر له‌ شوناسی نه‌ته‌وه‌یی و هه‌واداری ئاینیان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت. فه‌ره‌نسا وڵاتی هاوڵاتیه‌ و مرۆڤه‌كان مافه‌كانیان به‌ یاسا ڕێكخراوه‌. به‌ مانایه‌كی دی ده‌وڵه‌ت جڤاتێكی سیاسیه‌ و په‌یوه‌ندی و رایه‌ڵی هاوڵاتیان به‌ یاسا له‌گه‌ڵیدا ڕێكخراوه‌. یاساكان ناكه‌سی، نادینی، نانه‌ته‌وه‌یی...تد.به‌ قه‌ولی ماكس ڤێبه‌ر ده‌وڵه‌ت له‌ سه‌ر بنه‌مای یاسا و عه‌قڵانیه‌ت دامه‌زراوه‌ و یاسا و ڕێساكان به‌رهه‌می حه‌ز و میزاجی كه‌سی و جڤاتیه‌كان نین. یه‌كێك له‌ سیفه‌ته‌ هه‌ره‌ بنه‌ڕه‌تی و سه‌ره‌كیه‌كانی ده‌وڵه‌ت له‌ خۆرئاوا ئۆتۆنۆمیه‌تی به‌رانبه‌ر به‌ كۆمه‌ڵگه‌ و لۆژیكه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان. ده‌وڵه‌ت و كایه‌ی ده‌وڵه‌ت له‌ ده‌ره‌وه‌ی ڕێسا و په‌یوه‌ندیه‌ خوێنی و كۆمه‌ڵایه‌تی و ئاینیه‌كان ده‌چێه‌ڕێوه‌ و ملكه‌چیان نییه‌. ئه‌وه‌ی ده‌مێنێت په‌راوێزبوونی كۆمه‌ڵایه‌تیه‌. خه‌ڵك جۆرێك له‌ په‌راوێزی ده‌چێژێت به‌ هۆی هه‌واداری چینایه‌تی و كۆمه‌ڵایه‌تی، نه‌ك هه‌واداری ئاینی. درەو: ئایا موسوڵمانانی ئەوێ وەك گروپ و رێكخراو بەشدارن لە پرسە سیاسیەكان و دەوڵەتداریدا؟ د. هەردی مێد: به‌شداری موسوڵمانان به‌ره‌و زیاتربوون ده‌چێت. ئه‌مڕۆ له‌ زۆرینه‌ی پارت و ڕێكخراوه‌ سیاسیه‌كان خه‌ڵكی موسوڵمان هه‌ن. له‌ ئه‌نجومه‌نی نشتیمانی ئاماده‌ن، هاوتا له‌ داموده‌ستگاكانی دی ده‌وڵه‌ت وه‌ك شاره‌وانی، پارێزگاكان، ده‌ستگا هه‌رێمی و ده‌ڤه‌رییه‌كان.   درەو: ئەو شێوازی مامەڵەكردنەی فەرەنسا بەرامبەر بە ئیسلامە یان بۆ ئایینەكانی تریش هەر وایە؟ د. هەردی مێد: فه‌ره‌نسا هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی تایبه‌تی له‌گه‌ڵ ئیسلامدا نییه‌. په‌یوه‌ندی ده‌وڵه‌ت به‌ ئاینه‌كانه‌وه‌ به‌ پێی یاسای ١٩٠٥ كه‌ به‌ یاسای لاییسێتێ ناوزه‌ند ده‌كرێت ڕێكخراوه‌. ده‌وڵه‌ت هه‌موو زه‌مینه‌سازیه‌ك ده‌كات بۆ ئازادی ئاینی و په‌یڕه‌وكردنی پراكتیك و ڕیتواڵه‌ ئاینیه‌كان به‌ پێ ئه‌م یاسایه‌. به‌ڵام، نایه‌ڵێت ئاین بچێته‌ نێو جه‌سته‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه‌. ده‌وڵه‌ت و ده‌ستگاكانی وه‌ك پانتاییه‌ك دوور له‌ هه‌یمه‌نه‌ی ئاینی ده‌بێت بمێننه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو مرۆڤه‌كان له‌ ده‌ره‌وه‌ی هه‌واداری ئاینیان و به‌ ئازادی مامه‌ڵه‌ بكه‌ن و كه‌لێنه‌ ئاینیه‌كان دابه‌شبوون و په‌رته‌وازه‌ییی دروست نه‌كه‌ن.   

 (درەو): ئەم رۆژانە كە جەنگ لەنێوان ئەرمینیا‌و ئازەربایجان لەسەر هەرێمی جێناكۆكی "كەرەباخ" دەستیپێكردووە، ناوی كوردیش چوەتە ناو هەواڵەكانی شەڕەوە، لە ئەرمینیا ژمارەیەكی زۆر كوردی ئێزیدی هەن، لەناو سوپای ئەرمینیا شەڕ دژی ئازربایجان و توركیا دەكەن،   (بۆریس مورازی) كە رۆژنامەنوسێكی كوردی ئەرمینیایەو روماڵی شەڕ دەكات، كاتێك پەیوەندیمان پێوەكرد لەناوچەی شەڕەكەدا بوو لە كەرەباخ، بەڵام هەرچۆنێك بێت بە كورتی وەڵامی ئەم پرسیارانەی (درەو)ی دایەوە. گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو درەو: كورد بەشدارن لە جەنگی نێوان ئەرمینیا‌و ئازربایجاندا ؟ بۆریس مورازی: بەڵێ كورد بەشدارە لە جەنگەكەدا لەچوارچێوەی دەوڵەتی ئەرمینیا، هەر بۆ زانیاریت لێرە كوردی ئێزدی هەیە، كوردی موسڵمان نیە، یەك كورد شەهید بووەو دووانی دیكەش  برینداربوون لە شەری بەرامبەر بە ئازربایجان، كوردەكانیش لە پاڵ ئەرمەنییەكاندا بەشدارن لەو شەڕەداو بە قارەمانێتی ناسراون، لە بەرەی شەڕی ناگۆرنی كەرەباخدا.   درەو: توركیا رۆڵی چییە لەو جەنگەدا ؟ بۆریس مورازی: توركیا تیرۆرستی عەرەب دەبات بۆ شەڕ لەبەرەی ئازربایجان، تائێستا (81) كەس لەو تیرۆرستانە كوژراون كە توركیا هێناونی بۆ بەرەی شەڕ. درەو: ئاژانسی رەسمی توركیا بڵاویكردەوە گوایا (300) گەریلای (پەكەكە) چونەتە ئەرمینیا بۆ شەڕ دژی ئازەربایجان ؟  بۆریس مورازی: ئەو هەواڵانە هیچی راست نیە، ئەوە پڕوپاگەندەی توركیایە بۆ شەرعیەتدان بە هێرشەكانی خۆی، ئەوان بڵاویدەكەنەوە كە خەڵكی سلێمانی‌و ماڵباتی تاڵەبانی پشتیوانی ئەرمینیا دەكەن‌و گەریلای پەكەكەیان ناردووە بۆ بەرەی شەڕ، كە ئەمە راست نیەو تەنها پڕوپاگەندەی توركیایە، یەك كەس لە هەرچوار پارچەی كوردستان نەهاتووە بۆ شەڕو بەشدار نیە لەبەرامبەر ئازربایجان، من ئێستا لە كەرەباخم‌و لە بەرەی پێشەوەی شەڕەكەم وەك رۆژنامەنوسێك شتی وام نەبینیوە.   درەو: تائێستا هیچ یەكێك لە ناوچە كوردنشینەكانی ئەرمینیا بەر هێرش كەوتوون یاخود زیانیان پێ گەیشتووە ؟ بۆریس مورازی: نا.. نا، ناوچە كوردییەكان زۆر دوورن لە شەڕەكەوە، تائێستا زیان بەر هیچ گوندو ناوچەیەكی كوردی نەگەیشتووە. درەو: پێتانوایە توركیا بۆچی پشتیوانی ئازربایجان دەكات لە شەڕەكەدا ؟ بۆریس مورازی: ئەردۆغان رایگەیاندبوو كە توركیاو ئازربایجان دوو دەوڵەت‌و یەك میللەتن، لەوچوارچێوەیەدا پشتیوانی ئەوان دەكات، توركیاو دەوڵەتی عوسمانی ساڵی 1915 قەتڵو عامی ئەرمەنییەكانیان كردووە، توركیا دەخوازن جارێكی تر ئەو پرۆسەی قەتڵ‌و عامە بەسەر كورددا بهێنێت.  درەو: پێتانوایە جەنگەكە تا كەی درێژە بكێشێت ؟ بۆریس مورازی: لە ئێستادا ئەمریكاو روسیا‌و نەتەوە یەكگرتووەكان لە هەوڵدان بۆ كۆتایهێنان بە شەڕەكە، پێدەچێت شەڕەكە درێژە بكێشێت. درەو: توركیا بە ئاشكرا پشتیوانی لە ئازەربایجان دەكات، ئەی چی دەوڵەتێك پشتیوانی لە ئەرمینیا دەكات ؟ بۆریس مورازی: لە ئێستادا فڕۆكەی (ئێف 16)ی توركیا خاكی ئەرمینیا بۆردوومان دەكات، تائێستا بە ئاشكرا هیچ دەوڵەتێك پشتیوانی لە ئەرمینیا ناكات، ئەرمینیا پشت بە توانای خۆی دەبەستێت.  درەو: ئەرمەنستان ئەو توانایەی هەیە لە یەككاتدا دژی توركیاو دژی ئازربایجان شەڕ بكات ؟ بۆریس مورازی: ئەرمینیا زۆر توندە بەرامبەر بە توركیا، ئەگەر توركیا بەردەوام بێت، ئەرمینیا تۆڵەی خۆی لە توركیا دەسەنێت. درەو: تائێستا زیانی ئەرمینیا زیاترە یان ئازربایجان ؟ بۆریس مورازی: بێگومان زیانی ئەرمەنستان زیاترە، لەبەر ئەوەی ئازربایجان بۆردومان زۆر دەكات‌و حساب بۆ خەڵكی سڤیل ناكات، بەڵام ئەرمەنستان تەنها شەڕ لەگەڵ سەربازانی ئەوان دەكات. درەو: بەبۆچونی ئێوە هۆكاری سەرەكی شەڕەكە چییە ؟  بۆریس مورازی: لە 27ی ئەم مانگەوە دەوڵەتی ئازربایجان بە پاڵپشتی توركیا هێرشی بۆسەر ( ناگۆرنۆ كەرەباخ)ی دەستپێكرد، ناكۆكی نێوان ئازربایجان و ئەرمینیا، مێژووییە،  كاتێك یەكێتی سۆڤیەتی جاران دەسەڵاتی بەسەر ناوچەكەدا نەما، لە ساڵی 1988 ناكۆكیەكانی نێوان ئەرمینیاو ئازربایجان لەسەر خاوەندارێتی ناوچەی كەرباخ تەقیەوە.   درەو: دەوترێت ئەم شەڕە پەیوەندی بە نەوت‌و غازەوە هەیە راستە؟ بۆریس مورازی: نا راست نیە، ناگۆرنۆ كەرەباخ نەوت‌و غازی نیە. درەو: دەكرێت بڵێن كێشەی ئەو ناوچەیە هاوشێوەی كەركوكی باشوری كوردستانە ؟ بۆریس مورازی: نا هاوشێوە نیە، لەبەرئەوەی نەوت‌و غازی نیە، بەڵام ناوچەی جێناكۆكە. درەو: رۆڵی ئێوە رۆژنامەنووسن لە رووداوەكانی ئێستادا لەوێ چییە؟ بۆریس مورازی: شەڕ دەستی پێكردووەو خەڵك دەكوژرێن، لەناو كەرەباخ خەڵكی سڤیل نابینی بەهۆی بۆردومانی بەردەوامی ئازربایجانەوە، واتا ئێمەی رۆژنامەنووسان لەناو شەڕەكەداین‌و هەواڵی شەڕ دەگوازینەوە، بەڵام بێگومان غەمگینی شەڕ كاریگەری لەسەر میدیاش هەیە. درەو: لەناو ئەرمینیا هیچ گروپ‌و پارت‌و لایەنێك هەیە پشتیوانی لە سیاسەتەكانی ئازربایجان یان توركیا بكات ؟ بۆریس مورازی: نا.. ئێستا هیچ كەس‌و گروپێك لەناو ئەرمینیا هاوسۆز یاخود پشتیوانی ئازربایجان ناكات، لێرە كەس پشتیوانی ئازربایجانێك ناكات كە هەوڵی نەمانی ئەرمینیا دەدات. درەو: واتا كوردانی ئێزدی بەتەواوی پشتیوانی حكومەتی ئەرمینیا دەكەن؟ بۆریس مورازی: بەڵێ كوردانی ئێزدی بەتەواوی پشتیوانی لە حكومەتی ئەرمینیا دەكەن‌و لە چوارچێوەی هێزە سەربازییەكانی ئەرمینیا لەبەرامبەر بە ئازربایجان دەجەنگن. درەو: كورد لە ئەرمینیا میدیای خۆی هەیە ؟ بۆریس مورازی: كورد لێرە چەندین رۆژنامەو پێگەی ئەلیكترۆنی هەیە.  درەو: توركیا یان ئازربایجان توانیویەتی "جاش" لە ئەرمینیا دروست بكات؟ بۆریس مورازی: نا، بەهیچ شێوەیەك.   دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانیەكە     

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: فازڵ حەمە رەفعەت – محەمەد رەئوف موسلیم موسلیم برازاى ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی پێشووی پارتی یەكێتی دیموكرات (پەیەدە) مامی دالیا مەحمود موسلیم كە ئێستا كەیسەكەی بۆتە بابەتی گەرمی شەقامی كوردستان، لە گفتوگۆیەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ (درەو) دەڵێ: دالیای برازام لە باشوری كوردستانەوە رفێندراوە بۆ توركیا، داوا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین لیژنەی لێكۆڵینەوە دروستبكات، دالیا بۆ وەرگرتنی چارەسەر هاتووە بۆ باشوری كوردستان.  لە كۆتایی ئەم چاوپێكەوتنە دەقی تۆمارە تەلەفۆنیەكە دانراوە  دەقی گفتوگۆكە: درەو: دەمانەوێت لەبارەی دالیای برازاتەوە پرسیارت لێ بكەین، چۆن هاتوەتە هەرێمی كوردستان، ئایا رادەستی توركیا كراوە یان خۆی چوەتە توركیا ؟ موسلیم موسلیم: منیش زۆر خۆشحاڵم، ئەو لەڕێگەی تەنزیمی یەپەژەوە بۆ چارەسەری تەندروستی چووە عێراق (باشور)، كە رۆیشت دوای هەفتەیەك تەلەفۆنی بۆ ئێمە كردو وتی من لە عێراقم، ئەو ژمارەیەی كە تەلەفۆنی بۆ ئێمە كرد ناسراو نەبوو، دواینجار كە تەلەفۆنی بۆ كردین وتی دەمەوێت بگەڕێمەوە، دوای ئەوە لەڕێگەی میدیاكانەوە ئاگاداربوون لەوەی لای توركەكانە، ئێمە نازانین بەچ شێوازێك چوەتە توركیا، نێوان باشورو مێرسین هەزار كیلۆمەترە، سەرباری ئەوە لەنێوان عێراق‌و توركیا سوپا‌و لەشكر هەیە. درەو: نەخۆشییەكەی دالیا چی بوو ؟ موسلیم موسلیم: ئەو هات تەندورستی خۆی چارەسەر بكات. درەو: چ نەخۆشییەك ؟ موسلیم موسلیم: لەشەڕی داعشدا لە عەفرین گولەی بەركەوتبوو. درەو: وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەمڕۆ رایگەیاند دالیا خۆشەویستەكەی لە توركیا بووە‌و خۆی بە قاچاخ چوەتە توركیا ؟ موسلیم موسلیم: ئێمە ئەو قسەیە رەتدەكەینەوە، چونكە ئێمە نازانین، ئەو بۆ چارەسەر چوەتە عێراق، ئەو زانیارییەی كە حكومەتی هەرێم دەیڵێت ئێمە نازانین‌و دەبێت پرسیاری لەوان بكرێت. درەو: ساڵح موسلیم دەڵێ دالیا لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە رادەستی توركیا كراوەتەوە ئێوە چی دەڵێن لەوبارەیەوە ؟ موسلیم موسلیم: ئێمە ناڵێن پارتی رادەستی كردوەتەوە، ئێمە قسەی وا ناكەین، دەڵێین لە عێراق چارەسەر بكرێت، بەرپرسیارێتی حكومەت‌و ئاسایشی هەرێمە، هەر كەسێك لەوێ بڕفێندرێت بەرپرسیارێتی هەرێمە، دالیا پێشتر نەچوەتە توركیا‌و توركیا نازانێت، لەنێوان باشورو مێرسیندا هەزار كیلۆمەترە بە چ شێوەیەك رۆیشتووە‌و رفێندراوە ئێمە نازانین، ئێمە دەمانەوێت لیژنەیەك دروستبكرێت‌و برایانمان لە باشور لەسەر ئەو بابەتە لێكۆڵینەوە بكەن. درەو: ئێوە نازانن لە هەولێر لە چ نەخۆشخانەیەك بووە ؟ موسلیم موسلیم: ئێمە نازانین، چونكە ئەو لەوێ بە ژمارەیەكی عێراق تەلەفۆنی دەكردو دەیوت من لە عێراقم‌و چارەسەری خۆم دەكەم‌و كە باشبومەوە دەگەڕێمەوە بۆ ماڵ. درەو: واتە ناوی نەخۆشخانەكەتان نەزانی ؟ موسلیم موسلیم: نەخێر باسی نەكرد. درەو: چ پەیامێكت بۆ خەڵك هەیە لە كوردستان ؟ موسلیم موسلیم: زۆر خۆشحاڵین بە هاوسۆزی ئێوە، سڵاومان بۆ هەموو گەلی باشور هەیە، ئێمە هیچ هێزێكی باشور تاوانبار ناكەین، تەنیا دەمانەوێت بزانین كچەكەی ئێمە چۆن رفێندراوە. درەو: واتا ئێوە پێتانوایە رفێندراوە ؟ موسلیم موسلیم: بەڵێ لە باشور رفێندراوە. درەو: بەرپرسیارێتی هەرێمی كوردستان لەم دۆسیەیەدا چییە ؟ موسلیم موسلیم: بەرپرسیارێتییەكەی ئەوەیە لێكۆڵینەوە بكات، رونی بكاتەوە چۆن چوەتەدەرەوە، چونكە سنور داخراوە‌و مێشێك ناتوانێت دەرباز ببێت. درەو: واتا ئێوە چاوەڕێی لێكۆڵینەوە دەكەن ؟ موسلیم موسلیم: بەڵێ. درەو: ئەمە هەڵوێستی هەموو خانەوادەكەی دالیایە ؟ موسلیم موسلیم: بەڵێ، داوادەكەین هاریكار بن‌و چ رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان‌و چ حكومەتی هەرێم هەوڵبدەن‌و كچەكەمان بگەڕێننەوە. درەو: توركیا چۆن مامەڵەی لەگەڵ دالیا كردووە؟ موسلیم موسلیم: نازانین. درەو: دالیا هاوسەرگیری كردبوو ؟ موسلیم موسلیم: نەخێر. درەو: تەمەنی چەند بوو ؟ موسلیم موسلیم: تەمەنی 22 ساڵ بوو. درەو: خێزانی دالیا لە كۆێ دائەنیشن ؟ موسلیم موسلیم: دایك‌و باوكی لە گوندێكی كۆبانی دادەنیشن.    

 (درەو): رۆژی 15ی ئەم مانگە، یەكەم دەنگ بوو كە دژی پێنەدانی موچەی مامۆستایان‌و فەرمانبەران لەناو شاری دهۆكەوە لە تۆمارێكی ڤیدیۆییدا بانگەوازی بۆ سازدانی خۆپیشاندان كرد، بەڵام بەر لەوەی خۆپیشاندانەكە بكات، چەند كاتژمێرێك دوای بڵاوبونەوەی تۆمارە ڤیدیۆییەكەی، لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیركرا، دەستگیركردنی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی كوردستان‌و لە شەقامیش كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا، ئەو مامۆستا (بەدەل بەرواریی)یە، كە ئێستا ئیتر ناوەكەی بۆ زۆر كەس ئاشنیایە، لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییە كورتەدا لەگەڵ (درەو) باسی دۆخی خۆی لە زیندان‌و چۆنیەتی ئازادبوونی دەكات. دەقی گفتوگۆكە: درەو: چۆن ئازادكرایت ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: بەكەفالەت ئازادكرام، بە كەفیلێك رازی نەبوون بە دوو كەفیل بەربووم (بەپێكەنینەوە). درەو: چەند تۆمەتت ئاڕاستەكراوە ؟ ماموستا بەدەل بەرواریی: دوو تۆمەت، تۆمەتی یەكەم ئەنجامدانی گردبونەوەی بێ مۆڵەت‌و تۆمەتەكەی تریش مەسەلەی چەند پۆستێك بوو كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاومكردبووەوەو لەو پۆستانەدا داوامان لە سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆكی حكومەت كردبوو چۆن داوا دەكەن حكومەتی عێراق رێز لە خۆپیشاندەران بگرێت، ئێوەش رێز لە خۆپیشاندانی ئێمە بگرن. درەو: لەكاتی ئازادكردنتدا هیچ جۆرە بەڵێننامەیەكیان پێ پڕكردیتەوە ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: نەخێر هیچ بەڵێننامەیەكیان پێ پڕنەكردومەتەوە، بەڵام موبایلی هێڵی ئاسیاسێڵەكەم هێشا لای ئەوانە، لە زیندان موبایلەكەم نەدەكردەوە، بەڵام دواتر ناچاربووم كردمەوە، ئێستا گوایە دەیانەوێت تۆمەتم بۆ دروست بكەن كە من سەربە لایەنێكی سیاسیم. درەو: لەو ماوەیەی كە لە زیندان بوویت، روبەڕووی هیچ ئازارێكی جەستەیی یاخود دەروونی بویتەوە ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: نەخێر، زۆر رێزیان لە ئێمە گرت، بەتایبەت پۆلیسەكانی زیندانەكە. درەو: كاتێك ئێوە لە زیندان بوون، لە چەند ناوچەیەكی هەرێمی كوردستان خەڵكانێك خۆپیشاندانیان بۆ پشتیوانی ئێوە كردو داوایان كرد ئازاد بكرێیت، ئێوە ئەوكات لە زیندان ئاگاداری روداوەكان بوون ؟ مامۆستا بەدەل بەراواریی: بەڵێ، لەڕێگەی كەناڵەكانەوە ئاگاداری هەندێكیان بووم. درەو: ئێستا كە ئازادكراویت پەیامت بۆ مامۆستایان چییە ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: ئێمە هیچ شتێكمان نەكردووە، دەستور رێگەی پێداوین بە هەر شێواز‌و رێگایەك بێت داوای مافی خۆمان بكەین، بەڵام ئەوان كە نەهێڵن كەس خۆپیشاندان بكات ئەوە شتێكی ترە، بەراستی سوپاسی گەرمم هەیە بۆ ئەو مامۆستاو فەرمانبەرانەی سلێمانی‌و گەرمیان‌و هەڵەبجە‌و كەركوك كە پشتیوانی ئێمە بوون، لە ساڵی 1992وە تائێستا من ئەم كارە دەكەن لە رێكخراوەكان، ئەوە یەكەمجارە شتی لەو شێوەیە لە هەرێمی كوردستان روودەدات كە خەڵكی ئەو ناوچانە پشتیوانی دهۆك دەبن، ئەوە یەكەمجارە یەكگرتنێكی لەوشێوەیە لە هەرێمی كوردستان روودەدات، ئێمە موڵەتی خۆپیشاندانمان هەبوو، ئەگەر رێگەیان بدایە یەك كاتژمێر بوو كۆتایی دەهات‌و كەسیش نەیدەزانی گردبونەوەمان كردووە. درەو: هیچ فشارێكت لێ كراوە بۆ ئەوەی جارێكی تر خۆپیشاندان نەكەیتەوە ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: بەڵێ بەشێوەی ناڕاستەوخۆ هەبووە. درەو: بەرپرسانی پارێزگای دهۆك تۆمەتی ئەوەیان خستەپاڵ گردبونەوەكەتان كە دەستی سیاسی چەند لایەنێكی لە پشت بووە ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: ئەوە مەسەلەكەیە كە تۆمەتی سیاسییان خستوەتە پاڵمان، ئەوان باش دەزانن كە من سەر بە هیچ لایەنێك نیم، ئەوان ئەیانویست لەوە دڵنیا ببنەوە چۆن كەسێك لە دهۆك لە هەموو ناوچەكانی تری كوردستان ئەو هەموو پشتیوانییەی هەیە. درەو: لەو ماوەیەی كە لەزیندان بوویت، هیچ بەرپرسێكی حزبی یان حكومی پەیوەندی پێوەكردیت ؟ مامۆستا بەدەل بەرواریی: نەخێر، هیچ كەسێك پەیوەندی پێوە نەكردووم جگە لە رێكخراوی مافی مرۆڤی سەربە حكومەتی هەرێم، هیچ كەسی تر سەردانی نەكردم. ئەو تۆمارە ڤیدیۆیەی كە بەدەل بەرواری لەسەر دەستگیركرا  

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو بە پێچەوانەی هەندێك زانیاری كە پێشتر باسیان لێوە دەكرا" هەرێمی كوردستان لەبەرامبەر پشكنینی ڤایرۆسی كۆرۆنا هیچ بڕە پارەیەكی بە رێكخراوی تەندروستی جیهانی نەداوە، هەرچەندە نەخۆشی كوشندەشیان هەبووبێت بەڵام ئەگەر هەڵگری ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون بەپێی بنەماكانی رێكخراوی تەندروستی جیهانی بە مردووی كۆرۆنا ئەژمار دەكرێن، لەسەر ئەم بنەمایە لە هەرێمی كوردستان پێنج حاڵەتی مردن بەهۆی كۆرۆناوە تۆماركراوە" ئەمانە قسەی سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستانە بۆ (درەو) كە دوای زیاتر لە (20 ) بە شێوەی نوسین وەڵامی چەند پرسیارێكی (درەو)ی داوەتەوە.  هەر لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانیە كورتەدا وەزیری تەندرووستی باس لەو گرتە ڤیدیۆیەی خۆی دەكات لەكاتی كاردایە لەسەر كۆمپیوتەرەكەی و لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەنگدانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانیەكەی (درەو) لەگەڵ (د. سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستی)    درەو: وەكو لایەنی ئاگادار و پەیوەست كە حكومەت گوێتان لێدەگەرێت ئەتوانن پێمان بڵێن پێشبینی ئێوە بۆ كۆتایی كۆرۆتا كەیە؟ د‌.  سامان بەرزنجی: لە کاتی ئێستا هیچ پێشبینییەکی زانستی و بەرچاوروونی نیە بۆ کۆتایی هاتنی سەد لە سەدی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە هەرێمی کوردستان، چونکە چەندین فاکتەر کاریگەرییان دەبێت لەسەر رەوشەکە.  درەو: تا سەرەتای مانگی پێنج سەركەوتن بەسەر كۆرۆنا رادەگەیەنن. ئەمە راستە یان نا؟ د‌. سامان بەرزنجی: وەکو ئاماژەم پێدا، سەرکەوتن بەسەر کۆرۆنا کۆمەڵێک هۆکار کاری تێدەکەن کە ناتوانرێت لە ئێستادا بەرچاوروونییەکی ئاشکرامان پێ بدات، بەلام دەتوانین ئەوە بلێین کە ئەگەر پابەندبوونی هاوڵاتییان بە شێوەیەکی تۆکمە بەردەوام بێت، زووتر و ئاسانتر ئەم پەتایە تێدەپەرێنین. درەو: ئێستا دۆخی سلێمانی و دهۆك تا ئاستێك جێگیرە بۆتەوە. دۆخی هەولێرە چۆن دەبینن؟ د‌. سامان بەرزنجی:لە هەرێمی کوردستان بەگشتی بە بەراورد بە وڵاتانی دەروربەر و جیهان، دۆخەکە زۆر باش کۆنترۆل کراوە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی کە ئێمە زۆر زوو ئامادەکاریمان دەستپێکرد و هاوڵاتیانمان زۆر هاوکارمان بوون لە جێبەجێکردنی ڕێنماییە تەندروستیەکان  و زوو دەستمان کرد بە کەرەنتین کردنی ‌ئەو هاوڵاتیانەی لە ووڵاتە پر مەترسیەکان دەگەڕێنەوە و زوو قەدەغەی هاتووچۆمان راگەیاند و پشكنینی بەرفراوان ئەنجام دەدەین. بۆیە بارودۆخەکە بەگشتی جێگیر و لەژێر کۆنتڕۆل دایە، بەڵام مەترسی ئەم ڤایرۆسە هەر بەردەوامە لە هەموو پارێزگاکانی هەرێم بەبێ جیاوازی.   درەو: دەوترێت ئەوەی كە دۆخی قەدەغەی تەواوی هاتوچۆ ڕاناگەیەنرێت پەیوەندی بەدۆخی هەولێرەوە هەیە كە دوای جێگیری دۆخی هەولێر خۆی هەواڵی سەركەوتن بەسەر كۆرۆنا رادەگەیەنن؟ د‌. سامان بەرزنجی: قەدەغەی هاتووچۆ پەیوەندی بە پاراستنی تەندروستی هەموو هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستانەوە هەیە بەبێ جیاوازی، و هەڵگرتنی تەواوەتی قەدەغەی هاتووچۆ لە ئێستادا کارێکی مەترسیدارە. و ئەگەر لە هەر ساتێک ئەم بڕیارە درا، ئەوە بە دیراسەیەکی قووڵ و ورد دەبێت و قۆناغ بە قۆناغ دەبێت. درەو: رێوشوینەكانی قەدەغەی هاتوچۆ ئاسایی بونەتەوەو دوكان و بازارەكان كراونەتەوە رای ئیوە چیە؟ د‌. سامان بەرزنجی: کردنەوەی دوکان و بازاڕەکان بە کۆمەڵێک مەرج و رێنمایی تەندروستی دەبێت کە لەلایەن ژووری ئۆپەراسیۆنی پارێزگاکانەوە ئامادەکراوە، و پێویستە ئاگاداربین کە بە هەموو شێوەیەک لەکاتی کارکردنیش دەبێ رێنمایی تەندروستییەکان جێبەجێبکرێن و بەرکەوتنە فیزیکییەکان سنوردار بکرێن. درەو: ئەتوانن پێمان بڵێیی كۆی ئەو بودجەیەی كە وەزارەتەكەی ئێوە لە هەموو شارو پارێزگاكانی هەرێم خەرجتان كردووە بۆ رووبەرووبنەوەی كۆرۆنا دەكاتە چەندێك؟ د‌. سامان بەرزنجی: لە سەر رەزامەندی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رێزدار مەسرور بارزانی چەندین جار وچەندین جۆر بوودجە سەرفکراوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو نەخۆشییە بۆ وەزارەتە پەیوەنددارەکان کە بەسەر پارێزگاکان دابەشکراوە. جگە لە خەرجییەکانی بودجەی تەشغیلی کە لەم ماوەیەدا زۆرترینی بۆ نەخۆشیی کۆرۆنا بووە و کۆی هەموو خەرجییەکان لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە بڵاوکراوەتەوە. درەو: لەسەرەتای دەركەوتنی كۆرۆنادا كۆمپانیایەك باسی لە درووستكردنی دەرمانی كرد لە سلێمانی، ئێوە وەك لایەنی مەعنی پرسەكە هیچ قسەیەكتان نەبوو هەنگاوی ئەو كۆمپانیایە بە كوێ گەیشت ؟؟    د‌. سامان بەرزنجی: لە ئێستادا هیچ دەرمانێك یان پێکوتەیەك بۆ چارەسەری ئەم پەتایە لەسەر ئاستی هیچ وڵاتێک نەدۆزراوەتەوە، ئێمە بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی حکومەتی فیدرال و رێکخراوی تەندروستیی جیهانی پابەندی پرۆتۆکۆلی زانستیین بۆ هەڵسوکەوت کردن لەگەڵ تووشبووان و هەڵگری ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ. ئەم دەرمانانە لە هەندێك شوێن بەکاردێت وەکو چارەسەری پاڵپشتی و دەکرێت سوودی لێ ببینرێت، هیوای سەرکەوتنیان بۆ دەخوازین. درەو: لە جیهاندا دەوترێت كۆرۆنا چەكی سیاسیە، واتا لە ململانێ سیاسیەكاندا بەكار دەهێنرێت، ئێوە هەستان بەوە كردووە چی لەناو خۆو چی لە دەرەوە وەكو چەكێكی سیاسی بەكار هاتبێت؟؟ د‌. سامان بەرزنجی: وەکو وەزارەتی تەندروستی، گرنگترین شت بۆ ئێمە پاراستنی تەندروستی و کۆنترۆڵکردن و چارەسەری هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستانە کە بە خزمەتگوزاری مرۆڤدۆستانەی دەزانین، بێگومان ئەمەش دەبێت پاڵپشت بێت بە کۆمەڵێک بەڵگەی زانستی و توێژینەوەی باوەرپێکراو. ئەگەر ئەم ڤایرۆسە بەهەر جۆرێک بێت، هەموو هەوڵ کۆششی ئێمە بۆ ئەوە دەبێت کە  چۆن خۆمانی لێ بپارێزین. درەو: ترەمپ لە لێدوانێكدا باسی لەوە كرد كە رێكخراوی تەندروستی جیهانی زانیاری هەڵەی وەرگرتووە لە چین، هەندێك قسەو باسیش هەیە كە هەندێك لە وڵاتان ئاماری راستەقینەی كۆرۆنا دەشارنەوە،، میدیاكان و خەڵكی كوردستان دەتوانن دڵنیا بنن ئەو ئامارانەی كوردستان راگەیەنراوە راستەقینەو هیچ یارییەك بە ئەنجامەكانەوە نەكراوە؟؟ د‌. سامان بەرزنجی: هەر لەسەرەتای بڵاوبوونەوەی ئەم پەتایە، ئەنجومەنی باڵای رووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنامان لە وەزارەتی تەندروستی ڕاگەیاند کە بەڕێوەبەرە گشتییەکانی ناو وەزارەت و بەڕێوەبەرە گشتییەکانی پارێزگاکان و  نوێنەری رێکخراوی تەندروستی جیهانی و نوێنەرانی وەزارەتی دیکەی پەیوەندداری تێدا ئەندام بوون و هەموو زانیاری و داتاکان بە شەفافی باسکراوە. و سەردانی بەردەوامی رێکخراوی تەندروستی جیهانی لەلایەن بەرپرسی ئۆفیسی عیراق  و لەم رۆژانەی دواییدا بەڕێز نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان سەردانی کردین، ئەمە جگە لەوەی کە رێزدار سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رۆژانە بە بەردەوامی لە نزیکەوە چاودێری بارودۆخەکە دەکات و جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە دەبێت هەموو داتاکان بە وردرترین شێواز کۆبکرێنەوە و تۆمار بکرێن و بۆ هاوڵاتییان و میدیا و راگەیاندنەکان نیشان بدرێت وە لە ئێستادا داشبۆردێک دانراوە لەسەر وێب سایتی حکومەتی هەرێم کە زانیاریاریەکانی ڕاستەوخۆ لەسەر بڵاودەکرێتەوە. لەکۆتاییش دا شاردنەوە و دەستکاری ئەنجامەکان بە هیچ شێوەیەک لە بەرژەوەندی هیچ کەسێک دا نیە. درەو: پەیوەندی وەزارەتەكەتان لەگەڵ رێكخراوی تەندروستی جیهانی چۆنە؟ د‌. سامان بەرزنجی: وەکو ئاماژەم پێدا، ئەمان هەر لە سەرەتاوە لەگەڵ ئێمە هەماهەنگییان بووە و هاوکارمان بوونە لە دابین کردنی نوێترین رێنمایی زانستی و بڵاوکردنەوەی وشیاری تەندروستی و راهێنانی کارماندانمان بۆ رووبەروونەوەی ئەم پەتایە، ئەمە جگە لە دابینکردن هەندێک پێداویستی لۆجیستیکی و پزیشکی.  درەو: دەوترێت بۆهەر پشكنینێكی كۆرۆنا بڕێك پارەتان بەو رێكخراوە داوە ئەمە چەندێك راستەو بڕی چەندتان بەو رێكخراوە داوە؟؟ د‌. سامان بەرزنجی: گشت ئەو پشکنینانەی ئەنجام دەدرێت لە هەرێمی کوردستان لەسەر ئەستۆی حکومەتە وە ئێمە وەك وەزارەتی تەندروستی تا ئێستا هیچ بڕە پارەیەکمان بە هیچ ڕێکخراوێك نەداوە تا پشکنینمان بۆ ئەنجام بدات چونکە خۆشبەختانە تاقیگەی تەندروستی گشتی لە پارێزگاکان و هەندێک قەزاکان بەردەستن  و لە ئاستێکی ستانداردن کە توانای ئەنجامدانی ئەو پشکنینەیان هەیە. درەو: ئێستا هیچ بڕە پارەیەكتان بۆ روبەروونەوەی كۆرۆنا وەرگرتووە یان نا؟ د‌. سامان بەرزنجی:  وەکو باسم کرد سەرچاوەی سەرەکی بودجەمان حکومەتی هەرێمی کوردستان بووە لەگەڵ یەکجار بودجەیەکی سنوردارمان لە وەزارەتی تەندروستی عیراقی فیدرال بۆهاتووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی نەخۆشی ڤایرۆسی کۆڕۆنا وە بەسەر پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکاندا دابەشکراون. درەو: تا ئێستا 5 حاڵەتی مردنتان بە كۆرۆنا راگەیاندووە، بەڵام وتەبێژی تەندروستی لە سلێمانی و سەرپەرشتیاری كۆرۆنا لە سلێمانی دەڵێن بە نەخۆشی مردوون، راستە هەڵگری كۆرۆنا بوون؟ ئێستا ئەوانە بە مردنی كۆرۆنا ئەژمار دەكرێن یان نا؟ د‌. سامان بەرزنجی: تاوەکو ئێستا پێنج حاڵەتی مردن تۆمار کراون، کە نەخۆشی دیکەی درێژخایەن و کوشندەیان هەبووە، بەپێی رێنماییەکانی رێکخراوی تەندروستی جیهانی، هەموو ئەو کەسانەی کە دوای مردنیش دەردەکەوێت کە هەڵگری ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون، لەسەر ئەم پەتایە ئەژمارە دەکرێن. درەو: وەزیری تەندروستی عێراق داوای كردووە كە زەوی نیشتەجێبوون و یارمەتی دارایی بۆ ئەو كارمەند و پزیشكانە دابینبكرێت كە لەریزی پێشەوەی شەری كۆرۆنان، ئێوە چی تان كردووە، بیرتان لە پاداشتی كۆرۆنا نەكردۆتەوە؟   د‌. سامان بەرزنجی:  بێگومان پزیشکان و کارمەندانی تەندروستی سەربازی وونی ئەم شەڕەن کە ئێمە لەگەڵ ئەم پەتایە رامان گەیاندووە، بەداخەوە تاوەکو ئێستا چەندین حاڵەتی تووشبوونیشیان لەناو دا تۆمارکراوە. وەکو وەزارەت وێرای ئەوەی سوپاس و پێزانین خۆمانمان پێشکەشکردوون. چەندین پێشنیار و داواکاریمان کردووە وەکو ئیمتیاز بۆ ئەم بەرێزانە. بە دڵنیاییەوە حکومەتی هەرێم درێغی ناکات بەپێی توانا بەتایبەت ئەو کەسانەی لە سەنگەرەکانی پێشەوەی رووبەرووبوونەوەی ئەم پەتایەن. وە ئەوەی لە عیراق باس دەکرێت تا ئێستا هیچی بەرجەستە نەبووە. درەو: لەسەر مەسەلەی روبەرووبونەوەی كۆرۆنا رای جیاواز هەیە هەندێك پێیان وایە هێزە ئەمنیەكان رۆڵە گەورەكەیان بینیوەو هەندێكیش دەڵێن تەندرووستی پێتان وایە لە مەسەلەی روبەرووربونەوەی كۆرۆنادا كێ رۆڵی سەرەكی بینیوە.؟ د‌. سامان بەرزنجی:  هاوڵاتیان ڕۆڵی سەرەکیان بینیوە لە ڕووبەڕووبوونەوەی نەخۆشی ڤایرۆسی کۆڕۆنا بە خۆڕاگری و پابەندبوونیان وە هەموو رێنماییەکانی تایبەت بەم پەتایە لە لیژنەی باڵای رووبەرووبوونەوەی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە لە ئەنجوومەنی وەزیرانەوە دەرچووە کە راستەوخۆ لەژێر چاودێری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان دایە. ئێمە هەمیشە وەکو تیمێك کارمان کردووە و هەر وەزارەتێک بە کار و ئەرکی تایبەت بەخۆی هەڵساوە. درەو: لەم دۆخەدا چی كەلێنێكتان بۆ دەركەوت لەبواری تەندروستیدا كە دوای كۆرۆنا هەوڵی چاككردنی بدەن؟ د‌. سامان بەرزنجی:  بەر لە بڵاوبوونەوەی ئەم پەتایەش ئێمە پرۆژە یاسای خۆمان پێشکەشکردووە و پلانەکانی وەزارەتمان لەم کابینەیە خستووەتە روو بەشێوەی پلانی کورتخایەن ودرێژخایەن. بەلام توانیمان بە کرداری ئەوە بسەلمێنین کە خۆپاراستن بەشێوەیەکی زۆر کاریگەر زەحمەتییەکانی وەزارەتی تەندروستی کەم دەکاتەوە و لە داهاتووش هەوڵی جددیمان دەبێت بۆ زیاتر گرنگی دان بە خۆپارێزی لەهەموو بوارەکان نەک بە تەنیا نەخۆشییە گوازراوەکان. بەمەش دەرکەوت کە گرنگیدان بە خزمەتگوزارییەکانی خۆپارێزی پێویستە پێشینە بێت. درەو: لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان ڤیدیۆیەكی ئێوە بڵاو بوەوەو كار لەسەر كۆمپیوتەر دەكەن، خۆت چی قسەیەكت لەسەری هەیە؟  د‌. سامان بەرزنجی: لەم ماوەیەدا لەبەر پابەند بوونمان بە رێنماییە تەندروستییەکان، دوورکەوتنەوە لە قەرەباڵغی و کۆبوونەوەکان، سیستەمی کۆمپیوتەر و پەیوەندییەکان بەردەوام کارئاسانی کارەکانی بۆ کردووین. بە داخەوە بە دەستکاری کردنی دەنگ و ڤیدیۆی کارەکانمان کەسانێک توانج و تانە دەدەن کە لای ئێمە هیچ گرنگ نیە و ساردیشمان ناکاتەوە، بەڵکو زیاتر سوورمان دەکات لەسەر خزمەتکردن و بەردەوامبوونمان لە پێناو بەرژەوەندی گشتی.   پرۆفاییل ناو :         سامان حسێن بەرزنجی لەدایکبووی:     هەولێر – ١٩٧٨ پسپۆری:      پزیشکی کۆمەڵ پلەی زانستی :     ماستەر و دکتۆرا لە بواری پزیشکی کۆمەڵ  شارەزایی رابردوو: -    سەرۆکی پزیشکانی نیشتەجێ -    بەرێوەبەری بەش و بەرناکمەکانی خۆپارێزی تەندروستی لە فەرمانگەی تەندروستی هەولێر و وەزارەتی تەندروستی. -    بەرێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندەیەکان و رۆشنبیری تەندروستی هەولێر. -    بەرێوەبەری نەخۆشخانی فریاکەوتنی رۆژئاوای هەولێر. -    بەرێوەبەری گشتی تەندروستی هەولێر.  

ئامادەكردنی: محەمەد رەئوف "زۆر نیگەرانین لێتان، مامەم (مستەفا سەلیمی) پەنای بۆ ئێوە هێنا، بەڵام رادەستی ئێرانتان كردەوە، مامەم خۆی وتویەتی سێ شەو لە پێنجوێن بووە، دواتر لەوێوە رەوانەی مەرزكراوەتەوە" ئەمە قسەی فەریدەی سەلیمی برازای مستەفا سەلیمیە كە لە شاری سەقزەوە بە دەنگێكی گریاناوی بۆ (درەو) دەدوا. فەریدەی سەلیمی چەند جارێك جەخت لەوە دەكاتەوە كە مامەی (مستەفا سەلیمی) لە گەرمك بووەو دواتر سێ شەو لە پێنجوێن بووە لە كەرەنیتە، دواتر رادەستی ئێران كراوەتەوەو نیروەی ئێرانیش بە (70) ئۆتۆمبێلەوە چونە بە شوێنیاو دەستگیریان كردووە. برازاكەی مستەفا سەلیمی دەڵێت" مامەم خۆی ئیعترافی كرودووەو وتویەتی سێ شەو لە پێنجوێن بووم و دواتر رادەستی ئێران كراومەتەوە". دەقی قسەكانی فاتیمە سەلیمی برازای مستەفا سەلیمی درەو: من لە سلێمانیەوە تەلەفۆن لەگەڵ ئێوە دەكەم پرسەتان پێرادەگەیەنم ..؟؟ فەریدەی سەلیمی: سلێمانی ... بم وەقوربانتان، یەك دنیا مەمنونتانم ئێوە خۆشبن....گلەیی بێت لە سلێمانی و پێنجوێن نەهاتنە دەم مامەمەوە.. درەو: مستەفا سەلیمی هاتۆتە پێنجوێن.. لای ئێوە باسی كردووە.؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ هاتۆتە پێنجوێن سێ شەویش لە ماڵێكدا ماوەتەوە، یاخوا كوێرایم داێی. درەو: ئێوە نیگەرانن لەوەی لە هەرێمی كوردستان كەس نەهاتۆتە دەمیەوە؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ .. بەڵێ ئەرەوەڵا زۆر نیگەرانین .. مامەم پەنای هاوردە پێنجوێن .. هیچ كەس نەهاتە دەمیەوە.. درەو: مستەفا سەلیمی خۆی باسی كردووە كە هاتۆتە پێنجوێن. ئێوە وەكو خانەوادەكەی دڵنیان كە هاتۆتە پێنجوێن؟  فەریدەی سەلیمی:بەڵێ بەڵێ ئەرەوەڵا دڵنیاین...لەوێوە تەحویلی ئێران دراوە.. بەڵێ دڵنیاین.. لە پێنجوێنەوە تەحویلی ئێرانیان دایەوە، لە وێشەوە (70) ماشێنی ئێران هاوردیانەوە. درەو: واتا لە بانە دەستگیریان كردووە..؟؟ فاتیمە سەلیمی: بەڵێ ئەوان تەحویلی سەر مەرزەكەیان كردووەو لە سەر مەرزەكە تەحویلی ئێران كریاوە.. درەو: چۆن هاتۆتە پێنجوێن و چۆنیش رادەستی ئێران كراوەتەوە؟ فەریدەی سەلیمی:  بوم بەقوربانت، لە ئاوایی گەرمك بووەو دواتر بۆ پێنجوێن و سێ شەو لە پێنجوێن ماوەتەوە، وتویانە پێشمەرگەكان دێن بە دەممانەوە، كردویانەتە ماشێن و بردویانە بۆ ئاساییش، وتویانە یەك مانگ كرنتینەت دەكەین..نەیزانی كەڵەكی لێ دەكەن (فێڵی لێدەكەن) تەحویلی ئاساییشی دەكەن، ئاساییشیش تەحویلی (رادەستیكردووە)ئێرانی داوە، كوێر بم بۆ مامەی جوانم .. بۆ مامەی دوژمن بەزێنم .. درەو: ئێستا ئێوە دڵنیان لەوەی كە مستەفا سەلیمی هاتۆتە پێنجوێن و لەوێوە رادەستی ئێران كراوەتەوە؟؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ ئەرێ وەڵا.. زۆر دڵنیاین ... زۆۆۆر  زۆۆۆر كارێكی خراپیان كرد.. زۆر كارێكی خراپیان كرد، یەكێتی دەڵێت ئێوە ناو ئێمەتان خراوكردووە، ئێمە ناو كەس خراپ ناكەین، ئەوان نەهاتونەتە دەم مستەفا سەلیمیەوە.  درەو: مستەفا سەلیمی خۆی باسی كردووە كە هاتۆتە پێنجوێن؟ فەریدەی سەلیمی:  بەڵێ مامەم خۆی ئیعترافی كردووە(باسیكردووە) ، بەڵێ خۆی ئیعترافی كردووە كە چۆتە پێنجوێن، لەوێ تەحویل ئێران دریاوە، براوەتە ئاساییش و لەوێوە تەحویل مەرزەكە دراوەو زەنگیان داوە لە ئێرانەوە نیرۆ ( هێزی سەربازی )رۆیشتووە، 70 دانە نیرۆ و ماشین رۆیشتووە بە شوێنیا، مامەی من ئەوەندە ئازاو زرنگ بووە، چونكە مامەم هەموویان لێی دەترسان، سەرتاسەر ئێران لە مامەی من ئەترسیا، ئەرێ بە قوربانت بم، بەراستی زۆر كارێكی غەڵەتیان كردووە بەرامبەر بە مامەم.   دەقی تۆمارە دەنگیەكەی فەریدەی سەلیمی:  

درەو: گفتوگۆی رۆژنامەوانی بەرەبەیانی ئەمڕۆ (مستەفا سەلیمی) لە زیندانی سەقز لە سێدارەدرا، سەلیمی رۆژی هەینی رابردوو دوای هەڵهاتنی لە زیندان دێتە باشوری كوردستان، بەڵام رادەستی كۆماری ئیسلامی ئێران دەكرێتەوە، ئەو بەتۆمەتی "دزی چەکدارانە"و  لایەنگری بۆ" حزبی دیموكراتی كوردستان" لە 2003 سزای لە سێدارەدانی بەسەردا دەسەپێنرێت. ئەرسەلان یارئەحمەد ئەندامی بەڕێوەبەری رێكخراوی هەنگاو بۆ مافی مرۆڤ لە گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ (درەو) رایدەگەیەنێت، پێش دەستگیركردنەوەی قسەی لەگەڵ مستەفا سەلیمی كردووەو وتویەتی " ئیتر ئازاد بووم ناگەڕێمەوە زیندان، دێم بۆ باشوری كوردستان". مستەفا سەلیمی لەگەڵ (74 ) زیندانی دیكە رۆژی 27ی ئازاری 2020 لە زیندانی سەقز هەڵهاتن، ئەو پێش ساڵی 2003 پێشمەرگەی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران بووە، دوای وازهێنانی لە پێشمەرگایەتی و گەڕانەوەی بۆ سەقز  وگروپێكی چەند كەسیان درووستكردووەو رژێم بە یاخی ناویانی بردووە   لە سەقز لە ساڵی 2003 سزای لە سێدارەدانی بۆ دەرچووبوو، دوای (17 ) ساڵ زیندان و تەنها یەك هەفتە هەڵهاتن لە زیندان، بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە سێدارەدرا، دوای ئەوەی دوێنێ كەسوكارەكەی ئاگاداركرایەوەكە ئەتوانن بۆ دواجار بیبینن. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانیەكە لەگەڵ (  ئەرسەلان ئەحمەدیار ئەندامی بەڕێوەبەری رێكخراوی هەنگاو بۆ مافی مرۆڤ) درەو: مستەفا سەلیمی كەی و لەسەر چی دەستگیرا؟ ئەرسەلان یار ئەحمەد: كاك مستەفا سەلیمی (17) ساڵ لەمەوبەر بۆ ماوەی نزیكەی ( 2 ساڵ و شەش مانگ) لە باشوری كوردستان پێشمەرگەی حزبی دیموكراتی كوردستان بووە، دواتر وازی لە پێشمەرگایەتی هێناوە، بەڵام هەندێك لە هاوپێشمەرگەكانی دەڵێن "دەركراوە لە حزبی دیموكرات" كە ئەوكات حزبی دیموكرات یەك حزب بووەو دوو حزب نەبووە، دواتر دەگەرێتەوە ئێران لە سەقز گروپێك درووست دەكەن رژێمی بە یاخی ناویانی بردووە، هەڵكوتانە سەر پایەگاكان (رەبیە)ی رژێمی ئێران، لەناو هاوڵاتیانی سەقزدا "وەك یاخی ناوبراون"، یاخی بوون لە حكومەت و رژێم، جارێكیان لەوكاتەدا لە پایەگایەكی ( ئیران شا كە گوندێكی گەورەی سەربە سەقزە) هەڵدەكوتنە سەر ئەو پایەگایە, لەوێ " سەربازێك و بەرپرسی ئەو پایەگایە دەكوژن" ئەم رووداوە ساڵی 2003 بوو، لەو شەڕەدا یەكێك لە هاوڕێكانی كاك مستەفا سەلیم دەكوژرێت، یەكێكیشیان دەستگیردەكرێت و دواتر لەسێدارە دەدرێت، بەڵام كاك مستەفا سەلیمی هەڵدێ بۆ ناوچەی نەهاوەندی پارێزگای هەمەدان بۆ ماڵی خەزورانی كە لوڕن، لە بەهاری ئەو  ساڵەدا لەلایەن رژێمەوە دەستگیردەكرێت، دواتر دەیهێننەوە بۆ شاری سەقزو لەوێ لە دادگای شۆڕشی سەقز دوو تۆمەتی ئاراستە دەكرێت: یەكەم: سرقەتی موسەلەحانە (دزی چەكدارانە) یان راوو روتی چەكدارانە. دووەم: پەیوەندی لەگەڵ حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران. ئەم دوو تۆمەتەی ئاراستە دەكەن و دوایی دەڵێن:" تۆ بە تۆمەتی محارەبە" دادگایی كراوی، محارەبەش لە یاسای ئێراندا واتا دژایەتی خوا، كە حوكمەكەی سێدارەیە، حوكمی سێدارە بەسەر مستەفا سەلیمی دەسەپێنن، لەگەڵ 15 ساڵ زیندانی. درەو: لەو ماوەیەی لە زیندان بوو ئێوە ئاگادری بوون؟ ئەرسەلان یار ئەحمەد:  ئەو ماوەی 17 ساڵە لە زیندان بوو، لەو ماوەیەدا چەندین جار مانی لەخواردن گرتووەو هەموو ئەو تۆمەتانەی رەتكردۆتەوە كە ئاراستەی كراوە، چەندجاریش داواكەی چۆتە دادگای پێداچوونەوەی تاران دواجار لە دادگای باڵای شورای ئێرانەوە هەر ئەو حوكمەی كە بەسەریدا درابوو ( لە سێدارەدان و 15 ساڵ زیندانی) پەسەندكرا، بەڵام لەبەر ئەوەی تۆمەتێكیان لایەنگری بووە بۆ حزبی دیموكراتی كوردستان بەپێی هەموو پێوەرەكان دەبێتە بەندكراوی سیاسی، چونكە یەكێك لە تۆمەتەكانی سیاسی بووە. درەو: واتا جێبەجێكردنی سزای لە سێدارەدانەكەی مستەفا سەلیمی تۆمەتە سیاسیەكەی بووە..؟؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەڵێ لەبەرئەوەی تۆمەتێكی كە ئاراستەی كرابوو سیاسی بوو، دەمەوێت شتێكت بۆ روون بكەمەوە، كە لایەنی سكاڵاكار بۆ مستەفا سەلیمی ئیدارەی ( ئیتڵاعات)ی ئێران بووە، بەڵام لایەنی سكاڵاكاری شۆڕش مروەتی كە لەگەڵی زیندانی كراوە، بنەماڵەیەكی دیكەن كە كوڕەكەیان بەدەستی شۆڕش مروەتی كوژراوە، شۆڕ مردوەتی لە سێدارە نەدراوە. درەو: چۆن هەڵهاتن لە زیندان.؟؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەهۆی ئەوبارودۆخەی قەدەغەی هاتوچۆ و خراپی رەوشی شەقز بەهۆی كۆرۆناوە، لە 8ی خاكە لێوە (27ی ئازاری 2020) لەگەڵ ژمارەیەك زیندانی تر هەڵهاتن، زیندانیە هەڵهاتووەكانی زیندانی سەقز ژمارەیان (74) زیندانی بوو، ئەگەرچی حكومەت دەڵێت (54) كەسمان دەستگیركردونەتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی ئێمە نزیكەی (30) زیندانی دەستگیركراونەتەوە.   درەو: لە هەڵهاتووەكان زیندانی سیاسی تیا بوو.؟   ئەرسەلان یارئەحمەد: زیندانی سیاسی تەنها هەر مستەفا سەلیمی تیابوو( هەندێك دەڵێن سیاسی و بووەو هەندێك دەڵێن سیاسی نەبوو). درەو: لەدوای هەڵهاتنی لە زیندان تۆ هیچ پەیوەندی و قسەكت لەگەڵ مستەفا سەلیمی كردووە؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەڵی مستەفا سەلیمی پەیامی پێدام وتی ئەوا من ئازاد بووم و ئیتر ناگەڕێمەوە بۆ زیندان، وتی ئێستا لە رێگەی بانەم، بەتەلەگرام چاتمانكرد. درەو: لە چاتەكەدا مستەفا سەلیمی چی وت؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: هەر ئەوەی وت، ئەوە من ئازاد بووم و ناگەڕێمەوە زیندان، وتی ئەڕۆم بۆ بانەو دەمەوێت بێم بۆ باشور ( هەرێمی كوردستان)، بەڵام دوای ئەوەی هاتە بانە هیچ پەیوەندییەكی لەگەڵما نەما زۆر هەوڵم دەداو نامەم بۆ دەنارد دەنگی نەما.   درەو: لەبانە چیان كرد، ئاگات لێیان نەما.؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: ئەوەندەی من بزانم لە بانە لە ماڵێك بوون لەگەڵ (4 ) هاوڕێی دیكەی كە لە زیندان هەڵهاتبوون، دواتر وا دیارە بەهۆی ئەم قەدەغەی هاتوچۆیەو  كۆرۆناوە مستەفا سەلیمی بێتاقەت دەبێت لەبانە، بە هاورێكانی دەڵێت من دەڕۆم بۆ باشور، ناتوانم لەمە زیاتر لە بانە بمێنمەوە، خۆی بەتەنها جیا دەبێتەوە لە هاوڕێكانی و دێتە پێنجوێن ئەو زانیارییانەی پێم گەیشتووە ئاوا بووە: -    مستەفا سەلیمی هاتۆتە ماڵێك لە گەرمك ماڵی هاوڵاتیەك بەناوی (سیروان)، بەپێی ئەو زانیارییانە پێم گەیشتووە ئەو سیروانە لە سەعات (11)ی شەو خۆی تەلەفۆنی بۆ ئاساییش كردووەو وتویەتی هاوڵاتیەكی ئێران هاتۆتە ماڵمان و بۆ دڵنیایی خۆتان و رێكارەكانی تەندرووستی دەمەوێت ئێوە ئاگادار بن، ئەو شەوە ئاساییش بردوویانەو بەیانیەكەشی بردوویانەتەوە بۆ سنور و وتویانە بە پێی رێنمایی قەدەغەی هاتوچۆ هەیەو ئێمە نایەڵێن هیچ هاوڵاتیەكی ئێران بێتە ئەم دیو ( هەرێمی كوردستان)، بەپێی زانیارییەكانی من مستەفا سەلیمی زۆریش پاڕاوەتەوەو و تەنانەت وتیان گریاوشە تا نەیگەڕێننەوە، پێشی وتوون ئەگەر بمنێرنەوە لە سێدارە دەدرێم، بەڵام بەداخەوە گەڕێنراوەتەوەو دواتر لە بانە دەستگیركراوەتەوە، ئەو زانیاریانەیە كە لای ئێمەیەو ئەتوانین تەئیدی بكەین، تا ئێستا ئەوەندە زانیاری و بەڵگەمان لایەو پێدەچێت زانیارییەكان بگۆڕێن. درەو: بەڵام دوو هەواڵ هەیە یەكیان دەڵێت هێزە ئەمنیەكانی هەرێمی كوردستان راستەوخۆ رادەستی هێزە ئەمنیەكانی ئێرانیان كردووەو هەندێكیش دەڵێن نا براوەتە سنوری ئێران و لەوێ ئازادكراوە؟ ئەرسەلان یار ئەحمە: بەڵێ زانیاری وام بۆ هاتووە، من زانیاری ترم پێگەیشتەوە بەڵام ناتوانم پشتڕاستیان بكەمەوە، ئەویش ئەوەیە ئاساییشی هەرێم دەست و قاچی مستەفا سەلیمیان لە گەرمك بەستۆتەوەو بردویانە بۆ پێنجوێن و دواتریش بەدەستو قاچ بەستراوی رادەستی ئێرانیان كردۆتەوە. بەڵام بەپێی ئەو سەرچاوانەی دەست من كەوتووە ئاساییشی هەرێم بردویانەتە سەر سنورو وتویانە بەپێی بڕیار و یاسا نابێت هیچ ئێرانیەك لەم ماوەیە بێتە ناو خاكی هەرێم، دەبێت بگەڕێیتەوە، بردوویانەتە سەر سنورو ئازادیان كردووە. درەو: ئەم رووداوە بە دەقیقی كەی بووە؟  ئەرسەلان یارئەحمەد: ئەو روداوە ئەم هەینیە نا هەینی پێشتر بووە ( واتا 3ی نیسان)، ئەو هاتۆتە هەرێم و دواتر رادەستی ئێران كراوەتەوە، چونكە دوو هەینی پێشتر 14 رۆژ پێشتر هەڵهاتن  لە زیندانی سەقز (27/3/2020)واتا دوای هەشت رۆژ گەیشتۆتە پێنجوێن، بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە سێدارەدراوەو ئەمڕۆ تەرمەكەیان رادەستی بنەماڵەكەیان كردووەتەوە  بڕیارە بیبەن بۆ گوندەكەی خۆیان لە ئاوایی (ئیلو)ی سەقز بەڵام ئاگاداركراونەتەوە كە نابێت پرسەو سەرەخۆشی بۆ بگرن. دوێنێ لەگەڵ كوڕەكەی مستەفا سەلیمی قسەم كرد ( ئەشكان مستەفا سەلیمی تەمەن 25 ساڵ)، كە دوێنێ لەلایەن بەرپرسانی رژێمەوە بانكراوەو پێی وتراوە ئەمە دوادیدارە. بەڵام هەر دوێنێ لەگەڵ  برای (كاك شۆڕش مروەتی) قسەمكرد كە زیندان بوو لەگەڵ (مستەفا سەلیمی) ئەویش لەگەڵ كوڕەكەی كاك مستەفا سەلیمی بانگ كرابوو، وتی بە ئێمەیان نەوتووە دوا دیدارە، بەڵام بە ماڵی كاك مستەفا سەلیمیان وتووە دوا دیدارە، ئەمڕۆش لەگەڵ برای شۆڕش مروەتی قسەم كردەوە وتی كوڕەكەمان لە سێدارە نەدراوە، ( شۆڕش مروەتی 11 ساڵ پێش ئێستا بەتۆمەتی كوشتنی كەسێك سزای سێدارەی بەسەردا دراوە) ئەو سیاسی نەبووە ئەو بەهۆی كێشەی كۆمەڵایەتیەوە كەسێكی كوشتووە، بەڵام ئەو لەسێدارە نەدراوە. ............................... 🔸 مستەفا سەلیمی -    تەمەنی 53 ساڵ بوو -    خەڵكی گوندی "ئیلۆ"ی سەقزە  -    17ساڵە لە زیندانی سەقزە -    پێش 2003 بۆ ماوەی ( 2 ساڵ و شەش مانگ) پێشمەرگە بووە لە  حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران . -    ساڵی 2003 گەڕاوەتەوە بۆ شاری سەقز و وازی لە حزبی دیموكرات هێناوە. -    ساڵی 2003 بەتۆمەتی  "دزی چەكدارانە"و "ئەندامێتی حزبێكی سیاسی ئۆپۆزسیۆن"و "دژایەتی كۆماری ئیسلامی" لە دادگا سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە. -    2020/3/27 لە زیندانی سەقز هەڵهاتووە -    هاتۆتە باشوری كوردستان و 2020/4/3 رادەستی ئێران كراوەتەوە -    بەرەبەیانی 2020/4/11 لە زیندانی سەقز لە سێدارە دراوە