نەبەز گۆران                لەم وتارەدا من سەرنجم لەسەر ئایدۆلۆژیای ئەم پیاوە نییە، ئەمڕۆ كۆچی دوایی كرد. سەرنجیشم لەسەر ئەوە نییە چەند ساڵ پێشمەرگە بووە و، ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی بووە، بەڵام كۆمەڵێك یادەوەری دراوسێیەتیم لەگەڵ ئەم پیاوەدا هەیە، كە ئەشێت گێڕانەوەیان ئاسایی بێت. ساڵانی ناوەراستی دووهەزارەكان، رۆژنامەی هاوڵاتی نزیكەی سێ‌ چوار ساڵ دراوسێی ئەم پیاوەبووین. ئەوكات من رۆژنامەنووسبووم و ئەویش ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی. ئێمە لە رۆژنامەی هاوڵاتی وەك مشكی هەواڵ، بەردەوام بەشوێن زانیاری سەرنج راكێشدا دەگەڕاین، بەتایبەتی زانیاری ناو كۆبوونەوەكانی مەكتەبی سیاسیی پارتی و یەكێتیی. ئەم پیاوە لەگەڵ نووسەر و رۆژنامەنووس هیچ كێشەی نەبوو، یانی بۆی گرنگ نەبوو دیدگات چۆنە لەسەر خۆی و حیزبەكەی، چۆن دەنووسی و دەتەوێت چۆن رەخنەیان بكەیت، كەسێكبوو دۆستایەتی نووسەر و رۆژنامەنووسی دەكرد، بەبێ‌ گرنگی دان بە ئایدۆلۆژیای حیزبی، ئەمە سروشتێك بوو تایبەت بەخۆی. لە دراوسێیەتیدا عادەتی وابوو، ئێواران دەهاتە بەردەرگا و لەسەر كورسییەك دادەنیشت و تا دەمەو تاریك نەدەچووە ژورەوە، ئێمەش ئەگەر هەواڵمان كەمبوایە، یان مانشێتی بەهێزمان نەبووایە، باشترین خەزێنە بۆ هەواڵ و مانشێت، ئەم دراوسێیەمان بوو. هەر بەكەمێك دانیشتن لەگەڵی، یان سەردانێك بۆ لای، چ بە ئێواران یان شەوان، كۆمەڵێك زانیاری باشت خڕدەكردەوە و هەواڵێكی پوختی لێ‌ بەرهەمدەهات. ئەوكات زۆربەی زانیارییەكانی كۆبوونەوەكانی مەكتەبی سیاسیی لەرێگەی مامۆستا (مەلا محەمەد)ەوە، دەگەیشت بە ئێمە و بڵاوماندەكردەوە. ئەما ئەم زانیاری وەرگرتنە بە ئاسانی نەبوو، هونەری خۆی هەبوو. هونەرەكە ئەوەبوو، دەمزانی رقی لە بەرپرسێكە، ئەو بەرپرسە لەلای ئەو زۆر رەزاگران بوو، دەچووم هەندێك وردە زانیاریم باسدەكرد و، ئەویش ئینكاری دەكرد، دەیگووت وانییە، منیش بۆ ئەوەی راستییەكەم دەستكەوێت، ئەموت فڵانەكەس وتی: كە ناوی ئەو بەرپرسەم دەبرد، ئیتر زۆر نیگەراندەبوو،دەیووت: راست ناكات، ئەمە راستییەكەیە. راستییەكەی پێدەوتم و دەهاتمەوە پوخت و پاك، راستییەكەم دەكرد بە هەواڵ و بڵاومان دەكردەوە.( دوای بۆم دەركەوت خۆی هەر پێیخۆشە یارمەتیمان بدات.) لەناو كەوانەیەك ( پیاوێك نەبوو هەرگیز حەزبكەین عەزیەتی بدەین، گەرچی ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی بوو، ئەما بەردەوام وەك دراوسێ‌ مامەڵەی لەگەڵ دەكردین و بۆچوونی حیزبەكەی چەند خراپبوو لەسەر ئێمە، كاری نەكردە سەر دراوسێیەتیمان و هەر وەك خۆی مایەوە لەگەڵمان. دەبێت ئەوەش بڵێم: ئەوكات و ئێستاش، لەناو ئەو مەكتەب سیاسییەی پارتی، كەیفم بەو فازڵ میرانییە نەدەهات. خۆی زۆر بەشت دەزانی و واش نەبوو، یەكێك لە هۆكانیش ئەوەبوو، یەكەمجار چووین بۆلای دیداری لەگەڵ بكەین بۆ رۆژنامەی هاوڵاتی، تەرتەنەو فەرتەنەی زۆربوو، دەیەویست خۆی بە ئەرستۆقرات پیشانبدات و لێشی نەدەهات و پێیەوە دیاربوو دەشتەكییە! قاتێك بیجامەی لەبەردابوو، لەسفرەی بریقەدار ئەچوو، زنجیرێك ئاڵتونیش لەملیا بەو تەمەنەوە! جا ئیتر ئەو دیمەنانەم بینی لە دڵی خۆما وتم چارت ئەكەم. هەڵبەتە جگەرە كێشە، كە پاكەتەكەم بینی، رێك كامێرەكەم دەهێنا و گرتم بە دەستمەوە، لەترسی ئەوەی وێنەی نەگرم بە جگەرەوە، دوو سەعات و نیوو نەمهێشت جگەرە بكێشێ‌، هەر دەستی ئەبرد بۆ پاكەتەكەی جگەرە دەربێنێت كامیڕەكەم روو تێدەكرد و خێرا لەترسی وێنەگرتن جگەرەكەی دادەنایەوە، بەم جۆرە واملێكرد تا رۆیشتن نەمهێشت دەم بەجگەرەوە بدات. دوای ئەوە ئیتر لەنووسینیشدا زەرەیەك رەحمم پێنەدەكرد، چونكە لە دیدارەكەدا وتی: من دیسداشەم لەبەردابوو، ماڵی بارزانی فێری جلی كوردییان كردم، كە عەیبە خۆت بەشت بزانیت و ئاواش خۆت تەفسیری خۆت بكەیت! بچن یەكەم دیداری لە هاوڵاتی بخوێننەوە، من و (شوان محەمەد) لەگەڵمانكرد. بە پێچەوانەی ئەوەوە مامۆستا (مەلامحەمەد) نەتدەتوانی شتێك بكەی عەزیەتی بدەیت.) بە هەرحاڵ... تومەس ئەم زانیاری بڵاوكرندەوەیەی ناو كۆبوونەوەكان لای مەكتەبی سیاسیی پارتی بووە بەبابەت و من ئاگام لێنییە و مامۆستاش باسی نەدەكرد. رۆژێك كاك (محەمەد خۆشناو) خۆی وتەنی: (كاك نێچیرڤان) دەیەوێت پێكەوە چایەك بخۆینەوە. ئێ‌ منیش ئاسایی بوولام رۆیشتم بۆ ماڵیان و دانیشتین. وابزانم كە بەكراس و پانتۆڵێكی شڕەوە منی بینی، پێی سەیربوو، چاوەرێی ئەوەیدەكرد بە چاكەتوپانتۆڵەوە بچم بۆلای! پاش دانیشتن هەندێك موجامەلەی كرد وخۆشی تۆزێك موجامیلە و موجامەلەی زۆرت دەكات، بەس لە بنەمادا وانییە و نابێت بكەویتە ژێركاریگەری موجامەلەكانی. كە چایچییەكە هاتە ژورەوە، وتی: تۆ چای چۆندەخۆی، وتم كەمێك روون، وتی حەتمەن دەزانی منیش چ جۆرە چایەك دەخۆم، وتم بەڵێ‌ زۆر روون دەخۆیت. وتی دەی رێك منیش مەبەستم ئەوەیە دەزانم هەموو شتی ئێمە بە تۆ دەوترێت، ئێمە ماوەیەكە ئاگادارین مامۆستا (مەلا محەمەد) هەرچی زانیاری كۆبوونەوەكانی مەكتەبی سیاسییە دەیدا بەتۆ، تۆش لە هاوڵاتی هەمووی بڵاو دەكەیتەوە. ئەو پیاوێكە سڕی زۆر قایمە، بەس تێمگەیەنە ئەو نهێنیانە چۆن بەتۆ دەڵێت!  منیش وتم: مامۆستا خۆی پیاوێكە لەگەڵ ئێمە خۆشیدێت و لە ئێوە ناچێت بەچاوی دوژمنەوە سەیرمانكات و هەر پێماندەڵێت كوڕەكانم. پاشان مامۆستا رقی لە فڵانە بەرپرسە، هەر ناوی ئەو ئەهێنم دەڵێم وای وت: ئیتر نیگەران دەبێت و راستییەكەم پێدەڵێت و منیش دەیكەم بەهەواڵ و بڵاوی دەكەینەوە. كێشەیەك هەیە لەمەدا؟ (نێچیرڤان بارزانی) وتی: نا كێشە نییە. بەس با یەك شتت بۆ باسكەم. لە كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاسیی بە مامۆستامان وت ئیتر تۆ(یانی من) لەخۆی دوربخاتەوە، چونكە تۆ دراوسێیەتی ناكەیت و هەواڵت دەوێت، ئەویش بەڵێنیدا چیتر ئامادەنەبێت هیچ شتێك بدا بەتۆ، بەڵام دیاربوو بەڵێنەكەی لەبەر ئێمە بوو، چونكە لەوكاتەی باسی ئەوەماندەكرد هیچت پێنەدا، تۆ تەلۆفۆنت بۆكرد، ئەویش وتی: ئەوە خۆیەتی، لەبەرچاوی هەموومان تەلەفۆنەكەی هەڵگرت و جوابیدایتەوە و هەرچی لە كۆبوونەوەكە باسكرابوو هەمووی پێووتی! وتمان مامۆستا ئیمە سەعاتێكە باسی چیدەكەین، بۆ واتكرد؟ ئەویش وتی: ئەرێ‌ كاكە ئێوە بۆ وازیان لێناهێنن، تۆ هەواڵیان نادەیتێ‌، ئەو نایانداتێ‌، من نەیاندەمێ، ئێ‌ باشە ئەو بەدبەختانە كۆمەڵێگ گەنجی فەقیرو هەژارن رۆژنامەیەكیان هەیە، گەر چوار هەواڵی باشی تیانەبێت دەبێت دایخەن، خۆ قابیلە باسی ئەتۆممان نەكردوە، باسی حیزب و حوكومەت و كوردە، چیتێدایە با ئەوانیش دوو هەواڵیان دەستكەوێت و بڵاوی بكەنەوە، بەم دوو هەواڵە كارەسات دروست نابێت.  مامۆستا لەگەڵ ئێمەی ئاوابوو، تا ئەو رۆژەی دراوسێ بووین، هیچ كات مانای دراوسێیەتی لەبیرنەكرد و، وەك پارتییە ئایدۆلۆژییە تەعەسوبییەكان سەیری ئێمەی نەدەكرد. هەمیشەش، چ بە رۆژ چ بەشەو بچوینایە بۆلای، وەك ماڵی خۆمان هەڵسوكەوتمان دەكرد. یادی بەخێر دراوسێكی زۆر باشبوو لەگەڵمان و سودی زۆر باشیشمان لێبینی بۆ هەواڵ و مانشێتی رۆژنامەی هاوڵاتی و، لەرووی زانیاریی هەواڵەوە یارمەتی دەرێكی باشمانبوو، بریا ئەوانی تریش وەك ئەو بیریان بكردایەتەوە. ئەو بەو تەمەنە پیرەوە لەو خۆبەگەنج زانانە باشتربوو، كە رۆژنامەی هاوڵاتی و رۆژنامەنووسەكانییان بە دوژمن دەزانی.  

  ئارام سەعید          سەرهەڵدان یان جیابونەوەی هێزی نوێ لە هێزی دایک چەندین نمونەی هەیە لە کوردستاندا، بەگەرانەوەیەک بۆ رابردوی هەرێمی کوردستان ئەگەر لە مێژوی یەکێتیەوە دەستپێبکەین ئەوا وەک نمونەیەک بۆمان دەردەکەویت، دامەزراندن و سەرهەلدانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە بنەرەتدا بۆ رەتکردنەوەی دید و تێروانینی پارتی دیموکراتی کوردستان بوو، کە جیاواز لە پارتی بڕیاری سیاسەتکردن و حزبایەتی دا، کە دامەزراندنەکەی پاش شکستی گەورەی کوردایەتی پارتی بوو بۆیە سەرەتا زۆرینەیەک هەبوون گاڵتەیان پێدەهات کە کۆمەڵێک گەنج شۆڕش هەڵدەگیرسێننەوە، پاشان بوە جێی ئومێدی زۆرینە. هەربۆیە هەموو هێزیکی تازە کە دروست دەبیت لە دوای قەیران و شکستی گەورە زۆرینەیەک هەن بڕوا ناکەن، و هێشتا بێ ئومیدیان نەڕەویوەتەوە.  پاش ململانێی زۆر و گەیشتن بەشەڕی ناوخۆ لەگەڵ پارتی بە چەندین جەولەی گفتوگۆ گەیشتنە نیمچە ڕێکەوتن. هەموو هیزێکی نوێی سیاسی ئەگەر لە دایک بونیی سروشتی بێت بۆ ئەوەیە کە تێڕوانینێکی نوێ پێشکەش بکات، ئیرادەیەک بیت بۆ رەتکردنەوەی واقیعی حاڵ کە پێویستیەکی واقیعیی بۆ دروستبونیی هەیە. ئەوەی گرنگە جیاکردنەوەی ئەو جۆرە سەرهەڵدانانەیە کە هەندیک جار ویستی گروپێکی ناو حزبێکە بۆسەپاندنی بەرژەوەندی و ئیرادەی شەخسی و خیزانیی، نەک لەسەر بەرنامەو بەرژەوەندی گشتی ناکۆک بن، کە ئەمەیان جیایە لە سەرهەڵدانی نوێ کە لەم نموناش زۆرن لە مێژووی حزبایەتی و کوردایەتی. لەئەنجامی ئەم مێژوەو دەگەینە ئەو ئەنجامەی کاتێک هێزێک بە دژی هێزێکی تر دروست دەبێت گرنگە تێڕوانین و هەلسوکەوت و سیاسەت کردنی لە هێزەکەی بەرامبەری نەچێت، ئەوکاتەی هەمان سیاسەت دەگرنە بەر، دەبنەوە یەک و هێزە نوێکە لاواز دەبێت و ئەگەری پارچە پارچە بونیی زۆرە، بە نمونە ئەوکاتەی یەکێتی سیاسەتەکانی و کارکردنی لە پارتی نزیک بۆوەو وەک ئەوی لێهات بەشی زۆری لایەنگرو دەنگدەری لەدەستدا، گرفتی سەرەکی یەکێتی ئەوکاتە دەستی پێکرد کە لاسایی هیزێکی کردەوە کە لەسەر بنەمای دژایەتی کردن و ململانێی ئەو دروستبوە.  ئەم نمونەیە بۆ زۆر هێزی سیاسی تریش راستە، بە نمونە کاتێک کە بزوتنەوەی گۆڕان دروست بوو لەسەربنەمای ئەوەو بوو کە دەسەڵاتی پارتی و یەکیتی گەندەڵی دەکەن و پێویستە هێزیکی نوێ ببێتە بەدیلی ئەوان، بەڵام بە نزیکبونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لەو هێزانەو رێکەوتن لەگەڵیان بەشێکی زۆری دەنگدەران و هەوادارانی گۆڕان بێ ئومید بوون. خەونیی گۆڕینی دونیا لای ئەو خەڵکە نەما کە ئومێدیکی گەورەیان لەسەر ئەو خەونە هەڵچنی بوو. بێگومان ئەم نمونەیە بۆ هێزە ئیسلامیەکانیش هەروایە.  هیزێکی سیاسی کە لەسەر بنەمایەک گەشەی کرد و دواتر بەهۆی بەرژەوەندی چەند کەسێک یان کورتبینی و سازشکردنی گروپیک یان خودی حزبەکە لەگەل بەرامبەرەکەی و لادان لە بنەماکانی خۆی، دەرئەنجامی ئەو ویرانەیە دەبێت کە ئیستا دەیبینین. هەر لەم بارەیەوە کاتێک کە پارتی و یەکێتی لە دژی ستەمی بەعس دروست بوبێتن و ئێستا ئەو ئامرازانەی سەرکوتکردنی ئەوان بەکاربێنن ئەوا دەرئەنجام بەو ئاقارەدا دەروات کە لە سەدا حەفتای کۆمەڵگە ناچێتە دەنگدان و سزای گەورەتریش چاوەروانیانە لە ئایندەدا کە کە لە لایەن خەلک و ئەو کەسانەوە دەبێت کە لە رابردودا متمانەی پیکردون لەسەربەرنامەکانیان.

سامانی وەستا بەکر       سیاسەت بێجگە لەوەی ھونەری ڕێکخستنی کۆمەڵگەو داودەزگاکانی دەوڵەتە ھەرواش پاراستنی سنورو سەروەری نەتەوەو خاکیشە بەڕووی دراوسێ و ھەرھێزێکی دەرەکیشدا.  مەخابن سیاسەت لە ھەرێمی کوردستان ڕێچکە باوەکەی بەزاندوەو ڕێچکەیەکی زۆر تایبەت بەخۆی گرتووە کە لە شکڵ و لە ھەناویا لە ھیچ شوێنێکیتر ناچێت بەجۆرێک ھونەری ڕێکخستن گۆڕاوە بۆ تێکدان، ھونەری شکۆپارێزی بۆ بودەڵەکردن، ھونەری دروست کردنی تاک بۆ تێکشکان، ھونەری سنورپارێزی بۆ بەدەستەوەدان، ھونەری خزمەتگوزاری بۆ تێھەڵدان و ھونەری بیروڕای جیاواز بۆ کووچی زیندان. ھەندێ جار پارچەیەک کوتاڵ ئەکرێ بە پینەی پۆشاکێکی دڕاو بەڵام چەند وردیش بکرێ پینە ھەر پینەیەو پۆشاکی دڕاویش ھەرگیز وەک خۆی لێنایەتەوە. ئەوەی ئێستا لە باشوری کوردستان ئەگوزەرێ ھەمان ئەم نمونەیەیە، بەنیازن بە پارچەیەک پەڕۆی چورا ڕەنگ دەلاقە گەورەگە داپۆشن و پارچەیەک پەرۆکی لاکێشە بدەن بەچاوی خەڵکیدا و ڕاوەدوونان و دەستگیرکردنی سیاسی و داخستنی سینەمایەک بۆ قەدەغەکردنی فیلمێک و کۆکردنەوەی چەند پەرتوکێکی دیاری کراو زیندانـی کردنـی مناڵ ...ھتد لەبیری خەڵک پێببەنەوە! ھەڵکردنی ئاڵای کوردستان ھیچ خواستێکی نیشتمانی بەرز ڕاگرتنی شکۆی نەتەوەی کورد لە کەرکوک و جەخت کردنەوەی کوردستانی بوونی ئەو شارەی لە پشتەوە نیە بەڵکو ھەر زوو بەزوو مەرامی ڕێپێدانی ھەڵکردنی ئەو ئاڵایە ڕوون و ئاشکرا بۆوە کە ئەو کارە بۆ لەبیربردنەوەی ھەڵکوتانە سەر پارتی کرێکارانی کوردستانە لە ھەرێم و بە دیاری کراوی لە سلێمانی لە ئێستایا کە ڕەنگە داگرتنەوەی ئاڵاکە لەسەر بارەگانـی یەکێتـی لە کەرکوک گەواهـی دەری ئەو ڕاستیە بێت. کلتوری خۆ بەدەستەوەدان و گوێڕایەڵی دوو پارتە سەوزو زەردەکەی ھەرێمی کوردستان بەجۆرێکە کە ھیچ یەکێک لە داگیرکەرانی مێژووی کوردستان دوو دڵ نەبوون و دوو دڵیش ناکەن لەھەر داوایەک و ھەر سیاسەتێک کە لە بەرژەوەندی خۆیانبێ و بیانەوێ لەو بەشە "نیمچە ئازاد"ەی کوردستانا جێبەجێی بکەن ئەگەرچـی پارسەنگی ئەو کارە خوێنی چەندین لاو پیرو مناڵی کوردیشبێ یان داخستنی بارەگاو داخستنی حیزب و دەستگیرکردنی سیاسیش بێت. ھیچ کاتێک خەڵک بە کردنەوەی فڕۆکەخانەی سلێمانی دڵخۆش نابن ئەگەر باجەکەی دەستگیرکردن سیاسی و تەسلیم کردنی کلیلی خوودی شارەکەبێ بە دوژمن لە کاتێکا کە کردنەوەی فڕۆکەخانە بۆ خۆشگوزەرانی ھاوڵاتیان نیە هێندەی بۆ کارئاسانی بازرگانە سیاسیەکان و ھەناردەو ھاوردەکردنی کاڵایە بۆ قازانجی زیاترو ئاسانکاری زیاتر کە لەوانەیە باڵادەستانی سلێمانی ئەو کارەیان لەڕێی فڕۆکەخانەی ھەولێرەوە بۆنەچێتە سەر چونکە وەک ئەزانرێ ئەوان ھەر ڕکابەری سیاسی نین بەڵکو ڕکابەری بازرگانیشن. ھیچ کاتێک کوردانی کەرکوک بە ھەڵکردنی ئاڵایەک دڵخۆش نابن کە ڕەنگە سوورەکەی خوێنی ئەو گەنجانەبێ کە ١٦ی ئۆکتۆبەرا کران بە قوربانی، ڕەنگە سەوزەکەی ئەو دۆلارانەبێ کە ئەخزێنە گیرفانی سیاسیە بازرگانەکان بەرامبەر فرۆشتنـی خاک ونەتەوە و نیشتمان، ڕەنگە زەردەکەی شەرمەزاری پاشەکشێکردنبێ لە ئازادی و ڕەنگە سپیەکەشی ھەڵکردنی ئاڵای سپی خۆڕادەستکردنبێ. تێزی سیاسەت کردن لە هەرێمـی کوردستان نمونەیەکـی جیاوازە کە کە تەنانەت لە حـیزبە شمولـیەکانـی سەردەمـی پێشووش ناچـێ، جۆرێکە کە تێکەڵەیەکە لە ناشـرینتـرین و قێزەونترین پیشەوەری کە ئەتوانین بڵێین ئەخلاق لەوێدا غایبە. سیاسەت هونەری پێکەوەی و بینا کردن و بنیاتنانەوەی کۆمەڵگەیە کە لەوێدا هاوڵاتـی هەست بە کێش و شکۆی مرۆڤ بوون بکات.  هەروەک چۆن سیاسەت پێویستــی بە ڕێفۆرمـی بەردەوام هەیە هەرواش پێویستـی بە بوونـی نوخبە هەیە، ئەوەی شوینـی گلەیـی و ڕەخنەیە سیاسەتـی هەردوو ئاوایـی زەردو سەوز نیە چونکوم ئەوان تەنانەت لە هونەری ڕەخنەگرتنیش تێناگەن بەڵکو ڕوو لە سوپا  قەڵەم سێبەرەیە کە ئەکرا بەشێکبن لە نوخبەی هەڵکەوتەی کۆمەڵگە نەک حیزب چۆنیان بوێت ئەم قەڵەم سێبەرانە بارەکەیان بەوەلایەیا بۆ بچەرخێنن و هەرچـی و ڕووی ڕەشـی کارە نابەجـێ و پۆخڵەکانیانە بۆیان سپـی بکەنەوە. ئەبـێ سیاسەت بۆ دروست کردنـی ژیانێکـی هێمن و شایستە و خۆسەری تاکەکانـی کۆمەڵگەبـێ بەڵام ئەگەر ئاڕاستەی پێچەوانەی گرت ناکرێ بکەرەکانـی خەڵکانـی سیاسـیبن بەڵکو لە فەرهەنگـی سیاسـی گەلانـی ئازادیخوازا ئەوانە بە مافیا و بازرگانـی خوێن ناو ئەبرێن چونکوم لەناو هەردوو ئاوایـی زەردو سەوزا نە هێـزی چەپ و ڕادیکاڵ و ئازادیخواز  نە هێزی بۆرجواز و لیبراڵ و نەتەوەی بوونـی ماوە چونکە لۆژیکـی پاراستنـی پلورالیـزمـی سیاسـی، فەرهەنگـی، کۆمەڵایەتـی کاری پێناکرێ بەڵکو  لۆژیکـی دەستکەوت و بازرگانـی نائەخلاقـی تۆقێنەرو نامۆ بە مرۆڤ جێگەی گرتۆتەوانـێ. لەناو هەردوو ئاوایـی زەردو سەوزا  شەرم، ئەخلاق، ڕێزگرتن لە یاسا، دادوەری سەربەخۆ، فەرهەنگـی سیاسـی باو، هەست کردن بە بەرپرسیاریەتـی بوونـی نەماوە بۆیە ئەوەی دەسەڵاتـی بەدەستەوەیە وڵات بە قنەخشکـێ ئەبا بەڕێوە لۆژیکـی شەقاوەیە نەک حوکمڕانـیەکـی مەدنـی کە وڵاتێکیش لەلایەن بەڵتەجیەوە ببرێ بەڕێوە ئەودەم لەێدا هەموو سەمەرەیەک قابیلـی ڕوودانە  بەڵام ئەوەی نابەجێیە کاری قەڵەم سێبەرەکانە کە ئەبوو  ئەوان پاوەری گۆڕنکاری بن نەک چەسپاندنی حوکمـی قەرەقۆش. کەوابـێ پارچەیەک پەڕۆ ھیچ لە ئازاری خۆبەدەستەوەدان و دۆڕان ناشکێنێ کە کۆمەڵگە لەناخەوە گەمارۆدراوە و نەخشەی وڵاتیان لە دڵیانا پێئەنێژن هەربۆیە واباشتر بوو لەبری ھەڵکردنی تاکە ئاڵایەك کۆی ئاڵاکان بۆ نیوە داگرن چونکە خودی مرۆڤ و پاراستنـی کەرامەتـی چەقـی دەستکەوتەکانن و پارچەیەک پەڕۆی دروست کراوی دەستـی خودی مرۆڤ سەرە کوت کراوەکانـی پـێ بەرز ناکرێتەوە. ___________________________________________________________________________ سامانی وەستا بەکر                                              ١٣-١-٢٠١٩                                           سوید-ستۆکهۆڵم        

لاوك سەڵاح       هەموو شۆرشەکان و یاخیبوونە رۆمانسییەکان بۆ بەدەستهێنانی فۆرمە جیاوازەکانی شکۆمەندی وکەرامەت بوو، بۆ دانپیادان بوو بەوەی کە ئەو بوونەی هەتە دەبێت شکۆی هەبێت. زۆربەی شۆرشەکانی دونیا لە سەرەتادا، بەر لەوەرچەرخانە دڕندەکانی، هەوڵدان بووە بۆ وەدەستهێنانی شکۆمەندی سیاسی، هەر لەم پێناوەشدا دونیایەک پرس و کێشەی دادوەری کۆمەڵایەتی و مافی جۆراوجۆری کەسەکانی پێشێلکردووە. لە غارداندا بۆ وەدەستهێنانی شکۆمەندی سیاسی پێی بە هەزاران حیکایەت و سەرگوزشتەی عەشق و منداڵ و ئافرەتدا ناوە بە پاساوی سیاسی جیاواز لە سەرو هەموویانەوە پاساوی ئەوەی کاتەکە و دۆخەکە شیاو نییە؛ دۆخی پیادەکردنی دادوەری کۆمەڵایەتی نییە، دۆخی یەکسانی مافی سیاسی نییە، دۆخی پەرەپێدانی ئابووری نییە، لەوە سەیرتر دۆخی کۆنگرە و هەڵبژاردن نییە! بۆ شۆرشگێرە قەدیمەکان شکۆمەندی و دانپیانانی سیاسی بەر لە هەموو شکۆمەندییەکانی دیکە دەهات، ژیان هەمیشە دوادەخرا و بە مەرگ ئابلۆقە دەدرا نەوەک پیرۆزی شۆرش و کۆڵەکە و شکۆمەندی سیاسی شۆرش دارمێت. کۆی پرسیار؛ ئایا شکۆمەندی تەنیا شکۆمەندی سیاسی دەگەیەنێت؟ ئایا لە شکۆمەندی سیاسییدا هەموو ئەوانەی دیکە دەستەبەر دەکرێن؟ ئەم پرسیارە راستەوخۆ دەبێت زەین و دیدمان هەڵتەکێنێت. پێوەرەکانی کۆمەڵگەیەک بۆ هەڵسەنگاندنی رادە و ئاستی شکۆمەندی خۆی کامانەن؟ سەرەتا، ئایا هەمانن؟ ئەگەر هەمانن لەسەر کاغەز، ئەو پێوەرانە چۆن لە کاغەزەوە دەگوازرێنەوە و شۆردەبنەوە بۆ ناو دادگاکان و دامەزراوەکان و خێزانەکان؟ چۆن دەبنە یاسا و وەک رێوشوین و میکانیزم دادەرێژرێن بە شێوەیەک کە کەسەکان هەر لە ساتی لەدایکبوونیانەوە هەست بکەن لە کۆمەڵگەدا خاوەنی شکۆن و کۆمەڵگە وەک مافێکی سروشتی لە چەندان یاسادا بەرجەستەیان دەکات، ئەمە دوور لە دروشمی سیاسی کە هەموو پارتە سیاسییەکان بە فۆرمی جۆراوجۆر دەیڵێنەوە، زۆر نزیک لە بەها مرۆڤدۆستییەکان و مرۆییەکان. بۆ ئەوەی کۆمەڵگەیەک خاوەنی ئەو ئیرادە و توانایە بێت کە هاواری بۆ دەکەین، دەبێت پرۆسەیەکی دوورمەودا لە پەرەسەندی سیاسی ستراتیژی دامەزرێنیت، بۆ ئێمە ئەمە خەونە، پێتان وایە وڵاتێکی وەک ئیمارات یان ئێران یان تورکیا خاوەن شکۆمەندییەکی سیاسیین کە بەرجەستەی هەموو فۆرمەکانی دیکەی شکۆمەندی دەکات؟ لەگەڵ دەرکردنی بەیاننامە سیاسییە پەرتەوازەکان و تەقەی تفەنگە ژەنگ هەڵگرتووەکان و زۆر بوونی کێلە شکاوەکانی شەهیدەکان، ئەوەی نەکراوە و ئەوەی فەرامۆشکراوە شکۆمەندی چیین و توێژ و کەسەکانی کۆمەڵگە بوون لەو دیوو بەناو دونیای سیاسەتی ئێمەوە، ئەمەش بە بیانوو و پاساوی جۆراوجۆر بووە، ئێمە هەمیشە داوای شکۆمەندی خۆمان لە دونیای دەرەوە کردووە، راستە ئێمە هەمیشە بە رووی داگیرکەراندا هاوارمان بۆ شکۆمەندی نەتەوەیی کردووە، بەڵام هەرگیز بە توورەیەوە ئاورێکمان لە خۆمان و ناوەوە نەداوەتەوە، هۆشمەندییەک نەبووە کۆمەکمان بکات بۆ هێنانەدی شکۆمەندی خۆمان بەرامبەر خۆمان کە رێ لە سوتان و لاقەکردنی ئافرەت و فڕێدانی منداڵ و زوڵمی پیاوێکی بەد بکات. کۆمەڵگەیەک خۆی کەرامەت بۆ کەسەکانی خۆی دابین نەکات هەمیشە داواکردنی مافی لە دونیایی دەرەوە بەتاڵ دەبێتەوە، بە مانایەکی دیکە کۆڵەکەکان لە ناوەوە هەڵنەچنرێن چەندان نەهامەتی دیکە بەدوای خۆیاندا راپێچ دەکەن. بۆ نموونە، مەبەستی سەرەکی لە بەهاری عەرەبی لە سەرەتا و لە کرۆکدا، پانتاییە گەورەکەی بۆ یەکسانی کەسەکان و بۆ گەشەسەندی سروشتی کۆمەڵگە و وەدەستهێنانەوەی دانپیانانی شەرعیەت و بەرجەستەکردنی شکۆمەندی و کەرامەت بوو کە خۆیان لە دادوەری کۆمەڵایەتی و سیاسی و نەهێشتنی مۆنۆپۆلکردنی ئابووریدا بەرجەستە دەکرد، مۆنۆپۆلکردنێک کە بەر لە زیاتر لە ٦٠ ساڵ لە وڵاتە عەرەبییەکاندا سەپێنراوە و تازە بە تازە لە کۆمەڵگەی کوردیدا بە سەرەتاترین فۆرم و شێوە خەریکە سەرهەڵدەدا. وڵاتێکی وەک لیبیا گرفتی برسێتی ئابووری نەبوو، ئەوان گرفتی مۆنۆپۆلکردنی سیاسی و ئابوورییان هەبوو، گرفتی بێ رێزگرتنی یاسای ئافرەت و منداڵیان هەبوو، گرفتیان خزمەتگوزاری تەندروستی و ئاو کارەبا نەبوو، گرفتیان نەبوونی یاسا و رێوشوێنی یاسایی بوو کە لە پاش هاتنی عەسکەر و نوقڵانەی شۆرشگێرەکان بەوەی هەوڵ بۆ هێنانەکایەی کۆمەڵگەیەکی بەهەشتی دەدەن، لە پاش چەندان ساڵ ئەو کۆمەڵگەیە نەوەک هەر بەها و شکۆمەندی کۆمەڵایەتی و ئابووری لە دەستدا بەڵکو ئەو کۆڵەکە سیاسییەی کە دەیوویست وەک قەوارەیەکی سیاسی بەر لە هاتنەکایەی پرۆسەکانی تر هەبێت داڕما. بەداخەوە، بەهاری عەرەبی لە چرکە ساتی خۆیدا یاخبوونێک بوو بۆ زیندووکردنەوەی ئەو رەهەند و فۆرمە دادپەروەریانەی کە هەمیشە مێژوو کەڕیکردووین بە بوونیان بەڵام هەر لە ناو لاپەڕەی بەڵگەنامەکاندا هەبوون و کاریان پێنەکراوە. بۆ ئێمە، لە ئێستادا لە نەبوونی دامەزراوە ستراتیژییەکان و فیکرییەکان و نەبوونی دامەزراوە شەرعییە ئاساییەکانی وەک پەرلەمان و نەبوونی خیتابی سیاسی دەستەڵات و ئۆپۆزیسیۆن و لە نەبوونی ئەکتەری سیاسی بە توانا ونیشتمانپەروەر و بەرپرسیار لە دۆخێکدا کە کەس بڕوای بە مزگێنی و مژدە و گفتەکانی شۆرشگێرەکان نەماوە، شکۆمەندییە سیاسییەکان و کۆمەڵایەتییەکان و ئابوورییەکان و مافەکانی مرۆڤ چۆن دادەمەزرێنین؟ ئایا متمانەتان ماوە؟ لە دۆخێکی دیفاکتۆی وەک ئەمەی ئێمە، گروپە سیاسییەکان، لانی کەم، هەر بۆ مانەوەی خۆیان تا قۆناغێکی دیکە، دەبێت هەست بەو مەترسییە بکەن کە چیدی بێ کاری هاوبەش سەختە کاری سیاسی بکرێت، سەختە کۆمەڵگە بپارێزیت. لە کۆمەڵگەیەک وەک کۆمەڵگەی کوردیدا بۆ پاراستنی خۆی لە دیکتاتۆریەتی ناوچەکان پێویستی بە چەترێکی هاوبەش هەیە لە بەردەم هەموو ئەو مەترسییە گەورانەی دەوریان داوە، بەڵام هەر کەسە و بە توانای واقیعی خۆی.

عەلی کەریمی        باش بوو جاری جاران میرێک هەبوو لە گەڵ هەموو کەم و کۆڕیی و بێئاگا‌هـ بوونی لە دونیا و لە میللەتی خۆی، هەڵپڕژان و جارو وبار شەڕە تفەنگ لە گەڵ میری ئەمبەر و ئەوبەر، بەڵام لە جوغرافیای خۆیدا هەر میر بوو، لە لای دەرودرواسێ، دۆست و دۆژمن و میللەتی خۆی، حوکمی دەرۆیشت و مەشروعییەتی هەبوو. ئەوە چەند ساڵە لە لایان سەرۆکی یەک لەم عەشیرەتانە، ئێستا بەناوی سەرۆکی حیزبی مۆدێرن پێناسەی دەکەن، هەر دەم و نادەمێک لەپڕ و لەناکاو باسی دەوڵەت دەکەن، نەک جارێک و دوان و سێیان و... ئەوە بوو بە دەیان جار ئەمانە ئەم باسە بە نەزۆکی دێنە گۆڕ و لە دوایەشدا بە سەرشۆڕیی و دەست لە ئەژنۆیان درێژتر دەچنە بە بارەگای عەرەبەکان لە بەغدا، وەک ئەوەی نە بایان دیبێ و نە باران. ئەوجار هەر ئەوانەی دۆینێ بە پەنجە راوەشاندن و هەڕەشە و گوڕەشە لە بەغدا و عەرەب؛ ئیتر ئێوە جیران بن و تەڵاقمان دان، هاووڵاتی بۆ کام وڵات یەکەم جار بە پاسپۆرتی کوردیی سەفر دەکا و سەدان شێعر و بالۆڕە لێدان لە لایان ئەو موستەفید و بەرماوخۆرانە بە ناوی "نوخبە و رۆشنبیر" یەک جێ ١٨٠ دەرجە دەگۆڕێن و لە هۆڵەکانی بەغدا و هەوڵیر هەر ئەوان ئەوجار باسی شەراکەتی راستەقیینە و زەروورەتی بەشداری لە عێراقی واحید، شەڕە خەنجەر لە سەر پۆستی سەرکۆماری عێراق، بە دەیان تئۆریی و شانتاژ و قسەی بێ مانا و دوور لە عیلم و زانستمان بۆ دەکەنەوە و هەر پێش نازانن هەر ئەو زاتە  موبارەکە دۆینێ چی دەگووت و ئەمڕۆ چی دەڵێت؟! ئێستا ئەوە چەند رۆژە لە چێکردنی دەوڵەتی مۆدێرن و موئەسساتی هاتووینە سەر حوکمی گەرەک و تەنانەت خانەوادە بچووکەکانی ناو بنەماڵەکان! سەیر ئەوەیە ئەو "نوخبە"یە کە خۆی وا وێنا دەکا لە خانەوادەیەکی ئەو بنەماڵەیە نزیکە و نووسینەکانی هەموو لە رووی عیلم و زانیاریی و دەزگا سیخور و ئەمنی و ئیستخباراتێکانەوە بۆ دێ، و بە داخەوە سایت و رۆژنامەنووسی دێیەکەی ئەمبەریش پێی سەرسام و موعجیبن و بە بێ ئەوەی وتارەکەیان بۆ بنێرێت یەکسەر هەر خۆیان بڵاوی دەکەنەوە و  روخساری سایت و رۆژنامەکەیانی پێ ناشیرین دەکەن، دیسان زۆر "دایی جان ناپلئون"انە تەحلیل و لێکدانەوە نا بەڵکوو وەک ئەوەی تەنیا ئەو مەعلومات و عیلمی هەیە دیسان کەتۆتە  هینا و بردن و حیکمەتی گەورەی ئەمریکا و بە هێند وەرگرتنی ئەم سەرۆک خانەوادانە لە سەردانەکەی هەفتەی رابردوویی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، ئاغای مایک پۆمپیۆ. لێرەوە ئەم موحەلیلەی سیاسەتەکانی ئۆردۆغان دلنیا دەکەمەوە، تەیارەکەی ئاغای پۆمپیۆ دوای ئەو هەموو کۆبوونەوەی جیا لەگەڵ خانەوادەکان، هەر لە ئاسمانی هەوڵیر بووە کە دەیان جار وشەگەڵی "F"ی لە زار دەڕپەریوە!   ئاخر کوڕی باش ئەو کە وەک گەرەک و عێل و عەشیرە سەیری کورد دەکا تۆ بۆ تێناگەی و بە جیا سەردانی باوک و کوڕ و زاوا و ئەم وئەو، تیئۆریزەیەکی درۆزنانە دەکەی و دەرخواردی خەڵکیی دەدەی کە ئەمریکا ئەها چەند کوردی بەلاوە مەتڵبە، ئاخر ئەی نوخبەی نا رۆشەن! ئەمریکا لە کام وڵات رەفتاری وا دەکا؟! سەردانی هەفتەی رابردووی ئەمریکا زۆر دیار و روون بوو دیدی ئەوان بۆ کورد تەنیا دەسەڵاتی گەرەک و خێل و عەشیرەیە و تەنانەت شکافەکانی مام و ئامۆزاکانیش دەزانن و بە پشی پشی پێکردن هەروەک سەردەمی "خاتوو بێل" کە خەریک بوو ئەمیر و ئەمیرزادەکانی هەموو دنیای عەرەبی لە دوای سایکسپیکۆ لە سەر پەنجە توتەی هەڵدەسوڕاند، ئەوە خەریکن هەر ئەو سیاسەتەش لە گەڵ مام و برازا و کوڕ وبلیمەتەکانی مەملەکەتی لەمەڕ تۆش دەگێڕن و ئەم جۆرە سەردان و تەعامولە لە گەڵ کورد تەنیا بێحورمەتی و بە هیچ نەگرتنمانە و تۆش ئیتر بۆ چەند ئیمتیاز و موستەفید بوون دەست هەڵگرە لەم جۆرە تەحلیل و بەناو تئۆریی و عیلمی ناراست و لە ورگ دەرهاتوو. زۆر روون بوو ئەم جۆرە دیدار و بەسەرکردنەوانە لە لایان وڵاتان و زلهێزانی دونیا و دەر و دراوسێ روانگەی ئەوانمان پێ دەڵێت لەسەر کورد و ئەم "سەرکردانە" کە نەتەنیا وەک دەوڵەت وهەرێم و زۆنی سەوز و زەرد سەیرمان ناکەن، بەڵکوو هەرکام لە وانەیان پێ مافیای گەڕەکێکە!

رێبوار کەریم وەلی (1) دوای 16ی ئۆكتۆبەر كە بەشێكی یەكێتی، لە دەرەوەی بڕیاری یەكێتی، پیلانی نەهێشتنی قەوارەی سیاسی و دەستووریی كوردستانیان دادەڕشت و، خەونیان بە رووخاندنی حكومەتەوە دەبینی، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا هاتە سەر خەت. لە بەیاننامەیەكدا، بەناو و بە دیاریكراوی پشتیوانی بۆ نێچیرڤان بارزانی و جێگرەكەی دەربڕی. ئێستاش كە نێچیرڤان بارزانی بەربژێری پارتی دیموكراتی كوردستانە بۆ سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، جارێكی دیكە وەزارەتی دەرەوە پیرۆزبایی لێدەكات، هاوكات پیرۆزباییش لە بەربژێرێكی دیكەی پارتی بۆ سەرۆكایەتیی حكومەتی داهاتوو دەكات كە مەسروور بارزانییە. دیداری وەزیری دەرەوە لەگەڵ سەرۆك بارزانیش دووپاتكەرەوەی ئەو راستییە بوو كە ئەمریكا هەوڵی بەدەستهێنانەوەی دڵی دۆستەكانی دەدات و، ناشتوانن رۆڵی سەرۆك بارزانی لە هاوكێشە سیاسی و ئیقلیمییەكان بە پێوەری پۆست و پلە و پایە بپێوین. ئینجا ئەم موبارەكەیەی وەزارەتی دەرەوە، پاڵپشتییەكی ئاشكرایە بۆ ئەو بڕیاری جێگۆڕكێیەی كە پارتی لەناوخۆی خۆیدا كردوویەتی. ئەمریكا بۆ داهاتووی ناوچەكە و ئەو هەنگاوانەی كە لە داهاتوودا لە هەمبەر ئێران دەیانهاوێت، پێویستی بە سەقامگیرییەكی سیاسی و ئەمنی هەیە لە كوردستان و وڵاتی بەناو عێراق بەگشتی، ئەوەش بە دوو ئاراستەدا مسۆگەر دەبێت كە حكومەتی داهاتوو، حكومەتێكی بەهێز بێت و رایەڵەكانی پەیوەندیی خۆی لەگەڵ بەغدادا نەپچڕێنێ و، سەرۆكی هەرێمی داهاتووش بتوانێ لە هاوكێشە ناوخۆییەكان، ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان بەڵانس رابگرێت و، رێگر بێت لە پشێوی و ئاڵۆزی. سەرۆكی داهاتووی هەرێمی كوردستان، لە رابردوودا لە سەختترین بارودۆخەكاندا توانیویەتی خوێندنەوەیەكی دروستی بۆ پەیوەندییە نێودەوڵەتی و ئیقلیمییەكان هەبێت و، تەنانەت دوای 16ی ئۆكتۆبەر دەرگا داخراوەكانی سەر كوردستانی بە شەونخونی و ئیرادەیەكی بەهێز كردەوە. نێچیرڤان بارزانی بە درێژایی 24ی ساڵی رابردوو، ئەندازیاری بەشی هەرە زۆری ئەو پەیوەندییانەیە كە پارتی و حكومەتی هەرێم لەگەڵ وڵاتانی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی هەیانە و، پەیوەندیی توركیای لەگەڵ هەرێمی كوردستان لە شەڕەوە گۆڕی بۆ هاوبەشی ستراتیژی! بۆیە سەرۆكی داهاتوو، تەنها تەحەددییەكی لەبەردەمە كە بتوانێ ببێتە چەترێك بۆ هەموو حیزبە سیاسییەكانی كوردستان بێ فەرق و جیاوازی، بتوانێ متمانەی هەموو حیزبەكان و هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان مسۆگەر بكات كە ئەوەش دەبێتە زامن و هەوێنی ئاشتەوایی سیاسی و كۆمەڵایەتی لەناوخۆی كوردستان. یەكێتی تێگەیشت؟ (2) دەركەوت ئەمریكا تەنانەت یەكێتی وەكو دۆستێكیش نابینێ تا پێویست بكات چاوی بە سەرانی ئەو حیزبە بكەوێت. قوباد تاڵەبانی وەكو جێگری سەرۆكی حكومەت لەگەڵ بەشێك لە وەزیرەكانی كابینە ئامادەی دیداری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بوو لە هەولێر. رەنگبێ بەشێكی پەیوەست بێت بەو متمانەیەی كە ئەمریكییەكان بە تاڵەبانیی بچووكیان هەیە و، بەشێكی دیكەشی پۆستە رەسمییەكەی بێت لە حكومەتدا. بەڵام نەك بە نوێنەرایەتی یەكێتی. دووركەوتنەوەی یەكێتی لە پارتی، ململانێی ناوخۆیی و ئەو بڕیارانەی لە دەرەوەی یەكێتییەوە بەناوی یەكێتی دەدرێن، وایانكردووە یەكێتی لەڕووی دیپلۆماسییەوە (كە خاڵی پرشنگداری سەردەمی جەلال تاڵەبانی ئەو پەیوەندییە بەرفراوانە بوو لەگەڵ دنیا هەیبوو) پشتئاو ببێ و، ئاستی پەیوەندییەكانی وەكو حیزبی دووەمی كوردستان دابەزێت بۆ بینینی سەفیر و كۆنسوڵی وڵاتان! لەوەشیاندا كۆنسوڵ و سەفیرەكان نازانن چەند كەس ببینن تا بزانن رای یەكێتی چییە و جاری وا هەیە مەجبوورن هەر چوار باڵەكە ببینن! ئەگەرچی ئێستا لە رێگەی پۆستی سەرۆككۆمارەوە لە بەغدا، یەكێتی هەوڵی نۆژەنكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و ئاساییكردنەوەی ئەو سەرەڕۆییانە دەدات كە بەناوی یەكێتییەوە كراون، بەڵام گرفتەكە ئەوەیە كە واقیعی یەكێتی لە ناوخۆی كوردستان هەمان شتە و، سەرۆككۆماریش نایەوێ رایەڵەكانی خۆی بۆ قەڵەوكردنی هیچ باڵێكی ناو یەكێتی بەكاربێنێ، چونكە لە نیهایەتدا خۆیشی باڵێكی ناو یەكێتییە. بۆیە پێویستە لە قۆناغی یەكەمدا یەكێتی بتوانێ هەزمی ئەو واقیعە نوێیەی پارتی بكات و ببێتەوە بە بەشێك لە پێكهاتەی حوكمڕانی. بە پشكی خۆی رازی بێت و كاریش بۆ بەدەستهێنانی زیاتریش بكات، ئەگەرنا ئاراستەی رووداوەكانی ناوچەكە هیچی لە قازانجی ئەوان نییە. ئاڵا لە نیوەشەودا (3) دوای بێ ئەنجامبوونی هەموو هەوڵەكانی یەكێتی لە بەدەستهێنانی پارێزگاری كەركووك و، عیلمی ئەوەی كە پارتی بە شێوەیەكی كۆنكرێتی هەم لەگەڵ بەغدا و هەم لەگەڵ ئەمریكییەكان گەیشتووەتە رێككەوتن بۆئەوەی بە سەربڵندی بگەڕێتەوە كەركووك و، تەنانەت پێشمەرگەش لە پاراستنی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بەشدار بێت، باڵی 16ی ئۆكتۆبەر دوای 14 مانگ لە مانەوەی زەلیلانەیان لە كەركووك و بە چاولێكەریی حیزبی شیوعی ئاڵای كوردستانیان لە نیوەشەوێكدا لەسەر بارەگاكانیان هەڵكرد. ئەوەش بۆ ئەوە بوو كە ئەگەر سبەی پارتی بە شكۆمەندییەوە گەڕایەوە كەركووك و ئاڵای كوردستانی لەسەر بارەگاكانی خۆی هەڵكرد، ئەوان بڵێن ئێمە پێشتر ئاڵامان هەڵكرد! بەڵام باڵی 16ی ئۆكتۆبەر لەوە تێنەگەیشتوون كە هەموو ئەو سووكایەتی و تەعەددایەی 14 مانگە دەرهەق بە خەڵكی كەركووك و ناوچەكانی دیكە دەكرێت، ئەوان لێی بەرپرسیارن. ئۆباڵی هەموو ئەو نەهامەتییەی كە دوای 16ی ئۆكتۆبەر بەرۆكی خەڵكی كوردستانی گرت بە پلەی یەكەم ئەوان دەبێ باجەكەی بدەنەوە، زوو یان درەنگ. ئەوان ئەگەر غیرەتیان هەبووایە نەدەبوو رێگە بدەن ئاڵای كوردستان بخرێتە ژێر پێ، پاراستنی كەركووكییەكان بەوە دەكرا، نەك نیوەشەوێك بەدزییەوە ئاڵا هەڵبكەن و دوایی وەك موزایەدەیەك بە خەڵكی بفرۆشنەوە. ئێوە كەركووكتان نەفرۆشتبایە بەس بوو. 

هەردی مەهدی      کاتێک پەرلەمانی کوردستان ۲۰۱٤ دەیویست هاودڵ و هاوپشتی پەیەدە بێت لە رۆژئاوا، پەکەکە تەنها لەبەر دڵی بەششاری سەففاح و "رەچاوکردنی دۆخ" وتی نابێت بە هیچ جۆرێک لە بەیاننامە و دانپیانانی کانتۆنەکانی رۆژئاوادا وشەکانی هەرێم، هەرێمەکان، کوردستان و ئاڵای کوردستان بەکاربهێنن، وتیان دەبێت دۆخەکە "رەچاو بکەن" و تەنها بنوسن "کانتۆنەکانی رۆژئاڤا". ئێستاشی لەگەڵ بێت ئاڵای کوردستان لە هەموو دنیادا ئازادە لە دیمەشق، تاران، ئەنکارا، كەرکوک، کانتۆنەکانی ئێوە نەبێت قەدەغەیە. دەیان ئاڵاتان هەیە تەنها ئاڵاکەی کوردستان نەبێت. "باشورییەکان" و بەتایبەت سلێمانی چی بۆ نەکردن! ئێوەش لەبەرامبەردا درێغتان نەکردوە و لە شێخی نەهریی، سمکۆ و قازی-ەوە تا تاڵەبانی و بارزانی بە دواکەوتوو و دەربەگ ناویان دەبەن و کوردبوونیش بە رەجعییەت(بڕوانە کتێبی سبعە ایام مع ێ‌بو1998). هەمیشە تاکڕەوانەش دەیسەپێنن  کە پێکاکا ئەعلاحزب و ئاپۆ ئەعلاحەزرەت و قەندیلیش ئەعلا مەکانن و هەمووانیش خزمەتکاری پێکاکا. ئەو پرسیارەش ناکەین بۆچی تەنها دژی "ئاستانە"ن و بێدەنگن لە ئاست تاران و شام و بەغدا! لەوەش دەگەڕێین کە دیاربەکرتان گۆڕییەوە بە منبجی عەرەبی و چۆڵیشتانکردەوە بۆ دیمەشق. ئێوە تازە "چەپفیکر"ن و دەبێت وابن. بەڵام تێبگەن و هیچ نەبێت رەچاوی دۆخ و بەرژەوەندی سلێمانی و کوردستان بکەن، کەمێک دەنگەدەنگ کەمبکەنەوە فیلمێک و چالاکییەک لێتان کەمناکاتەوە، شەڕگەی راستەقینەی ئێوە وان و دیاربەکرە. ئاخر لە واشنتۆنیش رۆژنامەیەک، فیلمێک، بارەگایەکی "کەمئەندام" زیانی حەوت ملیۆن دۆلار لە بەرژەوەندی شارێک بدات نەک دایدەخەن سزاشی دەدەن. لەوە تێبگەن ئەنکارا و ئەردۆگان لە بەشار و دیمەشق بەهێزترن، تێبگەن و دۆخەکە "رەچاو بکەن" وەک چۆن بۆتان رەچاوکرا بەرامبەر سەففاحەکەی شام.

مەلا بەختیار      (به‌ ئامار و ژماره‌) (16) ساڵه‌ رژێمی به‌عس روخاوه‌و چه‌ندین هه‌ڵبژاردن له‌عێراقدا، كراوه‌. ئایه‌ له‌و ماوه‌یه‌دا: - عێراق توانیویه‌تی په‌ره‌ به‌ دیموكراسی بدات؟ - عێراق توانیویه‌تی راده‌ی گه‌نده‌ڵی كه‌مبكاته‌وه‌؟ - عێراق توانیویه‌تی تاڵان‌و تاوان نه‌هێڵێ‌؟ - عێراق توانیویه‌تی، ته‌زویر له‌هه‌ڵبژاردندا، وه‌كو تاوان سه‌یر بكات؟ بۆ وه‌ڵامی ئه‌و پرسیارانه‌، با هانا بۆ ژماره‌و رێژه‌و ئامار به‌رین. چونكه‌ كاتێك ژماره‌و ئامار، ساغده‌بنه‌وه‌، ئیتر پاساو داتاشینی تایفه‌گه‌ری‌و ده‌سه‌ڵاتدارێتی، ناخوات. له‌م هه‌فته‌یه‌دا، رۆژنامه‌ی ئیكۆنۆمیست، ریزبه‌ندی سیسته‌مه‌ دیموكراسیه‌كانی جیهانی بڵاوكرده‌وه‌. به‌پێی ئه‌و ریزبه‌ندییه‌ له‌ناو (167) سیسته‌می دیموكراسی‌و به‌ناو دیموكراسی، عێراق له‌پله‌ی (114)هه‌میندایه‌. له‌وه‌ش سه‌یرتر، عێراق له‌وڵاتانی ئه‌فریقا (بوركینافاسۆ)و (ئۆگاندا)، هه‌روا له‌ (پاكستان)یش، ئاستی دیموكراسی خراپتره‌. هه‌روه‌ها، له‌ناو (10) وڵاتی جیهاندا، كه‌ له‌هه‌ڵبژاردندا گه‌نده‌ڵی‌و ته‌زویر هه‌یه‌، عێراق چواره‌م پله‌ی هه‌یه‌. به‌پێی خه‌مڵاندن له‌عێراقدا زیاتر له‌ (400) ملیار دۆلار به‌گه‌نده‌ڵی لوش كراوه‌! هه‌ر به‌پێی ئاماری حكومه‌تی عێراق خۆی له‌عێراقدا (172) كۆمپانیا هه‌یه‌، كه‌ تێچونیان (500) ملیار دۆلاره‌. به‌ڵام (17%)یان كارده‌كه‌ن!! به‌پێی زانیارییه‌ په‌خشكراوه‌كان (كه‌ هه‌تا ئێستا به‌درۆنه‌خراوه‌ته‌وه‌) له‌ چاڵگه‌ نه‌وته‌كانی (جمبور) له‌ناحیه‌ی تازه‌ خورماتوی كه‌ركوكدا، رۆژانه‌ رۆژانه‌ ئێستاش (30) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت، به‌ كاروانی ته‌نكه‌ری به‌رپرسان تاڵان ده‌كرێ‌. كاروانی ئه‌و نه‌وته‌ دزراوانه‌، شه‌وانه‌ به‌ره‌و سلێمانی رێچكه‌ ده‌به‌ستن‌و به‌پێی سات‌و سه‌ودای تایبه‌تی ساغده‌كرێنه‌وه‌. ئه‌و ژماره‌و ئامارانه‌ی رۆژنامه‌ی متمانه‌پێكراوی وه‌كو (ئیكۆنۆمیست) كه‌ سه‌رچاوه‌ی زانیاریه‌كانی هه‌میشه‌ راستن، (دزی‌و گه‌نده‌ڵی‌و ته‌زویر) بونه‌ته‌ سێگۆشه‌ی ترسناك له‌عێراقدا. كه‌ ناتوانین هه‌رگیز كوردستان‌و ناوچه‌ كێشه‌له‌سه‌ره‌كانیان لێده‌رهاوین. ئه‌م سێگۆشه‌ ترسناكه‌، ته‌نهاوته‌نها، به‌ ده‌سه‌ڵات ده‌كرێ‌‌و له‌سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتیشدا، به‌و كاربه‌ده‌ست‌و به‌رپرسانه‌ ئه‌نجامده‌درێ‌، كه‌ پله‌ی باڵای ده‌سه‌ڵاتی حكومی‌و سیاسی‌و هێزی چه‌كداری تایبه‌تیان هه‌یه‌. له‌ئاستی عێراق‌و كوردستاندا، بۆگه‌نی گه‌نده‌ڵی‌و پاشه‌كشه‌ی دیموكراسی‌و ده‌ستكاریكردنی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن‌و راووڕوت، له‌هه‌موو ئاسته‌كاندا تره‌كیووه‌. هه‌ربۆیه‌ عێراق له‌ (114)مین ریزبه‌ندی سیسته‌مه‌ دیموكراسیه‌كان‌و چواره‌مین وڵاته‌ له‌ناو (10) وڵاتدا، له‌ ته‌زویری هه‌ڵبژاردن‌و گه‌نده‌ڵیدا. ده‌ركه‌وت.. ته‌نها هه‌ڵبژاردن‌و بواره‌كانی میدیای ئازادو ره‌خنه‌گرتن، هیچ وڵاتێك‌و ئه‌زمونێك ناكاته‌ دیموكراسی. به‌ڵكو، دیموكراسی له‌سه‌رده‌می جیهانگیریدا، ره‌هه‌ندی فراوانتری هه‌یه‌. له‌پێشه‌وه‌یاندا.. ریشه‌كێشكردنی گه‌نده‌ڵی‌و سزای تاڵانكاران‌و سه‌روه‌ری یاساو به‌دیهێنانی سیسته‌می مۆدێرنه‌یه‌، له‌هه‌موو بواره‌كانی حوكمڕانی‌و خۆشگوزه‌رانی‌و دادپه‌روه‌ری. نه‌ك به‌ چه‌مكه‌ كلاسیكیه‌كان، حوكمی تایفه‌گه‌ری‌و حزبایه‌تی‌و هێزی چه‌كدار، له‌ژێر په‌رده‌ی رواڵه‌تی دیموكراسیدا، ناوبه‌ناو هه‌ڵبژاردنی سه‌یروسه‌مه‌ره‌ ئه‌نجام بدرێ‌‌و سیسته‌مه‌ به‌سه‌رچوه‌كان‌و سه‌ركرده‌ له‌به‌رچاوكه‌وتوه‌كان، به‌زه‌بری هێزی چه‌كدار بسه‌پێنرێنه‌وه‌. ئه‌نجامه‌كه‌شیمان بینی. له‌به‌غدادی پایته‌ختدا (30%)ی خه‌ڵك به‌شداری هه‌ڵبژاردنی كرد. ئه‌وه‌تا، هه‌تا ئێستاش، پێكه‌وه‌نانی حكومه‌ت، خراوه‌ته‌ گره‌وی به‌رپرسیارانی ئه‌م نه‌هامه‌تیانه‌ له‌عێراقدا. ئه‌گه‌ر كوردستانیش نه‌ویسترێ‌ به‌ده‌ردی عێراق‌و ده‌وڵه‌ته‌ داڕزیوه‌كانی به‌ناو دیموكراسی بچێ‌، ده‌بێ‌ ئه‌زمونی حوكمڕانی كوردستان، به‌ پرۆژه‌ی نه‌شته‌رگه‌ری ستراتیژی: - یان كۆی سیسته‌می حوكمڕانی كوردستان‌و ره‌فتار و كرداری كاربه‌ده‌ست‌و به‌رپرسان، بگۆڕدرێن‌و یاسایان به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێنرێن. - یاخود، له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئاینده‌دا، ده‌ستڕه‌نگینی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و پروپاگه‌نده‌كانی میدیایی‌و هه‌ژمونگه‌ری چه‌كداری، چیكه‌ به‌رگه‌ی گۆڕانكاری هاوكێشه‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌و سیاسی‌و سایكۆلۆژیه‌كانی رای گشتی ناگرن. دڵنیاین، ره‌وڕه‌وه‌ی گۆڕانكارییه‌ مێژوییه‌كان له‌سه‌ر هیچ لایه‌ك ناوه‌ستێ‌‌و، وه‌رچه‌رخانی چاوه‌ڕواننه‌كراویش، له‌هه‌ڵبژاردن‌و قوڵبونی ناڕه‌زاییه‌كان، به‌ڕێوه‌یه‌.

سەلام عەبدوڵڵا یەكێك لەو هۆكارانەی‮ ‬كە باشووری‮ ‬كوردستان لكێنرا بە عێراقی‮ ‬نوێوە كە لەسەر داروپەردووی‮ ‬دەوڵەتی‮ ‬داڕمێنراوی‮ ‬عوسمانی،‮ ‬بنیاتنرا،‮ ‬مەسەلەی‮ ‬نەوت بوو كە ئینگلیزەكان هەر زوو دركیان بەبوونی‮ ‬ئەو سامانە بەنرخ و شاراوەیە لە باشووردا،‮ ‬بەتایبەتی‮ ‬لە كەركووك و دەوروبەری‮ ‬كردبوو،‮ ‬بۆیە بەهەموو شێوەیەك دەیویست كە ئەو وڵاتە كە خۆی‮ ‬نەخشەی‮ ‬بۆ داڕشتووە دەبێ كەركووكی‮ ‬لەگەڵدابێت،‮ ‬هەربۆیە لەو سەرەتایانەوە ئینگلیز و لەمەودواش دەسەڵاتدارانی‮ ‬عێراقی‮ ‬بەپلان زەمینەسازییان دەڕەخساند كە لە ئەگەری‮ ‬دروستبوونی‮ ‬كیانێكی‮ ‬كوردیشدا هەر كەركوكی‮ ‬لێ داببڕن ئەگەرچی‮ ‬ئەو‮ ‬ڕاستیەشیان دەزانی‮ ‬كە زۆرینەی‮ ‬هەرە زۆری‮ ‬دانیشتوانی‮ ‬كەركووك و دەوروبەری‮ ‬كوردن‮. ‬ ئەم سیاسەتە بەردەوامبوو تا‮ ‬ڕووخانی‮ ‬ڕژێمی‮ ‬دیكتاتۆری‮ ‬بەغدا كە بەهەموو توانای‮ ‬حكوومەتە جیاجیاكانەوە دەیانویست دیمۆگرافیای‮ ‬كەركووك و دەوروبەری‮ ‬بگۆڕن،‮ ‬هەربۆیەش بەهەزاران ماڵی‮ ‬كوردیان لەو ناوچانە دەرپەڕاندو بە هەزاران دۆنم زەویی‮ ‬كوردیان داگیر كرد كە لەمەودوا لەسەر عەرەب‮ ‬تاپۆیان كردن،‮ ‬بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەر نەیانتوانی‮ ‬ئەو‮ ‬ڕاستیە زیندەبەچاڵ بكەن كە كەركووك شارێكی‮ ‬كوردستانیە و زۆرینەشی‮ ‬هەر بە كوردی‮ ‬مایەوە‮. ‬ كورد كە دەیتوانی‮ ‬لەدوای‮ ‬ڕووخانی‮ ‬ڕژێمی‮ ‬بەغدا ئەو شارە بگرێتەوە،‮ ‬بەتایبەتی‮ ‬كە هەموو عەرەبە هاوردەكان بنەوبارگەیان پێچایەوە و ناوچەكەیان بەجێهێشت،‮ ‬لەگەڵ ئەوەشدا كورد بەشێوازێكی‮ ‬شارستانی‮ ‬و‮ ‬یاسایی‮ ‬مامەڵەی‮ ‬لەگەڵ دۆخەكەدا كردو چارەسەری‮ ‬ئەو مەسەلەیەی‮ ‬دایە دەست دەستووری‮ ‬نوێی‮ ‬عێراقی‮ ‬كە بەمادەی‮ ‬140‮ ‬چارەسەری‮ ‬بۆ دانراو كاتی‮ ‬جێبەجێكردنیشی‮ ‬بۆ دیاریكرا كە دەبوو لە‮ ‬2007‮ ‬هەر سێ قۆناغەكەی‮ ‬ئاساییكردنەوەی‮ ‬دۆخی‮ ‬كەركووك كۆتایی‮ ‬پێبهێنایەو ئەو ناوچانە بەپێی‮ ‬ڕاپرسییەك بگەڕایەتەوە سەر عێراق‮ ‬یاخود هەرێمی‮ ‬كوردستان كە بەداخەوە لەلایەن حكوومەتی‮ ‬عێراقەوە پشتگوێخرا،‮ ‬بۆیە دۆخی‮ ‬كەركووك هەروەك خۆی‮ ‬مایەوە تا هاتنی‮ ‬تیرۆریستانی‮ ‬داعش بۆ ناوچەكەو چۆڵكردنی‮ ‬كەركووك و دەوروبەری‮ ‬لەلایەن سوپای‮ ‬عێراقەوە كە زۆر ئازایانە هێزی‮ ‬پێشمەرگەی‮ ‬كوردستان هەر زوو ئەو بۆشاییەی‮ ‬پڕكردەوە و كەركووك و دەوروبەری‮ ‬پاراست كە بووە دەستخۆشی‮ ‬هەم توركمان و هەم عەرەب كە ئەوكاتە سوپاسگوزاری‮ ‬پێشمەرگەو قوربانیدانەكانی‮ ‬بوون‮. ‬ بەڵام دۆخی‮ ‬كەركووك لە‮ ‬16ی‮ ‬ئۆكتۆبەری‮ ‬2017‮ ‬جارێكی‮ ‬تر شوێندرایەوە‮ ‬ڕادەستی‮ ‬سوپای‮ ‬عێراقی‮ ‬و حەشدی‮ ‬شەعبی‮ ‬كرا كە هەر زوو ئەوانیش دەستیان كردەوە بە پڕۆسەی‮ ‬تەعریب زۆر خراپتر لە‮ ‬ڕژێمەكانی‮ ‬پێشوو و ئێستا دۆخەكە هەموو دەبینین كە گەیشتۆتە چ ئاستێك،‮ ‬بۆیە ئاساییكردنەوەی‮ ‬دۆخی‮ ‬كەركووك ئەمڕۆ تەنیا بەهەڵدانی‮ ‬ئاڵایەك لە تاریكی‮ ‬نیوەشەودا نایەتەدی‮ ‬و دۆخەكە زیاتر ئاڵۆز دەكا و ئەو هەوڵەی‮ ‬كە ئێستا لەگەڵ بەرپرسانی‮ ‬نوێی‮ ‬عێراق دەكرێ بەشێوەیەكی‮ ‬یاسایی‮ ‬و دەستووری‮ ‬كێشەكە چارەسەر بكرێ لەبار دەبرێ،‮ ‬چونكە ئەوە بەهەوڵێكی‮ ‬تاكلایەنە لەقەڵەم دەدرێ‮. ‬ ئاڵا كاتێك مانابەخشە كە خاك و دەسەڵاتی‮ ‬لەگەڵ بێت،‮ ‬دەنا بەتەنها هیچ مانایەك نابەخشێ و زیاتر لە شانۆگەرییەكی‮ ‬گاڵتەجاڕی‮ ‬دەچێ بەتایبەتی‮ ‬ئەوانە كە ئەو ئاڵایە هەڵدەدەن هەر خۆیان ئاڵاو دەسەڵات و خاكیان بە حكوومەت و حەشد و میلیشیاكان بەخشیوە‮. ‬لێگەڕێن با حكوومەتی‮ ‬نوێی‮ ‬هەرێم،‮ ‬وەك حكوومەت بەوكارە لەڕێی‮ ‬دەستوور و‮ ‬یاساوە هەڵبستێ،‮ ‬چونكە چارەسەری‮ ‬عەقلانی‮ ‬هەر بەوشێوەیە دەبێت،‮ ‬نەتەنها بەبەرزكردنەوە و داگرتنی‮ ‬ئاڵا دەبێ‮. ‬

سەردەشت حەمەساڵح     ئیتر موبارەک رامەکێشنە بەر شاشەی تیڤی و مۆبایلەکان، ئایندەو کەرامەتی مناڵەکانی لەبەرچاو بگرن مناڵەکانی گەورە دەبن وامەکەن هەست بە ئحراجی بکەن، ئیتر کۆڵ بدەن و واز لەو پیاوە بێنن. رۆژگار وایکردوە کە ئاوەزی باش نەبێ. تکایە بۆ پەیج و راگەیاندنەکان، ئیتر توخنی مەکەون بۆ هەر مەبەستێ بێت. ئەو پیاوە (موبارەک) لە وڵاتێکدا دەژی کە سەدا نەوەد بەرەو ژوری باری دەرونی تەواو نییە، ئەوەی بۆی دەکرێ خێر نییە، بەڵکو پارەی زەوتکراوی خۆیەتی وەک هەر هاوڵاتییەکی تری عێراق! کە دەبوو زۆر زیاتری هەبوایە، بەڵام ئیدی ئەوە نێوچاوانی ئەم خەڵکە داماو و نەگبەتەیە کە لە وڵاتێکی پڕ لەسەرمایە لەدایک دەبێ و وڵاتێک کە تەنها دز بەرهەم دەهێنێ. ئەگەر بەزەیی و ویژدانتان بەرامبەر بەخۆی نییە، با بەرامبەر ئایندەی مناڵەکانی هەتانبێ! بۆ دو قسەی قۆڕو بۆ پێکەنین رایمەکێشنە بەر شاشەی تیڤی و مۆبایلەکانتان. سەرباری ئەو هەموو قەیران و کێشەیە، لەبری هەڵکەندن و هەڵدێرکردنی تاڵانچی و مافیاکانی وڵات چیتان داوە لەو بەستەزمانانە! ئایا هەست بەوە ناکەن کە وەک بوکەڵە بەو شتانەوە سەرقاڵتان دەکەن؟!  ئەم وڵاتە هەزاران قارەمان گیانی خۆیان بۆ فیدا کرد، بۆ ئەم رۆژە ناکامڵە نەبو، ئەوان لەپێناو ژیانێکی باشتر گیانیان بەخشی. وەرن با گروپ گروپ خۆمان دروستکەین بۆ چاکبونی ژیانی ئەو خەڵکە، گروپێک دروست بکەین بۆ گژداچونەوەی گەندەڵی و دەرمان فرۆش و یاریزانان بەگیانی نەخۆشەکانمان. گروپێ دروستکەین بۆ باش کردنی پەروەردە، گروپێ بۆ راگەیاندن کە بۆتە هۆی بەلارێدا بردنی عەقڵی کۆمەڵگا، گروپێ دروستکەین بۆ چاودێری دادگاکان، گروپێ بۆ بۆ بۆ..... بۆیەکان زۆرن! ئەگەر چاوەڕێ بکەی ئەمانە ئەم وڵاتە باش بکەن و تۆ دانیشی بەتەمابی، ئەوا وەچە مەخەرەوەو بۆخۆت پاڵبەرەوە هەتا خێرخوازێ ئەتنێژێ!  

فەرمان عەبدولرەحمان        پێناچێ پارتی هیچ وانەیەکی وەرگرتبێ ئاخر هەموو دەزانین پاشەکەوتی موچەو ئەو کارەسات و نائومێدی و هەژاریەی کە کۆمەڵگەی کوردی خستووەتە سەر لێواری خەرەندێکی ترسناک دەرەنجامی ئەو سیاسەتی ئابوریە سەربەخۆیەیە کە لە ۲۰۱٤ەوە سەرۆک وەزیرانە دەوڵەتمەدارەکەی هەرێم تەبەنای کردو بڕیاریدا هەرێم خۆی نەوتی خۆی بفرۆشێ.. دوای پێنج ساڵ لە پەیڕەوکردنی ئەو سیاسەتە فاشیلە کە هەرێمی خستۆتە ژێر قەرزێکی ۲۱ ملیار دۆلاریەوەو خەڵکێکی زۆریشی هێناوەتە خوار هێڵی هەژاریەوە کەچی پێناچێ نوخبەی حوکمڕانی پارتی هیچ وانەیەکیان لەو شکستەیان وەرگرتبێ ئەوەتا لە بودجەی ۲۰۱۹ی حکومەتی عێراقیدا حکومەتی هەرێم مولزەم کراوە رۆژانە ۲۵۰ هەزار بەرمیل لە رێگەی سۆمۆوە هەناردە بکات و لە بەرامبەردا بودجەی هەرێم بە ۱۰ ترلیۆن دینار دیاری بکرێت کە ئەو بڕە هەرچەندە زۆر کەمترە لە رێژەی سەدا حەڤدە بەڵام دڵنیاییەکی باشە بۆ بوژانەوەی ئابوری هەرێم کەچی ئەوەتا پارتی دەیەوێت بەردەوامی بدات بە سیاسەتی فاشیلانەی ئابوری سەرخۆو خۆی نەوت بفرۆشێ که هەمومان دەرەنجامە خراپەکەی ئەزمون دەکەین لە بەرامبەردا پێداگیری لە جێگیرکردنی ۵۲۱ ملیار دینار دەکات لە بودجەی ۲۰۱۹ی عێراق که ئەو بڕە بە ئاستەم بەشی موچەی فەرمانەران دەکات.. من تێناگەم عاقڵمەندێ نیە پارتی تێ بگەیەنێ کە سیاسەتی ئابوری سەربەخۆ جگە لە دۆزەخ هیچی دیکەی بۆ خەڵکی کوردستان بەرهەم نەهێناوە نەفرەت لە نەوت فرۆشتنێکی سەربەخۆ کە ئەمە دەرنجامەکەی بێت بۆ خەڵکی کوردستان ئایا خەڵک چەند ساڵی دیکە بەرگەی سیاسەتی فاشیلانەی ئێوە بگرێت ئاخر ئەمە چ حیکمەتێکە ۱۰ ترلیۆنی مسۆگەر بگۆڕیتەوە بە ۵۲۱ ملیاری تڕو منەت تەنها لە پێناوی ئەوەی خۆت نەوتی خۆت بفرۆشی هەڵبەت ئەم ماستە مویەکی تیایەو پێویستە ئەم بابەتە ببێتە بابەتی سەرەکی سۆشیاڵ میدیا..

یاسین تەها  ماوه‌ی چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه‌ كێشه‌ی نێوان بزوتنه‌وه‌ی عه‌سایب و ڕه‌وتی حیكمه‌ لەسەر ئاگرێکی كز لەرێگەی شه‌ڕی میدیاییه‌وه‌ گه‌رمه‌، بەڵام کاتێک کەناڵی فوراتی سەر بە عه‌مار حەکیم ئێوارەی پێنجشەممە کوژرانی خاوەنی چێشتخانەی لەیمونەی بەغدای خستە ئەستۆی چەکدارانی عەسایب، گرژییەکە گەشتە پلەی کوڵان و شەرێکی قورسی لێدوان و بەیاننامەی دژ بەیەکی بەدوادا هات و خه‌ریكبوو بگاته‌ پانابردن بۆ شه‌قام دژ به‌ یه‌كتر. سەرەتا عەسایب رایانگەیاند سکاڵای یاسایی لەسەر فورات تۆمار دەکەن، بەڵام دواتر قەیس خەزعەلی ئەمینداری ئەم بزوتنەوەیە لەرێگەی تویتێکەوە رایگەیاند، ئەوەی كه‌ناڵی فورات کردوویەتی، "یان ئەوپەڕی سوکێتی یان بەکرێ گیراوییە"، ئەمەش پەرچەکرداری توندی هەوادارانی حەکیمی بەدوای خۆیدا هێنا کە ژمارەیەکیان بەرپرسی باڵا بوون و باسیان له‌وه‌كرد ئه‌وانه‌ی خه‌لفه‌ی جه‌نه‌راڵ و پاشكۆی مه‌سجیدی و شوێنكه‌وته‌ی ئه‌ودیون تۆمه‌تی نۆكه‌ریی ده‌به‌خشنه‌وه‌!! کێشەی ئەم دوو باڵە شیعییە ئەگەرچی لەڕواڵەتدا میدیایی و لەسەر هەندێ ڕووداوی دیاریکراوە، بەڵام ڕیشەکەی دەگەرێتەوە بۆ شەڕوململانێکان لەسەر بەشکردنی میراتی جەنگ لەپاش داعش و دابەشکردنەوەی نەخشەی هێز لەبەغدا له‌ نێوان دوو بلۆكی شیعیدا. ڕه‌وتی حیکمە عەسایب بە تاڵانکردنی پاڵیۆگای بێجی تۆمەتبار دەکات، لەگەڵ تۆقاندنی خەڵک لەرێگەی میلیشیاوە ئه‌مه‌ جگه‌ داگیرکردنی خانوی مەسیحییەکانی کەڕادەو زەیونەی به‌غدا و تۆقاندنی مامۆستای زانكۆكان، عەسایبیش جەخت دەکاتەوە ڕەوتی حیكمه‌ وەزارەتی نەوت و پارێزگاری بەسرەیان هه‌ر بەگەندەڵی و پارەلادان بەرێوە بردووە، ئێستاش بوونه‌ته‌ كه‌ڕه‌نای پرۆژه‌ی ئه‌مه‌ریكی _ سعودیی دژی حه‌شدی شه‌عبی "پیرۆز"و سه‌ركرده‌كه‌شیانه‌ كه‌ حه‌كیمه‌ شه‌رعیه‌تی نییه‌.  هه‌وڵی زۆر هه‌بوون بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکەو رێکخستنی دیداری حەکیم _ خەزعەلی، بەڵام قه‌باره‌ی ناكۆكییه‌كان له‌وانه‌ گه‌وره‌ترن و ئێستا گرژییه‌كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی كاتی و نێوانگریی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار و لیستی مالیكی وه‌ستاوه‌، ئه‌وه‌شی ناكۆكییه‌كه‌ی قووڵتر كردۆته‌وه‌ پاڵپشتیی شه‌ش له‌ گروپه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی حه‌شد بوو بۆ عه‌سایب دژی حه‌كیم له‌نێویشیاندا هادی عامریی، كه‌چی سه‌درو عه‌بادی و عه‌للاوی كه‌ له‌حه‌كیمه‌وه‌ نزیكن بێده‌نگن.  بەپێی ناوەڕۆکی ئەو نامانەی هەردولا بەئاشکرا له‌ نێوان هه‌ردوولا ئاڵوگۆڕیان پێكراوه‌ پێکدادان و بەریەککەوتنی ئه‌م دوو لایه‌نه‌ قوڵ و ڕەهەندی هەرێمایەتی هەیەو کۆتاییهاتنی له‌ ڕیشه‌وه‌ قورسه‌، جگە لەمەش ئەوەی ڕوودەدات بەشێکە لەو پێشبینیە بەردەوامانەی بۆ دوای شەڕی داعش دەکران و ترسەکە لەعێراق ئەوەیە ناکۆکی ئەو دووانە بگاتە شەڕی ناوخۆیی شیعە چونکە هەردوولا باڵی چەکداریان هەیە.

چیا عەباس گۆڕانبون کە ئاوێنەی ئینتما بۆ و پابەندبونە بە هزری گۆڕانەوە بە قسە و نوسین ئاسانە، بە هەڵوێست و کردار قورسە، هەمو کەسێک دەتوانێت بانگەشەی گۆرانکاری بکات و وەک خاوەندارێکی خۆی نمایش بکات. گۆرانبون پرۆسەیەکی فرە لایەنە لە باوەربون بە گۆرانکاری و کارکردن بۆی و گریدانیان بەو پرۆسە سیاسیە رێکخراوەییەوە کە کار بۆ گۆرانکاریەکان دەکات.  ئەمەکی و بەرز رەوشتی و راگرتنی هاوسەنگی و هارمۆنی نێوان کەرەستەکانی گۆرانبون گرنگن، هاوکات گەشەپێدان و تۆکمەکردنی کۆی پرۆسەکەش زامنێکی سەرەکین بۆ سەرکەوتن.  بۆ تێگەیشتن لە کرۆکی گۆڕانبون لە ناو بزوتنەوەی گۆڕان پێویستە گوزەرێک بە هزری گۆڕاندا بکەین، هاوکات بەرچاویشمان دەرباری گۆڕان وەک هێزێکی سیاسی رون بێت.  گۆڕانکاری هەمو بوارەکانی ژیان دەگرێتەوە، دەریایەکی قوڵ و بەرفراوانە، لە زۆر سەرچاوەوە جۆرەها ئاوی تێدەرێژێت و لێشی دەردەچێت. بە هۆی ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرەتادا وەک هێزێکی سیاسی لە ململانێی هەڵبژاردندا دەستی پێکرد بینیمان پێکهاتەی رێکخراوەیی هاوتەریب لە گەڵ سیستەمی هەڵبژرادن دارێژرا. پێوەرەکان و فڵتەرەکانی بەردەم پرۆسەی گەورەکردنی قەبارەکەی و چەسپاندنی پێگەی سیاسی و یاسایی تۆکمە نەبون و توانای بژاردەکردنیشیان لاواز بو. گۆڕان لە سەرەتادا دەروازەکانی بۆ کۆمەڵێک بەرپرس و کادری هێزە سیاسیەکان و تێکۆشەرە دێرینەکان و کەسایەتیە رۆشنبیر و کۆمەڵایەتیەکان واڵاکردن، ئەم واڵاکردنە بە چاوپۆشین لە ماهیەت و توانا و ئاستی هۆشیاری و تێرامانی ئەو خەڵكە بۆ هزری گۆڕان بەرێوەچو.  هزری گۆڕان لە سەرەتای دروستبونیدا کەوتە بەر رەحمەتی گەلێک فاکتەری جیاوە، ئەو دۆخە زەمینەخۆشکەر بو بۆ سەرهەڵدانی جۆرەها لێکدانەوە و تێگەیشتنی جیا و نەگونجاو لە گەڵ یەکتر بۆ هزری گۆڕان، ئەمە هۆکارێکی گرنگی ناجێگیری ئاراستە فکری و رێکخراوەیی و سیاسیەکانی ئەو شەپۆلە هەڵچوە کۆمەڵایەتیە نارەزایەیە بو کە لە ناو گەردەلولێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و حوکمرانیدا دەستیان بە گۆڕانەوە گرتبو. بینیمان چۆن ئاراستە توند و هەڵچو و میانرەو و ئەقڵانی و پۆپۆلیستەکانی ناو بزوتنەوەکە نەخشەی هزری گۆرانیان بە تێرامانی خۆیان نمایش دەکرد.  هەر لەو سەردەمەدا گروپە تێکۆشەر و ریفۆرمخوازەکان ماندوبون و خەباتی رابوردویان کردە کەرەستەی ناسنامەی گۆرانبونیان. بەهۆکاری مێژویی و سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە سیماکانی ئەم ناسنامەیە تا ئەم چرکەیەش لە هەوڵێکی خەستدان بۆ زاڵبون بە سەر پێکهاتەکانی گۆڕانبونی ناو بزوتنەوەکە. گۆرانکاری و گۆرانبون لە کۆمەڵگایەکدا کە قۆناغەکانی گەشەکردنی مێژویی بە ئاسایی نەبریوە و لە سایەی سیستەمێکی سیاسی و حوکمرانی حزبیدا و لە ژێر زەبری بەرژەوەندی گەمەکەرە زەبەلاحەکان و لە پانتاییەکی نیشتمانی لەتکراو و بە ناحەز و داگیرکەر و دوژمن دەور دراوە ئەرکی زۆر سەخت و ئاڵۆزن. لە سەرەتادا نارەزایی و تورەبون و هەڵچون بەرامبەر دەسەڵات و خواستی گۆرانکاری جەماوەرەکەی گۆڕانیان بە یەکەوە گرێدابو. گۆرانبون پێناسەیەکی دیاریکراوی نەبو، دەگوترا گۆڕان حزبی دەنگدەرە و دەنگدان بە بزوتنەوەکە کرایە خەتمی گۆرانبون، لەو واقیعەدا تەوژمێکی خۆرسکانەی هەڵچون و نارەزایی گۆرانبونی قومات کردبو.  لە کۆی گشتی ئەو قۆناغەدا کەسایەتی و کاریزمای کاک نەوشیروان ئەو قەڵغانە بەهێزە بو کە گۆڕانبونی ناو بزوتنەوەکەی زیندو رادەگرت و دەشی پاراست. کاک نەوشیروان لە سەرەتای دروستبونی گۆڕان لە سەر دو ئاراستە کاری دەکرد، یەکەمیان سیاسی و دوەمیشیان بۆ هزری گۆڕان، بۆ ئەو مەبەستەش پشتئەستور بو بە تێکۆشەرە دێرینەکان لە گەڵ شەپۆلێکی گەورەی نەوەی نوێ. بە هۆکاری دۆخی سیاسی گروپی یەکەم باڵادەست و بریاردەر بو، لێرەوە یەکەم لێکترازان و کەلێنی بەرچاو لە تێگەیشتنێکی هاوبەش بۆ گۆرانبون لە ناو گۆڕاندا سەری هەڵدا.  هەرچەندە پێگەی پەرلەمانی گۆڕان بزوتنەوەکەی وەک هیزێکی گەورەی باشور چەسپاند، بەڵام کۆی گشتی ئەو ئەزمونە دەریخست کە کەرەستەی پەرلەمانی زامن نەبو بۆ پاراستن و گەشەپێدانی کرۆکی رۆحی گۆرانبونی، ئەوەی کردویەتی و دەتوانێت بیکات بەرگریکردنێکی یاساییە لە چەند چەمکێکی بنەرەتی گۆڕان.  هەرچەندە ئەو پێگە پەرلەمانیە هەوڵی زۆری بۆ گۆڕان داوە، بەڵام شکستی هێنا لەوەی گۆرانبونی خۆی وەک نمونەیەکی زیندو بۆ جەماوەر و دەنگدەرانی گۆڕان بەرجەستە بکات تا متمانەی زیاتر بەو پێگەیە ببەخشن.  بێگومان وتارەکەی کاک نەوشیروان: ئه‌م پارله‌مانه‌ی ئێمه‌: له‌ خه‌می کێ دان جگه‌ له‌خۆیان؟ ئاماژەیەکی بەهێزە بۆ ئەو راستیەی سەرەوە. کاتێک گۆڕان بەشداری حکومەتی کرد تیمەکەی نەیتوانی لەو ماوە کورتەدا کە لە فەرمانرەوایی بەشدار بو بە کردار فەنەری گۆرانبون لە ناخی گۆرانخوازان بدرەوشێنێتەوە. کاتێک ئەو تیمە و سەرۆکی پەرلەمان لە هەولێر دورخرانەوە گۆرانبون وەک سەرەتا هەژا و بوژایەوە، بەڵام هەر بە قوماتەکراوی.  دەرباری گۆرانبون کاک نەوشیروان باوەری توندی هەبو بەوەی کاتێک تاکی کورد ئاستی رۆشنبیری وهۆشیاری کۆمەڵایەتی گەشە بکات دەتوانێت لە قیود و نەریتە کلاسیکی و بە سەرچوە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکان رزگاری بێت، ئەو سات سەرپشک دەبێت لەوەی چی دەکات و چ رێگەیەک دەگرێتە بەر. لەم روانگایەوە هیوایەکی زۆری لە سەر نەوە نوێکانی کۆمەڵگا هەڵچنیبو، بایەخی زوری پێدان و دەروازەکانی بەرپرسیاریەتی حزبی و سیاسی و حوکمرانی بۆ واڵاکردن. گۆرانبونی رەسەن لەو سەردەمەدا پرسێکی تیکەڵاو بو لە پابەندبون و ئەمەکی هۆشیارانە بۆ بەرنامەی سیاسی گۆڕان و کارکردنی جدی ئارەزومەندانە بۆی، هاوکاتیش لە نێو خودی بزوتنەوەکە کەش و هەوای خۆشەویستی، رێزگرتن، لێدوان و باسکردنی چروپر و گوێگرتن، یەکگرتویی و شەفافیەت بەشێک لە کەرەستە بنەرەتیەکانی گۆرانبونیان پێک هێنابو. وێرای ئەو راستیانە لە لوتکەی بزوتنەوەکەشدا تێگەیشتن و لێکدانەوەی جیاوازی نەگونجاو لە گەڵ یەکتر بۆ ئەم کەرەستانەی گۆرانبون بەر یەکتر دەکەوتن. پاش ئەزمونەکانی هەشت ساڵەی گۆڕان ئەوەی کاک نەوشیروان پێش ماڵئاوایی فریای نەکەوت بیکات پاکژکردنەوەی بزوتنەوەکە بو لەو قەوزە و خەڵتانەی کە بزوتنەوەکە لە سایەی دۆخی کۆمەڵایەتی و سیاسی و حوکمرانیدا لە ناو خۆیدا بەرهەمی هێنابون. ئەوەی ماوەیەکە گۆڕاوە کاڵبونەوەی متمانەی جەماوەرە بە ئاراستەکردنی فکری و رێکخراوەیی و سیاسی بزوتنەوەکە لە لایەن بازنەکانی دەسەڵاتداری گۆڕانەوە. ئاراستەکردنێک جیاوازی و بەرەنگاربونەوە و لێکترازان و دابرانیان لە ناو بزوتنەوەکە بەرهەم هێناوە، ئاراستەکردنێک رۆحی رەسەنی گۆرانبونیان کردۆتە ئەسیری چەند چەمکێکی کلاسیکی بەسەرچو و بێهودە کە لە دیاردەکانی دەسەڵاتی هەرەمی، ناجێگیری سیاسی، غیابی دیدگای رون، رێكخستنی ستونی، تەکەتول، گروپ گروپێنە و بەرژەوەندخوازیدا بەرجەستە دەبن.   لە لایەکی ترەوە گروپە بەرژەوەندخوازەکانی ناو گۆڕان کە هەڵپەیانە بۆ پۆست و دەسکەوت و بونەتە واجهەی گۆڕان، بە راست و چەپدا بێ ئەمەکیان بەرامبەر بە بزوتنەوەکە و خودی کاک نەوشیروان کردوە، رۆحی گۆرانبونی رەسەنیان لەکەدار کردوە، مەخابن ئەمە بەشێک لە دامەزراوە و جومگەکانی گۆڕانیشی گرتۆتەوە.  ئەوەی ئێستا ناسنامەی گۆڕانبون لە ناو گۆڕاندا دەبەخشێتەوە ئەو دەستە و تاقمانەن، پێوەری سەرەکیان بۆ ئەو بەخشینەوەیە سەرلەقاندن و سناوکردنە بە ئاراستەی شەپۆلەکانی ئەوان.  جڤاتی نیشتمانی، کە دەبوا دەنگی زوڵاڵی گۆرانبون بوایە، بێبەری نیە لەو لەکەردارکردنە، هەرچەندە ژمارەیەک ئەندامی دڵسۆز و خاوەن ئیرادەی گۆرانبونی رەسەن تێیدا هەوڵی جدی دەدەن بۆ راستکردنەوەی دۆخی بزوتنەوەکە، بەڵام ئاکامەکانی ئەو هەوڵانە هێشتا بەرجەستە نەبون. گەر ئەم جڤاتە وا بەردەوام بێت متمانەی گۆڕانخوازان پێی تا دێت کاڵتر دەبێتەوە، بۆیە جڤاتی نیشتمانی، خۆشی بوێت یاخود ترش، بەرپرسیاریەتی سەرەکی هەیە لە تێکشکاندن و بەلارێدا بردنی پێناسە و ناسنامەی گۆرانبون.  ئێستا کەرەستەکانی گۆرانبون لای گۆرانخواز و هەڵسوارەوە دڵسۆزەکان نەک تەنها وەک خۆیان ماونەتەوە، بەڵکو لە زۆر ئاست و بواریشدا گەشەیان پێکردون، تایبەت باسکردنی ئەقڵانی و راشکاوانەی دۆخی تێکچوی بزوتنەوەکە، ئاڵوگۆرکردنی بۆچون و پرۆژەکان، دان بەخۆداگرتن بە رەوشتێکی بەرز و وەستانەوەی جدی بەرامبەر بە دیاردە ناشرینەکانی ناو گۆڕان و .. تاد. ئەم دیاردانە بێ وێنەن لە مێژو و ئێستای ژیانی سیاسی زۆربەی حزب و هێزەکانی   کوردستان، نیشانەی زیندویەتی هزری گۆڕانن، نیشانەی خەمخۆری و دیدگای واقیعین بۆ ئایندەی بزوتنەوەکە. بێگومان لە دوا مەتافدا ئەم هەوڵ و کارکردنانە سەرکەوتو دەبن لە بوژاندنەوە و گەشەپێکردنی گۆرانبونی رەسەنی ناو بزوتنەوەکەوە و پاکژکردنەوەی دەریای گۆڕان لە قەوزە و خەڵتەکان.    رۆتەردام : ١١ی جانواری ٢٠١٩ 

پۆڵات جان   ئێمە وەك خەڵكی ڕۆژئاوا چەند دەیەیەك بەدەست ستەم و چەوسانەوەی دەستەڵاتی بەعسی ڕەگزپەرستەوە دەناڵاند ، نكوڵی لە ناسنامەی نەتەوەیی و نیشتمانیمان وەك گەلێك دەكرا ، لە گوندەكانمان دەركراین و عەرەبیان لە شونەكانمان نیشتەجێ دەكرد و سەدان هەزاریشمان لە ناسنامەی سوری بێبەشكراین و لەسەر خاك و ماڵ و گوندەكانی خۆمان بوینە كەسانێكی نامۆ و بێگانە و زمانی دایكی و گورانی و ڕۆشنبیری و جلوبەرگی كوردیمان لێ قەدەغەكرا و سزا و زیناندان و بگرە لەسەر ئاسانترین هۆكاریش دەیانكوشین و ناسنامە و زمان و كلتوری عەرەبیشیان بە زۆر بەسەرماندا سەپاند و هەركەسێكیش سەرپێچی بكردایە هەڕەشەیان لێ دەكرد و بۆ ماوەی چەند ساڵێك زیندانیان دەكرد یان ناچاری كۆچبەری یان لە وڵات هەڵبێت بۆ هاندەران ، بەم شێوەیە لە دەستی سیاسەتی بەعسی شۆڤێنی و داپڵوسنەر ڕزگارمان نەبوو تا ئەو كاتەی لە لایەن دەیان گروپی ئیسلامی سەر بە (جەیشی ئازاد) و گروپی جیهادی هەر لە تیرۆرستانی (ئەحرار شام) تا دەگاتە بەرەی نوسرە و داعش و گروپە توندرەوەكانی تر و ئەم گروپانە لە لایەن وڵاتانی درەوە دژمان هان دەدران كە لە سونگەی بیری شۆڤێنی ومەزهەبی و ئاینیانەوە سەرچاوەی دەگرت و جارێ بە كوردی جیاخواز و (كافر و مرتد و بەكری گیراوی بیانی ) تاوانبار دەكراین و جارێكیش بە (دوژمنی شورش و هاوپەیمانی بەعس) تاونبار دەكراین . ئەو گروپانەی كە بانگەشەی ئەوەیان دەكرد (گروپگەلێكی شورشگێرن)و (سەربازی ئازاد) و (لە پێناو ئازادی و دژی ئەسەد و ڕژێم ) تێدەكۆشن بەڵام بینیمان بەرەی شەری دژی ئەسەدیان جێ هێشت و لە باتی ئەوە ی بە ئاڕاستەی پایتەخت و هەوڵێ ڕۆخانی ڕژێم بدەن و شۆرشەكەیان سەر بخەن بە فەرمانی دەوڵەتی توركیا و بە هاوكاری لۆجستی ئەوان و لەڕێی خاكی دەوڵەتی توركیاوە دژی كوردەكان شەڕیان لە (سەری كانی)ەوە دەست پێ كرد لە ساڵی (٢٠١٢---٢٠١٣) و دەستیان كرد بە كوشت و كوشتار و لە ناوچەی باكوری حەلەب كوچبەریان بە كوردان كرد لە شارۆچكەی (تەلعران و تەل حاسڵ) كە دوو شارۆچكەی كوردی ڕەسەن بون و ماڵەكانیشیان تەقاندنەوە و لە گرێ سپی كەلوپەلەكانیان تاڵان كردن لە ساڵی (٢٠١٣) و بۆ ماۆەی سێ ساڵ گەمارۆی گەرەكە كوردیەكانیان دا لە (شێخ مەقسود و ئەشرەفیەو نشینگەی شەبابی ) لە حەلەب . دەستیان كرد بە كوچبەری و بومبارانی هەڕەمەكیان دەكردن بە بۆمبی جەهەننەم و گازی كلۆر و هەروەها لەساڵی (٢٠١٣) دا كوردەكانیان لە ڕققە دەركرد و پەلاماری شارە كوردەكانیان دا لە ڕومێلان و قامیشلو و حەسەكە و تەلتەمر و دێرك و هیچ گەڕەك و ناوچە و شارێك لە هێرشەكانیان بێبەش نەما . بەڵام ئێمە دەسەوسان نەماین و چەند یەكەیەكمان پێك هێنا و بەرگریمان لە ناوچەكانی خومان كرد و هاوپەیمانیمان لەگەڵ نەتەوە جیاوازەكانی تری وەك عەرەب و سریان و ئەرمەنی ناوچەكەدا بەست و بە هەموو شێوەیەك بەرگریمان لە ناوچەكانمان كرد لە كاتێكدا شار و ناوچەكانی تر سوریا نوقمی وێرانكاری و كوشت و كوشتار و تاڵانی بوبون . بەڵام ئێمە لە خۆبوردەییەكی مەزنمان لە خومان نیشان دا و ئازایەتی مان لە جەنگ دژی گروپە ئاینیە توندڕەوەكان و گروپە تیرۆرستەكان و بە تایبەت ڕێكخراوی قاعیدە و داعش و لەو ڕێیەوە توانا سەربازیەكانی خۆمان سەلماند و توانیمان بەرپەرچیان بدەینەوە و توانیمان هەزاران یەزیدی (كوردی شەنگال) باشوری كوردستان لە كوشت و كوشتار ی داعش و لە كوبانیش بەرپەرچی تیرۆریستەكانمان دایەوە . ئازایەتی و قارەمانی شەرەڤانانمان و بیری ئازاد و كراوە و ڕێكخستنی بەهێزمان و دیسپلینی سەربازیمان سەرنجی جیهانی بەلای خۆیدا ڕاكێشا و پاڵی بە زۆرێك كەسایەتی و ڕێكخراو و حكومەتەكان نا تا پەیوەندیمان پێۆە بكەن و نزیك بونەوە لە نێوانمان دا ڕویدا كە بووە هۆی ئەوەی پشتیوانی ئاسمانیان پێشكەش كردین و دوای ئەوە ڕاوێژكاری سەرباز ی و دوای ئەوە هێزی سەربازی لەسەر زەوی تا ببینیە هاوبەش لە شەر دژی هەڕەشەئامێزترین و دڕندەترین ڕێكخراو ی تیروریستی لە جیهاندا و پێكەوە توانیمان گورزی كوشندەیان لی بدەین ، توانیمان هەموو ئەو پلانانەی كە هەندیك لایەن و دەوڵەتی ئیقلیمی بو ئەم ناوچەیە دایانڕشتبوو پوچەڵ بكەینەوە . بە درێژایی ئەم جەنگی حەوساڵەمان دژی ڕێكخراوە تیرۆریستی و گروپە توند ڕەوەكان زیاد لە (٨٠٠٠) شەهیدی كورد و عەرەب و سریان و نەتەوەكانی ترمان بەخشی .  هەشت هەزار شەهید مان دا بۆ ئەوەی پارێزگاری لە ناچەكەمان و جیهان و مرۆڤایەتی بكەین و لە دەستی وێرانكاری تیرور بیپارێزین ، هەشت هەزار بۆ ئەوەی هەموو پێكهاتە جیاوازەكان لە ئاشتی و ئارامیدا بژین ، هەشت هەزار شەهید بۆ ئەوەی زەنگی كڵێساكان لێبدرێن و نوێژ و نزا لە مزگەوتەكاندا بكرێت، بۆ ئەوەی كورد و سریان فێری زمانی دایكیان بكرێت و فێری كلتور و ڕۆشنبیری و مێژوی قەدەغە كراویان بكرێن. ، هەشت هەزار شەهید بو ئەوەی جیهان و شارەكانی ئەوروپا و ئەمریكا لە ئاشتیدا بژین و ڕزگاریان بێت لەترسی ئەوەی تیرۆریستێك بە بارهەڵگرێك تەقینەوە خوی بتەقێنێتەوە یان ئاهەنگێڕەكان بكات بەژێرەوە یان تەقەی هەڕەمەكی بكرێت بە سەرنشینانی میترۆ ، بۆ ئەوەی جارێكی تر ڕوداوەكانی (نیس و شارلی ئەبدوو) و كوشت و كوشتاری پاریس ی فەڕەنسا و مانشستەری بەریتانیا و میترۆی ماڵبك و فڕۆكەخانەی بڕوكسل ی بەلجیكا و هێرشەكانی ١١ ی ئەیلول و تەقنەوەكانی بۆستن و لە ئەمریكا دوبارە نەبێتەوە ..... ئێمە لەبری هەموو جیهان جەنگاین و قوربانیمان دا و سەركەوتنمان بەدەست هێنا، لە كاتێكدا لەشكری وڵاتان و حكومەتەكان لە بەرامبەر تیرۆرستاندا شكستیان هێنا ، ئەمڕۆش دوای ئەو هەموو ئازارانەی گەلەكەمان و تەواوی كەمایەتیەكانی ناوچەكە پێیەوە دەیناڵاند و دوای جەنگێكی خوێناوی لە ماوەی حەوت ساڵەدا و دوای هەزاران شەهید و بریندار و ئاوارە ، مافی ئەوەمان هەیە ئازادیمان بەدەست بهێنین و ڕێكخراوە نێو دەوڵەتیەكان ڕێزمان لێ بگرن و دەوڵەتە زلهێزەكان ڕێز لە بژاردەكانمان بگرن و دەبێت وەڵامدەرمان بن لە بەرامبەر ئەوەی ئێمە لە بری هەموو جیهاندا ئەنجاممان دا ، ئێستاش بەرپرسێاریەتی ئەم پێزانینە لە بەرامبەر گەلی كورد و تەواوی كەمە نەتەوایەتیەكانی تر كەوتووەتە ئەستوی هەموو جیهان . نەتەوە یەكگرتووەكان ، یەكێتی ئەوروپا ، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی ، ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ، لە ئەستویدایەتی ڕێز لە قوربانیەكانی گەلی كورد و ئەو هێزە سەربازیانەی دژی تیرۆر جەنگان و جیهانیان لە هەڕەشەی تیرۆر ڕزگار كرد ، ئێمە هاوڕێ و هاوپەیمانی وهاوبەشی كرداری و بنەڕەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتین كە دژی تیروری جهیانی جەنگاین و دەجەنگین كە بە داعش ناسراوە . هەروەك چون ئێمە هاوڕێی چەكداری هەموو ئەو كەسانەین دژی تیرۆر داعش جەنگاوەن . هەروەك چون بنەما و بەها و ئاكارێك لە نێوان هاوڕێیان چەكداردا هەیە ، ئەوانەی لەیەك خەندەقدا شان بە شانی یەكتر جەنگان نائەخلاقی و بێمێشكیە لە كاتی جەنگدا پشت لە هاوڕێی چەكدارت بكەی و پشتت بۆ دوژمن چۆڵ بكات، ئەویش بو دوژمنێك كە لە یەكەمین هەلدا بوی بڕەخسێت هەوڵی لە ناوبردنی بدات . هاوڕێی چەكداری ڕاستەقینە لە كاتی شەردا خەندەقەكان بەجێ ناهێڵن و پاشەكشێش ناكەن تا دڵنیا نەبن لەوەی كە سەركەوتنیان دژی دوژمن بەدەست هێناوە و دڵنیا بنەوە لە پاراستنی ئەو دەستكەوت و سەركەوتنانەی بەدەستیان هێناوە لە گوڕەپانی جەنگدا، ئەوەش ژیری نیە كە هەموو ئەو دەستكەوت و دەرئەنجامانە لەسەر سینیەكی زێڕیندا پێشكەشی وڵاتانێك بكەیت كە خوی تیرۆر لە وڵاتەكەیدا جێبەجی دەكات و پشتیوان و هاوكاری گروپە تیرۆریستیەكانە لە كاتێكدا دەزانین داعش هێشتا كۆتایی پێ نەهاتووە و تەنها بریتی نین لە چەند یەكەیەكی سەربازی چەكدار ، بەڵكو هەڵگری ئایدۆلوجیا و بیر وباوەڕێكن كە لە كات و هەلی گونجاودا دەكرێت قەتێیس یان بەرفراوانتر بكرێن ، هەروەك چون تیرۆر تەنها داعش نیە ، بەڵكو دەیان ڕێكخستن و گروپگەلی توندڕەو ی وەك (قاعیدە) و هاوشێوەكانیان لە ناوچەیەكدا چالاك دەبن . هەروەك چون هێشتا ئەم هەڕەشەیە بەرۆكی كورد و كەمە نەتەوەكانی تری و بە تایبەت مەسیحی و یەزیدیەكانی بەرنەداوە ، بگرە ئەگەر هەڕەشەی داعش نەمێنێ ئەوا هەڕەشەی توركیا و گروپە ئاینیە توندڕەوەكان وەك هەڕەشەیەك بۆ ئەرمەن و سریان و ئێزیدیەكان دەمێننەوە و هەمیشە لەژێر هەڕەشەی پاكتاوكردنی نەژادیدان . بە تایبەت زۆربەی مەسیحی و یەزیدی و هەندێك لە كوردەكانیش لە دەست كوشت و كوشتاری توركەكان هەڵهاتون بو سوریا . هەروەك چون پلانی ئێران و گروپە شیعە توند ڕەوەكان ئەوانیش هەڕەشەن لەسەر عەرەبە سوننەكان و كورد بەگشتی و ئاشتی جیهانی و ئیقلیمیەكانیش بە هەمان شێوە ، ئەم گەلە شایستەی ئەوەیە بە ئازادی و كەرامەتەوە بژیت، شایستەی ئەوەیە لە نێو كەلتور و فەرهەنگی خۆیدا بژیت ، شایستەی پشتوانی و هاوكاری نێو دەوڵەتیە ، شایستەی ئەوەیە نیە دوبارە بۆ ئاژەڵە دڕندەكان بە جێ بهێڵرێن كە هەڕەشە ی لە ناوچونیان لێ دەكات و كەڵبەیەیان لێ چیڕ دەكەنەوە و پاشماوە تیرۆرستەكان لە سەر شارە سنوریەكانی كوردەكاتەوە بو توڵەكردنەوە و لە ناوبردنیان ، بەم شێوەیەش توڵە لەو خەڵك و قارەمانانە دەكەنەوە كە لەبری هەموو جیهان دژی تیرۆر جەنگاون . دوای ئەوە چیتر هیچ هێزێك نیە لە هەموو ڕوژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئامادە بێت ڕوبەڕوی گروپە تیرۆریستیە نوێكان ببێتەوە كەلەوانەیە دوای چەند ساڵێك لە بیابان یان ژۆری دەزگا زانیاریەكان سەر هەڵدەدەنەوە .  ئێمە لەمڕۆدا چاوەڕێی ئەوە لە هاوڕێ چەكدارەكانمان دەكەین بە وەفا و ڕاستگۆ بن لە بەرامبەر هەموو ئەو شتانەی پێشكەشمان كرد هەر لە قوربانیدان و ئەو سەركەوتنە مێژوویانەی كە پێكەوە بەدەستمان هێنا . ، ئەركی هاوڕێ چەكدارەكانمان ئەوەیە دەسبەرداری هاوڕێكانیان نەبن و پشتیان تێنەكەن و ئازادی بۆ خۆیان و خێزان و گەل و خاكیان دابین بكەن و لە ڕوی نێودەوڵەتیەوە دانیان پێدا بنرێت ، تەنها لەو كاتەدا هاوڕێ چەكدارەكان وەفای و ڕاستگۆیی و دادپەروەری خۆیانیانمان بۆ دەسەلمێنن.

هۆشیار عەبدوڵا    لە ئێستادا گەورەترین ئەرک کامەیە ؟! تکایە بزانن کێیە دەیەوێت دۆخی خراپی موچە بەردەوام بێت ؟! کێن ئەوانەی دەیانەوێت تاڵانی نەوت بەردەوام بیت؟! ئایا کاتی ئەوە نەهاتوە لەبری خۆسەرقاڵکردنی حکومەتی هەرێم بە موازەنەی عێراقەوە خۆی موازەنە بۆ حکومەتی هەرێم ساڵی ۲٠۱۹ ئامادە بکات ؟! ئێمە لێرە لە بەغداد هەر کارێک بکەین لە موازەنەدا ئەگەر لە هەرێم هاوکار نەبن، تێنەگەن، نەیانەوێت ئیلتیزام بکەن ، ریسەکەمان دەبێتەوە بە خوری بەتایبەت لە پەیوەست بە نەوت و موچە بۆیە ناچارم راشکاوانە رو بە حکومەتی هەرێم بدوێم. ئەوانەی دەیانەوێت لە ئێستاوە بڵێن ، هەرێم نەوت بنێرێ یان نەنێڕێ ئەوا بە غداد موچە دەنێرێت و ئەوەش کراوە بە یاسا ، جیا لەوەی قسەیەکی نادروست دەکەن ، موجازەفەیەکی گەورەش بە موچە و ژیانی فەرمانبەرانی هەرێمەوە دەکەن تەنها بۆ ئەوەی نەوت نەدرێتە سۆمۆ و بە ناشەفافی وەک خۆی لە بەرژەوەندی چەند گروپێکی حزبیدا بمێنێتەوە . مەسەلەی ئەوەی موچە بێ ناردنی نەوت یەکلابۆتەوە ناراستە چونکە هێشتا موازەنە رەشنوسە و نەکراوە بە یاسا و ماددەی دە ، دوەم ، برگەی (ج) ئاسان نیە تێپەڕبونی و تا تێنەپەرێت و دەنگی لەسەر نەدرێت ناکرێ خەلکی پێ بخەڵەتێنرێت. مەلەفی نەوتی هەرێم و ناردنی بەشە بودجەی هەرێم مەلەفێکی پێکەوە گرێدراون و جیا نین ، ئەوانەی دەیانەوێت جیای بکەنەوە هەوڵ ئەدەن ئەو مەلەفە پینە بکەن ، لە کاتێکا مەلەفی نەوتی هەرێم پێویستی بە چارەسەر و حەسمکردنە نەک پینە و پەڕۆ! ئەوانەی دەیانەوێت یا شەڕی ئەوە دەکەن هەرێم نەوتەکە نەداتە بەغداد و لەدەستی چەند گروپێکا بمێنێتەوە نازانن چ موجازەفەیەک بە ژیان و موچەی خەڵکەوە دەکەن. ئەوانەی خۆیان بە دڵسۆزی حکومەتی هەرێم دەزانن با هانیبدەن بۆ ساڵی ۲٠۱۹ یاسای موازەنە ئامادە بکات ، رونە کە یاسای موازنە کۆمەلێک ژمارەی تەخمینیە بۆ ساڵێکی دارایی ، هەرێم چەندین ساڵە خۆی لە ئامادەکردنی موازنە ئەدزێتەوە لە کاتێکا گرنگە بۆ داهاتە نەوتی و نانەوتیەکانی هەرێم بێ ئەوەی بەغداش بە یاسا داهاتەکان دابەش بکات ، ئەگەر باسی حوکمڕانی دروست دەکەن ئەوە حکومەت بۆ سیاسەتی دارایی پێویستی بە پلان هەیە و ئەو پلانەش دەبێت لە یاسای موازەنەدا بەرجەستە بێت ، گەندەڵیی و فەزیحەیەکی گەورەیە کە حکومەتی هەرێم بێ یاسای موازەنە بمێنیتەوە، دەبو تێکرای فراکسێۆنەکانی پەرلەمانی کوردستان فشار بکەن بەو ئاراستەیەدا ، عەبادی سور دەیزانی نامێنیتەوە و دەروات و عەبدولمەهدی دێت ، بەڵام پێش رۆشتنی موازەنەی ۲٠۱۹ی ناردە پەرلەمان! گومانم نیە لەوەی لەسەدا نەوەد زیاتری موچە خۆرانی هەرێم لەگەڵ ئەوەدان هەرێم نەوت بداتە سۆمۆ و دژی ئەوەن چەند کەس و گروپێک داهاتی نەوتی هەرێم بۆ خۆیان بەرن و باجەکەشی ئەوە بێت فەرمانبەر و خانەنشین و پێشمەرگە و کەس و کاری شەهیدان بێ پارە بن . لەو سۆنگەیەوە کە دڵنیام لەوەی مانەوەی مەلەفی نەوت بەم جۆرەی ئێستا وێرانبونی ئێستا و ئایندەی هەرێم و خەڵکەکەی تێدایە و دژی بەرژەوەندی هاوڵاتیانە دژی ئەبم بە هەمو توانامەوە . گەورەترین ئەرکی ئینسانیی ، نیشتیمانیی ، دینیی، سیاسیی ، کۆمەڵایەتیی ، ئەخلاقیی بەرامبەر خەڵک و خاکی کوردستان بریتیە لە روبەروبونەوەی ناشەفافیەت لە داهاتی نەوتی هەرێم و داهاتی باج و رسوماتی هەرێم و ئەو تاڵان و بڕۆیەی تیایدا دەکرێت. ئەندامی لیژنەی دارایی - بەغداد