لاوك سەڵاح        کە جەنگی سارد کۆتای هات، کە دیواری بەرلین داڕما، کە نوقڵانەی دونیایەکی زۆر جیاواز وەک کڵپە و پریشکی ئاگر بە دونیادا بڵاوبۆوە، کە مەرگی هەموو ئایدۆلۆجییەکان راگەیەندرا، جیهان خۆی بۆ یەکەمجار لە مێژوودا لە یەک جەمسەریدا بینییەوە. بە درێژایی مێژوو، دۆخی دوو جەمسەری باڵی بەسەر دونیادا کێشابوو، هەمیشە ململانێکان بە پارسەنگی بەرژەوەندی دوو زلهێزی دونیا دەپێوراو چارەسەرەکان لەسەر بنەمای دابەشکردنی هێز بوو، ئەمە دۆخە کە بوو هەر لە سەردەمەی کۆلۆنیالیزمی پرتوگال و ئیسپانییەکان و بە تێپەربوون بە کۆلۆنیالیزمی ئینگلیزەکان و فەرەنسییەکان تا جەنگی ساردی نێوان سۆڤیەتی پێشوو و ئەمەریکا کە لە سەرەتایی ساڵانی نەودەکانی سەدەی رابردوو کۆتایی بەو پارسەنگە لە هێز هێنرا کە سیستمێکی نێودەوڵەتی دیاریکراوی دارشتبوو. لە جیهانی یەک جەمسەریدا کە لەلایەن ئەمەریکا و ئەورۆپای رۆژهەڵات وەک یەک بلۆک سەرکردایەتی دەکرا، پەیمانی سپۆنسەرکردنی سیستمێکی نێودەوڵەتی نوێ درا کە تیایدا دونیایەکی نوێ لە دیموکراسی و سیستمێکی لیبرالی نێودەوڵەتی هەتا هەتایی پەیرەو دەکەن و گفتی ئەوەیاندا ئەوەی روویدا لە جەنگ و نەهامەتی و کاولبوون دووبارە نابنەوە. هەموو سەرمەست بووین، شانازیمان بەو ساتە لە ژینمان دەکرد کە ئێمە دەبینە نەوەی رۆژگارێکی بێ گەرد لە ئاشووب. بەڵام بەداخەوە ئەم سیستمە نوێیە هەر زوو رووبەرووی چەندان قەیرانی سیاسیی نێودەوڵەتی بۆوە، لە سەرتا زۆر ئاسایی وەرگیران بەوەی کە قۆناغی گواستنەوەیە و ئەو قەیرانانە هەر روودەدەن، بەڵام لەگەڵ کاڵبوونەوەی بەهاکانی بانگەشەی جیهانگیری و شەرە سەربازییە نێودەوڵەتییە شەکەتە بەردەوامەکان و لێشاوی کۆچبەری و تەوژمە رەگەزپەرست و پۆلۆلیستەکان و دارمانی سیستمی وەبەرهێنانی بانکەکان کە هاوکات بوو لەگەڵ هەرەس و کارکرنەکردنی چەمکە فەلسەفییە سیاسییە نیولیبرالیزمییەکانی بازاڕ و هەلی کار و پارە بەگەرخستن و شێواندنی شیرازەی کۆمەڵگەکان لەسەر بنەما و ستراتیژیەتی تاقیکردنەوە سەرکێشەکان، بێ گوێدانە ئەو زیان و کاریگەر خراپانەی روودەدەن، روخساری سەرەکی دونیای پاش جەنگی سارد بەدەرکەوت، رۆخسارێک تێدەگەیەنێت کە ناجێگیری و شپرزەیی و پۆپۆلیستی و دڵەراوکێ و نیگەرانی لە سەر هەموو ئاستەکان شوناسی راستەقینەی ئەم سەردەمەیە، دیسانەوە جەنگە بەدەکان یادەوەری هەموو نەوەکانی داهاتووش داگیر دەکەن. بەداخەوە لە ئێستادا، دۆخی وڵاتەکان و کەسەکان و چیین و توێژە جیاجیاکانی کۆمەڵگەکان تا دێن گۆشەگیرتر دەبن و لە نێوانیاندا چەندان دیوار هەڵدەچنرێن و بەرژەوەندییە ئابووری و تەماعە سیاسیەکان بێ گوێدانە سەرەتاترین بەهای مرۆڤدۆستی هەڵپەی سەرکێشانەی بۆ دەکرێت و شەرانگێزیانە دوور لە هەر بنەمایەکی سیاسی رەوا و بە پاساو و بەهانەی قێزەوەن وهەندێ جار ساویلکانە ئیدعای رەوایەتی بۆ دەکەن. لە ئێستادا جیهان، سەرلەنوێ، لە قۆناغی گواستنەوەدایە لە یەک جەمسەرییەوە بۆ زیاتر لە یەک جەمسەر، دونیا لە بەردەم ئەرکی دارشتنەوەی سیسمێکی دیکەیە کە دەبێت رەچاوی دابەشکردنی هێز و ئابووری و ناوەندەکانی دەستەڵات و پەرەسەندە سیاسییەکان بدات. دونیا وردە وردە بەرەو ئەو راستییە خۆی پەلکێش دەکات کە بە چەندان دەوڵەتی گەورە بەرێوە ببرێت، ئێستا وڵاتی چیین و رووسیا و هەندێکی دیکە کاریگەرییەکی شاراوەیان لەسەر وزە و ئابووری و سەرماییەی جیهان هەیە. هیوادارم جەنگی دیکە روونەدات لە بەرئەوەی لە وەچەرخانە مێژوویەکاندا بۆ هێنانەدی سیستمێکی نوێی نێودەوڵەتی، جەنگ هەمیشە یاوەری وەچەرخانەکان و سیستمە نێودەوڵەتییەکە بووە تا سەپێنراوە! ئەوەی راستی بێت ئەو کاتەی جیهان لە سەردەمی جەنگی ساردا دوو جەمسەر بوو، ئەمەریکا و سۆڤیەتی جاران دونیایەک رێکەوتنامە و لەیەکتێگەیشتنیان بۆ راگرتنی پارسەنگی هێزی سەربازی و ئابووری هەبوو کە پاڵپشت بوو بەو هێزە ئەتۆمییەی کە هەردولا هەیانبوو. هەردوولا ناچاربوون رێز لەو رێکەوتننامانە بگرن، بەڵام تا چەند لە قۆناغی گواستنەوەی ئیستادا بۆ جیهانێک کە زیاتر لە جەمسەرێکی تێدا بێت گرێنتی ئەو پابەندبوونە سیاسی و یاسایی و ئەمنییە هەیە و تا چەند رێزگرتنی یاسایی دەخوات بە تایبەتی رێکەوتن لە نێوان چەند جەمسەرێکدا قورسترە لە نێوان دوو جەمسەردا ئەگەر بەرژەوەندی راستەوخۆی هەریەکەیان رەچاو نەکرێت. ئەوەی پەند و عیبرەتە بۆ ئەم سەردەمە ئەوەیە تا چەند تیۆری سیاسی کاریگەر بووە لە ئاراستەکردنی رووداوە سیاسییەکان بۆ هێنانەکایەی سیستمێکی نێودەوڵەتی میانرەو؟ ئایا شیکردنەوە و تیۆرە سیاسییەکان بەدوای رووداوەکاندا وەک سێبەر لە غارداندا نەبوون؟ کێ کێی دروست کرد، رووداوە سەرکێشەکان یان تیۆرە سیاسییە بەتاڵەکان؟ لەمەش گرنگتر، راستیییەکی دیکە، ئەوەیە کە بەداخەوە پێشبینی گۆرانکاری لە بنکە و هێزی سیاسی و ئابووری دونیادا نەدەکرا، وا مەزەنە دەکرا کە ئەوە ئیتر رۆژئاوایە بەسەرکەوتوویی لە جەنگەکان هاتۆتە دەرێ و سیاسەتە ئابووری و دەرەکییەکانی سەرکەتوو بوون و لە ئاییندەشدا پەرسەندی تەکنەلۆجیا زیاتر سەرکەوتنی بەرجەستە دەکات، ئیتر ئەوە دەوڵەتەکانی رۆژئاوایە سیاسەتی دونیا ئاراستە دەکەن و هەر بۆیە بۆ پاراستنی سیستمی نێودەوڵەتی هەموو مافێکییان هەیە. هەموو ئەم گۆرانکارییانەی لە پێگەی سیاسی و ئابووری دەوڵەتەکاندا دەبینرێن ئەو تێگەیشتنانەی سەرەوە پووچەڵ دەکەنەوە. دونیا لە بەردەم چەندان جەمسەردایە کە رەنگە پێویستی بە زیاد لە سیستمێکی نێودەوڵەتی هەبێت بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و ئاسایشی نێودەوڵەتی و بە دوورگرتنی کۆمەڵگەکان لە تارماییەکانی جەنگ.

سەرتیپ وەیسی كەریم       له‌ دوو ڕۆژی داهاتوودا هه‌نگاوه‌كانی پێكهێنانی حكومه‌ت چڕترو خێراتر ده‌بن، له‌سه‌ر ئاستی لیژنه‌ باڵاكان و لیژنه‌ لاوه‌كییه‌كان كۆبوونه‌وه‌كان به‌رده‌وامی ده‌بێت. قۆناغی داهاتووی كۆبوونه‌وه‌كان، گفتووگۆكردن ده‌بێت له‌سه‌ر ڕێككه‌وتنی سیاسی و داڕشتنی به‌رنامه‌ی حكومه‌ت و دابه‌شكردنی پۆست و ناوی كاندیده‌كان. پارتی ئامانجیه‌تی له‌ماوه‌یه‌كی نزیكدا ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان هه‌ڵبژێردرێت، ئه‌وه‌ی تاوه‌كو ئێستا یه‌كلابۆته‌وه‌ سه‌رۆك بۆ یه‌كێتیی و جێگری یه‌كه‌م بۆ پارتی و جێگری دووه‌م بۆ پێكهاته‌كان ده‌بێت، پارتی جێگری دووه‌م نادات به‌ هیچ هێزێكی دیكه‌، چونكه‌ نایه‌وێ جارێكی دیكه‌ له‌ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی زۆرینه‌ نه‌بێت. سه‌باره‌ت به‌ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ململانێكانی نێوان ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ چووه‌ قۆناغێكی دیكه‌، دوای ئه‌وه‌ ده‌رباز كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ بڕیاریدا خۆی بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت هه‌ڵبژێرێت، ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ سه‌ر ئێشه‌یه‌كی دیكه‌ بۆ قوباد تاڵه‌بانی و ماڵی مام جه‌لال. هه‌رچه‌نده‌ گۆڕانیش داوای پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت و جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم و په‌رله‌مان ده‌كات، به‌ڵام ئاماژه‌كان بۆئه‌وه‌ده‌چن له‌ باشترین حاڵه‌تدا ئه‌و هێزه‌ جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی به‌رده‌كه‌وێت، ئه‌مه‌ش تاوه‌كو ئێستا یه‌كلانه‌بۆته‌وه‌، چونكه‌ یه‌كێك له‌ ئه‌گه‌ره‌گان ئه‌وه‌یه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم یه‌ك جێگری هه‌بێت، ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ ڕووبدات گۆڕان له‌ بڕی ئه‌م پۆسته‌ وه‌زاره‌تی زیاتر وه‌رده‌گرێت. له‌ نێو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان زیاتر له‌ چوار هه‌زار سیڤی بۆ وه‌رگرتنی پۆست له‌كابینه‌ی داهاتوودا پێشكه‌شكراوه‌، به‌ڵام یه‌كلایكردنه‌وه‌ی كاندیده‌كان بێ كێشه‌ تێپه‌رنابێت، به‌تایبه‌ت چه‌ند كه‌سێك له‌ (خانه‌ی ڕاپه‌ڕاندن و جڤاتی نیشتمانی و كه‌سه‌ نزیكه‌كانی عومه‌ری سه‌ید علی وكوڕه‌كانی نه‌وشیِروان موسته‌فا)، نیازی خۆ كاندیدكردنیان هه‌یه‌و،كێبڕكێكان له‌ نێوانیان توند ده‌بێت. له‌ كۆبوونه‌وه‌كانی ڕۆژانی داهاتوو، پارتی داوای ئه‌و پۆست و وه‌زاره‌تانه‌ له‌ یه‌كێتیی و گۆڕان ده‌كات، كه‌ داوای ده‌كه‌ن، خۆشی لیستی ئه‌و وه‌زاره‌ت و پۆستانه‌ی دیاریكردوه‌، كه‌ نایه‌وێ بیدات به‌ لایه‌نه‌كانی دیكه‌و ڤیتۆی له‌سه‌رداناون. به‌پێی زانیارییه‌كان پارتی ئه‌مجاره‌ داوای هه‌ندێ وه‌زاره‌ت ده‌كات، كه‌ له‌ كابینه‌كانی دیكه‌دا لای ئه‌وان نه‌بووه‌، له‌به‌رامبه‌ردا ده‌ستبه‌رداری هه‌ندێكیان ده‌بێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سامانه‌ سروشتییه‌كان و ناوخۆو هێلی سوورن، به‌ نسبه‌ت ئه‌وحزبه‌، ئاره‌زووی ئه‌وه‌شی هه‌یه‌ دارایی به‌ گۆڕان بدات و پێشمه‌رگه‌ش به‌ یه‌كێتیی. پارتی له‌ دیاریكردنی كاندیده‌كان زۆر كێشه‌ی نابێت، به‌ڵام ئه‌مجاره‌یان بوونه‌ وه‌زیرو وه‌رگرتنی پۆست له‌ نێو ئه‌و حزبه‌دا ئاسان نابێت، ده‌م چاوی نوێش دێنه‌ پێشه‌وه‌.  له‌ نێو یه‌كێتیشدا هێشتا شه‌ڕێكی گه‌وره‌ له‌سه‌ر وه‌رگرتنی پۆست ، له‌ نێو باڵه‌كانی ئه‌و حزبه‌ ماوه‌، كه‌ خۆی له‌ باڵی ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و لاهور تاڵه‌بانی و كه‌ركووكییه‌كانی ئه‌و حزبه‌ ده‌بینێته‌وه‌.

 لەتیف فاتیح فەرەج   سەلام عەبدوڵا لەوتارێكدا كەمن لە درەو میدیا خوێندمەوە ، قسە لەوە دەكات بۆ سلێمانی وەك شارەكانی تری هەرێم نیە ، مەبەستیشی هەولێرو دهۆكە ، ئەوەی كە چەند ساڵ لەمەوبەر بڕیاری بە دوبەی كردنیان دراو هێشتا لە چەقی شاری هەولێردا تەلار هەیە لە 2013ەوە بە نیوە چڵی ماوەتەوە و بەردێك لە سەر بەردێك دانەنراوە ، هەروەها بە دوبەی كردن هەر بەرزكردنەوەی تەلارو جادەو بان نیە ، بگرە گۆڕینی ئاستی گوزەرانی خەڵك و باشكردنی ژیانی خەڵكە ، ئاخۆ سەلام عەبدوڵا ئاگادارە رێژەی بێكاری لە هەولێرو دهۆك چەندە ، لە هەولێرو دهۆك چەند كرێ‌ نشین هەن ، رێژەی هەژاری لەوێ‌ چۆنە ، ئەی بواری تەندروستی لە چ ئاستێكدایە ، ئەمە هەر بۆ بیر خستنەوەیەو هیچی تر . ئەو دەڵێت زۆربەی رۆژنامەو میدیای سنوری سلێمانی بۆ دژایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان تەرخان كراون ، بێئاگا لەوەی هەولێریش هەمان بەزمی هەیە ، ئەگەر ئەوانەی سلێمانی تازەن و تەمەنیان زۆر نیە ، ئەوانی هەولێر تەمەندرێژو توند تریشن ، ئەوەش بەرهەمی دوو زۆنی و دوو حزبی و شتی ترە ، ئاخر كاك سەلام زۆر باش دەزانێ‌ بە ناوی هەولێرەوە چی بەسنوری سلێمانی دەكرێت . من لە سلێمانی نیم ، بەڵام رەخنەی زۆرم دەرهەق بە كارو خزمەتگوزاری ئەم سنورە هەیە و لاشم وایە حكوەمت بەرپرسیارە ، ئەگەر حكومەت هەبێت ناكرێ‌ حزب بە ئارەزوی پارەی نیشتمان تەخشان و پەخشان بكات ، بە داخەوە لە هەردوو لا ئەو بەزمە هەیە ، ئاخر هەقە كاك سەلام ئەوە بزانێ‌ كە لە هەردوو زۆن مافیای نەوت هەیە ، نزیكەی 300 بیر نەوت نەوتی لێ‌ تاڵاندەكرێت ، دۆخی هەولێرو دهۆك لە تاڵانی شوێنەوارو نەوت و گردو بانەكان لە دۆخی سلێمانی باشتر نیە ، خراپتر نەبێت . بە باوەڕی من " عەوام فەریبی " ئەوەیە كە مرۆڤ یەك دیووی روداوەكان ، وێنەكە ، بابەتەكە ببینێ‌ و خۆی لەو دیوی نەبان كات ، عەوام فەریبی ئەوەیە كە مرۆڤ بۆ شاردنەوەی عەیب و عارەكانی خۆی قسە لە سەر عەیب و عاری ئەوی دی بكات ، راستیەكە ئەوەیە كە هەرێم بە گشتی داڕزاوە ، ستەمكاری و نادادی و گەندەڵی و دزینی نەوت بووە بە دیاردەو كەس نیە بەریپێبگرێت . باشتر بوو كاك سەلام بە زمانێكی تر قسە ی كردبا و تەواوی برینەكانی نیشانی دەسەڵات دابا ، نەك ئەوەی بە هەمان ئاوازی زۆنویستی قسە بكات كە كادیرە حزبیەكان قسەی پێدەكەن .  

پەیكار عوسمان          دەردی گەورەی ئێمە کەلەڕەقی و دەمارگیرییەو باشترین مەساجیش بۆ خاوکردنەوەی ئەم دەمارە، سەقافەتی داوای لێبوردنە! داوای لێبوردن یەکێکە لە کردە هەرە بەرزو باڵا ئینسانییەکان، کە سەری لە پێکەوەژیان و تۆلێرانسەوە دەرئەچێ و خاڵێکی باشە بۆ ئەوەی ئینسان زوو زوو لێوەی بگەڕێتەوە بۆ ئینسانبوون و نەڕوا بەرەو وەحشبوون. بەڵام داوای لێبوردن لە هەڵە ئەکرێ، داوای لێبوردن لە حەقیقەت ناکرێ! بەڵام داوای لێبوردن لە هەڵە فەزیلەتە، داوای لێبوردن لە حەقیقەت ڕەزالەتە! خروقات و تەزویری هەڵبژاردنیش لای هەموو عێراقیەکان حەقیقەتێکی حاشاهەڵنەگرەو ڕەنگە لە سەرانسەری عێراق، دوو کەس لە ڕووی ویژدانییەوە خیلافیان لەسەری نەبێ ئەگەرچی لە ڕووی سیاسییەوە هەیانە. یەعنی تەزویری هەڵبژاردن حەقیقەتەو حەقیقەتیش باجی هەیەو کابراش ئامادەنەبوو باجەکەی بدا، زۆر بەسادەیی چونکە باجی حەقیقەت بە پاڵەوانی ڕاستەقینە ئەدرێ نەك بە پاڵەوانی شاشە! گۆڕانکاری بە پاڵەوانی ڕاستەقینە ئەکرێ، بەڵام گۆڕان پاڵەوانی شاشەی بۆ دروستکردین و مۆدێلی پاڵەوانی شاشەی داهێنا، کە دواتر ئەوانیترو بەتایبەت نەوەی نوێ بە سەرا کەوتنە هەمان قوڕەوە، لێرەشەوە ئیتر هیچ نەگۆڕا. ئینسان تەنیا لە مەیدانەکەی خۆیدا ئەتوانێ کاری ڕاستەقینە بکاو پاڵەوانی ڕاستەقینەبێت، وەکچۆن ساحەی تۆپێن مەیدانی پاڵەوانێتی یاریزانەو مەیدانی پاڵەوانێتی مۆسیقارو دوکاندارو جوتیار نیە، ئاواش شاشە تەنیا مەیدانی پاڵەوانێتی میدیاکارەو مەیدانی پاڵەوانێتی سیاسی و پەرلەمانتارو حوکمدار نیە.. بۆ غەیری میدیاکار، شاشە تەنیا شوێنی موزایەدەو ڕیابازی و پۆپۆلیزمە. داوای لێبوردنی ڕاستەقینە لە ئیرادەی ئازادەوە دەرئەچێ، ئازاد لە زەخت و زۆرو ناچارکردنەکانی ئەوان، ئازاد لە حەزو وابەستەبوونەکانی خۆم.  شەڕێك کە لەسەر مافێکی گشتی دەسپێکرابێت، ناشێ بە داوای لێبوردنێك کۆتایی بێت لەپێناو پاراستنی پۆستێك!  لێرەدا ئیرادە بەزیوەو پاشەکشێیەکی ئابڕوبەرانەی کردوە، چونکە ئیرادەکە لە ئەساسەوە هی پاڵەوانێکی ڕاستەقینە نەبووە، هی پاڵەوانی شاشە بووە. قسەکەش لەسەر ئەو کاکەیە نیە وەکو شەخس، قسەکە لەسەر پاڵەوانی شاشەیە وەکو مۆدێل، کە یەکێکە لە خراپترین داهێنانەکانی گۆڕان و نەوشیروان مستەفای ڕەحمەتیی. هەموو پاڵەوانێکی شاشە پرۆژەی فەزاحەتێکە، چونکە هەموو پاڵەوانێتییەکی سەر شاشە، درۆیەکی ئیمڕۆیە کە سبەینێ کەشف ئەبێ.

هادی حەمەرەشید  ئەزانم ئەم لۆژیکەی کە ئێمە پێی ئەدوێین و تەنانەت بیری پێئەکەینەوە کڕیاری کەمە، بەڵام ناکرێت لەبەر بێ بازاڕیی و نەبوونی کڕیار، عەقڵیشمان بگوێزینەوە بۆ ناو گوزەرێکی پڕ حەشامات و دەست بکەین بە پاتاڵ فرۆشیی! ئەمشەو غەمگینانە سەیری دەیان پۆستی سەرئاوکەوتوو بە کەفوکوڵی کوردایەتییم ئەکرد، سەدان کۆمێنتی پڕ لە هەیەجانی بۆش و بێ بنەمام بینی(نایشارمەوە، شەیتان بە لەعنەت بێت خەریك بوو نیوەی ئەوانە ئەنفرێند بکەم، چونکە بەجدیی ناکرێت خۆت بەدەستی خۆت بچیتە ناو زوباڵەیەك لە نووسین و هەر هێڵنجت بێت بەو پۆست و کۆمێنتانە و هێشتاش هەر بەردەوام بیت لەگەڵیان!) ئەو خەڵکە بۆ وای لێهاتووە؟! لە ئەدەبیاتی ئاینییدا بە مناڵیی باسی ئاخر زەمانیان بۆ ئەکردین( گوایە لەکۆتایی دنیا و وەقتی بەدەل زایع)ـدا یەکێك لە فیگەر و جەمسەرەکانی ململانێ لەو کاتەدا (دجال) ئەبێت، ئەم کابرایە بەخۆی و گوێدرێژەکەیەوە زۆربەی موسڵمانان لە خشتە ئەبات، یەکێك لەو مەقولە زۆر شایعانەی کە لەو بارەیەوە ئەوترا و بیرم ناچێتەوە، ئەیانووت: خەڵکی زۆر ئیماندار و دژ بە دەجال، شەو بە ئیمانەوە ئەخەوێت، بۆ سبەی لەخەو ڕائەبێت ئەکەوێتە دوای ئەو و حاشا مین حوچور (کەر)ـەکەی؟! ئەمشەو وێنەیەکی مەسعود بارزانییان هێناوە سەدان پارتی و پارتی مەزهەب بە دەوریدا حاڵ گرتوونی و پرچ و ڕیشیان تێکەڵ کردووە و زیکر بۆ گەورەیی و بێ نەزیریی ئەو ئەکەن! چی بووە؟! حەزر و ئابڵوقەی لەسەر هەڵگیراوە و ئەوە چەند ڕۆژێکە کۆمەڵێك وەزیر و گزیر هاتوونەتە دیداری!! پارتی مافی خۆیەتی سەرسام بێت بەم بەزم و بازاڕە، بەڵام ئەوانیتر بۆ؟!! ئەوانەی کە شەو لەسەر مەبدەئێك ئەخەون و سبەی کە ڕادێن سەرسام و حەپەساون بەو دیمەنەی کە جاران بۆ خۆیان ڕەخنەئاژێنیان ئەکرد؟!! کاتی خۆی، کۆمەڵێك خەڵکی جدیی ئەچنە لای مام جەلال و ڕەخنەی توندی لێئەگرن، لەسەر ئەوەی بۆچی گرنگی بە فڵان سەرۆك هۆز ئەدات کە کۆنە بەعسییە و دەستی لە ئەنفالیشدا هەبووە! مام جەلالیش ئەڵێ: بۆچی گرنگیی پێنادەم، هەر لە هۆزەکەی خۆیدا ۲۵٠ پێشمەرگە و تێکۆشەری دێرین کەوتوونەتە شوێنی و وەك پاسەوانی ئەو خۆیان نمایش ئەکەن! کۆمەڵێك حیزبی بێ فیکر و بێ مۆراڵ لە هەوڵی تەمجیدکردنی ئەم بنەماڵە و ئەو بنەماڵەدان، ئیتر ئێران بۆچی حەز نەکات بەم حاڵە زۆر بێ تفاقیی و لۆژیکی دیوەخانەیەی ئێمە؟! ئەمریکا و ئێران لەململانێدان لەگەڵ یەکتردا لەسەر زەوی و ئاسمانی عێراق، ئەچنە بەغدا سەرۆك کۆمار و سەرۆك وەزیران و دامەزراوە حکومیی و فەرمییەکان پێشوازییان ئەکەن، ئێ لە هەولێر سەرۆکی حیزب پێشوازییان ئەکات، ئەمە شیاوی شەرم و سەرکۆنە کردنە یان مەدح و پیاهەڵدان؟! پاشان لە بەغدا لەسەردەمی مەجلیسی حوکمەوە تا قۆناغی جەعفەریی و عەللاویی و مالیکیی و عەبادیی و ئێستاش عەبدولمەهدیی، هەر کەسێك ئەبێت بە سەرۆك وەزیران دەسەڵاتی بەسەر کۆی ۱۵پارێزگادا وەك یەکە، نەك بەسرە کانتۆنێکی جیا و پاوانی هێزێك بێت و پارێزگاکانیتر قەڵەمڕەوی خەڵکیتر بێت! مالیکیی هەندێ خۆی مشەوەش کرد و ویستی لاسایی پارتی و یەکێتی بکاتەوە، خەڵکی باشور(کە بەداخەوە ئێمەی قەومچیی زۆر بە بەربەریی و شروگییان ئەزانین)شاباڵەکانیان هەڵکێشاوە و کردیان بەو تەیرەی کە ئێستا هەیە، لێ ئەمە بۆ کوردستان وا نیە، مەسعود بارزانیی لە هەولێر و دهۆکدا هەمە کارەیە، بەڵام لە سلێمانی و هەڵەبجەدا ئۆپۆزسیۆنە، لێرە دوو خێزان (بەقەولی ئاری هەرسین): ناتوانن برابن و لەماڵێکدا پێکەوە بژین، دوو دراوسێی خراپیشن پێکەوە. هەر وەفدێك ئەچێتە لای نێچیرڤان(ئەمە بۆ چەند ساڵی ئایندەش هەر وا ئەبێت!) ئەو سەرنجەکانی خۆی ئەخاتەڕوو، بەڵام ئامۆژگارییشیان ئەکات کە لازمە مامیشی ببینن، ئێرە قەڵەمڕەوی ئەوە نەك کەسیتر! بەڵام بارزانی لە هەرێمۆکەکەی ماڵی تاڵەبانیدا بەقەدەر ئەندامی کۆمیتەیەکی یەکێتی دەسەڵاتی نیە، هەر ئەوەیە کە ئاراسی شێخ جەنگی پێی ووت:((نەك خۆی، باوکیشی درۆزن بووە))! جا ئەم لۆژیکەم قەبوڵە یان نا، ئەوە بابەتێکیترە، بەهای دید و تێڕوانینی ئێمە هەر ئەوەندەی ئەو دیدە بایەخی هەیە کە کۆمەڵێك فرێندی سادەدڵمان یاداشتیان کردبوو (( پێتانخۆش بێت یان نا، بارزانیی هەموو شتێکە))!!! لە سەڵتەنەتنشینەکەی ئالی بارزاندا ئەو (وا براگەورەش)هێشتا سەرۆك و هەموو شتێکن، لێرەش کوڕ و کاڵەکانی ئالی تاڵەبانیی قسەی سەرەتا و کۆتایی ئەکەن، ئیتر لەدەرەوەی ئەم دوو قەڵەمڕەوییە چی ئەگوزەرێت و ئۆردۆگان و خامنەیی و زلهێزان چی ئەکەن، ئەوە ئەبێت شەوانە بخەوێت و بۆ سبەینێ خەوزانەکانی وەك هێمن هەورامیی و ئومێد خۆشناو و بەهمەن کاکە عەبدوڵڵا و ئەوانیتر بۆی لێك بدەنەوە کە چ باسە! هەر بۆ وێنە; بۆ کەرکوك پاش داستانی (قارەمانانە و بێ وێنەی) پردێ کە (هاوکێشەکانی گۆڕی!) هێشتاش ئەبێت شەوانە بە ئیختیفا بچنە ناویەوە!! ئەستەمە بینینی ئەم دیمەنە ناشیرینانە، چەند ماڵباتێکی سیاسیی پێنج ملیۆن مرۆڤیان بەدبەخت کردبێت و بۆ خۆیان شاهانە بژیین و کۆمەڵێك موتەمەلیقیش بەم چەند وێنەیە بکەونە وشکە مەلە و لەشکرێك سادەدڵیش سەرسام بن بەم تابلۆ شێواوە و تۆیش مەحکوم بیت بەخوێندنەوەی (تێز و شاکار)ەکانیان، باسی زمانی جەستە و خوێندنەوەی وێنەت بۆ بکەن تیاححححح!

سەلام عەبدوڵڵا        ئەمە پرسیارێكە‮ ‬رۆژنامەكانی‮ ‬سلێمانی‮ ‬كە زۆربەیان بۆ دژایەتی‮ ‬پارتی‮ ‬دیموكراتی‮ ‬كوردستان تەرخانكراون و هەمیشە دەیوروژێنن و ئەو دواكەوتنە بە هەموو شێوەیەك دەخەنە ئەستۆی‮ ‬حكوومەت كە گوایە ئەو بەرپرسیارە‮.‬  ئەمە بە‮ ‬روویەكدا ئەم پرسیارە‮ ‬راستە، چونكە ئەوە ئەركی‮ ‬حكوومەتە، بەڵام بە دیوەكەی‮ ‬تریدا ناڕاستە و چەواشەكارییە، چونكە ئەوە‮ ‬یەكلایەنە مەسەلەكە دەخاتەڕوو و باسی‮ ‬ئەوە ناكات كە كێ بەرپرسیاری‮ ‬سەرەكییە لەو دۆخە‮.‬  كاتێك شارێك هەموو داهاتەكانی‮ ‬لە حكوومەت قەدەغە دەكات و ناینێرێت بۆ حكوومەت ئیدی‮ ‬حكوومەت چی‮ ‬بكات‮.‬  حكومەت بەشێك لەو داهاتانەی‮ ‬لە شارەكانەوە دەستی‮ ‬دەكەوێت،‮ ‬میزانیەی‮ ‬شارەكان و پارە بۆ پرۆژەكان دیاری‮ ‬دەكات‮.‬  داتاكانی‮ ‬وەزارەتی‮ ‬دارایی‮ ‬ئەوە دەردەخات،‮ ‬هەر بۆ نموونە لە داهاتی‮ ‬ناوەخۆی‮ ‬پارێزگای‮ ‬سلێمانی‮ ‬هیچ مەبلەغێك‮ ‬رادەستی‮ ‬وەزارەتی‮ ‬دارایی‮ ‬حكومەتی‮ ‬هەرێم نەكراوە ئیدی‮ ‬حكومەت چی‮ ‬بكات‮.‬  ئایا دەكرێ شاری‮ ‬سلێمانی‮ ‬لەسەر داهاتی‮ ‬پارێزگاكانی‮ ‬تری‮ ‬هەرێم بودجەی‮ ‬بۆ دابین بكرێت؟  ئەم‮ ‬رۆژنامانە گەر پەرۆشی‮ ‬شاری‮ ‬سلێمانین، دەبوو تیری‮ ‬رەخنەیان بگرنە دەسەڵاتدارانی‮ ‬سلێمانی‮ ‬كە بۆ ئەو هەموو داهاتە زۆرەی‮ ‬كە لە خاڵە سنوورییەكانەوە چنگیان دەكەوێت بۆ شارەكەی‮ ‬سەرف ناكەن و كەس نازانێ چی‮ ‬لێدەكەن نەك پلار بگرنە حكومەت گوایە ئەو كەمتەرخەمە و تەنها گرنگی‮ ‬بە شاری‮ ‬هەولێر و دهۆك دەدات‮. ‬دەبوو ئەو پرسیارە لەوان بكەن نەك حكومەت،‮ ‬چونكە هۆكاری‮ ‬ئەوەی‮ ‬پرۆژەكانی‮ ‬هەولێر و دهۆك بەرێك و پێكی‮ ‬دەڕوات و لەكاتی‮ ‬دیاریكراوی‮ ‬خۆیدا تەواو دەكرێ بۆ ئەوەیە كە ئەم دوو شارە داهاتەكانیان بە بەردەوامی‮ ‬دەدەنە حكومەت و ئەویش بەپێی‮ ‬بەرنامەیەكی‮ ‬حساب بۆ كراو بە پێی‮ ‬پرۆژەكانیان پارەی‮ ‬پێویستیان بۆ دیاری‮ ‬دەكات‮.‬  جا ئەگەر ئەو‮ ‬رۆژنامانە جورئەت دەكەن با رەخنە لە دەسەڵاتدارانی‮ ‬ئەو دەڤەرە بگرن و بپرسن داهاتی‮ ‬ئەو سەدان تەنكەرە نەوتانەی‮ ‬روو لەمەرزەكان دەكەن دەچێتە گیرفانی‮ ‬كێوە،‮ ‬خۆ زۆر دەوترێ كە لەوێ ئازادی‮ ‬رەهایە‮ ‬یان ئازادی‮ ‬تەنیا بۆ‮ ‬رەخنە لە پارتی‮ ‬هەیە،‮ ‬چونكە ناكرێ ئەو‮ ‬راستیەی‮ ‬كە بە چاوی‮ ‬خۆیان‮ ‬رۆژانە دەیبینن ئاوا چەواشەكاریی‮ ‬پێوە بكەن‮ ‬یان ئەوەتا ناوێرن و نە ئازادن و نە‮ ‬راستگۆن‮.‬  لە‮ ‬راستیدا ئەم فریودانە تەنها زەرەرمەند لێی‮ ‬دانیشوانی‮ ‬شاری‮ ‬سلێمانی‮ ‬خۆشەویستە ئەو شارەی‮ ‬كە مەكۆی‮ ‬راپەرین و بەرخودن و تێكۆشانە‮.‬ ئیتر با بەس بێ‮ -‬فارس گوتەنی‮- ‬عەوام فەریبی‮..‬

دانا حەمەعەزیز         ڕوداوەکانی دوێنێ و پێرێی ناو پارلەمان،  ئەرکی تیریزا مەی قورستر کرد. ئەو بە جیاوازیەکی کەم، متمانەی پارلەمانی بەدەسهێنایەوە. بەڵام ڕەتکردنەوەی  ڕەشنوسی ڕێکەوتن نامەی جیابونەوە لە یەکێتی ئەوروپا، لەلایەن زۆرینەی رەهای پارلەمانتارانەوە، کە بەرهەمی دوو ساڵ و نیو وتوێژ بوو لەگەڵ برۆکسل، توانای حکومەتەکەی لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆسێ یە خستە ژێر پرسیارەوە. ئیستا  لای بریتانیەکان، ئەو ڕەشنوسە بایەخی نەماوە، ئەوروپیەکانیش ئامادەی سازش یان وتوێژی زیاتر نین.  تەنها ٧٠ ڕۆژ لەبەردەم بریتانیادا ماوە بۆ ماڵاویکردن لە یەکێتی ئەوروپا.  کەواتە حکومەتی کەمینە، ناچاری  چەند بژاردەیەکی خێرایە.   ١- جیابونەوە بەبێ هیچ ڕێکەوتنێك لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا، ئەمەش کارەساتی گەورەی ئابوری لیئەکەوێتەوە و شانشینی بریتانیا گۆشەگیر ئەکا. ٢- گەڕانەوە بۆ لای خەڵك و، ئەنجامدانی ڕیفراندۆمی دووەم. ئەمەیان زۆر لە شارەزا و ئاقڵمەندەکانی بریتانیا پشتیوانی ئەکەن و رەنگە زۆرینەی پارلەمانیشی لەگەڵدابێ. ٣- گرتنەبەری ستایلی نەرویجیی لە مامەڵە کردن لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا. ئەم ڕێگەیە لای پارلەمانتاران ناپەسند نیە. نەرویج، ئەندامی یەکێتی ئەوروپا نیە، بەڵام وەك ئەندام لە کۆمەڵەی بازرگانی ئازادی ئەوروپا (EFTA)، لە ناوچەی ئابوری ئەوروپا(EEA) دایە. نەرویج ئەکسێسی تەواوی  هەیە بۆ سینگڵ مارکێت و، ئازادیی ئالوگۆڕ و گواستنەوەی کەل و پەل و سیرڤزەکانی هەیە. هاوڵاتی نەرویجی ئازادە لە  ژیان و کارکردن لەهەر وڵاتێکی یەکێتی ئەوروپادا و، هاوڵاتیانی یەکێتی ئەوروپاش لە نەرویج. دوا ڕێگە لەبەردەم حکومەتی کەمینەدا، هەڵبژاردنی گشتی یە. ئەم بژاردەیە، ڕەنگە سەری مەیی و حزبەکەی بخوا، بەڵام چارەسەری تەواو نیە بۆ کێشەی جیابونەوە لەیەکێتی ئەوروپا کە لە ئێستادا بریتانیای توشی ناجێگیریی و  دابەشبوون کردوە.

ئارام قادر          ‎پرسی ئاكار لە سیاسەتدا یەكێكە لەو بابەتانەی كە گفتوگۆ و ناكۆكیی لەسەرە، ڕای جیاواز لەو بارەیەوە هەیە، بەشێك لایەنگری ئەوەن كە سیاسەت ئاكار (ئەخلاق)ی تێدا نییە، بەشەكەی تریش دووپاتی گرنگیی بوونی ئاكار لە سیاسەتدا دەكەنەوە. ‎هاوپەیمانیی نیشتمانی بە تەواوی قەناعەتەوە لایەنگری بۆچوونی دووەمە و پێی وایە سیاسەتكردن بێ ئاكار زیانی گەورە لە (گشت) دەدات، بەو مانایەی ئەگەر سیاسەت بۆ ڕێكخستنی كاروباری گشتی و بەدیهێنانی هیوا و جێبەجێكردنی داخوازی و پێداویستییەكانی خەڵك بێت و كار بۆ هێنانەدیی (چاكەی گشتی) بكات، ئەوكات هەر بێئاكاری و لادانێك لەو ئامانج و چاكە گشتییانە و پابەندنەبوون بە سیاسەتێكی بەئاكار، ئەوكات دەرەنجامی ئەو سیاسەتە بە زیان بۆ خەڵك و گشت دەشكێتەوە و دەرەنجامەكەی خزمەت نابێت بە ئامانج و چاكەی گشتی. ‎دەكرێت سیاسەتی بێئاكار و بەرژەوەندخوازانە ببێتە هۆی دەستكەوتی كاتی بۆ گروپ و كەسێك، بەڵام ئەو دەستكەوتە هەم كاتییە، هەم لەسەر حسابی ئەو (گشت)ە دێتە دی كە بڕیارە تۆ سیاسەت بۆ ئەوان بكەیت نەك خۆت، بۆیە هیچ سیاسەتێكی بێمۆڕاڵ و بەرژەوەندخواز سەركەوتوو نابێت لە ڕاكێشانی ڕایگشتی بۆ خۆی و دواجار هەر شكست بەشێتی. ‎كلیلی گۆڕانكارییە ئابوری، ئایینی، كۆمەڵایەتی، پەروەردەیی، كلتوری و فەرهەنگی و ...هتد، سیاسەتە، چونكە سیاسەت توانای ئاراستەكردنی هەموو ئەو بوارانەی هەیە، بۆیە سیاسەتێكی بەئاكار و بەرپرسیارانە دواجار بە خزمەت بۆ تەواوی بوارەكانی دیكە دەشكێتەوە. ‎لە كوردستان زۆرجار بانگەشە بۆ ئەو ڕایە دەكرێت كە سیاسەت ئاكاری تێدا نییە، بەڵام ئەو بانگەشەیە بۆ ناشرینكردنی سیاسەت و دوورخستنەوەی خەڵكە لە سیاسەت و بێئومێدكردنیانە لە هەر گۆڕانكارییەكی سیاسی، بۆ ئەوەیە خەڵك لە فشاركردن لەسەر حزب و لایەنەكان بخەن و درێژە بە مانەوەی خۆیان لەسەر دەسەڵات بدەن، واتە ئەو بانگەشەیەی لە هەرێمی كوردستان دەكرێت بۆ نەبوونی ئاكار لە سیاسەتدا، پاساوە بۆ مانەوەی كۆمەڵێك لایەن و گروپ لە دەسەڵاتدا و كوشتنی خەونی گۆڕانكارییە لای خەڵك. ‎بۆیە هاوپەیمانی بەوپەڕی باوەڕەوە دەستدەگرێت بەو ڕایەوە كە لە سیاسەتدا ئاكار پێویستییەكی بێ ئەملاو ئەولایە و پێی وایە سیاسەت و سیاسی و حزب ئامرازن، گشت و كۆمەڵگە بە ڕەنگە جیاوازەكانەوە ئامانجن، بۆیە هاوپەیمانی لەسەر بنەمای ئاكار و نەرێتی دوور لە خۆویستی و بەرژەوەندخوازی سیاسەت دەكات و سوورە لەسەر پەرەپێدانی ئەو كلتورە سیاسییە گشتخوازە لەكۆمەڵگەی كوردیدا. ‎دواجار سیاسەت زانستێكی مرۆییە و مرۆڤ خۆی ڕەنگی پێدەبەخشێت و بەرگی پێدەپۆشێت، بۆیە لەچارەی سیاسەت نەنوسراوە كە ئاكاری تێدا نەبێت و ئەوە مرۆڤەكانن ئاكاری لێدەسەننەوە، یان ئاكار دەكەن بە بەریدا.  

ئارام سەعید      "لەساڵی ٢٠١١ لە فیلیپین چەند بەرپرسێکی سیاسی بە بەکارهێنانی چەند پیاوکوژێکی بەکرێگیراو لەبەرامبەر تەنها ٢٥٠ دۆلار رۆژنامەنوسێکیان کوشت.لە سلۆڤاکیا بەهەمان شێوە رۆژنامەنوسی بەناوبانگ یان کۆچیاک و هاوسەرەکەی مارتینا کۆسنرۆڤا کوژران لەبەرامبەر ٨٠ هەزار دۆلار کە درابوو بە بەکرێگیراوەکان."  هەموو سالێک رۆژنامەنوسان بەهۆی کارەکەیانەوە دەکوژرێن، لەمبارەیەوە بەگوێرەی راپۆرتێکی کۆمیسیۆنی پاراستنی رۆژنامونوسان لە ساڵی ١٩٩٢ ەوە ١٣٢٤ رۆژنامەنوس لەکاتی ئەرکەکانیان کوژراون و ٨٤٩ یان بەهۆی راپۆرتەکانیانەوە لەسێدارە دراون. لە سەدا ٩٠ ی ئەنجامدەرانی ئەوکردەوانەش لە دادگا قوتاربوون.  بیرهێنانەوی ئەم ژمارانە بۆ ئەوە نیە هاوڕێانی رۆژنامەنوسم بترسن یان دودڵ و نیگەران بن لە ئەرکی ئێستایان کە لەمەترسیدایە، بەڵکو بۆ ئەوەیە کە بڵێین سەڕەرای ئازار و هەرەشە و کوشتار بە دەیان و سەدان مرۆڤی ئازا هەن کە بەرگری لە ئازادی ڕادەربرین دەکەن.  هەموو دەسەڵاتێکی ستەمکار بۆئەوەی کۆمەڵگە بێدەنگ بکات و کۆنترۆڵی بکات سەرەتا دەست دەبات بۆ دوو دامەزراوەی گرنگ کە ئەوانیش دادوەری و میدیای ئازادە، ئەو دوو دەزگایە کە کۆنترۆڵکران ئیتر زەمانەتی بێدەنگی دەکەن. ئەوەی لەکوردستان ئێستا دەبینرێت و بە ئاشکرا کاری بۆ دەکرێت کپ کردنی چەند دەنگێکی کەمە کە ماون، چونکە دەسەلاتی ستەمکار نەک تەنها میدیا بەڵکو لە بێدەنگکردنی ئۆپۆزیسیۆنیش سەرکەوتوو بوو، ئەویش بە بیدەنگکردنی رموزەکانی ئۆپۆزیسیۆن و رموزەکانی میدیای ئازاد، کە هەمویان خامۆش و بیدەنگن... دیارە ئەمەش بێبەرامبەرنیە، هیچ کام لەوانە بەبێ هۆ بێدەنگ نەبووە. بەڵام ئەوەیان لەبیرکرد کە کپکردنی دەنگی ئازاد لەبەرژەوەندی دەسەڵاتەو هیچ کۆمەڵگەیەک ناتوانێت دیموکراسی پەرپێ بدات بێ ئازادی ڕادەربرین.  ئەوەی مایەی نیگەرانیە لە جیهاندا ئەوشەڕە بەردەوامەو رۆژنامەنوسان ئازایانە بەرگری دەکەن، بەڵام ئەو کچ وکورە ئازایانەی لە میدیا ئەهلی و ئازادەوە هاتنە نێو مەیدان و سەرسەختانە بەرگریان لە ئازادی رادەربرین دەکرد ئێستا کپ و بێدەنگن. هەموومان دەزانین پێدانی بڕێک پارە لە دەسەڵاتەوە تێچونێکی زۆر نیە بۆیان کە ئەتوانن ملیۆنەها خەرج بکەن بۆئەوەی ئازادی ڕادەربڕین نەهێلن، لەبەرئەوەی لەبەرامبەردا ملیارەها دەبەن بۆخۆیان و خانەوادەیان.  ئەوەی مایەی خۆشحاڵیە تا ئێستا دەنگ ماوە بۆ بەرگری لەو ئازادیە و رەنگە رموزی گەورەی نوێ بێتە کایەوە بۆ بەرگری لە ئازادی رادەربرین و گرنگترینیشیان ئەوەیە کە سۆشیال میدیا بەشێک لەو بۆشاییەی پڕ کردۆتەوە کە ناتوانن بە تەواوەتی کۆنترۆلی بکەن.

ئاراس فەتاح      ماوەیەک ھەستم بە خەمبارییەکی قووڵ دەکرد. بێگومان لەم وڵاتەی ئێمەدا پێویستیت بە گەڕانی ورد و زۆر نییە بۆئەوەی لە ھۆکارەکانی خەمۆکێ تێبگەیت، چونکە وێرانەیی مۆدێلی بەڕێوەبردنی ئەم وڵاتە و ئەو بێڕێزییە بێوێنەیەی ڕۆژانە بەرامبەر بە تاک و گروپەکانی کۆمەڵگای ئێمە دەکرێت و نەمانی شەرمی سیاسیی و خەمساردیی سیاسەت و ئیفلیجیی ئۆپۆزیسیۆن و مەترسیی پرۆسەی بەخێزانییبوونی تەواوی کایەی سیاسەت و دروستکردنی ئیمپراتۆرییەتی میدیایی تایبەت بەخۆیان و ھتد... ھەموو ئەمانە بەسن بۆئەوەی توشی سەرئێشەیەکی موزمن بیت. پاشئەوەی لەگەڵ ھاوسەرەکەم و ھەندێ ھاوڕێم باسی خەمۆکییەکەمم کرد، بۆم ڕوونبووەوە کە ھۆکارەکەی ئەمانە نین، بەڵکو ژانی بێبەرییبوونە لە ڕۆژنامەیەکی کاغەزیی کە ڕۆژانە پۆست بۆم بھێنێتە ماڵەوە و بەیانیان بەدەم چاخواردنەوە بیخوێنمەوە. سەرچاوەی خەمۆکییەکەم نەبوونی ڕۆژنامەیەک بوو لەناو پتر لە ٩٠٠ گۆڤار و ڕۆژنامە و ھەفتەنامەدا، کە لانی کەمی ئێتیکی ڕۆژنامەگەریی و سەنگی ڕۆشنبیریی لە دونیای ئێمەدا ھەبێت. دیارە لە ئێستادا ژمارەیان ھاتۆتە سەر ٥٠ دانە، چونکە بەپێی داتاکان زۆرینەیان بەھۆی قەیرانی داراییەوە داخراون یان ڕاگیراون. من لە ئەڵمانیا بەشداریی ساڵانەم لە دوو ڕۆژنامەدا ھەبوو، ھەموو بەیانییەکی زوو ئەو دوو ڕۆژنامەیەم لەڕێگای پۆستەوە بۆدەھات، یەکێکیان ھی چەپەکان و ئەوی تریان ھی کۆنزێرڤاتیڤەکان بوو، بۆئەوەی ئاگاداری دیدگا جیاواز و ناکۆکەکانی ناو کۆمەڵگای ئەڵمانیی بم. بەدەم بەرچاییەوە ھەموو بەیانییەک پێشئەوەی بچم بۆ سەر کار، ھەندێ لە ھەواڵ و ستونەکانم دەخوێندەوە، لە ناو شەمەندەفەر و پاس و لە پشووی نیوەڕوان و ئێوارانیشدا وتار و ریپۆرتاژ و پرسە گرنگەکانی کایەی سیاسەت و ڕۆشنبیریی و بەشەکانی ترم دەخوێندەوە. بەپێچەوانەی ھەندێ نووسەر کە ڕایان وایە نەنگییە گەر ڕۆشنبیر ببێت بە وتارنووس و ستوننووس، ڕۆژنامەنووسیان لێ کردووین بە پیشەیەکی ئاستنزم و بێقووڵایی، دەبینین کە لەزۆرینەی ڕۆژنامە سەنگین و گەورەکانی دونیا بیریارە گەورەکان ستون و وتاری خۆیان ھەیە و ھەر ئەو نووسینانەش دواتر دەبن بە بابەتی خوێندن لە زانکۆکان و دروستکردنی دیسکورسی فیکریی و سیاسیی و فەلسەفیی لە کۆمەڵگا. ھەرکەسێک دوور لە حوکمدانی نازانستیی و ھاوسەنگانە بیربکاتەوە، ئەو ڕاستییە سانایە دەزانێت کە کتێب ھیچ کاتێک ناتوانێت شوێنی ڕۆژنامە بگرێتەوە، ھەروەک چۆن ڕۆژنامەش شوێنی گۆڤار و ھەفتەنامە پڕناکاتەوە، چونکە ھەریەکەیان وەزیفەیەکی تەواو جیاوازی ھەیە. ھەر بۆیە مانگانە سەرەڕای بەشداریی ساڵانەم لە دوو ڕۆژنامەدا، دوو گۆڤاری فیکریی و تیۆرییم بەڕێگای پۆستەوە بۆ دەھات و ھەندێکی تریشم بەپێی گرنگیی مەلەف و بابەتەکانیان دەکڕی. ھاوکات چەند ڕۆژێک دوای ساڵیادی دەساڵەی دامەزراندنی ڕۆژنامەی ئەھلیی و سەربەخۆی ئاوێنە کە پێش ماوەیەک بەھۆکاری قەیرانی دارایی، ماڵئاوایی لە چاپ و بڵاوکراوکردنەوە کرد و تەنھا سایتەکەیان ماوەتەوە، دەبینین ڕۆژنامەیەکی تر لەدایکدەبێت و دەچێتە سەر لیستی ئەو ڕۆژنامانەی کە جگە لە پڕکردنەوەی کەلێنێکی حیزبییانەی تر، ھیچ مانایەکی ڕۆشنبیریی نوێ بۆ کۆمەڵگای ئێمە بەرھەمناھێنێت. من لەژیانمدا چوار جار کاک نەوشیروانم بینیوە، ھەر چوارجارەکەش دوای دامەزراندنی بزوتنەوەی گۆڕان بوو. یەکێک لەو دیدارانەش لە شاری موینشن بوو، کاتێک چووم بۆ ئەو ریستۆرانتەی کە شوێنی یەکتربینینمان بوو، چەند کەسێکی تری لەگەڵدا بوو. پاش سڵاوکردن و بەخێرھاتن، نیگای لەسەر ھەردوو ھەفتەنامەی Die Zeit و ڕۆژنامەی SZی ئەڵمانیی بوو کە بەدەستمەوە بوون. پاشئەوەی لە تەنیشتییەوە دانیشتم و ڕۆژنامەکانم لە تەنیشتەکەی ترم دانا، گوتی: ”کاک ئاراس بەخێر بێیت، خۆشحاڵم بە بینینت.“ ڕووی دەمی لە دۆستەکانی کرد و بە بزەیەکەوە درێژەی بە قسەکانی داو گوتی: ”کاک ئاراس دڵخۆشتکردم، چونکە ئەمە یەکەمجارە لە دەرەوەی وڵات کوردێک بە ڕۆژنامەوە دەبینم و ڕۆژنامە بخوێنێتەوە.“ ھەر ئەوەی گوت یەکسەر یەکێک لە ئامادەبووان گوتی بەخوا منیش ڕۆژانە ڕۆژنامە دەکڕم و ئەوی تریان گوتی لەناو سەیارەکەم بەجێمھێشتوە و ھتد. ڕاستییەکەی من لێم نەشاردەوە کە سەرنجەکەی ئەوم زور پێ سەیرە، بەڵام بۆ من بوو بە سەرەتایەکی گونجاو، بۆئەوەی بیکەم بە یەکێک لە بابەتەکانی گفتوگۆکەمان و باس لە گرنگیی گۆڤار و ڕۆژنامەی ئەھلیی و سەربەخۆ بکەین کە چ ڕۆڵێکی گەورە و کاریگەریان لە وشیارکردنەوەی کۆمەڵگا گێڕاوە و چۆن پشتیوانی لە میدیای ئازاد بکرێت و کولتوورێکی نوێ و جودا لە ڕۆژنامەگەریی دامەزرێنرێت و کۆتایی بە میدیای حیزبیی و سێبەر بھێنرێت. لەکاتێکدا زۆرینەی ئامادەبووان سەرسامیی خۆیان بە ئازایەتیی و گەورەیی نەوشیروان مستەفا نیشاندەدا و ڕایان وابوو گەر ئەو نەبایە بزوتنەوەی گۆڕان دروستنەدەبوو، کاک نەوشیروان قسەی پێبڕین و گوتی: ”حەزدەکەم پێتان بڵێم کە بەرھەمھێنانی ئەم بزوتنەوەیە بەتەنھا کار و ئازایەتی من و ھاوڕێکانم نەبووە، بەڵکو پێش ئێمە گۆڤاری رەھەند ھەبوو، لەپاڵ ئەوانیش میدیای ئازاد ھاتەبەرھەم، کە گرنگیی و کاریگەرییان بۆ کۆمەڵگای ئێمە ھاوتەریبە بەم بزوتنەوە سیاسییە نوێیەی ئێمە.... ئێمە قەرزارباری ئەوانین.“ لەم نووسینەدا قسەم لەسەر ھەڵسەنگاندنی شوێنگەی نووسەران و ڕۆشنبیران و ڕۆژنامەنووسانی سەربەخۆ و ئاراستەی سیاسەت و سیاسەتی میدیایی بزوتنەوەی گۆڕان نییە لەسەردەمی ئەو و دوای سەردەمی ئەو، یان بمەوێت وەڵامی ھەندێ پرسیار بدەمەوە لەنموونەی، بۆچی نەوشیروان مستەفا ڕۆژنامەی ”رۆژنامە“ی داخست و ئێستاش بزوتنەوەکە بەم قەیرانە گشتگییر و گەورانەیەوە ڕۆژنامەیەکی تر و سایتێکی تر لەتەنیشت سایتی سبەی، بەناوێکی تر دەردەکرێت؟ ئایا بزوتنەوەکە دوای چ لێکۆڵینەوە و ڕاپرسیی و شیکارییەکی میدیایی گەیشتۆتە ئەو دەرئەنجامەی کە کۆمەڵگای ئێمە پێویستی بە ڕۆژنامەیەکی حیزبیی ترە؟ ئایا بەم کردەیەی دەیەوێت چ کەلێنێکی میدیایی لە دونیای وێرانەی کۆپیکردنی یەکترییانەی ڕۆژنامەگەریی کوردییدا پڕبکاتەوە؟ بۆچی ڕۆژنامەیەکی ئەھلیی گەورەی سەربەخۆ و ڕەخنەیی وەکو ”ئاوێنە“ بەبەرچاوی ھەمووانەوە دەمرێت کە ڕۆڵێکی گرنگی لە وشیارکردنەوەی ھاوڵاتیانی ئێمەدا گێڕا و ڕۆژنامەیەکی حیزبیی تر لەدایکدەبێت؟ ئایا بەڕاست ئەم ڕۆژنامە حیزبییە نوێیە خوێنەری لە ڕۆژنامەی ”ئاوێنە“ یان ”هاوڵاتی“ جاران زۆرتر و گرنگییەکەی لەوان گەورەتر دەبێت بۆ کۆمەڵگای ئێمە؟ ئایا بەڕاست کێشەی بزوتنەوەی گۆڕان لە ئێستادا نەمانی فیکر و ئاراستەی سیاسیی و قسەکردنی قووڵ و جیدییە لەسەر میراتی سیاسیی ئەم بزوتنەوەیە کە سەدان ھەزار کەس خۆبەخشانە بەرھەمیانھێنا، یان دەرکردنی ڕۆژنامە و سایتێکی نوێ و دۆزینەوەی ھەلی کار و دروستکردنی وەلائەتی سیاسیی نوێ و دامەزراندنی زۆنێکی داخراوی ترە لەناو ئەو بازنە تەواو بچووکبووەوەی میدیاکارانی ناو بزوتنەوەی گۆڕان؟ ئایا کێشەی بزوتنەوەکە بەپێچەوانەی سەردەمی نەوشیروانەوە، کە ھێندەی ئاگادارم ھەموو ڕۆژانێکی ھەینیی لەگەڵ ھەندێ ڕۆشنبیر و میدیاکار و چالاکواندا کۆدەبووەوە و گفتوگۆی لەگەڵدادەکردن و پرس و ڕای پێدەکردن، یان نائومێدیی و تەرەبوونی تەواوی ڕۆشنبیران و ڕۆژنامەنووسە سەربەخۆ و جەریئەکانە لێی؟ ئایا ئەوانەی ماونەتەوە ئەوەندە بابەتی فیکریی قووڵ و ڕاپۆرت و شیکار و بەدواداچوونی سەنگبەھایان ھەیە کە لەبەر کەمیی ڕووبەر و کات، لە کەناڵە حیزبییەکانی خۆیاندا جێگایان نابێتەوە، بۆیە پێویستیان بە ڕووبەرێکی میدیایی ترە؟! وەڵامی ئەم پرسیارانە لە ئێستادا پرسی ئەم بابەتم نین، مەبەستیشم لە گێڕانەوەی ئەم سەرگوزشتە لەگەڵ کاک نەوشیروان کە بۆ یەکەمینجارە لە مێژووی نووسینمدا بەسەرھاتم لەگەڵ سیاسەتمەدارێکدا دەگێڕمەوە، تەنھا نیشاندانی نموونەیەکی بچووک بوو لە بوونی جیاوازییەکی گەورە لە نێوان پەیوەندیی نووسەران و میدیاکارانی سەربەخۆ لە سەردەمی ئەو و سەردەمی دوای ئەو. ڕاستە ئەم پیاوە لەدواجاردا سیاسەتمەدارێک بوو و سیاسەتی دەکرد و ڕەخنەی توندیشمان لە سیاسەت و هەڵەی ستراتیژیی مۆدیلی بەجێهێشتنی میراتی بزوتنەوەکەی هەرچەندێک بێت، لەو ڕاستییە کەمناکەنەوە کە ئەم سیاسەتمەدارە یەکێک بوو لەو سەرکردە دەگمەنانەی کورد کە هاوکات نووسەر و ڕۆژنامەنووسیش بوو. بەبۆچوونی من باشترین ھەنگاوی عەقلانیی کە بزوتنەوەی گۆڕان لەڕابردوودا بیکردبایە، وەکو ھەموو حیزبە مۆدێرنەکانی دونیا، پێشنیارێک بوو کە لەدێرزەمانە بە دەستپێشخەریی کاک مەریوانی ھاوڕێم بۆ بزوتنەوەکەمان کردبوو، دامەزراندنی بڵاوکراوەیەکی ناوخۆیی تایبەت بوو بە بزوتنەوەکە خۆی، بۆ گفتوگۆکردن و کۆکردنەوەی دیدگا جیاوازەکانی ناوخۆی و فیلتەرکردنی ململانێکانی، نەک بردنی ئەو شەڕە بۆ ناو فەیسبووک یان دەرکردنی بەیاننامە لەبەر نەبوونی زەمینەی گونجاو بۆ ڕەخنەگرتن و گوێنەگرتن لە پێشنیار و فەرامۆشکردنی هەموو پڕۆژەیەکی چاکسازیی لەناو بزوتنەوەکە. لەئێستاشدا دەرکردنی ڕۆژنامەیەکی حیزبیی نوێ و هەوڵی بەجەماوەرییکردنی لەوێنەی ڕۆژنامە حیزبییەکانی تر، ھیچ گەرانتییەکی نییە کە ڕێگا بە وتاری ئەو نووسەر و رۆژنامەنووسانە بدات کە ڕەخنەی توند لە بزوتنەوەکە و ئاراستە نوێکەی دەگرن، چجای دەگات بە وتاری ئەو ھەڵسوڕاو و ڕۆژنامەنووس و چالاکوانە خەمخۆرانەی خۆیان کە لە سۆنگەی نائومێدیی و پرنسیپەوە دەستبەرداری پۆستەکانیان بوون، یان بزوتنەوەکەیان جێھێشتووە. دونیای میدیای بینراو و بیستراو و چاپ لە ئێستای کۆمەڵگای ئێمەدا وێنە حەقیقییەکەی خۆی تەواو ونکردوە و سەرتاپا بووە بە میدیایەکی سێبەر و بە ساباتێک بۆ پروپاگەندەکردن و شەرعییەتدان بە ھەندێ ئامانج و بەرژەوەندیی شەخسیی سیاسیی و ئابووریی. تاکە کەناڵێکی تەلەفیزیۆنی ئەھلییمان ھەبوو، ئەویش کرا بە میدیایەکی حیزبیی و چەترێکی پروپاگەندەکردن بۆ جوڵانەوەی نەوەی نوێ و سەرکردەکەی. ململانێی داھاتوو لە کۆمەڵگای ئێمەدا ململانێیەکی حەقیقیی نابێت، بکەرەکان ڕاستەخۆ بەریەک ناکەون، بەڵکو گۆڕاوە بە ڕووبەرێک بۆ ململانێی ناڕاستەوخۆی بکەرە ڕاستەقینەکان لەڕێگای جەنگی ڕاستەوخۆی سێبەرەکان لەگەڵ یەکتر. من کاتێک دڵم بە لەدایکبوونی میدیایەکی تر خۆشدەبێت و دەتوانم دەستخۆشیی لێبکەم کە نەبێت بە سێبەرێکی تر لە ڕیزبەندی میدیا سێبەرەکان بۆ سیاسەتی حیزبیی و مەرامی شەخسیی. ئەو دەزگایانە چەندە خەڵکی باش و دڵسۆزیشی تێدا بێت، لەدوادەرئەنجامدا لە خزمەتی ستراتیژ و بەرژەوەندییەکی سیاسیی و شەخسییدایە. لەیادی دە ساڵەی دامەزراندنی ڕۆژنامەی ئاوێنەدا تەنھا بیری ڕۆژنامەی ئاوێنە ناکەم، بەڵکو بیرم لای ڕەھەندێکی ترە کە بۆ کۆمەڵگای ئێمە بەھایەکی گەورەی ھەیە. دوای داخستنی ناچارییانەی ئەم ڕۆژنامەیە لەبەر زیاد لە ھۆکارێک کە گرنگترینیان قەیرانی دارایی بوو، ھەستدەکەم کۆمەڵگای ئێمە گەلێک دوورە لەوەی ببێت بە نەتەوە بە مانا سیاسییەکەی. ھەرێمی کوردستان تاوەکو ئەمڕۆ رۆژنامەیەکی نییە کە فەرمانبەرێکی زاخۆ و قوتابییەکی خانەقین و کاسبکارێکی سلێمانیی و نووسەرێکی ھەولێر و مامۆستایەکی کەرکووک لەیەک کاتدا بەدەستیانبگات و بیخوێننەوە. لاپەڕەی تایبەتی لۆکاڵیی بۆ ھەر یەکێک لە شار و شارۆچکەکانی ھەبێت. گەرچی گەلی ئێمە لەچاو گەلانی تردا مێژوویەکی کۆنی ڕۆژنامەگەریی نییە، بەڵام بوونی ڕۆژنامەی ئاوێنە بەھەموو ڕەخنەکانمان و کەموکوڕیی و گرفتەکانییەوە لە ژیانی ڕۆشنبیرییمان، کە لەگەڵ ھەندێ لە ھاوڕێکانم ساڵانێک وتارمان تێدا بڵاودەکردەوە و ئەوەی لە تواناماندا بوو کۆمەکمان کرد، گرنگییەکی گەورەی بۆ ڕووبەری گشتیی کۆمەڵگای ئێمە ھەبوو. ئەوەشی ئەم خەمە گەورەتر و قووڵتردەکات تەنھا لاموبالاتیی دەسەڵاتدارێتی سیاسیی و نێرجسییەتی نەوەی نوێی ناو ئەو نوخبە سیاسییە نییە کە زۆرینەی ڕەھایان ناتوانێت یەک وتار بنووسن و تاقەتی خوێندنەوەی لێکۆڵینەوەیەکی فیکرییان نییە، بەڵکو لەھەمانکاتدا بێخەمیی نوخبەی ڕۆشنبیریی و ئەدەبیی و ھونەریی و میدیایی ئێمەشە بەرامبەر بە داکەوتنی دەزگا و بڵاوکراوە سەربەخۆ و گرنگ و سەنگینەکانی. ھەر یەکەیان خەونی بچووک گێژی کردوون، ھەریەکەیان خەمی ئەوەیەتی دوکانە بچوکە ڕۆشنبیریی و میدیاییەکەی خۆی بمێنێتەوە و بەھەمان شێوەی پێکھات و مۆدێلی حیزبەکان، دەیانەوێت بە سەرۆک و سەرنووسەر و ستافی بەڕێوەبەری ئەبەدیی دەزگاکەیان بمێننەوە. ھیچیان بیر لە مۆدێلێکی تر و ئەڵتەرناتیڤێکی تر و دروستکردنی یەکە و کوانوویەکی نوێی میدیایی سەربەخۆ ناکاتەوە کە توانای بەردەوامیی ھەبێت و بتوانێت ڕۆڵە ڕۆشەنگەرییەکەی خۆی بگێڕێت. تاوەکو بەم مۆدێل و فۆرمەی ئێستاشیان بمێننەوە و بەردەوامبن، ناچاردەبن ئامادەی خۆسانسۆرکردن و تەنازولات بن. گومانی تێدا نییە کە ئەم سیستەمە میدیاییەی دونیای ئێمە ستراتیژێکی مەترسییداری حیزبی بەڕێوەیدەبات و دەیەوێت تەنھا جێگەی ئەوانەی تێداببێتەوە کە دەبن بە سێبەر و شوناسی سەربەخۆیی خۆیان لەدەستدەدەن. ئەوەی ئەوان لێیدەترسن ئەو ڕاستییەیە کە لە دونیای دوای ڕاپەڕیندا ھەر پرۆژە فیکرییە سەربەخۆکان و میدیای ئازاد بوو، بوون بە ھەوێنی سەرھەڵدانی وشیاریی ڕۆشنبیریی و سیاسیی نوێ و پاشان لەدایکبوونی ھێزی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی و ململانێی مەدەنیی. گێلێتییەکی گەورە و نەفامییەکی بێوێنەیە گەر وابزانیت تەنھا بە تەلەفیزیۆن و سایت و ڕۆژنامەی حیزبیی، ڕای گشتیی بەرھەمدەھێنیت و لەکاتی ھەڵبژاردنیشدا پۆپۆلیستانە بیانکەیت بە تۆپخانە و سۆزی دەنگدەری پێ کۆبکەیتەوە. جێی تێڕامانە کە ڕۆژنامەیەکی وەک ئاوێنە بەو ھەموو توانا کەمەوە و لەناو ھەموو ئەو دەزگا زەبەلاحە میدیا حیزبیی و سێبەر و ئۆپۆزیسیۆنەی کە لە ھەرێمدا ھەن، خەڵاتی یەکەمیی وەرگرت لە سەرھەڵدانەوە و بڵاوکردنەوەی گەندەڵییەکانی سیاسەتمەداران و دەزگا حکومیی و ناحکومییەکان. بەپێی ئامارەکانیش لەناو ھەموو ئەو ھەموو ڕۆژنامە حیزبیی و سێبەرانەی کە لە ھەرێمدا ھەن، ئاوێنە زۆرترین خوێنەری ھەبوو. چ شەرم و نەنگییەکی گەورەیە کاتێک لە وڵاتانی ئەوروپادا ڕۆژنامەکان بەسەدان ھەزار دانە چاپدەکەن و ئامارەکانی ساڵانەیان بڵاودەکەنەوە، بەڵام لە ھەرێمدا تیراژی ڕۆژنامە حیزبییەکان نانوسرێن، چونکە لەڕوویان نایەت ژمارەکەی ئاشکرا بکەن. ئەمە لەکاتێکدا ھەردوو حیزبە گەورەکەی ھەرێم سەرەڕای ئەوەی بە سەدان ھەزار ئەندام و موچەخۆر و ئیمپراتۆرییەتێکی زەبەلاحی میدیاییان ھەیە و ئەوەندەی منیش ئاگادارم، تیراژی چاپی گەورەترین ڕۆژنامەیان دەگاتە ٤٠٠٠ دانە، کەچی ئەو ژمارە کەمەشیان بۆ نافرۆشرێت. ئەم دۆخەی لە ھەرێمی کوردستاندا ھەیە جگە لە وێرانەیەکی گەورەی میدیایی و ئەخلاقیی ھیچ تەفسیرێکی تر ھەڵناگرێت. تێبینی: ئەم وتارە درێژەی هەیە و بەشی دووهەمی لە داهاتوویەکی نزیکدا بڵاودەکەمەوە.

هوشیار حسێن      هۆكاری هەڵسوكەوتەكانی ئەم دواییەی یەكێتی، لە كوێوە سەرچاوەی گرتووە؟ ئایا لە پێناوی رزگاربوون لە بنبەستبوون، خۆی ناخاتە نێو تەنگەژەیەكی ترسناكترەوە؟ ئایا سەرانی ئەمرۆی یەكێتی بەو رەوشەی خۆیان لەو ئاستەدان، وەك مام جەلال هاوكێشە و هاوسەنگییەكان بخوێننەوە و ئیدارە بكەن؟ ئەقڵی مودەبیری یەكێتی لەمڕۆدا كێن و دەیانەوێت چی بكەن؟ ناوەڕۆكی هاوكێشەكە ئەوەیە؛ ( یەكێتی فشاری ئێرانی لەسەرە و مەرجەكانی جێبەجێ دەكات، لە هەمان كاتدا دەیەوێت ئەو كارانەی بۆ ئێرانی ئەنجامدەدات بە توركیاشی بفرۆشێتەوە یەكێتی سەرلەنوێ لەهەوڵدایە دیسان خۆی بگەیەنێتەوە هاوسەنگی هێز و هەژموون، لەبەرامبەر پارتی ) پێتان سەیر نەبێت، تۆمەت بۆ كەس هەڵنابەستم، وەك ئاگادارم و تێیگەیشتووم هۆكارەكانتان یەكبەیەك بۆ رووندەكەمەوە  هۆكارەكانی بێسەروبەری، سیاسەتی یەكێتی و رەوشی ئێستای: هۆكاری یەكەم: یەكێتی و ئێران زۆر ناكەومە نێو ووردەكارییەكان، بەڵام -     ماوەیەك لەمەوبەر، لە ئەنجامی ئەوەی پەكەكە چەند داواكارییەكی ئەمریكای رەتكردەوە، كە یەكێك لەو داواكاریانە دژایەتیكردنی ئێران بوو ئەمریكا بە خستنە ناوی سێ سەركردەكەی پەكەكە بۆ نێو لیستی داواكراوان و دیاریكردنی پاداشت بۆ زانیاری دەربارەیان، هەڵوێست و كاردانەوەی لە بەرامبەر پەكەكە نیشاندا -    ئێران هێشتا لە پەكەكە بە گومانە، دڵنیا نییە كە ئایا لە ئەگەری لێدان یان فشاری جەرگبری ئابلۆقەی ئەمریكا و لاوازبوونی دەسەڵاتەكەیان و ئاڵۆزبوونی ئەمنییەتی نێوخۆی ئێران، هەڵوێستی پەكەكە چیدەبێت؟ ئایا ئەمجارە پەكەكە بۆ ئەمریكاش نەبێت، هەر بۆ خۆی دەرفەتەكە بەكارناهێنێت و ناكەوێتە جووڵە؟ -    ئایا لە ڕەوشێكی وادا، پەكەكە هەوڵی دوبارەكردنەوەی مۆدێلی رۆژئاوا لە ئێرانیش نادات -    ئێران ئەوەی خوێندۆتەوە كە تاكە هێزێكی سیاسی و جەماوەری و سەربازی و ئاكتیفتر لەهەموان لەمەیداندا، كە كاریگەری لەسەر رۆژهەڵات و بەشێكی ئێران هەبێت، پەژاك ی نزیك لە پەكەكەیە ئەوەش دەزانێت، ئەوە پەكەكەیە دەتوانێت لەماوەی تەنیا یەك هەفتەدا، پەژاك بكاتە هێزێكی سەربازی خاوەن 2 تا 3 هەزار شەڕڤانی خاوەن ئەزموون و ئاكتیف  بۆیە ئێران لە ئێستاوە بە حسابی تەدابیرگرتنەوە، هەوڵدەدات بە یارمەتی یەكێتی، هەژموون یان وجودی پەكەكە لەو ناوچانە لاواز بكات كە لە داهاتودا دەبن بە ئەگەری مەترسی بۆ سەر دەسەڵاتەكەی هۆكاری دووەم: یەكێتی و توركیا -    یەكێتی بەهەر نرخێك بێت دەیەوێت نوێنەرایەتییەكەی ئەنقەرەی بكاتەوە و چەند بابەتێكی وەك فرۆكەخانەو ... چارەسەر بكات، بەڵام داواكارییەكانی توركیا لە یەكێتی زۆر و زەحمەتن -    یەكێتی بەبێ رەزامەندی ئێران ناتوانێت هەموو مەرجەكانی توركیا جێبەجێ بكات، ئێستا دەرفەتێكە و دەبێت بیقۆزێتەوە، هەم داواكارییەكانی ئێران و هەمیش مەرجەكانی توركیا پێك دێنێت -    بێگومان یەكێتی بشیەوێت، توانای پێكهێنانی هەموو مەرجەكانی توركیای نییە، هەندێ داواكاری زیانی بۆ یەكێتی زۆرترە لە قازانج، ئاخر توركیا تەنیا ئەو كاتە ئافەرینی بۆ دەنێرێت و گرنگی پێویستی پێدەدات كە سەری هەندێ سەركردەی پەكەكە تەسلیم بە توركیا بكاتەوە، یانیش هێز كۆكاتەوە و بچێتە سەر قەندیل -    بریاڕ بەدەستانی ئەمرۆی یەكێتی دیارە كێن! لاوازی ئەزموون، دەرچوون لە پرەنسیپی سیاسەت، گوێنەدان بە هێلی سوور، فەرامۆشكردنی پەیرەوی نێوخۆ و گوێنەگرتن لەوانی دیكە، پەرچەكرداری هەرزەكارانە و گەڵێك تایبەتمەنی دیكەی مەترسیدار كە دەبنە هۆی زیانی گشتی و تەنانەت گەورەترین زیانیش لە خودی یەكێتی بۆیە دیارنییە ئەو دەرچوونە لە پرەنسیپ، دەگاتە ئەوەی لەڕووی سەربازی و ئەمنیشەوە ژێراو ژێر رازی بووبن بۆ هەوڵی دیكەی مەترسیدار و نەبووبن بەهاوبەشی پیلانگێرییەكی ترسناك؟ هۆكاری سێییەم یەكێتی و پارتی      هەر لەدوای بەزمەكەی 16ی ئۆكتۆبەری شووم و لێكەوتەكاتی، پارتی لەئەمریكا تووڕە و لەتوركیاش دڵشكاو، سەرەرای رۆلی خراپی ئێران لەكاتی ریفراندۆمەكە و دواتریش وەك لایەنی ئەساسی لە داگیركردنەوەی ناوچە كوردستانییەكانی كێشە لەسەر -     پارتی پتەوكردنی پەیوەندی لەگەڵ ئێران هەڵبژارد -    ویستی ئەو كارتە بەهێزەی دەستی یەكێتی كە ئێرانە لاوازبكات، ئیدی ترافیكی سەردان و هاتوچۆی نێوان تاران و هەولێر قەرەبالغ بوو -    یەكێتی ئەمەی بەدڵ نەبوو، هاوسەنگی سیاسی و سەربازی و ئابووری هەرێم گۆڕانی بەسەردادێت، رەنگە ئاكامەكەی بۆ یەكێتی لەئایندەدا بەخراپ بگەڕێتەوە -    پارتی كارتەكەی توركیاشی ماوەو خەریكە كارتی ئێرانیش لە دەست یەكێتی لاواز یان هاوبەش دەكات  -    ئێران ئەگەر لە زۆنی زەردیش گوێی لێبگیرێت، ئەوەندە ناچاری زۆنی سەوز نابێت، تێچووی داواكاریەكانی كەمتر و مەرجەكانیشی زیاتر دەبن بەسەر یەكێتییەوە -    یەكێتی نەیتوانی ببێت بە بەربەست لەبەردەم ئەو پەیوەندییەی پارتی - ئێران، كەواتە: 1-     لە تەشكیلكردنی حكومەتی ئێراقدا پارتی دەتوانێت رەزامەندی ئێران بۆ هەندێ لە داواكاری یان ویستەكانی خۆی مسۆگەر بكات 2-     لە تەشكیلكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستانیشدا، یەكێتی ناتوانێت وەك جاری پێشوو پاڵپشتی ئێران بەدەست بێنێت، لە فشار خستنە سەر پارتی بۆ داواكارییەكانی خۆی  یەكێتی بریاریداوە، هەمان تاكتیكی پارتی پیادە بكات ئیدی یەكێتی لەچارەیەكی دیكە دەگەڕێت، ناچارە و دەبێت ئەو تەوازنە بەلای خۆیدا بهێنێتەوە لەبەرامبەر پارتی، وا دیارە بریاری خۆیداوە، بەوەی هەمان تاكتیكەكەی پارتی ئەنجام بدات ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت ئەوەیە؛ یەكێتی دەیەوێت لەگەڵ توركیا پەیوەندی توندوتۆڵ بكات، بەمەش كارتی پارتی لای توركیا لاواز بكات،( چەندە سەركەوتوو دەبێت یان نا، ئەوە شتێكی دیكەیە )، بەڵام بەرنامەكەی وایە ئەوەی ئێستاش لە سنووری خۆی ئەنجامی دەدات، بۆ ئەو مەبەستەیە و هیچی دیكە نییە، بەڵام باجەكەی لەسەر لاوازبوونی دیموكراسی و ئازادییەكان و ئازاردانی مۆرالی مرۆڤەكانە  بەداخەوە سیاسەتێكی هەرزان لەم هەرێمەی ئێمەدا دەگوزەرێت، زیانبەخش و خۆخۆرییە  ئەگەر یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمان و دامەزراندنی یەكەم حكومەتی هەرێم لەسەر بنەمایەكی راست و دروست بنیادنرابایە و هێلی سوور لە بەرامبەر داگیركەران و پرەنسیپی پەیوەندییە دەرەكییەكان دیاری و جێبەجێكرابان، بێگومان كۆمەڵێ هەڵەی دیكەی كوشندەش ئەنجام نەدرابان، ئەوا ئەمرۆ هەرێمی كوردستان لە ئاست و پێگەیەكی نەتەوەیی و نێونەتەوەیی دەبوو، ئەو نەهامەتی و لەدەستدانە جەرگبرانەیشی بەسەرنەدەهات، كە تا رۆژی ئەمڕۆ بەردەوامە تەنیا چارەسەریش لەمڕۆدا، بە دامودەزگاكردنی سیتەم و دەسەڵات، سەروەركردنی یاسا و تەبایی نێو ماڵی كوردە، ئەگینا خراپتر لە چاوەڕوانیماندایە!   

شێرزاد شێخانی     هه‌مومان ئه‌زانین حكومه‌تی داهاتوی هه‌رێمی كوردستان كه‌ پارتی مه‌سرور بارزانی بۆ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی كاندیدكردوه‌، حكومه‌تێكی ئه‌منی سه‌ركوتكه‌ر ئه‌بێ ، به‌ حوكمی ئه‌وه‌ی كه‌وا مه‌سرور په‌روه‌رده‌ی ده‌زگایه‌كی هه‌واڵگری سه‌ركوتكه‌رو خوێناوییه‌و ، تا ئه‌م ته‌مه‌نه‌ی ئێستاشی ئه‌زمونێكی سیاسی ئه‌وتۆی له‌ناو گۆڕه‌پانی سیاسیدا نه‌بوه‌ . هه‌ڵبه‌ت ئه‌زمونی گه‌لانی دونیاش سه‌لماندویانه‌ كه‌وا حكومه‌تی ئه‌منی زۆر له‌حكومه‌تی عه‌سكه‌ریش خراپتره‌ كه‌ به‌ كوده‌تای سه‌ربازی ده‌سه‌ڵات ده‌گرنه‌ده‌ست . عاده‌ته‌ن حكومه‌تی ئه‌منی له‌كاتێكدا سه‌رهه‌ڵئه‌دات ئه‌گه‌ر وڵات به‌ره‌و دیكتاتۆرییه‌تی تاكحیزبی هه‌نگاو بنێ . نزیكترین نمونه‌ش حكومه‌ته‌ ئه‌منیه‌كانی به‌عس بوه‌ له‌عیراق دوای ده‌ستگرتنی سه‌دام حوسین به‌ ده‌سه‌ڵاتی وڵاته‌كه‌یه‌وه‌ ، كه‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌ داپلۆسێنه‌ره‌كانی رژێم هه‌مو ده‌سه‌ڵاته‌كانیان به‌ده‌سته‌وه‌ گرتبو . داهاتوی كوردستان به‌هۆی ئه‌و حكومه‌ته‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌وه‌ زیاتر به‌ره‌و كاوڵكاری ئه‌ڕۆات ، چونكه‌ هێشتا حكومه‌ته‌كه‌ی مه‌سروریش دانه‌مه‌زراوه‌ هه‌ر له‌ئێستاوه‌ بینیمان ئاساییشه‌كه‌ی هه‌ولێر كه‌ به‌شێكه‌ له‌ده‌زگا داپڵۆسێنه‌ره‌كه‌ی پاراستن چۆن كه‌وته‌ ره‌شبگییری كادیرانی یه‌كێتی ، به‌بێ ئه‌وه‌ی كاندیدی سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت نقه‌ی لێوه‌ بێت ، قسه‌ش هه‌یه‌ گوایه‌ ئه‌م كاره‌ به‌ره‌زامه‌ندی ئه‌و كرابێت ، ئه‌مه‌یان جارێ دیار نیه‌ چه‌ندی راسته‌. به‌ڵام خۆ هه‌ر نه‌بێ ئه‌م كاندیده‌ی سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت تۆزێك له‌سیاسه‌ت بگه‌یشتایه‌ لانیكه‌م ئیدانه‌یه‌كی ئه‌مكاره‌ی بكردایه‌ مادام ئه‌یه‌وێ چوار ساڵی حوكمڕانییه‌كه‌ی به‌ئارامی به‌ڕێوه‌ بچێت . به‌هه‌رحاڵ پێموایه‌ به‌شداریكردنی هه‌ر لایه‌نێك له‌م حكومه‌ته‌ی داهاتودا ، به‌شداری كردنه‌ له‌حكومه‌تێكی ئه‌منی داپلۆسێنه‌ر.  كاتی خۆیشی كه‌ كاك نه‌وشیروانی نه‌مر داوای رای منی كرد بۆ به‌شداریكردنیان له‌حكومه‌ته‌كه‌ی ساڵی 2014دا ، به‌ راشكاوی پێموت  كه‌وا به‌شداری نه‌كه‌ن وته‌نها سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان وه‌ربگرن ، چونكه‌ ئه‌وان كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم به‌ گه‌نده‌ڵ ئه‌زانن ، بچنه‌ ناو حكومه‌ته‌وه‌ ئه‌وانیش ئه‌بنه‌ به‌شێك له‌ گه‌نده‌ڵییه‌كانی حكومه‌ت له‌به‌رچاوی جه‌ماوه‌ردا. به‌ڵام دیاره‌ فشاری  پۆست په‌رستانی ناو گۆڕان كاك نه‌وه‌یان له‌خشته‌بردو به‌شدارییان له‌حكومه‌ت پێكردو ، چاره‌نوسه‌كه‌شمان بینی كه‌ به‌ده‌ركردنی وه‌زیره‌كانیان‌ كۆتایی هات . ئێستا باشترین فرسه‌ته‌ بۆ هێزو لایه‌نه‌ سیاسیه‌كانی كوردستان بیر له‌چاره‌نوسی خۆیان بكه‌ن پێش ئه‌وه‌ی بڕیاری چونه‌ ناو حكومه‌ته‌ ئه‌منیه‌كه‌ی پارتی بده‌ن ، بۆ ئه‌م چوار ساڵه‌ی داهاتو ببنه‌ ئۆپۆسزیۆن و له‌به‌ره‌ی میلله‌تدا بمێننه‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌م هۆكارانه‌ی خواره‌وه‌ : 1- بێگومان پارتی له‌حكومه‌ته‌كانی پێشوتردا به‌ژماره‌ كورسییه‌كی كه‌میشه‌وه‌ ده‌ستی به‌سه‌ر سه‌رجه‌م بڕیاره‌كانی حكومه‌تدا گرتبو ، ئێستا به‌ 45 كورسی و به‌و غروریه‌ی توشی بوه‌ مه‌حاڵه‌ هیچ ده‌سه‌ڵاتێك بدات به‌حزبه‌ نه‌یاره‌كانی له‌ناو حكومه‌تدا . 2- خه‌یال پڵاوییه‌ ئه‌گه‌ر یه‌كێتی وگۆڕان وا ته‌سه‌ور بكه‌ن كه‌وا پارتی وسه‌رۆكی حكومه‌ته‌كه‌یان پابه‌ندی به‌رنامه‌كه‌ی ئه‌وان بێت و، كار بكات بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی ئه‌وان دایانناوه‌ بۆ‌ حكومه‌ت ، چونكه‌ پارتی ده‌سكه‌وتێكی له‌مشێوه‌یه‌ ناداته‌ نه‌یاره‌كانی ، به‌ڵكو كار له‌سه‌ر ئه‌جیندای خۆی ئه‌كات له‌ناو حكومه‌تدا . 3- بونی یه‌كێتی وگۆڕان و كۆمه‌ڵی ئیسلامی ویه‌كگرتووش به‌ هێزێكی ئۆپۆسزیۆن له‌ناو په‌رله‌ماندا كاریگه‌رییه‌كی زۆر گه‌وره‌ی ئه‌بێت به‌سه‌ر پڕۆسه‌ی سیاسی و گۆڕانكارییه‌كی گه‌وره‌ش دێنێته‌ كایه‌وه‌ ، به‌وه‌ی ئه‌توانن ببن به‌ ئۆپۆسزیۆنێكی به‌هێزو كاریگه‌ر  بۆ چاودێری حكومه‌ت و ته‌ئسیر كردن له‌سه‌ر بڕیارو سیاسه‌ته‌كانی . 4- بونی ئه‌م هێزه‌ گه‌ورانه‌ به‌ ئۆپۆسزیۆن داهێنانی كلتورێكی دیموكراسی تازه‌و جیایه‌ له‌و كلتوره‌ سه‌قه‌ته‌ی 27 ساڵه‌ میلله‌ته‌كه‌مان به‌ده‌ستییه‌وه‌ ده‌ناڵینێ كه‌ له‌ ئاكامدا گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی پارتی وه‌كو تاكه‌ حیزبی ده‌سه‌ڵاتدار به‌رده‌وام له‌سه‌ر كایه‌ی سیاسیدا یه‌كه‌م حیزب بێت و، ئه‌وانی تریش هیچ رۆڵێكیان نه‌بێ ته‌نها وه‌كو پاشكۆیه‌كی پارتی كاری سیاسی بكه‌ن . 5- داهێنانی ئه‌م كلتوره‌ دیموكراسییه‌ ئه‌بێته‌ بناغه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی له‌داهاتودا ئه‌گه‌ر میلله‌ت بڕیاریدا حزبێكی غه‌یری پارتی زۆرینه‌ی بهێنێ ، ئه‌و كات پارتیش ناچار بكرێ له‌ده‌سه‌ڵات بچێته‌ ده‌ره‌وه‌ و رێگه‌ بدات حزبیتر خۆی تاقیبكاته‌وه‌ . 6- به‌داهێنانی كلتوری ئۆپۆسزیۆنی ده‌سته‌جه‌معی نمونه‌یه‌كی جوان پیشانی دونیای ده‌ره‌وه‌ ئه‌ده‌‌ن و دیموكراسییه‌تی راسته‌قینه‌ له‌م هه‌رێمه‌ جێگیر ئه‌كه‌ن وه‌ك هه‌ر وڵاتێكی دیموكراتخوازی دونیا ، به‌مه‌ش رێزی زیاتر له‌ ئه‌زمونه‌كه‌مان ئه‌گێرێ . به‌ ئۆپۆسزیۆن بونی ئه‌م چوار لایه‌نه‌ی هه‌رێم قییامه‌ت هه‌ڵناسێت و دونیاش كۆتایی پێنایه‌ت ، بۆ چوار ساڵیتر زۆر شت گۆڕانیان به‌سه‌را دێت ، ئه‌توانن له‌ناو په‌رله‌ماندا هێزێكی كاریگه‌ر دروست بكه‌ن كه‌ رێگر بێت له‌ پیلانه‌ تاكڕه‌وییه‌كانی پارتی ، به‌مه‌ش هه‌م متمانه‌ی خه‌ڵكیان بۆ ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ ، هه‌میش پرۆسه‌ی سیاسی ئه‌خه‌نه‌ سه‌ر رێره‌وی راسته‌قیینه‌ی خۆیه‌وه‌ .

تەرزە جاف       یه‌كێك له‌ كه‌سایه‌تییه‌ جنێوفرۆشه‌ ناسراوه‌كانی سۆشیال میدیا كه‌ له ‌ئه‌ورووپا ده‌ژیت له‌ ناكاو ده‌كه‌وێته‌ به‌رانبه‌ر كوردێك و ئه‌ویش به‌كامێراوه‌ لێی ده‌پرسێت: - تۆ بۆ هه‌میشه‌ جنێو به‌خه‌ڵكی شاری (...) ده‌ده‌یت؟ ئه‌ویش به‌ده‌م نێرگه‌له‌كێشانه‌وه، ‌له‌وه‌ڵامدا ده‌ڵێت: - (برام ئه‌گه‌ر جنێو نه‌ده‌م، كه‌س گوێم لێناگرێت)! سۆشیال میدیا پانتاییه‌كی فراوانه‌ و به ‌ئاسانی هه‌موو كه‌سێك به ‌باش و به‌خراپیه‌وه‌، ده‌توانێت په‌یامه‌كانی خۆی بگه‌یه‌نێت و‌ ئێستا بووه‌ته‌ سه‌ر زه‌مینێكی ته‌واو گونجاو ‌بۆ په‌یدابوونی دۆنكیشۆته‌كان. ژماره‌یه‌كی زۆر ‌فه‌یسبووكچی و لایڤچی و كه‌سایه‌تییه‌كانی ئینستاگرام و سناپچات، ئه‌و كه‌سانه‌ن كه ‌به‌ هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت، ده‌یانه‌وێت بناسرێن و به ‌دوای فۆڵۆوه‌ردا ده‌گه‌ڕێن، یان له ‌بارێكی ده‌روونیی ناته‌واو دان، یان بێ ئیشی و ته‌نیایی ته‌نگی پێهه‌ڵچنیوون، یاخود هۆكاری دیكه‌ پاڵیان پێوه ‌ده‌نێت. وه‌رگر، یاخود فۆڵۆوه‌ر، له‌ ‌بوون و زیادبوونی ئه‌م كه‌سایه‌تییه ‌جنێوفرۆش و ده‌نگ ناخۆشانه‌ی  كه ‌له ‌سه‌ره‌تادا وه‌ك حاڵه‌ت له‌م لا و ئه‌و لا، ده‌رده‌كه‌وتن و ئێستا بووه‌ته ‌دیارده‌یه‌كی زه‌ق، بێ گوناح نین. سه‌ره‌تا فۆڵۆوه‌ره‌كان پێده‌كه‌نن، وه‌ك قه‌شمه‌رجاڕییه‌ك ده‌چنه ‌ناو لایڤی جنێو به‌خشینه‌وه‌ و ناوزڕاندن، ده‌بن به‌ گوێگری ده‌نگه ‌نه ‌شازه‌كان و ورده ‌ورده‌ ده‌بن به‌ فۆڵۆوه‌ر، یان ڤیووه‌ری لایڤچییه‌كه، ‌یان گۆرانیبێژه‌كه، ‌یان كابرای هه‌زه‌لی، ئیتر به ‌ئاگا یان بێ ئاگا، له‌ فۆڵۆوه‌ره‌وه ‌ده‌بن به‌هه‌وادار. ئه‌م دۆخه‌ دووسه‌ره‌یه‌، ده‌وروبه‌رمان پڕده‌كات له‌ دۆنكیشۆته‌كان و فۆڵۆوه‌ره‌كان، باوه‌ڕ به ‌(ئه‌لۆنسۆ) ده‌هێنن كه ‌ئه‌سپه ‌ده‌رده‌ داره‌ له‌ڕه‌كه‌ی، باشترین ئه‌سپی دونیایه‌ و چه‌كه ‌چرووكه‌كه‌ی لێده‌كه‌نه‌ چه‌كی راسته‌قینه، وه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌یبینینن گه‌عده‌ی تایبه‌ت بۆ دۆنكیشۆته‌كان رێكده‌خه‌ن، ده‌یان كه‌س پێشوازیی لێده‌كه‌ن. كابرایش ئه‌گه‌ر خۆی لێ ببێته ‌ئیمپراتۆر و پاشا و باوكی هونه‌ری كوردی، حه‌قی خۆیه‌تی. بۆیه‌ جنێفرۆشه لایڤچییه‌كان ته‌واو باوه‌ڕ به‌وه‌ ده‌هێنن، كه ‌ئه‌وان ده‌رمانی ده‌رده ‌كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه‌كانن. به‌ ژماره‌ی فۆڵۆوه‌ره‌كانیان ئیتر خۆیان لێده‌بێته ‌ئۆشۆ و دیبۆڤوار و سارته‌ر، خۆیان ده‌كه‌ن به‌ ده‌مڕاستی مافی ژنان و منداڵان و رۆشنبیران.  ئه‌وانه‌ی پێكه‌نینیان به ‌عه‌قڵی دۆنكیشۆته‌كان  دێت، ژماره‌یان ده‌گاته ‌ده‌یان هه‌زار و دۆنكیشۆتیش ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ به ‌هه‌واداری خۆی هه‌ژمار بكات، مافی خۆیه‌تی، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگای داخه ‌ئه‌وه‌یه‌، ‌ئه‌م گاڵته‌جاڕییه،‌ ده‌بێته‌ هۆكارێك بۆ بڵاوبوونه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی، ‌سه‌ره‌تا لایڤچییه‌ نه‌خۆشه ‌ده‌روون ‌گوناحه‌كه ‌و كابرای ده‌نگ نه‌شاز، ده‌بنه ‌قوربانی، دواتریش كه‌سانێك كه‌ دوای قه‌ره‌باڵغیه‌كه‌ ده‌كه‌ون.  له‌وانه‌ش خراپتر و مه‌ترسیدارتر ئه‌وه‌یه، ‌كه‌سانی جددی و شاره‌زا و هونه‌رمه‌ند و رۆشنبیرانی راسته‌قینه، ‌بێده‌نگ ده‌بن و هه‌وڵ ده‌ده‌ن خۆیان له‌ ده‌می پیسی ئه‌م ده‌نگبه‌رزانه‌ بپارێزن. وه‌ك ده‌بینین ته‌نانه‌ت كه‌ناڵه‌كانی تیڤیش روو ده‌كه‌نه ‌قه‌ره‌باڵغیی ناو سۆشیال میدیا و كه‌متر خۆیان له‌ قه‌ره‌ی پرسه ‌جددییه‌كان ده‌ده‌ن. هه‌روه‌ك كه‌ناڵه جددییەکانیش پشت ده‌كه‌نه‌ هونه‌ر و رۆشنبیرانی راستەقینە و به ‌دڵی فۆڵۆوه‌ره‌كان، ئه‌وانیش توانا وئیمكانیاتیان ده‌خه‌نه‌ خزمه‌تی دۆنكیشۆته‌كان و به‌رنامه‌كانیان پڕ ده‌كه‌ن له‌ باسی تاتوو و سیلیكۆن و ناووناتۆره‌ و به‌ندی هه‌رزان.

د. هەردی مێد           ئۆتۆنۆمی ده‌ستگای قه‌زایی له‌ خۆرئاوا، ئه‌مریكا لاتین و ئه‌فریقا یه‌كێكه‌ له‌و بابه‌تانه‌ی زۆرجار ده‌بێته‌‌ رۆژه‌ڤ له‌ به‌ر گرنگی و په‌یوه‌ندی به‌ كۆمه‌ڵگا و دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه‌. ده‌ستگای قه‌زایی زیاد له‌ هه‌ر كایه‌یه‌كی دی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی هه‌وڵی ده‌سته‌مۆكردنی ده‌دات له‌ پێناو به‌ كارهێنانی هه‌م وه‌ك ئامرازی فشار بۆ به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی كایه‌ی ئیمكانی نه‌یاره‌كانی، هه‌م بۆ خۆپاراستن و په‌رده‌پۆشكردنی ئه‌و میكانیزمه‌ دزێوانه‌ی خۆی لێوه‌ به‌رهه‌مده‌هێنێته‌وه‌. له‌ هه‌رێمی كوردستان ده‌ستگای قه‌زایی له‌م دۆخه‌ به‌ دوور نییه‌، باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌س گومانی له‌ بێده‌سه‌ڵاتی و ده‌سته‌مۆیی ده‌ستگای قه‌زایی هه‌بێت.‌ به‌ڵام چۆن كار بۆ سه‌ربه‌خۆبونی ئه‌م ده‌ستگایه‌ بكرێت؟ به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌ دیدانه‌ی پێیانوایه‌ بۆ چاكسازی ده‌ستگایی له‌ كو‌ردستان ده‌بێت پشت به‌ توانای خۆماڵی و واقعی لۆكاڵی خۆمان ببه‌ستین، من پێموایه‌ ده‌بێت گرنگی به‌ ئه‌زمون و ره‌وتی دونیای ده‌روه‌مان بده‌ین و سود له‌و ڕێگه‌چاره‌ و ئامرازانه‌‌ ببینین كه‌ گیراونه‌ته‌به‌ر به‌ مه‌به‌ستی چاكسازی ده‌ستگایی. ئه‌زمونی فه‌ره‌نسا له‌م رووه‌ به‌ رای من زۆر گرنگه‌. ده‌ستگای قه‌زایی له‌ فه‌ره‌نسا تا ساڵانی ١٩٨٠كان به‌ وابه‌سته‌ووبن و ده‌سته‌مۆبوونی له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵات و پیاوانی سیاسیه‌وه‌ تاوانبار ده‌كرا. وه‌لێ، له‌م به‌رواره‌وه‌ هێدی هێدی ده‌ستگاكه‌ سه‌ربه‌خۆیی خۆی به‌ ده‌ستده‌هێنێت. سێ فاكته‌ری گرنگ زه‌مینه‌سازی ئه‌م سه‌ربه‌خۆبوونه‌ خۆش ده‌كه‌ن. یه‌كه‌م، فاكته‌ری به‌ ده‌ستگاییكردن، وه‌ك دامه‌زراندنی <په‌یمانگای نشتیمانی دادوه‌ری> له‌ ١٩٥٨ كه‌ رۆڵێكی جه‌وهه‌ری له‌ پێگه‌یاندن و پیشه‌مه‌ندبوونیی دادوه‌ركان ده‌بینیت، هاوتا له‌گه‌ڵ داهێنانی <پێشبڕكێی> بۆ ته‌عینكردنی دادوه‌ركان. پێشبڕكێ بۆ دامه‌زراندن یه‌كێكه‌ له‌و ئامرازانه‌ی رۆڵێكی گرنگ له‌ دوورخستنه‌وه‌ی واسته‌ و ته‌داخولی پیاوانی سیاسی ده‌گرێت و جۆرێك له‌ سه‌ربه‌خۆیی و بێلایه‌نی له‌ دانانی دادوه‌ره‌كان مه‌یسه‌ر ده‌كات. فاكته‌ری دووه‌م، رۆڵی خودی دادوه‌ره‌كان‌ خۆیانن كه‌ له‌ ساڵی ١٩٨٠ كۆمه‌ڵێك كرده‌ی ده‌سته‌جه‌معی، خۆپشاندان و مانگرتن ساز ده‌كه‌ن به‌ مه‌به‌ستی سه‌ركۆنه‌كردنی فشاری پیاوانی سیاسی و ته‌داخولی ده‌سه‌ڵات له‌ كاروباری ده‌ستگاكه‌. واته‌ هه‌لگه‌ڕانه‌وه‌ی دادوه‌ره‌كان و خه‌باتیان بۆ ئازادبوونیان به‌ ناوی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه‌، كه‌ هه‌م سۆزی گشتی و پاڵپشتی میدیاكانی پێ مسۆگه‌ر ده‌كه‌ن، رۆڵێكی گرنگ له‌ ڕه‌وینه‌وه‌ی چه‌پۆكی سیاسی له‌ سه‌ر ده‌ستگاكه‌ ده‌بینێت. فاكته‌ری سێیه‌مش، رۆڵی رۆژنامه‌نوس و میدیاكانه‌ كه‌ ده‌بنه‌ پاڵپشت و ئامرازی به‌رگریكاری ده‌ستگای قه‌زایی. زۆرێك له‌ دادوه‌ره‌كان له‌گه‌ڵ ته‌داخول و بنبه‌ستوونی هه‌ر دۆسیه‌ و كه‌یسێكدا په‌نا بۆ میدیاكان ده‌بن بۆ جوڵاندی رای گشتی له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ده‌ستگاكه‌ و سه‌ركۆنه‌كردنی ئه‌و پیاوه‌ سیاسیانه‌ی بونه‌ته‌ مایه‌ی ئه‌م بنبه‌ستوبن و ته‌داخولانه‌. به‌ رای من، له‌ كوردستان سه‌ربه‌خۆیی ده‌ستگای قه‌زایی به‌ بێ خه‌باتی خودی دادوه‌ره‌كان و له‌ دایكبوونی <هه‌ستێكی هاوبه‌ش> له‌ نێوانیاندا به‌ ئه‌سته‌م ده‌زانم. هه‌ستێكی هاوبه‌ش كه‌ ببێته‌ بنه‌مای سه‌رهه‌ڵدانی <هۆشیاری جه‌سته‌> واتا هه‌ستكردن به‌وه‌ی ئه‌وان سه‌ر به‌ جه‌سته‌یه‌كی پیشه‌یین و خودان شوناسی خۆیانن. تا شوناسی دادوه‌ری به‌ سه‌ر شوناسی سیاسی و حزبیدا زاڵ نه‌بێت، هاوتا تا خودی دادوه‌ره‌كان ده‌نگ بۆ سه‌ركۆنه‌كردن و دێواندنی ته‌داخولی سیاسی و ده‌سته‌مۆبوونیان هه‌ڵنه‌بڕن، ده‌ستگاكه‌ ناتوانێت له‌م دۆخه‌ی ئێستای بێته‌ ده‌ره‌وه‌. بێگومان، خه‌باتی دادوه‌ره‌كانش به‌ بێ هاوكاری و پاڵپشتی میدیاكان ئاسان نییه‌. ئه‌م بابه‌ته‌ درێژه‌ی ده‌بێت. له‌ داهاتوودا باسی رۆڵی دادوه‌ر ده‌كه‌م له‌ قه‌ڵاچۆكردنی گه‌نده‌ڵی تا ئاوه‌ژووكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات، ئیتاڵیا بۆ نمونه‌.

مەلا بەختیار      له‌وه‌ڵامی وتارێكماندا له‌سه‌ر (مه‌ترسیه‌كانی پاشه‌كشه‌ی دیموكراسی‌و په‌ره‌سه‌ندنی گه‌نده‌ڵی) هه‌روه‌ها، له‌سه‌ر تاڵانكردنی نه‌وتی كه‌ركوك، هه‌زاران كۆمێنتی نایاب نوسراوه‌، به‌ڵام هه‌ندێكی ره‌خنه‌شن. ئه‌وه‌ی لامان سه‌یره‌، زۆربه‌ی ره‌خنه‌كان له‌لایه‌ن گۆڕانخواوزه‌كانه‌وه‌ نوسراوون. پرسیاری سه‌ره‌كی ره‌خنه‌كانیش، ئه‌وه‌یه‌ كه‌: بۆچی مه‌لا به‌ختیار، پێشتر ئه‌م ره‌خنانه‌ی نه‌ده‌گرت. هه‌روه‌كو بیانه‌وێ‌ بڵێن: ره‌خنه‌ پاوانی گۆڕانه‌كان بووه‌و به‌س! له‌وه‌ڵامی ئه‌مانه‌دا ده‌ڵێین: پێش جیابونه‌وه‌ی دۆستانی گۆڕانیش، له‌مه‌كته‌بی سیاسیدا، گه‌لێك له‌و ره‌خنه‌و سه‌رنجانه‌مان داوه‌، كه‌ سه‌ركرده‌كانی گۆڕانیش شایه‌تن. دوای جیابونه‌وه‌ی گۆڕانیش، زیاتر له‌ (25) بۆ (30) وتارمان هه‌یه‌ له‌ (15) ساڵی رابردوو له‌سه‌ر تاڵانی‌و نادادپه‌روه‌ری‌و ناڕه‌زایی خه‌ڵك، به‌رامبه‌ر ده‌سه‌ڵات‌و یه‌كێتی. له‌ كۆڕو چاوپێكه‌وتنه‌كانیشدا، تێكڕا، هه‌ڵوێستی خۆمان له‌سه‌ر دیارده‌ دزێوه‌كان نه‌شاردۆته‌وه‌. سێ‌ ساڵ له‌مه‌وبه‌ریش، له‌سه‌ر تاوان‌و تاڵانه‌كانی ناو كه‌ركوك له‌ناو مه‌كته‌بی سیاسی به‌رامبه‌ر پارێزگارو ئه‌و كه‌سانه‌ی به‌رپرسیاری دۆخی ناو كه‌ركوكن، هه‌ڵوێستی لێبڕاومان هه‌بوو.. به‌ڵێنیش درا چاره‌سه‌ر بكرێن. به‌ڵام دێزه‌به‌ده‌رخۆنه‌ كرا. بۆچونه‌كانمان‌و پرۆژه‌كه‌مان له‌وكاته‌دا وه‌كو دیكۆمێنت ماوون. له‌سه‌ر (30) هه‌زار به‌رمیله‌ نه‌وته‌ تاڵانكراوه‌كه‌ی ئێستای كه‌ركوكیش، كه‌ له‌ وتاره‌كه‌مدا ئاماژه‌م پێداوه‌، دۆستێك كۆمێنتێكی ماتماتیكی نوسیووه‌و ژماره‌كه‌ی به‌ ژماره‌ی گریمانه‌یی، به‌درۆخستۆته‌وه‌. به‌رپرسێكی به‌رێزیش، كۆمێنتی پشتیوانی له‌سه‌ر كۆمێنتی ناوبراو نوسیوه‌و ئۆباڵی دزینی نه‌وته‌كه‌ی خستۆته‌ سه‌ر (حه‌شدی شه‌عبی)‌و بڕێكی كه‌می به‌ستۆته‌وه‌ به‌ به‌رپرسان. بێگومان ئه‌م كۆمێنتانه‌، به‌ مه‌رام نوسراوون‌و پاساو بۆ باندی دزی‌و شه‌وكوتی‌و سه‌رانه‌سه‌ندن له‌ سه‌رمایه‌داران ده‌هێننه‌وه‌. په‌یوه‌ندیشیان به‌ قوتب‌و پایه‌و هێزه‌ چه‌كداره‌ تایبه‌تیه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌. (جارێ‌!) له‌وه‌ڵامی ئه‌م دوو كۆمێنتانه‌ی به‌ ماتماتیك‌و چه‌واشه‌كاری ئه‌م دوو به‌رێزه‌ نوسراوون، ته‌نها ئاماژه‌ به‌ وتارێك‌و زانیارییه‌ك ده‌ده‌ین كه‌ له‌ ژماره‌ (413)ی هه‌فته‌نامه‌ی (باس)ی ئه‌مڕۆ (15/1/2019-سێشه‌ممه‌) به‌ناونیشانی (نه‌وتی كه‌ركووك‌و به‌به‌رچاوی خه‌ڵكه‌كه‌یه‌وه‌ ده‌دزرێت‌و كه‌ركووكیه‌كانیش ناچارن بۆ ده‌به‌یه‌ك نه‌وت سه‌ره‌ بگرن) له‌ لاپه‌ڕه‌ (4)دا بڵاوكراوه‌ته‌وه‌. ته‌نها ئه‌م په‌ره‌گرافه‌ ده‌گوازینه‌وه‌ كه‌ تیایدا هاتووه‌: ((شاخه‌وان عه‌بدوڵا، په‌رله‌مانتاری خولی سێیه‌می په‌رله‌مانی عێراق، پێشتر بۆ هه‌فته‌نامه‌ی (باس) رایگه‌یاند: "نه‌وتی كه‌ركووك له‌دوای داگیركردنی شاره‌كه‌وه‌ له‌لایه‌ن میلیشیاكانی حه‌شدی شه‌عبییه‌وه‌ ده‌برێته‌ ئێران‌و به‌ دوو شێوه‌ هه‌نارده‌ ده‌كرێت، شێوه‌یه‌كیان حكوومه‌تی عێراق به‌ تانكه‌ر ده‌ینێرێته‌ ئێران، كه‌ ئه‌وه‌ش پێچه‌وانه‌ی ده‌ستووری عێراقه‌، كه‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات، ده‌بێت هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی هه‌ر پارێزگایه‌ك به‌ هاوئاهه‌نگی بێت له‌گه‌ڵ ئیداره‌ی ئه‌و پارێزگایه‌و ناردنی ئه‌و نه‌وته‌ش له‌لایه‌ن حكوومه‌تی عێراقه‌وه‌ ئێستا به‌بێ‌ ره‌زامه‌ندیی پارێزگارو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك ده‌ڕوات‌و ئه‌وه‌یان گوایه‌ به‌فه‌رمی ده‌نێردرێت، به‌ڵام خۆی له‌خۆیدا نایاساییه‌". شاخه‌وان عه‌بدوڵڵا، روونی كرده‌وه‌، ئه‌وه‌شی كه‌ به‌ نافه‌رمی‌و له‌رێگای ته‌نكه‌ره‌وه‌ ده‌نێردرێت ئه‌وه‌یه‌، كه‌ رۆژانه‌ 200 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی كه‌ركووك به‌ تانكه‌رو به‌ قاچاخ ده‌دزرێت به‌ره‌و ئێران‌و داهاته‌كه‌شی بۆ حكوومه‌ت‌و بۆ كه‌ركووك‌و كه‌ركووكیه‌كان نییه‌، به‌ڵكوو بۆ حه‌شدی شه‌عبی‌و هه‌ندێك له‌ مافیاكانی كورده‌.)) ده‌ی به‌ڕێزینه‌، له‌و (200) هه‌زار به‌رمیله‌ (100) هه‌زاریشی راست بێ‌، تۆ بڵێی به‌رپرسه‌ هاوبه‌شه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی له‌سلێمانی له‌ شیعه‌ شیعه‌تر بن‌و رازی بن به‌ كه‌متر له‌ (30) هه‌زار به‌رمیل پشكیان به‌ر بكه‌وێ‌؟! ئه‌گه‌ر، ئه‌و كاروانی ته‌نكه‌ره‌ دزراوانه‌ راست نین، بۆچی جێگری سكرتێری گشتی دوو مانگ له‌مه‌وبه‌ر هێزی تایبه‌تی بۆ چاودێری ته‌نكه‌ره‌ نه‌وته‌كان ناردووه‌و ته‌نانه‌ت له‌ده‌وروبه‌ری (كۆرمۆر)یشدا، سه‌یته‌ره‌شیان بۆ داناوون؟! ئایه‌ ئه‌و دوو به‌ڕێزه‌، كه‌ یه‌كێكیان له‌ راگه‌یاندنی ئه‌لكترۆنی چالاكه‌و ئه‌وی تریشیان كاربه‌ده‌ستێكی باڵایه‌، ئایه‌ ده‌توانن به‌ خه‌ڵكی بڵێن: كێن ئه‌وانه‌ی بۆریه‌ نه‌وته‌كان ده‌شكێنن‌و به‌ حه‌ره‌سیاته‌وه‌، له‌ناوچه‌ی یه‌كێتی ساغیانده‌كه‌نه‌وه‌. له‌كۆتاییشدا ده‌ڵێین: پاساو بۆ تاڵانی مه‌هێننه‌وه‌. وا چاكه‌ میلله‌ت رازی بكه‌ن‌و گه‌نده‌ڵكار و تاوانكار سزا بده‌ن!! ئه‌وه‌ی پاساو بۆ تاوان‌و تاڵان ده‌هێنێته‌وه‌، یان شه‌ریكیانه‌، یان ده‌یه‌وێ‌ پشكی به‌ر بكه‌وێ‌!!