.gif)
دڵشاد ئەنوەر . هەرێمی کوردستان تاکەی دەمێنێ؟ پێش ئەوەی بێمە سەر باسکردنی ئەو ئەگەرەی، گەر هێزە شیعیەکان کاری لە سەر بکەن ، ئەوا هەرێم دەکەوێتە بەر مەترسی داروخان ، کەمێک دەچمەوە دواوە و ئاماژەیەکی کورت بە سەردەمی داعش و ١٦ ی ئۆکتۆبەر دەکەم . . هەموو خەڵکی کوردستان ئەوە دەزانن ، دوو حیزبەکە و بەرپرسەکانیشیان باش دەیزانن ، گەر وڵاتانی ئیقلیمی و وڵاتانی نێودەوڵەتی نەهاتنایەتە خەت، دەسەڵاتی تەمەن چارەکە سەدەی هەرێم ، نەیدەتوانی بەر بە پێشرەوی رێکخراوێکی تەمەن دوو ساڵی وەکو داعش بگرێت. . کاتێک داعش بەرەو هەرێم دەهات، بەرپرسانی پارتی و یەکێتی لەبری ئەوەی دان بە لاوازی و حیزبی بوونی هێزەکانیان بنێن ، لە بری ئەوەی لە خۆیان بپرسن ئەوان بە قایمە ٤٠٠ هەزار پێشمەرگەیان هەیە ، بەڵام لە سەنگەرەکاندا بۆ ٥٠ هەزار پێشمەرگەی فیعلی بوونی نیە؟ دەیانگوت : چەک و تەقەمەنی پێویستیان بۆ بەرەنگاری ئەو رێکخراوە نیە ، لەکاتێکدا داعش هەر بی ئێن تی و تەقینەوە شەڕی دەکرد و زۆربەی تەقینەوەکانیشیان لە دەبەی بانزین و سابون و بزمار دروست دەکرد. . یاخود لە ١٦ ی ئۆکتۆبەردا ، گەر هەل و مەرجی نێو دەوڵەتی رێگەی بدایە ، هیچ لەمپەرێک لەبەردەم هێزە عێراقیەکان دا نەبوو بۆ ئەوەی تا زاخۆ برۆن ، راستە لە پردێ بەریان پێگیرا و لە سحیلاش پێشمەرگە رووبەروویان بوویەوە ، بەڵام ئەوەی عێراقی راگرت، گڵۆپی سوری دەرەوە بوو نەک شەڕێکی چەند کاتژمێری. . دەمەوێت ئەو دوو ڕوداوەی سەرەوە بکەمە بەڵگە بۆ ئەوەی هەرێم تا ئێستا هەل و مورجی نێو دەوڵەتی رایگرتووە ، نەک توانای نێوخۆیی و هێزی حیزبی. . هەرێم، خاوەنی توانایەکی مرۆیی باشە، خەڵک و پێشمەرگەی ئازای هەیە ، خاوەنی سەرخان و ژێرخانی ئابوریەکی وایە تا بۆ لەسەر پێی خۆ وەستان سودی لێ ببینرێ، بەڵام کێشەکە یەکێتی و پارتین، کێشەکە بەرپرسانی ئەم دوو حیزبەن کە:ئەوەی باش بێت بۆ ئەم میللەتە توخنی ناکەون و ئەوەشی خراپە بێت لێی ناگەرێنەوە. . ئەم دوو حیزبە خەڵکیان لە مەبدەئو قەناعەت داماڵی ، ئەوەی ئینتیما بێت لای خەڵک نەیانهێشت، ئومێدەکانیان زیندە بەچاڵ کرد، چونکە دەبینن ئەوانەی باسی شۆرش و کوردایەتی و دەوڵەت دەکەن ، نغرۆی گەندەڵی بوون ، شەو و رۆژ خەریکی نەوت و قاچاخچێتی و دەرمان فرۆشی و خراپەکارین، شتێک نەماوە بەناوی یەکریزی ناوخۆیی و ئاشتی کۆمەڵایەتی . . هەرێمێک خاوەنی هێزی نیزامی و نیشتیمانی نەبێت، خەڵکەکەی بروا و ئینتیمایان نەمابێت ، حیزبەکانی خەریکی ڕاوی بەرژەوەندی و بەرپرسەکانیشی سەرقاڵی قاچاخچێتی بن ، بێگومان مانەوەشی هەر لەسەر کات وەستاوە ، کوردەواری دەڵێت "ئەم کەڵەکە تڕێ ، رۆژێک هەر دەڕووخێ " . مەترسیە گەورەکە ! . ئەوانەی سەرەوەم وەکو پێشەکیەک باسکرد ، ئەوەی مەبەستمە ئاماژەی بۆ بکەم و بە مەترسی دەزانم ، ئەم چەند دێڕەی خوارەوەیە. یەکێتی و پارتی بەردەوامن لە ڕووتاندنەوەی وڵات و خراپەکاری، هیچ متمانەیەک لەنێوان خەڵکی کوردستان و دەسەڵاتی سیاسی هەرێم دا نەماوە . خەڵک جاران ئومیدی بە هێزەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی هەبوو ، ئیستا متمانەی بەوانیش نەماوە و لەوان جیایان ناکاتەوە ، چونکە ئەوانیش هەم ناتوانن ببنە بەدیلی یەکێتی و پارتی و بە جۆرێکی جیاوازتریش ڕاوی بەرژەوەندی دەکەن. وڵاتانی دەوروبەر و هێزە عێراقیەکانیش جوان دیراسەی نەمانی متمانەیان لە نێوان خەڵکی کوردستان و سوڵتەی سیاسی هەرێم دا کردووە ، ئەزانن خەڵک چەند لە حیزبی کوردی و بەرپرسەکانی بێزارە، بێگومان ئەوان دەستەوەستان نابن و لە داهاتودا پلانیان بۆ ئەمە دەبێت . ئەوان دەتوانن ئەم بێ متمانەیی و بێزاریەی خەڵک کە گەیشتوتە ئاستێک ، خەڵک داوا دەکات بەغدا خۆی موچەی فەرمانبەران دابەش بکات و نەیداتە دەست پارتی و یەکێتیەوە ، بقۆزنەوە و هەرێمی پێ بپوکێننەوە. لە هەڵبژاردنی پێشوتردا ، لیستەکەی عەبادی و حەکیم لیستیان لە کوردستان هەبوو، ئەوان بە دەم خەوەوە نەهاتبوون ، بەپلانەوە هاتبوون ، بەڵام خەڵک ئیستیجابەی بۆیان نەبوو، دەنگی پێنەدان،چونکە ئەوکات هێشتا متمانە بە هێزەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی کەم تا کوت مابوو. . بێگومان خەڵکی کوردستان بەهۆی نەمانی متمانەی بەهێزەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی و نەمانی ئومێدی گۆڕانکاری ، خیاری تری لەبەردەم نەماوە ، بۆیە دوور نیە لە داهاتودا گەر هێزە شیعیەکان و عێراق پلانی بەشداری کردنی بەهێزی لە هەڵبژاردن لەهەرێم هەبێت ، خەڵک دەنگیان پێبدات ، خۆ ئەگەر دەنگیشیان هێنا ، ئەوان گۆران نین ، تا کاک مەلا بەحتیار پێیان بڵێت ( ئێمە دوو کورسیشمان هەبێت خاوەن هێزین ).
.jpg)
عەبدولڕەحمان عەلی ڕەزا ساڵانە لەنێو بودجەی پەسەندکراودا بڕەپارەیەک تەرخاندەکرێت بۆ کڕینی بەشەخۆراک کەمانگانە پێویستە وەزارەتی بازرگانی عێراق لەڕێگەی بریکارەکانی خۆراکەوە، وبەپێی پسوڵەی خۆراک دابەشی بکات بەسەر هاوڵاتیانی عێراقدا بەهەرێمی کوردستانیشەوە . لەو کاتەوەی بڕیاری دابەشکردنی بەشەخۆراک دەرچوە ساڵانە گۆڕانکاری بەسەر ئەو ماددانەداهاتوە کەدەدرێتە هاوڵاتیان ، ئەمەجگەلەوەی هیچ مانگێک لەکات وساتی خۆیدا نەبەشەخۆراک هاتوەودراوە ، نە ماددەکانیشی کەبڕیارە بدرێن ، هاوڵاتیان پێکەوە وەریانگرتوە . لەساڵی (۲۰۱٤)وە لەبەرامبەر فەوتان وپێنەدانی بەشەخۆراکی مانگانەش هیچ جۆرە قەرەبوویەکی هاوڵاتیان نەکراوەتەوە ،و ئەم بابەتەش کەمترین باس وخواس وبەدواداچونی بۆکراوە بەتایبەت لەلایەن نوێنەرانی کورد لەبەغداد بەکوتلەی پەرلەمانی وحکومیشەوە . یان ڕاستر بوترێت کێشەو ململانێ سیاسیەکان ئەم سێکتەرەو چەندین سێکتەری گرنگی تری لەباربردوە . لەبودجەی ساڵی (۲۰۱۳)دا حکومەتی ناوەند بڕی ( ٤ ) چوارترلیۆن دینار تەنها بۆکڕینی بەشەخۆراک دابینکرابوو ، لەساڵی ( ۲۰۱٤)دا بڕی پارەی تەرخانکراو بۆهەمان مەبەست کرایە ( ٥ ترلیۆن و ٤۱٦ ملیاردو ۷٥۰ ملیۆن دینار ) پێنج ترلیۆن وچوارسەدوشانزەملیاردو حەوت سەدوپەنجا ملیۆن دیناری عێراقی . کەچی هێشتا پێدانی بەشەخۆراک نە لەکاتی خۆیدا دەدرایە هاوڵاتیان نە لەڕووی کوالێتیشەوە ئەومادانەی دەدران لەئاستی پێویستدا بوون . لەدوای هاتنەپێشی قەیرانی دارایی ودابەزینی نرخی نەوت وچەند هۆکارێکی تر ئیتر ئەو بودجەیەی کەبۆ کڕینی بەشەخۆراک دابین ودیاریدەکرا زۆرکەمکرایەوە تەنانەت تائاستی نیوەو خوارتریش . بۆنمونە لەبودجەی ساڵی ( ۲۰۱٦) دا بڕی ئەو پارەیەی کەبۆ کڕینی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان تەرخانکرابوو تەنها ( ۲ ترلیۆن و ٥۰۰ سەدملیارد) دووترلیۆن وپێنج سەرملیارد دیناربوو . گەربەراوردی بڕی پارەی تەرخانکراوی ساڵی (۲۰۱٤) و ( ( ۲۰۱٦) بکەین بۆهەمان مەبەست بەڕوونی دەردەکەوێت کە لەنیوە زیاتر بڕی پارەی تەرخانکراو کەمی کردوە . بەم کەمکردنەوەش یان ئەوەتا نیوەی مانگەکانی ساڵ بەشەخۆراک دەدرێتە هاوڵاتیان یان بەشەخۆراکێکی ئێجگار کوالێتی نزم لەڕووی پێکهاتەوە . هەرواشبوو بەهەموو ساڵی ( ۲۰۱٦) تەنها (٦) شەش جار بەشەخۆراکدرایە هاوڵاتیان کەدوومانگیشیان هێندە پچڕپچڕ درایە هاوڵاتیان کەهیچ خێزانێک بەئێستاشەوە ڕەنگەنەزانێت لەچوارساڵی ڕابردوودا چەندە بەشەخۆراکی وەرگرتوەو چەندیشی فەوتاوە . مانگانەحکومەتی عێراق بۆخۆراکی مانگانە پێویستی بە ( ۷٥۰۰۰)حەفتاوپێنج هەزارتۆن شەکر + ( ۳۲۰۰۰)سی ودووهەزارتۆن ڕۆنی شل (زەیت) + ( ۱۰٥۰۰۰)سەدوپێنج هەزارتۆن برنج هەیە . ئەوەی مەبەست وئامانجی نوسینەکەیە لێرەوە دەست پێدەکات ، ئەویش ئەوەیە کەبۆئەمساڵی ( ۲۰۱۹)یە حکومەت تەنها بڕی ( ۱ ترلیۆن و ٥۰۰ ملیارد) یەک ترلیۆن و پێنج سەدملیارد دیناری عێراقی بۆکڕینی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان دیاریکردوە ، کەئەم بڕەش هێندە کەمە بەشی کڕینی سێ یەکی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان ناکات . بۆیە وەزارەتی بازرگانی عێراق هاواری لێهەستاوەو بەئاشکرا دەڵێت ئەوبڕە پارەیە کەبۆدابینکردنی بەشەخۆراکی مانگانە دیاریکراوە کەمەو بەشی کڕینی ئەوخۆراکانە ناکات . وەلیدموسەوی بریکاری وەزیری بازرگانی عێراق دەڵێ : دابینکردنی پێنج کەل وپەلی خۆراکی مانگانە بۆساڵی ( ۲۰۱۹) پێویستی بە ( ٤ )چوارترلیۆن دینارە . بۆیە گەر گۆڕانکاری لەدابینکردنی بڕی پارەی دیاریکراو بۆساڵی ( ۲۰۱۹)نەکرێت و ڕێوشوێن وشێوازی ترنەگیرێتە بەر ئەوا دوور نیە گرفت بۆبەشەخۆراکی هاوڵاتیان دروست نەبێت . وەپێویستە هەوڵەکان لەکەناڵەجۆراوجۆرەکانەوە چڕتروپڕتربکرێنەوە هەم بۆزیادکردنی بڕی پارەی تەرخانکراو ، هەمیش بۆکڕین وهاوردەکردنی بەشەخۆراکی تەندروست وکوالێتی بەرز . چونکە ڕاستە نەتوانراوە بەشەخۆراک لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا بدرێتە هاوڵاتیان بەڵام بوون وپێدانی بەشەخۆراکی مانگانە هۆکارێک بوەو دەشبێت بۆڕاگرتنی باڵانسی نرخ و گران نەبوونی خۆراکی وشکە ، کەبەداخەوە لەئێستادا ( ۹٥٪)ی خۆراکی وشکە لەدەرەوە هاوردەی عێراق دەکرێت بەهەرێمی کوردستانیشەوە ، ئەوەش ئەو ڕاستیەمان بۆدەسەلمێنێت کە چ وڵاتێکی بەکاربەرین لەبری بەرهەمهێن.
چیا ئیسماعیل بۆئەوەی بەدامەزراوەیی کارکردن بکرێتە کلتورێکی بەر بڵاوی ناو کۆمەڵگەو بەرەو چەسپاندنی لە کایەی حکومڕانی وڵاتدا، سەرەتا پێویستە بە دامەزراوەیی بون لە نێو حیزبە سیاسیەکانەوە دەست پێ بکرێت کە بەشێکی سەرەکین لە سیستمی سیاسی و حوکمڕانی وڵات. لەبەرئەوەی حیزبی سیاسی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دیاری کردنی داهاتوی وڵات، وە گوزارشت لە بۆچونەکان دەکات لە کۆمەڵگاداو هۆکاری گەشە کردنی سیاسەت و کەناڵی بەشداری هاوڵاتیان لە حوکمڕانیدا فەراهەم دەکات، وە دەبێتە نێوەند لە نێوان دەسەڵات و هاوڵاتیدا. وە لە هەڵبژاردنەکاندا کاندید پێشکەشی دەنگدەر دەکات، وە سەرکردە بەرهەم دەهێنێت. گرنگی بە دامەزراوەیی کار کردن لە نێو حیزبی سیاسیدا لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە بونی یان نەبونی ڕاستەوخۆ ڕەنگدانەوەی دەبێت لە ئەداو کاریگەری ئەو حیزبە لە کۆمەڵگەداو پاشان کاریگەری لە کۆی سیستمی سیاسی بە تایبەت کاتێک دەگاتە دەسەڵات. لە وڵاتانی دنیای سێ، یەکە سیاسی و کارگێڕیەکان زۆر کەم بە ڕۆحی دامەزراوەیی بون کار دەکەن، بە هۆی نەبونی ئیرادەی تاکەکانی خاوەن دەسەڵاتی ناو ئەو یەکانە، کە ئەمەش لە دواجاردا بە سەلبی دەشکێتەوە بەسەر سەرجەم کایەکانی ژیانی ئەو دەوڵەتانەو وە هۆکاری گەشە نەکردن و پیادە نەکردنی دیموکراسیەکی بەرهەمدارە. نا ڕونی و ئاڵۆزی لە کاری سیاسی کە کۆمەڵگەی وڵاتانی گەشەسەندوی پێ دەناسرێت بە شێوەیەکی گشتی، کە هەندێک جار لە ڕێگەی ئاڵۆزی لە بینای پەیکەری حیزب و نەبونی ویستی کەسی دەسەڵاتداری ناو حیزبەکان بۆ دابەزاندنی دەسەڵات و بە دامەزراوەیی کار و بڕیارەکان. بۆ ئەوەی کایەی حیزبایەتی بەرەو بە دامەزراوەیی بون بەرین، پێویستە حیزب ڕەچاوی کۆمەڵێک پرنسیپ بکات کە هۆکاری سەرەکی بە دامەزراوەیی بون و مومارەسەی دیموکراسین لە ناو دەزگاو ئۆرگانەکانیدا، لەوانەش: - پابەند بونی تەواوی حیزب بە پەیڕەوی ناوخۆ ، بە تایبەت لە بڕگە سەرەکیەکانی ماوەی بەرپرسیارێتی و بەستنی کۆنگرە بە مەبەستی بەردەوام نوێ بونەوە. - پابەند بونی حیزب بە بەها دیموکراسیەکان و ڕێز گرتن لە ڕای جیاواز و فراوان کردنی بنکەی بەشداری کردنی ئەندامان لە دروستکردنی بڕیارە گرنگ و ستراتیجیەکاندا. - پابەند بون بە بنەمای لێپرسینەوەو پاداشت کردن لە بەرامبەر کەمتەرخەمی و چالاک بونی ئەندامان لە ڕاپەڕاندنی ئەرکەکانیاندا. - دابەشکردنی پۆست و بەرپرسیاێتیەکان لەسەر بنەمای پسپۆڕی و کارایی و ئەزمون، واتە کەسی شیاو بۆ شوێنی شیاو. بۆ ئەوەی بزانین کە حیزبێک یان هەر یەکەیەکی سیاسی تا چەندێک پابەند بوە بە دامەزراوەیی بون و مومارەسەی دیموکراسی لە ناو دەزگاکانیدا چەند پێوەرێک هەیە، لەوانەش، هێزی ڕێکخستنی نێو خۆیی حیزب و بەردەوامی و ئامادەیی بزاوتی سیاسی چالاک و توانای کاریگەر بون لە مەیدانی سیاسیدا، وە تێپەڕاندنی قەیران و ململانێ نێو خۆیی یەکان ، وە پێشکەش کردنی چارەسەر و بژاردەی جیاواز سەبارەت بە ڕوداو و پێشهاتەکان، هەروەها پاراستنی مەرجەکانی پابەند بون بە پێوەرە دیموکراسی و بنەماکانی شەفافیەت لە نێو خۆی خۆیدا، لە هەڵبژاردنە نێوخۆیی یەکان و چۆنیەتی دروست کردنی بڕیار دەگرێتەوە. لە هەمان کاتدا چەند دەرئەنجامێک هەن کە ئاماژەن بۆ چەندێتی پابەند بونی حیزب بەو پێوەرانەی کە باس کران کە ئەوانیش خۆیان دەبیننەوە لە : تۆکمەیی پەیکەری ناوخۆی حیزب لە ڕوی بونی کادری چالاک و ئامادە کراو. بونی شەفافیەت لە سەرچاوەی داهات و چۆنیەتی خەرجی. بونی بەرنامەی ڕاهێنان و پێگەیاندنی سەرکردەو ئامادە کردنی کادری بەتوانا. بونی سەنتەری توێژینەوەو فراوانی تۆڕی پەیوەندیەکانی. بە خێرایی دۆزینەوەی ڕێگە چارە بۆ قەیران و کێشە نێوخۆیی یەکان، بە بێ ئەوەی ڕێگە بە گەورە بون لەدەست دەرچونی بدات. بەردەوام ئامادە بونی حیزب بە پرۆژەوە بۆ بەدیهێنانی خواستەکانی ئەندامان و جەماوەرەکەی. ئەمانەش هەموی لە ڕێگەی میکانیزمی بڕیاردانی دروست کە دەبێتە هۆی پتەوی و یەکانگیری حیزب. بە سەرنج دانێک لە حیزبەکانی کوردستان دەبینین لە زۆربەیاندا ڕەچاوی پەیڕەوی ناخۆ ناکرێت، وە زۆر کەم نەبێت دەستاو دەستی دەسەڵات ناکرێت و سەرکردەکانیان مەودایەکی درێژ لە پۆستەکانیاندا دەمێننەوەو زۆربەی جار بە مردن نەبێت واز ناهێنن، وە بونی ململانێ ی توند و باڵ باڵێن و قۆرخ کردنی بڕیاری حیزب لەلایەن کەسێک یان چەند کەسێکی دیاری کراوەوە، وە لاوازی لە ڕێگاکانی پێشوازی لە ئەندامان و غەم ساردی بەرامبەر متمانەی جەماوەرەکانیان، وە نەبونی ویست و پلان بۆ ئامادە کردنی سەرکردەی نوێ و بەتوانا.
.gif)
ئاسۆ حاجی لەوە دەچێ قەندیل لە یەک رێگا زیاتری نەھێشتبێتەوە کە ئەویش تەنھا دەچێتەوە دیمەشق، واتا رێکەوتن لەگەڵ رژێمی بەشار ئەسەد. پەکەکە بە ھەموو شتێک رازیە تەنھا رێکەوتن نەبێ لەگەڵ حیزبە کوردیە رکابەرەکانی لە رۆژئاوا ھەروەھا رێگری کردن لە گەڕانەوەی پێشمەرگەی رۆژئاوا (لەشکری رۆژ) بۆ رۆژئاوای کوردستان. ئەمەریکا بە راشکاوی بە ئیلھام ئەحمەدی ھاوسەرۆکی ئەنجوومەنی سوریای دیموکرات گووتوە کە پێویستە بڕیارێک بدەن و رێگایەک ھەڵبژێرن،ئەمریکا بۆ پاراستنی ئەزموونی رۆژئاوا و باکوری سوریا دوو مەرجی ھەیە،یەکەمیان بڕینی پەیوەندیە لەگەڵ قەندیل و دوورکەوتنەوەیە لە دیمەشق ھەروەھا دەرچوونی ھەموو ئەو سەرکردە و شەڕڤانانەیە کە خەڵکی سوریا نین ، دووەمیان رێکەوتنە لەگەڵ لایەنە کوردیەکان و دروست کردنی ئیدارەیەکی ھاوبەشە. ئەگەر پەیەدە ئەو دوو کارە نەکات ئەوە تورکیا لە سەر سنوورە و ئەمەریکا رێگری لە ھێرشکردنی ناگرێت و لەگەڵ تورکیا رێک دەکەوێت بۆ ئەوەی رێگری لە زیاتر فراوان بوونی ئێران بگرێ. ئەمەریکا ھەوڵی زۆری داوە بۆ ئەوەی پەیوەندیەی لە ساڵانی ٢٠١١ تا ٢٠١٣ لە نێوان تورکیا و پەیەدە ھەبوو بژیێنێتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش دانیشتن لە نێوان دەزگای میت و پەیەدە ھەبووە لە چەند رۆژی رابردوو بەڵام لەوە ناچێ بە ئەنجامێکی باش بگات. پەیەدە لە سەر ئاستی سەرکردایەتی ئێستا توشی لێکترازان بووە و بە سەر دوو ئاراستە دابەش بووە. ئاراستەیەکیان پاڵپشتی لە بۆچوونی ئەمەریکا دەکا و لەگەڵ ئەوەدایە کە پێویستە رۆژئاوا لەلایەن کوردانی سوریا بەڕێوەببردرێن و ھەوڵ بدرێ پەیوەندی لەگەڵ تورکیا دروست بکرێ و گومان و مەترسیەکانی بڕەوێندرێنەوە، ئەو باڵە لەلایەن شاھین چێلۆ سەرۆکایەتی دەکرێ کە خەڵکی کۆبانێ یە و ئەندامی سەرکردایەیی پەکەکەیە و بۆ ماوەیەکی درێژ لە کەسە ھەرە نزیکەکان بووە لە عەبدوللا ئۆجەلان و چەند ساڵێکیش بەرپرسی رێکخستنەکانی پەکەکە بووە لە ئەوروپا، شاھین لە ناو خەڵکی رۆژئاوا خۆشەویستە و پاڵپشتی ھەیە، ماوەی ساڵێک زیاترە لە ناو یەکێک لە بنکە سەربازیەکانی ئەمریکا لە نزیک رەققە دەمێنێتەوە و لەگەڵ فەرماندە سەربازیە ئەمریکیەکان بزاڤ دەکا. ئاراستەی دووەم تەواو گرێدراوی قەندیلن و ھەر جۆرە دوورکەوتنەوە و پەیوەندی بڕین بە خیانەت دادەندرێ، ئەو باڵە زیاتر کار بۆ ئەوە دەکات لەگەڵ دیمەشق رێکبکەون و ئێران و روسیا نێوەندگیریان بکەن، ئەو باڵە لەلایەن سەبری ئۆک و نورەدین سۆفی سەرکردایەتی دەکرێن، نوردەین سۆفی خەڵکی رۆژئاوایە بەڵام سەبری ئۆک کە باڵاترین دەسەڵاتی رۆژئاوای لە دەستە و ئەو بەرپرسی دەستەی سەرۆکایەتی رۆژئاوایە کە شاھین چێلۆ و نوردەین سۆفی ئەندامن تێیدا. ئەزموونەکانی پێشووتری پەکەکە لە رۆژئاوا و باکوری کوردستان ئەوەمان پێ دەڵێ کە دۆخی رۆژئاوا بەرەو ئالۆزی زیاتر دەچێ یان ئەوەتا پەیەدە بە رازی بوون بە ھەموو مەرجێکی حکومەتی سوریا بە رادەست کردنەوەی رۆژئاوا کۆتایی بەو ئەزموونە دێنێ، یان ئەوەتا مێژووی کەوتنی عەفرین لە قامشلو و کۆبانێ دووبارە دەکاتەوە.
پشتیوان جەمال لەدوای ڕوخانی ڕژیمی بەعس لەساڵی ۲۰۰۳ لەعیڕاق، هەریەک لەدەوڵەتەکانی ئەمریکا و ئێران هەوڵیانداوە، هەژموونی خۆیان لەڕێگای وەکیلەکانیانەوە بسەپێنن، هەمیشە هەوڵیانداوە لە ڕێگای حکومەت و پەرلەمانەکەیەوە زۆرترین مەرامەکانیان بپێکن ،ئێران لەڕێگای ئەو کارەکتەرە شیعە مەزهەبیانەی لەکاتی شەری عێراق ئێران ، لەلای خۆی داڵدەی دابوون و پەروەردەی کردبوون توانی لەسێکتەرە گرنگە کانی دەسەڵاتدا دایان بنێت ، ئەمریکاش وەک زل هێزێک توانی کەم تازۆر بەشێک لەکارکتەرە شیعە میان ڕەوەکان بکاتە وەسیلەی جێبە جێکردنی خواستەکانی ،بەڵام ئەوەی وایکردکە هەژموونی ئێران لە ئەمریکا زیاتر بێت ،هەر زوو گروپە چەکدارییە شیعە مەزهبییە توندڕەوەکان پەرەیان پێدرا لە لایەن سەرکردە شیعەکانی سه ر بە ئێران ، وە لەدوای هاتنی داعش بۆ عێراق لەساڵی ۲۰۱٤ سەرکردە شیعەکان توانیان هەموو ئەم گروپانە لەژێر چەتری حەشدی شەعبی دا کۆ بکەنەوە و کرا بەسوپایەکی گەورە ی سەدو پەنجا هەزار کەسی ،کە لە لایەن ئێران و کەسایەتییە شیعەکانی عێراق سەرپەریشتی دەکرێن ،هەرچەندە ئەمریکا و ئێران یەک بڕیار بوون لەسەر ئەوەی کە شیعە حوکمداری عێراق بێت ، بەڵام لەناو شیعە دا کامە ڕەوتی شیعە بێت ،میانڕەوەکانی نزیک لە ئەمریکا ، یان توندڕەوەکانی نزیک لە ئێران ؟ ئامانجی هەردوکیشان لەحکومدارکردنی شیعە لەعێڕاق ئەوەبوو کە كەنداوی عەرەبی حساب بۆ هەردووکیان بکات ، ئەوەی ئەم دوو بەرەیە وەک وەکیل دەیانکرد ،تیادا بەرەی ئێران سەرکەوتوو بو بەتایبەت لەدوای کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عیراق لەساڵی ۲۰۱۱ دەستی بەرەی ئێرانی زیاتر ئاوەڵاکرد لە دژایەتی کردنی بەرەی ئەمریکا ، بەجۆرێک تاساڵی ۲۰۱٨ و۲۰۱۹ ە لێدوانی بەرپرسانی ئێران بەجۆرێکە کەبەئاشکرا هەڕەشە لەسیاسەتی ئەمریکا دەکەن لەعێڕاق ،تەنانە ت لەسەر دانێکی بۆ عێراق جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران وتی : ئەمریكا نابێت دەستێوەردانی ئێران و عێراق بکات قبوڵی ناکەین بەهەموو شێوەیەک دژی بێهێزکردن یاخود هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبین ، لەکاتی خۆپیشاندانەکانی۷/۹/۲۰۱۸ ی بەصڕە وسوتاندنی سەفاڕەتی ئێران ،بەر پرسانی ئێران بەدەستی ئەمریکایان زانی و تۆمەتباریان کردن . لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی بەپرسانی حەشدی شەعبی بەزمانێکی هەڕەشە ئامێز پەیام بە ئەمریکا دەدەن و پێیان وایە بەرەیەکی ئیسلامی شیعە دروست بووە و بە هەموو شێوەیەک هەژموونی ئەمریکا ڕەت دە کە نەوە و ،بەداگیر کارو توند ڕەوی دەزانن ، ئەم دەستوەردانەی ئێران ، ئەمریکای نیگەران کردووە بۆیە لەدوای بڕیارەکەی تڕەمپ بۆ کشانەوەی هێزە کانیان لە سوریا ،بە بڕیارێک ئەم هێزا نە هێنرا نەوە عێراق و جێگیر کران وەک پەرچە کردارێک بەرامبەر بە ئێران ، کار دانەوەی دوای ئەوەش لەدواین سەردانی مایك پۆمپیۆ ، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ عێراق سەرۆك وەزیرانی لەوە ئاگاداركردۆتەوە كەئیسرائیل بەنیازە هێرش بكاتە سەر ئەو گروپە چەكدارییانەی حەشدی شەعبی كەهاوكاری سەربازی ئێران دەگەیەنن بەسوریاو بەو هۆیانە شەوە ئیسرائیل بەتەواوەتی نیگەران بووە ، لەبەرامبەردا عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش هۆشداری ئەوەی داوە كە ئەگەر ئیسرائیل هێر شبكات ، ئەوامەترسی گەورە لە سەر ناوچەكە دروست دەبێت ، لە کابینەی عادل عبدالمھدی ئەمریکایە کان کاریان بۆ دورخستنەوەی دەستی ئیران لەعیڕاق کردوە کەئەمەش پڕۆسەیەکی ئاسان نیە لەبەردەم ئەمریکیەکان ، لە ھەنگاوی یەکەمیان ئەمرکیەکان سەر کەو توو بوون لە ھەلبژارد ندا و خۆپیشاندانی بەسرە دژی ئیران لەڕابردوو دا ئەمریکا تیدا سەرکەوتوو بوو کە بە ئێرانی ووت شەقامی عیراقی لەلایەن گروپە شیعەمیان ڕەوەکان و بەشێکی نفوزی سونە بەئاماژەکانی ئێمە دە جوڵێن ، ئەوەی لە ئیستادا ئەمریکا بۆی گەڕاوەتەوە عیراق لە ژێر ناو نیشانی بنەبڕکردنی داعش ،تەنها بیانویەكەو بەڵکو بۆ تەصفیه کردنی حەشدی شەعبیەو کەم کردنەوەی هەژمونی ئێرانە لە عێڕاق ،ئەمەش کارێکی ئاسان نابێت و عێراق دەکەوێتەوە دۆخێکی هاوشێوەی سوریا ،لاسامح الله.
لهتیف حسێن وهک کادرێکی یهکێتی نیشتمانی کوردستان، ههمیشه باوهڕم بهوهبووه که یهکێتی هیچ کهسێکی فێری ئهوه نهکردووه خهڵک بچهوسێنێتهوهو لهبری خزمهتکردنی خهڵکی گیرفان و سهرخان و ژێرخانی خۆی پڕ بکات و ژیانی خهڵک بخاته لێواری مهترسییهوه، بهڵکو ئهوه ههندێ له کهسهکانن که له پهناوپهسێری یهکێتیدا خۆیان له یهکێتی پێ گهورهترهو ههرچیان دهوێت ئهنجامی دهدهن... ئێمه یهکێتی فێری ئهوهی کردووین، سهربهرزانه حزبایهتی بکهین و ههڵهو کهموکوڕی و تهنانهت شکستهکانیشمان ببینین، بۆ ئهوهی ئایندهمان روون بێت و هیچ کاتیش لهمه سڵمان نهکردۆتهوه، بۆ ئێستاش پێویسته ئهوه بزانین، که یهکێتی هێزێکه فێری کهوتن و ههستانهوهی گهورهشه، بۆیه سهرباری ئهوهی کهمێک کێشهو ناکۆکییه ناوخۆییهکانمان هێوربوونهتهوه، بهڵام ئهمه مانای چارهسهرکردن نییهو بهڵکو گهر بهمشێوهیه بهردهوام بێت ههموو کات ئهبێت چاوهڕوانی تهقینهوهی بکهین و یهکێتیش تووشی سهرئێشهی گهوره ببێت... بۆ ئهم قۆناغه سهرباری گۆڕانکاری و سهروبهندی پێکهێنانی حکومهتی ههرێم، ئهبێت ههر کادرێک خۆی بهیهکێتی بزانێت جهخت لهوه بکاتهوه که حزبهکهی لهههموو کات زیاتر ئێستا پێویستی به کۆنگرهیهکی تهواو گۆڕانکاری و بهخۆداچوونهوهی تهواوهتی ههیه، تا بتوانێت بۆ قۆناغی داهاتووی حزبایهتی و حکومهتداری باشترین خزمهت بهخۆیی و خهڵکی بکات و دانیشتن بهدیار دهستکهوتهکانی رابردوو، دادی حزبهکهمان نادات و خهڵکی زیاتر نیگهران و ناڕازی دهبێت لێی... ئهرکی یهکێتییهکان بۆ ئهم قۆناغه فشاری جددییه بۆ ئهوهی بڕیاری کۆنگره بهکرداری بدرێت، گهرچی له سهرکردایهتی بۆ ههموو ئۆرگانهکان داوای بهستنی دهکهن، ههر بۆیهشه داواکردنی بهستنی کۆنگره دهبێت ببێته سهنگهرێک بۆ ئهوهی ههنگاوهکانی بهخۆداچوونهوهو نوێبوونهوهی ئهم حزبهبچێته قۆناغی جێبهجێکردنهوه، نوێبوونهوهی حزبێک که لهسهرهتای دروستبوونییهوه گهنج و خوێنی نوێ و نهوهی نوێ دروستیکردووهو پێشهنگ بووه له ههنگاوی نوێبوونهوه، کهچی بهداخهوه ئێستا خهریکه دهچینه خانهی کۆن بوونهوهو خهڵکی تر فێره نووێبوونهوهمان دهکات، لهم سۆنگهیهوهیه دهتوانم ئهوه بڵێم ئهرکی یهکێتییه دڵسۆزهکانه که بهستنی کۆنگره بکهنه دووڕیانی چارهنووسسازی حزبهکهیان، به شێوهیهک که کۆنگره بتوانێت یهکێتی بکاته حزبێکی جیاواز، یان بهم دۆخهی ئێستا بمێنینهوه که کهس خۆزگهمان پێ ناخوازێت و ههمیشه بووینهته ههواڵ و راپۆرتی نهیارهکانمان و حزبۆکهی تازه دروستبوو به قسه وتن بهیهکێتی خۆی نمایش دهکات....
.gif)
مەسعود حەیدەر روئیای ئابوری تەندروست بۆ ھەرێمی کوردستان لە قۆناغی داھاتوو پێویستە ئەم ھەنگاوانە لەخۆ بگرێت؛ ١- ئەنجامدانی ریفۆرمی کارگێڕی و دارایی (رێکخستنەوەی خەرجی و شایستەی قوربانیانی رژێمی پێشووی عێراق و خانەنشینی لە ھەرێم لە گەڵ بەغداد). چاککردنی سیستمی وەرگرتنی باج و رسومات بۆ زیاترکردنی داھات. ٢- پەرەپێدانی کەرتی تایبەت (کشتوکاڵ و پیشەسازی و گەشتوگوزار) بە تایبەتی مایکرۆبزنس. ٣- کەمکردنەوەی خەرجی بەکاربەری کەرتی گشتی و زیادکردنی خەرجی وەبەرھێنان بۆ زیاترکردنی ھەلی کارو بوژانەوەی ئابووری. ٤- چالاکردنی کەرتی بانکی لە ھەرێم و کەمکردنەوەو نەھێشتنی کاش لە مامەڵەکردنی دارایی. ٥- زیادکردنی داھاتەکانی ھەرێم بە داھاتی نەوتی و غەیرە نەوتی ( باج و رسومات). ٦- قوڵایی ئابوری ھەرێمی کوردستانە ناوچەکانی تری عێراقەو پێویستە ئەو ناوچانە ببنە سەرچاوەی ھەلی کار بۆ ھەرێمی کوردستان. بازاری کار و ئابوری ھەرێمی کوردستان لە چەند ساڵی داھاتوو رووبەڕوی سەدان ھەزار کچ و کوڕی دەرچووی زانکۆکان دەبێتەوە کە دەبێت ھەلی کاریان بۆ بڕەخسێت، دەبێ لە ئێستاوە ھەنگاوە ئابورێکان بە ئاراستەیەک بێت کە ساڵانە ژمارەیەکی دیاریکراو ھەلی کار دروستبکرێت و بڕەخسێت لە کەرتی تایبەت و گشتی بۆ ئەو دەرچووانە. ئەرکەکانی قوناغی داھاتوو قورسن بەڵام مەحاڵ نین و پێویستیان بە تحملی بەرپرسیارێتی ھەیە لەلایەن حزبەکانی حکومەت و ئۆپۆزسیۆن بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی نیشتمانی و دوور لە بەرژەوەندی تەسکی حزبایەتی و دوورکەوتنەوە لە موزایەداتی سیاسی و پشتیوانیکردنی ئەو ھەنگاوانەی دەبێتە ھۆی بونیادنانی ئابوریەکی بەھێز و سەقامگیر لە دوورمەودا.
.gif)
پەيڕەو ئەنوەر سەرۆک کۆماری فەڕەنسا (ئیمانۆیل ماکڕۆن) ٢٤ی نیسان کە ساڵڕۆژی جینۆسایدی ئەرمەنەکانە وەک رۆژێکی نیشتیمانی لە فەڕەنسادا رادەگەیەنێت. دیارە فەڕەنسا وەک ئەکتەر، هێز، بونیاد لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا دەیەوێت سەرمایە و بەها سیمبوڵی و کەلەپوورییەکانی تازەبکاتەوە! بەشێک لەو پڕۆسەیەش پەیوەندی بەوەوە هەیە کە فەڕەنسا دەیەوێت لەدوای دەرچوونی بەریتانیاوە جوڵەکانی خۆی لە یەکێتی ئەوڕوپادا تازە بکاتەوە و دەستکاری بکات. فەڕەنسا دەیەوێت پرسی جینۆسایدی ئەرمەنەکان بە نیشتیمانی بکات؛ نیشتیمانی بەمانای ئەوەی ئەرمەن وەک قوربانی و رزگاربوو بکات بە بەشێک لە یادەوەری هاوڵاتییانی فەڕەنسی! دیارە یەکێک لە ماناکانی ئەم پڕۆسەیە لەیەکترنزیککردنەوەی خانە کۆمەڵایەتییەکانی نێو کۆمەڵگەی فەرەنسییە! پێدەچێت دەوڵەت وەک دامەزراوە و هێزی باڵا بیەوێت لەڕێگەی ئەم یادەوەرییەوە کۆمەڵگە و هێزەکانی ناوی لە توندڕەویی و ناسیۆنالیزم و پۆپۆلیزم ئاگاداربکاتەوە یان بەلایەنی کەمەوە پڵوڕالیزم وەک چەمک و ئەزموون لە مەترسی کوشتن و تیرۆربوون دەرباز بکات. دیارە لە ٢٤ی نیسانی ساڵی ١٩١٥دا ٢٥٠ کەسایەتی و نوخبە و ئەکتەری سیاسی ئەرمەنەکان لە ئەستەنبۆڵ دەستگیردەکرێن، دواتر هێز و گڕوپە جیاوازەکانی نێو دەوڵەتی عوسمانی دەیانکوژن و لەناویان دەبەن! ئەم کردەیە درێژدەبێتەوە تا ساڵی ١٩١٧ و ژمارەی قوربانیانیش دەگاتە نزیکەی ملیۆن و نیوێک. ئەرمەنەکان زیاتر وەک مەسیحی لە میزۆپۆتامیا و ئەنادۆڵدا نیشتەجێبوون، لەرێگەی ناسنامەی مەسیحبوونەوە دەردەکەوتن. دیارە تورکیا گێڕانەوەیەکی تری هەیە بۆ ئەم رووداوە، گێڕانەوە بەمانای ئەوەی هەم دەیەوێت قەبارەی کەسەکان کەم بکاتەوە هەمیش گرێیانبداتەوە بە سیستمی پەیوەندی و تێکەڵبوون لەگەڵ نەیار و دوژمندا. دیارە گێڕانەوەی سەرەکی تورک بۆ ئەم جینۆسایدە ئەوەیە کە ئەرمەنەکان لەگەڵ رووسیا لە پەیوەندیدابوونە! هێزە گەورەکانی نێو ئەم پڕۆسەیە تێکەڵ و جیاوازبوونە، ئیتیحاد و تەرەقی، تەشکیلاتی تایبەت، سوپای عوسمانی و سوارەی حەمیدییە هێڵەکانی ئەم جینۆسایدەیان کێشاوە. پڕۆسەکە وەهابووە کە گەڵانی ئەرمەنی، ئاشووری، سریانی و کلدانی ناوچەکە ریشەکێش بکەن، بێ ناسنامەیان بهێڵنەوە و یادەوەری گشتییان لێ داگیربکەن. خەیاڵی تورکبوون وەک مۆدێڵی ژیان و سیستمی بیرکردنەوە و جوڵە بەسەر هەموو ئەندامانی نێو تورکیا وەک جوگرافیا و دەوڵەت جێگیربکەن. ئەوەی ئەمڕۆ ئەرمەنەکان ئەزموونی دەکەن و لەناویدا دەژین شتێکی ترە؛ ئەمڕۆ ئەرمەن لەرێگەی جینۆساید و قوربانییەوە لە جیهاندا دەردەکەون و لە یادەوەری گشتی جیهانیدا ئامادەن! ئەرمەنەکان ئەمڕۆ بە دەیان فۆڕمی جیاواز بە زمانی جینۆساید و قوربانییەوە قسەدەکەن و چیڕۆکەکەیان بۆ دونیا دەگێڕنەوە و تێکەڵ بە یادەوەری جیهانی دەکەن. میوزیک، ئەدەبیات، گۆرانی و سینەمای ئەرمەنی وەک هێزی نەرم لە دونیادا زۆر بە قوڵی باس لە چرکە سات و کردەی پارچە پارچەکردنی ئەرمەنەکان دەکات و باس لەوە دەکات کە چۆن تورکیا وەک بونیاد، سەرچاوەی هێز، جیۆپۆلەتیک و سەرباز هەوڵدەدات ئەرمەن وەک سوژەیەک بێ ناسنامە بکات و خەیاڵی لێ بپچڕێنێت و رەهەندە ئۆنتۆلۆژییەکەی لێ بستێنێتەوە.
.gif)
بەختیار نامیق هەرێمی کوردستان بە دۆخی چەقبەستوی حوکمداری و سیاسیدا تێدەپەڕێ ، هەرێمێک پڕ لە دروشم و خاڵی لە بە کردارکردنی ناوەڕۆکی دروشمەکان ، ئەگەر ئەم هەرێمە دوای ڕوخانی سەدام تا ئێستاش دابەش بوبێت بەسەر قەڵەم ڕەوی ئەنقەرە و تاراندا و ڕێککەوتنی ستراتیژی لێکەوتبێتەوە ، ئەوا نەوشیروان مستەفا وەک سەرکردەیەکی مێژووکرد کە خۆی لە قوڵایی ڕوداوەکان و دوای ئاشبەتاڵ کارئەکتەرێکی چالاکی ناو جولانەوەی چەکداری و سیاسی ئەم هەرێمە بو ، وەک یەکەم کەس بۆ برەودان بەرەو حکومێکی سیستماتیک و نیشتمانی توانی ئۆپۆزسیۆنێکی چالاک دروست بکات ، ئەگەر چی ئەم پیاوە لە گۆڕان گەورەتر بو ، بەڵام گۆڕانی وەک ڕێگایەک بۆ گەشتنە ئامانجەکانی بەکاردەهێنا ، ئەویش دەستکاری کردنی نەخشەی دابەشکاری و ڕێککەوتنی ستراتیژی بو ، ئەم پیاوە نەک هەر ناو گۆڕان بەڵکۆ بۆ هەرێم و ئەوانەشی دژایەتیان دەکرد قورسایی خۆی هەبو ، هەر لەسەرەتاوە بە پلانی ئەنقەرە و تاران لە ڕێ ی درێژکراوەکانیانەوە (پارتی و یەکێتی ) کەوتنە داڕشتنی سیناریۆ و تاکتیک بۆ بێ ئەرزشکردنی دروشمەکانی گۆڕان و تاکە هۆیەک بۆ ترسی دەستکاری کردنی ئەم ڕیککەوتنە خودی نەوشیروان مستەفا و گۆڕان بو ، ئالێرەوە بە پلە بەندی بۆ دابڕانی خەڵک و گۆڕان لە یەکتر کە تاکە چەکی دەستی گۆڕان بو هەزاران پلانیان دانا . تا ئێستاش دوای کۆچی نەوشیروان مستەفا ئەم بزوتنەوەیە لە دۆخی پرسەدایە و ناتوانی خێمەی پرسە هەڵبگرێت و دەست بکاتەوە بە یارییە سیاسیەکان ، ئەگەر چی تا ئێستاش پلانەکانی ئەنقەرە و تاران بەردەوامیان هەیە بەرامبەر بە گۆڕان ، خۆ ئەگەر دۆخی ناوخۆی یەکێتی و ڕێککەوتنی دەباشان بۆشاییەکیان بۆ یاری ئەم حیزبە دروستکرد بێت ، ئەوا بەرژەوەندیەکانی ئەنقەرە و تاران نەیهێشتوە گۆڕان ئەو یارییە بکات وە لە غیابی نەوشیروان مستەفاشدا گۆڕان ناتوانی ئەو یارییە تاکتیکیانە بەرامبەر ئەم پلانانە بکات کە ئەنقەرە و تاران وەک بەرژەوەندی هاوبەش لەبەردەم ترسێکی هاوبەشدان بەرامبەر بە گۆڕان ، پارتی و یەکێتی بەرژەوەندیەکانی ناوخۆ و دەرەکیان زۆر گەورەترە لە خاڵی ناکۆکیان و لە ناوخۆشدا چەند ناکۆک بن ، چەند باڵ بن ، هێشتا وڵاتانی ناوچە ناهێڵن بکەون و ناهێڵن ئەو بۆشاییە درست ببێت کە گۆڕان یاری سیاسی تێدا بکات ، ئێستاش گۆڕان ناتوانی بۆشایی دروست بکات و کارتەکانی بەکار بهێنێت وەک سەردەمی نەوشیروان مستەفا تا بتوانێت بۆشایی دروست بکات ، یاری سیاسی بکات . میتۆدی نەوشیروان مستەفا دەتوانرێت زیاد لە حیزبێک سودی لێوەرگرێت و دروست بێیت ، بەڵام ئەوەی ئەم بەرپرسیاریەتە هەڵدەگرێ بە پلەی یەکەم گۆڕانە ، وە تا ئێستاش پارتی و یەکێتی دو جێبەجێکاری ئەجێندای دەرەکین و نەوەی نوێش بێ باکگراوندی فکر و مێژوە و لە بۆشای گوتاری گۆڕاندا دروست بوە ، بە هەمو کەم و کوڕیەکانیەوە گۆڕان هەڵگری بیرۆکە و پاکێجەکانی بە نیشتمانیکردنی پرسەکانە و تاکە چارەسەرە بۆ دۆخی هەرێم . لە ئێستادا کە پارتی و یەکێتی بەهۆی ٣١ ی ئاب و ڕیفراندۆم و ١٦ ی ئۆکتۆبەر و سەرۆکایەتی کۆماروپارێزگای کەرکوک و دۆسیەی سەرۆکایەتی هەرێم و پێکهێنانی حکومەت و سەرۆکایەتی پەرلەمان وە تا ئاستی تەشهیر کردنی یەکتر ڕۆشتن و بۆشاییەک دروست بو تا گۆڕان بتوانێ یاری سیاسی تیدا بکات ، بەڵام لە گەڵ گۆرانکاریەکانی ناوچەو و عیراقدا جارێکی تر بەرژەوەندیە هاوبەشەکانی ولاتانی ناوچە نەیهێشت بۆشاییەکە گەورەتر بێت ، کە یەکێتی دەیویست وەک دۆسیەی سەرۆکایەتی کۆمار و کەرکوک نەهێڵێت حکومەت لەسەردەستی پارتیدا پێکبهێنرێت ( سەرەڕای جیاوازی و باڵبەندی ناوەکیان ) بەڵام پارتی توانی هەم گۆڕان وەک کارتی گوشار بەکار بهینێ و هەم لە ڕێگەی ئیران و قبوڵکردنی هەندێ داواکاری یەکێتی جارێکی تر بچنەوە سەر هەمان ڕێكکەوتنی ستراتیژی و دابەشکاری و زۆنبەندی دەست پێبکاتەوە و کۆی حیزبەکانی دەروەش بەشداری پێ بکەن نەک شەریک بن ، ئەڵبەت ئەمە دوای پاشەکشێ ی گۆڕان دێت لە هەڵبژاردن. تا ئێساش گۆڕان لە دۆخی پرسەدا و تا ئێستاش بەرپرسیاریەتی لە ئاستی خەڵک بۆ گۆڕانکاری لە ئەستۆی گۆڕاندایە و بە گشتی هیوای خەڵک بەو ڕۆژەیە کە گۆڕان خێمەی پرسەی کۆبکاتەوە بڵێ نەوشیروان مستەفا کۆچی کرد و ئێمە دەبینەوە بەو باوکەی کە دەتوانی هیچ نەبێت گوشار دروست بکات ، دۆخی زەمەنی پرسە گۆڕانی تەواو بێدەنگ کردوە لە ئاست ئەم گۆڕانکاریانەی کە بەڕێوەیە بۆ عیراق ، بە تایبەت دوای بەهێز کردنی ناوەند مل دانی پارتی بۆ ناوند و ئەگەری ڕو بەڕو بونەوەی ئیران و ئەمریکا لەم ناوچەیە . زەمەنی پرسە و کۆچی نەوشیروان مستەفا و نە بونی پڕۆژە و نەبونی دەنگی گۆڕان کە بەرپرسیاریەتی هەر گۆرانکاریەک لە ئەستۆی گۆڕاندایە ، نامەیەکە بۆ گۆڕان کە دەبێت خێمەی پرسە هەڵگرن و تەواو بونی زەمەنی پرسە ڕابگەیەنن و لە ئاست بەرپرسیاریەتی دۆخەکەدا بن .
.gif)
*هیوا سەید سەلیم هەڵبژاردنی خولی تازەی پەرلەمانی كوردستان (130)ی رۆژی تێپەڕاند، تا ئێستا هەنگاوەكانی پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم لە قۆناغە سەرەتایەكاندان، دەوترێت لە دوایین كۆبوونەوەی شەریكەكاندا (پارتی و یەكێتی) رێكەوتنێكی مەبدەئی بۆ كردنەوەی گرێ گوێرەكان كراوە، ئەویش بەوەی لە قۆناغی یەكەمدا لە رۆژی (18)ی شوبات كۆبوونەوەی پەرلەمانی كوردستان بۆ هەلبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان ئەنجام بدرێت، لە هەمان رۆژیشدا ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كۆبوونەوەی خۆی بكات. لەسەر كۆبوونەوەی دووەم گوێبیستی دوو ڕای جیاوازی شەریكەكان دەبین، یەكیان دەڵێت: كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە شاری هەولێر دەبێت و دووەمیش باس لە شاری كەركوك دەكات بۆ ئەنجامدانی ئەو كۆبوونەوەیە، كەواتە لەسەر ئەمەشیان ڕای هەردوولا جیاوازە. دوای نزیكەی چوار مانگ لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، هێشتا قسە لەسەر هەنگاوی یەكەمە بۆ پێكهێنانی كابینەی تازە، دووەم هەنگاویش بریتیە لە هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، كە ئەویش دەمێنێت بۆ دوای هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان و دەستبەكاربوونی پەرلەمان، پاش هەموو ئەمانە سەرۆكی هەلبژێردراوی هەرێم كەسێك بۆ پێكهێنانی كابینەكەی تازە رادەسپێرێت، ئەوەیە كە دەوترێت) شیردە بۆ داپیردە). ئەوەی سەبارەت بە كۆبوونەوەی دوای پارتی و یەكێتی زانراوە ئەمانە نەخشە رێگاكەن، هێشتان وردەكاری دەمێنن، لە وردەكاری باس لە بەشداری ڕاستەقینە و پۆست و پۆستكاری لایەنەكان دەكرێت، وەك ئەوەی دەبینین كە لایەنەكان ئەمجارە رووی دەمیان لە پارتی كردووە، تا بەشداریان بەشداریەكی ڕاستەقینە بێت، واتا هاوبەشی راستەقینە بن نەك بەشدار رەمزی لە كابینەی تازە. هەموو لایەك دەزانین كە ئەوەی گرەنتی بەشداری ڕاستەقینە دەكات بریتیە لە رێكەوتنی پێشوەختەی بەشداربووانی كابینەی تازە، لەسەر كارنامەی حكومەت، وە دانانی مەرج بۆ جێبەجێكردنی ئەو كارنامەیە. تا ئێرە قسەمان بۆ شەریكەكانە، سەبارەت بەوانەشی كە خۆیان لە بەشداری حكومەت تەریك كردووە، وە ڕایانگەیاندووە ئۆپۆزسیۆن دەبن، پێویستە ئەوانیش كارنامەی خۆیان بۆ ئۆپۆزسیۆن بوون ڕابگەیەنن، واتا بە كارنامە كار بۆ یەكڕیزی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان و داخوازیەكانی خەڵك بكەن. خاوەخاوی هەنگاوەكانی پێكهێنانی كابینەی حكومەت ئەگەر بەشێكی بۆ نەسازانی هێزەكانی دەسەڵاتدار بگەڕێتەوە، ئەوا بەشەكەی تری ئۆبالەكە دەكەوێتە سەر خەمساردی هێزەكانی تری دەرەوەی ئەو دەسەڵاتە. بۆیە دەڵێن تا ئەو رۆژەی ئەو هێزانەی دەرەوەی دەسەڵات بەم شێوەی ئێستا خۆیان تەریك بگرن، شەریكەكان هیچ حساب بۆ ئەوان ناكەن، هەروەها ئەو كارە دەكەن كە لە بەرژەوەندی خۆیانە و حزبەكانیانە. تێبینی : مەبەست لە شەریك (پارتی و یەكێتی)یە وە تەریك حزبەكانی دەرەوەی دەسەڵاتە.
.gif)
شێرزاد شێخانی لهوهتهی حزبه شۆڕشگێڕهكانی كوردستان لهدوای راپهرینهكهی بههاری 1991 دابهزینه ناو شارهكان و، شێوازێكی سهقهتی حوكمڕانیان لهكوردستاندا پهیڕهوكرد كه سیمای سهرهكی قووڵكردنهوهی ململانێیه تهقلیدیهكانی لێكهوتهوه تا سنوری ههڵگیرساندنی شهڕی قێزهونی ناوخۆوه ، بهدرێژایی ئهو بیستو حهوت ساڵهی حوكمڕانیهكهیان ههرچی بههای ئهخلاقی جوانی كۆمهڵگهی كوردهواری و مۆڕاڵی سیاسی ههیه لهناویان بردو، كلتوورێكی ناشرینی حوكمڕانییان پێشكهش به میللهتهكهیان كرد. بیروباوهڕی شۆڕشگێڕایهتی حزبایهتی وبهرخۆدانی نهتهوهییان گۆڕی بۆ بهرژهوهندی بنهماڵهو تاكهكهسی!. جاشایهتی و خزمهتكاری ئهجیندای بێگانهو داگییركهرانی كوردستان، كهوته پێش قوربانیدانی پێشمهرگه ! لهناو كۆمهڵگهدا چینێكی تازهی ناشۆڕشگێڕو بهرژهوهندخوازو تا سهر ئێسقان گهندهڵ ، شوێنی چیینه خهباتگێڕهكهی شاخی گرتهوه !. بهمهش بهها ئهخلاقیهكانی كۆمهڵگای كوردهواری ورده ورده بهرهو داڕوخان رۆشت . لهنهتیجهشدا بینیمان ئهو حزبانهی لهسهردهمی خهباتی شاخدا كاریان بۆ رزگاری و ئازادی میللهتهكهیان ئهكرد ، زۆر دڕندانهتر لهرژێمه سهركوتكهرهكانی پێشتر كهوتنه وێزهی میللهتهكهیان و ههمو دروشمه جوانهكانی شۆڕشی رزگاریخوازی میللهتهكهیان لهبن پێی خۆیان ناو ، سیستهمێكی دیكتاتۆرییانهی كوردیان بهسهر میللهتهدا سهپاند . زۆرجار دهسهڵاتی خۆبهڕێوهبهری كوردی چهند ههنگاوێكیش پێش رژێمه سهركوتكهرهكانی پێشتریش كهوتون، بۆ نمونه دهسهڵاتی دیكتاتۆری سهدام سهرباری سروشتی شوفێنیزم و رهگهزپهرستییهكهی ، بهڵام تا ئهو ئهندازهیهش بێویژدان نهبو دهست بۆ قووتی خهڵكی كوردستان بهرێ، بهڵام دهسهڵاتی كوردی سهرباری دزین و تاڵانكردنی سامانی میللهتهمان ، سڵی لهوهش نهكردهوه دهست بۆ قووتی مناڵی كورد ببات و سێ بهشی مووچهی فهرمانبهرهكان لووش بكات !. بهدرێژایی ههشت كابینهی حكومهتی ههرێم لهماوهی بیستوحهوت ساڵدا، دهسكهوتێكی ئهوتۆمان نهبینی كێشه ژیاریهكانی میللهتهكهمان چارهسهر بكات ، بهتایبهتیش كێشه خزمهتگوزاریهكانی وهكو كارهباو ئاوو رێگاوبان و تهندروستی وكشتوكاڵ وهتد. لهوڵاتێكی نهوتفرۆشدا، حكومهت ناتوانێ تهنها یهك بهرمیل نهوتی سپی بۆ ماڵی هاوڵاتیانی ناوچه شاخاوییهكان دابینبكات ، بهناچارییهوه دهست بۆ سامانی دارستان ئهبهن بۆ خۆ گهرمكردنهوه ، ئهمهش كارهساته بهسهر ژیینگهوه . لهههرێمێكدا كه پێش حهفتا ساڵ نیوهی خۆراكی عیراقی لهگهنم و جۆی ناوچهی قهراجی ههولێرهوه دابیندهكرا، ئێستا وایلێهاتوه گهنم و جۆكهی له دهرهوه به دراوی قوڕس ئهكڕێ ، تهماتهو كهرهوزو پهتاتهو ههنارو سێوهكهشی لهدهرهوهی وڵات هاورده ئهكات . لهم كهینو بهینهدا حزبه فاشیلهكانی دهسهڵاتی كوردی دێن باسی دواكهوتنی پێكهێنانی كابینهی نۆیهمی حكومهتی ههرێممان بۆ ئهكهن. ههندێكیان فرمێسكی تمیساحاویشمان بۆ ئهڕێژن گوایه دواكهوتنی حكومهت زهرهره به بهرژهوهندی میللهت ئهگهیهنێ ، من نازانم حكومهت تا ئێستا چ خێرێكی بۆ میللهت ههبوه، ههتا پێشكهوتن ودواكهوتنی پهیوهست بێت به بهرژوهندی خهڵكهوه ؟! . ئێستاش بهم ههمو سامانی ژێرخاك و سهرخاكی كوردستانهوه، ئهگهر بهغدا مووچهی فهرمانبهران نهنێرێ ، حكومهته بنكه فراوانهكهمان ئهبێ دهستهسڕ رابخات لهبهر دهركی مزگهوتهكانهوه بۆ كڕینی بهنزێنی سهرۆكهكهیان !. ئهوان پهلهی پۆستو ئیمتیازهكانی خۆیانن ، نهوهك بهرژهوهندی میللهتهكهیان ، كه هیچ سوودو قازانجێكی لهههر ههشت كابینهكهی پێشتردا نهبینیوه ، تا بگاته سهر كابینهی نۆیهمهوه . دوای ئهوهش ئهمهوێ بپرسم ، ئاخۆ جیاوازی نێچیرڤان بارزانی ومهسرور بارزانی لهچیدایه كه ههردوكیان كوڕی یهك بنهماڵهو پهروهردهی یهك حزب و خاوهن یهك بهرنامهی وێرانكاری ههرێمهكهیانن ؟؟!!. ئهم جێگۆڕكێیهی نێچیرڤان و مهسرور پهیوهندی به ململانێی ناوخۆیی بنهماڵهكهیانهوهیه، هیچ پهیوهندی به بهرنامهی حزبهكهیانهوه نیه، ئیدی ئهبێ چی ههبێ ببێته مایهی دڵخۆشی میللهت ئهگهر زووتر مهسرور ببێت به سهرۆكی حكومهت و نێچیرڤانیش ببێته سهرۆكی ههرێم و مهسعود بارزانیش ببێته مهرجهعی باڵاو مورشیدی ئهعلای جهمهوری كوردستان ؟؟!!! . عهیب نهبێ به ژنه دۆمهكهیان وت " دموچاوت رهشه " . ئهویش لهوهڵامدا وتی " سهرم بخوا ههر ئهمهم ههیه " ؟؟!!!.
.gif)
خالید هەرکی بەلێ باشترین داگیرکەری خەراپ چونکە دەستەواژەی داگیرکەر خۆی پێناسەی خۆیەتی، خەسلەتی خەراپیش سەرباریەتی، بەلام کاتێک دەلێین باشترین واتە کەم زیانترین داگیرکەر. ئەم بروایە لە ئەزمونی داگیرکاری ولاتە زلهێزەکانەوە سەرچاوەی گرتوە. لە دوایین دانیشتنی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکیدا بریاری مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە سوریا دەدن، واتە رەتکردنەوەی بڕیارەکەی ترامپ کە بۆ کشاندنەوەی هێزەکانی لە سوریا دابوی، ئەم بریارە بەپێی ئەزمونی رابردوی چەندین سالەی هێزەکانی ئەمریکابێ بریارێکی چاوەڕوان کراو بو چونکە لەوەتەی سوپای ئەمریکا بەشداریی لە شەڕەکانی دەرەوەی سنورەکانی کردوە دوای تەواو بونی ئەو شەڕانە وا بە سوکو ئاسانی ئەوێ جێ نەهێشتوە، چونکە سەرەتا پاساوی بەشداری ئەمریکا لەو شەڕانە پاراستنی بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا بوە بۆیە کۆنگرێس پشتگیری لە وبەشداریانە کردوە، ئەگەر بگەڕێنیەوە بۆ هەندیک لەو روداوانە بەنمونە، لە جەنگی دوەمی جیهانی کاتێک ئەمریکا لەدوا ساڵەکانی جەنگ بەشداری دەکا، لە کاتی تەواو بونی جەنگ ئەمریکا هێزەکانی لە ئەوروپا ناکێشێتەوە تا ئەوکاتەی یەکێتی سۆڤیەت دەروخێ، تەنانەت ئێستاش لە شاری هایدلبێرگی ئەلمانی هەندێ بنکەی ئەمریکی ماون گوایە بۆ ئەوەی ئەلمانیا جارێکیتر نەگەڕیتەوە سەرەڕۆییەکانی بەلام لە راستیدا لەبەر ترسی یەکێتی سۆڤیەت یا روسیایە، لە کاتێا هاوپەیمانی بوە لەو جەنگە بەلام ترسی مەزنی دوای جەنگی دوەمی جیهانی تەنها یەکێتی سۆڤیەت بو، هەروەها لە سالەکانی شەست و حەفتاکانی سەدەی رابردو لە جەنگی ناوچەی هیندی چینی لە کۆریاو ڤیتنام و لاوس وکەمبۆدیا دوای یەکلایی بونەوەی ئەو جەنگە، ئەمریکا هێزەکانی خۆی نەکێشاوەتەوە، بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەکانی کە بەو هۆیەوە بەشداریی تێدا دەکا لەوێی هێشتونەتەوە، دیسان لە شەری کەنداوو داگیرکاری کوێت لەلایەن ئێراقەوە پاش دەرکردنی سەدام لە کوێت و دواتر لە ٢٠٠٣ لەناو بردنی رژێمەکە هەمیسان ئەمریکا نەهاتوە بە تەواوەتی بارگەی تێكنێ بەلکو هێزی زیاتری ناردوەو لە ئێراقیش ماوەتەوە، ئێستاش لە شەڕی (القاعیدەو داعشدا) لە سوریا بەشداریەکی کارای بەناوی هاوپەیمانی هەبوە هەرچەندە بریاریش دەدا داعش بە تەواوەتی لە ناوچوە یا بەرەو لەناوچون دەچێ، ئەقل برواناکا ئەمریکا بەرنامەی بە ئەنجام گەیشتبێ کاری بەو ناوچەیە نەمابێ، دانوستان بە هەرچیەک بگەن بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا لەو ناوچەیە بە کۆتایی ناگەن، پرس لەسەر مێز ماون، ئێران، تورکیا، ولاتانی عەرەبی و باشوری ئاسیا، سنوردار کردنی دەسەلاتەکانی سۆڤیەتی وچەندین پرسی تر کە لە داهاتو دێنە پێش هەمویان ماون، بۆیە دەلێم ئەمیش بە هەمان رێچکەی بەشداریەکانی تری سوپای ئەمریکا دەچێ، ئێستاش دەبیستین گوایە ئەمریکا لەگەڵ تالیبان لە دانوستاندایە پێشبینی دەکرێ ئەو ولاتە جێ بهێلێ، بەلام ئەمەش هەرگیز رو نادا، لەبەر ئەم هۆکارانە وبەپێی ئەزمونەکان دەلێین ئەگەر ترامپ بڕیارێکی سەرپێێی بە پەلە پروزیش بدا مەرج نیە ببێتە بریاری کار پێکردن،جیمان بەر لەم بڕیارەی هیتریشی ئفلیج کران، چونکە لە ئەمریکا دەزگا سیاسەتی دەرەوە دەبا بەڕێوە نەک سەرۆک بە تەنها. سەرۆک و وەزیری دەرەوە جێبەجێ کاری ئەو سیاسەتەن کە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوایەتی و پنتاگۆن بە کۆنگرێسی دەدەن ئەوانیش دەستی جێبەجێکار والا دەکەن پاش پەسند کردنی لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە. بۆیە پێشبینی دەکەم تا چەند دەیەک ئەمریکا بە کارایی لەم ناوچە بمێنێتەوە تا بە دروستی کێشەکان بە پێی بەرژەوەندیەکانی خۆی یەکلایی دەکاتەوە، ئومێد دەخوازین سیاسیەکانمان بەرژەوەندیەکانی کورد لەگەڵ ئەمریکا بگونجێنن چونکە ئەگەر بەراوردی پێ بکەین لەگەل داگیرکاریەکانی بەریتانیا وروسیا و فرەنسا کە ولاتە داگیرکراوەکانیان بەمەبەستی داگیرکاری نوێ(الاستعمار الجدید)وە جێ هێشتوە لە هەمویان کەمتر خەراپەی لە دوای خۆی جێهێشتوە. بۆیە دەڵێین ئەمریکا (لە باشترین داگیرکەرە خەراپکارەکانە).
.gif)
د. هەردی مێد به بیستنی <حهشری نێرهكهر> كتوپڕ شێخ ڕهزای شاعیرمان دێته یاد. ئهم دهربڕینه گهر بۆ زۆر كهس زاراوهیه، یان وشهیهكه، یاخود ههجوو، ئهوه بۆمان <ورده چهمكێكه(١)>، كه شێخ ڕهزا له سهردهمی خۆیدا بۆ گوزارشتكردن له دۆخێكی تایبهت بهكاریهێناوه. شێخ رهزا دهیتوانی چهمك یان زاراوهیهكی دی له جیاتی <حهشری نێرهكهر> بهكاربهێنێت بۆ ئهو دۆخهی تێدا ههموو كهسێك دهم له شاعرێتی، نوسهرێتی، رۆشنبیری، تد دهسوێت و شێخش بۆ پهردهههڵماڵین لهم دۆخه بێسهروبهری و بێ شیرازهییه پهنای بۆ دهبات. شێخ ههم وهك بهشێك له تهرزه ئهدهبیهكهی كه ههجوكردنه، ههمهش وهك بهشێك له مێتۆدی كاركردنی كه بریتیه له ڕاچهڵهكاندنی كۆمهڵگا، زیاتر پهنای بۆ ئهم دهبڕینهبردووه كه له زمانی عهوام وهریدهگرێت، بهڵام به زمان و گوتارێكی ئهدهبیهوه دایدهڕێژێتهوه به مهبهست و نیازێكی ئهدهبی و گوزارشتكردن، وهك وتمان، له بێسهربهری دونیای ئهدهبی سهردهمی خۆی بهكاری دههێنێت. ئهم شعرهی شێخ ڕهزام زۆر به لاوه گرنگه. شێخ رهزا، به ئاگا یان بێئاگایانه، بۆ ئهوه تێدهكۆشێت كه شاعر له نا شاعر، نوسهر له نانوسهر…جیابكاتهوه و سنورێك له نێوان نهزان و پیشهمهنددا بكێشێت. شێخ. به ئاگا یان بێئاگایانه، بۆ تێدهكوشێت كه دونیای ئهدهبی سهردهمی خۆی ببێته خاوهن ڕێسا، یاسا، لۆژیكی تایبهتی به خۆی و پهرژین و سنوری خۆی ههبێت بۆ ئهوهی ههموو كهسێك نهتوانێت دهم له شاعرێتی، رۆماننوس، چێرۆكنوس…بسوێت. ئهم شعرهی شێخ دهشێت وهك ههوڵ و تهقهلایهكی بهرایی بۆ دروستبوون و بونیادنانی كایهی ئهدهبی كوردی له باشور تهماشابكرێت. واته ههر كهسێك گهر رۆژگارێك به كار و پرۆژهیهكی وا ههستا و ئارهزووی ئهوهی كرد كه له چ سهردهم و كاتێكدا كایهی ئهدهبی له دونیا ئێمه دهست به دروستببون و گهڵابوون دهكات، دهبێت ئهم شعرهی شێخ رهزا به گرنگ وهربگرێت. له مێژه یهكێك لهو كارانهی ههمیشه خهوی پێوه دهبینم و ئارهزووی جێبهجێكردنی دهكهم، پرۆژهی كاركردنه له سهر سهرههڵدان و دروستبوونی كایهی ئهدهبی كوردی، به لایهنی كهمهوه له باشوری كوردستان. چونكه ههم ئاگام له رهوتی ئهدهبی ئهم بهشهیه، ههم دۆخ و ههلومهرجی كاری تێدا لهباره. ئهم خهوهش ئهو كاته له لام دروست دهبێت كه كتێبه نایابهكهیی پییهر بۆردیۆ به ناونیشانی <ڕێساكانی ئهدهب: سهرههڵدان و بونیادی كایهی ئهدهب(٢)> دهخوێنمهوه. بۆردیۆ لهم كتێبه دانسقهیهدا زۆر به وردی و به سهلیقهیهكی كهموێنهوه ههوڵی دهرخستن و نیشاندانی كۆی ئهو ههوڵ و خهبات و ململانێیانه دهدات كه له پێناو بونیادنان و هێنانهكایهوهی كایهی ئهدهبی فهرهنسی له سهدهی نۆزدهوه دهدرێن. بۆردیۆ باسی ئهو رۆماننوس، نوسهر، وێنهكێش…دهكات كه ههریهكیان له بوار و چوارچێوهی كاریاندا ههوڵی ئهفراندنی ڕێسا و یاساكانی كایهكه دهدهن و دهیانهوێت كایهی ئهدهب و هونهری ببێته خاوهن لۆژیك، یاسا و دینامیكی خۆی، ببێته خودان سهلیقه و زهوقی خۆی. باسی ئهوه دهكات چۆن بهشێك له هونهرمهنده پێشهنگهكان جاڕی رزگاربوون و ئۆتۆنۆمبونی ورده-كایهی هونهری دهدهن له ژێر دروشمی <هونهر بۆ هونهر> له دژی <هونهری بۆرژوا>. ئهمان دهیانهوێت چیدتر هونهر و كاری هونهری ملكهچی ڕێسا و داوای بۆرژواكان نهبێت، كه له ڕێگهی هاوكاری ماددیهوه دهیانویست كاره هونهرهیهكان ملكهچی سهلیقه و حهز و دونیابینی خۆیان بكهن. هونهرمهنده پێشهنگهكان دهیانوست ئیتر هونهر بۆ هونهر بێت، واته كاری هونهری به پێی ڕێسا، یاسا، لۆژیك و سهلیقهی هونهری كایهیهكه ئهنجام بدرێت. بۆردیۆ به تێروتهسهلی باسی ئهو ململانێیانه دهكات كه له نێوان ههر ورده-كایهیهكدا ههیه له پێناو به دهستهێنانی سهرمایهی كایهكه، واته بهدهستهێنانی دهسهڵاتی رهمزی كایهكه. رۆماننوسهكان له لایهك و له ناو خۆیاندا، هونهرمهندهكان له لایهكی دی، نوسهرهكان له لایهكی ههموویان خهباتیان بۆ دهكرد كه دهسهڵاتی رهمزی كایهكه بهدهستبهێنن و ئیتر ئهوان بڕیار لهوه بدهن كامه بهرههم و كاڵای ئهدهبی ئهدهبییه، شهرعیه. كامهشیان نا ئهدهبی و نا شهرعی و ناقۆڵایه. لهم دیدگایهوه، <حهشری نێرهكهر> بۆ من خهباتێكی بهراییه بهم ئاراستهیهدا و شێخ دهیهوێت دونیای ئهدهبی سهردهمی ئهو ببێته خودان یاسا و توانستێك كه جوان له ناشرین، شهرعی له ناشهرعی جیابكاتهوه له چوارچێوهی كاڵا و بهرههمه ئهدهبیهكان. دهڵێم <ورده-چهمك> چونكه شێخ ههوڵێ تیۆریزهكردن و سیستهماتیكردنی ئهم چهمكهی نهداوه، به راستی ههر به كاری خۆشی لهوانهیه نهزانیبیت.
.gif)
كارۆخ عوسمان پارتی دیموكراتی كوردستان وەك حزب لەئێستادا خاوەنی زۆرترین كورسی پەرلەمانی كوردستانەو شەرعیەتی پێكھێنانی حكومەتی بەدەستەوەیە. "ھەرچەندە كورسیەكان شەرعی نین" بەڵام لەدوای مسادەقەكردنی ھێزە سیاسیەكانیتر لەسەر ئەنجامی ھەڵبژاردن گشت كورسیەكان بوونەتە شەرعی ویاسایی. پارتی مەسرور مسعود بارزانی ڕاسپاردووە بۆ ئەوەی كابینەی نۆیەمی حكومەت پێكبھێنێت، كەبەھێزترین كاراكتەری ناو پارتیەو واریسی كورسی سەرۆكی حزبەكەو میری بنەماڵەی بارزانیشە. لەئێستاشدا ھەندێجار وەك سەرۆكی پارتی دەبینرێت، واتا پارتی بڕیاردەری یەكەمی حزبەكەی سەرپشككردووە بۆ كواڵسیۆنی حكومەت. مسرور بارزانی وادەردەكەوێ كە كەسێكی توندەو كەمتر لەنێچیرڤان بارزانی و باوكیشی بەیەكێتی نیشتمانی كوردستان ڕەزامەندە، بەتایبەت بەنەوەكانی تاڵەبانی كۆچكردوو. لەسەرەتادا پارتی واوێنای كابینەی نۆیەمی دەكرد كەزۆرینەی ڕەھای بڕیارەكانی حكومەتی بۆ مسروربارزانی سەرۆك مەیسەر كردووە. واتا دەیەویست یەكێتی تەریك بكات یاخود بەشداریەكی لاوەكی پێبكات، بۆیە ھەرزوو بزوتنەوەی گۆڕانی ھێنایەپێش و لەگەڵیدا كەوتە دانوستان، تەنھا بۆئەوەی میراتگرانی جەلال تاڵەبانی لاوازبكات چەند پۆستێكی بۆ گۆڕان پێشنیاركرد، ھەرچەندە پارتی دەیویست یەكێتی بەشدار بێت بەڵام بەقەبارەیەك لەتەریك كردن خراپتر بێت، بەڵام یەكێتی ڕازی نەبوو، پارتیش بۆئەوەی فشار لەسەر یەكێتی بكات بۆ پێكھێنانی حكومەت وەك (گیسكی ھەیاس و فەرخە گورگ) زوو زوو گۆڕانی نیشانی یەكێتی دەدا، بەڵام یەكێتی بێباك و وریا مایەوە لەمەیدانەكەد، لەھەردانوستانێكیشی لەگەڵ پارتیدا لۆبیەكی دەرەكیشی دەكرد. ھەردوێنێ، قوباد تاڵەبانی لەبەغداد لەگەڵ سەرۆك وەزیران بوو، جگە لەویش قوباد تاڵەبانی لەگەڵ كوتلە شیعەكان بەچڕی كۆبوەوە. ماوەیەك بەرلەئێستا لاھور شێخ جەنگی لەئەنكەرەو كۆنفرانسی سلۆڤینیابوو لەگەڵ ئەردۆگان، بڕیاری ھاوبەندییەكی توندیان لەنێواندا درا، كە دواتر فەرید ئەسەسەرد لە كەناڵی TRT دركاندی. وەفدێكیتریان لەئێران بوون، وە ئێرانیش وەفدێكی ھاتە ھەولێرو فەرمانی تارانی بۆ پارتی ھێنابوو. لەو سەروبەندەی كە پارتی دەیگوت؛ گشت حزبەكان بەپێی قەبارەی ھەڵبژاردن و كورسی پەرلەمان بەشداری حكومەتیان پێ دەكرێت ئەمریكیەكان لەدەباشان لەگەڵ پاڤڵ تاڵەبانی بوون، لەگەڕانەوەشیان بۆ ھەولێر فەرمانی واشنتنیان بەپارتی ڕاگەیاند. ھەرئەوەیە دواكەوتنی پێكھێنانی حكومەت، چونكە فشارە دەرەكیەكان وایانكرد كەیەكێتی شەراكەتی بەقەبارەی نفوز دەبێ پێبكرێت نەك بەپێوەری دەنگ و كورسی. ھەربۆیەش پارتی دیموكراتی كوردستان و خودی مسروربارزانیش شپرەزەییان پێوەدیارە لەپێكھێنانی حكومەت. دەستڕۆیشتووەكانی ناو بزوتنەوەی گۆڕانیش سەرەتا بەو ھیوایەی كەپارتی و مەسرور بارزانی پێیدابوون لەتەریككردنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و ھەڵبژاردنی گۆڕان وەك بەدیلی ئەو حزبە ھەڵپەیان كردو بەبێ گەڕانەوە بۆجڤاتی نیشتمانی و بەبێ گوێدان بەڕەئی دەنگدەران و ھەڵسوڕاوان و نوخبەی سیاسی كەھەمیشە پاڵپشتی گۆڕان بوونە خۆیان وەك شەریكی پارتی لەكابینەی نۆیەم نمایش كرد، ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە بزوتنەوەی گۆڕان لەھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێڕاق و ھەرێمیش ھاواری تەزویركردنێكی گەورەی لێ ھەڵسا. لەدوای بەكۆتاھاتنی پڕۆسەی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی ھەرێمی كوردستان رایانگەیاند كەسەرلەبەری پرۆسەكە رەت دەكەنەوە، كەچی نەیان كرد. ڕایانگەیاند كە ناچنە ناو پەرلەمان و دەبن بەڕكابەرێكی مەدەنی توندو بەمیكانیزمێكی كارا دەخزێنە ناو شەقامی ناڕازی كەچی چونە پەرلەمان. ڕایانگەیاند كە بەھیچ جۆرێ بەشداری حكومەتێك ناكەن كە تەزویر لەھەڵبژاردنەكەیدا میكانیزمی بردنەوە بووبێت كەچی وادەچنە حكومەتەوە. بڕیار دوای بڕیار دژی خۆیان و گوتارو سیاسەتە بنەڕەتیەكەیان وەستانەوە بۆ بەشداری لەحكومەتێك كەپۆستەكانیان وەك بەخشش پێدەدرێت نەك وەكو استحقاقی هەڵبژاردن و پرۆژەی كار، چونكە ئەگەر تەواوی پۆستەكانیش وەرگرن پارتی و مسرور بارزانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن بەھیچ جۆرێك نادەن بەھیچ یەكێ لەوانەی گۆڕان كە دەیانكەن بەشەریكی حكومەت، واتا وەك جاری پێشوو جگە لەموچەخۆری موچەزۆر ھیچیتر نین لەو كابینەیەدا. لەئێستادا گۆڕان لەگشت ئەو معادەلانە تێگەیشتووە، دەزانێ ئەو ڕەقەمە نین كەخوێندنەوەیان بۆخۆیان دەكرد بەڵام یەكێ لەمەھانەكانیان ئەوەیە دەڵێن: ئەگەر بەشداری حكومەت نەكەین ئەوا حكومەتی خۆجێیی سلێمانیمان لەدەست دەچێت، وەك ئەوە وایە گۆڕان تەنھا لەپێناو ئیدارەی سلێمانی دامەزرابێت، وەلێ ئەوەش بەشێك لەغافڵاندنی جەماوەرو دیماگۆجیەتە، چونكە حەقیقەت ئەوەیە كەبەشێك لەو ھەڵسوڕاوانەی ئێستای ژێردەستەی دەستڕۆیشتووانی گرد تموحی دانیشتن لەسەر كورسیەكی موچەزۆریان ھەیەو بەس، ئەگینا مەسەلەی پڕۆژەو بەرنامەو ئەجێندای سیاسی گۆڕان بووەتە شتێكی لاوەكی لەلایان. ڕەنگە لەرویەكەوە پارتی زەرەری لەو بڕیارەی سەرەتای تەشكیل كردنی حكومەت كردبێت كەدەیەویست یەكێتی تەریك بكات بەڵام بەڕوویەكدا قازانجی كردووە، بەھۆی بێ ئەرزشكردنی بڕیارەكانی گۆڕان و توانەوەی ئۆپۆزسیۆنە كاراكەی نەوشیروان مستەفا. سودی زۆری لەو كادرە كەم ئەزموون و تەماحكارانەی گۆڕان وەرگرت تاكو لەناو جەماوەردا گۆڕانی پێبشكێنێت، لەوەیاندا پارتی سەركەوتنی بەدەستھێنا. بەڵام دوای كەوتنەجوڵەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەتایبەت كوڕو برازاكانی جەلال تاڵەبانی ئەو ھەوەسی پارتی تێكشكاو لەو بەشەی كە دەیویست یەكێتی وەلابنێ كەوتە ھەڵەوە، ئێستا ناچاركراوە بەسیاسەتەكەیدا بچێتەوە كەلەپێناو كابینەی داھاتوو دایڕشتبوو. ھەربۆیە دەكرێ بڵێین، بزوتنەوەی گۆڕان كەوتە تەڵەوە، ھەم تەڵەی پارتی كەشەرمەندەی بەرقاپی جەماوەرەكەی كرد، ھەمیش تەڵەی یەكێتی، كەلەئێستادا گۆڕان واپیشان دەدرێت جگە لەئیدارەی سلێمانی و پۆستە پارەدارەكانی حكومەت ھیچ مەرامێكیتری نیە. تیرێكی پارتی و دوو تیری یەكێتی بەرجەستەی گۆڕان كەوتن، چونكە لەپێكھێنانی كابینەكەداو بەشداری یەكێتی بەقەبارەی نفوزی سیاسی و سەربازی حكومەتێكی جوتڕەو جوت بڕیارو جوت قەبارە دێتەوجود نەك سێ. تیری چوارەمیش پۆست-گۆڕان لەشادەماری دەدات گەر ھەروا بڕوات. كەواتە بزوتنەوەی گۆڕان دەكەوێتە دەرەوەی بەشداری ڕاستەقینە، ھەموو ئەوباجەشی كەدەیدات ھی ئەوكاتەیە كە لەساڵی ٢٠١٣ لاوازترین تیمی ناردبووە ناو پەرلەمان و حكومەت.
.gif)
دانا مەنمی لەدوای ڕووداوەکانی ۱٦ـی ئۆکتۆبەر کورد پۆستی پارێزگای کەرکوکی لەدەستداوە ،یەکێتی ئەیەوێت پۆستی پارێزگای کەرکوک بەهەر نرخێک بێت وەربگرێتەوە بۆ ئەمەش چەند جارێک کۆبونەوەی لەگەڵ سەرکردەو کوتلەکانی عەرەبی و تورکمانی شارەکەدا کردووە و هەوڵی ڕێکەوتنیشی داوە بەڵام شکستی هێناوە . لەدوای ڕووداوەکانی ۱٦ـی ئۆکتۆبەر چەندین کەسایەتی یەکێتی نیشتیمانی چاویان لەسەر پۆستی پارێزگای کەرکوک بووە ، بەڵام هیچ کەسێکیان نەیانتوانیووە ببنە پارێزگای کەرکوک ، سەرەتا ناوی ڕزگار عەلی ئەندامی مەکتەبی سیاسی و بەرپرسی مەڵبەندی هەولێری یەکێتی هات ، هەولێری بەجێهێشت و دوومانگ لەکەرکوک مایەوە ، بەڵام لە عەلی و لە عومەریش بوو پۆستی مەڵبەندی هەولێریشی لەدەستداو پارێزگای کەرکوکیش نەبووە قیسمەت . دواتر محەمەد عوسمان پەرلەمانتاری یەکێتی لە عێراق چاوی لە پۆستی پارێزگای کەرکوک بوو ،بەڵام ئەندامانی مەکتەبی سیاسی یەکێتی ڕەتیانکردەوەو ڕازی نەبوون و بەڵێنی پۆستی تریان پێداو لە داواکارییەکەی کشایەوە ، دواتریش ڕێبوار تەها پەرلەمانتاری یەکێتی نیشتیمانی لە عێراق ، ژێر بەژێر لەهەموو زیاتر چاوی لە پۆستی پارێزگای کەرکوک بوو ،هەتا پاسەوانەکانیشی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک بەناوی پارێزگای کەرکوکەوە ناوی ڕێبوار تەهایان دەهێنا ، بەڵام لەبەر کەمی ئەزموون مەکتەبی سیاسی یەکێتی ڕازی نەبوو . پاشان خالید شوانی ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتیمانی چاوی بڕییە پۆستی پارێزگای کەرکوک ،بەڵام خالید شوانی کەسێکی زۆربڵێ و کردار کەم ، هەر ڕۆژەو لەسەر باڵێکی ناو یەکێتی پەت پەتێن دەکات ،بەشێک لەیەکێتی پشتیوانەو بەشیکی تری یەکێتی لە ئاستی باڵادا ڕەتیدەکاتەوە ، پاشانیش ڕەفعەت عەبدووڵا ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی لەسەرەتایی ڕووداوەکانی ۱٦ــی ئۆکتۆبەرەوە بەنهێنی و بێدەنگی لەڕێگەی ماڵباتی تاڵەبانییەوە چاوی لەسەر پۆستی پارێزگای کەرکوک بوو ، ماوەیەکیش ئاراس جەنگی دەیگوت ناوی پارێزگای نوێی کەرکوک لەگیرفانمدایە ، ئەو ناوە ناوی ڕەفعەت عەبدووڵا بوو ،بەڵام ڕەتکرایەوە ، ئاخر جاریش ناوی ئاسۆ مامەند بەرپرسی مەڵبەندی کەرکوکی یەکێتی نیشتیمانی هات ، هاوسۆزەکانی ئێران پشتیوانی ئاسۆ مامەندیان دەکرد ،بەڵام گرێی پۆستی پارێزگای کەرکوک نەکرایەوە . دوای زنجیرەیەک کوبونەوەو ناکۆکی نیوانیان لە سەر دۆسیەی ناوچە جێناکۆکەکان و پرسی پێکهینانی کابینەی نۆیەم و ڕێکەوتن لەسەر بەغدا پارتی و یەکێتی ڕێکەوتن لە ۱۸ـی شوباتی ئەم مانگە هەم پەڕلەمانی کوردستان و هەمیش ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کۆببێتەوە . ڕوون نییە کێ پۆستی پارێزگای کەرکوک وەردەگرێت ،یەکێتی ناوی چوار کەسی بۆ پارتی پێشنیار کردووە ئەوانیش هەریەک لە ڕزگار عەلی و ئاسۆ مامەندو ڕەفعەت عەبدووڵاو خالید شوانی یە . پۆستی پارێزگای کەرکوک گرێکوێرەی نیوان پارتی و یەکێتی و بەربەستی سەرەکی بەردەم گفتوگۆکانی پێکهێنانی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێم بوو ، لەئاستی باڵادا لەناو پارتی دیموکرات دا ناوی عوسمانی حاجی مەحمود هێنراوە و لەناو یەکێتی نیشتمانیدا کۆسرەت ڕەسوڵ جێگری سکرتێری گشتی یەکێتی ڕازییە ، هێشتا ڕوون نییە ماڵباتی تاڵەبانی ڕازی دەبن یان نا ؟ عوسمانی حاجی مەحمود پێشتر ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی و لەقۆناغی دوو ئێدارەی دا وەزیری ناوخۆ ئیدارەی سلێمانی بووەو دواتریش لەناو گۆڕاندا ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندن بووە ، بەڵام ئەوە ڕوون بووەتەوە کە پارتی دیموكرات کاندیدی نابێت بۆ پۆستی پارێزگای کەرکوک ، لەدوای ڕوداوەکانی ۱٦ـی ئۆکتۆبەر کورد نیگەرانە لەمامەڵەی ڕاکان جبوری و لەناوخۆیشیدا یەکگرتوو نییە بۆ دانانی پارێزگارێکی نوێ لەکەرکوک . دواجار پارتی و یهكێتی گرێبهسته سیاسییهكهیان نوێدهكهنهوهو لهپاڵ خهباتی هاوبهش !و شههیدی هاوبهش !و نهبوونی بهدیل بۆ یهكتری! بهرژهوهندی هاوبهش !و گیرفانی هاوبهشیش دێته گۆڕێ و ئاسایی دهبێت یهكێتی نیشتیمانی به عهقڵی پارتی دیموكرات و پارتیش بهعهقڵی یهكێتی نیشتیمانی قسه بكات .
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
