نەبەز جەلال : پاش ددان بەخۆداگرتن و پشتیوانیەکی زۆری بزوتنەوەی گۆڕان، بۆ گەڕاندنەوەی یٔاشتەوایی و هێمنی پرۆسەی سیاسی و یەکگرتوویی هەرێمی کوردستان، وەک هێزیکی کاریگەری سیاسی ناوچەکە ، کەوتۆتە دۆخێکی یٔاڵۆز و ھەڵواسراوەوە لە یٔاڕاستەی کار و بڕیاری سیاسییدا، بێگومان گۆڕان وەک دەنگ، ڕوونكردنەوەو پەیامی دیار و یٔاشکرای ھەیەو یٔاڕاستەکانی ڕوونن، بەڵام سستی لە کرداری بەرجەستەو و ھەنگاوی مەیدانیدا دەبینرێ، جگە لە پەرچەکرداری بچوک و ناوەند گیر، ھیچی تری بە یٔاشکراو بڕیاردەر لێ نابینرێ، وەک جوڵاندنەوەیەکی تایبەت لە ناو خەڵکی کوردستاندا. لەم سەرنجەوە کە سەرچاوەی تێگەیشتنی زەمەنێکە لە کارکردن، دەبێت میکانیزمی کارکردن و سیستەمی جوڵاندەوەو جۆری داکۆکیەکانی بزوتنەوەکە بگۆڕدرێت، خۆی بکاتەوە بەزەروورەتی کارکردن بۆ گۆڕەپانی سیاسی و حیزبە سیاسییەکانی ھەرێمی کوردستان هەر وەک چۆن یٔەو پێویستییە لە سەرەتادا دروستیکردبوو، نەک وەک شێوە پاشگرێکی یٔێستا لە سیمای دەسەڵاتەوە بۆ تەواوکاری ویستی پارسەنگ پێناسەو پیشانی خەڵکی کوردستان بدرێ و کاری لەگەڵ بکرێ. یٔەگەری هەمە جۆر و چەشنەی دەستی سیناریۆیەکانی '' یەکگرتوویی، ھاوبەشی، ھاوڕێگایی، هتد.. '' کار و پرۆژەو خزمەتکردنی بەرژەوەندییەکانی مەرامی حیزب بۆ حوکومەت و خەڵکەکەی وەڵامبدرێتەوە. بێگومان سیاسەت و ویستی بەڕێوەبردنی هەردوو زلپارتی هەرێمی کوردستان لای هەموان یٔاشکراو ناسراوە، کەچی و چۆن خواستێک کاردەکەن، جوڵە و یٔامانجەکانیان لای هەموان ڕوونە بە تایبەت بەرامبەر بە بزووتنەوەی گۆڕان، یٔەمەش پرسێکە لەدەرەوەی بەرنامەکارو خواستی گۆڕانخوازن و بزووتنەوەی گۆڕان، واتە چاوی قووتدان و پارچەبوونی بزوتنەوەکە لە تێکەڵبوونی ناچاری و یستەوە نەکەنە کەرەستەی نوقم بوون و توانەوەی گۆڕان و لایەنگیری سیاسی. بێگومان خۆڕسکی گۆڕانخوازان و بزوتنەوەی گۆڕانە کە بە هیچ جۆرە تەڵەو فێڵە بادانێک ناتوانرێت ڕووی بپێچرێت لەو جۆرە بەرژەوەندیە تەسکانەوە بۆ دەستکەوتی مانەوەی جەمسەرو قازانجکاری، هاوشێوەی کار و پرۆژەکانی ڕابوردووی یٔەوان، کە هۆکاری دروستبوونی یٔەم دۆخە ناهەموارەن بۆ هەموان. یٔەوان بە زەمەنی تێپەڕیوی سیاسی و ململانێی کرداری یٔەم دۆخەیان دروستکردووەو کردویانەتە دیوارێکی هەڵچنیو بەڕوی خەڵکی کوردستاندا کە یٔێستا یٔێمەی گۆڕان و زۆرینەی خەڵکی ھەرێمیش ڕەتی دەکەینەوە و بڕواشمان وایە دیوارێکی تۆکمەو بەهێز نییە بۆ خزمەتکردنی خەڵکەکەی. لێرەدا باشترە بزوتنەوەی گۆڕان ڕوونتر و جەسوورتر داکۆکی لە مافی گەلی خۆی بکات و نەھێڵێت یٔەو نییەت پاکییەی لەوە زیاتر لە شوێنی تردا بەکاربھێنرێت، وەک دژ و نەیار بەکارببرێت و ویستە خزمەتگوزاری و پرۆژەکانی گۆڕان پشتگوێ نەخرێ بۆ مەرامی تایبەتی و سەرکەوتنی سیاسی و دەستکەوتی کەسی. ڕێککەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتی دیموکرات بۆ پێکھێنانی کابینەی نۆیەم وا نزیکدەبێتەوە لە ساڵێک، ھێشتا گۆڕان لەدەرەوەی پرۆسەی حوکومدارییەکەدا چاوەڕوانە، بێگومان یٔەمە جۆرێکە لە نابەجێیەتی و جێبەجێنەکردنی بەرپرسیارێتی ڕێککەوتن و گوێنەگرتن لە خواستی گشتی یٔەو تەبایی و پێکەوە کارکردنە کە لەسەری کۆک بوون. کە بەداخەوە یٔەم جۆرە کردارانە پرسیاری زۆر ھەڵدەگرێ، دەگەینە جۆرێک لە بێ متمانیی و بێ بڕوایی و نزیکبوونەوە، کە تێیدا بە نەرمی هەڵوێستی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان و سەر کزگرتنی بە ڕازیبوون دەشکێتەوە، کە بەدڵنیایی باجەکەشی لەسەرمان وەک گۆڕانخوازان و دەنگدەرانمان قورس و بارگاوی دەبێت. گۆڕان دەبێ یٔەم جۆرە لە بێ متمانیی و بەکارهێنانی یٔاوەزی پوچڵکردنەوەی گفت و بڕیاری ڕێککەوتنامە و پەیمانەکانیان ڕونبکاتەوەو هەڵبسەنگێنێت و بگات بە یەقین و بڕیاریان لەسەر بدات، یٔایا بە ھەموو بەرکەوتەو مافەکانییەوە بەشداری ڕاستەقینەی حوکومەت دەبێت و ڕۆڵی خۆی دەبینێت وەک ھێزێکی کاریگەر ، یان بە پێچەوانەوە دەبێت بکشێتەوە لەم ڕێککەوتن و نیەتی پرۆژە خزمەتگوزارییە بەناو ھاوبەشەی، کە تێیدا بەس ناومان بۆتە دەنگۆو دەنگمان وەک بڕیار بزرە وەک هاوبەشێک کە ناومان دێت. نزیکبونەوەو ساغبونەوە لە خاڵی کۆتایی و دوا بڕیاری ڕاشکاوانەی بزووتنەوەی گۆڕان و دەستکراوەیی بەبێ دوو دڵی گۆڕان دەخاتە قۆناغێکی نوێ وە و نیەت پاکی و یٔارامگیر و دڵسۆزیشی دەداتەوە بە گوێی تەواوی خەڵکی کوردستاندا کە یٔەوەی دەبوو بیکەین کردمان، یٔیتر ڕێگەکەمان دەگۆڕین. گەرنا بەم شێوازە گۆڕان و گۆڕانخوازان و بەشێکی زۆر لە یٔومێدی خەڵکی کوردستان، دەبنە قوربانی سیاسەتی خۆژیرکردنی دەسەڵاتی سیاسی و بێدەنگ بوونی گۆڕان لە خواستەکانیان ، یٔەوسا لەویست و یٔامانجی دەستکراوەیی دەسەڵاتی زۆرینەی سەر حوکم و بڕیارەکانی کە بۆمان دەبنە یٔەگەر و کاری نەکردە، بەناچاری بێ ویستی یٔێمەی گۆڕانخوازان دەسەپێن و لە یٔاستیشیاندا بە ناچاری بێدەنگ دەبین. یٔەوسا بزوتنەوەی گۆڕان ناچارو مەحکوم دەبێت: خەباتی سیاسی خۆی چڕتر بکاتەوەو خۆی بۆ جۆرێکی فراوانتر لە مۆدێلی سیاسی کراوەی نوێ بەگەڕ بخاو دەستی گۆڕانخوازانیش واڵا ترو کراوەتربکات، تا بەرنامە داڕێژی وردتر بکەن بۆ بەگژاچوونەوەی یٔەم دۆخە ناڕوون و سەپاوە، کە بژاردەکانی بۆ خەڵکی کوردستان ڕوونتر بونەتەوە بۆ کارکردن.
.gif)
د.دانەر ئەبوبەکر/ مۆسکۆ گەلی کورد بەدرێژەی مێژوو، بەبێ جیاوازی دابەش بوون و شوێنی نیشتەجێبوون، هەمیشە جەنگاوەن لە پێناوی مانەوە لە ژیاندا و، ئازادی و بەدەستهێنای مافە سەرەتاییەکانی خۆیان. جەنگی دووەمی جیهانی کە بە گەورەترین کارەساتی مرۆی لە مێژوودا هەژمار دەکرێت، ملیۆنان سەرباز و هاوڵاتی سڤیل لەم جەنگەدا بوونە قوربانی. هەموو ساڵێک لە ٩ ئایار، رووسیا و گەلانی سۆڤیەتی پێشوو کە بەشداربوون لەو سەرکەونتە مەزنە، بە شانازییەوە ئاهەنگ دەگێرن. کوردانی سۆڤیەتیش وەک هەموو نەتەواکانی تری سۆڤیەتی کۆن ئەو شەرەفەیان بەرکەوتووە شانازی بەسەرکەوتن و دەستکەوتە روحیەکانیەوە بکەن، لە پاڵ گەلانی سۆڤیەتی کۆن ئاهەنگی رۆژی سەرکەوتن بەسەر فاشیزمدا دەگێرن. سەرەتای پەیوەندی کورد و رووس بەگوێرەی سەرچاوە و دیکۆمێنتە میژووییەکان، سەرەتای پەیوەندییەکانی کورد و رووس دەگەڕێنەوە بۆ سەردەمی شەڕەکانی نێوان قەیسەر و ئیمپراتۆریەتی رووسیا لەگەڵ هەردوو ئیمپراتۆریەتی سەفەوی و عوسمانیەکان. بە بڕوای کوردناسی بەناوبانگی رووس تاتیانە ئەریستۆڤە كه لە پەرتووکی کوردی زە کەڤکازیا (کوردەکان ئەودیوی قەفقازیا) ئاماژه‌ی پێكردووه یەکەمین دیکۆمینتی یاسایی سەبارەت بە بوونی کورد لە ناو ئیمپراتۆریەتی رووسیادا دەگەڕێتەوە بۆ پەیماننامەی گوڵستانی ساڵی ١٨١٣ زاینی نێوان ئیمپراتۆریەتی رووسیا و سەفەوییەکان، هەروەها پەیماننامەی تورکمانی ساڵی ١٨٢٩ نێوان ئیمپراتۆریەتی رووسیا و عوسمانیەکان. بە گوێرەی پەیماننامەی گوڵستان مافی نیشتەجێبوون دراوە بە نەتەوەکانی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی سەفەویەکان بۆ ئەوەی بژین لەناو خاکی ئیمپراتۆریەتی رووسیادا. لە یەکەمین سەرژمێری دانیشتوانی ئیمپراتۆریەتی رووسیا لە ساڵی ١٨٩٧ کوردە موسڵمان و ئێزدیەکان ژمارەیان ٩٩٤٤٩ کەس بووە. لە سەرەتای سەدەی ٢٠ کورد لە ناو ئیمپراتۆریەتی رووسیا بەرەسمی وەک یەکێک لە نەتەوە زۆرینەکانی ناو ئیمپراتۆریەتی رووسیا هەژمارکران. لەم بارەوە چەتۆیێڤ لە پەرتووکە پربایەخەکەی خۆی بە ناوی ( مێژووی په‌یوه‌ندیه‌كانی رووسیا و كورد باس لە پێدانی رەگەزننامەی نیشتەجێبوونی بۆ یەکەمین جار لە ژێر دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی رووس بە ٤٠٠ خیزانی کورد دەکات لە ساڵانی نێوان ١٨٠٥ بۆ ١٨١٣. دواتر ١٠٠٠ خێزانی تری كورد له ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئیران و ٢٥٠ خێزانی تری سه‌ر سنوره‌كانی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانیه‌كان مافی نیشته‌جێبونیان له ناوچه‌كانی ناگۆرنی كاره‌باخ پێدرا. کوردانی سۆڤیەت کێن؟ كوردانی سۆڤیه‌ت به‌و كورده نیشته‌جێبوو و له‌دایكبووانه‌ی ناوچه‌ی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئیمپراتۆریه‌تی رووسیا و یه‌كێتی سۆڤیه‌تی پێشوو و، هەروەها وڵاتانی یه‌كێتی ده‌وڵه‌تانی سه‌ربه‌خۆی ئێستادا ده‌وترێت. ژماره‌ی دیاریكراوی كوردانی سۆڤیه‌ت له‌به‌ر زۆر هۆكاری سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی، (ئه‌سیمیله‌یشن و راگواستن) كه كوردانی سۆڤیه‌ت رووبه‌رووی بونه‌ته‌وه، له‌به‌ر ده‌ست نییه. به‌گوێره چه‌ند داتایه‌كی نافارمی کوردانی سۆڤیەت لە ٪٢ کوردانی ھەموو دنیا پێکدەھێنن. زۆرجار ئەوان بە گرینگترین و مێژووی ترین دیاسپۆرای کورد لە دنیادا ھەژمار دەکرێن. لەگەڵ ئەوەی ئەمرۆ بە ناوچەیەکی فراوانی زۆربەی وڵاتانی سۆڤیەتی کۆندا بڵاوبونەتەوە، بەڵام کوردانی سۆڤیەت بە شێوەیەکی گشتی دابەشی سەر چوار بەش دەکرێن: ١- کوردانی تورکمانستان، دێرینترین دیاسپۆراكانی كوردان ، نزیک ٣٠٠ ساڵ لەمەوبەر روویان له‌و ناوچه‌یه كردووه كه ئه‌مرۆ به تورکمانستان ناسراوه. ژمارەیان بە ٣٠٠ ھەزار کورد مەزندە دەکرا دواتر لە ٩٠٪ رووبه‌رووی راگواستنی زۆره ملێ و به‌شێكیشیان ئاره‌زوو مه‌ندانه بوونه‌وه. ژمارەیەکی کەمی ئەو کوردانە لە شارە جیاوازەکانی ئەو وڵاتەدا ماونەتەوە و دەژین. ٢- کوردانی ئەرمینیا و ناخیچێڤان کە به‌شێكی (ناوچەی ناگۆڕنی کارەباخ) ،و کوردانی جۆرجیا. کورد لەو ناوچانە لە سەدەکانی ١٨و١٩ پەیدابوون، لە ساڵی ١٨٠٤ بۆ ١٨١٤ لە سەردەمی شەڕەکانی ئیمپراتۆری عوسمانیەکانن و رووسەکان لە کوردستانی باکور ھاتوون. کوردانی ئەرمینیا لە نێوان ٣٥ بۆ ٤٠ ھەزارە، و کوردانی کارەباخ نزیکەی ١٠ ھەزار كه‌سه. بەشەکەی تریان کە دەکەونە جۆرجیا بەھەمان شێوە لە سەدەکانی ١٩ و ٢٠ پەیدابوون، کە بەشێکیان لە کوردستانەوە ھاتوون، به‌شەکەی تریان کوردی ئەرمینیان بەهۆی راگواستنەکانی ساڵانی ١٩٣٧ و ١٩٤٤ ستالین چونەتە جۆرجیا. ژمارەی کوردانی جۆرجیا ئەمرۆ نزیکەی به ٤٠ بۆ ٥٠ ھەزار كه‌س مه‌زنده ده‌كرێت. ٣- بەشی سێھەمیان بەهەمان شێوە لە ئەنجامی راگواستنەکانی ساڵانی ١٩٣٧ و ١٩٤٤ بڵاوبونەتەوە بەناو زۆربەی وڵاتانی سۆڤیەتی پێشوو لەوانە رووسیا، کازاخستان، قرغستان، بەشێکی کەمیشیان لە ئۆکرانیا و ئۆزپاکستان و بیلارووسیان. بەگوێرەی وتەی کوردانی کازاخستان بێت نزیکەی ٢٠٠ بۆ ٢٥٠ هەزار کورد لە کازاخستان بوونی ھەیە. ھەروەها لەناو خاکی رووسیای فیدراڵ پشت بەستن بە سه‌رژمێری ساڵی ٢٠١٠ رووسیا ٢٣٢٣٢ كه‌س وه‌ك كورد وه ٤٠٥٨٦ كه‌س وه‌ك ئێزدی خۆیان سەرژمێر کردووە. به‌ڵام له هه‌مان كاتدا پشت به‌ستن به دیکۆمێنتێکی ئەنجومەنی دوومەی پەرلەمانی رووسیا نزیکەی ٢٥٠ ھەزار کورد لەناو خاکی رووسیا دەژین. ٤- کوردانی ئازربایجان ھەزاران ساڵە لەسەر ئەو زەویە نیشتەجێن، بەگوێرەی ھەندێک سەرچاوەی مێژووی کورد نزیکەی ٢٠٠٠ ھەزار ساڵ لەمەوبەر له‌و ناوچه‌یه‌دا ژیاون. جێگای ئاماژەیە بەگوێرەی زانیارینامەی سۆڤیەتی ساڵی ١٩٣٧ نیوەی زیاتری کوردانی سۆڤیەت لە ئازربایجان دەژیان، لە کاتی ئێستادا ژمارەیان زیاتر بە نیو ملیۆن مەزندە دەکرێن، بەڵام بەداخەوە کوردانی ئەو بەشە زیاتر لە ھەموو بەشەکانی تر کەوتونەتە ژێر کاریگەری ئەسیمیلاشین، زۆربەیان زمان و کلتوری نەتەوەی خۆیان لە بیرکردووە. وه‌ك ده‌وترێت سه‌رۆكی ئازربایجانیش ئیلخام ئه‌لئێڤ كورده. پاش رووخانی یەکێتی سۆڤیەت مافی کورد پشت گوێ خران، ناوچەیەکی دیاریکراو تایبەتیان وەک زۆربەی گەلانی تری سۆڤیەت بە کوردانی سۆڤیەت بەرەوا نەبیندرا. کوردانی سۆڤیەت لەسەر ئاینی موسڵمان و ئێزدین، کوردە سۆڤیەتیەکانی نیشتەجێی جۆرجیا و ئەرمینیا و بەشی زۆرینەی رووسیا لەسەر ئاینی ئێزدین، کوردە نیشتەجێبوەکانی کازاخستان و قرغستان و ئازربایجان و ئۆزپاکستان و تورکومانستان و بەشێکی رووسیا موسڵمانن. لە سەرەتای ساڵانی ١٩٩٠ پرسی کوردستانی سوور دووبارە زیندوبۆوە، بەڵام دواتر ئەم پرسە دامرکێندرایەوە بەهۆکاری سیاسی دەرەکی و، دژایەتیەکانی پەکەکە بە قسەی وەکیل مستەفاێڤ. لەسەردەمی نوێدا لەسەر ئاستی ئەندام پەرلەمانێک لە هەریەک لە وڵاتانی رووسیا و ئەرمینیا و جۆرجیا بەشدارن لە سیستەمی سیاسی ئەم دەوڵەتانە. لەهەمان کاتدا فدراسیۆنی کوردانی سۆڤیەت لە ساڵی ٢٠١٦ دوای هەوڵ و ماندوبونێکی زۆرمان وەک دامەزراوەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کلتوری لە کوردە نیشتەجێبوەکانی وڵاتانی سۆڤیەت کۆن پێکهاتووە، و دەستیان کردووە بە چالاکی سەرەتای لە بواری کلتوری و کۆمەڵایەتی و سیاسیش. لە راستیدا دەرفەتێکی زێرینە بۆ هەرێمی کوردستان، هیچ نەبێت بۆ بنیاتنانی پەیوەندێکی بەهێز لە رێگای ئەم فدراسیۆنەوە لەگەڵ کوردانی سۆڤیەت و ئەو وڵاتانە. کوردانی سۆڤیەت لەناو جیۆسیاسی ئیمپراتۆریەت و زلهێزەکاندا لە هەموو ماوەی سەردەمی فەرمانڕەوایی هەر دوو ئیمپراتۆریەتی رووسیا و عوسمانی ١٢ جار شەڕی گەورە لە نێوانیاندا روویداوە. لەکاتی جەنگەکاندا گەلی کورد جێگای بایەخ و گرینگی هەردوو لایەن بووە، بەتایبەتی بۆ ئیمپراتۆریەتی رووسیا. هەموو کات وەک لایەنێکی کەم و کورتی ژێردەسەڵاتی عوسمانیەکان تەماشای گەلی کوردیان کردووە، و لە ماوەی جەنگ و ئاڵۆزییەکانی نێوانیان هەوڵی بەکارهێنانی گەلی کوردیانداوە. جێگای ئاماژە پێدانە لە ماوەی حکومرانی ئیمپراتۆریەتی رووسیا پەیوەندیێکی توندو تۆڵ هەبووە لە نێوان گەلی کورد بەگشتی و رووس و نەتەوە قەفقازیەکاندا. کورد وەک نەتەوەکانی تری قەفقاز مافی ژیان و بەشداریکردنی لە دەسەڵات و سوپادا هەبووە. مینۆرسکی دیپلۆمات و کوردناسی بەناوبانگی رووس دەنووسێت کوردەکان لە ناو سوپای ئیمپراتۆریەتی رووسیا خاوەن هێزێکی تایبەت بوون لەناو ریزەکانی سوپای رووسیا دژ بە عوسمانیەکان جەنگاون. پاش شۆڕشی ئۆکتۆبەر و هاتنە سەر دەسەڵاتی بەلشەڤییەکان لە ساڵی ١٩١٧ تاڕادەیەکی زۆر گۆڕانکاری بەسەر سیاسەتی رووسیادا هات. کاتێك شۆڕشی ئۆكتۆبەر سەركەوت، لە سەرەتادا یەكێك لە كارە هەرە گرنگەکانی شۆڕشگێڕانی سۆڤیەت و لێنین کە لە بەرژەوەندیی کورد کردیان، شەرمەزارکردنی پەیماننامەی سایکس-بیکۆ ١٩١٦ بوو. لە كۆنگرەی گەلانی رۆژهەڵات لە ساڵی ١٩٢٢ لە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان، كە لینین و بەلشەویاکان پەسەندیان كرد. کە دواتر دروستبوونی کۆماری کوردستان (کوردستانی سوور) ناسراوە بەدوای خۆیدا هێنا، کە تا ساڵی ١٩٢٩ بەردەوام بوو. هه‌رچه‌نده شۆڕشی ئۆكتۆبه‌ر و یه‌كێتی سۆڤیه‌ت تا مانەوەی لێنین لەژیاندا رۆڵێكی یه‌كجار گرینگی گێرا له ژیانی كوردانی سۆڤیه‌ت, له سه‌رده‌می یه‌كێتی سۆڤیه‌تدا کوردان رزگاریان بوو له نه‌خوێنده‌واری و دواكه‌وتووی, هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا كوردانی سۆڤیه‌ت چوونه به‌ر خوێندن له كۆمار و شاره جیاوازه‌كانی مۆسكۆ و لینگراد و باكو و ێریڤان هتر، له هه‌مان كاتدا رۆژنامەی ریاتازە و رادیۆی دەنگی کوردی ێریڤانیان دامه‌زراند کە رۆڵی زۆر گرینگی له ژیانی كوردانی سۆڤیه‌تدا گێراوه, چه‌ندان شاعیر و هونه‌رمه‌ند و زانا و كوردناس و رۆژهه‌ڵاتناسی به‌ناوبانگیان تێدا ده‌ركه‌وت. به‌ڵام به‌داخه‌وه دواتر زۆر بەڵگە و دیکۆمێنت ئاشکرابوون کە باس لە رۆڵی کاریگەری سۆڤیەت دەکەن لە دژی مافەکانی گەلی کورد کە لە پەیمانی سیڤەردا هاتبوون. هەروەها تورکەکان لە رێگای کۆماری ئازەربایجانی سۆڤیەتەوە بەردەوام دژایەتی ئەم یەکە کوردیەیان کردووە، هەر ئەم دژایەتیکردنە بووە هۆکاری ئەوەی کوردەکان خۆیان داوا بکەن یەکەئیدارەیەکەیان هەڵبوەشێتەوە. ئەم سیاسەتەی کاربەدەستانی ئازەربایجان بە دڵنیاییەوە دەستی هاوکۆلکە تورکە کەمالیەکانی تێدابووە. مارشاڵی یه‌كێتی سۆڤیه‌ت ئیڤان باگره‌میان له یاداشته‌كانی خۆیدا ئاماژه‌ی به قاره‌مانیه‌تی كوردانی سۆڤیه‌ت كردووه له پاڵ سوپای سۆڤیه‌ت دژ به فاشیزم. له‌گه‌ڵ ئه‌و سیاسه‌ته خراپانه‌ی ستالین و راگواستنیان به زۆره ملێ. جێگای ئاماژه پێدانه كوردانی سۆڤیه‌ت سێ جار رووبه‌رووی سیاسه‌تی ره‌گه‌ز په‌رستی و راگواستن بونه‌وه به‌بیانووی هاوكاریكردنی دوژمن, به تایبه‌تی ساڵانی ١٩٣٧ و ١٩٤٤. به‌ڵام وه‌ك دكتۆر كنیاز سه‌رۆكی فدراسیۆنی كوردانی سۆڤیه‌ت ئاماژه‌ی پێده‌كات راگواستنی ١٩٨٨ و ١٩٩١ به‌هۆكاری شه‌ڕی ناگۆڕنی كه‌راباغ, ئاره‌زومه‌ندانه بوو, بۆیه كورده ئێزدیه‌كان به بیانوی موسوڵمان نه‌بوون توانیان بمێننه‌وه لە ناوچەکانی خۆیان بە تایبەتی لە ئەرمینیا و جۆرجیا. شه‌ڕی دووه‌می جیهانی كه ٦ ساڵی خایاند له نێوان به‌ره‌ی هاوپه‌یمانان (سۆڤیه‌ت و ئه‌مریكا و به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا و چین هتر) دژ به به‌ره‌ی فاشیزمی (نازی ئه‌ڵمانیاو ئیتالیای شۆفێنیزم و یابانی دیكتاتۆر). چەتۆێڤ لە پەرتووکی بەشداری كورد لە شه‌ری نیشتیمانی گه‌وره‌ی له ساڵی ( ١٩٤١- ١٩٤٥) ده‌نوسێ كوردانی سۆڤیه‌ت لە ماوەی شەڕی دووەمی جیهانی رۆڵ و بەشداری کارایان هەبووە دژ بە نازیی فاشیزم، بگرە چەند سەرکردەو قارەمانێکیان تێدا هەڵکەوتووە و چەندین کەسایەتی دیار کە لەم شەرانەدا کوژراون نازناوی پاڵاوانی نیشتیمانی سۆڤیەت و رووسیایان پێسپێدراوە. هەرچەندە ژمارەیەکی زۆر کورد نازناو و مەدالیای پاڵەوانیەتی سۆڤیەتان پێبەخشراو، بەڵام بەهۆی ناو و نازناوەکانیان کە هەمان ناو و نازناوی میللەتی ئەو کۆمار و ناوچانەی تێیدا ژیاون بەکارهێناوە وەک نازناوی ئازەری و ئەرمەنیەکان. لەوانە پاڵەوانی سۆڤیەت و خاوەنی مەدالیای سەرکەوتن ب. ئەنامالائێڤ و د.خ فارۆێڤ و ی.ئ ماخمودیان ئ.ئ ئوسمانۆڤ ئ.ی شارۆێڤ و گ.ر داڤیدۆڤ و م.م میرزۆێڤ و د.ۆ ئەدژۆێڤ و خ.ش مورادۆڤ لژافۆ ئامۆیان سیباندۆڤ و باکیر مستەفاێڤ ئاڤاز ڤێردیێڤ و س.م دژافارۆڤ و و.ئ ئازمانۆڤ و ر.ئ داڤرێشیان و قەناس بەدەست ن.ئ نەڤرۆزۆڤ کە لە ساڵی ١٩٤٢زیاتر لە ٣٠ سەربازی دوژمن و قەناس بەدەست دەپێکێت، پۆڵاتبێگەڤە فەریق عەگیدەفیچ، هەروەها باس لە رۆڵی سەرکردەی هێزی دەریای ئازەربایجان بە ناوی جەنگیز ێڵدرم دەکات کە دەورێکی زۆر گرینگیان گێڕاوە لە چەسپاندنی دەسەڵاتی سۆڤیەت لە ناوچەکانی سیبریا و قەفقازدا، ئەمانەو زۆر کوردی تری سۆڤیەت مەدالیای پاڵاوانی سۆڤیەتیان پێ بەخشراوە. بەرژەوەندی نەتەوەی و، گەلی کورد لەو چەند ساڵانەی رابردوو پرسی کورد و ماف و هەڵوێستەکانی رابردوو و ئێستاشمان چالاکانە تر زیاتر لە هەموو کات لەسەر ئاستی باڵای دەوڵەتان هەڵدەسەنگێندرێن و لێکدانەوەی جیاوازیان بۆ دەکرێت. ئەمرۆ قەیرانێکی تری نێودەوڵەتی لە نێوان بەشداربوان و سەرکەوتوانی جەنگی دووەمی جیهانی سەریهەڵداوە لەسەر نوسینەوە و گێرانەوەی مێژوو و رووداوەکانی جەنگ و دەستکەوتەکانی، بەجۆرێک رۆژانە زۆر لێدوانی جیاواز لەسەر ئاستی دیپلۆماتی وڵاتانی دنیا لەسەر ئەم بابەتە دەدرێت، بە تایبەتی لە نێوان رووسیا و دەوڵەتانی ئەوروپا و ئەمریکا. تا کار گەیشتە ئەو ئاستەی سەرۆک پوتین لەسەر هەڵوێستێک باڵوێزی پۆڵندا لە ئەڵمانیا بە حەرام زادە و بەراز وەسف بکات. دەوڵەتانی جیهان لە بەرژەوەندی نەتەوەی خۆیان رووداوەکان باس دەکەن و دەینوسنەوە. گەلی کورد بە زۆر هۆکاری جێۆسیاسی کەوتۆتە چەقی زۆربەی رووداو و ململانێ یەک لەدوایەکەکانی سەردەمی نوێ. ئەوەی پەیوەندی بەو قەیرانەوە هەیە لەلایەک دەوڵەتێکی وەک رووسیا گەلی کورد وەک بەشداربوو لە سەرکەوتنە مەزنەکانی جەنگی دووەمی جیهانی دژ بە فاشیزم هەژمار دەکات و بانگهێشتی ئاهەنگی سەرکەوتنەکانی ئەم رووداوە مێژووییەمان دەکات، لەلایەکی ترەوە دەوڵەتێکی وەک ئەمریکا کە هاوپەیمانی سۆڤیەت و دەوڵەتانی تری سەرکەتوو لە جەنگی دووەمی جیهانی دژ بە فاشیزم گلای و گازاندە ئاراستەی گەلی کورد دەکات کە گوایە هاوکاری سوپای ئەمریکایان نەکردوون لە جەنگی دووەمی جیهانی. ٩ ئایاری ٢٠١٨ یادی ٧٣ ساڵەی سەرکەوتنی رووسیا بوو بەسەر نازیدا. رووسیا بۆ یەکەمین جار بانگهێشتی هەرێمی کوردستانی کرد بۆ بەشداریکردن لەم سەرکەوتنە مەزنە و ئاهەنگێڕان بەم بۆنەیەوە. زۆر كه‌سایه‌تی سیاسی دیاری جیهانی له‌وانه سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ئاماده‌ی ئەو مەراسیمە بوون. نێچیرڤان بارزانی وەک نوێنەری کورد و کوردستان بەشداری یادی ٧٣ ساڵەی سەرکەوتنی سۆڤیەتی بەسەر فاشیزمدا کرد. بەشداریکردنی جەنابیان ئاماژەی بایەخدان و گرنگی دەوڵەتی رووسیا بوو بە پێگەی ھەرێمی کوردستان لەناو کوردانی هەموو دنیا و ھاوکێشەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و جیهان بە گشتی . پێشکەشکردنی نامیلکەیەک لە لایەن نێچیرڤان بارزانییەوە بە سەرۆکی رووسیا ڤلادیمێر پووتین بە ناوی (پەرتووکی یادەوەریەکان) کە ناوەرۆکی نامیلکەکە باسی لە بەشداری کوردانی سۆڤیەت دەکات لە تەنیشت گەلی رووس و نەتەوەکانی تر دژ بە فاشیزم. کە خۆم به هاوكاری سایتی ریاتازه دروستکەر و دانەری ئەم نامیلكه مێژوویە بووم. ئه‌م نامیلكه‌یه له كۆمه‌ڵێك سه‌رچاوه له نوسینه‌كانی چه‌تۆێڤ و ئه‌و زانیارییه تازانه‌ی له‌لایه‌ن خزم و كه‌سوكاری به‌شداربوانی کوردانی سۆڤیەت لە جه‌نگی دووەمی جیهانی نێردرابوون كه ماوه‌یه‌كی زۆره له‌گه‌ڵ سایتی ریاتازه خه‌ریكی كۆكردنه‌وه‌یانین، به‌رنامه‌مان وابوو بۆ ئه‌م ساڵی یادی یۆبیلیه‌ی ٧٥ ساڵه‌ی سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر فاشیزم ئه‌م نامیلكه‌یه بکەینە په‌رتوك و به چوار زمانی جیاواز بڵاوبكرێته‌وه, به‌ڵام به‌هۆی هاتنه پێشی کۆڤید-١٩، پرۆژه‌كه‌مان راگرت بۆ كاتێكی گونجاو تر. گرینگی ئەم پرۆژه دیکۆمێنتارییە لەوەدایه ، لە لایەک ئێمە وەک یەکەمین دامه‌زراوه‌ی یاسای نیـمچە ده‌وڵه‌تی کوردی له هه‌رێمی كوردستان نیشانی دوڵەتانی دنیا و رووسیاش دەدەین کە شانازی بە هاوکاری و پشتگیری شۆڕشگێرە مێژووییەکانمان دەکەین لە هەر شوێن و جێگایەکی ئەو جیهانە بن، و دەمانەوێ ئەم رووداوانە بکەینە هۆکاری بنیاتنانی پەیوەندیی باشتر و گەورەتر لەگەڵ رووسیا. له‌هه‌مان كاتدا ده‌توانین وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌كیش بیانخه‌ینه به‌رده‌ستی سه‌رۆك ترامپ كه گلای هه‌بوو كورد له شه‌ڕی دووه‌می جیهانی هاوكاری ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانانی نه‌كردووه دژ به فاشیزم. لەم بارەوە رۆژهەڵاتناسی رووس دکتۆر نیکۆڵای بوگای دەڵێت كورد له جەنگی دووەمی جیهانی دەورێکی زۆر گرینگ و گەورەتریان گێراوە لەوەی باس دەکرێت، تەنانەت هێزێكی فیدای کوردی کە ژمارەیان ٤٠٠ سه‌ربازبووە لەناو سوپای سۆڤیەت به‌شداری ئازادكردنی ئه‌وروپای رۆژهه‌ڵات و ته‌نانه‌ت ئه‌ڵمانیا و نه‌مسا و شه‌ری نۆرماندی فه‌ره‌نسایان كردووە، دواتریش هه‌موویان بوونه‌ته قوربانی. روناکبیری گەورەی رووس میخایل لۆمانۆسۆف دەڵێت، ئەو میللەتەی رابردووی خۆی نەزانێت، داهاتووشی نیە. سەرچاوەکان: ١- تاتیانە ئەرستۆڤە. کوردەکانی ئەودیو قەفقاز.١٩٦٦ ٢- خالید چەتۆێڤ. مێژووی پەیوەندیەکانی رووسیا و کورد. ١٩٧٠ ٣- خالید چەتۆێڤ. بەشداری کوردانی سۆڤیەت لە جەنگی گەورەی نیشتیمانی ١٩٤١-١٩٤٥. چ/ن ٢٠١٣ ٤- د. دانەر ئەبوبەکر. پەرتوکی کورد لە سیاسەتی روسیادا.٢٠١٩ ٥- ستانیسڵاڤ ئیڤانۆڤ. چارەنوسی کوردانی سۆڤیەت.٢٠١٤ ٦- سایتی ئەلیکترۆنی ریاتازە. کوردانی سۆڤیەت. ٢٠١٦. د.دانەر ئەبوبەکر/ مۆسکۆ
.gif)
سەرکــــــۆ یونس* حکومەتەکەی عادل عبدالمهدی بەهۆی کێشە سیاسییەکان و خۆپیشاندانەکانی بەغداو شارەکانی تری عێراق و دەست لەکارکێشانەوەی کابینەکەی و سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا و دابەزینی نرخی بەرمیلی نەوت بۆ(20) دۆلار نەیتوانی پڕۆژە یاسای بودجەی گشتی بنرێتە پەرلەمان بۆ پەسەندکردنی کە بریتی بوو لە (162) ترلیۆن دینار بەکورتهێنانی (48) ترلیۆن دینار! دوای زیاتر لە پێنج مانگ کێشمەکێش و ململانێنی سیاسی دواجار پێکهێنانی کابینەکەی مستەفا کازمی لەدایک بوو. وا خەریکە نیوەی یەکەمی ساڵی دارایی (2020) تەواو دەبێت عێراق خاوەنی بودجەی گشتی نی یە و ناچارە بەپێ ی پێوەری بەکاربردنی (1 لەسەر 12) ی پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی پار کار دەکات کە خۆی زیاتر لە پێدانی مووچە و خەرجیە گشتییە کۆمەڵایەتیەکانی وەک خزمەتگوزاری شارەوانی و ئاو و کارەبا و سوتەمەنی دەبینێتەوە. ئەمە یەکەمجار نی یە عێراق توشی قەیرانی بێ بودجەی دەبێتەوە ساڵی دارایی(2014) بەهەمان شێوە عێراق بەبێ بودجە ئەو ساڵەیشی بەڕی کرد.. کازمی و کابینەکەی و لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لە هەوڵی ئەوەدان بۆ مانگانە یا بتوانرێت بۆ نیوەی دووەمی ساڵی دارایی (2020) یان بودجەی پێنج مانگی هەرچۆنێک بێت پڕۆژە یاسای بودجە لەپەرلەمانەوە دەربکرێت و ئەوەی کە دەست دەکەوێت لە داهاتەکان بۆ پرۆژە ئابورییەکان خەرج بکات بۆ ئەوەی تاڕادەیەک دەرئەنجامە خراپەکانی نەبوونی بودجەی گشتی کەمبکرێتەوە و کاریگەری هەبێت لەسەر جموجوڵی بازرگانی و بازاڕ. هەرچەندە لە ئێستادا پەیوەندی نێوان هەولێر و بەغدا لەڕووی ئابوری و سیاسیەوە لە نزمترین ئاستدایە و بەغدا بەشە بودجەی مانگانەی لە هەرێم بڕیوە و هێشتا وەفدەکەی هەرێم و بەغدا نەگەشتونەتە ڕێکەوتنێکی ئەوتۆ کە زامنی بەشە بودجەی هەرێم بکات،بەڵام ئومێد هەیە کە کازمی لەگەڵ هەرێم بگاتە ڕێکەوتن. ئەگەر ئەم هەوڵە سەربگرێت بودجە مانگانە ئامادە بکرێت بە هەماهەنگی لەگەڵ پەرلەمان دا ئەوا هەرچۆنێک بێت دەتوانرێت ئابوری عێراق لەم تەنگەژە داراییە ڕزگار بکات تا ئەو کاتەی نرخی بەرمیلی نەوت دەگەڕێتەوە ئاستی جارانی و داهاتەکانی عێراق بەرزببێتەوە، حکومەت بتوانێت ئامانجە ئابوری ودارایی وکۆمەڵایەتیەکانی لە ساڵانی داهاتودا بەدی بهێنێت و هەروەها بودجەی مانگانە سوودی گرنگی هەیە بۆ لایەنی چاودێری کردنی خەرجیەکان و ئاگاداربون لەبودجەکە.. بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە ئایا کابینەکەی کازمی دەتوانێت ئەم تەنگەژە ئابوری و سیاسی و ئەمنی عێراق تێ بپەڕێنێت؟؟؟ *ئابوریناس
.gif)
چیا عەباس پرۆسەی هەڵگرتنی پارێزبەندی لە چەند پەرلەمانتارێکی کوردستان بەرێوەچو، تەنها پەرلەمانتارێک، سۆران عومەر، کە ئامانجی ئەو هەنگاوە بو پارێزبەندی لێ هەڵگیرا، چەند پەرلەمانتاری یاخیبو و بزێوە وەهمیەکانی ناو لیستەکە بەشێک بون لە سیناریۆیەکی پێشوەخت دارێژراو. مەبەستی ئەم نوسینە بەرگریکردن نیە لە کەس، هەڵگرتنی پارێزبەندی رێکاری یاسایی و مانای سیاسی خۆی هەیە. مەبەست پیشاندانی هاوسەنگی هێز و هەڵوێستی هێزەکانە لە پرسێکی وا هەستیار و گرنگدا. راگەیاندنەکانی پارتی بانگەشەیان بۆ ئەم هەنگاوە بە پێرەوکردنی یاسا و پەیرەی ناوخۆی پەرلەمان دەکرد، بە واتایەکی تر پارتی راشکاوانە ئامانج لێی و ئامرازەکانی پرۆسەکەی خستبوە رو و بەم و بەویش نیسابی یاسایی بۆ دانیشتنەکەی پەرلەمان مسۆگەر کرد. پارتی باش دەزانێ لە سیاسەتدا بەدەستهێنانی سیستیماتیکی زنجیرەی ئامانجە مەودا کورت و دورەکان گرنگن نەک لە ناکاو گەران بەدوای ئەڵقەیەکدا و دوعا و نزاکردن بۆ ئەڵقەیەکی تر یاخود دانی بەدەست قەزا و قەدەرەوە. لە دوای راپەرینەوە و لە سایەی لاوازی هێزەکانی تر ئەم سیاسەتە کەوەر جنین ئاساییەی پارتی لە گەڵ سڵنەکردنەوەی لە مێژو ئەو ئیمپراتۆریەتە زەبەلاحەی بۆ بەدەستهێناوە. هێزەکانی تر، تایبەت یەکێتی و گۆڕان، دو بەشداربوی حکومەت، لێرە و لەوێ بەرێگەی چەند دەنگێکی لاوازەوە نارەزایی خۆیان بەرامبەر هەنگاوەکە دەردەبری و کۆمەڵی ئیسلامیش، چوارچێوە فەرمیە حزبیەکەی سۆران عومەر، پەیامێکی مەتاتی راگەیاند. سەرجەم ئەم روداوانە ئاماژەی زەقبون کە هیچ لەو هێزانە نەیان ویستوە و ناشیان دەوێت لە پرسێکی وا هەستیاردا بەجدی پارتی دڵگران بکەن. گەر ئەو هێزانە لە گەڵ خۆیان و رێزیان بۆ بەها و پێگەی پەرلەمان جدی بونایە پێش روداوەکە هەڵوێستی زۆر جدیان رادەگەیاند و پەنایان بۆ رێگا زیگزاگە تەماویەکان نەدەبرد. هەمو ئەو هێزانە ئەزمونێکی ئێجگار دەوڵەمەندیان لە گەڵ چۆنیەتی مامەڵەکردنی پارتی لەو جۆرە دۆخ و پرسانەدا هەیە، لە ناخیاندا دەزانن پارتی چۆن ورد کار بۆ بەدیهێنانی مەرامەکانی دەکات، بۆیە بەرزکردنەوەی پەنجەی نارازیان لە دورەوە بەرامبەر پارتی و بایکۆتکردنی دانیشتنەکەی پەرلەمان تەنها یەک لێکدانەوەی سەرەکی لە خۆ دەگرێت، ئەویش هەڵکردنی گڵۆپی کەسک بۆ پارتی تا چی دەوێت بیکات. خۆبێبەریکردنیان لەو پرۆسەیە وەک کورد وتەنی لە " عوزر لە قەباعەت خراپترە" دەچێت. لێرەدا یەکەم تیری کەوانم ئاراستەی دەسەڵاتدارانی هەنوکەی یەکێتی دەکەم، پێمان ناڵێن لە چیتان کەمە: زیاتر لە نیوەی باشور لە ژێر کاریگەریتاندایە، هێزی چەکداری بەهێزتان هەیە، دەسەلاتی ئیداری و ئاسایش و پۆلیس و بازرگانیتان ناوچەیەکی گەورەی باشوری گرتۆتەوە، تا بڵیی پارە و راگەیاندن و پەیوەندی هەمەلایەنتان هەیە، هەمو ئەوەی لە دەستتان هات چەند دەنگێکی نەزۆک و بایکۆت کردنی دانیشتنی پەرلەمان بو، لە کاتێکدا خۆتان نەک وەک رکابەری سەرەکی پارتی نمایش دەکەن بەڵکو خۆشتان بە بەدیلی ئەو زانیوە و دەزانن. بەڵام دەرکەوتنی لاواز و بێ کاریگەری یەکێتی کۆمەڵێک پرسیاریان وروژاندوە. با بێینە سەر برا گچکەکەی حوکمرانی، گۆڕانە " حەیاتەکە ". ساڵانێکی زۆر لە گەڵ گۆڕان بوم و هیواکانی تەمەنی سیاسیم لەسەر کارنامە و دروشمەکانی هەڵچنیبو. لە دوای وەفاتی کاک نەوشیروان بۆم دەرکەوت هاوکارە سیاسیەکانی شایستەی ئەوە نین خۆیان بە خاوەنی هزری گۆرانکاری و چاکسازی بزانن، مەخابن خۆیان کردوە بە هێزێکی لارێ. گٶڕان کۆمەڵێک روخساری نوێی پێگەیاند، پێگەی بەهێزی پێ بەخشین، دەسەڵاتی دانێ و وەک واجهەی گۆڕان دەردەکەوتن. رۆژ دوای رۆژ دەرکەوت بەشێکیان دەستەمۆکراون بۆ نیعمەت و حەزە وردیلە و گەورەکانی دەسەڵات، فێری دو رویی بون، لە سەر چەندین پەت وازی دەکەن، سەفقاتی ژێربەژێر دەکەن، بەردەوامیش بە مۆمە داگیرساوەکەی گۆڕان وەک چاوەزار تەنها سوچێکی یەخەیان رازاندۆتەوە. لە سەروی لوتکەی سیاسی گۆڕانیشدا کەسانێکی کەمدوێ و ئەکتەری پشت پەردە بەمجۆرە روداوانە قەبارەی تەماعەکانیان قورستر دەکەن و چاویان لە پاداشتەکانی پارتیە، بەشێکی تریش چاوبازی لە گەڵ خواست و داواکاریەکانی یەکێتی دەکەن بەڵکو پۆست و پێگە و دەسەڵاتەکانیان لەمدیوی دێگەڵەوە پاریزراوبن. گەر ئەو زاتانە بەمە دڵگرانن چەندین روداو و بەڵگە لە زار و نوسینەکانی خۆیانەوە ئەو راستیانەی سەرەوە دەسەلمێنن. وێرای ئەو هەنگاوەی پارتی شایستەی رەتکردنەوە و وەستانەوەی جدیە بەرامبەری، بەڵام بەهۆی ئەوەی پارتی لە ئەقڵیەت و خەسڵەتەکانی هێز و کەسایەتیە رکابەر و هاوپەیمانەکانی بەوردی تێگەیشتوە و دەزانێت چۆن بیانکات بە پاشکۆی روداوەکان و ئەمری واقیع لەم جەولەیەشدا سەرکەوتنی بۆ خۆی بەدەستهێنا. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا هێزەکانی تری ئەم چرکەیە دەتوانن سنورێکی جدی بۆ پارتی دیاری بکەن؟ یاخود لە هەمان بازنەی کردار و رەدەکرداردا دەسورێنەوە؟ هەمان هاوکێشەش بۆ مامەڵەکردنیان لە گەڵ بەغدا بەکارە، تا ئەم چرکەیە میللەت زەرەرمەندی ژمارە یەکی ئەو جۆرە هاوکێشانە بوە. نوسینی: چیا عەباس رۆتەردام: ٩ مایس ٢٠٢٠
رەنج نەوزاد ئەمریکا وچین؛ ململانێ وپیوەندییەکانیان، ئایا چین کۆتایی بە سەردەمی ئەمریکا دەهێنێت؟ چەن سەرنجێک لەو بارەیەوە... (١) ساڵانێکە گرنگترین دیاردەی سیاسی لە جیهاندا، بریتییە لە دیاردەی ململانێ وپەیوەندی نێوان ئەمریکا وچین، هەروەها پرسی کۆتایی هاتنی سەردەمی ئەمریکا وسەرهەڵدانی سەردەمی چین وئایندەی پەیوەندییەکانی ئەم دوو زلهێزە، گرنگترین پرسی سیاسیە لەسەر ئاستی جیهانی، چونکە ململانێی ئەم دوو هێزە، کاریگەری ڕاستەوخۆی دەبێت لەسەر کۆی سیستەمی جیهانی. سەرەتا پێویستە بزانین هۆکاری ئەم ململانێیە چییە؟ یەکێ لەو تیۆریانەی کە ساڵانێکە لە ناوەندە ئەکادمی ولە میدیاکاندا ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێناوە بۆ تێگەیشتن لە پەیوەندی ئەمریکا وچین وهۆکاری ململانێی نێوانیان وپێشبینی کردنی ئایندەی ئەم ململانێیە، بریتییە لە تیۆری (تەڵەی پیوسیدیس). پیوسیدیس (٤٦٠پ.ز-٣٩٦ پ.ز) مێژوونووسێکی کۆنی یۆنانیە، کە مێژووی جەنگی پیلوپونیزی (٤٣١پ.ز-٤٠٣ پ.ز) نووسیوەتەوە، ئەو جەنگە لە نێوان دەوڵەت شاری ئەسینا و دەوڵەت شاری ئەسپارتا بە هاوپەیمانیەکانیانەوە ڕوویدا. پیوسیدیس پێی وایە، هۆکاری سەرەکی ئەو جەنگە بریتیی بوو لەوەی کە کاتێک ئەسپارتا کە هێزی بە هەژموون وزاڵ بوو لەو سەردەمە، هەستی بە مەترسی کرد لە سەهەڵدانی هێزێکی نوێ کە ئەسینا بوو، واتە کاتێک هێزی زاڵ هەست دەکات هێزێکی نوێ درووست دەبێت ودەبێتە رکابەری، ئەوا هەڵگیرساندنی جەنگ لە نێوان ئەو دوو هێزە یا دەوڵەتە ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوە. ئەوەش هۆکارێکی سەرەکی هەڵگیرساندنی جەنگی پیلوپۆنیز بوو لە نێوان ئەسینا وئەسپارتا. پاشان ئەم تێڕوانینە، بە تیۆری تەڵەی پیوسیدس دەناسرێت. جەنگەکە بە سەرکەوتنی ئەسپارتا کە وەک نوێنەری هێزی سەربازی دەناسرا، بەسەر ئەسینا کە نوێنەری دیموکراسی وفکر وفەلسەفە بوو، کۆتایی هات. ئەوەش وەچەرخانێک بوو لە مێژوو وفکری یۆنانی کۆن، کە کاریگەری بەسەر جیهانی ئەوکاتدا هەبوو. زانای سیاسی ئەمریکی گراهام ئەلیسۆن، لە ساڵی ٢٠١٧ لە کتێبی (Destined for War: Can America and China Escape Thucydidess Trap?) ئەم تیۆرییە دوبارە بەکاردەهێنێتەوە ودەیکاتە دەروازەیەک بۆ تێگەیشتن لە ململانێ وپەیوەندی نێوان ئەمریکا وچین. ئەمریکا وەک ئەسپارتا ترسی هەیە لەو گەشەکردن وبەهێزبوونە خێرایەیی چین (لێرەدا چین ئەو رۆڵەی ئەسینای هەیە)، کە لەوانەیە ببێتە هێزی یەکەمی جیهان وکۆتایی بە سەردەمی ئەمریکا بهێنێت، بەڵام پرسیاری ئەلیسۆن لەو توێژینەوەیەیدا ئەوەیە، ئایا ئەمریکا وچین دەتوانن خۆیان بپارێزن لە کەوتنە ناو تەڵەی پیوسیدیس؟ بە مانای ئەوەی ئایا جەنگی نێوان ئەمریکا وچین ڕوودەدات؟ گراهام ئەلیسۆن سەرپەرشتیاری پرۆژەی توێژینەوەیەکی زانکۆی هارڤاردی کردوە کە لە لایەن چەندین توێژەرەوە ئەنجمادراوە (ئەم توێژینەوەیە بەشێکە لە کتێبەکەشی)، لەو توێژینەوەیەدا لێکۆڵینەوە کراوە لەسەر زیاد لە پێنج سەدە (لە کۆتاییەکانی سەدەی ١٥ تا سەردەمی ئێستا) کە تیایدا ١٦ جار ئەم جۆرە ململانێیەیی کە ئێستا لە نێوان ئەمریکا وچیندا هەیە (ململانێی هێزی بەهەژموون دژ بە هێزێکی نوێی تازە سەرکەوتوو) ڕوویداوە، لەو ١٦ جارە، ١٢ جار ململانێکە بەرەو هەڵگیرساندنی جەنگ چووە، تەنها ٤ جار ئەو جۆرە ململانێیە نەبووەتە مایەیی هەڵگیرساندنی جەنگ، لەو چوارەش دانەیەکی جەنگی ساردی نێوان ئەمریکا وسۆڤیەت بووە. ئەمەی ئەمریکا وچین دەکرێت ببێت بە ١٧هەمین ململانێ لەو جۆرە. شایەنی باسە، هەموو ئەو ١٦ ململانێیە بریتییە نەبووە لە ململانێی نێوان دوو هێز بۆ سەپاندنی هەژموون بەسەر جیهاندا، بەڵکو ،زۆر کات ململانێکە بریتی بووە بە هەژموونی بەسەر ئەوروپا یا بەشیک لە ئەوروپا یا ئاسیا... بەڵام هەندێک لەو ململانێیانە، بۆ هەژموون بووە بەسەر کۆی جیهان، وەک ئەمریکا (رۆژئاوا) ولەگەڵ سۆڤیەت، ئەوەی ئەمرۆی ئەمریکا وچین، بەرەوە ئەوە دەچێت، ململانێی هەژموون بێت بەسەر هەموو جیهاندا. لەو جۆرە ململانێیەیی کە تیۆرییەکی پیوسیدیس ئاماژەی پێ دەکات، زۆربەی کات ململانێکە بووەتە مایەیی جەنگ، کەواتە ئەگەری جەنگ کراوەیە لە نێوان ئەمریکا وچین بە پێێ ئەنجامی توێژینەوەکە، بەڵام ئەگەرێکی حەتمی نییە، چونکە چوار جار ئەو ململانێیە نەبووەتە مایەیی جەنگ. بە پێی توێژینەوەکەی گراهام ئەلیسۆن، ململانێی ئەمریکا وچین بە براورد بە ململانێیکانی سەردەمەکانی پێشوو، جیاوازی زۆرە، چونکە هەردوو دەوڵەت خاوەن چەکی ئەتۆمین، هەر وەها هەردوولا دەزانن لە کاتی هەڵگیرساندنی جەنگدا، براوە لەم جۆرە جەنگەدا نییە، چونکە هەردوولا کاولکارییەکی گەورە بەسەر خۆیان وجیهاندا دەهێنن. بۆیە هەڵگیرساندنی جەنگ، ئەگەرێکی دوورە بە تایبەت لە ئێستادا، بەڵام مەحاڵ نییە. ئەمریکا وسۆڤیەت زیاد لە ٤٠ ساڵ لە ململانێیەکی زۆر بوون، بەڵام بە هۆی هێزی هەردوولا، بە تایەت هێزی ئەتۆمی، ئەو دوو بەرەیە نەچوونە جەنگی ڕاستەوخۆ دژ بە یەک، زۆربەی قۆناغەکانی ململانێ ڕوویدا لە نێوانیاندا، تەنانەت جەنگی بە وەکالەت، بەڵام نەگەیشتنە جەنگی ڕاستەوخۆ. ئەمریکا وچین لەو ڕووەوە لە ململانێی ئەمریکا وسۆڤیەت دەچێت. بەڵام ئەوەی کە دیارە وڕوونە، ئەوەیە ئەمریکا وچین لە ململانێیەکی ڕاستیدان، وئەمەش چاوەڕوان دەکرێت، لە ئایندەدا بەردەوامی هەبێت وململانێکە فروانتر وقووڵتر بێت. ماویەتی...
.gif)
پەیكار عوسمان (١) - بردنە دادگا باشترە لە بردنە قەبرسان، بەردەمی حاکمیش باشترە لە بەردەمی ئیزرائیل. بەڵام دادگای سەربەخۆ نەك دادگای پاشکۆ، حاکمی عادل، نەك حاکمی تەزکییە. گەڕانەوەش بۆ دادگا، باشترین گەڕانەوەیە، بەڵام ڕاستییەکەی نەك درۆیینەکەی! یەعنی سەرەتا گەڕانەوەی دادگا، بۆ دۆخی ئاسایی و ئازادبوونی لە کۆتی حیزب و خێڵ و دەسەڵاتی جێبەجێکردن.. ئینجا گەڕانەوە بۆی، چونکە گەڕانەوەکە، تەنیا لەو کاتەدا ڕاستەقینەیە. - وەکچۆن دەسەڵاتێکمان هەیە، هیچ باجێك لەسەر کردنی نیە، موعارەزەیەکیشمان هەیە، هیچ باجێك لەسەر وتنی نیە. ئەمیان هەرچی بەدەسیابێت ئەیکاو ئەویان هەرچی بەدەمیابێت ئەیڵێ. لەهەردوکیاندا هیچ سنورێکی ئەخلاقی لەگۆڕێدا نیەو لەم بێسنورییەشدا، "دەسەڵات و موعارەزە" هەردوکیان بارن بەسەر شانی ئێمەوە نەك تەنیا یەکێکیان. - ئەمیان ڕەقەمی خەیاڵیی ئەدزێ و گوێ ناداتێ، ئەویان ڕەقەمی سەیرلێئەداو گوێناداتێ. ئیتر لە نێوان دزو درۆزندا ئەخلاقی سیاسی تەواو پاشەکشێ ئەکاو متمانەو ئومێد بە سیاسەت نامێنێ. ئێمە خۆمان ئەزانین پارتی و یەکێتی دزن، کەچی موعارەزە هاتووە پێمان بڵێ پارتی و یەکێتی دزن! یەعنی ڕێك دە ساڵە وزەی کۆمەڵگاو سامانی مرۆیی، لە زانینێکا خەسارئەکرێ کە خۆی زانراوە!! ئەو وزە بە فیڕۆدانەش لەلایەن موعارەزەوە، ڕێك بەقەت دزییەکەی دەسەڵات تاوانەو ئەبێ هەردوکیان بوەستێنین. - ئاخر چ پێویست ئەکا، لەڕووی مادییەوە دزێتی پارتی و یەکێتیمان بۆ بسەلمێنیت، لەکاتێکا لەڕووی مەعنەوەییەوە، ئەمە خۆی سەلمێنراوە تەنانەت لای پارتی و یەکێتییەکانیش! چ پێویست ئەکا، بە کەیسێك فڵان سەرکردە بخەیتە بەردەم ئەگەری دزبوون، لەکاتێکا ئێمە خۆمان دڵنیاین لە دزیی ئەو و هاوشێوەکانی! - ئەمەوێ بڵێم، دەسەڵاتی ئێمە، خۆی بە ئەندازەی پێویست ناشرینە، کەچی موعارەزەی ئێمە، ئەونەی لە خەمی ناشرینکردنی ئەوبوو، ئەونە لە خەمی چاککردنی دۆخەکە نەبوو. ئەونەی ڕق و فەوزای دروستکرد "کە کەشێکە بۆ خراپتربوون"، ئەونە کەشێکی لەباری دروستنەکرد بۆ چاکبوون. ئەونەی خراپیی ئەوی کردە سەنتەر، ئەونە چاکیی خۆی نەکردە ئامانج. ئیتر نەشیتوانی چاکبێ و جیاوازبێ. ئیتر بڕێك ڕووی پارتی و یەکێتیشی سپیکردەوە! - گەندەڵی تا ئەوێ ئیمکانی سەلماندنی هەیە، کە خۆی نەبووبێ بە سیستەم. کە گەندەڵی بووبە سیستەم، ئیتر ئیسپاتنەبوونی ئەبێتە نەتیجەو بەدواداچوونیشی ئەبێتە تاوان! شاردنەوەی گەندەڵیش بەشێکە لە هونەری گەندەڵی و هەرئەونەی کە گەندەڵی هەبوو، ئیتر شاردنەوەشی هەیەو ئیسپاتکردنی قورسە. لێرەدا موعارەزە بڕێك بێتاوانە، لەوەدا کە سیستەم خۆی فەسادەکەیەو بەباشی جێ پێ ی خۆی ئەسڕێتەوە. بەڵام لەوێدا تاوانبارە، کە ئەسڵەن جێپێ و ڕاستی و ناڕاستی زانیاری زۆر بۆ گرنگ نیە، هەرئەوەی بۆ گرنگە شتێکی دەسکەوێ و خێرا بیخاتە چەلەحانێکەوە. چەلەحانێکەی پۆپۆلیزم و پاڵەوانبازی، کە جگە لە ڕقسازی و سەرئێشەو خراپترکردنی شتەکان، هیچی تری بۆ ئێمە تیانەبوو! - دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی زبڵخانەیەو نوقتە. بەڵام ئەوانیترو موعارەزەش، کەناس نین، بەڵکو مێشی سەر زبڵەکەن! ئێمە پێویستمان بە ئەخلاقی سیاسی خۆپاککردنەوەیە، نەکئەوەی لەپشتی "ئەو پاککردنەوە"و دژایەتی دوو زبڵەوانەکەوە، خۆت مێش و مشەخوری سەر زبڵەکە بێت! ئەمەوێ بڵێم، "دەسەڵاتی زبڵیی" و "موعارەزەی مێشیی" و ئەحزاب بەگشتیی، پێکەوە زبڵخانەکەی سیاسەتی ئێمەن.
.gif)
دانا مەنمی دواجار پارتی چه‌كی زۆرینه‌ی به‌كارهێنا و پارێزبەندی له‌سه‌ر سۆران عومه‌ر په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسلامی له په‌رله‌مانی كوردستان هه‌ڵگرت، جوڵاندنی ئەم کەیسەو گەرمکردنی یەکێکی تربوو لەهونەرەکانی پارتی کە ئەویش بریتی یە لە هونه‌ری پەنابردن بۆ دروستکردنی قەیران ، بەتایبەت لەساتەوەختی ئێستادا کە پارتی شکستی لە حکومەتداری و کابینەی نۆیەم دا هێناوە و کۆمەڵگای کوردی گیرۆدەی دەیان قەیرانی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی کردووەو توانای چارەسەر و روبەروبونەوەی قەیران و کێشە سەرەکیەکانی نییە ، پارتی لەساتەوەختی ئێستادا ترسی لە سەرهەڵدانی خۆپیشاندان هەیەو ھەست بەمەترسی و جوڵەو بزاوتی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگا دەکات ، ھەوڵدەدات ئاراستەی رای گشتی کۆمەڵگا پێچەوانەوە وەربچەرخێنێت ، واتە لە کێشەو قەیرانە سەرەکیەکانەوە، بۆ قەیرانێکی خولقێندراو دروستکراو، ئامانجی پارتی لەو ھەوڵەش تەنھا لەپێناو کۆنتڕۆڵکردنی کۆمەڵگاو لەبیرکردنی قەیرانە سەرەکیەکان و دژ نەوەستانی ھاوڵاتیانە لە بەرامبەر حوکمڕانیەتییەکەیدا . هه‌رێمی كوردستان له ناو هاوكێشه‌یه‌كی ئاڵۆزی ناوخۆی و ناوچه‌یی جیۆسیاسی و ستراتیژییدایه ، دوای میراتی جه‌نگی داعش و له پاش قه‌یرانی ئابوری و شكستی ریفراندۆم كابینه‌ی نۆیه‌م پێكهێنرا ،قه‌رار بوو كابینه‌ی نۆیه‌م دۆخی نێوخۆی كوردستان ڕێكبخاته‌وه‌و موچه‌ی موچه‌خۆران دابین و بكات و كابینه‌ی یه‌كڕیزی و هاوبه‌شی بریاری سیاسی بێت ،نه‌ك كابینه‌ی حوكمی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی ! بریار بوو كابینه‌ی نۆیه‌م هه‌نگاوه‌كانی پرۆسه‌ی چاكسازی له بواری ئابوریدا دوای ئه‌ویش ئاشته‌وایی نیشتیمانی له نیو لایه‌نه‌كان وبنیاتنانه‌وه‌ی متمانه له نیو خه‌ڵك و حكومه‌تدا بنیات بنرێته‌وه ،نه‌ك جارێكی تر بێ متمانه‌ی و ده‌رفه‌كان بقۆزیته‌وه بۆ خولقاندنی هه‌ڕه‌شه و مه‌ترسی ،ده‌بوایه به‌رله‌وه‌ی یه‌كێتی و بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌سه‌روه‌ختی پێكهێنانی كابینه‌ی نۆیه‌م دا شه‌ڕی هاوپه‌یمانیه‌تی پارتی و وه‌رگرتنی جێگرو داتاشینی جێگرو شه‌ڕی ده‌سته‌ویه‌خه‌یی شنه‌بایی كورسییه‌كی گه‌رمتان بۆ بژێوی و ده‌ستكه‌وتی حیزبی ده‌كرد، له‌بیری رۆژێكی وه‌كو ئه‌مڕۆدا بونایه تا پارتی بێ گوێدانە ناڕەزایەتی و بایكۆتی ئێوه نه‌توانێت سود له درزو كه‌لێنه یاساییه‌كان له ده‌سه‌ڵاتی ته‌شریعی دا ببینیت ، بۆیه ده‌لێم یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان،چونكه چوار فراكسیۆنەكەی تر لە بنەڕەتەوە بەرەی ئۆپۆزسیۆنبوونیان هەڵبژاردووە كە بریتین لە ( كۆمەڵ، یەكگرتوو، نەوەی نوێ ، شیوعی). له ۲۳ی حوزه‌یرانی ۲۰۱٥ فراكسیۆنه‌كان جگه له فراكسیۆنی پارتی له په‌رله‌مانی كوردستان به پشتبه‌ستنی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی چوار پرۆژه یاسایان به ژماره ( ۲۱۳۲-۲۱۳۳-۲۱۳٤-۲۱۳٥ )ڕێكه‌وتی (۱ـی۷ـی ۲۰۱٥) پێشكه‌شی لیژنه‌ی كاروباری یاسایی په‌رله‌مانی كوردستانیان كرد، هه‌رچوار پرۆژه یاساكه داوای هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسایی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستانیان ده‌كرد، پێشتر له ڕێكه‌وتی(۲۲ـی٦ـی۲۰۱٥) له دانیشتنی ژماره (۱۷) ئاسایی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كرابوو ،دانیشتنی ۲۳ـی حوزه‌یران له په‌رله‌مانی كوردستان و خوێندنه‌وه‌ی هه‌ر چوار پرۆژه‌كه كارێكی ته‌واو یاسایی بوو ،هه‌م له ڕووی پێشكه‌شكردنی پرۆژه‌و هه‌میش له ڕووی ته‌واوكردنی نیسابی یاساییه‌وه و چ له ڕووی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می پرۆژه یاساكانیشه‌وه، بۆیه‌كه‌مین جار له مێژوودا پارتی وه‌ك فراكسیۆن و حیزب له گۆره‌پانه‌كه‌دا به ته‌نها مایه‌وه، به‌ڵام پارتی به بیانوی تێكدانی ته‌وافوق و سازانی كابینه‌ی هه‌شته‌م و گه‌له‌كۆمه‌و پیلان، دژی حوكمی زۆرینه‌ی دیموكراسی وه‌ستایه‌وه‌و (یه‌كێتی و گۆران و كۆمه‌ڵی ئیسلامی و به‌شێكیش له یه‌كگرتوی)یشی تۆمه‌تبار كرد به كوده‌تای نیشتیمانی دژ به‌گه‌ل و وڵات ، هه‌رچه‌نده پارتی به‌وه‌وه نه‌وه‌ستا كه دژی ئیراده‌و خواستی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی بێت ،به‌لكو زۆنه‌كانی زیندوكرده‌وه‌و په‌رله‌مانشی داخست. ۲۳ی حوزه‌یران رۆژێكی مێژووی و قوناغێكی نوێ بوو بۆ سه‌ركه‌وتنی ئیراده‌و خواستی گه‌ل و زۆرینه به‌سه‌ر خواست و ویستی كه‌سیی و حزبی و بنه‌ماڵه‌ییدا ، پارتی هه‌موو هێزو پنته دیارو نادیارو شاراوه‌كانیشی له‌و شه‌ره‌دا به‌كار هێنا، هه‌موو خانه‌و شانه شاراوه‌و نادیارو نوستووه‌كانی پارتی كه‌وتنه جوله‌و سه‌ر ئاو كه‌وتن وبونه بڵقی سه‌رئاوو ئاشكرا بوون ،دۆخی ئیستای خولی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان ته‌واو پێچه‌وانه‌ی خولی چواره‌مه ، له خولی چواره‌م دا پارتی و هاوپه‌یمانه‌كانی توانای ته‌واو كردنی نیسابی یاسایی یان نه‌بوو ، به‌ره‌ی نه‌یاری پارتی زۆرینه و پارتی و هاوپه‌یمانه‌كانی كه‌مینه‌بوون ،به‌ڵام له خولی پێنجه‌مدا پارتی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانییه‌و دوو لەسەر سێی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی به ده‌سته‌وه‌یه ،هه‌تا هه‌موو فراكسیۆنه‌كان ناتوانن بەرامبەر بە پارتی رابوەستن،پارتی جێگرێكی په‌رله‌مانی بۆخۆی بردووه‌و جێگرێكیشی داوه به توركمانه‌كان ، ئیدی سه‌رۆكی په‌رله‌مان ناتوانێت هیچ پرۆژه یاسایه‌ك بخاته به‌رنامه‌ی كارو هیچ كۆبوونەوەیەكی پەرلەمان بەبێ ڕەزامەندیی پارتی سازبكات،به‌ڵام پارتی به‌بێ بوونی سەرۆکی پەڕلەمانیش دەتوانێ هەموو کارەکان و پرۆژه یاسایه‌ك تێپه‌رێنیت ،چونكه پارتی بۆ هه‌رگه‌مه‌یه‌كی سیاسی پێكهاته‌كان وه‌كو كارتێكی سیاسی به‌كارده‌هێنێت ،پێكهاته‌كان كه‌خاوه‌نی ۱۱ كورسین نه‌یانتوانیوه بێلایه‌نی خۆیان بپارێزن و خاوه‌نی ئیراده‌ی خۆیان بن،به‌م پێوه‌دانگه بوون و نه‌بوونی فراكسیۆنه‌كانی تر جگە لە پاشکۆبون بۆ پارتی مانایەکی تری نیە.
.gif)
کاروان عەلی شامار لەدوای پێکھێنانی کابینەی نۆیەمەوە شتێک نەماوە بەناوی حکومەتی ھەرێمی کوردستانەوە، یٔەوەی ھەنوکە دەگوزەرێ حوکمڕانییەکی تەواو میللیتارییە بەجۆرێک کە یٔازادیی و دیموکراتی تیایدا سنوردارەو تەنانەت رەخنەی بابەتی لەھەمبەر نەنگیەکانی حکومەت، لایەنی بەرامبەر روبەروی زیندان و مەترسیەکی گەورە دەکاتەوە! ھەر کابینەیەک کە لەبری لۆجیک، ھێز و ستەم تیایدا باڵادەست بێت یٔەوا لە یٔەزمونی ھیچ وڵاتێکی دنیادا سەرکەوتوو نەبوەو نابێ. کابینەی پێشووی حکومەتی ھەرێم کە نێچیرڤان بارزانی سەرپەرەشتی دەکرد راستگۆیانە دانی بەشکستی کابینەکەیداناو سیستەمی پاشەکەوتی موچەیی سەپاند و دەیانجار لەمیدیاکانەوە داوای لێبوردنی لە مووچەخۆران کرد، وەلێ تا ھەنوکە سەرۆکی یٔەم کابینەیە سەرباری ھەبونی دەیان یٔاڵنگاریی یٔامادەنییە دان بەشکستی کابینەکەیدابنێ و لانی کەم بەشێک لە پێداویستیە سەرەتایی و مەعنەوییەکانی ھاونیشتیمانیان دابین بکا! لێ رۆژانەش لەلایەن دەزگاکانیەوە ھاولاتیان مژوڵی کەیس و سیناریۆی سەیر سەیر دەکا بۆ شاردنەوەی شکستی حکومەت و لەبیربردنەوەی قەیرانی موچەو دەیان یٔاڵنگاری تر کە دەرگیری حکومەت و کابینەکەی بۆتەوە. خەڵکی کوردستان ھیچ متمانەیەکی بە کابینەی نۆیەم نەماوەو یەقین بوون لەوەی کە ھیچ چاکسازییەکی پێ ناکرێ و گوزەرانی ھاولاتیانیش بەبەراورد بەکابینەکانی پێشوو زۆر خراپتر بووە. باشترین بژاردە لەم کاتەیا یٔەوەیە کە ھێزو لایەنە سیاسیەکان داوای ھەڵوەشاندنەوەی حکومەت و پێکھێنانی حکومەتێکی بچوکراوەی کاربەڕێکەر بکەن تا وادەی یٔەنجامدانی ھەڵبژاردن. حکومەتی عیراق سەرباری دەیان قەیران وەلێ توانیان سەرکەوتوو بن لەدووبارە پێکھێنانەوەی حکومەتدا، یٔەگەرچی بەبەراورد بە یٔەزمون و حوکمڕانی ھەرێم، بەغدا زۆر لەپێش ھەرێمەوەیە لێ حکومەتی عیراق لەسەر داوای شەقام و خۆپیشاندەران ملکەچ بەھەڵوەشاندنەوە کرا، وەلێ جێی پرسیارو ھەڵوەستەیە کە شەقام و لایە سیاسیەکانی کوردستان ناتوانن کۆدەنگی سیاسی و جەماوەری لەبۆ داوای ھەڵوەشاندنەوەی حکومەت دروست بکەن؟ خولاصە، پێدراوە سیاسی و یٔابورییەکانی کوردستان وا دەخوازێ لایەنەکان بەتایبەت (یەکێتی و بزوتنەوەی گۆران و نەوەی نوێ و کۆمەڵ) وەک بژاردەیەکی بابەتی پەنابەرنە بەر ھەڵوەشاندنەوەی حکومەت و ھەڵبژاردنی پێشوەختە، لەم ماوەیشدا تا وادەی دیاریکردن و یٔەنجامدانی ھەڵبژاردن گرنگە یٔامادەکاری بکەن بۆ گۆرینی یاسای ھەلبژاردن بەجۆرێک ھەرێم لە یەک بازنەیەوە بکرێ بە فرە بازنە و ھەروەھا بە یاسایەک (کۆتای پێکھاتەکان) رێکبخرێ و بەجۆرێک نەبن بە پاشکۆی ھیچ لایەنێکی سیاسی و نمایندەی راستەقینەی پێکھاتەکانی خۆیان بن، ناشکرێ لە پەرلەمانی عیراق لەکۆی (٣٢٩)کورسی تەنھا (٩)کورسی بۆ پێکھاتەکان بێ وەلێ لەکوردستاندا لە کۆی (١١١)کورسی پەرلەمان یانزە کورسیان بۆ تەرخان کرابێ! لەھەموو یٔەوانەش گرنگتر پێویستە یٔەو لایەنانە یٔامادەکاریی بکەن بۆ یٔەنجامدانی ھەڵبژاردنێکی تەندروست و ھەروەھا پاکردنەوەی یٔاماری دەنگدەران و رێگری لەساختەکاری مونەزەمی لایەنێکی سیاسی. بەپێچەوانەوە یٔیدامەی حکومرانیەکی شکستخواردو موفلیسی وەک کابینەی نۆیەم، روخانی حکومەت و سەرھەڵدانەوەی خۆپیشاندانەکان و دروست بونی بزوتنەوەی یٔەنارشیستی یٔەگەرێکی بەھێزو چاوەروانکراو دەبن.
.gif)
هونه‌ر حاجی جاسم/ مۆسکۆ هه‌وله‌کانی ئێستای چه‌سپاندنی "لامه‌رکه‌زیه‌تی ئیداری پارێزگای سلێمانی" به مانایێکی تر زۆنی سه‌وز، له قازانجی پارتیه. به‌لام له‌وانیه خوێنه‌ر بپرسێت بۆچی ئه‌و جۆره لامه‌رکه‌زیه‌تیه له قازانجی پارتی دیموکراتی کوردستانه؟. له چ رویێکه‌وه له قازانجی پارتیه؟. من لێره بابه‌ته‌که درێژ ناکه‌مه‌وه، وه ناچه‌مه سه‌ر ئه‌و روداوانه‌ی پێشتر که رویداون له کوردستانی عێراق ، به‌لکو ته‌نیا باسی قازانجی پارتی ده‌که‌م که چۆن ده‌یه‌وێت ده‌رفه‌ته‌که بقۆزێته‌وه!. ئه‌و لامه‌رکه‌زیه‌ته له سودی خۆی کۆتایی پێ بێنێت!. لای هه‌موومان مه‌علومه پارتی ئێستا ته‌واوی جومگه‌کانی ده‌سه‌لاتی حێبه‌جێکردن و یاسادانانی له هه‌رێم له‌ژێر ده‌سته، وه ته‌واوی هێزه‌کانی تری به‌شداریش له حکومه‌ت شاگردی سیاسی بۆ ده‌که‌ن. دوباره پرسیار ده‌که‌ینه‌وه بۆچی له قازانجی پارتیه؟. پارتی تاکو ئێستا له ته‌واوی مه‌لفه سیاسی و ئیداره‌ی کوردستانی عێراق نه‌یتوانیه‌وه سه‌رکه‌وتوبێت، هه‌ر له یه‌کخستنی حکومه‌تێکی نیشتمانی، داپه‌روه‌ری کۆمه‌لایه‌تی، چه‌سپاندنی پڕنسیپه‌کانی دییموکراسی ، دروستکردنی ده‌وله‌ت و تا ده‌گاته دابینکردنی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران و ده‌یان که‌یسی تر!. بۆیه له ئێستادا ده‌یه‌وێت به‌هه‌رجۆرێك بێت ئه‌و فشارانه‌ی له‌سه‌ریه‌تی که‌می بکاته‌وه، به‌رێگای جیاواز جیاوازیش له هه‌ولدایه. یه‌کێك له‌م رێگایانه‌ش له‌م کاته‌دا لامه‌رکه‌زیه‌تی ئیداریه بۆ زۆنی سه‌وز، چونکه به‌م رێگایه فشاره‌کانی له‌سه‌ر خۆی که‌م ده‌کاته‌وه، به‌تایبه‌ت کاتێك ده‌بینێت ناتوانێت دۆخه‌که چاره‌سه‌ر بکات به‌هیچ شێوه‌یێك!. پارتی ده‌یه‌وێت ده‌سه‌لاتێکی لامه‌رکه‌زی ئیداری و ئابووری له‌م دۆخه بۆ سلێمانی شۆر بکاته‌وه، تاکو تێپه‌رینی ئه‌م دۆخه ئابووری و داراییه. چونکه دوای کۆڕۆنا دۆخی ئابووری و درایی کوردستانی عێراق قورس ده‌بێت، هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ده‌کات پارتی بیر له‌وه بکاته‌وه شکسته‌کان بخاته ئه‌ستۆی ئه‌وانی تر‌ه‌وه. بۆیه ئه‌م قه‌وانه‌ی ئێستا لێ ده‌درێت بۆ چه‌سپاندنی لامه‌رکه‌زیه‌ت له قازانجی ستراتیژی پارتیه!. پارتی ده‌یه‌وێت به چه‌سپاندنی لامه‌رکه‌زیه‌تی ئیداری خۆی ڕزگار بکات له دۆخێکی که‌وتنی قولایی ستراتیژی. هه‌روه‌ها چه‌سپاندنی لامه‌رکه‌زیه‌تی ئیداری سلێمانیش به ئاسانی ناتوانێت ، ئه‌م پارێزگایه له شه‌و رۆژێك ببوژێنێته‌وه، ئه‌م نه بوژانه‌وه‌یش له ژێرخانی ئه‌م پارێزگایه، ده‌بێته به‌لگه‌یێکی گه‌وره ، که ئه‌وکات پارتی ده‌لێت ئێوه نه‌تان توانی هیچ گه‌شه‌یێک دروست بکه‌ن له‌م ناوچه‌یه، وه پارتیش له که‌وته‌نێکی گه‌وره‌ی ستراتیژی دوباره رزگار ده‌که‌نه‌وه!. بۆیه چاره‌سه‌ر چه‌سپاندنی لامه‌رکه‌زیه‌ت نیه بۆ ته‌واوی دۆخی هه‌رێم، به‌لکو گۆڕانێکی گه‌وره‌ی سیاسی پێویسته، به دروستبونی هێزێکی سیاسی ڕه‌سه‌ن و خاوه‌ن مۆدیلێکی سیاسی جیاواز له‌م هێزانه‌ی ئێستای ده‌سه‌لات و ئۆپۆزسیۆن. تاکو ئه‌م گه‌ل و نیشتمانه له‌ده‌ست ئه‌م هێزه گه‌نده‌لانه ڕزگار بکات!.
.gif)
ئاسۆ حاجی لە کوردستان هیچ کەمە نەتەوەیەک ناژی لە کوردستان پێکهاتەی نەتەوەیی و ئاینی هەیە و هەموویان خاوەنی خاک و ماف و ئەرکن کەس خؽری بەکەس نەکردووە،ئەوە ئەو دوو رۆژە دەربارەی خوشک و برایانی کرستیان و تورکمان دەگوترێ لەلایەن یەکێتی و هاوئاوازەکانی یەکؽتی گەیشتۆتە رادەی رەگەزپەرستی و لە لؽدوان و هەڵوێستەکانیان دیارە ئەگەر بتوانن نەک کورسی کۆتا ناهؽڵن بەڵکو مافە سەرەتاییەکانی دیکەشیان لؽ دەستێنەوە. بەراستی ئەوەیان خاڵێکی رەشە و دەبێتە بەشێک لە مؽژووی ئەو هێزگەلەی کە تەنها لەسەر هەڵوؽستێکی زۆر ئاسایی و یاسایی کە تەنها دەنگ دان بووە بۆ لابردنی پارؽزبەندی پەڕلەمانتارؽک کە لە دادگا داواکراوە و بە گوێرەی پەیڕەوی ناوخۆی پەڕلەمان و بریارەکانی پڕۆسێسەکە ئەنجام دراوە. حیزب و لایەنەکان مافی خۆیانە گلەیی لە هەڵوێستی پەڕلەمانتاران بکەن و کارەکەیان بەباش نەزانن بەڵام مافی ئەوەیان نیە لە بەرژەوەندی حیزبی و چەند دەستکەوتێکی سیاسی کاتی پێکهاتەکانی کوردستان لە نەتەوە و ئاینە جیاوازەکان بدەیە بەر تانە و تەشەر و سوکایەتیان پێ بکەی و باس لە نەهێشتنی کورسی کۆتا بکەی کە یەکێکە لە مافە هەرە سادە و سەرەتاییەکانی ئەو پێکهاتانە کە خاوەنی کوردستانن. باسکردنی لە کەمکردنەوەی یان نەهێشتنی کورسی کۆتا بەر لە هەموو شتێک بێڕێزی کردنە بە مێژووی هەزاران ساڵەی پێکەوە ژیان و لؽبوردەیی کوردستانە کە ئێستاش جوانترین وێنە و ناونیشانە کە سەرنجی خەڵکی جیهان رادەکێشێ،هەروەها تۆڵەکردنەوەیەکی سیاسی ئایدۆلۆژی شۆڤینیانەیە کە دەکەوێتە چوارچێوەی ئەو باوەڕەی "ئەوەی لەگەڵم نەبێ دوژمنمە".خۆ ئەگەر هەڵوێستی پەڕلەمانتارانی کرستیان و تورکمان و ئێزیدی و ئەرمەن لەگەڵ بۆچوونی ئەوان بایە ئێستا لە جیاتی هێرشکردنە سەریان و سوکایەتی پێکردنیان وەک پاڵەوان بە شان و باڵیان هەڵدەگوتن. باسکردنی ژمارەی دەنگەکان کە گوایە هەندێکیان بە چەند سەت دەنگێک بوونەتە پەرلەمانتار شورەییەکی گەورەیە و گچکەکردن و بێبەهاکردنی ئیرادەی دەنگدەرانە،باشە پەڕلەمانتارانی نەوەی نوێ لەخۆیان پرسیوە دەنگەکانیان چەند بووە! سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی و زۆرینەی پەڕلەمانتارانیان بە خێری دەنگەکانی قوباد تاڵەبانی نەبوایە لەسەر کورسی پەڕلەمان دابەدەنیشتن.
شەماڵ عەبدولوەفا ٢٠٢٠/٥/٧ ڕۆژێکی دیکەی ناشرین لەھەرێمێکی لێوان لێو لەقەیران: ھەرچەندە ئەمەی پارتی کردی لە دیوی دەرەوە کارێکی یاسایی بچوکە، بەڵام ھاوکێشە گشتیەکە واناڵێت وکرۆک و ئاماژەکانی گەورەن. ئەمەی ئەمڕۆ ئەنجامی کۆمەڵێک ھەنگاوی کەڵکەبووە کاتێک سەرۆکی پەرلەمان فراکسیۆنی گۆران و تیمی حکومەتیان دەرکرد، ئەگەر ئەوکات لایەنەکانی دەرەوەی پارتی یەک ھەڵوێستبان ئەمە ڕوی نەدەدا، نەک ھەڵوێست نەبو پەرلەمان بۆ کاک مەسعود کاراکرایەوە ڕیفراندۆم بکات. ئەنجامەکەمان دیت!!! دوێنێ ٥٤ چوار پەرلەمانتار بە پارتی وت: ئەمە مەکەو ھەڵەیە، بەڵام گوێی نەگرت. ئێمە باوڕمان بە ڕێککەوتنە لە پێناو سودی گشتی، نەک لە پێناو ڕێککەوتن. کاتێک کاک نەوشیروان لەلەندەن گەرایەوەو پێش گەرانەوەی و خۆ ئامادەکردنی بۆ مردن کۆمەلێ کۆبونەوەی لەگەل سەرجەم دامەزراوەکانی گۆران کرد، وتی ھاوسەنگی ھێز لاسەنگ بوە ! بۆیە دەبێت ی ن ک وگۆران ببنە خاوەنی پرۆژەی ھاوسەنگی ھێز ! لەسەر بنەمای چاکسازی و سیستمێکی باشی حوکمڕانی رێکەوتنی شاری جوانی لێکەوتەوە! بەلام مەرەکەبی واژۆکەیان وشکنەبوەوە! بەشێک لەیەکێتی پیلانیان دژ گێرا!! ئێستا گلەیی چی لەپارتی دەکەن!! ئەم پەرلەمانە و ھێزی پارتی پارتی ئێستا دەڵێ چیم بوێت دەیکەم، بەھێزی خۆی و ھێزی کۆتاکان کەخاوەندارێتی کۆتاکان دەگەرێتەوە بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان. ساختەکاری زۆر پارتی و یەکێتی لە ھەلبژاردن و ڕێژەی زۆری کۆتاکان و بایکۆتی دەنگدەران پێماندەڵێت: ئەم پەرلەمانە نوێنەرایەتی راستەقینەی خەڵک نیە، بەڵام تەنیا دامەزراوەیەکیشە بتوانێت بەشێک لە نوێنەرایەتی تێدا ببیندرێت. لەھەموو دنیاداو لەناشترین سیستەمدا کەمێک ڕێز لەپەرلەمان دەگیرێت، بەوپێیەی نوێنەرایەتی دەنگی خەڵکە، بەڵام پارتی کاتێک پەرلەمانی دەوێت بەقسەی خۆی بکات، ئەگەر باوڕی بە زۆرینەو کەمینەیە ئەو کاتەی زۆرینە نەبوو بۆچی دایخست ؟ ئەمجارە پارتی رێزی بۆ نزیک نیوەی پەرلەمان نەبوو !! پارتی بەمە نازانێت چ زەرەرێکی کردو ھەرێمی شەق کرد بەشێوەکی زەق و رون، ئاوا دەتانەوێت دەوڵەت دروست بکەن خاڵە جەوهەریەکە ئەمەیە: ئەوانەی بایکۆتی پەرلەمانیان کرد دژ بەپارێز بەندی .. بۆچی دەچنەوە پەرلەمان ؟ بۆ رێز لەخۆتان ودەنگدەرانتان ناگرن !؟ کاری پەرلەمان دەروات و لەسەر ئێوە ناوەستێت و حسابی یەک پولی قەلبتان بۆ ناکەن. پرسیارەکە ئەمەیە: چی بکەین گۆڕان چوە حکومەت بۆ ئەوەی چاکسازی بکرێت لە پێناو بەرژەوەندی گشتی، نەک بەردەوامیدان بە دۆخێکی خراپ. فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان یەکێکە لە چالاکترین و تۆکمەترین ئۆرگانی گۆڕان، بەشێکی سەرەکیشە لە دروستکەری بڕیاری گۆڕان. ھەر کارێک بەرامبەر فراکسیۆنەکەمان کرابێت بەرامبەر تەواوی بزوتنەوەی گۆڕانە... فراکسیۆنەکەمان لە ماوەی ڕابردوودا، ئازایانە بەوردەکاریەوە گەندەڵی و دزی دۆسیەی نەوت و خاڵە سنوریەکان و کۆمپانیاو باج ...... ھتدیان دیاریکرد، بە پرۆژەیەکی تۆکمە نەخشە ڕێگای دەربازبوون لەم قەیرانەیان دانا، لە بری ئەوەی گوێیان لێبگیرێت، کرانە بەشێک لە سیناریۆیەکی ناشرین بۆ شکاندنی کەسایەتیان! ، کە سێ ڕۆژە داوادەکەن دەبێت پارێزبەندی لەکەس وەرنەگیرێتەوە، ئەگەریش وەرگیراوە لە ھەموی بێت، نەک نیوەی ئەوانەی بڕیاربو پارێزبەندیان لێوەربگیرێتەوە ناوەکانیان نەخرانە بەرنامەی کارەوە، ئەو چوار کەسەش کە دانران سیناریۆ بوو بەشێکی بۆ شکاندنی ھاوڕێکانی ئێمە بوو . لە مەودا دەبێت بزانن فراکسیۆنەکەمان نەک چاوترسێن جدی تر قسەیان دەبێت. بزوتنەوەی گۆڕانیش کۆبونەوە دەکات، دراسەی کۆی ڕێککەوتن و شێوازی بەشداری و ئەو چاکسازیانەش دەکات، کە دەبوو بکرێت.
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی فەزیحەی یەكەم گەەشتێك لە سلێمانییەوە بۆ گومرگی ئیڕاهیم خەلیل لە سلێمانییەوە بەڕێكەوتم بۆ گومرگی ئیبراهیم خەلیل بارم بۆ هاتبو . دەبوایە فەحسی موختەبەر بۆ مەوادەكان بكرێت . بۆ نمونە مادەی وا هەیە هەر بۆ ڕەنگە پێویستی بە یەك كەوچكە چا هەیە بۆ فەحس . بەڵام ئەوان بۆ هەموو مادەیەك دوو كارتونی 40 كیلۆیی دادەگرن . هەر كیلۆی بە 40 دۆلارە . واتە 80 كیلۆكە ئەكاتە 3200 دۆلار . بۆ هەموو مەوادەكان بەم شێوەیە . سەیرەكە لەوەدایە دوای فەحسەكە كارتۆنەكان ناگیڕنەوە و دەڵین ئەوە فەرمانە پێمان كراوە . دیارە بۆ ئەرشیف هەڵیان دەگرن . بۆ ئەوەی ئەو كارتۆنانە نەشكێنن چونكە دوایی دەیانفرۆشنەوە ، دین لە كارتونی تری بارەكە نمونە بۆ فەحس دەبەن . دوایی بەدوادا چۆنمان كرد ئەم كارتۆنانە بە كەسێكی تر دەفرۆشنەوە و ئەو كەسەمان دۆزیەوە و هەر كیلۆی بە 7 هەزار دینار لێمان كڕیەوە و كابرا وتی خۆم بە 5 هەزار كڕیومە . دوای ئەوەی فەحس تەواو بو چوم پارەی گومرگ بدەم . وتیان باجەكەی دەكاتە 500 دۆلار . پارەكەم داو پسوڵەیان نەدامی . سەیركەن جگە لە پارەی گومرگ بایی چەندین هەزار دۆلاریش مەواد دەبەن و ناشتوانی قسە بكەی . ئەمەش داهێنانە لە دزیكردندا . ئەگەر بەرپرسانی حكومەت و وەزیری دارایی تا ئێستا نەیان زانیوە ئەمە دەگوزەرێت لە گومرگی ئیبڕاهیم خەلیل ، فەرمون ئێستا بیزانن ، بزانین چی دەكەن ؟ ئەمە تەنها یەك جۆر دزییە لەو سەدان جۆری دزیەی كە لە گومرگ دەكرێت . ئەمە یەك نمونەی گەندەڵیەیە لەو هەزاران گەندەڵیەی لە سێكتەرەكانی تریشدا دەكرێت . دوای هەمو ئەو قاچ و قوچەی لە گومرگ دەكرێت لە نیوەی كەمتر دەنێرن بۆ خەزێنەی حكومەت و باقیاتەكەی بەشی حیزب خۆیەتی . كاتی خۆشی سەید ئەكرەم لە دركندنی ئەو ڕاستییە لە گومرگ دەركراو خراشە زیندانەوە . هەر هەمان كەس دەڵێت : بارم بۆ هات بۆ گومرگی باشماخ . لەوی َ هەموو مامەلەكەم تەواو كرد . فەحسی موختەبەر بۆ مەوادەكان كران و هیچ كێشەیان نەبوو . بەڵام ڕەزامەندی هەولێری دەویست بۆ داخڵ كردنی بارەكان . بە كورتی تەنها بۆ ئێمزاكردنی مامەلەكەم لە نێوان چوار كەسدا لە هەولێر ، ماوەی 10 ڕۆژی خایاند . كە هاتمەوە خاوەن تڕێلە بۆ هەر شەو ڕۆژێك بڕی 200 دۆلاری لێ وەرگرتم . واتە ماوە 10 ڕۆژ چاوەروِانی و دوو هەزار دۆلاریش حەقی ڕاوەستان . دەوڵەت داری بە ڕۆتینیان نابرێت بە ڕیوەو خەڵكی خۆی پێویستە . فەزیحەی دووەم لە بەرواری 15/4/2020 تا 15/11/2020 بە بڕیار هاوردەكردنی پەتاتە قەدەغە كراوە بۆ پشتیوانی بەرهەمی ناوخۆیی . لە 10/3/ 2020 ئاگاداری هەموو بازرگانەكان كراوە كە دوای 15/4 پەتاتە بهێنن هەركیلۆی 600 دینار باجی دەخرێتە سەر . بەڵام بەڕێوەبەری گشتی گەشە پێدانی پیشەسازی لە وەزارەتی بازرگانی ، بەڕێز ئاراس ڕەئوف عارف لە بەرواری 4/2/2020 نوسراوێكی كردوە بۆ وەزارەتی دارایی كە ڕێگا بدەن خاوەنی كارگەی دروستكردنی جبسی پەتاتە بڕی 6500 شەش هەزار و پێنج سەد تەن پەتاتە هاوردە بكات لە ماوەی 6 مانگدا . بە مەرجێك خۆشی باش دەزانێت دوای 15/4 هەركیلۆیەك پەتاتە بڕی 600 دینار باجی دەخرێتە سەر . خاوەنی كارگەكە لە دوای 15/4 / 2020 یەكەم وەجبەی پەتاتەی لە گومرگی باشماخەوە داخل َكردوە ، كە دەكەوێتە كاتی قەدەغە كردنەكە . كاتێك پەتاتەكە فەحس دەكەن ، سەیردەكەن هەموی چەكەرەی كردوە بەكەڵك نایەت . لە وەش سەیرتر كە سەیری نوسراوی ڕێ پێدراوەكەی دەكەن ، دەبینن لە پێدانی باجیش بەخشراوە . باجیش بۆ هەر كیلۆیەك 600 دینارە . باجی هەموی دەكاتە 4900 چوار ملیارو نۆسەد ملیۆن دینار . بە دۆلاریش دەكاتە 3250 سی ملیۆن و دوو سەدوو پەنجا دۆلار . نازانم چۆن ئەمە بەسەر وەزیری داراییدا تێپەڕیوەو ئیمزای كردوە بۆ بەخشین لە باج ؟. وەكو زانیاریش هەیە خاوەنی ئەو كارگەیە ساڵی پاریش لە گومرگ بەخشراوە . تەنانەت بەخشین بۆ شیشی ئاسن و شتی تریش كراوە . پرسیار لێرەدا ئەمەیە : چۆن ئەم بەڕێوەبەرە كڵاوی كردە سەری وەزیری بازرگانی و دارایش ؟ ئەگەر بەوە فریومان بدات بڵێت ئەم پەتاتانە بۆ خواردن نییەو بۆ جبسەو لە كوردستان نییە ، ئەی بەخشین لە گومرگ چ مانایەكی هەیە ؟ چۆن كەسێك دەبەخشرێت لەو هەموو پارەیە ؟ لە پێناوی چێدا ؟؟ دیارە ئەمە بی َبەرامبەر نەكراوە و بە درێژایی ساڵەكانی تریش ئەم فەرهودە كراوەو تا ئێستا كەسێك لێ پێچینەوەی لەگەڵ نەكراوەو كەسیش سزا نەدراوە . خۆش بەختانە فەزیحەكە ئاشكرا بوو لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانەوە بە نوسسراو بەخشین قەدەغە كرا . ئەمە بڕیارێكی باشە . خۆزگە بەردەوام بەدواداچون بكرێت و بریاری لەو شێوەیەش بدرێـت و سزاشی بەدواوە بێت . بەڵام بە بۆچونی من حەق وایە لێپرسینەوەو بەدواداچون بۆ كارەكانی پێشوی ئەم بەڕیوەبەرە بكرێت و بزانن ئەمە یەكەم كاریەتی ، یان كاری تریشی لەو جۆرە كردوە . هێوادارم سزای ئەوانەی ئیبڕاهیم خەلیلیش بدەن كە لە بری بردنی یەك كەوچكی چا مەواد بۆ فەحس ،دوو كارتون دەبەن بۆخۆیان . فەزیحەی سێیەم \لە كابینەی هەشتەم كە ڕێباز حەملان وەزیری دارایی بوەو لە هەمان كاتیشدا وەزیری كشتوكال َبوە بە وەكالەت ، نوسراوی كردوە بۆ گومرگی باشماخ كە ڕێگا بدەن بە (عەمر یان زەید ) بڕی 300 سێ سەد هەزار كارتون كە هەر كارتۆنەی 100 تەبەق هێلكەی تێدایە .، بەمەرجێكیش لەو كاتەدا هاوردەكردنی هێلكە قەدەغە بوە . كارەسات لەوەدایە جەنابی وەزیرلەپێدانی گومرگیش بەخشیویەتی. كە واتە جەنابی وەزیر دوو جار سەرپێچی یاسای كردوە . لە ساڵ لە ساڵی 2019 و 2020 لەبەر ئەوەی هاوردەكردەكردنی هێلكە قەدەغە بوە ، ڕێژەی باجی گومرگیش نازانین . بەڵام ئێمە ڕێژەی گومرگی ساڵی 2018 دەكەینە بنەما بۆ حسابكردنی پارەی گومرگی ئەو هێلكانە . ئەو كات باجی تەبەق هێلكەیەك 350 دینار بوە . كەواتە پارەی گومرگی یەك كارتون دەكاتە 35000 دینار . پارەی گومرگی 300 هەزار كارتون دەكاتە دەملیار و پێنج سەد ملیۆن دینار . بە دۆلاریش دەكاتە نزیكەی 8 ملیۆن دۆلار و نیو . لەگەڵ قازانجی فرۆشتنی هێلكەكان دەگاتە نزیكە 20 بیست ملیۆن دۆلار . بۆیە لەو كاتەوە ڕەجەب كراوەتە سەرپاڵە حالیشمان ئاوا جوانە . لە ساڵی 2019 وە تا ئێستاش هاوردەكردنی هیلكە قەدەغە كراوە ، بەرپرسانی حیزبیش بەردەوام هێلكە هاوردەدەكەن . قازانجەكەی بۆ حكومەت نییە و بۆ بەرپرسانی حیزبە . پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەگەر لەم هەرێمە شتێك هەبێ بەناوی حكومەت ، نابێ پرسینەوە لەو وزیرە بكرێت و بزانن چۆن و بۆچی و بە چ دەسەڵاتێك حەق بە خۆی دەدات بڕیاری لەو شێوەیە بدات ؟ . بەڕاست ئەمە حكومەتە ئێمە هەمانە ؟. دیارە لەم هەرێمەدا یاسا نییەو كارەكان بە میزاجی شەخسی دەكرێن . فەزیحەی چوارەم لە مەرزەكان كۆمیانیای جۆراو جۆر هەیە بۆ وەرگرتنی پارە . بەناوی سۆنەر ، نەشتەرگەری ، قەپان، سەرانە و زۆر شتی تر . هیچ كۆمپانیایەك نییە ، بەرپرسێكی حیزبی شەریكی نەبیت . هەندی كۆمیانیا هەیە كە گوایە فەحسی مەوادەكان دەكات ، هەر ئامێریشی نییە . ئەگەر ئەم كۆمپانیانە پێویستن بۆچی حكومەت خۆی سەرپەرشتیشیان ناكات ، بۆ ئەوەی پارەكە بۆ حكومەت بگەڕێتەوە ؟ چۆن دەبێت حكومەت خۆی دزی لە خۆی بكات ؟ . دیارە بۆ خاتری بەرپرسەكانی حیزب دانراون كە پارەیان دەست كەوێت . ئێستا لە گومرگەكەن كاڵای زۆر داخڵ دەكرێت كە هاوردەكردنی قەدەغەیە . وەكو هێلكە و پەتاتە . بەڵام ڕۆژانە زۆربەئاسایی دێتە ناو هەرێمەوە باجێكی زۆر وەردەگیرێت و بۆ حكومەت نییە . ئەوانەی ئەوەدەكەن كەسانی ئاسایی نین ، دەسەڵاتدرانی ناو حیزبن كە بەشێكن لە دەسەڵاتی ئەم هەرێمە . كەواتە مرۆڤ چ دڵێكی بەم حكومەتە خۆشبێت .؟. حكومەت هاوار دەكات دەڵێ، ئیفلاسمان كردوە ، ئەوەتا موچە نادرێـت. لە ناچاریدا تەسلیم بە بەغدا بونەوە ، لەولاوە خەریكی تاڵانین لە گومرگەكان . ئەمە تەنها چەند نمونەیەكی زۆر كەمن لە گەندەڵی ناو گومرگەكان . ئەی گەندەڵی و تەخشان و پەخشان لە بواری زەوی و زاردا . لە بواری بازاڕ قۆرخ كردندا و خۆدزینەوە لە پێدانی باج . لە بواری وەبەرهێنان و دروستكردنی باڵەخانەدا هەموو بوارەكانی تریش دەبێ چۆنبیت . بواری نەوتیش لای هەموان ئاشكرایە و بو بە مایەی ئیفلاسبونی و حكومەت . ئەگەر لەناو هەموو دام و دەزگاكانی حكوموتدا بەم جۆرە تاڵانی بكرێت و گەندەڵی بوبێتە كەلتور هاوڵاتی چ ئومێدێكی بەم دەسەڵاتدرانە دەمێنێت . لە ئێستادا لەناو زۆرێك لە دام و دەزگاكانی حكومەتدا تۆڕێك بۆ ئەنجامدانی گەندەڵی لە سەری سەرەوە تا خواری خوارەوە دروست بوە . سێ سێ و چوار چوار سەریان بەیەكەوە ناوەو بەرنامەی دزی و گەندەڵی دادەڕێژن . داهێنانی تازە دەكەن لەچۆنیەتی دزیكردندا . هەر پڕۆژەیەك پێویستی بە ڕەزامەندی دەست بەكاربونی هەبێت ،بی َپێدانی بەرتیل ئێمزا ناكرێت . هیچ پڕۆژەیەك نییە ئەگەر بڕی تێچونی بگاتە ملیۆنێك دۆلار و بەرپرسێكی حیزبی شەریكی نەبێت . كەواتە ئەو سەرینە بخەن ژێر سەرتان كە هەرگیز چاكسازی بە ئەمانە ناكرێت ، چونكە ئەوەی ئێستا هەیە بەرهەمی كاری ئەمانەیە. چاكسازی بە كەسانی دڵسۆز و دەست پاك و نیشتمان پەروەر دەكرێت ، نەك كەسانی تاڵانچی . حكومەت لە بری هەوڵ بدات چارەسەرێك بۆ ئەم بارودۆخە بدۆزێتەوە ، باسی هەر گەندەڵییەك بكەێت ، پێت دەڵێن كوا بەڵگە ، بیدەنە دادگا . ئاخر دادگا نییە بۆیە ئەم تالاِنیە دەكرێت . نە دادگا بیلایەنەو نە یاساش سەروەرە . لە كاتێكدا حكومەت موچەی پێ نەدری ، هەرچی سەرچاوەی داهاتیشە دەستی بەسەردا بگرێت ، بەرپسانی حیزبیش باج نەدەن ، داهاتی نەوتیش دیار نەبێت ، حكومەتی عێراقیش موچە نەنێرێـت ، ئەم بەرپرسانەش دەست بەرداری دەسەڵات نەبن و سەرباری هەموو ئەمانەش هەڕەشە بكەن ، ئەی هاوڵاتیان دەبی َچی بكەن ؟. یان دەبێ بێدەنگی هەڵبژێرن تا ئێستا چۆن ڕۆیشتوە با هەر ئاوا بڕوات . یان دەبێ خەڵك لە خەو بێدارببنەوەو بەم بارو دۆخە ڕازی نەبن و دەست بكەن بە خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەڕیرین . ئەگەر ئەمە ئەنجامی نەبوو ، دەبێ دەست بكرێت بە ئەنجامدانی ڕاپەڕینی گشتی ،چونكە ڕێگا چارەیەك نامێنێت . بەڕاستی بارودۆخەكە زۆر مەترسیدارە چونكە هەڵسو كەوتی بەرپرسەكان ئەوەمان پی َدەڵێ كە ئەمانە ئومێدیان بە پاشەڕۆژی ئەم هەرێمە نەماوەو ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت وەكو شاشبەتاڵ و بێ ئومێدی وایە ، بۆیە هەركەس بۆخۆیەتی و ئەوەتا بە بەرچاومانەوە وڵات تاڵان دەكرێت و كەسیش لە خەمی هاوڵاتیان نییە . دیارە ئەمانە ئەهلی دەوڵەت داری نین . كەواتە دەبێ تازوە میللەت فریای خۆی بكەوێت . دكتۆر عەلی وەردی دەڵێت : ستەمكار هەست بە ستەم ناكات ، تا خەڵكی دەورو بەریان چەیڵەیان بۆ لێدەن . بۆیە تكایە واز لەچەیڵە لێدان و پێدا هەڵدان بێنن. كاتی ئەوەیە بێنە دەنگ و بڵێن ئیتر بەسە .
.gif)
عومەر عەلی ئەم هەنگاوەی پەڕلەمانی کوردوستان بۆ لێسەندنەوەی پارێزبەندی لە پەڕلەمانتاران ،شتێکی تازە نیە بەڵکو ڕەنگدانەوەی ئەو عەقڵیەتەیە کە حوکمڕانانی هەرێمی کوردوستان هەیانە بۆ کاری سیاسی و ئەو جیهانبینیە خێڵەکیەی کە دەیانەوێت لە واقیعدا بیچەسپێنن ،ئەوانەی کە بەدرێژایی 29 ساڵی ڕابردو حوکمی هەرێمی کوردوستانیان کردوە هیچیان خاوەنی ئایدیاو فەلسەفەی حوکم نەبوون ،لەبەر ئەوە ئەو دروشمانەش کە بەرزیان کردۆتەوە ،لە دیموکراسی و سۆشیال دیموکراتی و لیبرالیزم ،بێجگە لە درۆیەکی گەورە هیچیتر نەبوە ،ئەوەش کە بینراوە لە پڕۆسەی هەڵبژاردن تەنها بۆ شەرعیەتدان بوە بە گەندەڵییو دزی و تاڵانکاری ،لەبەر ئەوە دسەڵاتی؟29 ساڵەیان ئەو ڕاستیەی سەلماندوەو جەماوەرو هێزە سیاسیەکان و ڕێکخراوە نێو دەوڵەتیەکانیش ئەوڕاستیە دەزانن ،لەبەر ئەوە لە هەمو کێشەکان لەگەڵ ناوەندو وڵاتە هەرێمایەتیەکانیش ئەوان بە جۆرێک مامەڵەیان لەگەڵ کردون کە دوبنەماڵەو دو گروپی سیاسی و بازرگانن نەک پیاوی دەوڵەت و حوکمڕان.لەبەر ئەوە ئەوەی کە ئێستا بەسەر پەڕلەمانیان هێناوە بەرهەمی ئەو جۆرە جیهانبینیە بچوک و بەرتەسکەیە کە لە نێو ئەشکەوتەکاندا هەڵیان گرتوەو ئێستاش لە واقیعدا بەرجەستەی دەکەن ،ئەوان لە بنەماکانی دیموکراسی و دامەزراوەکانی وەک پەڕلەمان تێ ناگەن و ناشیانەوێ گەشە بکات و ڕۆڵی کارای هەبێت، ئەوان لە دوای 2013 وە کار بۆ ئەم ڕۆژە دەکەن کە پەڕلەمان وەک لقێکی حیزبی بێت و چیان ویست بەو شێوە بکات ،پەڕلەمان هەتا 50بە 50 بو هەروابو بەڵام لە دوای 2009خەریک بو لە دەستیان دەربچێت ،ئێستا لەم خولەدا وایان لێ کردوە، کە بەویستی خۆیان بێت، لەمەشدا تەنها پارتی تاوانبار نیە ،بەڵکو یەکێتیش تاوانبارە، لەلایەک بەهۆی ڕازی بون بە بەرئەنجامی تەزویری 2018 ،لەلایەکی تریش ،ڕازیبون بەدابەشکردنی سەروەت و سامانی کوردوستان لەگەڵیدا ،لەبەرئەوە ڕاستە لەم کارەدا یەکێتی تیانیە، بەڵام پاڵ بە پارتیەوە دەنێت کارەکە بکات ،کە کردیشی هەڵوێستێکی نیشتیمانی ئەوتۆی نیە کەڕای بگرێت. . لە ئێستادا هەست دەکرێت. کە پەڕلەمان بەتەواوی شکۆیان شکاندو پارتی بەدەر لە هەمو حیزبەکان دەتوانێت چۆنی بوێت بەو شێوەیە مامەڵە بکات .بەمەش پرسیار دەکەوێتە سەر کۆی حیزبەکان، کە ئایە لەدوای ئەم ڕوداوە بەچ ڕویەکەوە دەچنەوە ئەو پەڕلەمانەی کەهەمو تواناو دەسەڵاتەکانی لەکار خراوەو تەنانەت بەبێ بونی سەرۆکی پەڕلەمانیش دەتوانێ هەمو کارەکان ڕایی بکات، لەم کاتەدا بوونی ئەوان لە پەڕلەماندا، بێجگە لە پاشکۆبون مانایەکی تری نیە. چونکە ناتوانن هیچ ڕۆڵێکیان هەبێت و هەمویان دەبنە فەرمانبەرو حیزبی باڵادەست کە پارتیە،چی پێ ووتن دەبێت ئەوە بکەن و ئەگەر لە ڕێنماییەکانی ئەوانیش لابدەن، چارەنوسیان وەک سۆران عومەری لێ دێت ،لێرەدا بەرپرسیاریەتێکی گەورە دەکەوێتە ئەستۆی پەڕلەمانتارانی دەرەوەی پارتی کە ئەم ڕەوشە قبوڵ نەکەن و شکۆیەک بۆ خۆیان و پەڕلەمان بگێڕنەوە ،ئەویش هەمویان بەیەکەوە بەرەیەکی نیشتیمانی دروست بکەن ،بەتایبەتیش یەکێتی هەڵوێستی شێلگیرانەی هەبێت و بەو سوکایەتیە ڕازی نەبێت کە پێی کراوە ،بۆ ئەم مەبەستە بایکۆتی پەڕلەمان بکەن و هاوشێوەی عێراق داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت بکەن ،چونکە بەم ڕەوشەی ئێستای پەڕلەمان و لە بەر ئەوەش کە لەسەر بنەمای تەزویرو بەشداری کەمینەی خەڵک لە هەڵبژاردندا دروست بوە قابیلی چاکبوون نیە،کەواتە تاکە ڕێگە هەڵوەشانەوەو هەڵبژاردنێکی نوێیە، بەڵام بەو مەرجەی کە لەژێر چاودێری نەتەوە یەکگرتوەکاندا ئەنجام بدرێت، بۆ ئەوەی کۆتایی بە تەزویر بێت و ئەوکاتەش دەردەکەوێت کە چ حیزبێک جەماوەری هەیەو کێ جڵەوی دەسەڵاتی هەرێمی کوردوستان بەدەستەوە دەگرێت.
.gif)
سامان وەستا بەكر كاتێ مام جەلال چاوی بڕییە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و لە ھەوڵا بوو كە بگاتە ئامانجێك كە دوورنیە پێشتر خۆشی بە خەونی شاعیرانەی زانیبێ، ئیتر بۆ گەشتن بەو ئامانجە ھەموو تنازولێكی بۆ كاك مەسعود كرد و لەوەش خراپتر پشتی كردە ھاوڕێ دێرێنە چل ساڵییەكەی "كاكە نەوە" خۆی ووتەنی. كاك مەسعود سوودی زۆری لە دووركەوتنەوەی مام جەلال كرد و گۆڕەپانەكەی بۆ تەخت بوو لە كاتێكا مام جەلال یەكێتیشی لەبەردەما توانەوە. ڕووی لە كاك نەوشیروانیش وەرگێڕا كە تاكە كەسێك و بەربەستێكیش بوو لە توانایابوو ھاوسەنگی ھاوكێشەكە ڕابگرێ بە بیرتیژی و خۆنەویشتی ڕێگە لە زۆر ھەڵەی ستراتیژی بگرێ. دواتر لە غیابی كاك نەوشیروان و مام جەلالا كاك مەسعود بێگەڕانەوەو بۆ ھیچ كەسێك و حسابكردنێك كەوتە زۆر ھەڵەی ستراتیژی و سیاسی و تەنانەت ئابوریشەوە و كوردستانیش گەشت بەم ڕۆژەی كە ئێستا خودی كاك مەسعودیش بۆی ڕێكناخرێتەوە. بۆیە بێ ویژدانییەكی زۆرە ئەوەی ئێستا بەسەر ھەرێم ھاتووە ھەمووی بسوێنرێ بە ملی كاك مەسعودا و مام جەلالی لێدەركری لە كاتێكا مام جەلال لە پێناو پۆستی سەرۆك كۆمارا ھەرێمی بەجێھێشت، بۆیە ھەردووكیان پێكەوە ئەم ڕەوشەیان ھێنایە ئاراوە بەڵام تەرازووی ھەڵەكانی مام جەلاك لاسەنگترە. سەردەمانێك ھیچ كابینەیەكی حكومەتی بەغا بەبێ گیراكردنی ھەولێر ڕۆژی ڕوناكی بەچاو نەئەبینی بەڵام ئێستا ھاوكێشەكە بەجۆرێ گۆڕاوە لە ڕاسپاردنی ھەرسێ "عەلاوی و زەرفی و كازمی"دا ھیچ یەكێكیان سەردانی ھەولێریان نەكرد بە مەبەستی ئەوەی حكومەت پێكبھێنن بەڵكو كە كۆی گفتوگۆكانا لایەنی كوردی "پارتی بە پلەی یەك" بەھەموو توانایەكی خۆی داوای دانانەوەی وەزیری دارییان كرد و سەرەنجام ئەویشیان بۆ نەچووەسەر و دەست بەتاڵ ھاتنە دەرێ و لە كۆی ٢٢ وەزیری كابینەكەی كازمی، دوو وەزیری كورد دەنگیان نەھێنا ئەوەش باشترین ئاماژەیە بۆ ئەو پاشەكشێیەی كە كورد لە پرۆسەی سیاسی عێراقا كردوویەتی و گەڕانەوەی سەردەمی زێڕینی كورد بۆ دوای ساڵی ٢٠٠٣ بۆ چەندین دەیەیتر دواكەوتووە. سه‌نگی سیاسی كورد له‌به‌غدا چه‌ند ساڵێكه رووه‌و لێژییه، به‌ڵام جیاوازتر له كابینه‌كانی پێشوو كورد ئه‌دایه‌كی لاوازو په‌رته‌وازه‌ی پێشكه‌شكرد، ڕۆڵی لاوازی كورد لە گەمەی سیاسی عێراقا ئێستا ڕوون و ئاشكرایەو لە ھەر لایەكەوە لێی بڕوانی بە ئاسانی ئەتوانی لەوە تێبگەی كە چیتر كورد لە بەغا لە ڕۆڵێكی كارتۆنی بەولاوە ھیچ ئەرزشێكی نیە و سونە بەو كێشە قوڵ و شڵەژاویەی خۆیانەوە توانیان ڕۆڵێكی باشتر لە كورد بگێڕن. ھەندێ جار ئەتوانی دەسەڵاتدار و سیاسەتوانانی كورد لە مێژووی كۆن و نوێیا بە ماسی بچوێنی "بشوبھێنی"، ئاخر ماسی تەنھا بۆماوەی ٢٠ چركە "پانیە" شتی لەبیر ئەمێنێ و پاش ئەو ماوە كەمە دیسانەوە ئەچێتەوە قەپ ئەكاتەوە بە ھەمان قولاپا. سیاسیە بالا دەستەكانی كوردیش ھەروان ھیچیان بیرنامێنێ و تیمی هه‌ردوو فراكسیۆنی زۆرینه یه‌كێتی و پارتی، ئه‌وه‌نده سه‌رقاڵ كرابوون، به‌وه‌ی كێ له كورد چ وه‌زاره‌تێك وه‌رده‌گرێت، داواكارییه بنه‌ڕه‌تییه‌كانی كورد، بوون به‌ژێر ئه‌و دۆخه‌وه‌و له‌كاتێكی ئاڵتونیدا ئه‌و داوایانه خرانه لاوه سەرەنجام ھیچیشیان نەچنیەوە لە كاتێكا ھەر لەسەرەتاوە بەبێ مەرج پشتیوانی ھاتنی كازمییان كرد. ناوچە دابڕێنراو داگیركراوەكان، ھێزی پێشمەرگە، گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك و ناوچەكانیتر ھەمووی كرا بە قوربانی بۆ مووچە، بەڵام ھیچ بەڵێنێكیش بۆ پێدانی مووچە وەرنەگیرا كە ئەمە ئەوپەڕی لاوازی كورد ئەسەلمێنێ و بگرە نەنگی و شەرمیشە داواكاری گەلێك لە مووخەیا بچوكرێتەوە وە وێڕای ئەوەش مسته‌فا كازمیی سه‌رۆك وه‌زیران ئاماده‌نه‌بوو هیچ به‌ڵێنێك یاخود هیچ گره‌نتییه‌ك به كورد بدات، كه كێشه‌كانی چاره‌سه‌ر ده‌كات، به تایبه‌ت بۆ كێشه‌ی مووچه، به‌ڵكو گوتبووی ئه‌گه‌ر ئه‌م بابه‌ته بخاته به‌رنامه‌ی كاره‌وه نه‌یاری بۆ زیاد ده‌بێت، به‌ڵام دڵنیایی دابوو كه نیه‌تی باشه. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش كورد له پشتیوانی خۆی بۆ كازمی ساردنه‌بوویه‌وه چونكە (نیەتی باشە) ئەمەش زیاتر لە قسەی سەرتەنور ئەچێت. تازە كورد لە بەغا دۆڕاو ناگەڕێتەوە دۆخی جاران بەڵام ئێستا جارێكیتر بارزانی لەبەردەم ھەڵەیەكیتری مێژووی و چارەنوسازدایە و كە ئەگەر ھاوكاری توركیا بكات بۆ لەناوبردنی قەندیل ئەوا لە دوای قەندیل شتێك نامێنێ بەناوی ھەرێمی كوردستان لە باشوری وڵات و پارتی دیموكراتی كوردشتانیش لە حیزبێكی كارتۆنی بەولاوە ھیچ بوونێكی نابێ. كێشەیەكی تری پارتی و یەكێتی ئەوەیە كە كار لەسەر كۆنە قین ئەكەن و ڕاوێژی ھەموو دۆستێكیش تەنھا ئەگەر پارتی و یەكێتی نەبێ بە ھەند وەرناگرێ. ئاقڵمەندان لای پارتی و بارزانی تەنھا ئەو كەسانەن كە ووشەكانیان بە باڵای ئەوان ئەدوورن ئەوەش یەكێكە بووە لە ھەرە ھۆكارە گرنگەكانی پاشەكشەی پارتی ئەگەر چی ئەوان ھەڵەی بەدەستھێنانی٤٧ پەرلەمان كە ھەموومان ئەزانین چۆن ھێناویانە گومڕای كردوون. مانەوەی خەڵكی باشوری كوردستان وەك داشی دامەی پارتی ھەڵەی پارتی نیە ھێندەی ئەوەی كە نەبوونی حیزبێكی خاوەن ستراتیژی قوڵ و جیاواز بەمانی ووشە لە پارتی لە لایەك و گوێنەگرتنی ئەو حیزبانە لە بنكە جەماوەریەكانیان و ئەقڵمەندانی بێ بەرژەوەندی لەلایەكی ترەوە. لەدواین كارە ناشرینەكانیشیانا سۆران عومەری ئەندام پەرلەمانیان كرد بە قارەمان و ھەرێمیشیان كرد بە پەند.
هێمن مامەند ساڵی رابردوو وتارێكم نوسی بەناوی "شێخ لاهور یان شێخ رامبۆ" لەوتارەكەدا باسی پروپاگەندەكانی پارتی و میدیای پارتیم كردبوو بەوەی كەدەڵێت لاهور شێخ جەنگی هێزی ناردووە بۆسەركوتكردنی خۆپیشاندەرانی بەغدا و هاوكات لاهور هێزی ناردووە بۆرۆژهەڵاتی كوردستان و بۆسەركوتكردنی خۆپیشاندەران لەئێران لەوتارەكەدا ئاماژەم بەوەكردبوو ئەگەر وابێت ئەوە لاهورە یان رامبۆ؟ ئاخەر كاتێك وڵاتێكی وەكو ئێران كەخاوەنی هێزێكی گەورەی سەربازی و موخابەراتیە داوای یارمەتی لە لاهوری شێخ جەنگی دەكات ، بەڕاستی ئەوە سەیرە و حەقە ناوبنرێت شێخ رامبۆ نەوەكو شێخ لاهور. ئەم پروپاگەندانەی پارتی و میدیاكانی پارتی نەوەكو هەرنەیتوانی لاهوری شێخ جەنگی لاواز بكات، بەڵكو دواجار بوو بەخزمەتێك بۆلاهوری شێخ جەنگی و سەرئەنجام لەدوا كۆنگرەی یەكێـی نیشتیمانی كوردستان لەكۆی 120 كورسیەكەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی نزیكەی 80كورسی لەباڵی لاهوری شێخ جەنگین یان نزیك لەئەون، بەهەر حاڵ پارتی و میدیاكەی پارتی دوای ئەوەی بەدژایەتیەكانیان لاهوری شێخ جەنگیان كرد بەرەقەم و لەناو حزبەكەی خۆشەویستریان كرد تادواجار بوو بەهاوسەرۆكی حزبەكەی ، بەڵام هێشتا تەمبێ نەبوون و وازیان لەم پروپاگەندانە نەهێناوە ، ئەوەتا لەئێستادا هەر رۆژنامەنوسێك راپۆرتێكی گرنگ یان هەواڵێكی سەرنج راكێش بڵاو دەكاتەوە بەپیاوی لاهوری ناودەبەن، وەك ئەوەی بینیمان ئەوەی كەبەرامبەر من كرا، كەلەماوەی رابردوو بەتایبەتی دوو مانگی رابردوو چەند دۆسیەكی هەستیارم بڵاو كردەوە ،بەم هۆیەشەوە لەماوەی یەك مانگدا سێ جار دەستگیركرام و ئازادكرام و دەستگیركرامەوەو داواكاری گشتی و سەرۆكی حكومەت حەفت دۆسیەیان لەسەر من كردەوەو مانگێك و سێ رۆژ خرامە زیندانەوە، دوای ئەوەی دەستگیركردنەكەم لەسەر ئاستی نێوخۆی و جیهانی كاردانەوەیەكی باشی میدیاكانی ناوخۆ و جیهانی لێكەوتەوەو چەندین رێكخراوی نێودەوڵەتی و كونسڵخانە لێی هاتنە دەنگ منیان كرد بەپیاوی لاهورو وتیان هێمن مامەند سەربەلاهورەو لەمیدیاكەی ئەو ئیشی كردووە ، بەراستی سەیرە ئەم حزبە چەندە بێ ئاگایە بێ ئەوەی هەست پێ بكات كەئەم قسانە لەزیانی ئەوە هەمیشە خەریكی پروپاگەندەن، باشە بۆچی هەررۆژنامەنوسێك كارێكی گرنگی كردوو ، دەستگیركردنەكەی كاردانەوەیەكی گەورەی لێكەوتەوە بیكەن بە پیاوی شێخ لاهور ، ئاخەر نازانن یان كەسێك نییە لەو حزبە بڵێت "كاكە گیان هەر كەسێك ناوبانگێكی دەركردوو بوو بەرەقەم ئێمە بیكەین بەپیاوی لاهور ئەوە دەستكەوتە بۆئەو ؟ یان ئەگەر سەیری بكەین لەدۆسیەی سۆران عومەری پەرلەمانتاری فراكسیۆنی كۆمەڵ لەكاتێكدا ئەم پیاوە یەكێكە لەپەرلەمانتارە چالاكەكانی ئەم خولەی پەرلەمان و دەست بۆبرینەكان دەبات و كار لەسەر دۆسیە گەندەڵیەكانی ئەم كابینەیە دەكات و موڵك و كۆمپانیاكانی سەرۆكی حكومەت ئاشكرا دەكات ، لەبەرامبەردا پارتی و میدیای پارتی و پەیجەكانی سەربەپارتی لە سۆسیال میدیا رێك بەوە تۆمەتباری دەكەن ، كەپیاوی شێخ لاهورە، ئاخەر ئەگەر پەرلەمانتارێك بەم شێوەیە چالاك بێت و لەنێو خەڵك خۆشەویست بێت و تۆبیكەیت بەپیاوی شێخ لاهور ئەمە دەستكەوتە بۆشێخ لاهور یان شكست؟ ئەگەر هەرچی رۆژنامەنوسی باش و ناودار و پەرلەمانتاری چالاك و ناودار پیاوی لاهوربێت، بەڕاستی دەستكەوتە بۆلاهوری شێخ جەنگی و جێگەی سەرسوڕمانە كەلاهور ئەو هەموو كەسە چالاكە پێدەگەیەنێت، بەخوا حەقە شێخ لاهور بكرێت بەرێبازو ئایدۆلۆژیایەكی تایبەت بەخۆی هەبێت و ناوی بنێرێت لاهوریزم، یان قوتابخانەی لاهور یانیش پەیمانگای شێخ لاهور بۆپێگەیاندنی پەرلەمانتارو رۆژنامەنوس و كادیری بەتوانا ، ئاخەر كەی واز لەم پروپاگەندانە دەهێنن ؟ كەی بیرلەوەدەكەنەوە ئەم قسانە بەزەرەرو زیان بۆخۆتان و بۆحزبەكەتان دەشكێتەوە؟
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
