(درەو میدیا): رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی داوا لە توركیا دەكات سنورێك بۆ ئەو پێشێلكارییە مەترسیدارانە دابنێت كە دژ بە مافەكانی مرۆڤ لە عەفرینی رۆژئاوای كوردستان بەڕێوەدەچێت. رێكخراوەكە توركیاش بە چاوپۆشیكردن لەو پێشێلكاریانە تۆمەتباردەكات. رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راپۆرتێكیدا كە شەوی پێنج شەممە بڵاویكردەوە رایگەیاندووە پێشێلكاری جۆراوجۆری مافەكانی مرۆڤ دژ بە دانیشتوانی عەفرین دەكرێت لەلایەن گروپە چەكدارە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریاوە كە لەلایەن توركیاوە پشتیوانیان لێدەكرێت و چەك و تەقەمەنییان بۆ دابین دەكرێت. لێبوردنی نێودەوڵەتی راشیگەیاندووە ئەو پێشێلكاریانە كە سوپای توركیا چاوپۆشیان لێدەكات، بریتیە لە گرتنی بەناحەق و رفاندنی زۆرەملێ و دەستبەسەراگرتنی كەلوپەل و تاڵانكردن. سوپای توركیا ئازاری رابردوو لەگەڵ گروپە چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە ئۆپەراسیۆنێكدا كە دوو مانگی خایاند كانتۆنی عەفرینی رۆژئاوای كوردستانی داگیركرد و بەوهۆشەوە دەیان هەزار هاوڵاتی ئاوارەبوون و عەفرین و گوند و شارۆچكەكانی تاڵانكران. بە گوێرەی راپۆرتەكەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی هێزەكانی توركیا و چەكدارە سورییەكان خوێندنگەكانی عەفرینیان داگیركردووە و بەوهۆیەوە هەزاران منداڵ لە خوێندن بێبەشبوون. لین مەعلوف بەڕێوەبەری توێژینەوەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی رێكخراوەكە دەڵێت:" هێرش و داگیركاریی سوپای توركیا نەهامەتییەكانی دانیشتوانی عەفرینی زیاتر كردووە كە ماوەی چەند ساڵێكە بەهۆی ململانێییەكی خوێناوییەوە دەناڵێنن". رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە كۆتایی راپۆرتەكەیدا داواش لە ئەنكەرە دەكات دەستبەجێ سنورێك بۆ پێشێلكارییەكان لە عەفرین دابنێت و سوپای توركیا كە هێزی داگیركەرە دەبێت گەرەنتی سەلامەتی دانیشتوانی و سیستمی عەفرین بكات.  

نوسینی: پۆڵ رینكۆن هەواڵسازی زانستی لە بی بی سی وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار، كە خەڵكی خۆرهەڵاتی كوردستانە و دوای وەرگرتنی مافی پەنابەری سیاسی لە بەریانیا لە زانكۆی كامبریج كاردەكات، بەرزترین خەڵاتی جیهانی لە ماتماتیكدا كە " مەدالیای فیڵدزە " بەدەستهێنا كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵی جیهانییە بۆ زانستەكان. بەڵام ئەوەندەی نەخایاند لە ئاهەنگی وەرگرتنی خەڵاتەكەدا كە لە بەرازیل بەڕێوەچوو، خەڵاتەكە لە پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار دزرا كە بە هاوبەشی لەگەڵ سێ‌ زانای تر بەناوەكانی ئەلیسۆ فیگالی، پیتەر شۆڵز، ئەكشای ڤنكاتیچ بەهۆی رۆڵیان بە بواری ماتماتیكدا بەدەستیانهێنا. پرۆفیسۆر بیركار خەڵكی گوندێكی شاری مەریوانی خۆرهەڵاتی كوردستانە و وەك پەنابەرێك رووی كردووەتە بەریتانیا و لە زانكۆی كامبریدج وانە دەڵێتەوە. دوای بردنەوەی خەڵاتەكە بیركار وتی:" بە خەیاڵیدا نەهاتووە ئەو خەونەی ببێت راستی". خەڵاتی فیڵدز لەبواری ماتماتیكدا لەسەر ئاستی جیهان زۆر بایەخی هەیە و هاوتای خەڵاتی نۆبڵە ولە لایەن زانای ماتماتیكی كەنەدی جۆن چارڵز فیڵدزەوە دامەزرێنراوە و لە ساڵی 1936ەوە هەر چوار ساڵ جارێك دوای كۆبوونەوەی كۆمەڵێك لە زاناكانی ماتماتیك بەوانە دەبەخشرێت كە تەمەنیان لە 40 ساڵ كەمترە. دزینی خەڵاتەكە خەڵاتەكەی پرۆفیسۆر بیركار بریتی بوو لە مەدالیایەكی زێڕ كە كێشەكەی 14 قیراتە، بەڵام دوای وەرگرتنی لە ئاهەنگی خەڵاتەكەدا لە ریۆدی جانێرۆی بەرازیل خەڵاتەكەی لێ‌ دزرا.                                               خەڵاتی فیڵدز بۆ ماتماتیك كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵە كەناڵی تەلەفزیۆنی گڵۆبۆ تی ڤی بەرازیل رایگەیاند پرۆفیسۆر بیركار مەدالیاكەی كردوەتە جزدانێك و لەگەڵ مۆبایلەكەیدا لە جانتایەكدا لەسەر مێزی ناوەندی كۆنگرەكان دایناوە كە شوێنی بەڕێوەچوونی ئاهەنگەكەیە، بەڵام دواتر جانتاكە دیارنەماوە. پرۆفیسۆر بیركار هێزەكانی ئاسایشی لە دیارنەمانی جانتاكەی ئاگاداركردووەتەوە، و ئەوانیش دواتر بۆیان دۆزیوەتەوە بەڵام جزدانەكە و مەدالیاكەی تێدا نەماوە. كۆچەر بیركار لە گوندی " نێ"ی شاری مەریوانی خۆرهەڵاتی كوردستان لە دایكبووە و لە میانی جەنگی هەشت ساڵەی ئێران= عێراقدا كە ساڵی 1980 بەرپابوو، لە هەدوو وڵات ژیاوە و لە لێدوانێكیدا بۆ گۆڤاری " كوانتا: رایگەیاند لە منداڵیدا وێنەی براوەكانی مەدالیای فیڵدزی لە دیواری یانەی ماتماتیك لە تارانی پایتەخت بینیوە. بیركار دەڵێت:" سەیری وێنەكانم كرد، لە دڵی خۆمدا وتم ئایا چاوم بە كەسێك لەوانە دەكەوێت، لەو كاتەدا لە ئێران نەمدەزانی كە دەتوانم رۆژێك لە رۆژان بڕۆم بۆ خۆرئاوا". بیركار لەكاتی بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە زانكۆی تاران چووتە بەریتانیا و مافی پەنابەری سیاسی بەدەستهێناوە و لەوێش لە ئەكادیمیا بەهۆی لێهاتوویی لە بواری لقێكی ئەندازەی جەبردا ناوبانگی پەیداكردووە و پێشتریش خەڵاتی گرانبەهای " Leverhulm "  بەدەستهێناوە. براوەی دووەمی خەڵاتی فیڵدز ئەلیسۆ فیگالی ئیتالییە كە لە رۆما لە دایكبووە ، بەڵام لە زانكۆی ئەی تی ئێح زیوریخ كاردەكات كە زانكۆی زانست و تەكنۆلۆژیایە لە سویسرا .                              پرۆفیسۆر مارتن هیرەر، ساڵی 2014 خەڵاتی فیڵدزی بەدەستهێناوە فیگالی لەبارەی وەرگرتنی خەڵاتەكەوە لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵەكانی ئیتالیا وتی:" ئەم خەڵاتە خۆشی زۆرم پێدەبەخشێت، بە جۆرێك گەورەیە كە ناتوانم باوەڕ بكەم كە بردوومەتەوە".  گەنجترین براوە گەنجترین كەسی براوەی ئەمساڵی خەڵاتی فیڵدز پیتەر شۆڵزە كە تەمەنی 30 ساڵە و لە زانكۆی بۆن كاردەكات، پێش راگەیاندنی رەسمی خەڵاتەكە پێشبینی كرابوو كە ئەو خەڵاتە بەدەستدەهێنێت. براوەی چوارەمیش زانای ئوسترالی دكتۆر ڤنكاتیچ ( 36 ساڵ) بوو . پرۆفیسۆر مارتن هیرەر لە ئەمپریال كۆلیجی لەندەن كە ساڵی 2014 مەدالیای فیڵدزی بردووتەوە لە لێدوانێكیدا بۆ بی بی سی وتی:" مرۆڤ دەتوانێت وێنای ئەوە بكات كە دەستبەجێ‌ دۆخیان چۆن دەگۆڕێت، بەهۆی ئەوەی بوونەتە توێژەری زۆر رێزلێگراو لە بوارێكدا، و لە كۆمەڵەكەی ماتماتیكیشدا دەبنە كەسی بەناوبانگ". وتیشی:" بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ ئەوان دەبنە سیبموڵ لە بواری ماتماتیكدا بەهۆی توێژینەوەكانیانەوە، لەبەرئەوە كاتێكی زۆر لەوە زیاتر كە راهاتوون پەیوەندییان بە جەماوەرەوە دەبێت". هەتا ئێستا 56 زانا خەڵاتی فیڵدزیان بەدەستهێناوە، هەرچەندە گریگۆری پیرلمان ساڵی 2006 رەتیكردەوە خەڵاتەكە وەربگرێت، دكتۆر پیرلمان زۆر جیاواز بوو، لە پێناوی كاركردن لە بواری خۆیدا گۆشەگیر و دابڕاو بوو. هەروەها تائێستا یەك ژن خەڵاتەكەی بەدەستهێناوە كە ئەویش مەریم میرزاخانی هاوڵاتیی ئێران بوو لە زانكۆی ستانفۆری ئەمریكا كە ساڵی 2017 كۆچی دواییكرد. یەكێك لە براوەكانی خەڵاتی فیڵدز سیدریك فیلانی فەرەنسی بوو كە ساڵی 2010 خەڵاتەكە  بەدەستهێنا و دوای ئەوە روویكردە جیهانی سیاسەت و ساڵی رابردوو لەسەر لیستەكەی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا بووە ئەندامی پەرلەمان. لەو بارەیەوە مارتن هیرەر دەڵێت :" لە كۆتاییدا لەو كاتەی هەندێك لە براوەكان سودیان لە مەدالیاكە بینی بۆئەوەی پیشەكەیان بگۆڕن هەروەك سیدریك فیلانی كردی، بەڵام زۆربەیان بەردەوام دەبن لە توێژینەوەی ناوازە لەو بوارەی كە خۆیان هەڵیانبژاردووە و ژیانیان وەك هەر زانایەكی تری ماتماتیك زۆر بە سەركەوتوویی بەردەوام دەبێت".                          فیدریك سیلانی ساڵی 2010 مەدالیای فیڵدزی بەدەستهێنا و دواتر بووە ئەندامی پەرلەمانی فەرەنسا

(درەو میدیا): ئەمریكا بەڵێنەكەی بەرامبەر توركیا جێبەجێكرد و بەهۆی بەردەوامی دەستبەسەركردنی قەشە ئەندرۆ برانسۆن سزای بەسەر وەزیری داد و ناوخۆی توركیادا سەپاند. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كە خەڵكی ویلایەتی نۆرس كارۆلینایە، نزیكەی دوو ساڵە لە توركیا بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ فەتحوڵا گولەن دەستگیركراوە. سارە ساندەرز، سكرتێری رۆژنامەوانیی كۆشكی سیی وتی:" باوەڕم وایە كە ئەو قەشە ئەمریكییە قوربانیی دەستگیركردنێكی ستەمكارانە و نادادپەروەرانەیە." توركیاش لە كاردانەوەی ئەو  بڕیارەی ئەمریكادا رایگەیاند داواكاریی واشنتۆن بۆ ئازادكردنی برانسۆن قبوڵكراو نییە و وەڵامی ئەو رێوشوێنە " دوژمنكارانەیە" ش دەداتەوە. وەزارەتی دەرەوەی توركیا لە بەیاننامەیەكدا وتیی:" داوا لە ئیدارەی ئەمریكا دەكەین دەستبەرداری ئەو بڕیارە هەڵەیە بێت". وەزارەتی دەرەوەی توركیا وتیشی :" بەبێ‌ دواخستن وەڵامی ئەو هەڵوێستە دوژمنكارانەیە دەدەینەوە كە خزمەت بە هیچ ئامانجێك ناكات". دەربارەی تۆمەتەكانی دژ بە برانسۆن، وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا وتی:" هیچ بەڵگەیەكمان نەبینیوە كە قەشە برانسۆن هیچ هەڵەیەكی كردبێت". ساندەرز راشیگەیاند عەبدولحەمید گوڵ وەزیری دادی توركیا و سولەیمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆ رۆڵی سەرەكییان هەبووە لە دەستگیركردنی قەشە ئەمریكییەكەدا. دەربارەی سزای ئەو دوو وەزیرەش ساندەرز وتی:"  قەدەغە دەخرێتە سەر هەموو كەلوپەل و بەرژەوەندییەكی تایبەتی ئەو دوو وەزیرەی  توركیا لەلایەن دەسەڵاتی دادوەریی ئەمریكاوە و بەشێوەیەكی گشتیش لە هەموو هاوڵاتییەكی ئەمریكی قەدەغەدەكرێت مامەڵەیان لەگەڵدا بكات". ساندەرز ئاشكراشیكرد, دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا چەند جارێك ئەو پرسەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتا توركییەكەیدا تاوتوێكردووە. وەزارەتی خەزێنەی ئەمریكاش لە بەیاننامەیەكی رەسمیدا رایگەیاند ئەو سزایانەی بەسەر ئەو دوو وەزیرەی توركیادا سەپێندراون ، چونكە ئەوان وەك سەركردەیەكی رێكخراوە حكومییەكانی توركیا كاردەكەن ، كە بەرپرسن لە جێبەجێكردنی پێشێلكارییەكانی توركیا لە بواری مافەكانی مرۆڤدا. هەفتەی رابردوو سەرۆكی ئەمریكا هۆشداریدایە توركیا و رایگەیاند رووبەڕووی " سزای گەورە" دەبێتەوە ئەگەر دەستبەجێ‌ قەشە برانسۆن ئازادنەكات. مارك لوین پەیامنێری تۆڕی بی بی سی رایگەیاند كارێكی بێ‌ پێشینەیە كە ئەمریكا بەو شێوەیەكە سزا بەسەر ئەندامێكی پەیمانی ناتۆدا دەسەپێنێت. بەهۆی سزاكانی ئەمریكاوە ئابوری توركیا دەستبەجێ‌ زیانی پێگەیشت و لیرەی توركیی رۆژی چوارشەممە بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریكی 1.6 ی بەهاكەی لەدەستدا. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كێیە؟ برانسۆن ماوەیەكی دوور درێژە لەگەڵ هاوسەرەكەی و سێ‌ منداڵەكەی لە توركیا دەژین و چاودێری كڵێسای قیامەیە لە ئیزمیر كە كڵێسایەكی بچوكە. دەسەڵاتدارانی توركیا برانسۆن بە بوونی پەیوەندی لە پارتی كرێكارانی كوردستان و بزوتنەوەی خزمەتی فەتحوڵا گولەن تۆمەتباردەكەن، كە ئەمەی دووەمیان لەلایەن توركیا تۆمەتباردەكرێت بە كودەتا شكستخواردووەكەی تەمموزی 2016. برانسۆن تۆمەتی سیخوڕیكردن رەتدەكاتەوە، بەڵام ئەگەر تۆمەتەكانی بەسەردا ساخببێتەوە، ئەوا  رووبەڕووی سزای 35 ساڵ زیندانیكردن دەبێتەوە. برانسۆن مانگی رابردوو بەهۆی دۆخی تەندروستییەوە لە زیندان هێنرایەوە دەرەوە و ماڵبەند كرا، بەڵام وەزیری دەرەوەی ئەمریكا مایك پۆمپیۆ دەڵێت ئەو هەنگاوە بەس نییە. پۆمپیۆ وتی:" هیچ بەڵگەیەكی متمانەپێكراومان دژی برانسۆن نەبینیوە"، بەڵام وەزارەتی دەرەوەی توركیا دەڵێت زانیاری پێویستیان داوەتە ئەمریكا، بەڵام پێویستە ئەو پرسە بۆ دادگا بەجێبهێڵرێت. تورکیا برانسۆنی بۆ چییە؟ برانسۆن یەكێكە لەو 20 ئەمریكییەكی كە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی دوو ساڵ لەمەوبەری توركیا تۆمەتیان ئاراستەكراوە، ئەوەش بە گوێرەی رۆژنامەی نیویۆرك تایمز. ئەردۆغان لەدوای كودەتاکەوە زیاتر لە 50 هەزار كەسی لە توركیا دەستگیركردووە و فەتحوڵا گولەن، پیاوی ئاینی و هاوپەیمانی پێشووی خۆشی كە لە ویلایەتی پەنسلڤانیای ئەمریكا نیشتەجێیە بە ئەنجامدانی ئەو كودەتایە تۆمەتباردەكات، بەڵام گولەن رەتیدەكاتەوە لەوە تێوەگلابێت. توركیا بەردەوام گوشار دەخاتەسەر ئەمریكا بۆئەوەی رەزامەندی بدات و گولەنی  رادەستبكاتەوە و خودی ئەردۆغانیش ئاماژەیبەوەداوە كە بەرامبەر بە گولەن قەشەكە ئازاددەكات. سەرچاوە: بی بی سی  

درەو میدیا: بەپێی راپۆرتی دووەمی ‎كۆمپانیای دیلۆیت بۆ ووردبینی نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان بۆ شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 : -    لە شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 دا 90 ملیۆن و 997 ملیۆن و 914 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە -    نرخی هەر بەرمیلێك نەوت لە نێوان 37 دۆلار بۆ 52 دۆلار فرۆشراوە". -    كۆی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان لە شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 دا بە بەهای 3 ملیار و 648 ملیۆن و 592 هەزار و 406 دۆلار نەوت فرۆشراوە -    بۆ فرۆشتنی نەوت  هیچ بەیانێكی نادروستمان بەدینەكرد لە زانیارییەكانی فرۆشتنی نەوت و كۆی بڕی پارەی وەرگیراوی مانگانە لە ماوەی نێوان 1ی تەمموزی 2017 تا 31ی كانونی یەكەمی 2017". بەپێی راپۆرتی یەكەمی كۆمپانیای دیلۆیت بۆ ووردبینی نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان بۆ شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2017 : -    لە شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2017 دا 95 ملیۆن و 937 ملیۆن و 107 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە -    نرخی هەر بەرمیلێك نەوت لە نێوان 41 دۆلار و 29 سەنت فرۆشراوە". -    كۆی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان لە شەش مانگی یەكەم  ساڵی 2017 دا بە بەهای 3 ملیار و 961 ملیۆن و 951 هەزار و 95 دۆلار نەوت فرۆشراوە. بەو پێیەش كۆی داهاتی نەوتی هەرێم لە ساڵی 2017 دا بەپێی هەردوو راپۆرتەكەی دیلۆیت( 7 ملیار و 610 ملیۆن و 543 هەزار 501 دۆلار) بووە . كۆمپانیای دیلۆیت  خۆی رایگەیاندووە، "ئێمە لەلایەن ئەنجومەنی هەرێمی بۆ كاروباری نەوت و گازی هەرێمی كوردستانەوە دەستنیشانكراوین بۆ ئەنجامدانی وردبینی لە خشتەی بەرهەمهێنان، هەناردەكردن، بەكاربردن و داهاتی نەوت بۆ ساڵی 2017 و هەروەها بۆ ساڵەكانی پێشووتری 2014 ،2015 ،2016".    

(درەو میدیا): " ئەگەر ئەم كێشەیەی گۆڕان چارەسەرنەبێت و گۆڕانیش فۆڕمی پارتی و یەكێتی وەربگرێت، ڕەنگە من بێ ئیش دانەنیشم و لەكاتی بانگەشەی ھەڵبژاردنی ئەمجارەدا كەمپین بكەم بۆ بایكۆتكردنی ھەڵبژاردن، بۆئەوەی دوو كەڵەگاكە نەبن بە سێ و چوار" ئەمە وتەی عەبدوڵای كوێخا موبارەك ئەندامی دەستلەكاركێشاوەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕانە. عەبدوڵای كوێخا موبارەك لە نوسینێكدا بەناوی (دووڕێیانی بەردەم گۆڕان)  دەڵێت " ڕێگا ڕاستەكە ئەوەیە كە بوترێت نەوشیروان مستەفا ١٠ میلیون دۆلار و كۆمپانیای بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە ١٠ ساڵ بە قەمسەڵەیەكی كۆنەوە ژیانی بەڕێ ناكرد، ١٢٠ دۆنم زەوی گردی زەرگەتەی بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە نیوەی ژیانی لە خانویەكی ١٢٠ مەتری شارەوانیدا بەسەر نابرد" ئەو ئەندامە دەسلەكاركێشاوەی بزوتنەوەی گۆڕان ئاماژە بەوەش دەكات" من دەستم لە ئەندامێتی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان كێشاوەتەوە و قوربانیم بە پێگەكەی خۆم داوە وەكو ھەڵوێست وەرگرتنێك دژی ئەم بەلا ڕێدا بردنەی گۆڕان، بەڵام لە جاران زیاتر دژی ئەم حكومڕانییە سەقەت و گەندەڵی و نادادییەی پارتی و یەكێتیم، بەدەستی من بێت ئەبێت بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی بە تەرمی مردوەكانیشیانەوە لە كوردستان دور بخرێەنەوە، بەڵام ھەرگیز ئامادە نیم لە ڕقی ئەوان پشتیوانی دروستبونی ھاوشێوەیەكی تری ئەوان بكەم" دەقی نوسینەكەی عەبدوڵای كوێخا موبارەك دو ڕێیانی بەردەم گۆڕان ڕێگا ڕاستەكە ئەوەیە كە بوترێت نەوشیروان مستەفا ١٠ میلیون دۆلار و كۆمپانیای بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە ١٠ ساڵ بە قەمسەڵەیەكی كۆنەوە ژیانی بەڕێ ناكرد، ١٢٠ دۆنم زەوی گردی زەرگەتەی بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە نیوەی ژیانی لە خانویەكی ١٢٠ مەتری شارەوانیدا بەسەر نابرد. ئەبێت بوترێت دەرھێنانی پارەی دزراوی داھاتی گشتی لە چنگی یەكێتی و دامەزراندنی كۆمپانیا و بەكار ھێنانی ١٢٠ دۆنم زەوی موڵكی گشتی بەمەبەستی دامەزراندنی بزوتنەوەی گۆڕان بوە، بۆئەوەی سەد ھێندەی ئەو داھات و موڵكەی بەكار ھێنراوە سود بە خەڵك بگەیەنێت. بەڵام كێ ئەمە بكات و بڵێت؟ ئەمە بە وتنی من و ئەم و ئەو كێشەكە مەیسەر ناكات و خەڵكیشمان پێ فریو نادرێت، وتنی ئەم ڕاستیە لەپێش ھەمواندا ئەركی خانەوادەی نەوشیروان مستەفایە و ئەبێت بەلای كەمەوە ئەوەندەی ھاوسەرە ئەوروپیەكەی دكتۆر قاسملویان لەدەست بێت، ئینجا بڕیارێكی بزوتنەوەكەی پێویستە و پێویستیشە بە شێوەیەكی كرداری ئەم ھەنگاوە بنرێت نەك ھەر قسەی دەم و دەنگۆ بێت، وە پێویستیشە پێش ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بێت، چونكە گۆڕان بەم دۆخەی ئێستایەوە زیانێكی گەورەی بەردەكەوێت لە ھەڵبژاردندا و كورد وتەنیش دوای باران فەرەنجی سودی نیە. لادان لە ڕێگا ڕاستەكە و ڕۆیشتن بە ڕێگای دوەمدا و مل نەدان بۆ ڕاستیەكان جگە لە متمانە نەمان بە داھاتوی گۆڕان، پاكی و كارێزمایی نەوشیروان مستەفاش ئەكەوێتە ژێر پرسیار و گومانەوە، ئەو بۆچونەش لای خەڵك دروست دەبێت كە نەوشیروان مستەفا بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراند و نیو ملیون خەڵكی بەكار ھێنا بە پارەی گیرفانی خۆیان، بە قوربانیدان بە ژیان و گیانی خۆیان بۆ پەردە پۆش كردن و شاردنەوەی ئەو دەیان ملیون دۆلار و كۆمپانیا و زەوی و زارە زۆرەی بۆ كوڕەكانی كۆی كردەوە، بۆ ئەوە بەكاریانی ھێنا تا خەڵك پێی نەڵێن گەندەڵ بەھەمان شێوەی سەركردەكانی تری كورد و پێی بوترێت پاك و كارێزما و باوكی ھەژاران، بە دروست بونی ئەم بۆچونەش بە لای كەمەوە باجەكەی لەدەستدانی نیوە زیاتری دەنگی گۆڕان دەبێت، چونكە نیوە زیاتری جەماوەری گۆڕان ھێشتا بە تەواوی بەرنامەی گۆڕانیان ھەر نەخوێندۆتەوە، بەڵكو تەنھا دوای پاكی و متمانەی نەوشیروان مستەفا كەوتون و كە ئەو پاكییەش بشێوێندرێت و لەناو ببرێت واتا لەناوبردنی نیوە زیاتری دەنگی گۆڕان و وردە وردە پوكاندنەوەی گۆڕان بە تەواوی. ئیتر ئەمە ڕاستییەكەیە و ھەردو ڕێگاكەش لەبەردەمدایە، دو بۆچون و ئاراستەی جیاوازیش لەناو گۆڕاندا دروست بوە لەسەر ئەم دوڕیانە، ئەوەی گرنگە ھەڵسوڕاو و جەمارەكەی گۆڕان ڕێنمایی دروست بدەنە ھەردو ئاراستەكە و پشتیوانی بۆچونە ڕاستەكە بكەن، وازیش لەو قسە پوچە بێنن كە ئەبێت لە ڕقی پارتی و یەكێتی ھەر پشتیوانی گۆڕان بكرێت ئەگەر بە ڕێگای ھەڵەشدا بڕوات، چونكە لە ڕابردوشدا ھەر بەو عەقڵییەتە و لە ڕقی پارتی پشتیوانی لە چاكە و خەراپە، ڕێگای ڕاست و ناڕاستی یەكێتی كرا تا یەكێتی بو بە پارتیەكی تر و لەبری كەڵەگایەك بون بە دو كەڵەگا. ئەمەی سەرەوە كێشە سەرەكی و دەردە گرانەكەی گۆڕانە، باقی ئەو كێشانەی تر وەكو سستی و ھەڵە كردن لە ھەندێك بڕیاردان، بەرژەوەند خوازی كەسی و تۆمەتباركردن و پاشقول گرتن لە یەكتری لە پێناو پلەوپۆستدا و تەنانەت ئەو ڕێككەوتنە ژێربەژێرانەی لەگەڵ پارتی یان یەكێتی لەسەر دەستی چەند كەسێكی كەمی ناو گۆڕان ھەوڵی بۆ ئەدرێت قابیلی چارەسەر كردنە و زۆر مەترسی دار نییە. من دەستم لە ئەندامێتی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان كێشاوەتەوە و قوربانیم بە پێگەكەی خۆم داوە وەكو ھەڵوێست وەرگرتنێك دژی ئەم بەلا ڕێدا بردنەی گۆڕان، بەڵام لە جاران زیاتر دژی ئەم حكومڕانییە سەقەت و گەندەڵی و نادادییەی پارتی و یەكێتیم، بەدەستی من بێت ئەبێت بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی بە تەرمی مردوەكانیشیانەوە لە كوردستان دور بخرێەنەوە، بەڵام ھەرگیز ئامادە نیم لە ڕقی ئەوان پشتیوانی دروستبونی ھاوشێوەیەكی تری ئەوان بكەم، بۆیە ئەگەر ئەم كێشەیەی گۆڕان چارەسەر نەبێت و گۆڕانیش فۆڕمی پارتی و یەكێتی وەربگرێت، ڕەنگە من بێ ئیش دانەنیشم و لەكاتی بانگەشەی ھەڵبژاردنی ئەمجارەدا كەمپین بكەم بۆ بایكۆت كردنی ھەڵبژاردن، بۆئەوەی دو كەڵەگاكە نەبن بە سێ و چوار. عەبدوڵای كوێخا موبارەك ٣١/٧٢٠١٨  

بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی 2018ی پەرلەمانی كوردستان: -٧٠٩ كەس ناوی خۆیان كاندید كردووە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان - ٢٩ لیست و قەوارە ناوی كاندیدەكانیان پێشكەش بە كۆمسیۆن كردووە  - چەند كاندیدێك ڕەت كراوەنەتەوە كە ڕێنماییە بنچینییەكانی كاندیدبونیان تێدا نەبوە   - بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی 2018 ژمارەی دەنگدەران ( 3,088,642)  - بۆ هەڵبژاردنی 21ی ئەیلولی 2013 ژمارەی دەنگدەران ( 2,717,082) - واتا ژمارەی زیادبوو ( 371,560 ) - ناوی 268 هەزار كەس لە تۆماری دەنگدەران دەرهێنراون  - ناوی 56 هەزار دەنگدەری دیكەش سڕكراون  

راپۆرتی شیكاری/ محەمەد رەئوف لە درێژەی جینۆسایدەكانی كوردا و پاش ھەرەس ھێنانی شۆڕشی كورد ساڵی ( ١٩٧٥) دەیان ھەزار لە خێَڵی بەرزانییەكان بە زۆر لە شوێنەكانی خۆیان ھەڵكەنران و گوێزۆانەوە بۆ ناوچەی بیابانی ووشك لە باشوری عێراق ، بێ ئەوەی لەلایەن رێژێمەوە ھیچ یارمەتییەك بدرێن ، ئەم گوندنشینانە نزیكەی ( ٥) ساڵیان لە جێگەو ماڵی نوێ‌دا بەسەر برد لە باشوری پارێزگای (دیوانیە) بەڵام لە ساڵی ( ١٩٨٠) سوپای عێراقی , بە ئۆتومبیلی ئیڤا ئەم ئۆردوگایانەیان پێ پێچانەوەو بەرەو كۆمەڵگای (قوشتەپە)ی باشوری شاری ھەولێر راپێچكران و ھەندێكیشیان بران بۆ كۆمەڵگای (بەحرەكە)لەباكوری شاری ھەولێر ، ئەوانی تریش بۆ كۆمەڵگای ( دیانەو ھەریری).  لەم كۆمەڵگایانەدا خەڵكەكە بۆیەكەمجار ھەوای كوردستانیان ھەڵمژی پاش ئەوەی لە ٢٢ی ٩/١٩٨٠ جەنگی  نێوان عێراق و ئێران دەستی پێ‌كرد ، لەو چوارچیوەیەدا جكومەتی ئێران لە ٢٢/ ٧ /١٩٨٣ پەلاماری شارۆچكەی ( حاجی ئۆمەران)یان داو بە چاوساغی ھێزی پێشمەرگەی پارتی ناوچەكانی ( شیوەڕەش ، ئالانە ،ئازادی ، رایەت)یان لە دەسەڵاتی بەعس سەندو ھەزاران سەرباز لە ھەردوولا كوژران  یوست هیلتەرمان لە كتێبەكەیدا كارێكی ژەهراوی  دەنوسێت"پەیوەندی توندوتۆڵی نێوان ئێران و پارتی دیموكراتی كوردستان, بە جارێ عێراقییەكانی نیگەران كردبوو, لە پاش هەرەسهێنانی شۆڕشی بارزانی لە ساڵی1975دا, پارتی  پاڵپشتییەكی چالاكانەی شەڕی هێزەكانی ئێرانی دەكرد وەك ڕێنماو شارەزایی زانیاری تەواوی بارزانیەكان كەوا ئێرانییەكان لەو كاتەدا نزیكەی دە میل هاتوونەتە ناو خاكی عێراقەوەو "سەربازگەی حاجی ئۆمەرانی سەر بە فەیلەقی یەك, بەرزاییە سەرەكییەكان و بنكەكانی تۆپخانە لە ناوچەكەدا, نزیكەی 43گوندی كوردنشین ,بنكەیەكی سەرەكی حدكا و زۆربەی كەلو پەل و تفاقی جەنگیی حدكایان گرت,...هێرشی حاجی ئۆمەران هەلێكی بۆ پدك ڕەخساند حساباتی خۆی لەگەڵ عەشیرەتی برادۆستیدا یەكلا بكاتەوە, كە ناحەزییەكی كۆنیان لە نێواندا بوو, بەهۆی پێگەی ئەم عەشیرەتەوە لە نێوان قەڵەمڕەوی بارزانی و سنوری ئێراندا. چەكدارانی برادۆست بە پشتگیریی بەغدا بەرگری زۆریان لە ناوچەی عەشیرەتەكەیان دەكرد. ئەوە بوو كە دوژمنایەتی پارتی بۆ عەشیرەتی برادۆستی و دژایەتی مێژوویی نێوان پارتی و یەكێتی لەو ناوچەیە كە سنوری یەكێتی بوو,,هاوپەیمانییەكی تەكتیكی لێكەوتەوە یەكەم لە نێوان یەكێتی و برادۆستییەكان و دواتر لە نێوان یەكێتی و ڕژێمی بەغدا, كە دانوستانی نێوان یەكێتی و بەغدای لێكەوتەوە"   هەر سەبارەت بەو روداوە نەوشیروان مستەفا, لە كێبی پەنجەكان یەكتری ئەشكێنن دەنوسێت : " گیرانی بارزانییەكان ئەوكاتەی ناوچەی حاجی هۆمەران بوو بوو بە مەیدانی گەرمی جەنگی عێراق – ئێران بنەماڵەی بارزانی و سەرانی پدك بە ئاشكرا هاوكارییان لەگەڵ هێزەكانی ئێران ئەكرد دژی جەیشی عێراقی . كۆكردنەوەی دەنگ و باسی عێراق و هێزەكانی و , چاوساغی و ڕێبەری هێزەكانی ئێران و , هێنان و بردنی دێدەوانی تۆپخانەی ئێران ئەمە بەشێكی كەمی ئەو هاوكارییە ئاشكرایە بو . لە هێرشەكانیش دا ئەوان وەكو هێزی یارمەتیدەر و خەریككەر و لێدانی پشتەوە بەشدار ئەبوون, بەشدار بونی بنەماڵەی بارزانی و هێزەكانیان لە هێرشەكانی ناوچەی حاجی هۆمەران دا , لە لای صەدام جگە لەوەی بە خیانەتی نیشتمانی دا ئەنرا, بۆ خۆیشی بە خیانەت و دەسبڕین و فێڵ لێكردن ئەژمارد ھەربۆیەرژێمی بەعس لە تۆڵەی ئەم روداوەدا لە ٣٠ / ٧ /١٩٨٣ دا بەسەرۆكایەتی ( بەرزان تكریتی و وەتبان تكریتی) ھەردوو دایك برای سەدام حسێن و بە فەرمانی راستەوخۆی ( سەدام حوسێن) دەوری ئۆردوگاكانی زۆرەملێی بارزانییەكانی دا لە ( قوشتەپەو دیاناو ھەریرو بەحرەكە) ، زیاتر لە ( ٨)ھەزار پیاوی بارزانیەكانیان دەستگیرو سەرنگوم كرد . ھەندێ پێیانوایە كەپیاوە بارزانییەكان ساڵێك لە ژیاندامان بەڵام ( سەدام حوسێن) لە سیپتێمەری ١٩٨٣ دا گومانێكی ئەوو تۆی نەھێشتەوەو لە وتارێكیدا زۆر بەڕاشكاوانە وتی( ئەوانە خیانەتیان لە وڵات و لە پەیمان كرد بۆیە بەسزای سەختمان گەیاندن و بۆ دۆزەخمان ناردن ) لە دەقی قسەكانی سەدامدا ھاتووە ( ئەوان بەجۆرێك رۆچوون لەخیانەتدا كەناتوانن پەشیمان ببنەوە لێی، ئەم خیانەتەشیان گواستووەتەوە بۆ سنورێكی بەرفراوانتر لەبنەماڵەكەیان تا ئەو تاوانەیان ئەنجام دا و بوون بەڕێنیشاندەر و یارمەتیدەری ھێزی فارس بۆ داگیركردنی خاكی عێراق، بەم شێوەیە جیابوونەوەی كۆتای روویدا لەنێوان ئێمە و ئەوان لەوەش زیاتر ھەوڵماندا پەیوەندی دروست بكەن بەمەبەستی گەڕانەوە بۆ ڕیزی نیشتیمانی چەند نامەیەكیش ئاڵۆگۆر كرا لەم بارەیەوە، بۆیە دووجار خیانەتیان كرد یەكەمیان خیانەتیان لەخاك كرد دووەمینیان خیانەتیان لەو بەڵێنانەشیان كرد كەدابوویان، بارزانیەكانیش بەشدار بوون لەم كارە و سزای خۆیان وەرگرت و رۆشتن بۆ دۆزەخ) مەبەستی سەدام لەوەبوو كە ئەوان جۆرە رێكەوتنێكیان ھەبووە لەگەل مەسعود و ئیدریس بارزانیدا كە ھەرگیز چاوساغی سوپای ئێرانی نەكەن بۆسەر خاكی عێراق، ھەندێك پێیان وایە كە لە كاتی رێكەوتنە نھێنیەكەدا سەدام داوای زەمانەتی كردووە، مەسعود و ئیدریس بارزانی وتویانە زەمانەت ئەوەیە براكانمان لەلای ئیوەیە، ئەوانیش چونكە زۆر داغ لە دڵ بوون بەرامبەر بە براكانیان ( سابیر و عوبەیدوڵا و لوقمان ) بۆیە پێشرەوی سوپای ئێرانیان كردووە، تا حكومەتی بەعس براكانیان لە سێدارە بدات، وە لەوەشدا سەركەوتوو بون و لە ھیچ شوێنێكیش باسی ئەوبرایانەیان ناكەن بەڵام بڕوایان ناكرد سەدام ئەوكارە بەرامبەر بە بارزانیەكان بكات. بەپێی زانیاریەكان دوای ماوەیەك لە دەستگیركردنیان ئەم پیاوە بەرزانیانەیان لەبیابانی ( عەرعەر)دا زیندە بەچاڵ كرد ، ژن ومناڵەكانیشیان دوای خۆیان تا راپەڕین لە ئۆردوگاكاندا دەوریان بە ئەمن و ئیستخبارات گیرابوو ، كە لە ژیانێكی زۆر سەخت و دژواردا دەژیان ئاوو كارەباو كەل و پەلی خواردەمەنیان لێ بڕیبون بەردەوام . ژنێكی بەرزانی كەلەو كاتەدا لە (قوشتەپە) دەژیا ووتی :.( ئێمە گشت خەوتبوین كە سەربازەكان لە كاتژمێر (٣:٣٠)دەقیقەی بەرەبەیاندا ئابڵوقەی كۆمەڵگاكەیان دابوو ،پاشان بەر لەشەبەق كاتێك كە خەڵكەكە وەبەر خۆكەوتن بچنە سەر ئیش و كاریان ھەموو سەربازەكان بەجاری رژانە ناو كۆمەڵگاكەوە ، ھەر پیاوێك دەچوە دەرەوە دەیان گرت ، تەنانەت پیرەمێردێكی شێتیشیانگرت و دەست و قاچیان شەتەك دا ، ئەو مەلایەشیان گرت كەدەچوو بۆ مزگەوت بانگی نوێژی بەیانی بدات ، ئەوجا دەرگای ماڵەكانیان شكاندین و كەوتنە گەڕان بەدووی پیاوەكانماندا ، ئەوان تەنانەت تەماشای سەلاجەو تەنكی ئاویشیان دەكرد ، ھەموو نێرینەیەك كەتەمەنی لە (١٣) ساڵ بەرەو ژور بوو بردیان ، ئافرەتان دەستیان كردە گریان و رۆ رۆو قورئانیان بەرەو رویان بردن و زۆر پاڕانەوە لە سەربازەكان تا پیاوەكانیان نەبەن ).  پاش ئەوەی ئەم پیاوە بەرزانییانەیان دەست گیركردوو پاشان رەوانەی (دیوانییە)دەكرێن ، وە پاش ماوەیەكیش بەفەرمانی راستەوخۆی (ێەدا حسین) دەبرێن بۆ بیابانی عەرعەری سنوری عێراق ـ سعودیە لەوێدا چاڵیان بۆ ھەڵدەكەنرێ‌و دەكەس دەكەس گوللەباران دەكرێن و دادەپۆشرێن . ھەر لەو سەروبەندەدا لە ٣٠/٨/١٩٨٣حكومەتی بەعس ( عوبەیدوڵا و سابیر و لوقمانی كوڕانی مەلامستەفا كە براگەورەی مەسعود بارزانی ) بوون لە سێدارەدا ئەو كوڕانەی مەلا مستەفا لەدوای شكستی ١٩٧٤ لەگەڵ مەلا مستەفا نەچوون بۆ ئێران و لە بەغداد مانەوە چونكە كێشەیان لەگەڵ باوكیان ھەبوو، وەزیر و پەرلەمانتار و سەرمایەداربوون, بۆیە رژێمی بەعس لەدوای پێشڕەویەكانی ھێزەكانی پارتی بۆسەر ناوچەی حاجی ئۆمەران و گرتنی ٨ ھەزار بارزانی، كوڕەكانی مەلا مستەفاشی لە سێدارەدا كە یەكێكیان وەزیرو ئەوەی دیكەیان پەرلەمانتار و ئەوەی تریشیان بارزگان بوو، بەڵام لەبەر ئەوەی مەلا مستەفا نەفرەتی لێكردبوون بۆیە تا ئێستاش ھیچ سەركردەیەكی بارزانی ناویشیان ناھێنێت، كە یەكێكیان باوكی سیروان بارزانیە، بڕیارەكەش لە دادگای شۆرش لەرۆژی ( ٣٠/٨/١٩٨٣ ) بەسەرۆكایەتی عەواد حەمەد بەندەر دەركرا: حوكمی لە سێدارەدان درا بەسەر ھەر یەك لە (سابیر مستەفا محەمەد عەبدولسەلام بارزانی و نەوزاد لوقمان مستەفا بارزانی و ئازاد لوقمان مستەفا بارزانی و سەلاح لوقمان مستەفا بارزانی و بیداد لوقمان مستەفا بارزانی و ئیسماعیل فەقی عەولا بارزانی و ئەمین عوسمان ھەمیرە بارزانی و نورەدین محەمەد سدیق بارزانی و رەجەب ئیسماعیل حەسەن بارزانی و قادر نوعمان جەھوەر بارزانی و مەجید عەبدوڵا سەلیم بارزانی و حەكیم سەعید حەسەن بارزانی و سوبحان ئیسماعیل عەبدولسەلام بارزانی و زوبیر عەبدوڵا سەلیم بارزانی و حسێن زیاب بارزانی و دڵدار عەلی محەمەد حاجی بارزانی و ئیسماعیل مستەفا محەمەد بارزانی و عەلی عومەر ئەحمەد بارزانی و عوسمان ئەحمەد محەمەد بارزانی و عەبدولباری سلێمان عەبدولسەلام بارزانی و عیماد عوسمان ئەحمەد محەمەد بارزانی و نەزیر ئەحمەد محەمەد عەبدولسەلام بارزانی)، بەلام ھەر یەك لە لوقمان و عوبەیدوڵا بە بریارێكی تر لە سێدارەداران چونكە ئەوان وەزیر و پارلەمانتار بوون. سەبارەت بە جسنۆسایدی بارزانیەكان هەمیشە سەركردایەتی حزبی بەعس ویستویەتی بیشارێتەوە. بەپێی بەڵگەنامەیەك سكرتاریەتی سەرۆك كۆمار بە نووسراوی 2651/ك لە 24/8/1987 دا فەرمانی دەركردووە بۆ هەموو ئەو دام و دەزگا و بەرپرسانەی تایبەتن بە كێشەی كورد لەوانەیە لە لایەنێكی سێهەهەمەوە پەیوەندییان پێوە بكرێت و سەبارەت بە چارەنووسی بارزانییەكان و پرسیارییان لێ بكرێت، بۆیە وا پێویست ئەكات كە وەڵام دانەوەی هەر پرسیارێك سەبارەت بەم بابەتە ئەم وەڵامە بێت كە: "تەنها سەرۆكایەتی دەوڵەت لەم كێشەیە ئاگادارە چونكە كێشەكە كێشەیەكی سیاسیە و زۆر گەورەترە لە كێشەی ئەم خێزانانە". سەرچاوەكان: • محەمەد رەئوف , ئەنفال و رەھەندە سۆسیۆلۆجیەكانی, 2005 سلێمانی. •    میدڵ ئیست ووچ ـ جینۆساید لەعێراقداو پەلاماری ئەنفال بۆسەركورد ، و.سیامەندی موفتی زادە ،چاپی                یەكەم ،سلێمانی ،1999، لایەڕە 106-106 . •    نەوشیروان مستەفا ئەمین, پەنجەكان یەكتری ئەشكێنن , دیوی ناوەوەی ڕوداوەكانی كوردستانی عێراق 1979-1983 ل322   •    یۆست هلتەرمان، كارێكی ژەهراوی,وەرگێڕانی محەمەد حەمە ساڵەح تۆفیق,كۆمپانیای ئاوێنەل39 •    رۆژنامەی ( العیراق) ، 13ی ئەیلولی ، 1983 . •    عەباس هەمزە خدر ـ جینۆساید كارەساتی كوردو تاوانی نێودەوڵەتی ، گۆڤاری یاسا پارێزی ، ژـ 4 ، ساڵیچوارەم ، 1999 , لاپەڕە 260 . •    رَێكار مزوری , شێواز میكانیزمی جینۆساید و دیمۆسایدی بارزانییەكان . •    عەدالەت عومەر, بارزانیەكان لە راگواستنەوە تاكو جینۆساید بەپێی بەڵگەنامە فەرمی و مێژوویەكان.  

(درەو میدیا): لە یەكەمین سەردانیدا  بۆ چین، وەك وەزیری نوێی دەرەوەی بەریتانیا جیریمی هانت، قسەیەكی لەدەم دەرچوو و ئەوەش ئەو وەزیری دووچارەی شەرمەزاری كرد و خۆشی قسەكەی بە هەڵەیەكی گەورە وەسفیكرد كاتێك لە جیاتی ئەوەی بڵێت كە ژنەكەی چینییە، وتی ژاپۆنییە و خێراش بە هەڵەكەی زانی و داوای لێبوردنی كرد. ئەم هەڵەیەی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا بووە ناونیشیانی هەواڵ و راپۆرتی میدیاكانی بەریتانیا و جیهانیش و زیاتر لە وردەكاری سەردانە گرنگەكەی بۆ چین تیشكی خرایەسەر. لە دەستپێكی گەشتەكەیدا بۆ چینن هانت لە بەیجین بە وەزیری دەرەوەی چین " وانگ لی" راگەیاند كە پەیوەندی ئەو لەگەڵ چیندا پەیوەندییەكی كۆنە و بە گەشتێكی بە كۆڵەپشت بۆ ئەو وڵاتە دەستیپێكردووە كاتێك تەمەنی 19 ساڵان بووە. هانت وتیشی:" هاوسەرەكەم ژاپۆنییە... هاوسەرەكەم چینییە، ئەمە هەڵەیەكی گەورەیە" ، وتیشی:" هاوسەرەكەم چینییە و منداڵەكان نیوە چینیین، لەبەرئەوە داپیرە و باپیرەیەی چینیمان هەیە و لە شاری شیان دەژیت و پەیوەندیی خێزانیش لە چین زۆر بەهێزە". وەزیری دەرەوەی بەریتانیا هیواخوازە سەردانەكەی بۆ چین ببێتە مایەی پتەوكردنی پەیوەندییە بازرگانییەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ چین و چارەسەركردنی پرسە هەستیارەكان بە تایبەتی پرسی مافەكانی مرۆڤ لە هۆنگ كۆنگ. هەروەها هانت هیواخوازبوو پەیوەندی تایبەتی خۆی لەگەڵ چین لە رێگەی لوسیای هاوسەرە چینییەكەیەوە هاوكاربێت لە بونیادنانی پەیوەندی بەهێز لەگەڵ حكومەتی بەیجین، بەڵام لە باسكردنی رەگەزنامەی هاوسەركەیدا هەڵەی كرد. " هەڵەیەكی گەورە" قسە لەدەم دەرچوونەكەی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە چین هەڵەیەكی گەورە بووە، لەبەر چەند هۆكارێك: •    چین و ژاپۆن كێبركێیەكی دوورودرێژیان لە نێواندا هەیە، هەروەها تێكەڵاوكردنی چین لەگەڵ هەر دەوڵەتێكی تردا هەڵەیە ئەگەر بتەوێت پشتیوانی حكومەتی چین بەدەستبهێنیت، بەڵام یەكێك لە خراپترین ئەو دەوڵەتانەی كە ئەگەر لەگەڵ چیندا تێكەڵاوی بكەیت ژاپۆنە، چونكە ئەو دوو وڵاتە بۆ دەیان ساڵ پەیوەندییەكی خراپ  لە نێوانیاندا هەبووە و هەردوولا لە دوو جەنگدا دژی یەكتر شەڕیان كردووە، هەروەها هێشتا هەردوو وڵات لە ململانێی و ناكۆكیدان لەسەر چەند ناوچەیەكی دەریای چینی خۆرهەڵات و لە ساڵی 2012 دا چەندین خۆپیشاندان دژ بە ژاپۆنییەكان لەسەر ئەو ناوچە و دوورگانە ئەنجامدران. •    هۆكاری دووەم ئەوەیە كە هانت باسی لە هاوسەرەكەی دەكرد، هەرچەندە ئاساانە هەموو كەسێك قسەی لەدەم دەربچێت و هەڵەبكات، ئەگەر باس لە كەسێكی تر بكات نەك هاوسەرەكەی. •    هۆكاری سێیەم ئەوەیە كە قسەیەكی بەربڵاو هەیە كە دەڵێت هەموو دانیشتوانی خۆرهەڵاتی ئاسیا لە یەك دەچن، بەڵام دانیشتوانی وڵاتە جیاوازەكانی خۆرهەڵاتی ئاسا بەو قسەیە بێزار دەبن و بە شیاوی دانانێن.   هەڵەكەی هانت كاریگەری دەبێت لەسەر سەردانەكە؟ بازرگانی و كۆریای باكور و چەكی ئەتۆمیی و گۆڕانی كەشوهەوا ئەو بابەتانەن كە, جیریمی هانت وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەگەڵ بەرپرسانی چیندا گفتوگۆیان لەبارەیەوە دەكات و لە كۆنگرەی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ وانگ لیی هاوتا چینییەكەی دەربارەی بارودۆخی هۆنگ كۆنگ پرسیار لە هانت كرا كە بەریتانیا ساڵی 1997 رادەستی چینی كردەوە. چین لە كاتی وەرگرتنی هۆنگ كۆنگدا بەڵێنیدابوو بە جێبەجێكردنی بیرۆكەی " یەك دەوڵەت و دوو سیستم" و بەخشینی ئۆتۆنۆمییەكی خاوەن دەسەڵاتێكی بەرفراوان و ئازادییە مەدەنییەكان بە هۆنگ كۆنگ، بەڵام مەترسییەكان  زیاتردەبن سەبارەت بەوەتی كە سەركردەكانی چین بە سەركوتكردنی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لە بەڵێنەكانیان پاشگەزدەبنەوە. وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەو بارەیەوە وتی:" گفتوگۆی چڕمان دەربارەی دۆخی ئێستای هۆنگ كۆنگ كرد، بە راشكاوانە گفتوگۆمان دەربارەی ئەو مەترسیانە كرد كە چەند كەسێك باسیان لێوەكردووە". هەروەها وتیشی:" هۆنگ كۆنگ بەشێكە لە چینن بەڵام راگەیەندراوێكی هاوبەشمان ئیمزا كردووە، بەریتانیا تا رادەیەكی زۆر پابەندە بە نمونەی یەك وڵات و دوو سیستمی، كە باوەڕمان وایە بەشێوەیەكی زۆر باش خزمەت بە چین و هۆنگ كۆنگیش دەكات". وەزیری دەرەوەی چینیش وتی:" كاروباری هۆنگ كۆنگ كاروباری ناوخۆی چینە، رازی نابین هیچ دەوڵەتێك دەستوەربداتە كاروباری ناوخۆمان". هاوكات جەختیشیكردەوە كە پێویستە" چین لە پشتیوانیكردن و پابەندبوونی بە رێبازی یەك دەوڵەت و دوو سیستم بەردەوام دەبێت". جێریمی هانت دوای دەستلەكاركێشانەوەی بۆریس جۆنسۆن، وەك وەزیری نوێ دەرەوەی بەریتانیا دەستبەكاربووە و سەردانەكەی بۆ چین دووەمین سەردانیەتی بۆ دەرەوە وەك وەزیری دەرەوەی بەریتانیا. سەرچاوە: بی بی سی  

( درەو میدیا): نزیكەی ساڵێكە پەیوەندییەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەگەڵ توركیا تێكچووە و ئەو حزبە ماوەیەكە هەوڵێكی چڕی بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەنكەرە دەستپێكردووە، بەپێی زانیاریەكان لەماوەی رابردوودا دووجار وەفدی یەكێتی سەردانی توركیای كردووە، هاوكات بەهۆی ئەوەی ئەو وڵاتە گرێبەستی پەنجا ساڵەی لە بواری نەوت و هەناردەكردنیدا لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بە گشتی و پارتی دیموكراتی كوردستان بە تایبەتی هەیە. سەرەتای كێشەی یەكێتی و توركیا 24ی حوەزیرانی 2017 توركیا نوێنەرایەتی یەكێتی لە ئەنكەرە داخست و داوای لە بەهرۆز گەڵاڵی نوێنەری یەكێتی كرد لەماوەی سێ رۆژدا ئەو وڵاتە بەجێ بهێڵێت، ئەوەش دوای ئەوەی دوو گەورە بەرپرسی میتی توركیا لە ئۆپەراسیۆنێكدا لە شارۆچكەی دوكانی پارێزگای سلێمانی لەلایەن پارتی كرێكارانی كوردستان " پەكەكە" ەوە دەستگیركران. قەدەغەخستنە سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی لە دوای ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی رابردوو، حكومەتی بەغدا گەمارۆی خستە سەر هەردوو فڕۆكەخانەی سلێمانی و هەولێری نێودەوڵەتی و دواتر و لە 13ی ئازاردا قەدەغەی سەر فڕۆكەخانەكانی هەرێم لەلایەن بەغداوە هەڵگیرا، بەڵام ئەمجارە توركیا قەدەغەی خستە سەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی و تائێستاش بەردەوامە و بەو هۆیەشەوە زیانێكی زۆری ئابوریی  بە پارێزگای سلێمانی گەیاندووە. لەگەڵ هەڵگرتنی قەدەغەی سەر فڕۆكەخانەكانی هەرێم بن عەلی یەڵدرم سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتەی توركیا رایگەیاند گەشتی بازرگانی و  هاتوچۆی هێڵە ئاسمانییەكانی توركیا بۆ فڕۆكەخانەی هەولێر دەستپێدەكاتەوە، بەڵام قەدەغە دەخەنە سەر گەشتی فڕۆكەكان بۆ فڕۆكەخانەی سلێمانی بە پاساوی ئەوەی كە یەكێتی نیشتمانی كوردستانی  هاوكاری پەكەكە دەكات. دوای یەڵدریمیش تا ئێستا دووجار مەلود چاوەش ئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا یەكێتی و بزوتنەوەی گۆڕانی بە هاوكاریكردنی پەكەكە تۆمەتباركردووە و لە دواهەمین جاریدا وەزیری دەرەوەی توركیا ئاشكرایكرد كە لەلایەن وەزیرێكی یەكێتییەوە لە حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ئاگاداركراوەتەوە كە پەكەكە بە تەواوەتی هەژمونی بەسەر ناوەندی بڕیاری یەكێتیدا كردووە. هەوڵی یەكێتی بۆ ئاساییكردنەوە لە دوای ئەو لێدوانانەی بەرپرسانی توركیا و تۆمەتباركردنی یەكێتی بە هاوكاریكردن و پشتیوانیكردنی پەكەكە، ئەو حزبە هەوڵێكی چڕی بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەنكەرە دەستپێكردووە. بە گوێرەی زانیارییەكانی " درەو میدیا" لە ماوەی رابردوودا دووجار وەفدی یەكێتی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی ئەنكەرە سەردانی توركیای كردووە. هاوكات ئەمڕۆ دووشەممە 30 تەمموزی 2018،  هاكان كاراچای باڵیۆزی توركیا لە هەولێر سەردانی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كرد لە هەولێر و لەگەڵ سەعدی ئەحمەد پیرە لێپرسراوی مەكتەبی پەیوەندییە گشتییەكانی یەكێتیدا كۆبووەوە. بە گوێرەی میدیاكانی یەكێتی  پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی و توركیاش تەوەرێكی گرنگی  كۆبوونەوەكەی پیرە و كاراچای بووە ،  هەروەها  لە كۆبوونەوەكەدا  سەعدی ئەحمەد پیرە، تەئكیدیكردوەتەوە بوونی پەیوەندیەكی باش و دۆستانە لە نێوان هەردوولادا دەبێتە مایەی سەقامگیری و ئایندەیەكی روون بۆ گەشەی سیاسی و بازرگانی كە بە سوود و قازانجی هاوبەشی توركیا و ناوچەكە دەبێت. كونسوڵی گشتی توركیاش جەختیكردوەتەوە كە ئامادەی هەموو هەماهەنگی و هاوكاریەكن كە ببێتە مایەی بەهێزكردن و بەرەوپێشەوە بردنی پەیوەندییەكان لە ئاستە جیاوازەكاندا.    

درەو میدیا:  لە ئێستا حكومەتی هەرێم رۆژانە 10 كاتژمێر كارەبای نیشتیمانی و مۆلیدە ئەهلیەكانیش 14 كاتژمێر كارەبا دەدەنە هاوڵاتیان نرخی هەر ئەمپێرێكیش كارەبای مۆلیدە 18 هەزار دینارە, بەڵام مانگی رابردوو نزیكەی 11 هەزار دینار بووە. بەپێی راگەیەنراوی وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی گشتی كارەبای سلێمانی " نرخی كاتژمێرێك ئەمپێری كارەبای مۆلیدە ئەهلییەكان بۆمانگی تەمووز بە (41.5) چل و یەك دینار و نیو دیاركراوە، كە تێكرای كاركردنی موەلیدەكان لەنێوان (400) بۆ (420) كاتژمێر كاریان كردوە، بۆیە نرخی ئەمپێڕێك لە گەرەكێك بۆ گەرەكێكی تر جیاوازە" خۆ ئەگەر  مانگانە مۆلیدە ئەهلیەكان ( 420 ) كاتژمێر كاربكەن ئەوا مانگانەی كارەبای نیشتیمانی دەكاتە ( 320 ) كاتژمێر، وە نرخی مانگانەی مۆلیدەی ئەهلی ( 420 x  41.5 = 17,430 دینار ) واتا نزیكەی 18 هەزار دینار بۆ هەر ئەمێرێكی مانگانە.  ووتەبێژی بەرێوەبەرایەتی كارەبای سلێمانی، نرخی كاتژمێرێك ئەمپێری كارەبای مۆلیدە ئەهلیەكان بۆ مانگی تەمووز و خشتەی پێدانی كارەبای مۆلیدە ئەهلییەكان لە سنوری پارێزگای سلێمانی بۆ مانگی ئاب ئاشكرا دەكات. سیروان محەمەد، ووتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی گشتی كارەبای سلێمانی رایگەیاند؛ نرخی كاتژمێرێك ئەمپێری كارەبای مۆلیدە ئەهلییەكان بۆمانگی تەمووز بە (41.5) چل و یەك دینار و نیو، كە تێكرای كاركردنی موەلیدەكان لەنێوان (400) بۆ (420) كاتژمێر كاریان كردوە، بۆیە نرخی ئەمپێڕێك لە گەرەكێك بۆ گەرەكێكی تر جیاوازە، دەربارەی بەرز بونەوەی نرخی ئەمپێر لەم مانگەدا گەڕاندەوە بۆ زۆركاركردنی مۆلیدەكان لەم مانگەدا كە زیاتر لە (400) كاتژمێر كاریانكردوە لەگەڵا بەرز بونەوەی نرخی گازوایل. بەبەراورد بە مانگی رابردوو نرخی ئەمێرێك مۆلیدە 7 هەزار دینار زیادیكردووە, بەو پێیەی نرخی كاتژمێرێك ئەمپێری كارەبای موەلیدە ئەهلییەكان بۆمانگی حوزەیران ٣٨،٥ سی و هەشت دینار و نیوە، كە تێكڕای كاركردنی موەلیدەكان لەنێوان (٢٧٠) بۆ (٣٠٠) كاتژمێر كاریان كردووە،و بەمەش نرخی ئەمپێرێك كارەبای موەلیدە ئەهلیەكان لە نێوان ١٠ هەزار و دووسەد و پەنجا بۆ ١١ هەزار و پێنج سەد دینار دەبێت .    

(درەو میدیا): لە 15ی شوباتی 1999دا توركیا لە ئۆپەراسیۆنێكدا بە هاوكاری هەواڵگری ئیسرائیل و ئەمریكا و چەند وڵات و لایەنێكی تر عەبدولا ئۆجەلان رێبەری پارتی كرێكارانی كوردستان " پەكەكە" ی لە نایبرۆبی پایتەختی كینیای كیشوەری ئەفریقا رفاند، بەڵام هەینی رابردوو هەوڵێكی هاوشێوە بۆ رفاندنی كەسایەتییەكی سەر بە فەتحوڵا گولەن رێبەری رەوتی خزمەت لە مەنگۆلیا شكستیهێنا. هەینی رابردوو دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا رێگە بە فڕۆكەیەكی گوماناوی سەر بە هێزی ئاسمانی توركیا نەدا لە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانەوە بفڕێت، كە بەوتەی چەند شایەدحاڵێك كەسێكی رفێنراو لەناو فڕۆكەكەدا بووە و ئەنكەرە دەڵێت سەر بە گروپی فەتحوڵا گولەنە كە لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە بە پلانداڕێژەری كودەتا شكستخواردووەكەی 15ی تەمموزی 2016 دادنرێت. بەوتەی چەند شایەدحاڵێك پێنج كەس فەیسەڵ ئاكجای ( 50 ساڵ) یان لە بەردەم ماڵەكەیدا بە ئۆلان باتوری پایتەختی مەنگۆلیا دەستبەسەركردووە و كردویانەتە  مینی پاسێكەوە. ئاكجای بەڕێوەبەری خوێندنگەیەكە لە مەنگۆلیا و دەوترێت سەر بە فەتحوڵا گولەنە بەڵام، مامۆستاكانی ئەو خوێندنگەیە ئەو تۆمەتە رەتدەكەنەوە. كاتێك ئاكجای ئەو رۆژە لە خوێندنگە ئامادەنابێت، خێزانەكەی و هاوڕێكانی پۆلیس ئاگاداردەكەنەوە و لە هەمان كاتیشدا رفێنەرەكانی دەیبەنە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانی نێودەوڵەتی و لەوێ‌ فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگری بچوك رۆژی هەینی نزیكەی كاتژمێرێك دوای یەكی نیوەڕۆ بەكاتی مەنگۆلیا چاوەڕوانیان دەكات. ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێس رایگەیاند بە گوێرەی داتاكانی سایتی چاودێریكردنی گەشتی فڕۆكەكان " فلایت رادار 24" فڕۆكەكە سەر بە هێزی ئاسمانیی توركیا بووە و گەشتەكەی ژمارە تی تی 4010 بووە. دوای ئاگاداربوونی دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا لەو هەوڵی رفاندنە ماوەی هەشت كاتژمێر كێشە لە فڕۆكەخانەی جەنگیزخاندا دروست دەبێت و فڕۆكەخانەكە رێگە بە فڕۆكەكە نادات بفڕێت، پاشان دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا لێپرسراوانی باڵیۆزخانەی توركیا بانگهێشت دەكەن و چەندین پەرلەمانتار و خۆپیشاندەریش دەگەنە فڕۆكەخانەكە و داوای ئازادكردنی ئاكجای دەكەن و چالاكانیش لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە هەڵمەتێك بۆ پشتیوانیكردن لە ئاكجای دەستپێدەكەن. دواتر  سەرچاوەیەك لە وەزارەتی گواستنەوەی مەنگۆلیا رایگەیاند فڕۆكەكەی هێزی ئاسمانی توركیا كاتژمێر 3:25 خولەكی دوانیوەڕۆی هەینی بەكاتی ئەو وڵاتە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانی بەجێهێشتووە و بەبێ‌ ئەوەی ئاكجای لەسەر بووبێت. سەرچاوە: سایتی ئەلحوڕە  

(دەرەو میدیا): حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق قاسم فەهداوی وەزیری كارەبای لە پۆستەكەی دورخستەوە و فەرمانیدا لێكۆڵینەوە بكرێت لە دۆسیەی گرێبەستەكامی كارەبادا. لابردنی وەزیری كارەبا دوای سێ هەفتە دێت لە شەپۆلێكی بەرفراوانی خۆپیشاندان لە شارەكانی باشوری عێراق كە كەمی كارەبا یەكێكە لە هۆكارە سەرەكییەكانی ئەو ناڕەزایەتییانە. كێشەی كەمی كارەبا لە عێراق كێشەیەكی نوێ نییە، لەدوای ساڵی 2003 و روخانی رژێمی پێشووەوە، ساڵانە لە وەرزی بەرزبونەوەی پلەكانی گەرمادا كاتژمێرەكانی پێدانی كارەباش بە هاوڵاتیان كەمدەبێتەوە، لابردنی وەزیری كارەبا لە پۆستەكەی یەكێك بوو لە داواكارییەكانی خۆپیشاندەران لە چەند هەفتەی رابردوودا. بەپێی داتاكان، لەدوای ساڵی 2003 وە حكومەتە یەك لەدوای یەەكەكانی عێراق زیاتر لە (40 ملیار) دۆلاریان لە كەرتی كارەبادا خەرجكردووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا بۆ دابینكردنی كارەبا، خەڵك پشت بە مۆلیدە ئەهلییەكان دەبەستن. خراپی كارەبا وایكردووە لە ساڵی 2003 وە هیچ وەزیرێكی كارەبا نەبووە بە خاوەنی بنكەیەكی جەماوەری، زۆربەی وەزیرەكان نەیانتوانیوە لەو پۆستەدا خولەكەیان تەواو بكەن، یان دەستیان لەكاركێشاوەتەوە یاخود هەڵاتوون و عێراقیان جێهێشتووە. ساڵی 2012 حسێن شەهرستانی جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وزە، دوای دەستلەكاركێشانەوەی رەعد شەلال، پۆستی وەزیری كارەبای بە وەكالەت وەرگرت، ئەوكات شەهرستانی بەڵێنیدا كارێك بكات عێراق لە ساڵی 2013دا كارەبا هەناردەی دەرەوە بكات، ئەمەش بووە بە بابەتێك كە تائێستا خەڵك بۆ گاڵتەكردن باسی دەكەن.  

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ پەیوەندییەكانی نێوان واشنتۆن و تاران دوای كشانەوەی ترەمپ لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە بەرەو ئاڵۆزی زیاتر ئاراستە دەنێت، راپۆرتێكی ئوسترالیی باس لەنزیكبوونەوەی وەشاندنی گورزێكی سەربازی دەكات بە پێگە و دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران، ئایا ئەوە راستە؟ وە ئایا ئەمریكا هەوڵ بۆ گۆڕینی رژێمی ئێران دەدات؟ وەڵام لای جەیمس ماتیسە. چەند بەرپرسێكی ئەمریكی و عەرەبیی رایانگەیاند ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە نهێنی و شارەوایی هەنگاودەنێت بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی ئەمنیی و سیاسیی نوێ لەگەڵ وڵاتانی كەندا و میسر و ئوردن بە ئامانجی بەرپەرچدانەوەی هەژمونیی پاوانخوازیی ئێران لە ناوچەكەدا، ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەسەر زاری چوار سەرچاوەوە رایگەیاند كۆشكی سپی دەیەوێت هاوكاری لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا پتەوتر بكات، بە تایبەتی لە بواری بەرگریی موشەكەیی و مەشق و راهێنانی سەربازیی و نەهێشینی تیرۆر و چەند پرسێكی تری وەك پشتگیركردنی پەیوەندیی ئابوریی و دیپلۆماتیەتی ئیقلمیی. " ناتۆی عەرەبیی" پلانەكە كە بەرپرسانی كۆشكی سپی و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست باسیان كردووە بریتیە لە پێكهێنانی كۆپییەكی عەرەبی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆی عەرەبیی" بۆ هاوپەیمانە سوننەكان، كە ئەوەش پێدەچێت ئاڵۆزیی نێوان ئەمریكا و ئێرانی شیعە زیاتر بكات. چەند سەرچاوەیەك رایانگەیاند ئیدارەی ترەمپ هیوادارە پێكهێنانی ئەو هاوپەیمانێتییە گفتوگۆی لەسەر بكرێت كە بە كاتی  لە كبوونەوەیەكدا بە شێوەیەكی سەرەتای لە واشنتۆن لە 12 و 13ی تشرینی یەكەمدا ناوی لێنراوە " هاوپەیمانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی ستراتیژی". وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایی نەتەوەیی سەر بە كۆشكی سپی لەو بارەیەوە وتی :" هاوپەیمانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی ستراتیژیی دەبێتە قەڵایەك بۆ رووبەڕبوونەوەی شەڕ و تیرۆر و توندڕەویی ئێران و ئاشتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەچەسپێنێت." لە رابردوودا چەندین هەوڵی هاوشێوە لەلایەن حكومەتەكانی ئەمریكاوە بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی رەسمی لە نێوان وڵاتانی كەنداو عەرەب شكستیانهێناوە، یەكێك لە بەربەستە گەورە پێشبینیكراوەكانی ئەم هاوپەیمانێتییە نوێیەش ئەو ناكۆكییە كە 13 مانگە سعودیە و ئیمارات و بەحرەین و میسر لەگەڵ قەتەردا هەیانە و هەموو پەیوەندییەكیان لەگەڵ دەوحەدا پچڕاندووە كە گەورەترین بنكەی ئاسمانی ئەمریكای لە ناوچەكەدا لەخۆگرتووە و بەرپرسێكی ئێرانیش بە رۆیتەرزی راگەیاند :" ئەمریكا و هاوپەیمانە ئیقلیمییەكانی ئاڵۆزی زیاتر لە ناوچەكەدا دەنێنە بە پاسای و سەقامگیركردنی دۆخی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست". ئەمریكا بۆ گۆڕینی رژێمی ئێران هەوڵنادات سەرەڕای باسكردنی پێكهێنانی " ناتۆی عەرەبی" بەڵام " ویلایەتە یەكگرتووەكان سیاسەتی گۆڕینی رژێمی لە ئێران یان هەوڵدان بۆ رووخانی نەگرتوەتە ئەستۆ"، ئەوەش بە وتەی جەیمس ماتیس وەزیری بەرگری ئەمریكا كە رۆژی هەینی 26ی تەمموز لە وەزارەتی بەرگری " پێنتاگۆن" بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند. ماتیس وتیشی:" ئامانجەكە هەتائێستاش بریتیە لە گۆڕینی رەفتاری ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، دەمانەوێت رەفتاری خۆیان بگۆڕن دەربارەی ئەو هەڕەشانەی كە سوپا و هەواڵگری و ئەوانەشی بریكاریانن دروستیان كردووە". لەو كاتەوەی ترەمپ لە رێككەوتنە ئەتۆمییە ئیمزاكراوەكەی ساڵی 2015ی نێوان ئێران و وڵاتانی پێنج كۆ یەك كشاوەتەوە، رژێمی ئێران بەردەوام رووبەڕووی گوشار بوەتەوە و راپۆرتێكی ئوسترالی ئاشكرایكرد وەشاندنی گورزێكی سەربازی لە ئێران زۆر نزیك بوەتەوە. ئەو راپۆرتە ئاماژەی بەوەشدا كە لێپرسراوانی ئوسترالیا باوەڕیان وایە كە واشنتۆن ئامادەیە بۆ بۆردومانكردنی وێستگە و دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران لە كاتێكی زۆر نزیكدا كە لەوانەیە بكەوێتە مانگی داهاتووەوە. بەڵام ماتیس رۆژی هەیینی ئەو راپۆرتەی رەتكردەوە بەوە وەسفیكرد كە بە خەیاڵ داڕێژراوە و وتیشی:" دڵنیام ئەو پرسە لەم كاتەدا مایەی تاوتوێكردن نییە". سەرچاوە: بەشی عەرەبی " DW"  

( درەو میدیا): كارڵس پۆگدیمۆنت، سەرۆكی پێشووی هەرێمی كەتەلۆنیای ئیسپانیا ئەمڕۆ شەممە 29ی تەمموزی 2018 ئەڵمانیای بەجێهێشت و گەڕایەوە بەلجیكا، ئەوەش دوای ئەوەی حكومەتی ئیسپانیا شكستی هێنا لە دیپۆرتكردنەوەی بۆ مەدرید و دادگاییكردنی بە تۆمەتی هەڵگەڕانەوە لە ئیسپانیا و راگەیاندنی سەربەخۆیی كەتەلۆنیا. پۆگدیمۆنت رایگەیاند بەردەوام دەبێت لە سەردانكردنی هەموو ئەوروپا بۆ كۆكردنەوەی پشتگیری بۆ پرسی سەربەخۆیی كەتەلۆنیا. پۆگدیمۆنت دوای سەپاندنی حكومی راستەخۆ لەسەر هەرێمی كەتەلۆنیادا دوای راگەیاندنی سەربەخۆیی یەكلایەنە، مانگی تشرینی یەكەمی رابردوو بەرەو بەلجیكا هەڵات. پۆگدیمۆنت لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە برۆكسل لەگەڵ كیم تورا سەرۆكی ئێستای هەرێمی كەتەلۆنیا وتی:" ئەمە دوا وێستگەم نابێت و كۆتایی گەشتەكەم نییەن بەڵكو لە رێگەی ئەوروپاوە سەردانی هەر چوار كیشوەرەكە دەكەم بۆ بەرگریكردن لە پرسەكەمان". 25ی ئازاری رابردووو لە وێستگەیەكی سوتەمەنی لە ناوچەی شلسڤیگ هۆڵشتاین لە باكوری ئەڵمانیا پۆگدیمۆنت لە گەڕانەوەیدا بۆ بەلجیكا لە فنلەنداوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیاوە دەستگیركرا، و دادگایەكی ئەڵمانیاش سەرەتای ئەم مانگە بڕیاریدا بەوەی كە دەكرێت پۆگدیمۆنتی تەمەن 55 ساڵان رەوانەی ئیسپانیا بكرێتەوە بۆئەوەی تۆمەتی خراپ بەكارهێنانی دارایی گشتی و تۆمەتی هەڵگەڕانەوە و یاخیبوونی ئاراستە بكرێت. لە چەند هەفتەی رابردوودا پەیوەندییەكانی نێوان حكومەتی ئیسپانیا و هەرێمی كەتەلۆنیا بەرەو باشتر چوون، پیدرۆ سانچێز سەرۆك وەزیرانی ئیسپانیا سەرەتای ئەم مانگە لە مەدریدی پایتەخت لەگەڵ كیم تورا سەرۆكی كەتەلۆنیا كۆبووەوە. پۆگدیمۆنت لەو بارەیەوە رایگەیاند ئەو ماوەیەی كە سانچێز دەربارەی پرسی كەتەلۆنیا دیاریكردبوو كۆتایی هات و ئێستا كاتی كردارە نەك قسە.  

( درەو میدیا): دوای گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ حكومەتی دیمەشق، ئەنجومەنی سوریای دیموكرات رایگەیاند لەگەڵ لێپرسراوانی رژێمی ئەسەد رێككەوتن لەسەر " داڕشتنی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی دیموكراتی لامەركەزیی کراوە"، بەڵام تا ئێستا دیمەشق لەو بارەیەوە بێ‌ دەنگی هەڵبژاردووە و هیچ راگەیەنراوێكی بڵاونەكردوەتەوە. ئەنجومەنی سوریای دیموكرات كە ئێستا بە دەسەڵاتداری تەواوەتی رۆژئاوای كوردستان و بەشێك لە باكور و خۆرهەڵاتی سوریایە راشیگەیاند لەگەڵ دیمەشق رێككەتون لەسەر پەرەپێدانی دانوستانەكان بە ئامانجی داڕشتنی نەخشە رێگایەك كە حكومڕانی سوریا بەرەو سیستمی لامەركەزیی " نا ناوەندێتی" بڕوات، هەروەها ئاشكراشیكرد دوای ئەم راگەیەندراوە هەنگاویی كردەیی دەستپێدەكات وەك پێكهێنانی چەند لیژنەیەك بۆ تاوتوێكردنی پێشنیازی زانستی بۆ كۆتاییهێنان بە جەنگ و توندوتیژی و رێكخستنی پەیوەندی نێوان هەردوولا و پلاندانان بۆ دوای جەنگ. ئەنجومەنی سوریای دیموكرات:  لەگەڵ لێپرسراوانی رژێمی ئەسەد رێككەوتین لەسەر " داڕشتنی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی دیموكراتی لامەركەزیی پەیوەندی نێوان حكومەتی سوریا و خۆبەڕێوەبەری كورد لە رۆژئاوای كوردستان لە شەڕی حەوت ساڵەی سوریادا زۆر گرنگە، هەردوولایەن زۆربەی خاكی سوریایان بەدەستوەیە، هەرچەندە هەردوولا خۆیان لە ململانێتی راستەوخۆی یەكتر بەدوورگرتووە، بەڵام جیاوازییەكی زۆر هەیە لە دید و بۆچوونی هەردوولا بۆ داهاتووی سوریا، كورد هەوڵدەدات لە دەوڵەتێكی لامەركەزییدا مافی خۆبەڕێوەبەریی " ئۆتۆنۆمیی" بەدەستبهێنێت و دیمەشقیش ئارەزووی ئەوەی هەیە وەك دەوڵەتێكی مەركەزیی هەموو وڵات كۆنترۆڵبكاتەوە. ئەنجومەنی سوریای دیموكراتی باڵی سیاسی هێزەكانی سوریای دیموكراتە كە كورد بڕبڕەی پشتی هێزەكەیە و لەلایەن ئەمریكاوە لە شەڕی دژ بە داعشدا پشتگیری لێدەكرێت و لە خۆرهەڵاتی فورات روبەرێكی بەرفراوانی خاكی سوریای لەژێر دەستدایە. تا ئێستا دیمەشق لەو بارەیەوە بێ‌ دەنگی هەڵبژاردووە و هیچ راگەیەنراوێكی بڵاونەكردوەتەوە. سیهانۆك دیبۆ، راوێژكاری هاوسەرۆكایەتی پارتی یەكێتی دیموكراتی " پەیەدە" رایگەیاند:" ئەوەی رێككەوتنی لەسەر كراوە كە لەسەر هەموو ئاستەكانی وەك ئابوریی، سەربازیی، یاسایی، سیاسیی و خزمەتگوزاریی لیژنە پێكبهێنرێت بۆ دانانی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی لامەركەزیی كە لە رێگەی خۆبەڕێوەبەرییەوە بەدیدەهێنرێت". دیبۆ وتیشی:" هێشتا زووە قسە لەسەر رێككەوتن بكرێت، بەڵام خەبات دەكەین لە پێناوی گەیشتن بە رێككەوتن، هەنگاو بەرەو سوریایەكی لامەركەزیی دەستیپێكردووە و وردەكارییەكەی لیژنەكان تاوتوێیدەكەن." ئەو بەرپرسەی پەیەدە جەختیشیكردەوە كە " پرۆسەی دانوستان قورس و دوورودرێژە، چونكە دەسەڵات لە دیمەشق لەسەر بنەمایەكی مەركەزیی توند بونیادنراوە". تائێستا حكومەتی دیمەشق بە فەرمیی هیچ راگەیەندراوێكی لەسەر دانوستان لەگەڵ ئەنجومەنی سوریای دیموكراتی بڵاونەكردوەتەوە. دیبۆ:" هێشتا زووە قسە لەسەر رێككەوتن بكرێت، بەڵام خەبات دەكەین لە پێناوی گەیشتن بە رێككەوتن، هەنگاو بەرەو سوریایەكی لامەركەزیی دەستیپێكردووە و وردەكارییەكەی لیژنەكان تاوتوێیدەكەن." دانوستان لەگەڵ بەشار ئەسەد لە كاتێكدایە كە كورد لە رۆژئاوای كوردستان دوودڵە لە هەڵوێستی واشنتۆنی هاوپەیمانی بەرامبەر بە هەنگاوەكانی حكومەتی بەشار ئەسەد بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی هەموو سوریا بە هاوكاری روسیا و ئێران، ئەسەدیش لە چەند لێدوانێكیدا ئەوەی دركاندووە كە ئیدارەی كورد لە رۆژئاوای كوردستان و خۆرهەڵاتی سوریا كاتییە، و ئەوەش وەك ئاماژەیەك بۆ هەوڵدان بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی لێكدەدرێتەوە. نوح بونسی گەورە توێژەر و پسپۆری كاروباری سوریا لە گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی دەڵێت:" قورسە پێشبینی چۆنێتی گەیشتن بە رێككەوتنێكی بابەتیانەی هەردوولا بكرێت لە چەند مانگی داهاتوودا، چونكە كەلێنێكی زۆر لە نێوان هەردوولادا هەیە دەربارەی شێوەی ناوچەكە لە داهاتوودا". سەرچاوە: فرانس پرێس- رۆیتەرز