مەریوان وریا قانع سەرەتا واقیعێکی سیاسیی ناشیرین لە ڕێگای تەزویرکردنێکی گەورە و کەموێنەوە دروستدەکەن و دەیسەپێنن، دواتر کۆدەبنەوە لەسەر ئەوەی چۆن ئەو واقیعە تەزویرکراوە ڕێکبخەن و بیگۆڕن بە واقیعێکی ڕاستەقینە. کە ئەمەیان بە ئاسانی بۆناکرێت بەردەبنە گیانی یەکتر و گیانی کۆمەڵگاکە، ھەموو مێژووی یەکتر ناشیرینکردن و ھەڕەشەکردن زیندوودەکەنەوە. لەم یاریە ناشیرینەدا لەناو واقیعێکی ساختە و تەزویرکراودا ھەموو شوناسەکان بزردەبن و ھێزەکان دەکەونە ململانێیەکی گەورەیە لەیەکترچوونەوە. بەھێزەکەیان وێنەکەی خۆی دەکاتە مۆدێلێک بۆ لاساییکردنەوە و لەم کردەی لاساییکردنەوەیەدا خۆشی دەبێت بە کۆپیەکی تر. بەمجۆرە کۆپی بەر کۆپی دەکەوێت و ھەمووانیش نمایشێک نیشانئەدەن تەواو ناکۆکە بەوەی لە ناو ئەو واقیعە تەزویرکراوەدا ئامادەیە. گوتارەکان دەبن بە نمایشکردنی درۆ وەک تەبریر و تەبریر وەک تاقە ڕاستیی و تەزویریش وەک تاقە ئەگەری ناو مێژوو. لەم یارییە ساختەیەدا شتێک بەناوی ڕاستییەوە بوونی نامێنێت، ھەمووان دەبن بە کۆمەڵێک تارمایی کە نە دەتوانن بمرن و نە دەشتوانن بژین. ئەم مەھزەلە سیاسییە درێژەدەکێشێت و خەڵکی ئێمەش نائومێدتر دەبن. لەم دۆخەدا چارەسەر بەوە نابێت کۆمەڵگای ئێمە لە سیاسەت دووربکەوێتەوە و سیاسەت خۆشی وەک یارییەکی پۆخڵ و ناشیرین وێنابکات، بەڵکو بەوەدەبێت تێگەیشتنێکی نوێ بۆ سیاسەت سەروەربکرێت، تێگەیشتنێک سیاسەت وەک یەکێک لە چالاکییە سەرەکیی و بنەڕەتییەکانی مرۆڤ وێنابکات و وەک کردەیەکی بەرپرسی دروستکردنی ژیانێکی گشتیی ھێمن و ڕاستگۆ وێنایبکات.

سەرتیپ جەوهەر  مشتومڕی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت و مەرجی یەكێتی نیشتیمانی كورستان بۆ چارەسەركردنی بەشێك لەكێشەكانی كەركوك و دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ شارەكە، پرسیاری زۆری لای خەڵكی كەركوك و كوردستان دروستكرد، هاوكات لایەنە سیاسییەكانی كوردستانیشی خستە بەردەم پرسیار! هەندێ راستی هەیە روون نابێتەوە تەنها لەبەردەم واقعێكی تایبەت نەبێت. كاتێك مەلیك عەبدوڵلای سعودیە مرد، هەموو تەلفزیۆنەكانی MBC و موزیكاو رۆتانا هەمویان كردیان بە شین و رۆڕۆ بۆ مەلیك، ئینجا زانرا كام تەلفزیۆنە هی بنەماڵەی ئال سعودە! لە 2015 كاتێك رێژەی قانونی لەپەرلەمانی كوردستان بۆ هەمواری چەند بڕگەو بابەتێكی پرۆژەی دەستوری هەرێم تەواو نەبوو، كەچی پارتی دەرگای پەرلەمانی داخست! تێگەیشتین ئەو دیموكراسییەی كوردستان بای ئەوەناكات لەسەر كاغەزیش بەخەتێكی تۆخ بنوسرێت، چونكە دوو پۆلیسی بەر دەرگای پەرلەمان دەتوانن رێگا لەسەرۆكی پەرلەمان و وەزیرەكان بگرن! لەپرسی كەركوكیش بەهەمانشێوە، ئەو هەموو دروشم و موزایەدەكردنە بەسەر كەركوك و كوردستانی بوونی شارەكەو خەبات و تێكۆشانی كوردایەتی، كەچی ئێستا جگە لەیەكێتی نیشتیمانی كوردستان نەك كەس باسی كەركوك ناكات، بگرە لایەنی سیاسی هەیە بەروونی رێگرە لەبەردەم هەوڵی ئاساییكردنەوەی كەركوك و دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ شارەكە! لەدوای روداوەكانی ریفراندۆم، جگە لەیەكێتی كە هەم لەكەركوك مایەوەو هەمیش لەبانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عیرا ق لە 2018 بەتەنها لەبانگەشەی هەڵبژاردن لەكەركوك مایەوەو كۆبونەوەی جەماوەریی گەورەی رێكخست و بەئاڵای كوردستان و بەدەنگێكی بەرز خەڵكی یەكێتی هاواری كرد یان كەركوك یان نەمان! ئەوكاتەش دەركەوت لایەنە سیاسییەكانی دیكەی كوردستان هیچ ئەجێندایەكیان بۆ كەركوك نییە، تەنانەت دوای دەرچونی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و چونە پەرلەمانیشیان، تائێستا شتێكیان لەبارەی كەركوك پێشكەش نەكردووە، بگرە دەستپێشخەریەكیشیان نەكردووە بۆ باشتركردنی رەوشی كەركوك كە بەبارودۆخێكی نائاسایی تێدەپەڕیی! یان دەستپێشخەریەك بۆ كۆدەنگی نیشتیمانیی بۆ لایەنە سیاسییە كوردستانییەكان بكەن! تەنانەت ئەو لایەنەی كە هەڵگری پرۆژەی ریفراندۆم و دروشمی سەربەخۆیی بوو، لەبانگەشەی ریفراندۆم شەقامەكانی بەئاڵای كوردستان دەگرت، خێرا وەرگەڕاو لەبری دانانی مەرجی پێشوەختەی ئاسایی كردنەوەی كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكانی كوردستان، بۆ بەشداریكردن لەكابینەی نوێی حكومەتی عیراق، خەمیان وەدەستخستنی پۆست و وەزیفەی زیاتربوو لای سەرۆك وەزیران و كابینەی نوێ لەبەغدا؟! ئێستا ئەم ململانێ و مشتومڕە چڕەی پێكهێنانی حكومەتی هەرێم و تەنها پێداگریكرنی یەكێتی لەسەر كەركوك و دانانی پارێزگارێكی كورد، لایەنەكانی خستەبەردەم تێگەیشتنێكی خراپ كە هیچیان خەمی كەركوكیان نییە، بۆیە هیچ كام لەو لایەنانە تەنانەت لە میدیاكانیشیانەوە باسی پرسی كەركوكیان نەكردووە! رەنگە خەڵكی كەركوك پرسیارێك بكەن، بڵێن ئەرێ‌ ئەو هەموو حزب و لایەنەی سیاسیەی كورد لە كەركوك جاران ئەو هەموو موزایەدەتان بەسەر خەڵكەوە دەكرد، ئێستا لەكوێن؟ ئەی بۆ كاتێك رۆژانە 270 هەزار بەرمیل نەوتیان لە بیرەنەوتەكانی بای حەسەن و هاڤانا دەردەكردو دەیانفرۆشت، ئەوەندە كورستانی بوون و كەچی ئێستا نەوتەكە نەماوە ئامادەنین لانیكەم رەوشی كەركوك ئاسایی بكەنەوەو دوو قسەی خێر لەبەغدا لەسەر كەركوك بكەن؟! سەرەنجام دەركەوت ئەو دروشمانەی چەند ساڵە بەر گوێمان دەكەوت و لادیوارەكانیان پێ‌ بۆیاخ دەكردو بەگەورەیی لەسەر شاشەی تەلفزیۆنەكان دەیاننوسی، راست نەبوون، دەركەوت ئەوان كەركوكیان بۆ نەوت ویست نەك خاكەكەیـ خەڵكی كەركوكیان لەتەنگانە جێهێشت و ئاوڕێكیان لێنەدانەوە، كەوایە ئەگەر بۆ نەڵێین جگە لەیەكێتی موڵكی هیچ حزبێكی دیكە نییە، هەقیش نییە كەسی دیكە قسەی لێبكات.

رێبوار کەریم وەلی  لە دوای شانزدەی ئۆكتۆبەرەوە، هێشتا پارتی ئومێدەوار بوو كە خەڵكی دڵسۆزی ناو یەكێتی، بە تایبەتیش كەسی وەكو كۆسرەت رەسوڵ، رێگە نادەن ئەو شەرمەزارییە وا بە ئاسانی تێپەڕێت، بەڵام لە مانگی ئەیلولی 2018 وە، مێژووی پڕ سەروەریی كۆسرەت رەسوڵیش كرا بە ئامرازێك بۆ سپیكردنەوەی پەڵەی رەشی ئەوانەی 24 سەعات دوای شانزدەی ئۆكتۆبەر بە حیساب ناوی پارێزگاریشیان لە گیرفاندا بوو، كەچی ئێستا دوای 16 مانگ (كە رێگە نەما تاقی نەكەنەوە) هاتوونەتە بەر قاپیی پارتی و داوای ئەو پۆستەی لێدەكەن! دكتۆر بەرهەم لە چەقی ئاراستەكردنی ئەو ناكۆكیانەدایە كە ئێستا پارتی و یەكێتی تێیكەوتوون، رەنگبێ لە قۆناغی داهاتوو لە مەسەلەی سەرۆكایەتیی هەرێم و پێكهێنانی كابینەدا هێندەی دیكەش تۆختر بێتەوە. دكتۆر بەرهەم لەژێر گوشاردایە و هەوڵ دەدات یەكێتی بە تێكڕا بخاتە ئاراستەیەكەوە كە گوشارەكانی سەر ئەو كەم ببنەوە. لەلایەك یەكێتی مامەڵەی رەسمیی پارتیی لەگەڵ دكتۆر بەرهەم لە پێشمەرجەكان دەرهێناوە و هاوكات گوشاریشی لێدەكات كە چۆن سەرۆككۆمار ناتوانێ وەزیرێكی یەكێتی لە كابینەی بەغدادا جێ بكاتەوە؟ گرووپی شانزدەی ئۆكتۆبەریش (كە پاڵپشتی دكتۆر بەرهەم بوون بۆ سەرۆكایەتیی كۆمار) دەیانەوێ بە هەر نرخێك بێت، كەسێك لەوان بكرێتە پارێزگاری كەركوك. هەموو ئەوانەش لەكاتێكدایە كە ئەو جۆرە مامەڵەیەی پارتی لەگەڵ دكتۆر بەرهەم، وایكردووە كە موخاتەبی بەغدا لە پرس و كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا، تەنها بارزانی و پارتی بێت و هیچ رۆڵێك بۆ سەرۆككۆمار وەك نوێنەری كورد (تەنانەت یەكێتیش) لە بەغدا نەمێنێ. ئاساییكردنەوەی پەیوەندیی نێوان پارتی و دكتۆر بەرهەم، گوشاری سەر كۆسرەت رەسوڵیش كەم دەكاتەوە و، باڵانسی هێز لەناو سەركردایەتی یەكێتی دەگۆڕێت. بۆیە ئەو مەوزووعە زوو یان درەنگ لە داهاتوودا وەكو مەرجێكی دیكەی یەكێتی هەر دەخرێتەوە بەردەم پارتی، بۆیە وا باشترە پارتی لەوەیاندا دەستپێشخەر بێت، ئەگەر بەڕاستی باوەڕی بەوە ماوە كە دەتوانێ لەگەڵ ئەو یەكێتییەی ئێستا هەیە درێژە بە حوكمڕانی بدات. ئەگەرنا تازە جارێكی دیكە مام جەلالێكی دیكەیان بۆ زیندوو ناكرێتەوە. گۆڕان و گۆڕینی پارسەنگی هێز (2) رێككەوتنی سیاسی و ئیداریی پارتی و گۆڕان لەسەر حیسابی هیچ هێز و لایەنێكی دیكە، چ وەك بەرنامە و چ وەك پشك لە حوكمڕانی نەكراوە. بەرنامەی سیاسیی نێوان گۆڕان و پارتی بۆ داهاتوو، هەمان ئەو بنەما سەرەكیانەن كە لە دیدی هاوبەشی نێوان پارتی و یەكێتی (18خاڵەكە)دا هاتوون. گۆڕان جارێك پێش شانزدەی ئۆكتۆبەر (سەرباری هەموو ئەو غەدرە سیاسییەی كە پارتی لێیكرد) رێگری لە دوو ئیدارەیی كرد و نەچووە بەرەی خیانەتكارانەوە. ئینجا دووبارە شكستی بەو هەوڵانە هێنا كە لە دوای هەڵبژاردنەكانی مایسی پارساڵ دران بۆ دروستكردنی بەرەیەكی ناڕازی لە دژی یەكێتی و میانڕەوانە مامەڵەی كرد. ئەمجارەش گۆڕان نەك بووە پارسەنگی حوكمڕانی و كاراكردنەوەی دامەزراوە شەرعییەكان، بگرە لایەنەكانی دیكەشی بەدوای خۆیدا راكێشاوە و هەڕەشەی دوو ئیدارەیی یەكێتی بەتاڵ كردووەتەوە. گۆڕان ئیسپاتی كرد كە سەرباری لەدەستدانی كاریزماكەی، زۆر بە ئاسانی دەتوانێ جێگرەوە دیاری بكات (جا لاوازن یان رەخنەیان لەسەرە ئەوە باسێكی دیكەیە)، دەتوانێ سیاسەت بكات و لە كاتی پێویستیشدا دەتوانێ بە خوێندنەوەی هەلومەرجی بابەتی بڕیار بدات. سەركۆنەكردن و تەهدیدكردنی گۆڕان بەوەی كە بەشداریی حكومەت دەكات، بێ بنەماترین ئارگۆمێنتە، چونكە خورماخۆرێكی وەكو یەكێتی كە حازرە هەموو پڕۆسەی سیاسیی كوردستان بكاتە قوربانیی دوو پۆست، بۆی نییە دوور و نزیك باسی هیچ هێزێكی دیكە بكات. یەكێتی زۆر بە هەڵەداچووە ئەگەر وا بزانێ بزووتنەوەی گۆڕان باخچەی پشتەوەی ماڵە وێرانەكەیەتی و، خۆی بە برا گەورە و وەسیی میراتی نەوشیروان مستەفا بزانێ. ئەگەر نەوشیروان مستەفا باوەڕی بەو برا گەورەییەی یەكێتی هەبووایە، نەدەبوو لەسەردەمی شكۆی تاڵەبانیدا لێی جیابێتەوە و دواتریش بێ گوێدانە یەكێتی بەشداریی حكومەت بكات. پارتی دەبێ دەرسی لە هەڵەكانی رابردووی خۆی وەرگرتبێت و ئەمجارە لەژێر هیچ پاساوێكدا ئەو هەڵوێستەی ئێستای گۆڕانی لەبیرنەچێت. سەعدی پیرە و سەحاف (3) ئەڵبەتە رەنگبێ بەناوبانگترین گوتەبێژ لە مێژووی سیاسیدا، ژۆزێف گۆبڵزی وەزیری پڕوپاگەندەی سەردەمی هیتلەر بێت، محەممەد سەعید سەحافیش كە هەمان پۆستی هەبوو، لەسەر رێبازی "درۆ بكە درۆ بكە تا خەڵك باوەڕ دەكات" دەڕۆیشت. ئەو دوو زاتەی سەرەوە موكەللـەف بوون بە درۆكردنێكی سیستەماتیك، بەڵام سەعدی ئەحمەد پیرە كە ئێستا (لەسەر داوای خۆی) وازی لە گوتەبێژیی یەكێتی هێناوە، بووە قوربانی راستگۆیی و نییەت پاكیی خۆی. شوبهاندنی سەعدی ئەحمەد پیرە بە سەحاف كارێكی هەڵە و نائەخلاقییە، بگرە ئەگەر وەكو گوتەبێژەكانی سەردەمی نەخۆشكەوتنی مام جەلال لە 2012 هەڵسوكەوتی بكردبایە كە پێنج ساڵی رەبەق درۆیان دەرخواردی خەڵك دا، ئێستا وەزعی بە نەوعێكی دیكە دەبوو.   روداو 

نەژاد جەلال  دوای سەردانی هیلاری كلینتنی وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وتنی هەندێك رستەی سامناك بۆ وڵاتانی ناوچەكە، سەبارەت بە ئازادی و مافی مرۆڤ. دوای خۆسوتاندنی بو عەزیز لە تونس. بەهاری عەرەبی وردە وردە وڵاتانی دیكتاتۆری عەرەبی ئەگرتەوە، هەرێمی كوردستانیش كەم تازۆر جوڵەی نائاسایی پەیداببو، نەوشیروان مستەفاش وەك مرۆڤێكی دوربین و خاوەن پلان، زۆر بەدیقەتەوە لە روداوەكانی ئەڕوانی... جار جار لەگەڵ ئێمەومانایش باس و خواسی لەوبارەیەوە ئەكرد. بەیانی ٢٩-١-٢٠١١ كاك نەوشیروان لەگەڵ زۆرێك لە هەڵسوڕاوە دیارەكانی گۆڕان كۆبونەوەیەكی كرد، دەقی ٧ خاڵی بەبێ پێشەكی بۆخوێندنەوە، برادەران ببون بە دو بەشی تەواو پێچەوانەی یەك، گەنجەكان زیاتر ئەیانویست توندتر و ئیعلانی بەهاری كوردی بێ، بەتەمەن و كۆنەخەباتكارەكانیش تێبینییان هەبو لەسەر ناوەڕۆكی خاڵەكان و كاتەكەی. هەمان رۆژ دەمەو ئێوارە كە ئەوكات سەرنوسەری سایتی سبەی بوم، لە ئۆفیسی سبەی سەرقاڵی چالاكییەكانی بەهاری عەرەبی بوین. دۆسیەیەكی تایبەتمان كردبۆوە بۆی، زەنگی تێل لێیدا كاك نەوشیروان بو، وتم: بەڵێ كاكە، وتی: تا ماڵی ئێمە دێیت ئیشم پێتە، یەكسەر بەڕێكەوتم بە نزیكەی ٥ دەقیقە گەیشتمە عەلی ناجی. لە ژورە بچوكەكەی بەرامبەر قادرمەكان، كاك نەوشیروان و كاك مستەفای سەیدقادر و د.شاهۆ سەعیدی لێبو، سڵاوم كرد یەكسەر سێ ئەیفۆڕی دامێ وتی: ئەمە بخوێنەرەوە. زۆر بەوردی دوجار خوێندمەوە. كە ٧ خاڵەكەی بەیانی بو بە پێشەكیەكی ئامادەسازی بەهاری كوردی. وەرەقەكانم دایەوە دەستی و وتم: كاكە یەكێتی و پارتی بۆ ئەمە رەدفعلی زۆر توندیان ئەبێ. بە توڕەییەوە وتی: چی ئەكەن بابیكەن، ئەم ماڵە دو قەنەفشڕی تێدایە بابیبەن، وتم: مەسەلەكە لەوە گەورەترە. ئەبێ خۆمان ئامادەكەین بۆ هەمو ئەگەرێك، تا من لەوێ بوم كاك مستەفا و د. شاهۆ هیچی ئەوتۆیان نەوت، دیاربو لەگەڵ ئەوانیش مناقەشەیان كردبو، سەرقاڵی چاكردنی بون. دوای گفتوگۆ پێی وتم ئەوە لەسەر ئەوفلاشەیە، بیبەن بۆ بڵاوكردنەوە با لە كەی ئێن ئێن و رادیۆ و سبەی پێكەوە بڵاوبێتەوە، منیش بەپێكەنینەوە وتم پێكەوە بیتەقێنینەوە،. ئەوەی لەو روداوە مێژویەدا بیرم ناچێ مێزێكی بچوك لە ژورەكەدا بو تەزبیحێكی قەزوانی زۆر نایابی لەسەر بو، هێندەی بەیاننامەكە سەرنجم لەسەر تەزبیحەكە بو، حەتمەن كاتێكی ئاسایی بوایە داوای ئەو تەسبیحەم ئەكرد. ١٧-شوبات وەك روداوێكی نەخوازراو: پاش ماوەیەكی زۆر و سەركوتكردنی خۆپیشاندانەكان، بەیانیەكیان لەگەڵ كاك نەوشیروان دانیشتبوم باسی خۆپیشاندانەكان و دەرئەنجامەكانیمان كرد، بەوردی پلانەكەی خۆی بۆ باسكردم، خۆشم هەندێك زانیاریم هەبو لەسەری، ئەمە دەقی قسەكانی رەوانشاد خۆیەتی: ”پلانی ئێمە ئەمە نەبو، لەدوای حەوت خاڵەكە خەڵكمان ئامادە ئەكرد چ بە مەیدانی و چ بەگشتی لەڕێی راگەیاندنەوە، كۆمەڵێك خەڵكی باشمان ئامادەكرد كە لە هەولێر هەندێكیان برادەری خۆتن، پلانمان وابو ١-٥خۆپیشاندان بۆ گێڕانەوەی مافخوراوانی بازاڕی نیشتمان لەبەردەم بازاڕەكە دەست پێ بكات، دواتر گروپەكانی زانكۆ پشتیوانی خۆپیشاندانەكە ئەكەن، لەچەند رۆژێكی كەمدا زۆرینەی هەولێر بگرێتەوە، دواتر سلێمانی دەستی پێ ئەكرد و هەمو شت كۆتایی ئەهات، بەڵام پلانەكەمان دزەی كردو پارتی و یەكێتی هەستیان كرد، كۆمەنیستەكانیان هاندا پلانێكی گەورەیان شكستپێهێنا بەناوی خۆپیشاندان بۆ ئاو و كارەبا، بۆیە ١٧ شوبات روداوێكە بە ملماندا درا، ویستمان كۆتایی بێت، بەڵام كە خوێنی خەڵك رژا ناچار بوینە خاوەنی”

ئەحمەد میرە   هەرچەندە ڕەنگە نوسین و قسەکردن دەربارەی ڕوداوەکانی (17) ی شوباتی ٢٠١١ لە ئێستادا کاریگەریی ئەوتۆیان نەمابێت و نەیشتوانێت ڕەهەندێکی نوێی ئەو ڕوداوانە بخاتەڕوو، تەنها لە چوارچێوەی جوینەوەی یادەوەرییەکی سیاسیی گرنگدا لە هەرێمی کوردستان خۆی بەرجەستەبکات. ڕەنگە هەندێک کەسی تریش قسەکردن دەربارەی ئەو ڕوداوانە وەک تێڕوانینێکی سەرپێیانە نرخاندنێکی سادە بۆ ئەو ڕوداوانە دایبنێت، بەڵام خۆپیشاندانەکانی (17) ی شوباتی ٢٠١١ بوارێکی گرنگە بۆ تێگەیشتن لە مێژووی حوکمڕانیی ناتەندروستی کورد لە باشوری کوردستاندا، هەروەها هۆکارێک بوو بۆ بەرهەمهێنانەوەی ئومێدێکی لەدەستچوو، کە پاش بیست ساڵ لە حوکمڕانیی کورد لە باشووری کوردستان بەرەو نەمان چووبوو. ڕەنگە بە پێوانەکانی ئێستا ڕوداوەکانی (17) ی شوبات جگە لە سەرقاڵکردنێکی جەماوەریی و بێزارکردنی دەستەڵات، هیچی تر نەبووبێت، بەڵام لە ڕاستییدا (17) ی شوبات بەشێکە لەو ساتەوەختە زیندووەی، کە هەموو نەتەوەیەکی کپکراو لە ساتێکی دیاریکراوی مێژووییدا دەبێت ئەنجامیبدات. واتە دەتوانین ناویبنێین ساتەوەختی ڕەتکردنەوەیەکی کوردییانە بۆ دەستەڵاتی کوردیی. پشتکردنە ئەو مێژووە پڕ درۆو بڵاوەی، کە بە ناوی شۆڕش و کوردایەتییەوە بۆ خەڵک دروستکرابوو. چونکە ئەو ساتەوەختەی مرۆڤی ناو کۆمەڵگایەکی قوربانیی لە شۆڕشگێڕەکانی خۆی یاخیدەبێت، ساتەوەختێکی هێجگار گرنگەو پڕە لە وزەی یاخییانەو هەنگاونان بۆ شۆڕشێکی تر.  لەلایەکی ترەوە (17) ی شوبات بووە هۆی ئەوەی، کە چیی تر شۆڕش و شۆڕشگێڕەکان لە فەرهەنگی سیاسیی کورددا وەک کردەیەکی پیرۆز و مرۆڤگەلی پیرۆز وێنانەکرێن، بەڵکو وێنەی شۆڕشگێڕەکان لە قوربانییەوە گۆڕا بۆ جەللادێکی گرژ و مۆن. ئەگەر ڕونتر بڵێین، دەتوانین ئاماژە بۆ ئەوە بکەین، کە (17) ی شوبات توانیی قۆناغی قوربانیدان و قۆناغی دڕندەیەتیی لە مێژووی شۆڕشگێڕەکانی کورددا بەتەواوەتیی لەیەک نزیکبکاتەوە، بە واتایەکی تر دیواری جیاوازیی نێوان ئەم دوو قۆناغەی لەبەریەکهەڵتەکاند. هەرچەندە پاش هەشت ساڵ لەو ڕوداوانە، بەدەر لە سیاسییە حوکمڕانەکان، بەشێک لە دەستەبژێری نوسەر و ڕۆشنبیرەکان پێیانوانیە، کە ڕوداوەکانی (17) ی شوبات و بکەرەکانیشی تەنها وێنەیەکی درێژکراوەی ناشیرینییەکانی دەستەڵات بوون، بەڵام لە فۆڕمێکی جیاوازدا. ئەم جۆرە تێڕوانینە بەتەواوەتیی لە دوا ڕۆمانی (بەختیار عەلی_ داریاس و لاشەکان) دا دەردەکەوێت. بەم پێوانەیە، هەموو ئەوەی، کە ڕویداوە، جگە لە وەهمێک هیچی تر نییە، تەنانەت شۆڕش و شۆڕشگێڕە نوێکانیش بەشێکن لەو دۆخە ناشیرینەی، کە لە وڵاتی ئێمەدا ڕودەدات. بەڵام بەدەر لەو بۆچوونانە، (17) ی شوبات توانیی واتایەکی تر بە خەباتی شەقام بدات و تا ئەندازەیەکی زۆریش ئەو ئەرکە سیاسییەی لەسەر شانی بوو بەجێیبگەیەنێت، بەدەر لە هەموو گوتارێکی سۆزداریی، (17) ی شوبات پێویستییەکی سیاسیی بوو، کە هەموو کۆمەڵگایەک لە ڕەوتی بەرەوپێشچوون و گەشەپێدانی پرۆسەی دیموکراتیدا پێویستیی زۆری بەم جۆرە ڕوداوانە هەیە. هەر بۆیە ناکرێت ئەو ڕوداوانە لە یەک ڕەهەندەوە سەیربکرێن، واتە نابێت ڕوداوەکان وەک وەهمێکی سۆزداریی دەربخرێن، یاخود وەک مامەڵەی بەرژەوەندیخوازانەی هەندێک ڕەوتی سیاسیی لێکدانەوەیان بۆ بکرێت، بەڵکو پێویستە وەک ساتەوەختێکی زیندوو و پڕ لە جوڵەی بزاوتی ناڕەزایی و یاخیبوونی جەماوەریی لە مێژووی نوێی کورددا مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت.

دڵشاد ئەنوەر    ناکۆکی نێوان یەکێتی و پارتی ، هەڵوێستی گۆڕان ! پێش هەموو شتێک دەمەوێ ئەوە بڵێم ، ئەوەی لە هەرێم دا دەگوزەرێ ، ئەو نەهامەتیەی بەسەر ئەم میللەتەدا دێت ، گەر یەکێتی و پارتی هۆکار بن ، ئەوا میللەت پشتیوانیان بووە. بیرمە ساڵی ٢٠١٤ کاتێک گۆڕان و پارتی رێککەوتن ، خەڵک جنێوی دەدا بۆ گۆڕان لەگەڵ پارتی رێککەوتووە. کاتێکیش گۆڕان پشتی کردە پارتی و رێککەوتنەکەی هەڵوەشاندەوە خەڵک و فەیسبوکەوانان هەر جنێویان دەدا، دواتر کاتێک گۆڕان کەوتە ژێر کاریگەری فەیسبوک و دۆخەکە تێکچوو ، هەر ئەوانەی کە پێشتر دەیانگوت بۆ گۆڕان لەگەڵ پارتی رێککەوتووە ، دەیانگوت گۆڕان لە پارتی دوورکەوتۆتەوە و رێککەوتنی پەرلەمانی تێکداوە و تێکدەرە موچەی خەڵکی بریووە. ئاخر فەیسبوکەوانی بەرێز، مەعقولە من نەزانم ناوەرۆکی رێکەوتنی دوو حیزب چی تیایە ، یەکسەر دەست بکەمە جنێو و قسە کردن ، ئەی بەشکو رێککەوتنی ئەم دوو حیزبە باشکردنی دۆخی ئاسایش و ئابوری هەرێمی تیا بێت ،  ئەی بەشکو رێککەوتنەکە لە خزمەتی ئازادی بیر و ڕاو ئازادی تاکە کەس بێت ؟ ئەی بەشکو ئەم دوو حیزبە رێککەوتبن گیراوەکانی بادینان ئازاد بکرێن و بژیوی تاک باش بێت. یانی بۆ من نەزانم ناوەرۆکی رێککەوتنەکە چی تیایە ، یەکسەر دەست بکەمە قسە و خاڵی کردنەوەی هەوای نێو زگم؟ یانی ئەم میللەتە کە تەنها میللەتە ٤٠ ملیۆن کەس بێت و دەوڵەتی نەبێ ، بێ هۆ نیە ! . دۆخەکە بۆ کوێ دەروات ؟ . ئەوەی ئەمرۆ روویدا ، من دوو مانگە لێی دەترسم ، بەردەوام لە خەیاڵمدایە، ئەویش بۆنی دوو ئیدارەییە. دوو مانگ لەمەوبەر لەگەڵ بەرپرسێکی باڵای عێراق دا دانیشتم ، سێ رۆژنامەوانی ترم لەگەڵ بوو ، بەرپرسەکە عێراقیەکە پێشبینی دوو ئیدارەیی کرد ، وتی( دوو ئیدارەیی بۆ هەرێم باشە ، چونکە یەکێتی و پارتی پێکەوە نایانکرێ) منیش کەمۆ رەد فعل گرتمی ، قسەکەیم زور لا قورس بوو ، وتم مەعقولە ئێوە چل حیزب و سەدان گروپی چەکدار و ١٥ محافزەن ، کەرت نابن ، کەچی دوو ئیدارەییتان بۆ ئێمە پێ باشە ، لەکاتێکدا کەمترین خەڵکی هەولێر لەگەڵ پارتی و کەمترینی سلێمانیش لەگەڵ بنەماڵەی تاڵەبانیدایە. وتی ( ئێمە جیاین ، ئێوەش جیان) یانی ئەوەی لە هەرێم دەگوزەرێ ، پێشتر بەرنامەی بۆ دارێژراوە. . خەتای کێ یە ؟ . پێش هەموو شتێک ، سەرچاوەی هەموو نەهامەتیەکان بۆ ریفراندۆم دەگەرێتەوە ، بارزانی ریفراندومی سەپاند، نەک تورکیا و ئێرانی نەیار ، بەڵکو وڵاتە زلهێزەکانیشی لەهەرێم رەنجاند. گەر ریفراندۆم نەبایە، سەد ساڵی مابوو ، رێگە بەعێراق و ئێران بدرێ ، بەهێز کەرکوک و ناوچە کێشە لەسەرەکان داگیر بکەن، بس تێناگەم بارزانی کاتێک دەیگوت (گەر ریفراندۆم سەرنەگەرێ ، کەواتە من ناتەواوم؟) پرسیارەکە ئەوەیە، ریفراندوم سەری نەگرت ، بارزانی نەک ئامادەی قوربانی نەبوو ، بەڵکو لە پێناو شکست هێنان بە حیزبە هاوزمان و هاونەتەوەکەیدا، بەجلی ئەفەندیانەوە رۆیشتەوە لای هێزە شیعیەکان و تەنازوبی کرد. راستە بارزانی قوماری بە هەرێمەوە کرد، بەڵام لە بارزانی تاوانبار تر یەکێتیە، یانی معقولە تۆ لە قەزیەیەکی گەورەی وەکو ریفراندۆم دا ، شوێن پای بارزانی هەڵبگریت ، بێ ئەوەی بزانی لەداهاتودا چی روو دەدات ، یاخود چی لە پشت مەوزوعەکەوەیە؟ یەکێتی شوێنی بارزانی کەوت ، گەر ریفراندۆم سەری گرتبا، دەیویست شەریک بێت لە دەستکەوتەکەدا ، کە زانی ریفراندۆم شکستێ هێنا، خێرا دەستی خستە دەستی نەیارانی کوردو ناوچەکەی بۆ جێهێشتن. جا یەکێتی بەشیوەیەک چووە پاڵ ریفراندوم چاوەروان نەکراو بوو، بەشێوەیەکیش پشتی کردە ریفراندوم چیەکان، هەموو خەڵکی خورماتوی لەخەودا جێهێشت و بەگورگان خواردی دان. یانی باش بیزانن ، دۆخی ئێستای هەرێم ،تەنها یەکێتی و پارتی لێی بەرپرسن، تا ئەوانیش بمێنن کورد چی لەناوخوی هەرێم ، چی لەناوچە کێشە لەسەرەکانیش ئیسراحەت ناکات. . گۆران چی بکات ؟ . راستە ئەوانەی ئێستا قیادەی گۆران دەکەن ، لە هەرە لاوازترین کەسەکانن ، راستە بەتەمەنەکانی نێو خانەی راپەراندن نەک خاوەن جەماوەر نین، بەڵکـو کەس و کارەکانیشیان لەگەڵ نین. راستە گەنجەکانی نێو ئەم بزووتنەوەیە، کە بەناوی گەنجانەوە قسە دەکەن ، لە هەرە ئینتیهازیەکانی نێو کۆمەڵگان ، تا ئەوکاتە دۆستی گەنجن ، کە بەرژەوەندیان لە دۆخەکەدایە، ئەگینا نە گەنج حساب بۆ ئەوان دەکات ، نە ئەوانیش بە مێزە پڕ لە شەرابی سور و گۆشتی کەو و سوێسکەوە لە خەمی گەنجان. بەڵام رێککەوتنی گۆران لەگەڵ پارتی ، بریاری عەقڵانی بوو، یانی لە ساڵی ٢٠٠٩ ەوە تا ئێستا ، یەکێتی جەماوەری لە سلێمانی لە دەستداوە ، هەمووان دەزانین ئەو حیزبەی ناوی یەکێتی یە ، بەمانا زانستیەکەی حیزب نیە ، بەڵکو کۆبونەوەی کۆمەڵێ بازرگان و مافیایە ناوی لە خۆی ناوە حیزب، ئەگینا گەر بێ عەقڵی گۆران نەبایە، شتێک نەمابوو بەناوی یەکێتی. ئێستا یەکێتی کە بەرژەوەندی هاوتا نیە لەگەڵ پارتی ، لەم فەراغەشدا پارتی ناجارە هەندی وەعد بەگوران بدات، یەکێتی بە هاوکاری فەیسبوکەوانە دەم هەراشەکان ، دەیەوێ بڵێ گەر پارتی شەریکایەتی یەکێتی لە بازرگانی و خاڵە سنوریەکان قبول کرد، ئەوا بۆ گۆرانیش ئاساییە لەگەڵ پارتی رێکبکەوێ ، بەڵام گەر پارتی مەسڵحەتی تجارەکانی یەکێتی خستە مەترسیەوە، ئەوا بۆ گۆران خیانەتەلەگەڵی رێکبکەوێ ، چومکە مەسڵحەتی بازرگانەکامی یەکێتی کەوتۆتە مەترسیەوە!

له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  با له‌ سه‌ره‌تادا ئه‌وه‌ بڵێم كه‌ من له‌ دڵه‌وه‌ رێكه‌وتنی سیاسی لایه‌نه‌سه‌ره‌كیه‌كانی باشوری كوردستانم پێخۆشه‌و ئومێدم ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كۆی ئه‌و لایه‌نانه‌هه‌میشه‌ به‌ ته‌بایی و ئاشتی هه‌میشه‌یی و لێبورده‌یی بژین و په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵایه‌تی كۆمه‌ڵی كورده‌واری تێكنه‌ده‌ن، هه‌ر له‌و باره‌یه‌شه‌وه‌ سه‌دان دیدارو وتارمان هه‌یه‌ . پێكه‌وه‌بون و پێكه‌وه‌ كاركردن به‌ جیاوازیه‌كانمانه‌وه‌ هۆیه‌كی گرنگی گه‌شه‌ی دیموكراسی و پێكه‌وه‌ ژیانی ئاشتیانه‌یه‌ ، به‌ڵام ناكرێت هیچ رێكه‌وتنێك له‌ سه‌ر حسابی لایه‌كی تر و بۆ ئه‌وه‌ بكرێت كه‌ لایه‌كی تر ناچاری ملدان و دانوستان بكرێت ، هه‌روه‌ك چۆن ئه‌وه‌ش ناكرێت كه‌ لایه‌ك بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی بۆ هه‌ر لایه‌ك پڕۆژه‌و ئه‌جندایه‌كی هه‌بێت . رێكه‌وتنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان و پارتی دیموكرات پێویسته‌و كارێكی ئاكاریه‌ ،هه‌روه‌ك چۆن ئه‌مه‌ بۆ یه‌كێتی و گۆڕان ، پارتی و یه‌كێتیش هه‌روایه‌ ، به‌ڵام من پرسیار له‌و هاوڕێیانه‌ی گۆڕان ده‌كه‌م ئایه‌ به‌ پارتیان وت له‌ سه‌ر ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی ده‌یاندایه‌ پاڵ كاك نه‌وشیروان له‌ كونسڵ كوژو شتی تر داوای بوردن بكات و شكاته‌كه‌ی به‌ داوای بوردنێك هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه‌ ، كه‌ ئه‌مه‌ زۆر ئاساییه‌ پارتی یه‌كێ‌ له‌ دروشمه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی لێبورده‌ییه‌ . هه‌روه‌ها به‌ پارتیان وت پێویسته‌ ئه‌و به‌رپرسه‌ گۆڕانانه‌ی له‌ رابردودا چوونه‌ته‌ باوه‌شیانه‌وه‌ ده‌ریان بكه‌ن و دوریان بخه‌نه‌وه‌ ، هه‌ڵبه‌ت له‌ به‌ر هیچ نا له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ هۆیه‌كی سه‌ره‌كی تێكدانی په‌یوه‌ندیه‌كانن ، یانی هه‌قه‌ له‌ رێكه‌وتنه‌ سیاسیه‌كه‌شدا به‌ر به‌و بازبازێنه‌ حزبیه‌ بگیرێت ، به‌ تایبه‌ت به‌ر به‌وانه‌ بگیرێ‌ كه‌ به‌ ده‌نگی خه‌ڵكانی به‌له‌نگازو هه‌ژار ده‌میان ده‌گاته‌ هه‌نجیره‌كه‌و خۆ داوێنه‌ باوه‌شێكی تره‌وه‌ . رێكه‌وتن كارێكی زۆر باشه‌و نه‌وشیروان مسته‌فا وته‌نی حیكمه‌ت له‌ جێبه‌ جێكردنه‌كه‌یدایه‌ ، ئه‌گه‌ر نا هه‌موو رێكه‌وتنێك ده‌كرێت وه‌ك تێكه‌وتن و فریودان ته‌ماشا بكرێت ، رونتر له‌ رێكه‌وتنا ئه‌گه‌ر ئامانج و ئاكاره‌كه‌ خودی رێكه‌وتنه‌كه‌ نه‌بێت ئه‌وه‌ ده‌كرێت وه‌ك ته‌ڵه‌و داو ی لایه‌ك بۆ ڕاو كدنی لایه‌كی تر ته‌ماشا بكرێت . بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان و پارتیش زۆر باش ده‌زانن له‌م قۆناغه‌داو بۆ ئێستا هیچ رێكه‌وتنێك بۆپێكهێنانی حكومه‌ت و چاره‌سه‌ری گرفت و كێشه‌كان بێ‌ یه‌كێتی نابێت ، بۆیه‌ هه‌موو رێكه‌وتنێك پێویسته‌ بۆ ئه‌م قۆناغه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ بێت و پڕۆژه‌ی حكومه‌تیش بۆ پارتی و یه‌كێتی و گۆڕان هاوبه‌ش بێت ، نه‌ك مه‌سه‌له‌كه‌ وه‌ك پرسی سائیل وخودان سه‌یر بكرێت .

ئارام سەعید  زۆر جار گویمان لێدەبیت دەڵێن سیاسیەکان و حزبەکان هەمویان لەیەک دەچن! هەمویان لەکۆتایدا تەسلیمی پارەو دەسەلات دەبن! ئێوە چیتان پێدەکرێت!  ئەم ڕستانە لەچیەوە و لە کوێوە سەرچاوەیان گرتوە؟ بۆچی وادەڵێن؟ ئەی ئەگەر وایە ئێوە پیمان بڵێن چی بکەین؟ وەک ئێوە دانیشین و چالاکی سیاسی بەس موڵکی دەسەڵات بیت و کەسی تر؟ ئۆپۆزیسیۆنیش پاوانی ئەوانە بیت کە پێشتر ئۆپۆزیسیۆن بوون؟ بیگومان ژمارەیان کەم نیە ئەوانەی وابیر دەکەنەوە، هەڵبژاردنەکانی پێشوی کوردستان و عێراق ئەو راستیەی دەرخست کە نزیکەی سەرو لە سەدا ٧٠ ی کۆمەلگەی ئێمە لە سیاسەت و بەشداری سیاسی زویر بوەو هیچ بڕوایەکی بە سیاسەتکردن و سیاسیەکان نەماوە و وا دەروانن حزب ئامرازێکە بۆ دەوڵەمەند بون و وەرگرتنی پۆست.  دروستبونی ئەم شاخە گەورەیە لە بێئومیدی بیگومان مێژویەکی دریژی هەیە، بەشی گرنگی لەدوای ڕاپەڕینەوەو دەسەلاتگرتنەدەستی حزبەکانی شاخ دەستپێدەکات. هەر لەسەرەتاوە دەنگی ناڕازی هەبوەو لە بزوتنەوەی ئیسلامی و دواتر کۆمۆنیستەکان و پاشان سەرهەلدانی رۆژنامەی ئەهلی و ئازاد. بەدریژایی ئەو رۆژگارانەش نوخبەیەکی رۆشنبیر هەبون کە رەخنەی توند و گرنگیان هەبوە لەسەسەڵاتداریتی و حوکمڕانی لەم هەرێمەدا. دواتریش سەرهەلدانی یەکگرتوو وەک ئۆپۆزیسیۆنێکی شەرمن، پاشان سەرهەلدانی بزوتنەوەی گۆڕان کە توانی گوڕو تینی ئۆپۆزیسیۆن بەشێوەیەک بەهیز بکات عەرشی دەسەلاتی کوردی بلەرزێنی.... ١٧ ی شوبات نارەزایەتی گرنگ و پربایەخ بوو.... با بەوردی سەیری هەموو ئەم نارەزایەتیانە بکەین چییان بەسەرهات، ئیستا هەمویان لەبەرچاوماندان، ئۆپۆزیسیۆن تەسلیمی دەسەلات بوو، دەست نرایە بینەقاقای میدیای ئەهلی و ئازاد و خنکینرا، نوخبە بیدەنگ بوو یان دەنگی کاریگەری نەما، خۆپیشاندانەکانی ١٧ ی شوبات سەرکوتکرا، تروسکایی کەم نەبێت هیچ روناکیەک نەما، ئەم ئەنجامە شکستخواردوانە بۆ هاولاتیی شاخیکی گەورەی لە بێئومیدی لای خەڵک دروستکردوە، بەچاوی خۆیان دەیان جوانییان بینی لەبار برا.  ئەوهێزانەی خەونی گۆڕینی ئەم دونیایەیان دروستکرد، هەرخۆیان ئەو خەونەیان کوشت و ئێستا بە پەرۆشن بچنەوە باوەشی دەسەلات، ئەوانەی ئەو خەونەیان کوشت بەشێکی زۆری بەرپرسیاریتی مێژویی دەکەوێتە ئەستۆیان کە رۆڵی گەورەیان هەیە لە دروستکردنی ئەو بێئومێدیە گەورەیەدا.  بۆیە پێویستە راشکاوانە دەنگ هەلبڕین کە وەک مارتن لۆسەر کینگ دەڵیت "ئێمە لەژێر شاخێکی گەورە لە بێئومێدی تونێلی هیوا دروستدەکەین"دەبیت جورئەتی ئەوەمان هەبیت و ئازابین کە ئەرکی ئێمە قورسە و تا تەواوکردنی تونێلەکە بەردەوامین.  ئەوکاتەی سەرۆکی خێڵیک یان بنەمالەیەک کە پێی وابێت تەنها خۆی راستەو بوار بۆ ئومێد ناهێڵیتەوە، ئەوکات ئەگەری چارەسەر و گۆڕانکاری بەرادەیەکی زۆر کەم دەبیتەوە،لەناو خودی ئەو هێزانەدا و توانای چاکسازیان بەتەواوەتی لە دەستداوە. بۆیە بۆ بونیادنانی پرۆژەیەکی گەورەی ئومێدبەخشینەوە بە کۆمەڵگە گرنگە و دەبێت ئازایەتی ئەوەمان تیدا بیت ئەوکاتەی هیزێک کۆمەڵگە بەرەو هەڵدیر دەبات بەری پیبگرین و پێی بڵێین نەخێربۆ ستەم بۆ نادادپەروەری. لە کۆتایدا وتەیەکی تری مارتن لوسەر کینگ دەهێنمەوە کە دەڵێت:  " تەنها لە تاریکیدا دەتوانین ئەستێرەکان ببینین"

ڕەنج تاهر ئەفەندی ‎  مێژووی بزوتنەوەی گۆڕان  تائەو كاتەی  ڕەوانشاد نەوشیروان مستافا لەژیاندا بوو ڕۆژ بەڕۆژ ئەستێرەی بەختی لەهەڵكشاندا بوو  بەهۆی زانایی و حیكمەت و تێگەیشتنی  ڕەوانشاد كەكۆكەرەوەی هەموو تێگەیشتن و بیرو بۆچونە جیاوازەكان بوو، لە ڕاستەوە بۆ چەپ، لە بەدین و عەلمانیاکان،  لە هەڵچوو بۆ میانڕەو،  لە نەتەوەخوازەوە بۆ لیبڕاڵ و، لە گەنج و پیرو ژن و پیاو وهەموو چین و توێژەكان. ‎بۆیە بەڕێزیان  تاكە ئارام بەخشی هەمووگۆڕانخوازان و لایەك بوو لەدەرەوەی گۆڕانیش، بۆیەهەموولایەك لە دەوری كۆببونەوە و ڕۆژانە ڕویان لە بەڕێزیان دەكرد و ئەویش بێپسانەوە بەزانایی و لێهاتویی و لێوەشاوەیی و سەبرو تەحەمولی زۆرو زەوەندی و گوێگرتنی لەهەموو لایەك بێجیاوازی و بێشكانەوەی بەلایەكدا بەناحەقی و ، چارەسەری بۆ هەمووكێشە و داوا وخواست ویستێك پێبوو هەموو لایەكیشی بە بڕیارە ڕاست و دروستەكانی ڕەزامەند دەكرد.   ‎   بۆیە گۆڕان لەژێرسێبەری ئەو كەڵەپیاوە وەك یەك تیمی بەهێزی یەكگرتو ئەرك و كارەكانیان ڕادەپەڕاند، بەهەموو لایەك هەڵدەسوڕان و هیچ كەسێكیش بۆی نەبو بەئاشكرا وبێمنەتانە كلكە لەقێ بكات،  نە ك هەرگۆڕانخواز بەڵكوهەردوو حزبی دەسەڵاتداریش هەزار و یەك حسابیان  بۆ بڕیارو لێدوان و وتنەكانی ڕەوانشاد و جموجۆڵەكانی بزوتنەوەی گۆڕان دەكرد، گۆڕانخوازان زۆڕ بێمنەتانە بەهەموو شێوەیەك هەڵدەسوڕان و سەرگەرمی  بەهێزكردن و تۆكمەكردنی پێگەی گۆڕان بون، ماندونەناسانەو بێ سڵكردنەوە و دوودڵیەك  لەهیچ كەس و هێزێك... ‎ئەم مێژوە  بەمێژوی زێڕینی گۆڕان دەژمێردرێت وهەموو لایەک هەستی بەبەری ڕەنجی ماندوبونی خۆی دەكرد و پێی دڵخۆش بوو ... ‎بەڵام دوای كۆچی  ڕەوانشاد مێژوی خانەی ڕاپەڕاندن و مێژوی پاشەكشەی گۆڕان دەستی پێكرد بەهۆی نەمانی ئەوكەسایەتیەی كە‎ هەموو جیاوازیە كانی لەخۆگرتبوو، هەربۆیە ماوەیەكی كەمی نەبرد لێكترازانی تەواوی چین و توێژە  جیاوەزاكان لە گۆڕان دەستی پێكرد و دوركەوتنەوە و مقۆمقۆی  نێوان هەڵسوڕاوان بەزەقی دەركەوت و ڕەنگی داوە لەكاری هاوبەش و یە ك تیمی و بڕیاری هاوبەش بونی نەما و هەموو ئۆڕگانەكان  كەوتنە بەرلێشاوی دوو تەوژم كەبەزەقی سەری هه ڵدا، ئەو دوو تەوژمە كەوتنە لاوازكردنی ئۆڕگانەكانی گۆڕان و جڤاتی گشتی، ژورەكان ئەنجومەنەكان و ڕایەڵەكان و میدیای گۆڕان و لەسەروی هەموشیانەوە  سەندنەوەی دە سەڵاتی بنكەیی بڕیاردان بە نافەرمی لە جڤاتی نیشتمانیەوە بۆ بنكەی خانەی ڕاپەڕاندنێكی لاواز كەتوانای ڕاپەڕاندنی ئەركەكانیان وەك پێویست نیە و وەك یەک تیمی تەبا و گونجاو نین و كارناكەن. لە ئاکامی ئەم دۆخەدا دابڕان لە نێوان چەند بەڕێزێكیان بونی هەیە كە دەبووهەرلە سەرەتاوە  خانەی ڕاپەڕاندن هە مووچین و توێژەكانی گۆڕانی لە خۆ گرتباو قۆرخ نەكرابا لە لایەن دەستەیەک  كەبانگڕاوندێكی تایبەتیان هەیە و بەهەمان میتۆدی مەكتەب سیاسیەكانی هەردوو حزبی دەسەڵاتدار بیردەكەنەوە و كاردەكەن كە دورە لە پڕۆژە و بەرنامە گەورەكەی ڕەوانشاد. ‎ئەمڕۆ ئەمانەبون  بە تەوژمێكی  نەخوازراو و بەهۆكاری سەرەكی  ڕۆچونی دەنگەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەهەردوو هە ڵبژاردنەكەی عیڕاق و هەرێم دەژمێردرێن. هاوکات ئەو تەوژمە بەهۆكاری سەرەكی دوركەوتنەوە و بێزاربون و دابڕانی چینێكی زۆرو زەوەندی گەورەی هەڵسوڕاو گۆڕانخوازانیش دادەنرێن. دەبو دوای ڕەوانشاد ئەم تەوژمە هەرگیز وانەباو خۆیان بە خوێندكاروهاوڕێی ڕێبازەكەی ڕەوانشاد زانیباو بەئەمانەتە وە  ئەوئەركەی سە رشانیانیان ڕاپەڕاندبا و دوركەوتبانەوە لە هەمان شێوازی كاركردنی پێشویان لە حزبە تەقلیدیەكانیان  .... ‎جگە لەو تەوژمە ئەوە تەوژمێكی تریش كەدەمێكە هەن، هەر لەسەرەتای دامەزرانی گۆڕانەوە  دروست بوینە كە تەوژمێكی زۆر خەتەرن ئەویش تەوژمی پڕۆ پۆستەكانە، ماوەیەكی زۆڕە بزوتنەوەكە بەدەستیەوە دەناڵێنێت، هەر لەسەرەتای بزوتنەوەی گۆڕان زۆڕێكیان بۆ دەسكەوتی كەسیان هاتنە پێش لەگۆڕان، هەندێكیان دوای دەسكەوتنی پۆستەكان و تەواوبونی ئەرك و خواستەكانیان  وازیان لە گۆڕان هێنا وهەندێكیشیان تا ئەوڕۆ لە گۆڕان شەڕی پۆست و دەسكەوت دەكە ن. ئەم تەوژمە زۆڕ خەتەرن و ئەمانیان نیە و دوای نەمانی ڕەوانشاد زۆڕ بەخراپی هاتونەتە پێش و دەستیان داوەتێ، ئەم تەوژمە  بۆبەدیهێنانی دەسكەوتەكانیان هەموو هەنگاوێك دەنێن،  بۆیە ئەم تەوژمە چونەتە ژێرباڵی تەوژمی یەكە م، بە هە ردوو لایان یەكترتەواو دەكەن و دژی گۆڕانخواز و ماندوەكانی ناو گۆڕان دەوەستنەوە كە تائەمڕۆ بێپسانەوە دورلەهیچ خواست و ویستێك بەردەوامن لە درێژەدان بە ئەرك و کارەکانیان ، لێرەدا زۆر جار بەهۆی یەكگرتنی ئەو دوو تەوژمە بێئومێدی لەناو گۆڕانخوازان  سەرهەڵدەدات و ساردبونەوە  ڕودەدات و زۆڕێكیان لە كار و چاڵاكی دادەبڕێن، بەڵام هەرگیز واز لە گۆڕانخوازیان ناهێنن و هەندێكیشیان توشی توڕەبون و هەڵچون دێن، بە هەموو گۆڕان و ئەو دوو تەوژمەدا دێنە خوارێ دۆ و دۆشاو تێكەڵاو دەكەن، بەڵام ئەمانە گۆڕانخوازی عەیاربیستوچوارن وهەندێكیشیان سەرهەڵدەگرن بۆ دواجار واز لە گۆڕان دە هێنن و دوردەكەونەوە و بە ختی خۆیان لە حزبێكی تر تاقیدەكەنەوە، لە كۆتا گۆڕان لەسەر دەستی ئەو دوو تەوژمە زەرەرمەندی یەكەم بوە. ‎ئیتر تاكە ڕێگا لەنێوان دوو مێژوی جیاواز گەڕانەوەیە بۆ پڕۆژە گەورەكە ی ڕەوانشاد بە ئاڕاستەی چاكسازی لەتەواوی ئۆڕگانەكانی بزوتنەوەكە و بە دامەزراوەکردنی بزوتنەوەكە و بەستنی كۆنفرانسی نیشمانی و ڕزگاركردنی بزوتنەوەكە لەو دوو تەوژمە  بەكۆمەڵێك میكانزمی ڕاست و دروست و بەپێز كەڕێگربێت لە هەموو خواستێكی نەخوازراو و ئاشتكردنەوەی تەواوی لایەنگرانو دۆست و گۆڕانخوازە زویرەكان و هێنانەوە پێشیان و كۆكردنەوەیان جارێكی تر لەژێر چەتری پڕۆژە پیرۆزەكەی ڕەوانشاد و ئاراستە ی پڕۆ گۆڕان و گەڕانەوەی مێژوی زێڕینی  گۆڕان و مێژوی درێژەپێدانی خواستەكانی ڕەوانشاد. ‎ 

چیا عەباس کاک نەوشیروان وەک هەمو سەرکردە دیارەکان دۆست و رکابەر و دوژمنی هەبوە، لە مێژوی خەباتی و ئەو رۆڵە هەستیارەی لە روداوە گرنگەکاندا هەیبوە و بە هۆی ناجێگیری دۆخی ناوخۆی بزافی کوردایەتی لە باشور زۆرجار هاوکێشەی دۆستایەتی و دوژمنایەتیکردنی وا تێکەڵاو بوە کە پێویست بە هەڵوەستە و وردبینینی جدی دەکات. سەرەرای ئەو ناجێگیری و تێکەڵاوبونە بۆ خۆی زۆر ورد و تیژبین وردەکاریەکانی دور و نزیکی ئەو هاوکێشەیەی خوێندۆتەوە.  بەردەوام لە نوسین و لێدوانەکانیدا جەختی دەکردەوە لەوەی هیچ کێشەیەکی شەخسی لە گەڵ رکابەر و بەرامبەرە سیاسیەکانی نیە، کێشەی ئەو لە گەڵیاندا پرسی سیاسی و حوکرانیە و بەرژەوەندیە نەتەوەیی و نیشتمانیە باڵاکان کۆیان دەکاتەوە، لەو باوەرەشدام بەشێک لە رکابەرەکانی لە دەرەوەی یەکێتی و گۆڕان بە هەمان نەفەس مامەڵەیان لەگەڵ کردوە.  وا بۆ دو ساڵ دەچێت ماڵئاوایی لێکردوین، بەڵام کەمین و بەرەگرتن و پەلاماردانە ژێر بە ژێر و ناراستەوخۆ و شاردراوەکان بۆ سەر کاک نەوشیروان لە چەند سوچ و کوچە و کەلاوەی وێران و تاریکەوە بەردەوامن. ئەم کەس و تاقم و گروپانە چیان مەبەستە ؟  لە ساتە سەرەتاییەکانی وەفاتی کاک نەوشیروان بە ئیرادەی چەند دۆست و هەڵسورای دڵسۆز رێورەسمی بە خاك سپاردن و پرسەیەکی بێ وینە لە مێژوی بزافی کوردایەتی لە باشور بەرێکرا، ئەوە پاداشتی جەماوەری کوردستان بو بۆ ئەو سەرمایە نیشتمانی و نەتەوەیی و ئەدەبی و کۆمەڵایەتیەی کە کاک نەوشیروان بە درێژایی مێژوی خەباتی سیاسی و پێشمەرگایەتی و ئەدەبی بنیاتی نابو.  ئەم روداوە زۆر لە رکابەر و ناحەزەکانی کاک نەوشیروان و هێزە غەیرە کوردیەکانی راچڵەکاند، بە وانەشەوە کە لە رابوردو و لە دوا ساڵەکانی کاری سیاسیدا لێی نزیک بون. راچڵەکاندنێک بە ئاگای هێنانەوە پێگەی ئەوان لە کوێ و پێگەی نەوشیروان مستەفا لە کوێ. بەشێک لە هێزە ئیقلیمی و دەرەکیەکان دەمێکە هەوڵی سرینەوەی، ئەگەر پێیان نەکرێت کاڵکردنەوەی، کاریگەری کاک نەوشیروان یان داوە و ئێستاش بەردەوامن، چونکە بەرژەوەندیەکانیان وایان دەخواست و ئێستاش وا دەخوازن کە هەرێمی کوردستان ناوچەیەکی دەستەمۆکراو بێت و دەنگی نارەزاش سنورەکانی ئەوان نەبەزێنێت. چەندین روداو و بەڵگە ئەو راستیانە دەسەلمێنن، نوسینەکەی: خوێندنه‌وه‌یه‌کی کوردی‌ بۆ رێکه‌وتنی ئه‌مه‌ریکی – عیراقی، تێیدا بە گومان و چاوی رەخنەوە هەڵسەنگاندن بۆ رۆڵی ئەمریکا بەرامبەر بە کوردا دەکات، بانگەشە بە ناوبانگەکەی بۆ عوسیانی مەدەنی بەرامبەر فەرمانرەوایی بریمەر، دواترینیان هەڵوێستی زۆر بوێرانەی کاک نەوشیروان بو لە ساڵی ٢٠١٥ بەرامبەر بە باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق و رەتکردنەوەی چەند داوەتنامەی فەرمی بۆ سەردانی وڵاتانی دراوسێ.    کاک نەوشیروان ناسرابو بەوەی مرۆڤێکی راستگۆ و لە رو بو، لە کارکردندا جدی و لێپرسینەوەی دەکرد و راشکاوانە بۆچون و هەڵسەنگاندنی خۆی بە بەرامبەرەکەی رادەگەیاند، زیادە بۆ ئەمەش ماهیەت و ورد و درشتی دەور و بەرەکەی دەزانی، ئەم خەسڵەتانەی کۆمەڵیک داخ لە دڵ و رقو کینە هەڵگری بەرامبەری دروست کردبو. ئەوانە خوا خوایان بو دەرفەتێک برەخسێت تۆڵەی خۆیان بکەنەوە.  کاتێک گۆڕانی دروست کرد کامپینێکی خەستیان دژی بەرپاکرد و هیچیان لێ دروێنە نەکرد، لە گەڵ ئەوەشدا بەشێک لە هاوکارە دێرین و نوێکانی بەردەوام بۆی لە کەمیندا بون، تا خۆی مابو هیچ شتێک شایستەی باسکردن بێت پێیان نەکرا.  دوای وەفاتی باشترین دەرفەت بۆ ئەو هێز و تاقم و کەسانە رەخسا رق و تورەی کەڵەکەبو و پەنگخواردوی ساڵانێکی درێژ برژێنن. باشترین زەمینە بۆ پەلاماردان میراتی سیاسی و رێکخراوەیی و مادی کاک نەوشیروان بو.  پارتی لە دژایەتیکردنی کاک نەوشیروان کەمی نەکردوە، بەڵام دوای وەفاتی لە پلەی یەکەمدا ئەوە هاوخەبات و هاوکارە دێرین و نوێکانی بون کامپینی لەکەدارکردنی نەوشیروان مستەفایان دەست پێکرد، ئەوانە بون لە ژیانی سیاسی و پێشەمەرگایەتیدا لە گەڵیدا بەردەوام کێشەیان بۆ دروست دەکرد، هیلاکیان دەکرد، گەلەکۆمەیان لێدەکرد و لە گەڵیدا زیگزاگانە مامەڵەیان دەکرد، ئەمانە پێیان وابو و واشە سەردەمی نەوشیروان مستەفا بەسەرچوە.  گەرانەوە بۆ روداوەکانی شاخ، نوسینەکانی کاک نەوشیروان لە سەریان، یەکەم کۆنگرەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، بەڵگەنامەکانی خولەکانی شەری ناوخۆ ( پارێزراون)، هەڵبژاردنەکانی مەڵبەندەکانی یەکێتی، باڵی ریفۆرم، سەردەمی رەگ، سەرەتای دروستبونی گۆڕان، ساڵەکانی نەخۆشی و دوری لە وڵات، رێکەوتنی لە گەڵ یەکێتی، بەشداری لە حکومەت و روداوەکانی دواتر دەیسەلمێنن کە نزیکەکان لە کاک نەوشیروان چیان کردوە و نەکردوە. چاونوقاندن لەم راستیانە غەدرێکی گەورەیە بەرامبەر بە مێژو ودەرهەق بە گۆڕان و خودی کاک نەوشیروان. لە سیاسەتکردنی لای خۆمان باوە کە رکابەر و ناحەزەکانی دەرەوەی گۆڕان بیانەوێت لە مەقام و رۆڵی کاک نەوشیروان کەم بکەنەوە، هەرچەندە زۆر هەوڵیان داوە بەڵام سەرکەوتو نەبون.  ئەوەی جێگەی شەرمەزاریە، کاتێک بەشێک لە دۆستەکانی لە بەرپرسانی گۆڕان بە رەحابەتی سەدرەوە لە گەڵ بەرپرسانی پارتی بۆ پێکهێنانی حکومەت چاوبازیەکی خەست دەکەن بێئەوەی بۆ ساتێک بە بیریاندا بێت کە تەرەفی بەرامبەر سکاڵای یاسایی لە سەر سەرکردەیەکی ناوداری کورد و دامەزرێنەری گۆڕان بە پاساوی تێرۆر تۆمار کردوە، دەبوا لە روی سیاسی و مەعنەویەوە داوای لێبوردنیان بکردایە، ئەم بێ هەڵوێستیە روداوی گوللەبارانکردنی مەکۆی سەرەکی گۆڕان و پێشیوازیکردن لە تەقەکەران لە سەر مەزارگەی کاک نەوشیروان مان بەبیر دەهێنێتەوە، پشتگوێخستنی ئەم هەقانە بە لایەنی کەمەوە ئاماژەی بێهودەیین بۆ کاک نەوشیروان.  ئەمانە، بە قەسد و بێ قەسد، بەشێکن لەو هەوڵانە بۆ بچوککردنەوەی مێژو و هەقی دامەزرێنەر و سەرکردەی بزوتنەوەی گۆڕان، مەخابن لە سایەی گۆڕان و بە ناویشیەوە دەکرێت. یەکسانکردنی کاک نەوشیروان بە سەرکردەکانی تر لە بواری بە بنەماڵکردنی گۆڕان و میراتی مادیەوە خەونی نەزۆکی هێرشبەرانە، ئایندە دەیسەلمێنێت کاک نەوشیروان بێبەریە لەو پرسە و ئەو هەر بە پاکی و بێگەرد سەری ناوەتەوە و هەرواش دەمێنێت.  با بچینە سەر بەرەیەکەی گرنگی تری پەلاماردان  وەفاتی کاک نەوشیروان میراتی سیاسی و مەعنەوی و مادی بەجێهێشت، سێ بواری گرنگ و هەستیار بۆ رکابەر و رق و کینە هەڵگرەکان بۆ پەلاماردان. ئەوەی کاک نەوشیروان لە ژیانیدا کردویەتی راستیەکانی ئەو مێژوەن، کەس ناتوانێت بۆ ئەم میراتە سیاسیە یەک وشەی بۆ زیاد یاخود کەم بکات، یەک روداوی لێ زیاد یاخود کەم بکات، کەوتۆتە سەر مێژوناس و خەمخۆران ئەو مێژەوە وەک خۆی باس بکەن. ئەوەی دەمێنێتەوە میراتی مادی و رێکخراوەیی گۆرانە کە کاک نەوشیروان بنیاتیانی نابو.  ئەمە ئەو دو زەمینە هەستیارەن کە رکابەرەکانی هێدی هێدی دەیان کێڵن بۆ دروستکردنی کەلێن و لێکترازان و پەلاماردان. دەرباری میراتگیری رێکخراوەیی بینیمان هاوکارەکانی چیان لە گۆڕان کردوە، یەکەم کاریان پشتگوێخستنی وەسیەتێکی گرنگی رێکخەرەکەیان بو، بەوەوە نەوەستان گۆڕان یان لە بزوتنەوەیەکی جەماوەریەوە کرد بە چەند گروپ تاقمی پەرتەوازە و ناکۆک بەیەک، کردیانە نادیەکی هواتی پۆست و پایە و تاقمگەری کە لە سایەی چرینەوەی " پرەنسیپەکانی رەوانشاد" قەڵغانێکی وەهمیان لە دەوریان چەقاندوە. لە واقیعداا گۆڕان وەک رێکخراو و دامەزراوە نەماوە، ئەوەی ماوە چەند سیاسەتمەدارێكی مەکتەبین نازان بێئەوە چۆن شەو و رۆژ بەسەربەرن.  لاوازترین ئەڵقەی ئەو زنجیرەیە میراتگیری مادیە، کورەکانی کاک نەوشیروان کە بە پێی یاسا ئەوەیان بەردەکەوێت، بە ئاگاوە یاخود بێئاگاییەوە بێت، بونەتە سوتەمەنی بۆ هەوڵەکانی کلۆرکردنی مێژوی کاک نەوشیروان.  جەختکردنەوە لەوەی ئەو میراتە مادیە مافی رەوای منداڵەکانیەتی و کاک نەوشیروان بۆ ئەوانی جێهێشتوە، دو لایەنەیە، لە روی یاساییەوە واقیعە، لە لاکەی ترەوە هەوڵێکە بۆ یەکسانکردنی کاک نەوشیروان و بزوتنەوەی گۆڕان بە نمونەکانی حوکمی بنەماڵەیی، بانگەشەکەرانی ئەم بۆچونە خۆشیان بوێت یاخود ترش دەچنە خزمەتی کامپینی کڵۆرکردنی گۆڕان و دامەزرێنەرەکەی. گوناهی کورەکانی بو کە بە وردی هەڵسەنگاندنیان بۆ ئەو پرۆسەیە نەکرد و چونە ژێر باری تموحات و دەسکەوتی کاتیەوە، سلێمانی وتەنی لە خشتە بران. ئەم دو کورەی کاک نەوشیروان ئەزمونی سیاسەتی کوردیان کەمە، لە پر کەوتنە ناو دەریایەک لە فروفێڵ و ساختە و بەرژەوەندخوازی سیاسەتی کوردیەوە، کورد وتەنی ئەوانەی لە هەزار ئاویان داوە قولە پێیان تەر نەبوە. زیادە بۆ ئەمەش لە ژێر کاریگەری حوکمرانی بنەماڵەیی لە کوردستان کورەکان تموحەکانیان بوە تەماع و دەوروبەرەکەیان هاندەر و ئاگر خۆشکەر بون. هەرچۆنێک بێت سەرجەم ئەو تاقم و گروپ و هێزانە لە پەلاماردانی مێژو و سەروەریەکانی کاک نەوشیروان بەرژەوەندی تایبەت بە خۆیان هەیە، ئەوەی لە سەری کۆکن پەلاماردانی میراتگیری کاک نەوشیروان خاڵی هاوبەشیانە بۆ بە دەستهێنانی مەبەستە جیاکانیان.

ئاوات عەبدوڵا  یادکردنەوە چ سودێکی ھەیە، خوێنی ھەموو قوربانیانی ١٧ شوبات خراوەتە سەرمێزی خواست و سیاسەتەکانی  پارتی و یەکێتی، یادی ١٧ شوبات دەکەنەوە بەڵام دەچنەژێرباڵی بکوژان و تاوانبارانەوە، چ گۆڕانکاریەک ڕویداوە، چ جیاوازیەک ھەیە لەنێوان ئێستاو سەردەمانی ١٧ شوبات، ڕەنگە خەڵکانێک ھەبن پێیان وابێت سەردەمی ئێستا لەسەردەمی ١٧ شوبات گەلێگ خراپترو دژوارترە، تاکە شتێک کەگۆڕاوە تەماع و خواستی ھێزە سیاسیەکانە، ئەوە سیاسیەکانن بانگەشەی باش بون و گۆڕانکاری دەکەن، دەنا پێشھات و شارەزایان واناڵێن، ئەوەی دەبیندرێت زەلیل بونی ھێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی سەردەمانی ١٧ شوباتە لەبەرانبەر پارتی و یەکێتی، ھێزو گوڕو ناڕەزایی خەڵک لەشوێنی خۆیەتی، خەڵک لەجاران زیاتر ھەست بەتوڕەیی و ناڕەزایەتی دەکەن، بەڵام ئەوە سیاسیەکانن خەریکی مامەڵەو کڕین و فرۆشتنی ناڕەزاییەکانن.  دەپرسین یادکردنەوەی ١٧ شوبات بۆچی؟ چ گرنگیەکی ھەیە یادی ڕوداوگەلێک بکەینەوە کەئێستا خودی خۆمان گاڵتەمان بەمەھام و کرۆکی نێو ڕوداوەکان بێت، لەڕاستیدا ١٧ شوبات سودگەلێکی زۆری ھەبوو بۆ ھەموو ئەو ڕیکلام چیانەی کەمەرگ و خوێن و قوربانی منداڵی ھەژاران دەکەنە پەیژەی سەرکەوتن بەرەو کورسی دەسەڵات و پەرلەمان و حکومەت! دوای ١٧ شوبات خەڵکانێکی زۆر پێگەیشتن و تێگەیشتن کەباشترین کەرەستە بۆ گەیشتن بەکورسی و پلەوپایە خوێن و ناڕەزایی خەڵکی فەقیرو بێدەرەتانی ئەم وڵاتەیە، لەماوەی چەندساڵی ڕابردودا چەندێک دەسەڵات سوکایەتی بەخەڵک کردووە، دووھێندەش کاراکتەرەکانی نێو ھێزە (ئۆپۆزسینەکان) سوکایەتیان بەخەڵک کردووە، چونکە چەوساندنەوەو سوکایەتی نیوھێندەی ئەوە ناخۆش نیە خەڵکانێکی ھەلپەرست ئەو سوکایەتیەی کەپێت دەکرێت بۆ مەرامی خۆی بەکاربێنێت. کەواتە باشتروایە بەھیچ جۆرێک یادی ١٧ شوبات نەکرێتەوە، چونکە دڵنیام ھێشتا خەڵکانێکی زۆر ھەن لەبۆسەدان بۆ ئەوەی تەنانەت یادەکانیش بۆ خۆیان قۆرخ بکەن، ببینن نەیارە سەر سەختەکانی یەکێتی و پارتی، ئەوانەی ئاگری ١٧ شوباتیان گەرم دەکرد، ئێستا لەیادی ١٧ شوباتدا بۆ پۆستو پایە، خەریکی فرۆشتنی ١٧ شوبات و خەم و ناڕەزاییەکانی خەڵکی کوردستانن!؟

لاوك سەڵاح ململانێی نێوان کەلتوور بەهەموو جۆرەکانیەوە؛ سیاسی و کۆمەڵایەتی لە لایەک و تەکنەلۆجیا لە لایەکی دیکەوە لە ترۆپکدایە، یەکەمیان نوێنەرایەتی بەها گشتییەکان دەکات و دووەمیان ئامرازی کارئاسانین، بەهۆیانەوە ژیانی ئیداری و کەسایەتی و حکومڕانی و هەموو بوارەکانی دیکە رێکدەخرێن. پرسیاری ئێستا ئەوەیە کامیان ئەوەی دیکە دەتوێنێتەوە؟ هاوشان بەوەش دەوڵەت و تەکنەلۆجیاش لە ملمڵانێدان. کامیان ئەوەی دیکە بەرێوە دەبات؟ ئایا دەستەڵاتی دەوڵەت بەکاردێت بۆ سانسۆرکردنی کۆمەڵگە بەهۆی تەکنەلۆجیاوە یان تەکنەلۆجیا بەکاردێت بۆ هێنانەدی شەفافیەت و دەرخستنی شێوازی بەکارهێنانی دەستەڵاتەکانی دەوڵەت؟ دواتر، لە هەمووی گرنگتر، کاتێک ئەو هاوکێشانە تێکەڵ بە کۆمەڵگەیەکی لۆکەڵی وەک کوردی دەبێت چۆن گرێ کوێرەکان دەکرێنەوە؛ لەوپەری پەرەسەندنی تەکنەلۆجیاوە بۆ ئەوپەری کوێرە دێیەکی خۆمان؟ کە بانگەشەی هاتنە کایەی سەردەم و کۆمەڵگەی زانیاری و چەمکەکانی کرانەوە و شەفافیەت درا، ئێمە سەرمەست و شۆک بووین، ئاسوودە و سەرسامبووین لە ژێر کاریگەری سیحری وشە و چەمکەکان، لەو باوڕەدابووین کە کۆمەڵگەی زانیاری دەبێتە هۆی رێکخستنەوەی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی و پیادەکردنی بنەماکانی دیموکراسی بە ئاسانی، بیرمان لە کاریگەری و ئەنجامەکان و شێوازی بەکارهێنانەکانیمان نەدەکردوە، وەک منداڵ، بێگەردانە پێشوازیمان لێکرد و هەموو نهێنییەکانی خۆمان لا درکاند. بیرمان لەوە نەدەکردەوە کێ ئەم کۆمەڵگە زانیارییە بەرێوە دەبات، کێ دواتر دەبێتە خاوەنی ئەم کۆمەڵگەیە، وا تێدەگەیشتین گۆرانکاری و گەشەسەندی تەکنەلۆجیا عەقڵە سیاسییە ژەنگاوییەکان رادەماڵێت و لانی کەم ستەمی دەوڵەت کەم دەکاتەوە، بەڵام بەداخەوە لە گەرمەی پرۆسەی بەزانیاریکردنی کۆمەڵگە، پاسەوانە قەدیمەکان وەک جاران بە رووخساری نوێوە هەمان گەمەیان بەرامبەر بە کۆمەڵگەکان و نەتەوەکان کرد. بەداخەوە ئێمە لە گفتەکانی دونیای جیهناگیرییەوە بەوەی هەموومان لە یەک گوندا بە بەرجەستەکردنی بنەماکانی دادپەروری و دوور لە رەگەزپەرستی کۆ دەکاتەوە، خۆمان لە شاری گوگڵ بینییەوە، ئەو شار و ئەو دونیایەی بە تۆڕی عەنکەبووت ژیانمانی تەنیوە و بچووکترین جووڵە تۆماردەکات! لە ئێستادا نەتەوەکان و کۆمەڵگەکان و کەسەکان چەند دەیەکێکە لەم کۆمەڵگەکەی داتا و زانیاری و تەکنەلۆجیایە دەژێن و مامەڵە بە زانیارییەکان دەکەن و بوونەتە خاوەنی ئەزموون، ئەمان لە مێژە قۆناغی سەرسامی و شۆکیان تێپەراندەوە و بیر لە سوود و بەکارهێنانە خراپەکانی دەکەنەوە، وێڵن بە دوای دارشتنی یاسایەکی نوێ بۆ راگرتنی ئەو کاریگەریە قووڵانەی لە سەر هەموو پەیوەندییەکانی کۆمەڵگە هەیانە هەر لە دامەزراوەکانەوە تا ئەندامی خێزانەکان، بە تایبەتی کە تێکەڵ بە کەلتووری سیاسی و کۆمەڵایەتی جیاواز دەبێت و هەریەکەیان ڤێرژنی خۆی لە گرفت و ئالەنگەری دەردەخات. کۆمپانیا زەبەلاحەکانی تەکنەلۆجیا وەک ئەمەزۆن و فەیس بووک و تویتەر و گوگڵ و ئەمستگرام و هەموو ئامراز و سۆفتوێرە تەکنەلۆجیاکانی دیکە کە بە شێوەیەکی شاراوە بەکاردێن بوونەتە "برا گەورەکەی جۆرج ئورویل" بەسەر ئێمەدا، ئێمە چەند سوودیان لێدەبینین، ئەوان دوو هێندە. لە ساڵی ٢٠١٨ دا، رۆژانە ئەپڵ ٦٠٠ هەزار ئای فۆنی فرۆشتووە، ئەمەزۆن زیاد لە ٥٠٠ بلیۆن دۆلاری پەیدا کردووە، نزیکەی ١.٤٧ بلیۆن کەس چوونەتە سەر فەیس بووک و ٣.٥ بلیۆن کەس گوگڵیان بەکارهێناوە. ئەپڵ لە ساڵی ١٩٧٦ دامەزراوە و ئامرازەکانی دیکە بەر لە دە ساڵ لە ئێستا ئەو رەواجەیان نەبووە، بەڵام ئێستا ئەگەر بۆڕی ئەپڵ نەدەنەوە لە رێزی ئەودان. ئەوەی کە هەمیشە باوە، هەر کۆمپانیایەک بەو خێراییە گەشە باکات دەبێتە هۆی نیگەرانی و هەرەشە بۆ هەموو لایەک،. فەیس بووک گەورەترین پلاتفۆرمی جیهانە، کە بە ئاسانی دەتوانێت زانیاری ژەهراوی بکات، ئەمەزۆن بۆتە سەرچاوەی هەرەشە بۆ بازرگانەکان و فرۆشیارەکان، ئەو هێزەی گوگڵ لە گەڕان و پشکنین و گەیشتن بە هەموو جۆرە زانیارییەکی گشتی و تایبەتی هەیەتی هەموو دونیای ناسەقامگیر و شپرزە کردووە. ئینتەرنێت بە گەورەترین سەرچاوەی مۆنۆپۆلکردنی زانیاری دەژمێردێت لە هەموو سەدەی رابردوودا. لە ئێستادا ئەندام پەرلەمانەکانی دونیا، رێکخراوە مەدەنییەکان و کەسایەتییەکان بە ئەندازەیەکی زۆر نیگەرانن و داوا دەکەن کە رێ لە دەست تێوەردانی ئەم کۆمپانیا تەکنەلۆجیایانە بگرن لە بەرئەوەی هەموو زانیارییەکی وردیان لەسەر هەموومان هەیە و دەیفرۆشنەوە. زانیاری سەبارەت بە کەسایەتیمان، حەزەکانمان و پەیوەندییەکانمان و شوێنەکانمان. ئەوان دەڵێن دەبێت سنوورێک بۆ ئەم دەست تیۆەردانە دابنرێت بۆ ئەوەی بە ئاسانی یاری بە زانیارییەکانمان نەکەن، ئەوەش بە دارشتنی یاسای نوێ یان کەرتکردن و جیاکردنەوەیان لە یەکتر. ئەو عە‌قڵەی لە پشت گوگڵەوە کار دەکات تا ئەندازەیەکی زۆر هەر وەک عە‌قڵی سیاسی شەستەکان و هەفتاکانی سەدەی رابردوو کار دەکات، سیخۆری بەسەرمانەوە دەکات. هەموو هەست بەو مەترسیە دەکەن کە جۆرێکی دیکە لە تۆتالیتاریەت هاتۆتە ئاراوە بە "تۆتالیتاریەتی تەکنەلۆجیا" ناو دەبرێت و کار لەسەر سروشت و سەرچاوەکانی مرۆڤ دەکات، مرۆڤ بۆتە کەرەسەیەکی خاو و ئەوان بە ئارەزووی خۆیان زانیارییەکانی ئێمە بەکار دەهێنن و قازانجی گەورە دەکەن و ژیانی ئێمەیان کردۆتە جۆرێک لە شتومەک و داتا و دوور لە هەموو ئەو ئازار و ئەندیشە و یادگار و رۆح کێشانەی رۆژانە هەستی پێدەکەین. ئەو کارەی دەیکەن نەوەک هەر پێشێلکردنی سەروەری دەوڵەت و دامەزراوەکانە بەڵکو سەروەری کەساکانیشە کە تەنانەت لە دۆخی ئێستادا ناتوانن بە چرپەش لەگەڵ خۆیاندا بدوێن، جاران لە تارمایی دامەزراوە ئەمنییەکان دەتۆقیین ئێستا لە باڵادەستی و دیکتاتۆریەتی تەکنەلۆجیا. ئەوەندەی پەیوەستە بە کۆمەڵگای ئێمەوە، با پرۆسەی هەڵبژاردنەکانی ساڵی پار وەک نموونە وەربگرین ئەو سۆفتوێرەی کە پێمان فرۆشرا لە جۆرە هەرە خراپەکان بوو کە بە ئاسانی دزەی تیا دەکرا بۆ بەکارهێنانی بۆ مەبەستی تایبەت، ئەوەندەی سەرچاوەی بەگێلکردنی کۆمەڵگە بوو ئەوەندە یارمەتیدەر نەبوو پرۆسەی سیاسی سەربخات، ئەمە ئەوە راستییە دەگەیەنێت کە مەرج نییە پەرەسەندنی تەکنەلۆجیا ببێتە فاکتەرێک بۆ گەشەسەندنی ئاستی تواناکان و بڕواهێنان بە بنەماکانی پەرەسەندنی سیاسی کۆمەڵگە. هەر بۆیە دواجار هەموو پارتە سیاسیەکان میراتی سیاسی خۆیان کردە بنەمای قسەکردن لەگەڵ یەکتر و داوای سەنگی خۆیان دەکرد. بەداخەوە پرۆسەیەکی وا گەورە کە بە سەرپەرشتی حکومەتە گەورەکانی دونیا و رێکخراوە نێودەوڵەتەکان ئەنجامدرا شکستی هێنا لەوەی یەک خشت بخاتە سەر بیناکردنی پرۆسەی دیموکراسی لەم وڵاتەدا. ئەمە ئەو راستییە دووپات دەکاتەوە، کە کۆمەڵگە پێویستی بە ساتی گەشەسەندی مێژووی خۆی هەیە کە تیایدا ئامادە دەبێت تیۆر و پراکتیک رەنگدانەوەی راستەقینانەی یەکتربن. بەداخەوە خەڵکانێکی زۆر گرەویان دەکرد کە بوونی شەفافیەت رێگرە لە پێشلکارییە سیاسی و یاساییەکان، ئەمە تا ئەو ئاستە راستە کە توانا و بڕوا و ئیرادەی کۆمەڵگە راستگۆیانە بۆ بەرژەوەندی گشتی کار بکات. هەر بۆیە دەبێت رەچاوی رەوتی مێژووی ئەو ژینگەیە بکەین کە کۆمەڵگەیەکی دیاریکراو پێیدا تێدەپەرێت.

عەدنان عەلی  رەنگە هیچ كاتێك بەراورد بەدۆخی ئێستا , كەركوك لەبەدەم چارەنوسێكی نادیار و تاریكدا نەبوبێ‌, هیچ ستراتیژێكی یەكگرتووی كوردی نیە بۆ ئەو شارە, شكاندنی شكۆ و بێ‌ بایەخكردنی دامەزراوەكانی هەرێم و پەرتەوازەیی لایەنە سیاسیەكان و نەبونی یەك مەرجەع و دامەزراوەی بڕیاردانی سیاسی لە كوردستان كاردانەوە خراپەكانی بۆ ناوخۆ چەند بێت بۆ ناوچە كوردستانیە دابڕاوەكان چەند بارەیە, پارتی و یەكێتی لەسەر ئەرز كەركوكیان بە بەغداد دۆڕاندووە بەڵام لەسەر مێزی دانوستان ململانێیانە لەگەڵا یەكتریدا, تا ئەو دوو حزبە خۆیان بە نوێنەری ئەو شارە بزانن و  كارتی دانوستانی كورد بۆ كەركوك لەدەستی ئەواندا بێت ئەبێ چاوەڕوانی قۆناغی زۆر خراپتر لە قۆناغی دوای 16ی ئۆكتۆبەر بۆ كەركوك و ناوچە كوردستانیە دابڕاوەكان بكرێت, لە ئێستادا داواكاری پارتی و یەكێتی لە بەغداد چڕكراوەتەوە لەسەر ئەوەی دۆخی كەركوك ئاسایی بكرێتەوە, بە شێوەیەك بگەڕێنرێتەوە بۆ قۆناغی پێش (10/6/2014) و هاتنی داعش, نەك ئەو ئاساییكردنەوەیەی لە دوای 2003ەوە كورد داوای دەكات و لە دەستور و ماددەی 140 دا دیاریكراوە, تەماشاكە خواستە نەتەوەییەكە چەند پاشەكشەی پێ‌ كراوە, كە ئەمە رێك دیوێكی تری ئاشكرابوونی ئەو گوتارە ناڕاستە نەتەوەییەی یەكێتی و پارتیە كە تا ئەم ساتەش خۆیان بە نوێنەری راستەقینەی پرسە نەتەوەییەكان دەزانن . یەكێتی كەركوك بەناوچەی جێنفوزی خۆی دەزانێت, بەڵام بەهۆی خراپی دۆخی ناوخۆی خۆی و سازشە گەورەكانی بۆ پارتی لەماوەی ئەو 14 ساڵەی كە حاكمی یەكەم لەو شارە كورد بوە, پارتی راكابەرییەكی توندی لەگەڵدا كردووەو لە زۆربەی قۆناغە سیاسیەكاندا یەكێتی بێ‌ پارتی نەیتوانیوە هیچ هەنگاوێك بنێت, وەك ئێستاش دەبینین پارتی رێگری یەكەمە پارێزگارێك لە یەكێتی بۆ كەركوك دابنرێت. یەكێتی رەنگە نەیەوێت ئەزمونی تاڵی رابردووی خۆی لە كەركوك دووبارە بكاتەوە, كەسێك لە پشكی ئەو بكرێتە پارێزگار و دواتریش بكەوێتە ژێر  هەیمەنەی پارتی, هاوشێوەی دوو پارێزگارەكەی تر.  تەنها عەبدولرەحمان مستەفا و نەجمەدین كەریم نین كە بە پارتی بون تۆمەتبار دەكرێن ئەوە رێبوار تاڵەبانی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگاشە لە یەكگرتووی ئیسلامیە و لەقەبی تاڵەبانیشی هەڵگرتووە بەڵام ئەگەر پارتیەكیش لەو پۆستەدا بوایە رەنگە هەر ئەوەنە خزمەتی بە سیاسەتی پارتی بكردایە, هاوكات تاوەكو پارتی نەهاتە ژێرباری ئەنجامدانی كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگا رێبوار تاڵەبانی داوای كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای نەكرد. بە خوێندنەوەی دابەشكردنی پۆستەكانی هەرێم و بەغداد لە نێوان یەكێتی و پارتیدا پارێزگاری كەركوك بۆ یەكێتی ئەبێت, بەڵام رێگریەكانی پارتی بۆ دانانی كاندیدێكی یەكێتی بۆ ئەو پۆستە بەردەوامەو زۆرجار پارتی ئاماژەی بۆ ئەوەكردوە ئەوان دەنگ بە پارێزگارێك نادەن لە "گروپی 16ی ئۆكتۆبەر" بێت, یەكێتیش بە دیاریكراوی بنەماڵەی تاڵەبانی وا دەردەكەوێت بیانەوێت پارێزگارێك دابنێن تا رادەی دڵنیایی یەكلاكەرەوە متمانەیان پێی هەبێت و لە نیوەی رێگادا بۆ پارە پشت لە حزبەكەی نەكات و نەكەوێتە ژێر هەیمەنەی پارتی و بنەماڵەی بارزانی. هیچ كاتێك ئەو دوو حزبە بە تێڕوانینی نیشتیمانیانە مامەڵەیان لەگەڵا پرسی كەركوك و ناوچە كوردستانیە دابڕواوەكان نەكردوە, ئەگەر وایە بۆچی لەسەر پارێزگارێك بۆ كەركوك رێكناكەون؟! و  كەركوك خاڵێكی ناكۆكی ئەو دوو حزبەیە و كاریگەریشی لەسەر دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت لە هەرێم دروستكردووە, بۆ بیرهێنانەوە لەماوەی رابردوودا دوای كۆبونەوەیەكی حزبە كوردستانیەكان لە كەركوك نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی لە پرسێك كۆنفرانسێكدا لە تێڕوانینی گەشبینیانەی بۆ كۆبونەوەكە, وتی: حەق وایە ئیتر هەرچی كۆبونەوەی حزبە كوردییەكان هەیە بهێنینە كەركوك! بەڵام ئێستا كەركوك نەك فاكتەری كۆكەرەوەیە بەڵكو خاڵێكی جەوهەری ناكۆكی حزبەكەیەتی لەگەڵا یەكێتی دا. بۆیە نە داواكاری یەكێتی بۆ هەڵبژاردنی پارێزگارێكی كورد و نە بیانوەكانی پارتیش لە بەرژوەندی خەڵكی پارێزگاكەو پرسی نەتەوەییە لە كەركوك, بەڵكو ململانێكانیان تەواو حزبیەو لەناو هەردوو حزبیشدا ململانێی دوو گرپی دەسەڵاتدار و بەژوەندی خوازە.  

گوڵاڵە سدیق  موچە و دەستەکەوتەکانیان لە عێراقی دوای ٢٠٠٣ چیە؟    لە دوای کۆتایی هاتنی جەنگی یەکەمی کەنداو و دەرکردنی هێزە شکست خواردوەکانی عێراق لە وڵاتی کوەیت، لە ساڵی ١٩٩١ ڕاپەڕینی جەماوەری زۆربەی پارێزگاکانی باکور و ناوەڕاست و خواروی عێراقی گرتەوە. ئەو ڕاپەڕینەی لە ساڵی ١٩٩١ هەرێمی کوردستانی گرتەوە، بەهەمان شێوە لە ناوەڕاست و خواروی عێراق لە زۆربەی پارێزگانی عێراقدا ڕاپەڕین دژی ڕژێمی پێشوی عێراق سەری هەڵدا، بەڵام بە پێچەوانەی ڕاپەڕینەکەی هەرێمی کوردستان ڕێگە درا بە ڕژێمی پێشو، کە هەمو جۆرەکانی توندوتیژی بەکاربهێنێت بۆ کپ کردنەوە و نەهێشتنی ڕاپەڕینی ناوەڕاست و خواروی عێراق. ڕێگەدرا دەوڵەتی عێراق فڕۆکە بەکاربهێنێت، بۆ بۆردومان کردن و ڕاونانی خەڵکە ڕاپەڕیوەکە و کەسوکاریان، ئەمەش وایکرد کە خەڵکە ڕاپەڕیوەکە و کەسوکاریان دەوڵەتی عێراق بەجێبهێڵن و ڕوبکەنە وڵاتی سعودیە. حکومەتی سعودیە لە شوێنێک کە ناوی ڕەفحا بو، ئەم ئاوارانەی کۆکردەوە و کەمپێکی بۆ دروست کردن کە ١٢ کم دووربو لە سنوری نێوان سعودیەــ عێراق لای پارێزگای موسەناوە. ژمارەی ئەم ئاوارانە لەسەرەتادا ٢٣ هەزار کەس بو، بەڵام لەساڵی ١٩٩٢، دە هەزار خێزان و عەسکەری تری عێراقی ڕویان لە کەمپی ڕەفحا کرد بەمەش ژمارەیان زیادی کرد. کەمپی ڕەفحا وەک هەمو کەمپەکانی تر، لەلایەن ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانەوە سەردان دەکران و لە کەموکورتی و کێشەکان دەکۆڵینەوە و هاوکاری خۆراک و جلوبەرگ و پزیشکییان بۆ دەبردن. لە ساڵی ١٩٩٥ ژمارەیان کەم بویەوە بۆ ١١ هەزار کەس، چونکە لەلایەن ڕێکخراوەکانەوە زۆربەیان ڕویانکردە وڵاتانی ئەمریکا و ئەوروپا و ئوسترالیا. کەمپەکە لە ساڵی ٢٠٠٨ بەتەواوەتی داخرا پاش گەڕانەوەی سەرجەم ئاوارەکان بۆ زێدی خۆیان. موچەو دەرماڵەی ڕەفحاوییەکان لەساڵی ٢٠٠٦ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یاسای زیندانیانی سیاسی دەرکرد، وە ئامانج لەم یاسایە قەرەبوکردنەوەی زیندانیەکان و گیراوەکان و شۆڕشگێڕەکان بو لە سەردەمی ڕژێمی پێشو. لەم یاسایەدا پێناسەی زیندانی سیاسی بەم شێوەیە کراوە ( هەرکەسێک حەبس یان سجن کرابێت بەهۆی بەرهەڵستکاری کردن لە ڕژێمی پێشو، لە هەڵوێست یان بیروڕا یان لایەنداری سیاسی یان مەیلداری بەلای ئۆپۆزسیۆن بون یان یارمەتی دانی شۆڕشگێڕەکان). لە هەمان یاسادا هەمان ئیمتیازاتی زیندانیانی سیاسی دراوە بە ڕەفحاوییەکان، وە پێناسەی ڕەفحاوییەکان بەم شێوەیە کراوە ( ئەو خەڵکە ڕاپەڕیوەن لە ساڵی ١٩٩١ کە باری سیاسی ناچاریکردن وڵات بەجێ بهێڵن ڕوبکەنە وڵاتی سعودیە، وە خێزانەکانیان و هەر مناڵێک لەو کەمپە لەدایک بوبێ، وە هەمو قوربانیانی هەڵەبجە کە ڕویانکردوەتەوە جمهوری ئیسلامی ئێران بەهۆی بۆردمانی کیمیایی ڕژێمی پێشو بۆ سەر هەڵەبجەییەکان). لەم یاسایەدا ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق مامەڵەی زیندانی سیاسی لەگەڵ ڕەفحاوییەکان و هەڵەبجەییەکان کردوە، واتە هەمان ماف و موچەی زیندانیانی سیاسی دەیانگرێتەوە وەک قەرەبوەیەک بۆ ئەو ساڵانەی کە لەدەرەوەی عێراق بەسەریان بردوە. یاساکە بڕی ٢ ملیۆن و ٢٠٠ هەزار دیناری بڕیوەتەوە بۆ هەر تاکێکی ڕەفحا وەک خانەنشینی، لەگەڵ ٣٠ ملیۆن دینار وەک منحەی خانوبەرە و پارچەیەک زەوی. ئەمە لەکاتێکدایە کە بەپێی یاسای نوێی خانەنشینی کەمترین بڕی پارەی خانەنشینی مەدەنی ٤٠٠ هەزار دینارە، بەڵام ڕەفحاوییەک تەمەنی یەک ساڵ بێت بڕی ٢ ملیۆن و ٢٠٠ هەزار وەردەگرێت لەگەڵ ٣٠ ملیۆن منحەی خانوبەرەو پارچەیەک زەوی! وە مافی سەفەرکردنی هەیە بۆ دەرەوەی وڵات لەسەر حسابی زیندانیانی سیاسی و مافی خوێندنی لەدەرەوەی وڵات هەیە بۆ زەمالە و لێکۆڵینەوەکان. ئەم یاسایە مشتومڕێکی زۆری خستووەتە ناو شەقامی عێراقیەوە چونکە دەڵێن نابێت ڕەفحاوییەکان وەک زیندانی سیاسی مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت، چونکە ئەوان لەناو ئەو کەمپانەدا بێ هیچ ئەشکەنجەدانێک لەگەڵ ماڵو منداڵ و کەسوکاری خۆیان ژیانیان کردوە، بەڵام زیندانیانی سیاسی ڕوبەڕوی جۆرەها شێوازی ئەشکەنجەدانی جەستەیی و دەرونی بونەتەوە. وە هەرخێزانێکی ڕەفحا چەند سەر خێزان بوبن لە سعودیە، ( ژن و مێرد و هەرتاکێک لە کەمپەکە ژیابێت وە هەر تاکێک لەوێ لەدایک بوبێ، بە تاکێکی ڕەفحا هەژمار دەکرێت)، واتا خێزانێکی ٥ کەسی، پێنج دوو ملیۆن و دووسەد هەزاری وەردەگرن، لەگەڵ پێنج (30) ملیۆنی وەک منحەی خانوبەرەو 5 پارچە زەوی! لێرەدا پێویستە هەڵوێستە لەسەر چەند خاڵێک بکرێت: ١ـ لە یاسای ڕەفحاوییەکان، هەڵەبجەییەکان وەک ڕەفحاویی هەمان ماف و ئیمتیازیاتیان پێدراوە و وەک زیندانی سیاسی ناسێنراون، ئایا هەڵەبجەییەکان ئەم موچەو ئیمتیازاتانەی ڕەفحاوییەکانیان وەردەگرن؟ ٢ـ ئایا موچەی زیندانیانی سیاسی هەرێمی کوردستان وەک ئەوەیە لە یاسای زیندانیانی سیاسی عێراقی پەسەندکراوە؟ ٣ـ ئەو زەمالانەی چەند ساڵێک لە کوردستان پەیڕەو کرا، هەر ئەو مافەی زیندانە سیاسیەکان و هەڵەبجەییەکان نەبو وەک ڕەفحاوییەکان بەڵام بەجۆرێکی تر بە خەڵکی کوردستان فرۆشرایەوە؟

ئاسۆ حاجی یەکێتی ئیستا دوو ڕێگای لە پێشە ئۆپۆزسیۆن بوون و بەشادریکردن لە حکومەت کە بروا ناکەم هیچیان دادی بدەن ئەگەر خۆی لە نێوان کوردستانی بوون و عێڕاقی بوون یەکلانەکات هەڵسوکەوت و لێدوان و خۆگرخاندنی یەکێتی بە مل نەدان بە دەرئەنجامی هەڵبژرادنی پەڕلەمانی کوردستان،هەمان هەڵسوکەوت و لێدوانەکانه پێش رووداوەکانی شازدەی ئۆکتۆبەرمان وەبیردێنەوە، بە ترساندنی لایەنەکانی دیکە کە ئەگەر هەموو شتێک بە دڵ و داخوازی یەکێتی نەبێت ئەوە نیوەی هەرێمی کوردستان واتا زۆنی کەسک بە دەردی کەرکوک دەبردرێ و رادەستی بەغدا دەکرێتەوە. بەستنەوەی کەیسی دانانی پارێزگارێکی یەکێتی بۆ کەرکوک و بەخشینی وەزارەتی داد لە بەغدا بە یەکێتی بە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە دەرخەری ئەو راستیەن کە یەکێتی لە کەرکوک و بەغدا دۆڕاوە. دەبووایە باڵی دەست رۆیشتووی یەکێتی پەند لە رووداوەکانی رابردوو وەربگرن بەوەی پشت بەستن بە هێزی دەرەکی لە یەکلایی کردنەوەی کێشە ناوخۆیەکان زیاتر بێ هێزیان دەکا و وێنەیان لەبەر چاوی خەڵکی کوردستان تەڵخ تر دەکات،یەکێتی دەبێ لەوە تێبگا ئەگەر هێزە ئیقلیمیەکان لە پاداشتی رادەستکردنەوەی کەرکوک بە حەشدی شەعبی و پاسداران لە هەردوو هەڵبژرادنی عێڕاق و هەرێمی کوردستان دەرفەتی تەزویڕێکی یەکجار زۆریان بۆ دروست کردن تا ئەو ڕادەیەی هەموو چەکدارانی حەشدی شەعبی لە حەویجە دەنگیان پێ بدەن و لە سلێمانی بە دڵی خۆیان سندوقەکان پڕبکەنەوە،بەڵام تەزویڕاتەکەش نەیتوانی باری کەوتووی یەکێتی لە شازدەی ئۆکتۆبەرەوە راست بکاتەوە. لە بەغداش بە دانانی سەرۆک کۆمار بە دەنگی زۆرینەی عەرەب ئێران هەوڵیدا یەکێتی لە وێنەی سەرکەوتو نیشانی خەڵکی کوردستان بداتەوە،بەڵام هەڵبژرادنی هەرێمی کوردستان جارێکی دیکە حەقیقەتی یەکێتی نیشاندایەوە کە وێڕای تەزویڕێکی لە ڕادەبەدەر بەڵام نەیتوانی نیوەی کورسیەکانی پارتیش وەدەست بێنێ کە خەونی گەورەی یەکێتی و تاکە ئامانجی لە پەنجا ساڵی رابردوو ئەوە بووە جارێک بەسەر پارتی سەربکەوێ. یەکێتی کە ئێستا لە دژی ئیرادەی خەڵکی کوردستان وەستاوەتەوە و لە جیاتی قبوڵکردنی بڕیاری خەڵک کە لە رێگای سندوقی دەنگدان یەکێتیان بە جیاوازی بیست و چوار کورسی لە خانەی دووەم لە دوای پارتی داناوە،هەڕەشەی نەهێشتنی قەوارەی دەستووری هەرێمی کوردستان دەکات ڕێک وەک رۆژانی دوای شازدەی ئۆکتۆبەر کە بەناوی دامەزراندنی حکومەتی ئینقاز و نەمانی شەرعیەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان و قەوارە دەستووریەکەی دەیانوویست دەست بەسەر هەموو هەرێم دابگرن و رادەستی بەغدای بکەنەوە و خەبات و قوربانیدانی سەت ساڵەی خەڵکی کوردستان بکەنە شاباشی لە ناو بردنی پارتی. یەکێتی بە هەموو ئەو کارانەی لە دژی هەولێر و بۆ بەرژەوەندی بەغدا کردنی بۆی دیار بوو کە بەبێ پاڵپشتی پارتی و شەخسی بارزانی ناتوانێ شتێک بە شتێک بکات،لە کەرکوکیش بە هەمان شێوە ئەگەر پارتی هاوکاری نەبێ ئەوە دەبێ هەر بە دەست راکان جبوری ناڵەیان بگاتە ئاسمان. بۆ یەکێتی باشترە لە هەولێر لە خانەی دووەم دابێ و کار بۆ هەڵسانەوەی خۆی بکا نەک لە بەغدا بە سەرۆک کۆمارێکی بێ بڕیار و لە ترکزە حیسابی لیوایەکی حەشدی شەعبی بۆ نەکرێ،باشترە بۆ یەکێتی هەولێر بکاتە چەقی یەکلایی کردنەوەی کەیسی کەرکوک و بە پاڵپشتی هەولێر پارێزگارێکی نوێ دابندرێ نەک لە بەغدا کار بۆ لادانی پاریزگارێکی کورد و سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگارێکی کورد بکرێ و بیاندەنە دادگا بە تاوانی کورد بوون و بەرگریکردن لە ئاڵا و کوردستانی بوونی کەرکوک وەک ئەوەی بەرامبەر نەجمەدین کەریم و رێبوار تاڵەبانی کردیان. پرسی پەنجا بە پەنجا و دابەشکردنی هەرێمی کوردستان بەسەر دوو زۆن کۆتایی هاتووە و یەکێتی هەرچی بکات ناتوانێ کات بۆ دواوە بگەڕێنێتەوە بەتایبەتیش کە بۆ دە ساڵ دەچێت یەکێتی لە سلێمانی و گەرمیانیش تاکە هێز نیە و ئەگەر تەزویڕات و ئێران هاوکاری نەبووان ئەوجارەش نەیاندەتوانی تەجاوزی بزووتنەوەی گۆڕان بکات و وەپێشی بکەوێتەوە. بۆیە یەکێتی لە کۆبوونەوەی هەژدەی شوبات بەشداربێ یان نا،پێش وەختە لەگەڵ پارتی رێک بکەوێ یان نا ئەوەی بۆ ناچێتە سەر دۆڕانەکانی لە بەغدا و کەرکوک لە هەولێر قەرەبوو بکاتەوە،بۆیە باشترە مل بۆ حەقیقەتی و قۆناغی نوێی سیاسی هەرێمی کوردستان بدا کە ئەو لە کۆی سەت و یازدە کورسی تەنها بیست و یەک کورسی هەیە،حەقە لەوەش تێبگات ئەو نەرمی نواندنەی پارتی لە بێ چارەیی و لاوازی پارتی نیە کە بە تەنیا چل و پێنج کورسی هەیە و هەر کاتێک بیەوێ دەنگەکانی دەگەینێتە رێژەی زۆرینە بۆ یەکلایی کردنەوەی پرسەکان،ئەو کات ئەگەر یەکێتی هەڕەشەی شەڕ و دوو ئیدارەیی بکات ئەوە رووی راستەقینەی جوانتر بۆ خەڵکی کوردستان و دنیاش وەدیار دەکەوێ کە لە هێزیکی عەسکەرتاری زیاتر نیە و مل بۆ دیموکراسیەت و ئیرادەی گەل نادا. یەکێتی ئیستا دوو ڕێگای لە پێشە ئۆپۆزسیۆن بوون و بەشادریکردن لە حکومەت کە بروا ناکەم هیچیان دادی بدەن ئەگەر خۆی لە نێوان کوردستانی بوون و عێڕاقی بوون یەکلانەکاتەوە. هەردوو رێگا یەکێتی دەباتەوە سەر سازدانی کۆنگرە کە چاوەڕوانی زیاتر پەرت بوونیان لێ دەکرێ نەک خڕبوونەوە،بە تایبەتیش کە ئێستا شەڕی جێگرتنەوە تاڵەبانی گەیشتۆتە ناو ئەندامانی بنەماڵەکەیان و ئەوجارە نەک یەکێتی بنەماڵەکەش کەرت دەکا.