( درەو میدیا): قۆناغێكی تری گرژی و ئاڵۆزی لە پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكا‌و توركیا دەستیپێكردو سەرەڕای نیگەرانی روون‌و ئاشكرای واشنتۆن، ئەنكەرە سوورە لەسەر كڕینی سیستمی موشەكی ( ئێس- 400)ی روسی. هەرچەندە واشنتۆن بەهۆی ترسی  ئەمنییەوە لە سیستمی موشەكی ( ئێس- 400)ی روسی بەرنامەی پێدانی فڕۆكەی ( ئێف – 35)ی بە توركیا هەڵپەسارد، بەڵام رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا لە نوێترین هەڵوێستیدا رۆژی هەینی جەختیكردەوە كە بەردەوام دەبن لەسەر كڕینی سیستمت موشەكی ( ئێس- 400) لە سوریا. تا ئێستا چەندینجار بەرپرسانی ئەمریكا لەسەر ئەو پرسە هۆشداریان داوەتە بەرپرسانی ئەنكەرە‌و لە چەند رۆژی رابردوودا مەولودچاوشئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا بۆ رەواندنەوەی نیگەرانییەكانی ئەمریكا گەیشتە واشنتۆن، بەڵام نەیتوانی بەرپرسانی ئەو وڵاتە قایل بكات كە رەزامەندی نیشان بدەن بە كڕینی سیستمی موشەكی ( ئێس- 400) روسی. بەرپرسانی ئەمریكا دەڵێن توركیا ئەندامێكی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" یە‌و كڕینی سیستمی بەرگری موشەكی روسی مەترسی دەبێت بۆسەر سیستمی بەرگری خۆرئاوا‌و لەرووی پراكتییكیەوە لەگەڵ ئامێر‌و كەلوپەلە سەربازییەكانی ناتۆدا یەكناگرێتەوە. ئەمریكا لە یەكەمین هەنگاویدا بۆئەوەی توركیا لە هەنگاوی كڕینی سیستمی موشەكی روسیا پاشگەزبكاتەوە بەرنامەی فرۆشتنی فڕۆكەی ( ئێف 35)ی ئەمریكی بە توركیا راگرت، بەڵام رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا رەخنەی لەو هەنگاوە گرت و رایگەیاند پرۆسەی كڕینی سیستمی موشەكی ( ئێس- 400)ی روسی تەواو بووە‌و وڵاتەكەی لە تەمموزی داهاتووە دەستدەكات بە وەرگرتنی سیستمەكە. بە گوێرەی ئاژانسەكانی هەواڵ بێجگە لە راگرتنی فرۆشتنی فڕۆكەی ئێف – 35 بە توركیا، رەنگە واشنتۆن بە گوێرەی یاسای " كاتسا" ( یاسای نەهێشتنی دوژمنەكانی ئەمریكا لەرێگەی سزاوە) سزا بەسەر توركیادا بسەپێنێت‌و سزای هەموو ئەو قەوارە‌و كۆمپانیا‌و وڵاتانە بدات كە بازرگانی دەكەن لەگەڵ روسیادا لە كەرتەكانی بەرگری‌و هەواڵگری رەسمی و تایبەتی روسیا و ئێس 400‌و چەكی دژە موشەك و فڕۆكەی هاوشێوەی سیستمی دژە موشەكی پاتریۆتی ئەمریكی. جگە لە كەیسی كڕینی موشەكی ( ئێس – 400)ی روسی، ئەنكەرە‌و واشنتۆن لە پرسی مامەڵەكردن لە كێشەی سوریا‌و  پەیوەندی‌و هاوكاری واشنتۆن بۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات لە رۆژئاوای كوردستان‌و باكوری سوریا ناكۆكن، بەردەوام دەسەڵاتدارانی توركیا هەوڵدەدەن واشنتۆن لە هاوكاریكردنی ئەو هێزە رابگرن.

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ ساڵی 2011 خەڵكی لیبیا‌و گروپە چەكدارەكانی ئەو وڵاتە بە هاوكاری پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" كۆتاییان بە دەسەڵاتی رژێمەكەی موعەممەر قەزافی هێنا، بەڵام ئەو شۆرشە سەقامگیری ئەو وڵاتەی لێ نەكەوتەوەو زۆری نەخایاند گروپ و میلیشیاكان بەهۆی دەستوەردانی دەرەكییەوە شەڕی ناوخۆیان بەرپاكرد،  ئێستا ئەو وڵاتە لەلایەن میلیشیاكانەوە بەڕێوەدەبرێت كە هەریەكەیان ئەجێندای وڵاتێكی ئیقلیمی یان دەرەكی جێبەجێ دەكات و لە چەند رۆژی رابردووشدا شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتە پێی نایە قۆناغێكی مەترسیدارەوەو هێزەكانی سەربە " خەلیفە حەفتەر" كە كۆنترۆڵی خۆرهەڵاتی لیبیایان كردووە ئۆپەراسیۆنیان بۆ كۆنترۆڵكردنی تەرابلوسی پایتەخت‌و ناوچەكانی خۆرئاوای لیبیا دەستپێكرد. میلیشیاكانی تەرابلوس بەرگری دەكەن میلیشیاكانی سەربە حكومەتی لیبیا كە لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە دانی پێدانراوە، بەڵێنیانداوە بەرگری لە تەرابلوسی پایتەخت‌و ناوچەكانی تری خۆرئاوای لیبیا بكەن، دژی ئەو هێرشەی كە هێزەكانی سوپای نیشتمانی لیبیا بە سەركردایەتی " خەلیفە حەفتەر" لە رۆژهەڵاتەوە دەستیانپێكردووە. ئەوەش دوای ئەوەی حەفتەر رۆژی 4ی نیسان رایگەیاند فەرمانی بە هێزەكانی داوە بەرەو خۆرئاوای لیبیا دەست بە جوڵە بكەن‌و تەرابلوسی پایتەخت كۆنترۆڵبكەن، كە بارەگای سەرەكی حكومەتی ویفاقی نیشتمانییەو لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە پشتیوانی لێدەكرێت. حكومەتی ویفاقی نیشتمانی لیبیا كە ئازاری 2016 راگەیەندراو فایز سەراج سەرۆكایەتی دەكات، بۆ پارێزگاریكردن لە ئاسایش‌و سەقامگیری ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پشت بە ژمارەیەك میلیشیا دەبەستێت، ئەم میلیشیایانە چەند چالاكییەكی هاوشێوەی هێزەكانی ئاسایش‌و پاسەوانی دامەزراوەكان ئەنجامدەدەن, هەندێكجار دەگاتە ئاستی دیپۆرتكردنەوەی ئەو كەسانەی كە ناوچەكانیان كۆنترۆڵدەكرێت‌و گوشاریش دەخەنە سەر دامەزراوە داراییەكان و ژمارەیەكی زۆر لەو میلیشیایانە بەهۆی بەناوبانگی فەرماندەكانیانەوە دەناسرێن، هەتا چەند میلیشیایەكیان ناوی فەرماندەكانیان هەڵگرتووە. دیارترین ئەو میلیشیایانەی بەرگری لە تەرابلوسی پایتەخت دەكەن ئەمانەن: هێزەكانی پاراستنی لیبیا: هاوپەیمانێتییەكە زۆرینەی ئەو میلیشیایانەی لەخۆگرتووە كە لە پایتەخت جێگیربوون و كانونی یەكەنی 2018 پێكهێنراوەو دیارترین ئەو میلیشیایانەی لەخۆگرتووە كە سەربە حكومەتی ویفاقی نیشتمانیین وەك شۆڕشگێڕانی لیبیا، لیوای نەواسی ، هێزە بەپەرچدانەوە‌و هێزی فریاكەوتنی هاوبەشی میحوەری ئەبوسلیم، میلیشیاكانی باب تاجورا. ئەم میلیشیایانە لە كانونی یەكەمی رابردوو بەیاننامەیەكی هاوبەشیان بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكەیان ئیمزاكردو رایانگەیاند ئەم هاوپەیمانێتییە لەژێر چاودێری حكومەتی ویفاقی نیشتمانیدا دەبێت‌و پاراستی ئاسایشی تەرابلوس‌و نێردراوە دیپلۆماتییەكان لەئەستۆدەگرێت‌و هاوكاری دەسەڵاتی دادوەریش دەكات بۆ دەستگیركردنی هەركەسێك كە تۆمەتباربێت لە گەندەڵییدا. ئەم هاوپەیمانێتییە لەدوای هەوڵێكی زۆری حكومەت هاتە ئاراوە بۆ زامنكردنی ئاسایشی پایتەخت، دوای پێكدادانی خوێناوی میلیشیاكان كە لە ئاب‌و ئەیلولی ساڵی رابردوو روویدا. شۆڕشگێڕانی لیبیا: هەیسەم تاجوری سەرۆكایەتی دەكات، رووبەرێكی بەرفراوانی تەرابلوسی پایتەختی كۆنترۆڵكردووە كە لەژێر دەستی حكومەتی ویفاقی نیشتمانیدایەو لە كۆتاییەكانی ساڵی 2017دا ئەم میلیشیایە ناوچەی وەرشڤانەی لە باشووری تەرابلوس كۆنترۆڵكرد دوای شەڕو پێكدادانی لەگەڵ میلیشایەكی تردا، ئەو جموجوڵەش بە دەستكەوتێكی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی حكومەتی ویفاق ئەژماركرا. تەمموزی رابردوو ئەم میلیشیایە فەتحی میجباری ئەندامی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی دەستگیركرد، بە گومانی لایەنگیری بۆ هێزەكانی خۆرهەڵاتی لیبیا، میلیشیای شۆڕشگێڕانی لیبیا ساڵی رابردوو چەندین شەڕی بەرپاكردووە بۆئەوەی میلیشیاكانی تر لە ناوەندی پایتەخت دووربخاتە وەك شەڕی دژی هەر چوار لیوا سەرەكییەكەی تەرابلوس‌و هێزی نیشتمانی میسراتە كە زۆرینەیان ئەمازیغین. هێزی بەرپەرچدانەوەو فریاكەوتنی هاوبەشی میحوەری ئەبوسلیم: ئەم هێزە لەلایەن عەبدولغەنی كیكلیەوە سەركردایەتی دەكرێت كە یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی تەرابلوس و بە ناوی " غنیوە" ناسراوە. ئەم میلیشیایە چەند ناوێك بەكاردەهێنێت، وەك لیوای ئەبوسلیم ( كە لە ناو تەرابولسدا جێگیرە)، یان هێزەكانی غنیوە، ئەو ناوەی كە زۆر بەكەمی بەكاردەهێنرێت بریتیە لە هێزی بەرپەرچدانەوە‌و فریاكەوتنی هاوبەش. ئەم میلیشیایەش سەربە حكومەتی ویفاقی نیشمانییەو یەكێكە لەو چوار میلیشایەی كە تەرابلوسی پایتەختیان كۆنترۆڵكردووە، سەرەڕای چوونە ناو هاوپەیمانێتییەكەوە، بەڵام لە ململانێ‌‌و ناكۆكیدایە لەگەڵ لیوای نەواسی‌و بەهۆی ناكۆكی نێوخۆییەوە تەمموزی رابردوو یەكێك لە فەرماندەكانی لیوای ئەبوسلیم كوژراو ئابی رابردووش هێرشی كردە سەر كەمپی ئاوارەكان لە شاری تاورغا. لیوای نەواسی: هەروەها بە هێزی هەشتەمیش دەناسرێت، یەكێك لە هێزەكانی سەربە حكومەتی ویفاقی نیشتمانی، باوەڕ وایە كە ئەم هێزە لە پشت رفاندنی بەڕێوەبەری دارایی دەستەی وەبەرهێنانی لیبیاوەیە لە كۆتایی تەمموزی رابردوودا، لەماوەی رابردوودا ئەم لیوایە لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی معێتیقیە جێگیربوون، دوای گومانبردن بەوەی كە گروپێكی نەیار هەوڵی كۆنترۆڵكردنی ناوچەكە دەدەن. ئایاری 2017 هێزەكانی لیوای نەواسی تانكیان لە شەقامەکانی تەرابلوسدا بڵاوكردەوەو وەك بۆ ناڕەزایەتیی نیشاندان بەرامبەر بە "محەمەد سیالە" وەزیری دەرەوەی حكومەتی ویفاق كە خەلیفە حەفتەری وەك فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی لیبیا ناساند. هێزەكانی بەرپەچدانەوەی تایبەت: ئەم هێزانە سەربە وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی ویفاقن، یەكێك لەو میلیشیایانەی كە زۆترین مشتومڕی لەسەرە، لە تەمموزی رابردوودا هێزەكە دوو رۆژنامەنوسی بیانی ئازادكرد، دوای دوو مانگ دەستگیركردن لە بنكەی ئاسمانی معێتیقیە بە پاساوی لێكۆڵینەوە لێیان، چەند مانگێكیش پێش ئەوە هێزەكە تۆمەتەكانی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی تایبەت بە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤی رەتكردەوە. ئەم هێزانە یەكێك لە كەسایەتییە دیارەكانی تەرابلوس بەناوی "عەبدولڕەئوف كارە" سەرۆكایەتیان دەكات، ئەركی سەرەكیان بریتیە لە روبەڕوبونەوەی تاوان‌و بازرگانیكردن بە مادە هۆشبەرەكان، دواتریش ئەركی دەستگیركردنی ئەوانەی گومان دەكرێت سەر بە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیی " داعش" بن لەئەستۆگرت. ئایاری رابردوو ئەنجومەنی سەرۆكایەتی فەرمانیدا بە هەڵوەشاندنەوەی هێزەكانی بەرپەرچدانەوەی تایبەت‌و تێكەڵاوكردنیان لەگەڵ دەزگای نەهێشتنی تاوانی نارێكخراو‌و تیرۆر، بەڵام تائێستا ئەو هێزانە ئامادەنین ئەو بڕیارە جێبەجێ بكەن‌و بەردەوامن لە دەستگیركردنی گومانلێكراوان‌و بڵاوكردنەوەی چالاكییەكانیان لە پەیجی تایبەتی خۆیان لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك. میلیشاكانی تری تەرابلوس: * لیوای ( البقرە): ناوی ئەم هێزە لە فەرماندەكەیەوە " بەشیر خەلەف ئەڵا"ەوە وەرگیراوە كە بە " بەشیرە بەقەرە" ناسراوە، یەكێك بوو لەو میلیشیانەی كە بەشداری شەڕۆ پێكدادانەكانی دەوروبەری فڕۆكەخانەو بنكەی ئاسمانی معێتیقییەی كردوووە. دوای شەڕێكی خوێناوی لەگەڵ هێزەكانی بەرپەرچدانەوەی خێرا، وەزیری ناوخۆی حكومەتی ویفاق فایز سەراج، بڕیاریدا بەهەڵوەشاندنەوەی ئەم لیوایە، بەڵام تائێستا بەردەوامە لە كارەكانی. * فەیلەقی سەلاح بەركی: پشتیوانی لە كۆنگرەی گشتی نیشتمانی دەكات، ئەو پەرلەمانەی كە ئیسلامییەكان تێیدا زۆرینەن، هەروەها پشتیوانی لە حكومەتی رزگاری نیشتمانی دەكات كە رەتیدەكاتەوە دانبنێت بەو دامەزراوانەی كە نەتەوە یەكگرتووەكان پشتیوانیان لێدەكات. هەروەها ئەم فەیلەقە پەیوەندی بە هێزەكانی " فەجری لیبیا" ەوە هەیە كە سەربە كۆنگری گشتی نیشتمانی‌و سەربە ئەندامی پێشووی كۆنگرەكە سەلاح بادییە كە دوای شەڕ‌و پێكدادانی ئەمدواییە بڕیاریدا هێزەكانی لە دەرەوەی لیبیاوە رەوانەی وڵات بكاتەوە. بادی ساڵی 2014 سەركردایەتی هێزەكانی فەجری لیبیای كرد بۆ بەرگریكردن لە دەسەڵاتەكانی كۆنگرەی فەجری لیبیا لە تەرابلوس، ئەوەش بووە هۆی وێرانبوونی فڕۆكەخانەی تەرابلوسی نێودەوڵەتی. * لیوای حەوت لە تەرهونە ( كانیات): شەڕوپێكدانانەكانی 26‌و 27ی ئابی رابردوو دەگەڕێتەوە بۆ لیوای حەوت لە تەرهونە، كە بە كانیات دەناسرێت، بەهۆی فەرماندەكەیەوە كە ناوی (محەمەد كانی) یە. بنكەی سەرەكی ئەم هێزە شاری تەرهونەیە كە دەكەوێتە 60 كیلۆمەتری باشوری خۆرهەڵاتی تەرابلوسی پایتەخت. میلیشیاكانی شۆڕشگێڕانی لیبیا، هێزەكانی ئەبوسلیم، لیوای نەواسی، لەماوەی رابردوودا رێككەوتن لەسەر راگرتنی شەڕ لەدژی لیوای تەرهونە، ئەوەش دوای ئەوەی ئەو هێزە بەڵێنیدا لە  پێگەكانی لە ناوەڕاستی تەرابلوس بكشێتەوە. ئەنجومەنی نیشتمانی خۆی لە لیوای تەرهونە بەدووردەگرێت، سەرەڕای ئەوەی پەیوەندی بەو قەوارەوە هەیە كە نەتەوە یەكگرتوەكان پشتگیری لێدەكات، لە ساڵی 2017دا دەنگۆ ئەوە بڵاوبوەوە كە لیواكە لە هێرشێكدا لە تەرهونە هەشت ئەندامی خێزانێكی كوشتووە. لیوای حەلبوس: بنكەی سەرەكی شاری میسراتەیە، حوزەیرانی 2017 فایز سەراج سەرۆكی حكومەتی ویفاقی نیشتمانی، فەرماندەی ئەو لیوایەی كردە فەرماندەی گشتی هێزەكانی لە ناوچەی ناوەندیی سەربازیی. ئەم لیوایە سەر بە قەوارەیەكی بچوترە كە بە فەیلەقی 310 ناودەبرێتو سەربە ئەنجومەنی سەرۆكایەتی بوو، بەڵام ئێستا ئەمیش وەك لوای تەرهونە نازانرێت سەربە كێیە.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دوای زیاتر لە شەش مانگ دانوستان، دواجار وادەی سەرەتاكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەركەوتن، لەو دانوستانە تاقەتپڕوكێنەدا هەندێك لایەن بە سود‌و هەندێكی تر بە زیانەوە لێی دەرچوون. (درەو میدیا) لەم راپۆرتە شیكارییەدا لایەنی براوە‌و دۆڕاوی دانوستان دیاری دەكات. پارتی دیموكراتی كوردستان براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بوو لە 30 ئەیلولی 2017، لەكۆی (111) كورسی پەرلەمان، (45) كورسی بەدەستهێنا. پارتی بەوپێیەی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن بوو، جڵەوی دانوستانەكانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بەدەستەوە بوو، بەڵام هەندێك هۆكار وایانكرد، وەكو پێویست سود لەو كارتە بەهێزە وەرنەگرێت. پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و كاندیدكردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، تاڕادەیەك كارتە بەهێزەكەی دەستی پارتییان لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا لاوازكرد. وەفدی دانوستانكاری پارتی، لەپێناو كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، باجیان بە هەندێك لە پشكەكانی خۆیاندا لە كابینەی نوێدا. پارتی بۆ زامنكردنی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، جارێكی تر بزوتنەوەی گۆڕانی گەڕاندەوە بۆ ناو دەسەڵات، ئەمە لەكاتێكدابوو پێشتر‌و بەهۆی ناكۆكییەكانی چوار ساڵی رابردووەوە، هێڵی سوری لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان دانا بوو، ئەمەش جۆرێك بوو لە پاشەكشێی سیاسی پارتی لەبەردەم دەنگدەرەكانیدا لەپێناو كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم. سەرباری ئەمانەش، شكستی دواكەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بۆ ماوەی زیاتر لە (6) مانگ، بەپلەی یەكەم بەرپرسیارێتییەكەی كەوتە ئەستۆی پارتییەوە. بەڵام لەبەرامبەردا، وەفدی دانوستانكاری پارتی سەركەوتوو بوو لەوەی جارێكی تر، هەردوو پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆكی حكومەتی هەرێم لای پارتی‌و بەدیاریكراویش ئەندامانی خانەوادەی بارزانی بهێڵێتەوە. پارتی لەم خولەی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا، بەشێوەیەكی زیرەكانە لەكاتی خۆیدا كارتەكانی بەكارهێنا، توانی دوای مشتومڕێكی زۆر یەكێتی راكێشێتە ناو حكومەتەوە، لەمەشدا سودی لە رێككەوتنە پێشوەختەكەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا بینی، سەرباری ئەو زۆرینەیەی كە لەم خولەدا خۆی لە پەرلەمان هەیەتی. یەكێكی تر لە خاڵە بەهێزەكانی پارتی لەم خولەدا، كۆتایهێنان بوو بە بەرەی ئۆپۆزسیۆن، كە لە چوار ساڵی رابردوودا كێشەی گەورەیان بۆ دروستكرد، بەدیاریكراویش بزوتنەوەی گۆڕان. یەكێتی نیشتمانی كوردستان سەرباری گومانەكان لە ساختەكردنی ئەنجامی ئەلیكترۆنی هەڵبژاردن، دواجار یەكێتی بوو بە براوەی دووەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان‌و لەكۆی (111) كورسی پەرلەمان، (21) كورسی بردەوە. یەكێتی كە بەهۆی گومانی ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن، زیانێكی گەورە بەر ناوبانگە سیاسییەكەی كەوت لەناو دەنگدەرانی هەرێمدا، نەیتوانی لە دانوستانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا هەندێك لەو وێنا شێواوە، بسڕێتەوە. ئەم حزبە كە رۆژگارێك بە سەرۆكایەتی جەلال تاڵەبانی شاسواری مەیدانی دانوستان بوو، ئەمجارەو لە دانوستانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا وەكو حیزبێكی بێ دیدگا دەركەوت. وەفدی دانوستكاری یەكێتی، هیچ تێڕوانینێكی روونی بۆ بەرنامە‌و ئەجێنداكانی حزبەكەی نەبوو، ئەوەی زیاتر دانوستانی لەسەركرد، وەرگرتنی ژمارەیەكی زیاتری پۆست بوو، بۆ رازیكردنی جەمسەرە جیاوازە‌و ناكۆكەكانی ناو حیزب. یەكێتی لە وەرگرتنی پشكەكانیدا تاڕادەیەك سەركەوتوو بوو، بەڵام لە زاڵكردنی گوتاری سیاسی خۆیدا شكستی هێنا، وەفدی دانوستكاری یەكێتی لەسەرەتاوە دەیویست وەكو "شەریكی راستەقینە" بچێتە حكومەتەوە، بەڵام دواجار وەكو "بەشدار"ێك چووە ناو حكومەتەوە، تەنانەت كەوتە بەردەم هەڕەشەی پەراوێزخستن لە كابینەی نوێدا‌و دیمەنەكانی پەراوێزخستنیشی بەتەواوەتی نیشان درا. یەكێتی زوو لە نیازی پارتی بۆ كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و پێویستی پارتی بەو پۆستە گرنگە تێگەیشت، بەڵام نەیتوانی وەكو پێویست سود لەو كارتە بەهێزە وەرگرێت، لەمەشدا دوركەوتنەوە یەكێتی لە بزوتنەوەی گۆڕان كاریگەری هەبوو، پارتی بەر لە یەكێتی، بزوتنەوەی گۆڕانی بۆ خزمەتی خوستە سیاسییەكەی خۆی زامن كرد‌و كارتی دەستی یەكێتی سوتاند. یەكێتی كە حوكمڕانی زۆنێكی گەورەی هەرێمی كوردستانە، دەبوو لەگەڵ پارتیدا بڕیار بدات لەسەر بەرنامەی حكومەت‌و بەشداری لایەنەكانی تر، بەڵام سودی لە خاڵی هێزی خۆی وەرنەگرت‌و جڵەوی دەستپێشخەری سیاسی لەدەستدا. یەكێتی ئەمجارەش ئەو وێنایەی لای دەنگدەرانی خۆی‌و دەرەوەی خۆشی تۆخكردەوە كە حزبێكە هیچ روئیایەكی بۆ پرۆسەی سیاسی بەگشتی‌و بەتایبەتیش سیستمی ئیداری‌و حوكمڕانی هەرێم‌و زۆنەكەی ژێر دەستی خۆشی نییە، جگە لە زامنكردنی پۆست بۆ دەستڕۆشتووەكانی. لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017دا یەكێتی روبەڕووی تۆمەتی "خیانەت" كرایەوە لە كەركوك، وەفدی دانوستانكاری یەكێتی هەلێكی گەورەی لەبەردەمدا بوو لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا، هەندێك لەو وێنایە كاڵبكاتەوە كە لەبارەی كەركوكەوە لەسەر حزبەكەی دروستكراوە، بەڵام نەیتوانی گرەنتی هەڵبژاردنی پارێزگارێكی یەكێتی بكات بۆ كەركوك هاوكات لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نوێدا‌و قایل بوو بەوەی چارەنوسی كەركوك بداتەدەست بارزانی لە داهاتوودا. تاكە خاڵی سەركەوتنی یەكێتی لە دانوستانی ئەمجارەدا تەنیا ئەوەبوو، لەسەرەتاوە تاڕادەیەك توانی ستۆپ بە پارتی بكات‌و ناچاری بكات بەبێ یەكێتی كابینەی نوێ پێكنەهێنێت، ئەمە تاڕادەیەك گڕوتینی بە یەكێتییەكان بەخشی، بەڵام دواجار بە رۆشتنی بۆ ناو حكومەت بەشێوەیەكی پەلەپروزە‌و دوای هەڕەشەكەی بارزانی، بەهای ئەو خۆڕاگرییەشی سڕییەوە. وەفدی دانوستانكاری یەكێتی كە چەندجارێك گۆڕانكاری بەسەردا هات، لەسەرەتاوە سەقفێكی بەرزی بۆ خواستەكانی لە كابینەی نوێ دانا، بەڵام دواجار بە بڕێكی زۆر كەمتر لە خواستەكانی قایل بوو، ئەمە وایكرد دیمەنەكە وا دەربكەوێت یەكێتی داواكارییەكانی لە كابینەی نوێدا جێبەجێ نەكراوە. بزوتنەوەی گۆڕان بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا گورزێكی گەورەی بەركەوت‌و رێژەی 50%ی كورسییەكانی لەدەستدا. ئەم بزوتنەوەیە لەسەرەتاوە بانگەشەی ساختەكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی كرد، بەڵام دواجار ئەنجامەكانی قبوڵ كرد، ئەمە لەناو دەنگدەرانی هەرێم بەشێوەیەكی گشتی، بەزیان بۆ ناوبانگی بزوتنەوە شكایەوە. بزوتنەوەی گۆڕان هەڵبژاردنی دۆڕاند، بەڵام دانوستانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی بردەوە، بە (12) كورسییەوە دەستكەوتی زۆری كۆكردەوە‌و وەكو یەكەمین لایەن لەدوای پارتییەوە سواری شەمەندەفەری دەسەڵات بوو. سەركەوتنی وەفدی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆكردنەوەی پۆستی زیاتر بەبەراورد بە كورسییەكانی لە پەرلەمان، بەواتای سەركەوتنی نییە لەناو پرۆسەی سیاسیدا بەگشتی. وەفدی دانوستانكاری بزوتنەوەی گۆڕان بە 12%ی كورسی پەرلەمانەوە 20%ی كێكی دەسەڵاتی بڕی، بەڵام بەمە گورزێكی گەورەی دا لە وێنای بزوتنەوەكە لای دەنگدەران، بەتایبەتیش دوای چوار ساڵ ناكۆكی سیاسی لەگەڵ پارتی، جارێكی تر‌و بە لاوازی گەڕایەوە بۆ لای ئەو حزبە. تاكە خاڵی سەركەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان لە دانوستانی كابینەی نوێی حكومەتدا ئەوە بوو، توانی هێڵی سوری پارتی لەسەر خۆی هەڵگرێت، گۆڕان وایكرد پارتی ناچاربێت جارێكی تر بیباتەوە ناو مەتبەخی پێكهێنانی حكومەت‌و پرۆسەی سیاسی، لەمەشدا باجی بە هەندێك لە بنەما سیاسییەكانی خۆیدا، بەتایبەتیش لە پرسی سیستمی حوكمڕانی هەرێم‌و دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم. بەشێوەیەكی گشتی، بزوتنەوەی گۆڕان براوەی یەكەمی دانوستان‌و دۆڕاوی یەكەمی هەڵبژاردن‌و ئەو گوتارە سیاسیانە بوو كە پێشتر خۆی بانگەشەی بۆ دەكردن. بزوتنەوەی گۆڕان كە باجی دا بە تەواوی گوتارە سیاسییەكەی خۆی لەپێناو بەشداریكردن لە حكومەت، وەكو پێویستیش نەیتوانی سود لە ناكۆكی نێوان پارتی‌و یەكێتی وەرگرێت بۆ پچڕینی ژمارەیەكی زیاتری پۆست‌و چەسپاندنی بەرنامە سیاسییەكانی، ئەمە بەپێچەوانەی نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەكەوە كە بەشێوەیەكی شارەزایانە سودی لە ناكۆكییەكانی نێوان دوو حزبە دەسەڵاتدارەكە دەبینی بۆ چەسپاندنی خواستە سیاسییەكانی.  بزوتنەوەی گۆڕان، بۆ بەشداربوون لە حكومەت، گورزێكی گەورەشی لەبەری ئۆپۆزسیۆن لە كوردستان دا، كە رۆژگارێك خۆی سەرۆكایەتی ئەو بەرەیەی دەكرد. كۆمەڵی ئیسلامی لەدوای پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی، براوەی سێیەمی هەڵبژاردن بوو، براوە بەو واتایەی ژمارەی كورسییەكانی لەناو پەرلەمان یەك كورسی زیادی كرد. كۆمەڵی ئیسلامی كە بوو بە خاوەنی (7) كورسی، گوتاری سیاسی خۆی كە گوتارێكی ئۆپۆزسیۆن بوو، كردە قوربانی بەشداربوونی لە كابینەی نوێی حكومەت.  لەسەرەتاوە پارتی وەكو لایەنی دەستپێشخەر بۆ پێكهێنانی كابیەی نوێی حكومەت، كۆمەڵی ئیسلامی نادیدە گرت، بەڵام كۆمەڵ پەیامەكەی بەجددی وەرنەگرت‌و هەر گرەوی لەسەر بەشداربوون لە حكومەت دەكرد. تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە، كە نەخشەی پێكهاتەی كابینەی نوێی حكومەت لە كۆتاییدایە، كۆمەڵ ئیسلامی وا دەردەكەوێت هەر چاوەڕوانە بەشداری پێبكرێت، چونكە هێشتا بە فەرمی راینەگەیاندووە، دەبێت بۆ هێزێكی ئۆپۆزسیۆن بۆ چوار ساڵی داهاتوو. ئەم چاوەڕوانییە، لە دوو سەرەوە زیانی بە ناوبانگی سیاسی كۆمەڵ گەیاندووە، لەلایەك پێگەی كۆمەڵی لای هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەم خولە بەتایبەتی (جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی) لاوازكردووە، لەلایەكی تر، سەنگی سیاسی حزبەكەی لەلای دوو هێزە سیاسییە دەسەڵاتدارەكە (پارتی‌و یەكێتی) لاواز كرد. یەكێتی نیشتمانی بەمدواییە هەوڵیدا كۆمەڵی ئیسلامی وەكو كارتێك بەدەستی خۆیەوە لەبەرامبەر پارتی بەكاربهێنێت، ئەمەش نەك هێزی بە كۆمەڵ نەبەخشی، هەندێكیش زیانی بە ناوبانگە سیاسییەكەی گەیاند، بەبێ ئەوەی هیچ دەستكەوتێكی سیاسی لێ بچنێتەوە.  بەگشتی كۆمەڵ بەم فۆرمە لە دانوستان، هەم حكومەتی لەدەستدا‌و هەم جەماوەرەكەی، هەڵبژاردنی بردەوە‌و دانوستانی دۆڕاند. كۆمەڵی ئیسلامی سەرباری مانەوەی لە دەرەوەی دەسەڵات، بەڵام پێناچێت بۆ چوار ساڵی داهاتوو بتوانێت سەركردایەتی بەرەی ئۆپۆزسیۆن بكات لە كوردستان، ئەمەش رەنگە بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو زیان لە دەنگەكانی بدات. یەكگرتووی ئیسلامی ئەم حزبە دۆڕاوی گەورەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بوو، هاوشێوەی بزوتنەوەی گۆڕان 50%ی كورسییەكانی لە پەرلەمان لەدەستدا. دوای شكستی هەڵبژاردن، یەكگرتوو خۆڕێكخستنەوەی ناوخۆیی بەلاوە گرنگتر بوو لە بەشداری لە حكومەت، ئەم حزبە سەركەوتوو بوو لەوەی خۆی لە تانەی شەقام پاراست، بڕیارە بەپەلەكەی بۆ هەڵبژاردنی بەرەی ئۆپۆزسیۆن تا چوار ساڵی داهاتوو، تاڕادەیەك حزبەكەی لەو نیگەرانییە ناوخۆییانە پاراست كە لەدوای شكستی هەڵبژاردنەوە دروستبوو. بە پێچەوانەی كۆمەڵی ئیسلامی، پارتی وەكو لایەنی سەرەكی پێكهێنەری حكومەت، چەندینجار داوای لە یەكگرتوو كرد بەشداری حكومەت بكات، بەڵام رەتیكردەوە، یەكگرتوو بەم هەنگاوە زیانە جەماوەرییەكانی خۆی لە ئاستێكدا راگرت، نەیهێشت لەوە زیاتر تەشەنەبكات. ئێستا یەكگرتوو هێزێكی ئۆپۆزسیۆنە، بەڵام ئۆپۆزسیۆنبوونەكەی شێوازە نەریتییەكەی پێشتری خۆی تێنەپەڕاندووە، وا دەردەكەوێت ئەم حزبە لە سوڕی متبوونی تەواوەتیدا بێت. جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەتوانرێت وەكو هێزێكی براوە ئەژماربكرێت، لەیەكەمین ئەزمونی بەشداریكردندا لە هەڵبژاردن، (8) كورسی پەرلەمانی بردەوە. هەرچەندە لە كەمپەینی هەڵبژاردندا بانگەشەی گەیشتنی بە "ترۆپكی دەسەڵات" دەكرد، بەڵام دوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردن، هەرزوو بەبێ دوودڵی ریزی ئۆپۆزسیۆنی هەڵبژارد. جوڵانەوەی نەوەی نوێ جگە لە ئۆپۆزسیۆنبوون هیچ بژاردەیەكی سەلامەتتری لەبەردەستدا نەبوو، چونكە لەلایەك پارتی ئامادە نەبوو بەشداری پێبكات، لەلایەكی تر بەشداربوونی لە حكومەت بە قەبارەی ئێستایەوە، وەكو خۆكوشتنێكی سیاسی دەبوو، ئەمەش بەلەبەرچاوگرتنی بانگەشە سیاسییەكانی ئەو جوڵانەوەیە لەدژی دوو پارتە دەسەڵاتدارەكە لەلایەك‌و لەبەرامبەر بزوتنەوەی گۆڕان لەلایەكی تر. ئەم جوڵانەوەیە هەر لەسەرەتای دەستوپەنجە نەرمكردنەوە لەگەڵ سیاسەت لە هەرێم، كەوتە ناو هەڵەیەكی سیاسییەوە، كە ئەوەش تاڕادەیەك بە زیان بۆ ناوبانگی جوڵانەوەكە شكایەوە، ئەم جوڵانەوەیە لەسەرەتاوە بڕیاریدا پەرلەمان بایكۆت بكات، بەڵام دواجار پاشگەزبووەوە پەرلەمانتارە دەرچووەكانی ناردە ناو پەرلەمانەوە. سەرباری بەشداریكردنی، ئەندامانی ئەم جوڵانەوەیە لە پەرلەمان تائێستا جوڵەیەكی سیاسی ئەوتۆیان نەكردووە كە رایگشتی دروستبكات، گوتارو جوڵە سیاسییەكانیان لەناو پەرلەمان هێشتا گوتارەكەی پێشووی بزوتنەوەی گۆڕانی لەسەردەمی ئۆپۆزسیۆنبووندا تێنەپەڕاندووە. ئێستا جوڵانەوەی نوێ بووە بە هێزێكی پەرلەمانی، بەڵام هێشتا فراكسیۆنەكەی پەرلەمان نەبووە بە روخساری جوڵانەوە سیاسییەكە‌و زیاتر شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەكە گوزارشت جوڵانەوەكە دەكات. شاسوار عەبدولواحید ئێستا لەلایەك بیر لە كۆكردنەوەی شەقامی ناڕازی‌و بەتایبەتی نارازییەكانی ناو گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو دەكاتەوە، لەلایەكی تریش بیر لە هێزە دەسەڵاتدارەكان‌و فەرمانڕەوایی دەكاتەوە‌و گوتارە سیاسییەكەی لە خاڵێكدا چڕنەكردوەتەوە. سەرباری ئەوەی هێزێكی نوێیە، بەڵام بەپێی قەبارەی كورسییەكانی لە پەرلەمان‌و ئەو دامەزراوە میدیاییەی كە لە پشتیەوەیە، پێدەچێت نەوەی نوێ بۆ چوار ساڵی داهاتوو سەرۆكایەتی بەرەی ئۆپۆزسیۆن‌و دەنگی ناڕازی بكات لە كوردستان. پێكهاتەكان كەمینەكان یاخود ئەوەی ناوی لێنراوە "پێكهاتەكان"‌و بە سیستمی "كۆتا" لە پەرلەمانی كوردستان (11) كورسییان بۆ تەرخانكراوە، بەبێ هیچ دانوستانێكی ئەوتۆ، بوون بە براوەی كابینەی نوێی حكومەت. پێكهاتەكان كە بریتین لە (توركمان- مەسیحی)، پۆستی سكرتێری پەرلەمانی كوردستانیان (كە دواتر دەبێتە جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان) برد، ئەم پۆستە لەم خولەدا دوو ساڵ لای توركمان‌و دوو ساڵەكەی تری لای مەسیحییەكان دەبێت، پێدەچێت لە حكومەتیش پۆست وەرگرن. واتا پێكهاتەكان براوەیەكی گەرەنتیكراوی هەڵبژاردن‌و براوەی كابینەی نوێی حكومەتیش بوون. ئەوانی تر حزبی شیوعی لە هەڵبژاردندا دەنگەكانی كەمی كرد، هەرزوو بڕیاری خۆی یەكلاكردەوە‌و بۆ چوار ساڵی داهاتوو بوو بە ئۆپۆزسیۆن، حزبی سۆسیالیس دیموكراتی كوردستان بەمایەی خۆیەوە لە هەڵبژاردن دەرچوو، لە پەرلەمانی تاكە كورسییەكەی خۆی خستە پاڵ پارتی‌و فراكسیۆنی هاوبەشی دروستكرد، پێدەچێت لە حكومەتیش پۆستێك وەرگرێت، بزوتنەوەی ئیسلامی بە یەك لیست لەگەڵ یەكگرتوو بەشداری هەڵبژاردنی كرد "لیستی بەرەو ئیصلاح"، هەڵبژاردنی دۆڕاند‌و تاكە كورسییەكەشی لە پەرلەمان لەدەستدا، ئەم حزبە هێشتا بڕیاری خۆی یەكلانەكردوەتەوە‌و پێدەچێت بەبێ كورسیش لە پەرلەمان، پۆستێكی لە حكومەت پێبدرێت.  

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت زیاتر لە 24 كاتژمێر تێپەڕیوە بەسەر هەواڵی راگەیاندنی رێككەوتنی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان، بەڵام تائێستا رایگشتی لە وردەكاری رێككەوتنەكە ئاگادارنییە‌و سەرچاوە ئاگادارەكانیش زانیاری جیاواز بە میدیاكان دەدەن، رەنگە ئەمە هۆكارەكەی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە رێككەوتنەكە هێشتا زارەكییە‌و نەخراوەتەسەر كاغەز. (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكەوە لەناو هەردوو حزب، هەندێك زانیاری نوێی لەسەر پشكەكانی یەكێتی لەكابینەی نوێی حكومەت‌و كاندیدەكان ئەو حزبە بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان دەستكەوتووە. (درەو میدیا) زانیویەتی، بەپێی ئەو رێككەوتنە زارەكییەی كە لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا كراوە، یەكێتی ئەم پۆستانە وەردەگرێت: •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان  •    جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم (سەرۆكی حكومەت یەك جێگری دەبێت) •    وەزارەتی پلاندانان •    وەزارەتی خوێندنی باڵا •    وەزارەتی كشتوكاڵ •    وەزارەتی رۆشنبیری •    وەزارەتی پێشمەرگە •    وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد •    پۆستی جێگری وەزیری سامانە سروشتییەكان •     پۆستی جێگری وەزیری ناوخۆ  •    جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە •    جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایش‌و سێ بەرپرسی تر لەو ئەنجومەنەدا •    دەستەكانی (دەزگای گشتی كاروباری مین- گەشتوگوزار- دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم) •    60 پۆست لە (بەرپرس- بەڕێوەبەر- بەڕێوەبەری گشتی- راوێژكار)، بەشێكی زۆری ئەو پۆستانە ئێستاش لای یەكێتین دابەشكردنی پۆستەكان لەناو یەكێتیدا  یەكێتی كۆتایی بە ناكۆكییەكانی هێنا لەگەڵ پارتی لەسەر پشك‌و پۆستەكانی لە حكومەت، بەڵام پێی نایە قۆناغێكی نوێی ململانێیوە، كە ئەویش چۆنیەتی دابەشكردنی پۆستەكانە لەناو حزبدا. یەكێتی نیشتمانی بەشێوەیەكی گشتی دابەشبووە بەسەر چەند جەمسەرێكدا كە بریتین لەمانە: •    كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكێری گشتی‌و گروپی پێشووی ناسراو بە "ناوەندی بڕیار" •    ماڵباتی تاڵەبانی •    گروپێك لە مەكتەبی سیاسی دابەشكردنی ئەو پۆستانەی كە لە كابینەی نوێی حكومەت بەر یەكێتی نیشتمانی كەوتوون، بە تەوافوق دەبێت لەنێوان ئەو جەمسەرانەی ناو حزبدا. •    پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت، ئەم پۆستە بەتەوافوق لەنێوان (قوباد تاڵەبانی)‌و (حاكم قادر حەمەجان)دا كەسێكیان دادەنرێت، بەڵام چانسی قوباد تاڵەبانی بۆ وەرگرتنی پۆستەكە بەهێزترە. •    پۆستی سەرۆكی پەرلەمان، دوو ژن ركابەری لەسەر وەرگرتنی ئەم پۆستە دەكەن (بێگەرد تاڵەبانی- رێواز فایەق)، چارەنوسی كاندیدی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان شێوازی دابەشكردنی پۆستەكانی تر لەنێوان باڵەكاندا یەكلای دەكاتەوە، بەڵام تائێستا هیچ یەكێك لە باڵەكانی یەكێتی گرەویان لەسەر ئەم پۆستە نەكردووە، ئەمەش بۆ دوو هۆكاری سەرەكی دەگەڕێتەوە:. هۆكاری یەكەم: هیچ یەكێك لە دوو كاندیدەكەی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان، كارەكتەری ژمارەیەك نین لەناو ئاڕاستەكانی یەكێتیدا.  هۆكاری دووەم: زۆربەی باڵەكان پێیانوایە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان ئیمتیازی گەورەی بۆ باڵەكان تێدا نییە. هەرچەندە بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) یەكێتی ئەم رۆژانەی دوایی هەستی بە بایەخی وەرگرتنی ئەو پۆستە كردووەتەوە، بەتایبەتیش كاتێك پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان خوێندنەوەی یەكەمیان بۆ پرۆژەیاسای تایبەت بە كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم كرد لەناو پەرلەماندا بەبێ یەكێتی. •    پۆستی وەزیری پلاندانان، ئەم پۆستە بۆ (دەرباز كۆسرەت رەسوڵ) دەبێت، وەزیری پلاندانان دەبێت بە ئەندامی ئەنجومەنی نەوت‌و غاز كە (سەرۆكی حكومەت‌و جێگری سەرۆكی حكومەت‌و وەزیری دارایی‌و سامانە سروشتییەكان) ئەندامن تێیدا، واتە بەپێی رێككەوتنەكە، یەكێتی لە ئەنجومەنی نەوت‌و غازدا دوو نوێنەری دەبێت، جێگری سەرۆكی حكومەت‌و وەزیری پلاندانان. •    پۆستی وەزیری پێشمەرگە، تائێستا (شێخ جەعفەر شێخ مستەفا) فەرماندەی هێزەكانی یەكەی (70) چانسی گەورەی هەیە پۆستەكە وەرگرێت، بەڵام دوو كەسی تریش ناویان دێت بۆ وەرگرتنی ئەم پۆستە، ئەو دوو كەسەش بریتین لە (شۆڕش ئیسماعیل)‌و (مستەفا چاوڕەش). •    پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی، هەریەكە لە (عومەر فەتاح- عیماد ئەحمەد- ئەرسەلان بایز) چاویان لە وەرگرتنی ئەو پۆستەیە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، تائێستا چانسی (عیماد ئەحمەد) لە هەمویان بەهێزترە. پۆستی پارێزگاری كەركوك بەپێی رێككەوتنی نێوان پارتی‌و یەكێتی، چارەنوسی پارێزگاری نوێی كەركوك كە یەكێتی خۆی بە خاوەنی ئەو پۆستە دەزانێ، رادەستی كۆسرەت رەسوڵ‌و مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی كراوە لە داهاتوودا. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، كۆسرەت رەسوڵ كەسێكی نزیك لەخۆی بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە كاندیدكردووە‌و رەزامەندی مەسعود بارزانیشی بۆ وەرگرتووە.   گرفتێكی یاسایی ! ئەو پۆستەی كە لە سەرۆكایەتی هەرێمدا بە یەكێتی دراوە، پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمە بۆ كاروباری سەربازی، ئەم پۆستە لەڕووی یاساییەوە بونی نییە‌و دروستكراوی نوێی رێككەوتنی نێوان پارتی‌و یەكێتییە. بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە یاساییە، هەردوو حزب لەسەر ئەوە رێككەوتوون، فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان پێشنیازی هەمواری برگەی (دووەم) لە ماددەی (13)ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم بكات، كە بڕگەكە دەڵێ "سەرۆكی هەرێم یەك جێگری دەبێت"، بەپێی هەموارە پێشنیازكراوەكەی یەكێتی، یاساكە بەوشێوەیە هەموار دەكرێتەوە كە "سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت". فراكسیۆنی یەكێتی دوێنێ لەكاتی خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژەیاسای تایبەت بە كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، پێشنیازی زیادكردنی جێگری دووەمیان كرد بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، چاوەڕوان دەكرێت لە خوێندنەوەی سێیەمی پرۆژەیاسا هاوبەشەكەی پارتی‌و گۆڕاندا، داواكەی یەكێتی جێگیر بكرێت. ئەمە لەكاتێكدایە پێشتر پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر ئەوە رێككەوتوون پۆستی سەرۆكی هەرێم یەك جێگری دەبێت‌و جێگرەكەش لای بزوتنەوەی گۆڕان دەبێت.  پارتی لەبارەی زیادكردنی جێگری دووەم بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، دڵنیایی بە یەكێتی داوە كە خۆی بزوتنەوەی گۆڕان قایل دەكات‌و زیادكردنی ئەو پۆستە كێشە دروستناكات. ناڕەزایەتی هەیە هەندێك لە بەرپرسانی یەكێتی ناڕازین لە رێككەوتنەكەی مەكتەبی سیاسی حزبەكەیان لەگەڵ پارتی. بڕیارە رۆژی شەممە ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆببێَتەوە، ئەوانەی ناڕازین لە رێككەوتنەكە، بۆچونی خۆیان لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا رابگەیەنن. ئەوانەی نیگەرانن لە رێككەوتنەكە دەڵێن، رێككەوتنەكە ئاڵۆزە‌و گرەنتی تەواوەتی پشكەكانی یەكێتی نەكراوە، بەتایبەتی پۆستی پارێزگاری كەركوك‌و هەندێك لە داواكارییەكانی تر كە پێشتر یەكێتی لە دانوستانەكانیدا لەگەڵ پارتی جەختی لەسەر وەرگرتنیان دەكردەوە.    

راپۆرت: محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت یەكێتی لەسەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ پارتی نەگەیشتە رێككەوتن، بەڵام بە تەلەفۆن رێككەوتنی كرد، رێككەوتنەكە هێشتا زارەكییە‌و نەچوەتە سەر كاغەز، (درەو میدیا) زانیاری ورد لەبارەی ناوەڕۆكی رێككەوتنە زارەكییەكە بڵاودەكاتەوە. بەیانی ئەمڕۆ لە پەراوێزی كردنەوەی پێشەنگایەكی كتێب لە شاری هەولێر، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دواین كاری فشاری لەدژی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەرزكردەوە.  بارزانی وتی:" زۆر ئاراممان گرت‌و دەرفەتی زۆرماندا بە هەموو لایەنەكان، ئیتر بۆ یەك چركەش چاوەڕێی هیچ لایەنێك ناكەین". دوای قسەكانی بارزانی، مەكتەبی سیاسی یەكێتی كۆبووە، كۆبونەوەكە لە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی یەكێتی لە سلێمانی بەڕێوەچوو. بە تەلەفۆن رێككەوتن ! بەدرێژایی كۆبونەوەكەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، بەرپرسانی پارتی‌و یەكێتی لەڕێگەی تەلەفۆنەوە لە پەیوەندیدا بوون لەگەڵ یەكتر.  دواجار مەسعود بارزانیش دەستی بۆ تەلەفۆنەكەی بردو لە یەكەم رستەدا بەكۆسرەت رەسوڵی وت:" ئێمە گەیشتوینەتە ئەو باوەڕەی ئێوەی دەستی دەستیمان پێدەكەن، هەر    چییەكتان پێبدەین ئێوە هەر رازی نابن..". دواتر بارزانی بە تەلەفۆن لەگەڵ عیماد ئەحمەد ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی قسەی كردووە، مەكتەب سیاسییەكەی یەكێتی بە بارزانی وتووە:" ئێوە تائێستا بە بەشێوەی فەرمی بە نوسراو هیچ شتێكتان بەیەكێتی لەبارەی پۆستەكانەوە نەداوە، چۆن بە نوسراو پۆستەكانی بزوتنەوەی گۆڕانتان یەكلاكردوەتەوە، دەبێت بەو جۆرەش لەگەڵ یەكێتی مامەڵە بكەن"، بارزانی دڵنیایی پێداون بە نوسراو پۆستەكانیان بۆ جێگیر دەكەن. بەڵام رێككەوتنەكە تائێستا بەشێوەی زارەكی‌و لەڕێگەی پەیوەندی تەلەفۆنییەوەیە‌و هیچ نوسراوێك لەنێوان هەردوولا ئیمزا نەكراوە. لەسەر چی رێككەوتن ؟ بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی باڵاوە لەناو پارتی‌و یەكێتی دەست (درەو میدیا) كەوتوون، بەگوێرەی رێككەوتنە زارەكییەكە یەكێتی ئەم پۆستانە لە كابینەی نوێ وەردەگرێت: •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان •    جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم (رێككەوتنەكە بەو جۆرەیە سەرۆكی حكومەت یەك جێگری هەبێت‌و جێگرەكە لای یەكێتی بێت، واتە جێگری تر زیاد ناكرێت) •    وەزارەتی تەندروستی •    وەزارەتی خوێندنی باڵا •    وەزارەتی كشتوكاڵ •    وەزارەتی رۆشنبیری •    وەزارەتی پێشمەرگە •    وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد •    پۆستی جێگری وەزیری سامانە سروشتییەكان (ئەم پۆستە پێشتریش هەر لای یەكێتی بووە) •    پۆستی جێگری وەزیری ناوخۆ (پێشتر پۆستی بریكاری وەزارەتی ناوخۆ لای یەكێتی بوو، ئێستا كراوە بە پۆستی جێگری وەزیری ناوخۆ) •    پۆستی بریكاری وەزیری دارایی بەتەواوی دەسەڵاتەكانییەوە (ئەم بریكارە كاروباری زۆنی سەوزی لادەبێت‌و یەكێتی لە زۆنی خۆی لەڕێگەی ئەم پۆستەوە دەتوانێت نەگەڕێتەوە بۆ هەولێر) •    سێ پۆست لە ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان (یەكێكیان پۆستی سەرۆكی دەزگای ئاسایشی گشتی هەرێمە كە پێشتریش لای یەكێتی بووە) •    سێ دەستە كە بەرپرسەكانیان پلەی وەزیریان هەیە (یەكیكیان دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمەو یەكێكی تریان دەستەی وەبەرهێنانە) •    ژمارەیەك پۆستی بەڕێوەبەری گشتی لە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە •    ژمارەیەك بەڕێوەبەری گشتی‌و راوێژكار وەزارەتی شارەوانی كە یەكێتی پێشتر جەختی لەسەر وەرگرتنی دەكرد، بەپێی رێككەوتنە زارەكییەكە بە یەكێتی نەدراوە، هەروەها وەزارەتی پلاندانانیش كە وەزیرەكەی ئەندامی ئەنجومەنی نەوت‌و غازە‌و پێشتر یەكێتی داوای دەكرد. بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا)، ئەو پۆستانەی كە ئەمڕۆ رێككەوتنیان لەسەر كراوە، زۆرینەی داواكارییەكانی پێشتری یەكێتی تێدا جێبەجێ نەكراوە، چوار پۆستە باڵاكە كە یەكێتی داوای دوانیان دەكرد، هیچ یەكێكیان بە یەكێتی نەدراوە (وەزارەتی ناوخۆ- راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایش- وەزارەتی سامانە سروشتییەكان- بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە)، ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن یەكێتی براوەی دووەمی هەڵبژاردنە. لەبارەی سەرۆكایەتی هەرێمەوە هاوكات لەگەڵ رێككەوتنی پارتی‌و یەكێتی، ئەندامانی فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان بۆ یەكەمجار بەشدارییان لە دانیشتنی پەرلەمان كرد سەبارەت بە خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژەیاسای تایبەت بە كاراكرانەوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و هەڵبژاردنی سەرۆك. بەشداری ئەندامانی فراكسیۆنی یەكێتی لە كۆبونەوەی پەرلەمان لەكاتێكدا بوو، هێشتا حزبەكەیان بە فەرمی هیچ رێككەوتنێكی لەبارەی پشكەكانی لە كابینەی نوێ لەگەڵ پارتی ئیمزا نەكردووە. بەپێی رێككەوتنی پارتی‌و یەكێتی، یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم یەك پۆست وەردەگرێت كە پۆستی "یاریدەدەری سەرۆكی هەرێمە بۆ كاروباری سەربازی"، بەڵام یەكێتی داوا دەكات ئەو پۆستە بكرێت بە پۆستی "جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی"، پارتی ئامادەیی نیشانداوە پشتیوانی یەكێتی بكات بۆ جێبەجێكردنی ئەو داوایە، بەڵام داوایكردووە، فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمان داوا بكات پۆستەكە لە یاساكەدا بكرێت بە "جێگری سەرۆكی هەرێم" لەبری "یاریدەدەری سەرۆكی هەرێم"، پارتی بەم هەنگاوە خۆی لە نیگەرانكردنی بزوتنەوەی گۆڕان پاراست كە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی بەركەوتووە. بەشێك لە یەكێتی نیگەرانن ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ژمارەیەك لە بەرپرسانی یەكێتی لە مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی نیگەرانن لە رێككەوتنەكە. ئەوانەی ناڕازین بریتین لە (عومەر فەتاح- مەحمود سەنگاوی- عەدنانی حەمەی مینا- لاهور شێخ جەنگی)، ئەمانە پێیانوایە رێككەوتنەكە زامنكراو نییە، چونكە بە نوسراو ئیمزا نەكراوە، سەرباری ئەوەش پارتی هیچ گرەنتییەكی ئەوتۆی نەداوە لەبارەی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك‌و پۆستی وەزارەتی دادی عێراق كە یەكێتی بە پشكی خۆی دەزانێت. دوای چەند مانگێك لە گفتوگۆ‌و دانوستان‌و هەندێكجار رێككەوتن‌و پاشان پاشگەزبوونەوە، دواجار پارتی‌و یەكێتی گەیشتنە رێككەوتن‌و یەكێتی بە دوا پاكێجی پارتی بۆ پۆستەكان قایل بوو، هەرچەندە پاكێجی كۆتایی جیاوازییەكی ئەوتۆی لەگەڵ پاكێجەكانی پێشوودا نەبوو.

درەو میدیا: نامەكەی بارزانی بۆ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان دوایین پەرەسەندنی پەیوەندیەكانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە. لەدوای دواخستنی دانیشتنەكەی ئەمڕۆی پەرلەمانی كوردستان، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ئێوارەی ئەمڕۆ بەنامەیەك وەڵامی داواكانی یەكێتی دەداتەوە.  لە وەڵامەكەیدا بارزانی رازیبووە لەسەر ئەوەی یەكێتی (6) وەزارەتی پێبدرێت كە ئەوانیش( پێشمەرگە، پلاندان ، گواستنەوە، شەهیدان یان رۆشنبیری، پەروەردە یان خوێندنی باڵا، لەگەڵ وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری بۆ كاروباری ژینگە ) واتا بارزانی تەنها وەزارەتێكی هەرێمی بۆ یەكێتی زیادكردووە، لەگەڵ (3) دەستە‌و (3) پۆستی جێگری وەزیرو یاریدەدەری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی وەربگرێت، سەرەرای سەرۆكی پەرلەمان و جێگری سەرۆكی حكومەت. بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا، سبەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ كۆدەبنەوە دواتر ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆدەبێتەوەو گفتوگۆ لەسەر وەڵامەكەی بارزانی دەكەن و دوابەدوای كۆبونەوەكەش بە نامەیەك وەڵامی بارزانی دەدەنەوە، زانیاریەكان ئاماژە بەوە دەكەن، كە هەندێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتی لەگەڵ ئەوەن یەكێتی بە نامەكەی بارزانی رازی ببێت و لەگەڵ پارتی رێكبكەون بەڵام تا ئێستاش بەشێكی زۆری سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی لەگەڵ ئەوەن كە ئەو نامەیەی بارزانیش رەتبكرێتەوە چونكە لەنامەكەی بارزانیدا هیچ یەك لە داخوازییە جەوهەرییەكانی یەكێتی جێبەجێنەكراوە. ئەمە لە كاتێكدا سبەی پەرلەمانی كوردستان كۆدەبێتەوەو خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژە یاسای كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم دەكات، كە چاوەڕەوانناكرێت دوابخرێت. 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف بە بڕیارێكی بارەگای بارزانی لە پیرمام، پەرلەمانی كوردستان كۆبونەوەی ئەمڕۆی خۆی بۆ سبەینێ دواخست، یەكێتی گۆڕانكاری لە لیستی داواكارییەكانیدا كردووە، بارزانیش بە نوسراو وەڵامی داواكارییەكانی یەكێتی دەداتەوە. بڕیاربوو ئەمڕۆ پەرلەمانی كوردستان كۆببێتەوە‌و خوێندنەوەی دووەم بكات بۆ پرۆژەیاسای "كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان‌و هەمواری شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك تاوەكو پەسەندكردنی دەستور". بەڵام سەرۆكایەتی پەرلەمانی كۆبونەوەكەی بۆ سبەینێ دواخست، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەستیكەوتووە، دواخستی كۆبونەوەكەی ئەمڕۆی پەرلەمان لەسەر داوای بارەگای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە. بۆچی كۆبونەوەكە دواخرا ؟ (درەو میدیا) زانیویەتی، بەپلەی یەكەم دواخستی كۆبونەوەی ئەمڕۆی پەرلەمانی كوردستان، بەهۆی پێشنیازی نێچیرڤان بارزانییەوە بووە، كە چووەتە بارەگای بارزانی لە پیرمام‌و نیگەرانی خۆی بە مەسعود بارزانی مامی راگەیاندووە  لەبارەی ئەوەی" ئەگەر سەرۆكی هەرێم بەبێ بەشداری یەكێتی‌و لایەنەكانی تر هەڵبژێردرێت، تەنیا سەرۆكی زۆرنی زەرد دەبێت‌و مۆركی دووئیدارەیش لە هەرێم تۆختر دەكاتەوە". سەرباری پشنیازەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ گفتوگۆكردنی زیاتر لەگەڵ یەكێتی، ژمارەیەك لە سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕانیش بەڕوونی بە سەركردەكانی پارتییان راگەیاندووە" پشتگوێخستی یەكێتی لەم بارودۆخەدا، ئاكامی باشی نابێت‌و لەگەڵ ئەوەدا بوون دەرفەتێكی تر بە یەكێتی بدرێت". ئەمانە وایكرد، بارزانی دەرفەتێكی تر بدات بە یەكێتی بەر لە كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێم. بڕیاری بارەگای بارزانی بۆ دواخستی كۆبونەوەی ئەمڕۆی پەرلەمان، بۆ یەكێتی دڵخۆشكەر بوو، بەڵام سوپڕایزێكی چاوەڕواننەكراو بوو بۆ پەرلەمانتارانی پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان كە لەناو پەرلەماندا ئامادەكارییان دەكرد بۆ خوێندنەوەی دووەمی پرۆژەیاساكە. یەكێتی سود لە دەرفەتەكە دەبینێ ؟ سبەینێ ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كۆدەبێتەوە، یەكێتی چاوەڕوانی سەردانی وەفدی پارتی دەكات بۆ سلێمانی لە چەند رۆژی داهاتوودا، بڕیارە وەفدی ئەمجارەی پارتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكایەتی بكات. پێدەچێت كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی دوابخرێت بۆ كاتێكی تر، بەوپێەی پەرەسەندنی نوێ لەدوای نامەكەی بارزانییەوە رویداوە. یەكێتی ئێستا لە هەندێك لە داواكارییەكانی بۆ بەشداریكردن لە حكومەت هاتووەتە خوارەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی ئێستا قایل بووە بەوەی سەرۆكایەتی چوار پۆستە باڵاكە وەرنەگرێت كە بریتین لە پۆستەكانی (وەزارەتی ناوخۆ- ئەنجومەنی ئاسایش- سامانە سروشتییەكان- فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە)، بەڵام داوا دەكات جێگری ئەو چوار پۆستە بە تەواوی دەسەڵاتەكانییەوە بدرێت بە یەكێتی. سەرباری چوار پۆستە باڵاكە، یەكێتی داوای (6) وەزارەت دەكات لەگەڵ پۆستی بریكاری وەزارەتی دارایی بە تەواوی دەسەڵاتەكانییەوە، یەكێك لەو وەزارەتانەی كە یەكێتی جەخت لەسەر وەرگرتنی دەكات وەزارەتی شارەوانییە، ئەگەر ئەو وەزارەتە بە یەكێتی نەدرێت، داوا دەكات بریكاری وەزارەتەكەی بە تەواوی دەسەڵاتەكانییەوە پێبدرێت. یەكێتی هاوكات داوای بەرپرسی (4) دەستە دەكات لەگەڵ (3) بەڕێوەبەرایەتی لەكۆی (11) بەڕێوەبەرایەتی ناو ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان.    بارزانی وەڵامی یەكێتی دایەوە (درەو میدیا) زانیویەتی، ئێوارەی ئەمڕۆ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بە نوسراوێك وەڵامی داواكارییەكانی یەكێتی داوەتەوە. لە وەڵامەكەیدا بارزانی رازیبووە لەسەر ئەوەی یەكێتی (6) وەزارەت‌و (3) دەستە‌و (3) پۆستی جێگری وەزیرو یاریدەدەری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی وەربگرێت.   یەكێتی دەنگ بۆ یاسای سەرۆكایەتی دەدات ! لە هەموو حاڵەتێكدا دەبێت یەكێتی نیشتمانی هەڵوێستی خۆی لەبارەی پرۆژەیاساكەی پەرلەمانتارانی پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم رابگەیەنێت. لە حاڵی رێككەوتندا لەگەڵ پارتی لەبارەی پۆستەكانەوە، ئێستا لەناو یەكێتیدا لەبارەی پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بۆچونی جیاواز هەن. هەندێك لە یەكێتییەكان لەگەڵ ئەوەدان لەحاڵی رێككەوتندا لەسەر پۆستەكان لەگەڵ پارتی، فراكسیۆنی یەكێتی بەشداری كۆبونەوەی پەرلەمان بكات لەبارەی پرسی كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم، بەڵام لە كۆبونەوەكەدا تێبینییەكانی خۆیان لەسەر پرۆژەیاساكە بخەنەڕوو. بۆچونێكی تر لەناو یەكێتیدا هەیە كە داوا دەكات لە هەموو حاڵێكدا یەكێتی خۆی لە بەشداریكردن لە پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بپارێزرێت‌و داوا بكات ئەو پرسە بۆ وەرزی دووەمی یاسادانانی پەرلەمان دوابخرێت، ئەوانەی ئەم بۆچونەیان هەیە زیاتر مەبەستیانە بەر لە كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم، گرەنتی تەواوەتی لەسەر پشكەكانی یەكێتی لە حكومەت وەربگیرێت. تێبینییەكانی یەكێتی لەسەر پرۆژەیاساكە یەكێتی تائێستا بەڕوونی هەڵوێستی خۆی لەبارەی ئەو پرۆژەیاسایەوە رانەگەیاندووە كە پەرلەمانتارانی پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم پێشكەشی پەرلەمانیان كردووە‌و خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی لەناو یەكێتیدا هەندێك تێبینی لەسەر پرۆژەیاساكە هەن كە ئەمانەن: •    دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم زۆرن‌و دەبێت هەندێكیان بگوازرێنەوە بۆ سەرۆكی حكومەت •    نابێت چارەنوسی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بسپێردرێت بە دەستور، كە لە پرۆژەكەی پارتی‌و گۆڕاندا چەسپێندراوە •    هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بە دەنگدانی ئاشكرا لەناو پەرلەمان كێشەی یاسایی هەیە‌و دەبێت ئەو پرۆسەیە بە دەنگدانی نهێنی بەڕێوەبچێت

(درەو میدیا): بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی گەرمیان لێكۆڵینەوە لە نرخی هەندێك دەرمان دەكات كە كۆمپانیایەك بۆ تەندروستی دابین دەكات‌و بە تەندەر بۆی دەرچووە. بەپێی بەڵگەنامەیەك كە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، ژمارەیەك لە پزیشكەكانی كۆگای دەرمان‌و پێداویستی پزیشكی سەربە بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی گەرمیان، گومانیان لە نرخی هەندێك لەو دەرمانانە هەیە كە كۆمپانیای (دیوهیلث) بۆ تەندروستی گەرمیان دابینی دەكات. لە نوسراوێكدا كە  رۆژی 26ی مانگی رابردوو (13) كەس لە كارمەندانی بەشی دەرمان‌و پێداویستی پزیشكی ئاڕاستەی بەڕێوەبەری تەندروستی گەرمیانیان كردووە، ئاماژەیان بەوەكراوە" بۆیان دەركەوتووە دەرمانەكان نرخیان زۆر جیاوازە‌و ئەوەش جۆرێكە لە بەهەدەردانی ماڵی گشتی". ئەو كارمەندانە پێشنیازیان بۆ بەڕێوەبەری تەندروستی گەرمیان كردووە، لە دەرەوەی كۆگای دەرمان لیژنەیەك لە سێ دەرمانساز پێكبهێنرێت بۆ وەرگرتنی ئەو دەرمانانەی كە بە كۆگاكەیان گەیشتووە. دكتۆر سیروان محەمەد جەمال بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی گەرمیان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) راستی بەڵگەنامەكەی پشتڕاستكردەوە. بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی گەرمیان رایگەیاند" هاوپێچمان لەسەر نوسراوی ئەو فەرمانبەرانە نوسیوە‌و دۆسیەكەمان ئاڕاستەی بەشی یاسایی‌و گرێبەستەكان كردووە بەمەبەستی لێكۆڵینەوە". وتی:" بەدواداچوون دەكەین لەسەر نرخی ئەو دەرمانانەی كە كۆمپانیای (دیوهیلث) بۆ تەندروستی گەرمیانی دابین دەكات، دوای تەواوبونی لێكۆڵینەوەكان ئاگادارتان دەكەینەوە". سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، گومان هەیە دوای دەرچوونی تەندەرەكە بۆ ئەو كۆمپانیایە، نرخێكی جیاوازتر لەو نرخە ئاڕاستەی وەزارەتی تەندروستی كرابێت كە لە تەندەرەكەدا هاتووە. ئەو سەرچاوەیە كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە وتی:" دەبێت لێكۆڵینەوە بكرێت لەو نرخانەی كە ئەو كۆمپانیایە بۆ وەرگرتنی تەندەرەكە پێشكەشی كردووە‌و بەراورد بكرێت بەو نرخانەی كە كۆمپانیاكانی تر پێشكەشیان كردووە، بۆئەوەی بزانرێت ئایا تەندروستی بە كەمترین نرخ تەندەرەكەی بەو كۆمپانیایە داوە یاخود نا، هەروەها دەبێت بزانرێت ئایا دەستكاری نرخەكان كراوە لەدوای وەرگرتنی تەندەرەكە".  

 (درەو میدیا): عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق، سكاڵایەكی پێشووی حەیدەر عەبادی لەدژی توركیا دەربارەی كڕینی نەوتی هەرێمی كوردستان رادەگرێت. سەرچاوەیەكی عێراقی لە لێدوانێكیدا بۆ ماڵپەڕی ( روسیا تودەی) رایگەیاند، حكومەتی ئێستای عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی دوای نێوەندگیری مەسعود بارزانی سەرۆكی پێشووی هەرێمی كوردستان، سكاڵایەكی  حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی لەدژی توركیا دەربارەی كڕینی نەوتی هەرێمی كوردستان، راگرتووە. ئەو سەرچاوەیە ئاشكراشیكرد لە دوو ساڵی رابردوودا سكاڵاكەی عەبادی لەدژی توركیا چەند قۆناغێكی بڕیوەو گەیشتوەتە قۆناغی كۆتایی‌و پێشبینیشدەكرا حكومەكەی بریتی بێت لە سەپاندنی سزا بەبەهای 26 ملیار دۆلار. ئاماژەیبەوەشدا كە حكومەتی توركیا داوایكردوووە دادگایی ئەو سكاڵایە بۆ پێنج ساڵ دوابخرێت‌و حكومەتەكەی عەبدولمەهدیش رازی بووە.  

درەو میدیا:  یەكێتی نیشتیمانی كوردستان یەكەم هەنگاوی كردەیی بە ئاراستەی ئەو پرۆژە یاسایە دەستپێكرد،كە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان و پێكهێاتەكان بۆ كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم و هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەماندا خوێندنەوەی یەكەمی بۆكراوە. سەركۆ گەڵاڵی ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان بە درەومیدیای راگەیاند: لە ئێستادا سەرقاڵی كۆكردنەوەی دەنگی نارازین دژی ئەو پرۆژە یاسایە بەمەبەستی درووستكردنی دیدی هاوبەش كە كۆبونەوەمانكردووە لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان بۆ ئەو مەبەستە. ئەو ئەندامەی فراكسیۆنی یەكێتی ئەوەشی خستە روو كە ناكرێت یاسایەك كە رەهەندی نیشتیمانی هەیە بەبێ تەوافوقی سیاسی بە تەنها پارتی و گۆڕان تێیپەڕێنن ، بۆیە لەگەڵ ئەولایەنانەی خاڵی هاوبەشمان هەیە، بە شێوازیك بێت كە خواسنی تەواوی لایەنەكانی لە خۆگرتبێت چونكە رەهەندێكی نیشتیمانی هەیە سەركۆ گەڵاڵی ئەوەشی خستەروو، كە رازی نەبوونی یەكێتی لەو پرۆژە یاسایە پەیوەندی بە وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمەوە نیە لەلایەن یەكێتیەوە وەك هەندێك ئاماژەی بۆ دەكەن، بەڵكو پەیوەندی بەو كەموكوڕی و دژ بەیەكیەوە هەیە كە لە پرۆژە یاساكەدا هەیە لەوانە:. •    پرۆژە یاساكە رەهەندێكی نێشتیمانی هەیەو پێویستی بە تەوافوقی سیاسی هەیە و ناكرێت دوولایەن پێكەوە تێی پەڕێنن. •    دژ یەكی لە پرۆژە یاساكەدا هەیە كە لە هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم پێویستی بە زۆرینەی رەها( 50+1 ) هەیە بەڵام لێسەندنەوەی متمانە پێویستی بە دوو لەسەرسێی دەنگی ئەندامانی هەیە •    دەبێت سەرۆكی هەرێم دەسەڵاتەكانی هاوشێوەی سەرۆككۆماری عێراق بن و پرۆتۆكۆڵی بن ئەو ئەندامەی فراكسیۆنی یەكێتی هۆشداریشیدا بە بزووتنەوەی گۆڕان كە لە حاڵەتی تێپەڕاندنی ئەو پرۆژە یاسایەدا، یەكێتی بەرپرسیارێتی هەر روداوێك ناگرێتە ئەستۆ كە بەرامبەر بە بزوتنەوەی گۆڕان بكرێت.    

( درەو میدیا): دەوترێت:" ئەو حزبەی ئیستانبوڵ بباتەوە، هەموو توركیا دەباتەوە"، بەردەوام ئەم وتەیە لەگەڵ ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنانەدا هاتوەتەوە كە لە توركیا ئەنجامدراون، رەجەب تەیب ئەردۆغانیش پێش هەڵبژاردنی شارەوانییەكان جەختیكردەوە ئەوەی ئیستانبوڵ لەدەست بدات، هەموو توركیا لەدەست دەدات، ئەو لێدوانەی ئەردۆغانیش بەشێكی سەرەكی هاتەدی دی و پارتەكەی لە هەڵبژاردنی شاروەوانیەكاندا دوای 25 ساڵ هەردوو سەرۆكایەتی شارەوانی ئەنكەرەی پایتەختی ئیداری‌و ئیستانبوڵی پایتەختی ئابوری‌و رۆشنبیری لەدەستدا. بە گوێرەی ئەنجامە رەسمییەكان، مەنسور یاڤاش، كاندیدی پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە" لە ئەنكەرەی پایتەخت سەركەوتنی بەدەستهێناوە‌و محەمەد ئۆزحەسكی،  كاندیدی پارتی داد‌و گەشەپێدان " ئاكەپە" لەو شارەدا لە پلەی دووەمدایە. لە وتەیەكیدا بەبۆنەی بردنەوەی سەرۆكایەتی شارەوانی ئەنكەرەی پایتەختەوە مەنسور یاڤاش رایگەیاند:" بەڵێ‌ هەریەك لە ئۆزحەسكی‌و سیاسەتە پیسەكانی دۆڕان". ساڵی 1994 مەلیح جۆكشاك كە پەرلەمانتاری پارتی رەفای ئیسلامی بوو، بە جیاوازی 6 هەزار 500 دەنگ بە سەرۆكایەتی شارەوانی ئەنكەرە هەڵبژێدرا، ساڵی 1999 جۆكشام جارێكی تر بە سەرۆكی شارەوانی ئەنكەرە هەڵبژێدرایەوە و لە ساڵی 2001یشدا چووە ریزی پارتی داد‌وگەشەپێدان و لە هەڵبژاردنی داهاتوودا لە ساڵەكانی 2004‌و 2009‌و 2011 بە سەرۆكی شارەوانی ئەنكەر هەڵبژێدرایەوە، بەڵام رۆژی 28ی تشرینی یەكەمی 2017 بە داوای رەجەب تەیب ئەردۆغان دەستی لە پۆستەكەی كێشایەوە و پۆستی سەرۆكی شارەوانی ئەنكەرە رادەستی مستەفا تونە سەرۆكی شاروانی سنجان كرا. لە هەڵبژاردنی 31ی ئازاردا محەمەد ئۆزحەسكی كاندیدەی ئاكەپە بوو بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئەنكەرە، بەڵام بەرامبەر مەنسور یاڤاش كاندیدی جەهەپە شكستیهێناو جەهەپ  دوای 25 ساڵ توانی سەرۆكایەتی شارەوانی پایتەخت بەدەستبهێنێتەوە. شارەوانی ئیستانبوڵ پێش راگەیاندنی ئەنجامی رەسمی هەڵبژاردنەكان، بن عەلی یەڵدرم كاندیدی ئاكەپە بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ سەركەوتنی خۆی راگەیاند، بەڵام جەهەپە رەتیكردەوە‌و جەختیكردەوە كە ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ كاندیدی جەهەپە سەركەوتنی بەدەستهێناوە. پاشان سەعدی گوڤەن، سەرۆكی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا كۆتایی بە مشتومڕی ئاكەپە‌و جەهەپە هێناو رایگەیاند كاندیدی جەهەپە زۆرینەی دەنگەكانی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵی بەدەستهێناوە. بە گوێرەی ئاستی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا كاندیدی جەهەپە بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ 48.80%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە‌و كاندیدی ئاكەپە 48.48%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە. پێشتریش و چەند هەفتەیەك پێش بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكان، زۆرینەی ئەنجامی راپرسییەكان پێشبینی ئەوەیان كردبوو كە ئاكەپە سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ‌و ئەنكەرە لەدەستدەدات.  

راپۆرت: BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەرفعەت            سەرباری ئەوەی ژمارەیەكی زۆری خێزانەكان لە هیندستان تائێستا منداڵی كوڕ بە باشتر دەزانن، دایك‌و باوكی (هینا) بەبۆنەی لەدایكبوونی كچەكەیانەوە ئاهەنگیان گێڕا، بەڵام ئاهەنگەكەیان بۆ شتێكی هەڵە بوو. (هینا) لە هۆزی باكشارای هیندی لەدایكبووە، كە كەسوكارەكەی كچە گەورەكانیان هاندەدەن بۆ كاری لەشفرۆشی، لەكاتێكدا تەمەنیان لە نێوان 10 بۆ 12 ساڵیدایە، ئەمە نەریتێكە كە چەندین سەدەیە لەناویاندا پەیڕەو دەكرێ. كاتێك (هینا) گەورە دەبێت، لەكاركردندا خوشكە بچوكەكەی شوێنی دەگرێتەوە، ئیتر بەوشێوەیە. ئەم نەریتە لە نەوەیەكەوە گواستراوەتەوە بۆ نەوەیەكی تر‌و بووە بە "نەریتێكی بۆماوەیی قبوڵكراو"، كوڕەكان لەناو ئەو خێزانانەدا لەسەر ئەو پارەیە دەژین كە كچە بچوكەكان لە كاری لەشفرۆشیدا كۆی دەكەنەوە. لە هەندێك حاڵەتدا باوك یاخود برا رۆڵی "گەواد" دەبینن. تەنانەت ئاهەنگەكانی هاوسەرگیریش لەناو ئەم هۆزە هیندییەدا جیاوازە، خێزانی بوك داوای مارەییەكی زۆر دەكەن بۆ كچەكانیان كە پێی دەوترێت "مارەیی پێچەوانە". (هینا) ئێستا گەورە بووە‌و بەچاوی خۆی دەبینێت كچانی شارۆچكەكەی چ كارێك دەكەن ئایا بژاردەیەكی تر هەیە ؟ (هینا) لە منداڵییەوە لەسەر ئەم شێوازە لە ژیان راهاتووە، لە منداڵییەوە ناچار كراوە كاری لەشفرۆشی بكات، (هینا) بە (BBC)ی وت:" كاتێك ناچاركرام بۆ ئەوە، ناچاربووم وازم لە خوێندن هێنا، بۆ ئەوەی هەمان ئەو رێبازە بگرمەبەر كە دایكم‌و نەنكم لەسەری رۆشتوون، ئەوكات تەمەنم تەنیا 15 ساڵ بوو". (هینا) هەموو رۆژێك سێكسی لەگەڵ چەندین كڕیاردا كردووە، كڕیارەكانیشی جۆراوجۆر بوون لە كەسانی دەوڵەمەندی ناوچە گوندنشینەكانەوە بۆ شۆفێری بارهەڵگرە گەورەكان. (هینا) كاتێك تەمەنی گەیشتوەتە (18 ساڵ)، هەستی بەو شتانە كردووە كە لە دەوروبەری رودەدەن:" دركم بەوە كرد من هەڵەم‌و هەستم بە توڕەیی كرد، بەڵام ئایا بژاردەی ترم هەیە، خێزانەكەم چۆن دەژین ئەگەر من لەو رێگەیەوە پارە پەیدا نەكەم". هۆزی باكشارا لەناوچەیەكی دوورەدەستی هەژار دەژین لە هیندستان، خەڵكەكەی بەدەست هەژارییەوە دەناڵێنن، پشت بە كچان دەبەستن بۆ باشكردنی بارودۆخی بژێوی خێزان. سێ لەسەریەكی كچان لە باكشارا لەشفرۆشی دەكەن ئەكاش چۆهان رێكخەری یەكێك لە رێكخراوە لۆكاڵییە قازانج نەویستەكان دەڵێ:" رێژەی ئەو كچانەی كە تەمەنیان لە خوار تەمەنی یاساییەوەیە‌و لەشفرۆشی دەكەن، دەگاتە نزیكەی یەك لەسەر سێ". خەڵكی سەربەم هۆزە، كە لە هۆزە كۆچەرییەكانن، لە سێ ناوچەی ویلایەتی مادیا برادیش لە ناوەڕاستی هیندستان بڵاوبونەتەوە، زۆربەیان لە ناوچە گوندنشینەكاندا دەژین لە هەردوو بەری رێگای خێرادا، كە تێیاندا شۆفێری بارهەڵگرەكان بۆ پشوودان رادەوەستن. نهێنییەكانی پیشەكە زۆرجار ئەو كچە بچوكانە كە بە "خلاوئەدیس" ناسراون، واتە "كچی عەیار" لە جێگایەكی دروستكراو لە گوریس‌و پەت بە كۆمەڵ یاخود بەتاك دادەنیشن بۆ راكێشانی سەرەنجی كڕیاران. زۆرجاریش كۆشكی بچوك لەسەر كەناری رێگاكان هەن بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بەرپرسی سەرەكی كچەكان، كە بەزۆری كەسێك دەبێت لە ئەندامانی خێزانەكە‌و مامەڵە لەگەڵ كڕیارەكان دەبڕێنێتەوە بە (100) بۆ (200) روپیەی هیندی كە دەكاتە (دۆلارێك‌و 45 سەنت) بۆ (2 دۆلارۆ 80 سەنت) بۆ هەر كڕیارێك. هەندێك لە خەڵكی ناوچەكە دەڵێن نرخی كچی پاكیزە بەرزترین نرخە، كە دەگاتە (5 هەزار) روپیەی هیندی، واتە نزیكەی (75 دۆلار). (هینا) بە (BBC)ی وت:" رۆژانە نزیكەی 4 بۆ 5 پیاو دێن، بەڵام لە شەودا دەڕۆین بۆ هۆتێلەكان یاخود ناوچە نزیكەكان. بەردەوام لەو شوێنانەدا مەترسی گواستنەوەی نەخۆشی هەیە بۆمان". رۆژنامەیەكی لۆكاڵی مەترسی پشتگوێخستنی تەندروستی نیشاندا‌و ئاماژەی بەوەكرد، بەپێی ئەو ئامارانەی كە بڵاویكردونەتەوە، 15%ی ئەو سامپڵانەی خوێن كە لە نزیكەی (5 هەزارو 500) كەس لە دانیشتوانی ناوچەكە وەرگیراون، دەركەوتووە ڤایرۆسی كەمی بەرگری لەشیان هەڵگرتووە (ئایدز). هەندێك لە كچانیش دووگیان دەبن‌و منداڵیان دەبێت، ئەمە بەسەر (هینا)دا هاتووە كە كچێكی بووە‌و ناچاریش بووە بەردەوامی بە كاركردن بدات بەشێوەیەكی زیاتر لە بواری لەشفرۆشیدا، ئەو دەڵێ:" زۆرێك لە كچان سكپڕ دەبن، ئەوەش وایان لێدەكات زیاتر كاری لەشفرۆشی بكەن لەپێناو بەدەستهێنانی پارە بۆ پەروەردەكردنی مناڵەكانیان". سەرباری ناچاركردنیان بۆ ئەو پیشەیە، ئەو كچانە بێبەش دەكرێن لە هاوسەرگیریكردن لەگەڵ كەسانی سەربە هۆزەكەی خۆیان یان خەڵكانی ئەو ناوچانەی كە تێیدا پەروەردە بوون‌و گەورە بوون. بەڵام (هینا) دواجار توانیویەتی لەو سیستمە دەربچێت، ئەوەش بە یارمەتی رێكخراوێكی خۆجێی قازانج نەویست، ئەو باس لەوەدەكات تەنیا ئەو كچانە لە قەبارەی ئەو ئازارانە تێدەگەن كە بەو جۆرە ئەزمونە قێزەونەدا تێپەڕیبن، وتی:" ئەو هەستە دەزانم كە هەیەتی، بۆیە دەمەوێت هاوكاری بكەم بۆ كۆتایهاتنی". چەندین تیۆری هەن تایبەت بە سەرچاوەی ئەم نەریتە پەیڕەوكراوە، یەكێكیان خۆی دەبینێتەوە لە ئازاری هۆزە كۆچەرییەكان لەپێناو بەدەستهێنانی پارە، بەتایبەتیش كە ئەوان لە دەرەوەی ئەو سیستمەن كە بۆ خەڵكانی تر بەركارە، ئەمەیان بە تاكە رێگا بینیوە بۆ دابینكردنی بژێوی‌و زاڵبوون بەسەر هەژاریدا. كچەكان لە كەنار رێگاكان رادەوەستن بۆ دۆزینەوەی كڕیارەكانیان یاسا چی دەڵێ ؟ پەسەندكردنی نێرینە بەسەر مێینەدا لەناو خێزانی هیندیدا، واتە كوڕەكان بەسەر كچەكاندا، رێژەی كوڕی لەبەرامبەر كچدا بەشێوەیەكی مەترسیدار گۆڕیوە، بەڵام لێرەدا كێشەكە سەروژوور بووەتەوە. چەندین هۆكار هەیە بۆ زیادبوونی ژمارەی ئەو كچانە، كە ئەویش بەكارهێنانی ئەو كچە بچوكانەیە لەو ناوچانەدا وەكو لەشفرۆش بەشیوەیەكی نایاسایی، چونكە ئەوان هێشتا نەگەیشتونەتە تەمەنی یاسایی. مانوج كۆمار سینگ پشكنەر لە پۆلیسی هیندستان بە (BBC)ی راگەیاند:" لە چەند مانگی رابردوودا 50 كچی بچوكمان رزگاركردووە.. لە دواین هەڵمەتماندا كچێكی تەمەن دوو ساڵمان دۆزییەوە، ئێستا لەرێگادایە بەرەو خانەیەك لە خانەكانی چاودێری منداڵان". لەم ناوچانەدا كچان منداڵی ناشەرعییان دەبێت‌و بۆ بەخێوكردنیان ناچارن بەردەوام بن لە كاری لەشفرۆشی سەرەڕای هەڵمەتە بەردەوامەكانی پۆلیس، ناكرێت بەسەر ئەو نەریتەدا بۆماوەییەدا زاڵ ببین، ئەگەر بە زیادكردنی ئاستی هۆشیاری كۆمەڵگە نەبێت، وەكو ئەوەی ئەو بەرپرسەی پۆلیس دەڵێت. ویلایەتی مادهیا برادیش كە هۆزی باكشارای تێدا دەژی یاسایەكی دەركرد، بەپێی یاساكەی هەركەسێك دەستدرێژی بكاتەسەر منداڵێكی خوار تەمەن 12 ساڵان، لەسێدارە دەدرێت، هەروەها ماوەی زیندانیكردنی ئەو كەسانەشی درێژكردوەتەوە كە سێكس لەگەڵ كچانی خوارو تەمەن 18 ساڵیدا دەكەن، كە ئەوە تەمەنی یاساییە لە هیندستان. رێگەكە بەرەو پێشەوە ساڵی 1993 پلانێك خرایەڕوو بۆ روبەڕووبونەوەی ئەو نەریتە بۆماوەییە لە كاری لەشفرۆشیدا لای خەڵكی باكشارا، بەڵام پلانەكە بەشێوەیەكی تەواوەتی جێبەجێ نەكرا. خاتوو راجێندرا ماهاجان بەرپرس لە بەشی چاودێری كۆمەڵایەتی ژنان‌و منداڵان دەڵێ:"  هەموو ساڵێك، رایدەگەیەنین كە پێویستمان بە دەستە قەزانج نەویستەكان هەیە بۆ یارمەتیدانمان بۆ جێبەجێكردنی پلانەكە، بەڵام تائێستا هیچ یەكێك لە پلانەكان بەپێی ئەو پێوەرانەی كە دامانناون، سەركەوتوو نەبوون". ئەم پلانە جەخت لەسەر دووبارە راهێنانەوەی ئەو ژنانە دەكات كە بەو ئەزمونانەدا تێپەڕیوون، ئەوەش لەڕێگەی فێركردن‌و تەندروستی‌و بەرزكردنەوەی ئاشتی هۆشیارییان. هینا دەڵێ خوێندن دەكرێت یارمەتیدەری كچان بێت بۆ دوركەوتنەوە لە كاری لەشفرۆشی بەڵام بە یارمەتی حكومەت بێت یاخود نا، گۆڕانكاری بەشێوەیەكی هیواش رودەدات. هەندێك لە كچانی منداڵ لەو هۆزە، ئێستا روبەڕووی ئەو خوو نەریتانە دەبنەوە‌و لە شوێنەكانی تردا بەدوای كاردا دەگەڕێن، هەندێكی تر بەردەوامی بە خوێندن دەدەن، هەروەك دەستپێشخەریش هەیە لەلایەن رێكخراوە لۆكاڵییەكانەوە بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجە. (هینا) ئێستا بەشێكە لەو دەستپێشخەرییانە، تەنانەت ئەو لە دەستەیەكی قازانج نەویست كاردەكات كە ساڵی 2016 رزگاریان كردووە، ئەو دەڵێ:" یارمەتی كچانی تر دەدەم بۆ ئەوەی بزانن لە توانایاندا هەیە پاڵپشتی بەدەستبهێنن‌و دەست لەو پیشەیە هەڵگرن، ئەوپەڕی توانام دەخەمەگەڕ بۆ یارمەتیدان". دەستەیەكی قازانج نەویست ناوەندێكی راهێنان بەڕێوەدەبات كە دەرفەتی خوێندنی خۆڕایی بۆ كچانی خوار تەمەنی یاسایی رەخساندووە، بەپێی قسەی (هینا) كچان ناچاردەكرێن كاری لەشفرۆشی بكەن، چونكە هیچ رێگایەكی تر یان كارێكیان نییە بۆ بژێوییان، خوێندن دەكرێت یارمەتیدەریان بێت لە هەنگاونانیان بۆ پێشەوە.

راپۆرتی: نامیق رەسول ڤۆلۆدیمێر زلینسكی، ئەكتەری كۆمیدی لە ئۆكرانیا رۆڵبینینی لە زنجیرە درامایەكی تەلەفزیۆنیدا دەكاتە راستی‌و نزیكە لەوەی كورسی سەرۆكایەتی ئەو وڵاتە هەژارەی ئەوروپا بەدەستبهێنێت كە بووەتە سەرچاوەی ململانێی نێوان روسیا‌و خۆرئاوا. زلینسكی لەو زنجیرە درامایەدا رۆڵی مامۆستایەكی مێژوو دەبینێت كە كتوپڕدەبێت بە سەرۆكی وڵات. زلیسنكی‌و كورسی سەرۆكایەتی رۆژی یەكشەممە خولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئۆكرانیا بەڕێوەچوو، بە گوێرەی ئەو راپرسیانەی لە نزیك بنكەكانی دەنگدان كراون، ڤۆلۆدیمێر زلینسكی، ئەكتەری كۆمیدی زۆرینەی دەنگەكانی بەدەستهێناوە‌و پێدەچێت لە خولی دووەمی هەڵبژاردنەكاندا زلینسكی ركابەری پترۆ بۆرۆشینكۆ سەرۆكی ئێستا ئۆكرانیا بكات، كە 21ی ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت. سەرەڕای ئەوەی رەخنەگرانی تێبینیان لەسەر تواناكانی بۆ حكومدار‌و ناڕوونی بەرنامەی هەڵبژاردنی، بەڵام زلینسكی ئەكتەری كۆمیدی سودی لە ئاراستە جیهانییە وەرگرتووە كە تێیدا دەنگدەران دەستبەژێری سیاسی رەتدەكەنەوەو ئەو ئاراستەیەش لە ئۆكرانیا كە چەند ساڵێكە بەدەست كێشەی ئابوری‌و سكانداڵی گەندەڵییەوە زۆر بەبەهێزی ئامادەیە. شارەزایی زلیسنكی تەمەن 41 ساڵ لە حكومداریدا تەنها لەوەدایە كەلە ئەڵقەیەكی تەلەفزیۆنیدا رۆڵی مامۆستایەكی مێژووی گێڕاوە كە بەشێوەیەكی كتوپڕ دەبێتە سەرۆكی وڵات. بە گوێرەی ئەو راپرسیانەی كە لە كاتی هاتنە دەرەوەی دەنگدەران لە بنكەكانی دەنگدان ئەنجامدراون، زلیسنكی زیاتر 30%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە بەرامبەر بە 18%ی بۆ پترۆ بۆرشینكۆی سەرۆكی ئێستای ئۆكرانیا‌و یولیا تیمۆچینكۆی سەرۆك وەزیرانی پێشووتریش بە كۆكردنەوەی 14%ی دەنگەكان لە پلەی سێیەمدا دێت. لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەنجامی ئەو راپرسیانە زیلنسكی رایگەیاند ئەوە هەنگاوێكە بەرەو سەركەوتنێكی گەورە، بۆرۆشینكۆش بەدەستهێنانی پلەی دووەمی بە وانەیەكی قورس وەسفكرد، تیمۆچینكۆش ئەنجامەكانی رەتكردەوەو رایگەیاند ئەوەندەی دەنگ هێناوە كە بتوانێت لە خولی دووەمی هەڵبژاردنەكەدا كێبركێ بكات. پێشبیندەكرێت لیژنەی هەڵبژاردنەكانی ئۆكرانیا ئەمشەو بەشێك لە ئەنجامەكان رابگەیەنێت كە ئاشكرایكرد رێژەی بەشداریكردن تا كاتژمێر 12 بەكاتی گرینیچ گەیشتوەتە 45%و ئەوەش رێژەیەكی زیاتری بەشدارییە بەبەراورد بە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی 2014. ئۆكرانیا ئەو وڵاتەی كە كەوتوەتە دەروازەی یەكێتی ئەوروپاوە‌و ژمارەی دانیشتوانەكەی 45 ملیۆن كەسە، هەژارترین وڵاتی ئەوروپایە و سەرەڕای دووركەوتنەوەی لە روسیا و رووكردنە رۆژئاوا، ئێستا لە بە خراپترین قەیراندا گوزەر دەكات لە ساڵی 1991ەوە كە سەربەخۆیی بەدەستهێناوە. ساڵی 2014 لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئۆكرانیادا، لایەنگرانی خۆرئاوا دەسەڵاتیان گرتە دەست، پاشان روسیا نیچمە دوورگەی كریمیای ئۆكرانیای داگیركرد‌و شەڕ‌و ململانێ لە خۆرهەڵاتی ئەو وڵاتە لەگەڵ جوداخوازەكاندا دەستیپێكرد كە هەتا ئێستا 13 هەزار كوژراوەی لێكەوتوەتەوە. سەركەوتنی ئەكتەرێكی كۆمیدیی لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئۆكرانیادا، بە واتای ئەوەدێت كە هاوڵاتیانی ئەو وڵاتە لە چینی سیاسی ئێستا كە نغرۆی گەندەڵین، نیگەرانن، هەروەها ئاماژەیەكیشە كە هاوڵاتیانی ئۆكرانیا دوای پێنج ساڵ لە جموجوڵی لایەنگرانی خۆرئاوا لە گۆڕەپانی سیاسیدا نائومێدبوون.

 درەو میدیا:  ئاكەپە هەردوو پایتەختی سیاسی و گەشتیاری توركیای لەدەستدا، بەلەدەستدانی ئەنکەرەو ئیستانبوڵ، ئاكەپە شكستی گەورەی بەركەوت ، هەدەپەش سەرەرای ئەوەی 7 شارەوانی گەورەی بەدەستهێنا، بەڵام ژمارەی شارەوانییەكانی لە 102 شارەوانییەوە بۆ 69 شارەوانی كەمیكرد. لە هەڵبژاردنە شارەوانییەكەی توركیادا كە لە 81 پارێزگا بەڕێوەچوو تێیدا( 57 ملیۆن و 93 هەزارو 410 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبوو، كە ( 47 ملیۆن و 784 هەزارو 882 ) كەس بەرێژەی ( 84.52%)لە ( 194 هەزارو 678 ) سندوق دەنگیاندا. ئەنجامی هەڵبژاردنەكە تا ئێستا كە 99% دەنگەكان جیاكراونەتەوە: ئاكەپە ( 20.421.254 ) دەنگی هێناوە بەرێژەی ( 44.42% ) 40 پارێزگای بردوەتەوە 796 شارەوانی جەهەپە ( 13.823.738 ) دەنگی هێناوە بەرێژەی ( 30.07% ) 20 پارێزگای بردوەتەوە 246 شارەوانی مەهەپە(3.429.937 ) دەنگی هێناوە بەرێژەی ( 7.46% ) 12 پارێزگای بردوەتەوە 227 شارەوانی هەدەپە(1.138.064 ) دەنگی هێناوە بەرێژەی ( 4.22% ) 7 پارێزگای بردوەتەوە 69 شارەوانی ئەوەی لەم هەڵبژاردنەدا سەركەوتوو بووەو دەنگەكان و شارەوانییەكانی زیادی كردووە پارتی ئۆپۆزسیۆنی جەهەپە بووە : هەڵبژاردنی 2014 هەدەپە: 6.29%. ئاكەپە: 42.87٪ جەهەپە: 26.34%. مەهەپە: 17.82% بەو شێوەیە بەبەراورد بە رابردوو ( ئاكەپە لە 2% و هەدەپە 2% و مەهەپە 10%) دەنگەكانیان كەمیكردووەو جەهەپەش ( 4%) دەنگەكانی زیادی كردووە،  لەم هەڵبژاردنەدا ئەكەپە بە رێژەیەكی بەرچاو ژمارەی دەنگ و شارەوانیەكانی كەمیكردووەو لەیەك لێدوانیشدا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی ئاكەپە دانی بە شكستەكەیدا ناو رایگەیاند" لە هەڵبژاردنەكانی شارەوانیەكاندا ئاكەپە هەندێك شاری لەدەستداوە و لە ئێستاوە پلانی بەهێزی ئابووری جێبەجێ دەكەین". سەبارەت بە دەنگ و شارەوانییەكانی هەدەپە كە نزیكەی 33 شارەوانی لەدەستداوەو بەشێك لە دەنگەكانیشی كەمیكردووە:  بەپێی ئەنجامی جیاكراوەی 99%ی دەنگەكانی هەڵبژاردنی شارەوانیەكانی توركیا، هەدەپە ژمارەی شارەوانیەكانی كەمیكردووە بەو پێیەی ( 69 ) سەرۆكی شارەوانی بەدەستهێناوە( 7 شارەوانی گەورە، 50 قەزاو 11 ناحیە) لەو حەوت شارەوانیە گەورەكە( دیاربەكر، مێردین، سێرت، باتمان، هەكاری، وان، قارس).  لە كاتێكدا لە هەڵبژاردنی رابردوو لە 30/4/2014 بەرێوەچوو، هەدەپە( بەدەپە) 102 شارەوانی بەدەستهێنا، كە ( 11 شارەوانی گەورەو 23 قەزاو 68 ناحیە) بەوەش هەدەپە ( 33 شارەوانی) كەمیكردووە. خوێندنەوەی بۆ دەنگ و شارەوانیەكانی هەدەپە دوو ئاراستەیە هەندێكیان پێیان وایە هەدەپە دەنگ و شارەوانیەكانی كەمیكردووەو هەندێكیش پێیان وایە هەدەپە سەركەوتنی بەدەستهێناوە بەوە زۆرینەی سەركردەكانی لە زیندانن و لە 102 سەرۆكی شارەوانیان لە زیندانن و زیاتر لە 10 هەزار ئەندامیشیان خزێنراونەتە زیندان و لە ماوەی 5 ساڵی رابردوودا لەلایەن پارتی دەسەڵاتدارەوە زۆرترین فشاریان لەسەر بووە، بۆیە ئەو ئەنجامە بەسەركەوتن لەقەڵەم دەدەن ئەگەرچی لە كۆی 16 پارێزگای باكوری كوردستان تەنها 7 پارێزگای بردۆتەوەو 9 پارێزگا ئەكەپەو لپارتەكانی دیكە بردویانەتەوە.      

درەو میدیا: بەپێی ئەنجامی جیاكراوەی 90%ی دەنگەكانی هەڵبژاردنی شارەوانیەكانی توركیا، هەدەپە ژمارەی شارەوانیەكانی كەمیكردووە بەو پێیەی ( 68 ) سەرۆكی شارەوانی بەدەستهێناوە( 7 شارەوانی گەورە، 50 قەزاو 11 ناحیە) لە خەوت شارەوانیە گەورەكە( دیاربەكر، مێردین، سێرت، باتمان، هەكاری، وان، قارس).  لە كاتێكدا لە هەڵبژاردنی رابردوو لە 30/4/2014 بەرێوەچوو، هەدەپە( بەدەپە) 102 شارەوانی بەدسەستهێنا، كە ( 11 شارەوانی گەورەو 23 قەزاو 68 ناحیە) بەوەش هەدەپە ( 34 شارەوانی) كەمیكردووە.  بەڵام ئەمە لەلایەك بەسەركەوتنی هەدەپە لەقەڵەمدەدرێت بەو پێیەی لە پێنج ساڵی رابردوودا لەژێر فشارێكی توندابوون و 102 هاوسەرۆكی شارەوانیان لە زیندانەو 96 شارەوانیش قەیومی بەسەردا سەپێنراوە