راپۆرتی: فازل حەمەرەفعەت – محەمەد رەئوف (100) رۆژە مەسرور بارزانی وەكو سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم دەستبەكاربووە، زیاتر لە (12) بڕیاری دەركردووە بەڵام زۆربەیان جێبەجێ نەكراون، بەڵێنی بەهێزكردنی ئابوری كوردستان تائێستا هیچی لێ سەوز نەبووە‌و تەنانەت موچەی فەرمانبەران لەوادەی خۆیدا دابەشناكرێت، پرسی چاكسازی‌و روبەڕووبونەوەی گەندەڵی هێشتا كابینەكانی پێشووی تێنەپەڕاندووە، لە (100) رۆژدا مەسرور بارزانی (19) بروسكەی پرسە‌و پیرۆزبایی ناردووە‌و (42) جار پێشوازی لە هاتنی وەفدەكان كردووە، سەرۆكایەتی (11) كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی كردووە. 100 رۆژو 11 كۆبونەوە ئەمڕۆ (100) رۆژ بەسەر دەستبەكاربوونی مەسرور بارزانی وەكو سەرۆكی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم‌و كوردستان تێپەڕی كە پارتییەكان پێی دەڵێن "براگەورە". بەپێی ستانداردی جیهانی هەڵسەنگاندنی كاری هەر دامەزراوەو رێكخراوێك ماوەی (100) رۆژی مۆڵەتی پێویستە لەدوای دەستبەكاربوونەوە، ئێستا كە مەسرور بارزانی وەكو سەرۆكی حكومەت (100) رۆژەكەی تەواوكردووە، (درەو میدیا) هەڵسەنگاندنێكی بۆ كارو بڕیارەكانی لەو ماوەیەدا كردووە. لە (100) رۆژی رابردوودا، كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان (11) كۆبونەوەی كردووە، یەكەم كۆبونەوە 15ی تەموزدا بەڕێوەچوو، دواین كۆبونەوەش بەر لە نوسینی ئەم راپۆرتە، لە رۆژی 16ی ئۆكتۆبەر بەڕێوەچوو.  لەو ماوەیەدا بەپێی ئەوەی سایتی فەرمی حكومەت‌و پەیجی تایبەتی سەرۆكی حكومەت بڵاویانكردوەتەوە، مەسرور بارزانی ئەم كارانەی كردووە:  •    (19) جار بروسكەی پرسە‌و پیرۆزبایی بۆ كەس‌و لایەنەكان ناردووە. •    (42) جار پێشوازی لە هاتنی وەفد‌و میوانەكانی كردووە. •    12 جار بەشداری مەراسیمە تایبەتەكانی كردووە. •    5 كۆبونەوەی كردووە (ئەمە لە دەرەوەی كۆبونەوە فەرمییەكانی ئەنجومەنی وەزیران). بڕیارەكانی مەسرور بارزانی  دوای دەستبەكاربوونی وەكو سەرۆكی حكومەت، مەسرو ر بارزانی لە 100 رۆژدا ژمارەیەك بڕیاری دەركردووە كە زۆرینەیان تائێستا نەخراونەتە بواری جێبەجێكردن‌و هاوڵاتی بەروبومەكەی نەبینیوە، بریارەكان ئەمانەن: •    لە یەكەم كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا لە 15ی تەموز، مەسرور بارزانی بڕیاریدا بە پابەندكردنی وەزیرو پلەباڵاكان‌و سەرجەم فەرمانبەران بە دەوامی فەرمی حكومەتەوە. (بەپێی بەدواداچوونەكانی درەو میدیا، لەدوای بڕیارەكەوە گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ لە شێوازی دەوامكردندا روینەداوە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی ئەنجومەنی وەزیران بەباشی چاودێری جێبەجێكردنی بڕیارەكەی خۆی ناكات، بەڵام باسلەوە دەكرێت حكومەت لیژنەیەكی هەیە كە بەشێوەی كتوپڕ خۆیان بە فەرمانگە‌و دامەزراوەكاندا دەكەن‌و تائێستا سەردانی چەند فەرمانگەیەكیان كردووە) •    هەر لە یەكەم كۆبونەوەیەدا مەسرور بارزانی بڕیاریدا بە نەهێشتنی رۆتین‌و بەرتیلدان‌و بەرتیل وەرگرتن لە دامەزراوەكانی حكومەتدا. (100 رۆژ تێپەڕێوە‌و خەڵك لەمبارەیەوە هەست بە گۆڕانكاری ئەوتۆ ناكەن) •    یەكێك لە بڕیارەكانی تر كە مەسرور بارزانی لە یەكەم كۆبونەوەی حكومەتدا دەریكرد بڕیاری پابەندكردنی فەرمانبەران بوو بە پاراستنی نهێنی ئەو دەزگایەی كە كاری تێدا دەكەن. (ئەم بڕیارە والێكداریەوە مەسرور بارزانی دەیەوێت بەشێوەیەكی پۆلیسی حكومەت بەڕێوەببات) •    لە كۆبونەوەی رۆژی 30ی تەموزی ئەنجومەنی وەزیراندا، مەسرور بارزانی بڕیاریدا ئەو وەزارەتانەی كە داهاتیان هەیە، گشت داهاتەكانیان بنێردرێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی. (وەزیری دارایی سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە، بەمدواییە میدیایی فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان رایگەیاند، وەزیری دارایی كە ئاوات شێخ جەنابە ئاگاداری سەرچاوەی داهاتی هەرێمی كوردستان نییە بەدیاریكراوی داهاتی نەوتی رادەستنەكراوە، دواتر لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ درەو میدیا ئاوات شێخ جەناب راستی ئەو قسانەی میدیای حیزبەكەی رەتكردەوە‌و رایگەیاند ئاگاداری داهاتەكانە) •    هەر لە كۆبونەوەی 30 تەموزدا، مەسرور بارزانی بڕیاریدا گفتوگۆی پێویست لەبارەی پرۆژەیاسای چاكسازییەوە بكرێت‌و لەنزیكترین كاتدا رەوانەی پەرلەمان بكرێت. (پرۆژەیاسای چاكسازی یەكێك لەو پرۆژانەی كە بزوتنەوەی گۆڕان جێبەجێكردنی وابەستەكردووە بە بەشداربوونی لە كابینەی نوێدا، عەلی حەمەساڵح سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان دوای بەشداربوونی بزوتنەوەكەی لە حكومەت رایگەیاند، ئەگەر پرۆژەی چاكسازی لەماوەی دوو مانگدا پەسەندنەكرێت، رێككەوتنی نێوان پارتی‌و گۆڕان جگە لە درۆیەكی گەورە هیچی تر نییە، ئێستا 40 رۆژ تێپەڕێووە بەسەر وادەی دوو مانگەكەدا‌و هێشتا حكومەت پرۆژە یاسای چاكسازی رەوانەی پەرلەمان نەكردووە، لەسەر ئەم پرۆژەیە یەكێتی تێبینی هەیە‌و پێناچێت بەزووی بگاتە پەرلەمان)  •    لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا كە رۆژی 7ی ئاب بەڕێوەچوو، مەسرور بارزانی بڕیاریدا پێداچونەوە بە لیستەكانی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكاندا بكرێت‌و موچەی (13 هەزار) خاوەن پێداویستی تایبەت خەرجبكرێت. (بەپێی بەدواداچوونی درەو میدیا تائێستا ئەم بڕیارە جێبەجێنەكراوە، بڕیاردرابوو دوای جەژنی قوربانی رابردوو موچەی 13 هەزار خاوەن پێداویستی تایبەت بدرێت، بەڵام تائێستا موچەكە نەدراوە، لەسەر ئەم كەیسە جۆرێك لە ناكۆكی لەنێوان وەزیری كارو كاروباری كۆمەڵایەتی كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە لەگەڵ مەسرور بارزانی دروستبووە، وتەبێژی حكومەت بەیاننامەیەكی لەسەر بەڵێنی وەزیر بۆ پێدانی پارەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان دەركرد‌و وەڵامی دایەوە). •    لە كۆبونەوەی رۆژی 4ی ئەیلولی ئەنجومەنی وەزیراندا، مەسرور بارزانی بڕیاریدا لیژنەیەك لە وەزارەتەكانی پەروەردە، خوێندنی باڵا، دارایی‌و پلاندانان دروستبكرێت بۆ دەستنیشانكردنی پێداویستییەكانی ساڵی نوێی خوێندن. (بەهۆی ئەوەی كابینەی نوێی حكومەت تائێستا بودجە‌و سەرچاوەی داهاتی دیارنییە، نازانرێت كابینەی نوێ لە 100 رۆژی رابردوودا چەنێك پارەی بۆ كەرتی پەروەردە‌و خوێندنی باڵا خەرجكردووە). •    لە كۆبونەوەی رۆژی 11ی ئەیلولدا، مەسرور بارزانی بڕیاریدا شاندێكی حكومەتی هەرێم بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی بودجە‌و نەوتەوە سەردانی بەغداد بكات. (ئەم بڕیارە تائێستا جێبەجێ نەكراوە‌و وەفدەكە سەردانی بەغدادی نەكردووە) •    لە كۆبونەوەی رۆژی 18ی ئەیلولدا، مەسرور بارزانی بڕیاری پێكهێنانی لیژنەیەكی یاساییدا بۆ دەستنیشانكردنی ئەو پرۆژەیاسایانەی كە پێویستە لەم وەرزەدا حكومەت ئاڕاستەی پەرلەمانی بكات. (بەپێی بەدواداچونەكانی درەو میدیا، لەماوەی 100 رۆژی رابردوودا كابینەكەی مەسرور بارزانی هیچ پرۆژەیاسایەكی رەوانەی پەرلەمان نەكردووە، كە ئەمە یەكێكە لە كارە سەرەكییەكانی حكومەت) •    لە كۆبونەوەی 16ی ئۆكتۆبەردا مەسرور بارزانی بڕیاریدا سێ یەكەمەكانی زانكۆ حكومییەكان بۆ ساڵی 2015-2016 دابمەزرێنرێن. (تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە 4 رۆژ بەسەر بڕیارەكەدا تێپەڕێوە، درەو میدیا چاودێری بڕیارەكە دەكات بۆ دڵنیابوون لە جێبەجێكردن یان جێبەجێ نەكردنی لە داهاتوودا) كابینەیەكی دەڵەمە ! 100 رۆژ بەسەر دەستبەكاربونیدا وەكو سەرۆكی حكومەت تێپەڕیوە، هێشتا مەسرور بارزانی نەیتوانیوە پێگەی كابینەكەی بەتەواوەتی جێگیر بكات، هێشتا رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت دەڵەمەیە‌و مەترسی لەسەرە. قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت یەكێك لە ئاڵنگارییە هەستیارەكان بەردەم مەسرور بارزانی بوو لە (100) رۆژی رابردوودا، قوباد تاڵەبانی هەرچەند لەڕووی مەسرور بارزانی خۆی هیچ قسەیەكی ئەوتۆی نەكرد، بەڵام لە پشتەوە‌و لەڕێگەی حزبەكەیەوە (یەكێتی نیشتمانی) فشاری خستەسەر مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت، تاوەكو بەپێی بڕیارێك دەسەڵاتەكانی ئەو وەكو جێگری سەرۆكی حكومەت دیاری بكات. دواجار بەبێ ئەوەی هیچ بڕیارێك بۆ رایگشتی لەبارەی دەسەڵاتەكانی جێگری سەرۆكی حكومەتەوە بڵاوبكرێتەوە، مەسرور بارزانی لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا لەبەردەم وەزیرەكاندا لەبارەی كێشەكەی قوباد تاڵەبانییەوە وتی:" هەڵە تێگەیشتن هەبووە‌و ئێستا لەگەڵ كاك قوباد لێكتێگەیشتن هەیە". مەسرور بارزانی لەسەرەتاوە رەتیدەكردەوە هیچ دەسەڵاتێكی ئەوتۆ بە قوباد تاڵەبانی بدات، ئەو پێدانی دەسەڵاتی بە قووباد تاڵەبانی وەكو تۆخكردنەوەی دوو ئیدارەیی لە هەرێم لە قەڵەمدا‌و رەتیكردەوە ئەو دەسەڵاتانە بە قوباد تاڵەبانی بداتەوە كە پێشتر نێچیرڤان بارزانی ئامۆزای لە حكومەت پێی دابوو. جگە لە كێشەی جێگری سەرۆكی حكومەت، كابینەكەی مەسرور بارزانی هێشتا لەژێر چاودێری لایەنە بەشداربووەكانیدایە، بەدیاریكراویش بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا) لە كابینەی نوێدا (6) پۆست هەن كە هێشتا پڕنەكراونەتەوە، كە ئەمانە: •    پۆستی سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم كە بەر یەكێتی كەوتووە‌و (رەوەند مەلا مەحمود)ی بۆ كاندیدكراوە. •    پۆستی سەرۆكی دەستەی گەشتوگوزار، ئەم پۆستە بەر یەكێتی كەوتووە‌و (عوسمان شوانی)ی بۆ كاندیدكراوە. •    پۆستی سەرۆكی دەستەی گشتی كاروباری مین، ئەم پۆستەش بەر یەكێتی كەوتووە‌و (ئیسماعیل مەحمود) كاندیدكراوە بۆ وەرگرتنی، بەڵام رەتیكردوەتەوە.  •    پۆستی سەرۆكی سندوقی داهاتە نەوتییەكان، ئەم پۆستە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە‌و هێشتا پڕنەكراوەتەوە. •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی، ئەم پۆستە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە‌و (شوان قلیاسانی ) كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستەكە، بەڵام هێشتا پڕنەكراوەتەوە، ئەم پۆستە پێویستی بە دەكردنی یاسایەك هەیە لە پەرلەمانی كوردستان. •    پۆستی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، ئەم پۆستە بەر پارتی دیموكراتی كوردستان كەوتووە، ئاشتی هەورامی وەزیری پێشوو دورخراوەتەوەو كراوە بە یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پێدەچێت لەم كابینەیەدا ئەم پۆستە ناوەكەی بگۆڕدرێت بۆ وەزارەتی نەوت هاوشێوەی ئەوەی لە عێراق هەیە، هەندێك زانیاری تر هەن باسلەوە دەكەن رەنگە بەیەكجاری پۆستەكە لاببرێت‌و مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت خۆی ئیدارەی دۆسیەی نەوت بدات، لەهەردوو حاڵەتەكەدا هێشتنەوە یاخود لابردنی وەزارەتەكە پێویستی بەوە هەیە لە پەرلەمانەوە یاسایی بۆ دەربكرێت. ئەمە سەرەڕای ئەوەی دوای (100) رۆژ لە دەستبەكاربوونی مەسرور بارزانی، هێشتا بریكاری وەزیرو راوێژكارو بەڕێوەبەرە گشتییەكانی یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان دانەنراون. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا) بزوتنەوەی گۆڕان زۆر جەخت لەسەر وەگرتنی هەموو ئەو پۆستانە دەكاتەوە كە بەپێی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی، لە حكومەت بەریكەوتووە. بزوتنەوەی گۆڕان گومانی هەیە پارتی هەموو پۆستەكانی رادەستبكات، سەرچاوەی گومانەكە بۆ كابینەی هەشتەم دەگەڕێتەوە، كاتێك پارتی تا دواساتەكانیش زۆربەی ئەو پۆستانەی رادەستی گۆڕان نەكرد كە رێككەوتنیان لەسەر كرابوو. یەكێتی بەهۆی ئەوەی لە زۆنەكەی خۆی جڵەوی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە، كەیسی رادەستكردنی پۆستەكانی بە قەبارەی بزوتنەوەی گۆڕان بەلاوە گرنگ نییە، ئەوەی بەلایەوە گرنگە پشكی داهاتی نەوتە كە رادەستی نوێنەرەكانی بكرێت لەناو حكومەت.  كابینەی یاریدەدەر  یەكێك لە دیارترین گۆڕانكارییەكان لە كابینەی نوێی حكومەتدا لەماوەی (100) رۆژی رابردوودا، دانانی ژمارەیەكی زۆر یاریدەدەرە لەلایەن مەسرور بارزانییەوە، تا ئەو رادەیەی پێشتر (درەو میدیا) لە راپۆرتێكدا نازناوی "كابینەی یاریدەدەری" بە حكومەتەكەی مەسرور بارزانی بەخشی. مەسرور بارزانی جگە لە جێگری سەرۆكی حكومەت تائێستا (4) یاریدەدەری بۆ خۆی دیاریكردووە، ئەمە لەكاتێكدایە لەكابینەكانی پێشوودا سەرۆكی حكومەت هیچ یاریدەدەرێكی نەبووە، سەرباری ئەوە، بابەتی دانانی یاریدەدەر لە دەرەوەی رێككەوتنی لایەنەكانە بۆ پێكهێنانی حكومەت (جگە لە پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی كە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە‌و تائێستا دانەنراوە بەهۆی ئەوەی پۆستەكە پێویستی بە دەركردنی یاسا هەیە لە پەرلەمان)، ئەمە لایەنەكانی نیگەران كردووە، چونكە لەو پۆستانە هیچ شتێكیان بەرناكەوێت‌و سەرباری ئەوە مەترسییان هەیە ئەو یاریدەدەرانە لە داهاتوودا رۆڵی وەزیرەكان لاواز بكەن‌و ببن بە وەزیری سێبەر. تائێستا مەسرور بارزانی فەرمانی بۆ (4) یاریدەدەر دەركردووە كە ئەمانەن: •    ئاشتی هەورامی- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزەو سامانە سروشتییەكان •    رێباز حەملان- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وەبەرهێنان‌و راژەی گشتی  •    محەمەد حاجی- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری تەندروستی  •    رانیا مەجید- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری ئابوری حكومەت‌و چاوەڕوانییەكانی خەڵك مەسرور بارزانی سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت، لەوتاری دەستبەكاربوونیدا وتی:" بەهۆی قەرزو قەیرانە كەڵەكەبووەكانی كابینەكانی پێشووترەوە، كابینەی نوێی حكومەت لە دەستپێكدا دوچاری بارودۆخی ئابوری سەخت دەبێتەوە". یەكەم پەیامی سەرۆك وەزیران پەیامێكی نائومێدكەر بوو بۆ هاوڵاتیان، بەڵام وتنی راستییەك بوو كە ئێستا دوای (100) رۆژ لە دەستبەكاربوونی حكومەت، هەستی پێدەكرێت. یەكێك لە بەڵێنەكانی مەسرور بارزانی ئەوە بوو، پەیوەندی نێوان حكومەتی هەرێم‌و بەغداد ئاسایی بكرێتەوە‌و ئابوری كوردستان بەهێز بكرێت، دوای (100) رۆژ لە دەستبەكاربوونی، هێشتا حكومەتی هەرێم نەگەیشتوەتە هیچ رێككەوتنێكی ئەوتۆ لەگەڵ حكومەتی بەغداد لەبارەی بودجەوە. خەڵك هێشتا نیگەرانن لەوەی جارێكی تر قەیرانی دارایی‌و بڕینی موچەی فەرمانبەران سەرهەڵبداتەوە، بەتایبەت لەكاتێكدا كابینەی مەسرور بارزانی تائێستا نەیتوانیوە وادەی دابەشكردنی موچەی فەرمانبەران مانگانە لە رۆژێكدا جێگیر بكات. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، مەسرور بارزانی هێشتا سیاسەتێكی جێگیری نییە لەبارەی چارەسەركردنی پرسی نەوت‌و بودجە لەگەڵ بەغداد، لە هەندێك كۆبونەوەدا باسلەوە دەكات هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد دەكات، لە هەندێك كۆبونەوەی تردا رەتیدەكاتەوە هەرێم نەوت رادەسبكات. نەوت لەكابینەی نوێدا وەزارەتی نییە، جڵەوی كەیسی نەوت هێشتا بەتەواوەتی لە دەستی مەسرور بارزانیدا نییە، دۆسیەی نەوتی هەرێم درێژكراوەی ئەو گرێبەست‌و رێككەوتنە ئابوری- سیاسییانەیە كە لە كابینەكانی پێشوودا نێچیرڤان بارزانی ئامۆزای كردویەتی، بەتایبەتی لەگەڵ توركیا. ئێستا نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم كوردستانە، خاڵی بەهێزی ئەو دۆسیەی نەوت‌و ئەو پەیوەندییە بەهێزەیە كە لەبارەی وزەوە لەگەڵ توركیا هەیەتی، ئەمە وایكردووە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت نەتوانێت وەكو پێویست هەنگاو بۆ رێككەوتن لەگەڵ بەغداد هەڵگرێت. كابینەی نوێ هێشتا خاوەنی پرۆژەیاسای بودجەی تایبەت بەخۆی نییە، بەڵام باسلەوەدەكرێت بۆ ساڵی 2020 حكومەت پرۆژەیاسای بودجەی دەبێت، ئەمەش لەسەر رێككەوتنی نێوان هەرێم‌و بەغداد راوەستاوە. دیارترین بڕیاری دارایی مەسرور بارزانی لە (100) رۆژی رابردوودا بڕیاری خەرجكردنی (500 ملیار) دینارە بۆ بنیادنان‌و گەشەپێدانی ژێرخانی ئابوری كوردستان لە بوارەكانی (كارەبا- ئاو و ئاوەڕۆ)، ئەوەی جێگەی سەرەنجە مەسرور بارزانی لە بڕیاردان بۆ خەرجكردنی ئەم بڕە پارەیە بەهیچ جۆرێك نەگەڕایەوە بۆ وەرگرتنی رەزامەندی لە پەرلەمانی كوردستان، واتە پەرلەمان وردەكاری خەرجكردنی پارەكە نازانێت‌و لەچاودێریكردنی خەرجكردنەكەدا دوچاری ئاستەنگ دەبێتەوە. رەخساندنی هەلی كاریش هێشتا هیچ ئاسۆیەكی دیارنییە‌و كابینەی نوێ جگە لە بڕیارێك بۆ دامەزراندنی سێ یەكەمەكانی زانكۆ هیچ بڕیارێكی نوێی نییە بۆ كردنەوەی دەرگای دەمەزراندی دەرچوان كە ساڵانە نزیكەی (35) كەس زیاد دەكات‌و بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا) لە ساڵی 2014وە كە دەرگای دامەزراندن داخراوە، نزیكەی (200 هەزار) كەس لە زانكۆ‌و پەیمانگاكان دەرچوون

راپۆرت: بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت ئێستا كە ئەمریكا‌و توركیا لە دانوستاندا بۆ یەكلاكردنەوەی چارەنوسی رۆژئاوای كوردستان، هەموان باسی كۆتایهاتنی چیرۆكی ئەزمونێكی تری كوردی دەكەن كە دواجار دەبێت بە قوربانی رێككەوتنی دەوڵەتە گەورەكانی جیهان. سایتی (بی بی سی فارسی) لەبارەی ئەزمونی كورد لە رۆژئاوای كوردستان لە چەند ساڵی رابردوودا راپۆرتێكی كردووە، (درەو میدیا) لەبەر بایەخی ناوەڕۆكی بابەتەكە، راپۆرتەكەی بۆ خوێنەرانی وەكو خۆی وەرگێڕایە سەر زمانی كوردی. دەقی راپۆرتەكە: پەیكەری خۆبەڕێوەبەرێتی باكورو خۆرئاوای كوردستان چۆنە ؟ دوای دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانی ساڵی 2011 لە سوریا، لە باكورو باكوری خۆرهەڵاتی ئەو وڵاتە سێ ناوچەی "فیدراڵ" بوونی خۆیان راگەیاند بەناوەكانی (جزیرە- فورات- عفرین). ئەم سێ ناوچە فیدراڵە دواتر لەشێوەی بەڕێوەبەرایەتیدا بەناوی "كانتۆن"ەوە ناسران‌و بوون بە (6) كانتۆن (حەسەكە، قامیشلۆ، گرێ سپی، عفرین، كۆبانی، شەهبا). زۆرێك لە دانیشتوانی ئەم ناوچانە كورد نین، تەنانەت كوردەكان لەم ناوچانەدا زۆرینە نین، بەڵام سیستمی بەڕێوەبردنی ئەنجومەنی ئەم ناوچانە بەوشێوەیەیە كە سەرەتا لەناوچەكانی رۆژئاوا (رۆژئاوای كوردستان) دروستكرا. رۆژئاوا واتا خۆرئاوای كوردستان یاخود ئەوەی كوردەكانی بە كوردستان خۆرئاوا ناوی دەبەن.  وا گومان دەكرێت لەم ناوچەیە نزیكەی (2 تا 3 ملیۆن) كورد هەبن. شێوازی ئیدارەدانی ناوچەكانی ژێر كۆنترۆڵی كورد چۆنە ؟ ساڵی 2012 دوای كشانەوەی هێزەكانی حكومەتی ناوەند (حكومەتی دیمەشق) لە پارێزگا كوردنشینەكانی باكوری سوریا، ئەم ناوچانە كەوتنەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی كوردەوە. ناوچە ئازادكراوەكان ناویان لێنرا "كانتۆن"، كانتۆن بەشێكە لە وڵاتێكی بچوك كە لەوێ وەكو بەشێك لە كۆنفیدراڵییە دیموكراتییەكان لە باكورو خۆرئاوای سوریا ئەژماردەكرێت. یەكێك لە كانتۆنە ناسراوەكانی كۆنفیدراڵی دیموكراتی باكوری سوریا، كانتۆنی كۆبانێ-یە كە بەرەنگاری خەڵكی ئەوێ لەبەرامبەر داعش ناوبانگێكی جیهانیی پەیداكرد. لەو سەردەمەدا سیستمی سیاسی كوردستانی سوریا بەناوی خۆبەڕێوەبەرێتی دیموكراتیك "رۆژئاوا" دەناسێندرا. بنەمای پەیوەندی كۆمەڵایەتی‌و یاسایی لە "رۆژئاوا" پابەندە بە گرێبەستێكی كۆمەڵایەتییەوە‌و لە بچوكترین ناوچەوە، شێوازی كارگێڕی بەشێوەی خۆبەڕێوەبەرێتی دیموكراتیكە.  بەڵام ئەوەی ئەمڕۆ بەناوی فیدراڵی باكوری سوریا‌و خۆرهەڵاتی سوریا ناودەبرێت، لەسەر بنەمای رێككەوتنێكە كە بەهۆیەوە هەرسێ كانتۆنی (جزیرە- كۆبانی- عفرین) دروستبووە.  ناوەڕاستی مانگی مارسی 2016دا، دەستەكانی هەماهەنگی خۆبەڕێوەبەرێتی دیموكراتیك لە هەموو كانتۆنەكانی رۆژئاوا (كوردستانی سوریا) بە نوێنەرایەتی كورد، عەرەب، ئاشوری، توركمانەكان لە شاری رمێلان لە باكوری سوریا كۆبونەوە، ئەنجامی ئەم كۆبونەوەیە دروستكردنی ئەنجومەنی دامەزرێنەران بوو لە (31) كەس، لەگەڵ دیاریكردنی وادەی بەڕێوەچوونی یەكەمین هەڵبژاردن. بۆ ئەم ئەنجومەنی دامەزرێنەرانە هاوسەرۆكایەتییەك لە دوو كەس (پیاوێك‌و ژنێك) پێكهێنرا. لەوكاتەوە بەردەوام سەرۆكایەتی یەكە سیاسییەكان لە دوو نەفەر پێكدەهات، پیاوێك‌و ژنێك. لەسەر بنەمای رێككەوتی كۆمەڵایەتی "رۆژئاوا"، فیدراڵی دیموكراتی باكوری سوریا خۆی وابەستەكردووە بە سێ پێوەرەوە (ژینگە- دیموكراتیك- ئازادی ژنان). زۆر كەس دەڵێن رێگریكردنی لە فرەژنی‌و هاوسەرگیری زۆرەملێی كچان لەو كۆمەڵگە ئیسلامییە نەریتییەدا، یەكێك لەو پێشكەوتنانە بوو كە لەگەڵ ئەم كۆنفیدراڵییە دیموكراتییەدا هات. ئەم فیدراڵیەتە رەوایەتی خۆی لە دەنگی ئەو گروپ‌و كۆمەڵگە میللیانەوە وەرگرتووە لەم جوگرافیایەدا، كە پێویستە لەڕێگەی هەڵبژاردنی ئازاد‌و دیموكراتییەوە گرەنتی بكرێت. خوێندن‌و قسەكردن بە زمانەكانی ناوچەكە لەسەر هەموو ئاستەكانی كۆمەڵایەتی‌و سیاسی‌و بوارەكانی تر لەو بابەتانەن كە لە رێككەوتنە كۆمەڵایەتییەكەی رۆژئاوادا هاتووە. هەر كانتۆنێكی "رۆژئاوا" لە ئەنجومەنی خۆجێی شارو ناحییەكان دروستكراوە، كە ئەوانەش هەڵبژاردنی تایبەت بەخۆیان هەیە. لەسەر بنەمای ئەوەی لە "رۆژئاوا" راگەیەندراوە، هەڵبژاردنی جۆراوجۆر بۆ ئەندامانی شارەوانییەكان‌و ئەنجومەنە خۆجێیەكان‌و كۆنگرەی ئەنجومەنی دیموكراتی گەل، دەكرێت. سنوری جوگرافیای كانتۆنەكانی "رۆژئاوا" باكورو باكوری رۆژهەڵاتی  سوریایە، كە لە عەفرینەوە دەستپێدەكات تاوەكو نزیكی دەروازەی ئەبوكەمال. بە بڕوای ئەوانەی بەرگری لە خۆبەڕێوەبەرێتی‌و كۆنفیدراڵی دیموكراتی دەكەن، بۆ ئەو ناوچانەی كە لەڕووی جوگرافیای سیاسییەوە یەكێتیان نییە‌و پەرتەوازەن، ئەم شێوازە پراكتیكی ترە لە شێوازی سیستمی مەركەزیەت، چونكە لەتوانایدایە رەگەزە ناكۆكەكان یەكبخات‌و لە بونیادی سیاسیدا بەشدارییان پێبكات. راگەیاندنی فیدراڵیەت لەلایەن كوردەكانەوە روبەڕووی كاردانەوەی نەرێنی دەوڵەتی سوریا بووەوە. لەناوچە كوردنشینەكانی سوریا چەند هێزی سەربازی هەیە ؟ پارتی یەكێتی دیموكراتی كە هاوپەیمانەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە، ناوچەی نفوزی‌و چالاكی ئەم پارتە بەزۆری لە ناوچە كوردنشینەكانی سوریایە. پارتی یەكێتی دیموكراتی (PYD) دوای دەستپێكردنی خۆپیشاندان‌و شەڕ لە سوریا، خۆی لە ناكۆكی لەگەڵ ئەسەدو نەیارەكانی بەدورگرت. دوای ئەوەی سەربازانی ئەسەد لەناوچە كوردنشینەكان چونەدەرەوە، ئەم لایەنە بەشێوەیەكی كردەیی كۆنترۆڵی ئەو ناوچەیەی گرتەدەست. بەم حاڵەوە، لەگەڵ تێپەڕینی كاتدا كوردەكانی سوریا خۆیان لەدوو رێكخراوی سەرەكیدا رێكخست كە ئەوانیش یەكینەكانی پاراستنی گەل (یەپەگە)‌و یەكینەكانی پاراستنی ژنان (یەپەژە) بوو. لە ئۆگۆستی 2014دا هێزەكانی (یەپەگە) لە شەڕێكی خوێناویدا توانییان لەناو جەرگەی ناوچەكانی ژێر كۆنترۆڵی داعشدا، لە سوریاوە بۆ چیای گەمارۆدراوی شەنگال، رێڕەوێك بكەنەوە. ئەم دوو گروپە نیمچە سەربازییانە دواتر بوون بە كۆڵەكەی پشتی گروپێكی گەورەتر كە بە هێزەكانی سوریای دیموكراتیك (SDF) ناسێندرا. هێزەكانی سوریای دیموكراتی هاوپەیمانێتی چەكدارانی كورد، توركمان، ئاشوری، عەرەبە. دەوترێت ئەم هێزە لەسەردەمی جەنگی دژ داعشدا زیاتر لە (11) هەزار كەسی لێ كوژراوە. ئایا ئەوان سەربە پەكەكە-ن‌و داوای جیابونەوە دەكەن ؟ كوردەكانی سوریا چەندینجار رایانگەیاندووە كە نیازی جیابونەوەیان لە سوریا نیە‌و نایانەوێت دەوڵەتێكی كوردی دروستبكەن. فیدراڵیەتی باكوری سوریا لە بەیاننامەی راگەیاندنی خۆیدا وتی:" نیازی جیابونەوەی لە سوریا نییە". ئەوان هاوكات خۆیان بە رەخنەگر لە رەوتە ناسیۆنالیست‌و ناسیۆنالیستی كوردی دەزانن. ئەنجومەنەكانی خۆسەری باكورو خۆرهەڵاتی سوریا بەهەمانشێوە چەندینجار جەختیان كردووە لەسەر ئەوەی ئەوان تەنیا خوازیاری دیموكراتبوونی سوریان. ئەوان ئەم شێوازە لە بەڕێوەبردنی لەسەر بنەمای خۆبەڕێوەبەرێتی دیموكراتی پێناسە دەكەن كە عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری (پەكەكە) لە بەشی كتێبی دووەمی "مانیفێستی شارستانی دیموكراتی" پێشنیازی كردووە. گۆڤاری سپیگل ساڵی 2004 ناونیشانی چاوپێكەوتنێكی خۆی لەگەڵ ئۆجەلان لە قسەكانی ئەوەوە دەرهێناو نوسینی:" خواحافیز دەوڵەتی كوردی".  ئۆجەلان دەڵێ سیستمی سیاسی پێشنیازكراوی ئەو، واتە كۆنفیدراڵی دیموكراتی، ریشەی لە مێژووی میللەتی كورددا هەیە كە هەرگیز دەوڵەتی نەبووە. خاڵی سەرەنجڕاكێش لەبارەی جێبەجێكردنی پێشنیازی سیستمی سیاسی ئۆجەلان لە سوریا ئەوە بوو، كە ئەو خۆی كاتێك بە ناچاری لە توركیا هەڵاتبوو، چوو بووە بۆ عەفرین لە سوریا (راپۆرتەكە نوسیویەتی ئۆجەلان كە چووە سوریا چوەتە عەفرین، بەڵام راستییەكەی ئەوەیە ئۆجەلان سەرەتا چووەتە كۆبانێ كە سەربە پارێزگای رەقەیە- وەرگێڕ). ئۆجەلان باوەڕیوایە ئەم شێوازە لە ئۆتۆنۆمی (خۆبەڕێوەبەریی) لەتوانایدایە نمونەیەك بێت بۆ ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. ئەم نزیكییە لە تێڕوانییەكانی ئۆجەلان‌و هاوكات جموجوڵەكانی پارتی یەكێتی دیموكراتی لەناوچە كوردنشینەكانی سوریا لە ساڵەكانی سەرەتای ناڕەزایەتییەكانەوە لە سوریا، بەشێك لەو بەڵگانەن كە توركیا هێزە كوردییەكانی سوریا‌و هاوپەیمانەكانی پێ تۆمەتبار دەكات بەوەی سەربە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)ن. بەڵام خۆبەڕێوەبەرێتی باكورو خۆرهەڵاتی سوریا ئەم تۆمەتانە رەتدەكاتەوە. دۆخی كوردەكانی سوریا چۆن بوو ؟ شەستەكانی سەدەی رابردوودا سوریا سیاسەتێكی پەیڕەو كرد كە بووە هۆی ئاوارەبوونی ناچاری كوردەكان‌و هاوكات بە گۆڕینی دیموكرافیای دانیشتوان كۆتایی هات، ئەم سیاسەتەی دەوڵەتی سوریا بە "پشتێنەی عەرەبی" ناسراوە. بەپێی ئەم پلانە، دەوڵەتی سوریا ژمارەیەك خەڵكی لە نەتەوەی عەرەب، كلدانی، ئاشوری هێناو لە ناوچە كوردنشینەكانی جێگیری كرد. دەوڵەتی سوریا هاوكات دەیان گوندی داگیركرد‌و ناسنامەی لە دەیان هەزار كورد سەندەوە، ژمارەی ئەوانەی كە ناسنامەیان لێسەندرایەوە بە (100 هەزار) كەس ئەژماردەكرێت. دەوڵەتی سوریا ئەوكات لەبەرامبەر سەندنەوەی ناسنامە لە (100 هەزار) كورد، كارتی "نیشتەجێبوون" یان بۆ دەردەكات (واتە وەكو خەڵكانی بیانی ئەژماریان دەكات- وەرگێڕ). ئەم كارتە بەواتای ئەوە بوو، كوردەكانی سوریا مافی كڕین‌و فرۆشتنی موڵك‌و مۆڵەتی نۆژەنكردنەوەی خانو و مافی تەندروستی‌و دڵنیاییان نییە. منداڵەكانی ئەوان رێگەیان پێنەدەدرا لە خوێنگە گشتییەكان بخوێنن‌و  لەبری رەگەزنامە كارتێكی تریان بۆ دەركرا كە پێی دەوترا كارتی مەكتوم. بەواتایەكی تر، زۆرێك لە كوردەكانی سوریا مافی هاوڵاتیبوون‌و مافە كۆمەڵایەتی‌و سیاسییەكانیشیان لێسەندرا. كوردەكانی سوریا لەژێر ئەم فشارەدا، بەبەراورد بە كوردەكانی ئێران‌و عێراق‌و توركیا، لە دەیەكانی رابردوودا كەمتر مێژووی ناڕەزایەتی‌و دروستكردنی گروپی رەخنەگرو ئۆپۆزسیۆنیان هەیە. ساڵی 2004 بەهۆی یارییەكی تۆپی پێوە لەنێوان یانەی قامیشلۆ و دیمەشق، لەناوچە كوردنشینەكان ناڕەزایەتی سەریهەڵدا، ئەمە یەكێك لەو جارانە بوو كە كوردەكانی سوریا ناڕەزایەتییان دەربڕی. سەرەنجام بە دەستپێكردنی ناڕەزایەتی لە سوریا، بەشار ئەسەد سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتە بڕیاریدا چاكسازی بكات، یەكێك لەو چاكسازییانە پێدانی مافی هاوڵاتیبوون بوو بەو كوردانەی كە كارتی نیشتەجێبوون یان كارتی مەكتومیان هەبوو. رەخنەی چی لە خۆبەڕێوەبەرێتی باكورو خۆرهەڵاتی سوریا دەگیرێت ؟ لەم ساڵانەدا رەخنەش هەبوون كە لە خۆبەڕێوەبەرێتی باكورو خۆرهەڵاتی سوریا گیراون. لەنمونەی ئەوانە، رەخنەدەگیرا كە بۆچی هێزە كوردییەكان چوونەتە ناو شارە عەرەبنشینەكانی وەكو رەققە، یاخود بۆچی دوای ئۆپراسیۆنی ئازادیی لەو ناوچانە ماونەتەوە. بەم حاڵەوە، هێزەكانی نزیك لە هێزەكانی سوریای دیموكراتی چەندینجار رایانگەیاندووە دوای پرۆسەی ئازادی، هەڵبژاردن ئەنجامدەدەن. هاوكات نزیكایەتی لە ئەمریكا‌و هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش لەو رەخنانەی تربوو كە لەو هێزانە دەگیرا. ئەمە لەكاتێكدایە هێزەكانی سوریای دیموكراتی خۆی بە یەكێك لە سەرەكیترین هێزەكانی شەڕ دژ بە داعش دەزانێت كە لەو شەڕەدا لانی كەم (11 هەزار) كوژراوی هەبووە. هاوكات، هەندێك لە نەیارانی بەشار ئەسەد رەخنەی ئەوەیان لێدەگرن پشتیوانی لەناوچوونی ئەسەدیان نەكردووە. كوردەكانی سوریا دوای دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانی سیاسەتی "نە لەگەڵ ئەسەد، نە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن، بەرەو دروستكردنی كۆنفیدراڵی دیموكراتی" یان گرتەبەر.  

  (درەو میدیا): بەهۆی لەشكركێشی سوپای توركیاوە بۆسەر رۆژئاوای كوردستان (810) قوتابخانە خوێندن تێیاندا راوەستاوەو (86 هەزار) قوتابی لە خوێندن بێبەش بوون. بەپێی ئاماری دەستەی پەروەردەو فێركردنی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا لە ئیدارەی خۆسەری دیموكراتی، بەهۆی هێرش‌و لەشكركێشەكانی توركیاوە (20) قوتابخانە بەتەواوی وێران بوون‌و (5 هەزارو 224) مامۆستاش لە پرۆسەی خوێندن دابڕاون. زیانەكانی لەشكركێشییەكەی توركیا لەسەر كەرتی پەروەردە: •    810 قوتابخانە خوێندن تێیاندا راوەستاوە  •    86 هەزار فوتابی لە خوێندن بێبەش بوون  •    5224 مامۆستا لە وانە وتەنەوە دابڕاون لە هەرێمی جزیرە، ناوچەی سەرێكانی‌و گوندەكانی دەوروبەری:  •    150 قوتابخانە دەوام تێیاندا راوەستاوە، 20 قوتابخانە بەتەواوی وێران بوون •    17 هەزارو 526 قوتابی بەتەواوی لە پرۆسەی خوێندن دابڕاون  •    هەزارو 409 مامۆستا لە وانە وتنەوە دابڕاون  لە ناوچەی تەل تەمر: •    120 قوتابخانە دەوام تێیاندا راوەستاوە •    7 هەزارو 633 قوتابی بەتەواوی لە پرۆسەی خوێندن دابڕاون  •    849 مامۆستا لە وانە وتنەوە دابڕاون  لە ناوچەی درباسیە:  •    114 قوتابخانە دەوام تێیاندا راوەستاوە •    983 مامۆستا لە وانە وتنەوە دابڕاون  لە ناوچەی گرێ سپی: •    426 قوتابخانە دەوام تێیاندا راوەستاوە •    51 هەزارو 200 قوتابی بەتەواوی لە پرۆسەی خوێندن دابڕاون  •    هەزارو 983 مامۆستا لە وانە وتنەوە دابڕاون  ئەمە سەرەڕای ئەوەی (3) قوتابخانە لە قامیشلۆ، (35) قوتابخانە لە حەسەكە، (2) قوتابخانە لە كركی لەكی بوون بە شوێنی نیشتەجێبوونی ئاوارەكان.    

(درەو میدیا): ئەمریكا‌و توركیا رێككەوتنێكیان كرد لەبارەی چارەنوسی رۆژئاوای كوردستان‌و راگرتنی هێرشی توركیا بۆسەر رۆژئاوا، دەقی بەندەكانی رێككەوتنەكە بەمشێوەیەیە: •    راگرتنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی توركیا بەمەبەستی رێگەدان بە كشانەوەی شەڕڤانانی یەكینەكانی پاراستنی گەل لەماوەی 120 كاتژمێردا لە ناوچەكە. •    ئەمریكا لەگەڵ یەكینەكانی پاراستنی گەل كاردەكات بۆ زامنكردنی كشانەوەی شەڕڤانان بە قوڵایی (32 كیلۆمەتر) یاخود (20 میل) لە سنورەكانی نێوان سوریاو توركیا. •    رێككەوتنەكە زامنی ئەوە دەكات توركیا هیچ هەنگاوێكی سەربازی لە شاریی كۆبانێ نەنێت كە هێزەكانی سوریای تێدا جێگیر بووە. •    كۆتایهێنانی بە هێرشی سەربازی توركیا هاوكات لەگەڵ تەواوبوونی پرۆسەی كشانەوەی شەڕڤانانی كورد لە ناوچەكە. •    ئەمریكا هیچ سەربازێكی لەسەر خاكی سوریا نابێت. •    ئەمریكا‌و توركیا پابەندن بە گەیشتن بە رێككەوتنێكی ئاشتیانە لەبارەی ناوچەی ئارامەوە لە سوریا، بەجۆرێك رێككەوتنەكە گرەنتی ئاسایشی توركیا‌و كوردەكانیش بكات. •    پارێزگاریكردن لە كەمینەكان لە ناوچەكانی باكوری سوریا‌و پاراستنی گرتوخانەكانی ئەوێ. •    لەناوبردنی "داعش" ئامانجی هاوبەشە. •    ئەمریكا پاشەكشێ دەكات لە سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر توركیادا. •    ناوچەی ئارام لە سوریا، بە قوڵایی 32 كیلۆمەتر لە خۆرهەڵاتی فوراتەوە درێژدەبێتەوە تاوەكو سنوری عێراق. •    توركیا لەگەڵ روسیا گفتوگۆ دەكات لەبارەی ئەوەی شاری مەنبەج‌و ناوچەكانی تریش بخرێتە چوارچێوەی ناوچەى ئارامەكەوە. •    دەبێت هێزە كوردییەكان چەكە قورسەكانیان رادەستی سوپای ئەمریكا بكەن. •    كۆنترۆڵی ناوچەی ئارام لە سوریا بەدەستی هێزەكانی توركیاوە دەبێت.    دەقی خاڵەکانی ڕێکەوتنەکەیە: 1 ئەمەریکا و تورکیا جەخت دەکەنەوە سەر پەیوەندیـیەکانی نێوانیان وەک دوو ئەندامی ناتۆ. ئەمەریکا لە نیگەرانیـیە ئاسایشیـیە ڕەواکانی تورکیا سەبارەت بە سنوورەکانی باشوری تورکیا تێدەگات. 2 تورکیا و ئەمەریکا کۆکن لەسەر ئەوەی دۆخەکە لەسەر زەوی بە تایبەتی لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا وەهایە هاوکاری نزیکتر هەبێت لەسەر بنەمای بەرژەوەندیـیە هاوبەشەکان. 3 تورکیا و ئەمەریکا بەردەوامن لەسەر پاراستنی خاک و هاوڵاتیانی وڵاتە ئەندامەکانی ناتۆ لە بەرامبەر هەر هەڕەشەیەکدا. لەگەڵ تێگەیشتنێکی تەواو بۆ (یەک لە پـێناو هەموومان و هەموو لە پـێناو یەک). (یەک لە پـێناو هەموومان و هەموو لە پـێناو یەک) دەسەتەواژەیەکی وڵاتانی ئەندامی ناتۆیە. 4 ئەم دوو وڵاتە بەڵێنیان دووپاتدەکەنەوە بۆ ڕێزگرتن لە ژیانی مرۆڤەکان، مافەکانی مرۆڤ و پاراستنی کەمایەتیـیە ئاینی و نەژادیـیەکان. 5 تورکیا و ئەمەریکا پابەندن بە نەهێشتنی چالاکیـیەکانی داعش لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا. ئەمە بریتی دەبێت لە هەماهەنگیکردن بەپـێی پـێویست لە بارەی بەندیخانەکانی دەستگیرکراوە داعشەکانی تێدایە و هەروەها لە بارەی ئەو کەسانەی لەو ناوچانە ئاوارەبوون کە جاران لە ژێر دەستی داعشدا بوون. 6 تورکیا و ئەمەریکا ڕێکەوتوون کە شەڕی دژە تێرۆر دەبێت تەنها تێرۆرستان و شوێن و حەشارگەکانیان و چەک و کەلوپەلەکانیان بکاتە ئامانج. 7 لایەنی تورکی پابەندی خۆی دەربڕیوە بۆ ئەوەی مسۆگەربکرێت هەموو دانیشتووانی ناوچەی ئارام بپارێزرێن کە لە لایەن هێزەکانی تورکیاوە کۆنترۆڵ دەکرێن، وە جەختی کردووەتەوە کە ئەوپەڕی هەوڵی خۆی دەدات تاوەکو خەڵکی سیڤیل و ژێرخانی سیڤیلی ناوچەکە بپـارێزێن. 8 هەردوو وڵات جارێکی دیکە بەڵێنی خۆیان دایەوە بۆ پاراستنی یەکگرتوویی سیاسی و یەکپارچەیی خاکی سوریا و بەڕێوەچوونی پـرۆسەی سیاسی بە ڕێبەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ئامانج لێی کۆتایی‌هێنان بە شەڕی سوریا بەپـێی بڕیاری SCR2254 ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. 9 هەردوو لایەن ڕازیبوون لەسەر گرنگی و کاریگەری ناوچەیەکی ئارام بۆ نەهێشتنی نیگەرانیـیە ئاسایشیـیە نشتیمانیـیەکانی تورکیا، لەوانە گواستنەوەی چەکە قورسەکانی یەپەگە و تێکدانی سەنگەر و بنکەکانیان. 10 ناوچەی ئارام بە شێوەیەکی سەرەکی دەکەوێتە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی تورکیاوە، وە هەردوولا پەرە بە هاوکاریـیان دەدەن لە هەموو بوارەکاندا تاوەکو ئەمە جێبەجێی بکرێت. 11 لایەنی تورکی ئۆپەراسیۆنی"کانی ئاشتی" ڕادەگرێت تاوەکو ڕێگە بە هێزەکانی یەپەگە بدات لە ماوەی 120 کاتژمێر لە ناوچەی ئارام بکێشنەوە. لە پاش تەواوبوونی کشانەوەی هێزەکانی یەپەگە کۆتایی بە ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" دێت. 12 هەر کات ئۆپەراسیۆنی " کانی ئاشتی" ڕاگیرا، ئەمەریکا ڕازی دەبێت سزای زیاتر بەسەر تورکیا نەسەپـێنرێت بەپـێی فەرمانی سەرۆکایەتی کە لە 14 ی مانگی دەی 2019 دەرچووە. بەڕێوەبەرایەتی ئەمەریکا لەگەڵ کۆنگرێس کاردەکات بۆ تاووتوێکردنی هەنگاوە ئەرێنیـیەکان بە ئامانجی گەیشتن بە ئاشتی و ئاسایش لە سوریا بەپێی بڕیاری ژمارە SCR2254 ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. کاتێک ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" کۆتایی پـێهات وەک ئەوەی لە خاڵی ژمارە یازدەدا هاتووە، سزا سەپـێندراوەکانی سەر تورکیا هەڵدەگیرێن. هەردوولایەن بەڵێنیان داوە پـێکەوە کاربکەن بۆ جێبەجێکردنی تەواوی ئامانجەکان کە لەم ڕاگەیاندنەدا هاتوون.

درەو میدیا: مایك پێنز جێگری سەرۆكی ئەمریكالە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند" ئەمریكاو توركیا لەسەر راگرتنی شەڕ رێككەوتن و توركیا ئۆپەراسیۆنەكەی لە باكوری سوریا بۆ ماوەی 120 كاتژمێر رادەگرێت " جێگری سەرۆكی ئەمریكا ئاماژەی بەوەكرد" بەپێی رێككەوتنەكە هێزەكانی یەپەگە بۆ ماوەی 20 میل لەناوچە سنوریەكان دەكشێنەوە، واتا هێزەكانی یەپەگە لەماوەی 5 رۆژدا لە ناوچەی ئارام دەكشێنەوە " مایك پێنز ئەوەشی خستە روو كە لەماوەی 5 كاتژمێر كۆبونەوەدا لەگەڵ سەرۆكی توركیا گەیشتینە رێككەوتن و  بەتوركیامان راگەیاند ئەگەر نەگەینە رێككەوتن ئەوا ئەمریكا سزای نوێ بەسەر توركیادا رادەگەیەنرێت، بەڵام ئێستا ئاگر بەست رادەیەگەیەنرێت سزای نوێ بەسەر توركیادا ناسەپێنرێت و سزای سەر كارەكتەرەكانی توركیاش هەڵدەوەشێنرێتەوە.  دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەبارەی رێککەوتنی راگرتنی هێرشی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند: 🔴 من لەبارەی رێککەوتنەکەوە قسەم لەگەڵ کردوون، کوردەکان زۆر خۆشحاڵن، تورکەکانیش خۆشحاڵن، ئێمەش خۆشحاڵین بەو رێککەوتنە. 🔴 ئێمە توانیمان ئەو کارە لە سوریا بکەین کە سەرۆک ئۆباما نەیتوانی بیکات 🔴 ئەردۆغان هاوڕیمەو خۆشم ئەوێ، بەڵام ئەو پیاوێکی توندە. 🔴 تاوەکو دوو رۆژ لەمەوپێش تورکیا ئامادەی رێککەوتنی لەمجۆرە نەبوو.

درەو میدیا:  لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاسۆ نوری بەرێوەبەری پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند: بەپێی راپۆرتی پزیشكی دادوەری روداوەكە خۆكوژی بووەو ئامانج بابان یەك فیشەكی بەركەوتووەو 2 بۆ 3 سانتیمەتر دوور بووە شوێنی باروت بەسەر جەستەی ئامانجەوە هەیە. بەرێوەبەری پۆلیسی سلێمانی ئاماژەی بەوەشكردووە" ئۆتۆمبیلەكە هیچ جۆرە فیشەكێكی بەرنەكەوتووە لەدەرەوە، ئامانج یەك فیشەكی پێوەیە، منداڵەكە 3 فیشەكی پێوەیە، لانە محەمەد 2 فیشەكی پێوەیە"    بەرێوەبەری پۆلیسی سلێمانی راشیگەیاند: پێشتر  لانە محەمەد سكاڵای تۆماركردووە و چەند دانیشتنێكی دادگا بەڕێوەچووەو بڕیار بوو 10/20 دوایین دانیشتنی دادگا لەسەر كەیسەكەیان بەڕێوە بچێت شەوی رابردوو لە نزیك تێرمیناڵی شارەزوور لە ناو ئۆتۆمبیلەكەی خۆیاندا (ئامانج محمد نوری لەدایكبوی ١٩٧٩، لانە محمد ساڵح لەدایكبوی ١٩٩٠، ھامۆ ئامانج محمد تەمەن سێ ساڵ)، گیانیان لەدەستدا،  ئامانج بابانی: سالی 1979 لەدایك بووە  لە رۆژنامەی ئاسۆ كاری كردووە. لە ساڵی 2008 لە كەناڵی كەی ئین ئین دەستبەكاربووە لە ساڵی 2010 لە كەناڵی كوردسات لەگەڵ لانە محەمەدی هاوسەری پێشكەشكاری بەرنامەبوون. دواتر چۆتە كەناڵی ئێن ئاڕتی كاری كردووە، دوایین كاریشی پێشكەشكاری بەرنامەی ( هێڵی سور و بەڵگەكانی تاوان)بووە لانە محەمەد ساڵی 1990 لەدایك بووە ساڵی 2009 هاوسەرگیری لەگەڵ ئامانج بابانی كردووە ساڵی 2010   لە كەناڵی كوردسات پێشكەشكار بووە  دواتر بوەتە پارێزەر و وازی لە كاری رۆژنامەوانی هێناوە   

درەو میدیا: بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی سلێمانی لە رونكردنەوەیەكدا ئاماژەی بەوە كردووە كە روداوی گیان لەدەستدانی ئامانج بابانی و هاوسەرو منداڵەكەی خۆكوژی بووە  ڕونکردنەوەیەک لەبەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانییەوە بەداخەوە ئەمشەو ڕوداوێکی دڵتەزێن لەبەرامبەر تەرمیناڵی شارەزور لەشاری سلێمانی ڕویداو بووە ھۆی گیانلەدەستدانی سێ کەس بەناوەکانی (ئامانج محمد نوری لەدایکبوی ١٩٧٩، لانە محمد ساڵح لەدایکبوی ١٩٩٠، ھامۆ ئامانج محمد تەمەن سێ ساڵ). لێرەوە بۆ ڕای گشتی ڕایدەگەیەنین کە بەپێی لێکۆڵینەوەکانی ھێزەکانی پۆلیس، ڕوداوەکە خۆکوژیی بووەو سبەینێ وردەکاریی ڕوداوەکە بۆڕای گشتی بڵاودەکەینەوە. بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی - ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکان

درەو میدیا  حكومەتی هەرێمی كوردستان داوای لێكۆڵینەوەی جدی دەكەن لە كوشتن و گیان لەدەستدانی ئامانج بابانی و لانە محەمەد هانۆی كچیان. دەقی راگەیێندراوەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان: راگەیەندراوێك لە گوتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەداخێكی زۆرەوە ئەمڕۆ ئێوارە، رۆژنامەنووسێكی كەناڵی NRT بەناوی ئامانج محەمەد نووری ناسراو بە ئامانج بابان لەگەڵ لانە محەمەدی هاوسەری و منداڵێكیان بەناوی هانۆ، لە سلێمانی درانە بەر دەستدرێژی گوللە و گیانیان لە دەستدا. حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كاتێكدا بە تووندی ئەم كردەوە تاوانكارییە شەرمەزار دەكات. داواش لە دامودەزگا پەیوەندیدارەكان دەكات لێكۆڵینەوەی جیددی بكەن بۆ دۆزینەوەی تاوانباران و بە سزا گەیاندنیان. جوتیار عادل  گوتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان  2019-10-16

(درەو میدیا): دادگای ئەمریكا سزای بەسەر ئەو بانكەدا سەپاند كە ساڵانێك پارەی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستانی تێدا هەڵدەگیرا. دادگای فیدراڵی ئەمریكا لە نیویۆرك سزای بەسەر (هالك بانك)ی توركیادا سەپاند، ئەو بانكەی كە پێشتر لەچوارچێوەی رێككەوتنی حكومەتی هەرێم‌و دەسەڵاتدارانی توركیا پارەو داهاتی نەوتی هەرێمی تێدا هەڵدەگیرا. دادگای ئەمریكا (هالك بانك)ی تاوانباركرد بەوەی بەشداری لە مامەڵەیەكی چەند ملیار دۆلاریدا كردووە، كە لەو مامەڵەیەدا سزا ئابورییەكانی ئەمریكا بۆسەر ئێران پێشێلكراوە. ئەمڕۆ (هالك بانك) بەیاننامەیەكی لەسەر حوكمەكەی دادگای فیدراڵی ئەمریكا بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە، تێیدا هۆكاری سەپاندنی سزاكە بۆ ئەو هێرشانە دەگەڕێنێتەوە كە توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستتان دەستیپێكردووە‌و دەڵێ:" ئەم تۆمەتانە بەشێكە لەو سزایانەی كە ئەمریكا بەهۆی ئۆپەراسیۆنی كانیاوی ئاشتییەوە بەسەر توركیایدا سەپاندووە". بەپێی ئەوەی دادگای ئەمریكا ئاماژەی بۆكردووە، (هالك بانك) لەڕێگەی كۆمپانیا سورییەكان‌و بەچاودێری‌و پاراستنی دەسەڵاتدارانی ئێران‌و توركیا، نەوت‌و غازی ئێرانی فرۆشتووە‌و بەوەش خۆی لەو سزا ئابورییانە لاداوە كە ئەمریكا بەسەر ئێرانیدا سەپاندووە. ئەم بڕیارەی دادگای ئەمریكا دژ بە (هالك بانك) هاوكاتە لەگەڵ ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان واشنتۆن‌و ئەنكەرە بەهۆی هێرشی سەربازی سوپای توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان. لە یەكەمین كاردانەوەی تونددا بەرامبەر بە هێرشەكەی توركیا بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان، ئەمریكا سزای بەسەر دوو وەزارەت‌و سێ وەزیری حكومەتی توركیادا سەپاند. رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا حوكمەكەی دادگای فیدراڵی ئەمریكای دژ بە (هالك بانك) بە كارێكی نایاسایی‌و "شورەیی" ناوبرد. (هالك بانك) ئەو بانكەیە كە لەچوارچێوەی رێككەوتنی نێوان هەرێمی كوردستان‌و توركیادا بڕیاردرا پارەی نەوتی هەرێمی كوردستانی تێیدا هەڵدەگیرا.    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ئێوارەی رۆژی دووشەممە تەلەفزیۆنی ئێران بینەرەكانی دوچاری شۆك كرد، كاتێك گرتەیەكی ڤیدیۆیی بڵاوكردەوە كە تێیدا یەكێك لە نەیارە سیاسییەكانی كۆماری ئیسلامی دەردەكەوێت‌و لەلایەكیەوە ئاڵایەكی ئێران‌و لەلاكەی تر ئاڵای سوپای پاسداران دانراوە. ئەو پیاوە (روحوڵڵا زەم) بوو، یەكێك لە دیارترین رەخنەگرەكان لە كۆماری ئیسلامی، لە تۆمارە ڤیدیۆییەكەدا داوای لێبوردن لە خەڵكی ئێران دەكات كە پشتی بە هێزی دەرەكی وەكو فەرەنسا‌و ئیسرائیل بەستووە‌و لەدژی وڵاتەكەی خۆی قسەی كردووە. روحوڵڵا زەم كێیە ؟ روحوڵڵا زەم كێیە كە هێندە كاریگەری لەسەر بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی جێهێشتووە تا ئەو رادەیەی ناچاریكردوون سوپای پاسداران راسپێرن دەستگیری بكات ؟ روحوڵلا زەم هاوڵاتییەكی ئێرانییە، لەدایكبووی ساڵی 1973ی شاری تارانی پایتەختە، ئەو كوڕی پیاوێكی ئاینی ریفۆرمخوازی ئێرانە بەناوی (محەمەد عەلی زەم) كە لەنێوان ساڵانی 1980 بۆ 1990 پۆستی حكومی هەبووە لە ئێران. ساڵی 2009 بۆیەكەمجار پەیوەندی روحوڵلا زەم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی تێكچوو، ئەوەش كاتێك بوو كە شەپۆلێك خۆپیشاندانی بەرفراوان لە ئێران دەستیپێكردوو، خۆپیشاندەران مەحمود ئەحمەدی نەژاد كاندیدی رەوتی پارێزگارانیان تۆمەتباركرد بە ساختكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، ئەوكات روحوڵلا زەم یەكێك بوو لەوانەی بەشداری خۆپیشاندانەكانی كرد، هێزە ئەمنییەكان دەستگیریان كردو بۆ ماوەیەك زیندانیان كرد. دوای ئازادكردنی بە ماوەیەك، روحوڵلا زەم توانی لە ئێران هەڵبێت، ئەو رووی لە فەرەنسا كردو لەوێ داوای مافی پەنابەرێتی كرد‌و لە پاریسی پایتەخت نیشتەجێ بوو. لە پاریس روحوڵڵا وەكو رۆژنامەنوس بە رەخنەگرتن لە كۆماری ئیسلامی دەستبەكاربوو، سایتێكی ئەلیكترۆنی دروستكرد بە ناوی "ئامدنیوز میدیا"، ئەم سایتە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تیلگرام كە ئێرانییەكان زۆر بەكاری دەهێنن، دەستی بە چالاكی خۆی كرد، زیاتر لە (ملیۆنێك‌و 400 هەزار) كەس لەو رێگەیەوە بوون بە بینەرو خوێنەری نوسینەكانی، ئەوكات بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی تۆمەتباریان كرد بەوەی رۆڵی سەرەكی بینیوە لەو خۆپیشاندانەكانی كە دێسەمبەری 2017ی ئێرانی هەژاندووە. ئەوكات روحوڵلا زەم لە سایتەكەی خۆیەوە بەردەوام ڤیدیۆو هەواڵی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكان بڵاودەكردەوە، هاوكات چەندین بەڵگەنامەشی بڵاودەكردەوە كە باسیان لە گەندەڵی بەرپرسانی ئێران دەكرد، ئەمە بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی زۆر توڕەكرد، تائەو رادەیەی تۆمەتباریان كرد بە رۆژنامەنوسێكی "بێ دین"‌و "دژە شۆڕشی ئیسلامی". بەهۆی فشارەكانی ئێرانەوە، تۆڕی كۆمەڵایەتی تیلیگرام ئەژماری سایتەكەی روحوڵلا زەمی راگرت، بەرپرسانی ئێران تۆمەتباریان كرد بەوەی زانیاری لەبارەی چۆنیەتی دروستكردنی بۆمبی بەنزینی ئاشكراكردووە، بەڵام سەرباری ئەمانە روحوڵلا توانی بە چەندین ناوی جیاوازە بگەڕێتەوە بۆ ناو تۆڕی تیلیگرام‌و بەردەوامی بدات بە كارو رەخنەكانی لەدژی كۆماری ئیسلامی. مانگی مارسی ئەمساڵ، تەلەفزیۆنی فەرمی ئێران فیلمێكی دیكۆمێنتاری لەبارەی روحوڵلا زەم بڵاوكردەوە، كە تێیدا باسلەوەدەكرا چۆن دەزگای هەواڵگری وڵاتان چاودێری كارەكانی روحوڵلا دەكەن. روحوڵلا هاوكات لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەریش ئەژمارێكی هەبوو كە ملیۆنان كەس فۆلۆیان كردبوو، دەسەڵاتدارانی ئێران داوایان لە تویتەر كرد ئەژمارەكەی رابگرن، دواجار تویتەر وەڵامی داواكارییەكەی دایەوە‌و ئەژمارەكەی روحوڵلای داخست. روحوڵلا زەم لەلایەن بەرپرسانی ئێرانەوە تۆمەتباردەكرا بەوەی "لەژێر چاودێری دەزگای هەواڵگری فەرەنسا لەدژی ئێران كاردەكات"، دواجار كۆماری ئیسلامی روحوڵلای دەستگیركرد، بەڵام لە تۆماری ڤیدیۆی دانپێدانانەكاندا بە هیچ جۆرێك باسی كات‌و شوێنی دەستگیركردنی روحوڵلا زەم لەلایەن سوپای پاسدارانەوەی نەكرا.  لە چەند رۆژی رابردوودا چەندین چیرۆك و سیناریۆنی جیاجیا لەبارەی چۆنیەتی دەستگیركردنی روحوڵڵا بڵاوكرانەوە. روحوڵڵا چۆن دەستگیركرا ؟ رۆژنامەی "لۆفیگارۆ"ی فەرەنسا چاپی پاریس، دوێنێ لەزاری ژمارەیەك سەرچاوەوە، چیرۆكی چۆنیەتی دەستگیركردنی روحوڵلا زەمی بڵاوكردەوە. بەپێی ئەو چیرۆكەی كە "لۆفیگارۆ" باسی كردووە، دەزگای هەواڵگری ئێران كچێكی گەنجی ناردووە بۆلای روحوڵلا زەم بۆ ماڵەكەی خۆی لە پاریس، ئەو ژنە وای لە روحوڵڵا كردووە سەردانی ئایەتوڵلا عەلی سیستانی رابەری باڵای شیعەكانی عێراق بكات لە شاری نەجەف، روحوڵڵا بەنیازی دیدار لەگەڵ ئایەتوڵڵا سیستانی سەردانی عێراق دەكات، بەر لە گەیشتی بە شاری نەجەف لەلایەن هێزێكی ئەمنی ئێرانەوە دەستگیردەكرێت‌و یەكسەر بە دەستبەسەری دەگوازرێتەوە بۆ ئێران. راپۆرتی رۆژنامە فەرەنسییەكە باسلەوە دەكات، هێزە ئەمنییەكانی ئێران ژمارە تەلەفۆنی روحوڵڵا زەمیان دەستكەوتووە‌و لەو رێگەیەوە توانیویانە چاودێری بكەن. راپۆرتەكە باسی لەوەكردووە، روحوڵلا زەم لەژێر چاودێری پۆلیسی فەرەنسادا بووە‌و پۆلیس ئاگاداری گەشتەكەی ئەو بووە بۆ عێراق، بەڵام رێگری لێنەكردووە. رۆژنامەكە دەڵێ:" پێدەچێت بەرپرسانی فەرەنسا چاوی خۆیان لە دەستگیركردنی روحوڵڵا زەم داخستبێت لەپێناو ئازادكردنی دوو هاوڵاتی فەرەنسی كە چەند مانگێكە لە ئێران دەستبەسەرن". "لۆفیگارۆ" نوسیویەتی:" كۆشكی ئیلیزێ بەهۆی دەستگیركردنی فەریبا عادل ‌و یەكێك لە هاوڕێكانی بەناوی رۆناڵد مارشان بەتەواوەتی لەژێر فشاردایە، بۆیە گومان دەكرێت دەستگیركردنی روحوڵڵا زەم رێگای ئازادبوونی ئەو دوو كەسە بكاتەوە كە لەلایەن ئێرانییەكانەوە دەستگیركراون". رۆژنامەكەی باسی لەوەكردووە، پێدەچێت ئازادكردنی دوو هاوڵاتییە فەرەنسییەكە، جگە لە دەستگیركردنی روحوڵلا زەم، كۆمەكێكی تریش بە ئێرانییەكان بكات وایان لێبكات داوای لە سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا بكەن رێگری بكات لە رادەستكردنی هاوڵاتییەكی ئێران بە دەسەڵاتدارانی ئەمریكا، كە ئەویش ئەندازیارێكی ئێرانییە‌و لەلایەن ئەمریكییەكانەوە تۆمەتباركراوە بەوەی سزا ئابورییەكانی ئەمریكای لەسەر ئێران پێشێلكردووە‌و بەتۆمەتی یارمەتیدانی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران دەستبەسەركراوە.   

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت- محەمەد رەئوف ترەمپ دەستبەرداری تویتەرەكەی بوو، ئەمجارە تەلەفۆنەكەی هەڵگرت‌و راستەوخۆ لەگەڵ كوردێك قسەی كرد، ئەو رۆژانە قسەی جیاواز‌و ناجۆر لەبارەی كوردەوە دەكات، رۆژێك خۆشەویستی دەردەبرێت، رۆژێكی تر بێمنەتیی، ئەمە چیرۆكی كوردە لەگەڵ ئیدارەی نوێی ئەمریكا لە واشنتۆن، ئەمریكییەكان یەكەم وڵات بوون لەدوای جەنگی جیهانی دووەم بەڵێنی دروستكردنی دەوڵەتیان بە كورد دا، بەڵام بەردەوام كوردیان لە گۆرەپانەكە لەبەردەم كارەساتی مرۆیی بەجێهێشتووە، ئەم راپۆرتە وردەكاری پەیوەندی كوردو ئەمریكا روندەكاتەوە.      لە تویتەوە بۆ تەلەفۆن  دوای سێ ساڵ لە دەستبەكاربوونی وەكو سەرۆكی ئەمریكا، دوێنێ دۆناڵد ترەمپ بە تەلەفۆن لەگەڵ كوردێك قسەی كرد، ئەو كوردە (مەزڵوم كۆبانێ) فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات بوو. ئەمە یەكەمجار بوو ترەمپ راستەوخۆ لەگەڵ كوردێك بەتەلەفۆن قسەبكات، پێشتر تەنیا لەڕێگەی تویتەوە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر ناوی كوردی دەهێنا. لەم مانگەدا ترەمپ لەپەراوێزی كۆبونەوەی ساڵانەی نەتەوە یەكگرتووەكان، چاوی بە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق كەوت، لەو سەردانەدا سەفین دزەیی بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان هاوڕێیەتی سەرۆك كۆماری دەكرد، بەڵام ئەمە زیاتر دیدارێكی عێراقیانە بوو، نەك دیداری سەرۆكی ئەمریكا لەگەڵ كوردو لەبارەی كێشەی كوردەوە. ترەمپ كۆتا رۆژەكانی ساڵی 2018 شەوێك بەنهێنی هاتە عێراق‌و پیرۆزبایی ساڵی نوێی لە سەربازەكانی وڵاتەكەی كرد، بەڵام لەو سەردانەدا هیچ بەرپرسێكی كوردی نەبینی، بە بەرهەم ساڵحیشەوە كە وەكو كوردێك سەرۆك كۆماری عێراقە. ترەمپ‌و كورد دۆناڵد ترەمپ كۆتایی ساڵی 2016 لە پۆستی سەرۆكی ئەمریكا دەستبەكاربوو، كاتێك بوو بە سەرۆك وڵاتەكەی سەرۆكایەتی جەنگێكی گەورەی دەكرد لەدژی چەكدارانی رێكخراوی "داعش" لە سنوری عێراق‌و سوریا. ترەمپ كە حوكمی گرتەدەست، درێژەی بە هەماهەنگی سەربازی  وڵاتەكەیدا لەگەڵ كورد، هەماهەنگییەك كە سەرۆكی پێشوو (باراك ئۆباما) بناغەكەی دانابوو. بەڵام كۆتاییەكانی ساڵی 2018 پەیوەندی نێوان ئەمریكا‌و كورد كەوتە بەردەم مەترسی، ئەوەش كاتێك بوو (برێت مەكگۆرك) نوێنەری پێشووی سەرۆكی ئەمریكا بۆ هاوپەیمانێتی دژ بە "داعش" دەستی لە پۆستەكەی كێشایەوە. دەستلەكاركێشانەوەی مەكگۆرك لە ناوەندی سیاسی كورددا لە هەرێمی كوردستان‌و رۆژئاوای كوردستان ناڕەزایەتی‌و نیگەرانی لێكەوتەوە، چونكە ئەو پیاوە لەماوەی كاركردنیدا توانی كورد بەشێوەیەكی بەهێز بە ناوەندی دەسەڵاتەوە لە واشنتۆن ببەستێتەوە، بەتایبەتی لە بواری هەماهەنگی سەربازی دژ بە "داعش"، هەندێكجار رۆڵی سیاسیشی دەگێڕا بەتایبەتی لە چارەسەركردنی كێشەو ناكۆكی نێوان لایەنە كوردییەكان. دواین رۆڵی مەكگۆرك كاركردن بوون بۆ جێگیركردنی بەرهەم ساڵح وەكو كوردێك لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. تا ئەوكاتە ئیدارەی ئەمریكا تەنیا لەڕێگەی برێت مەكگۆركەوە پەیوەندی لەگەڵ كورد دەبەست، بەڵام كاتێك دەستی لەكاركێشایەوە، دۆناڵد ترەمپ وتی:" من كەسێك بەناوی برێت مەكگۆرك ناناسم"، رەنگە هۆكاری ئەم قسەیە بۆ نیگەرانی ترەمپ لە هەڵوێستەكەی مەكگۆرك بگەڕێتەوە، چونكە مەكگۆرك هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەكەی بەستەوە بە بڕیارەكەی ترەمپ بۆ  كشانەوەی هێزی سەربازی ئەمریكا لە رۆژئاوای كوردستان. دواجار رۆژی 7ی ئەم مانگە ترەمپ بڕیارەكەی خۆی خستەبواری جێبەجێكردن‌و سەربازانی ئەمریكای لە ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان كشاندەوە، ئەوكاتیش مەكگۆرك یەكەمین كەس بوو كە لەبەرامبەر كورد هەستی بە شەرمەزاربوون كرد‌و رەخنەی لە هەنگاوەی ترەمپ گرت، مەكگۆرك لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسی:" دۆناڵد ترەمپ فەرماندەی باڵا نییە. بڕیاری سەرەڕۆیانە دەدات بەبێ ئەوەی زانیاری هەبێت یان تاوتوێی مەسەلەكە بكات. سەربازانی سوپا رەوانەی شوێنی مەترسیدار دەكات بەبێ ئەوەی پاڵپشتیان بكات. لەپڕ هەڵدەچێت‌و هاوپەیمانەكانمان جێدەهێڵێت كاتێك نەیاران فریوی دەدەن یان كە روبەڕوی پەیوەندییەكی تەلەفۆنی توند دەبێتەوە..". دوای قسەكانی مەكگۆرك شەپۆلی ناڕەزایەتی لەناوەندی سیاسی ئەمریكا دژ بە بڕیارەكەی ترەمپ دەستی پێكرد، هەموان باوەڕیانوابوو نابێت ئەمریكا دەستبەرداری كورد ببێت وەكو هاوپەیمانێكی خۆی لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمانە دواجار ترەمپیان ناچاركرد، هەوڵی راستكردنەوەی هەڵە مێژوییەكەی بدات، ئەو دوێنێ لەژێر فشاری كۆنگرێس‌و ناوەندە سیاسییەكان لە واشنتۆن، پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ مەزڵوم كۆبانی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات سازدا‌و دواتریش سزای بەسەر سێ وەزیرو دوو وەزارەتی توركیادا سەپاند بەهۆی پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ لەلایەن سوپای توركیاوە لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان. هێرشی توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان دەریخست كورد لە ئەجێندای كاری دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكادا بوونی نیە، بەڵام لەناو شەقام‌و ناوەندە سیاسییە جۆربەجۆرەكانی ئەمریكادا پاڵپشتیكاری بەهێزی هەیە. كورد بەپێچەوانەی وڵاتانی ترەوە، هیچ پارەیەكی ئەوتۆی لە كڕینی گروپی فشار "لۆبی" لە ئەمریكا بە خەرجنەداوە، بەڵام دەركەوت جەنگی دژ بە "داعش"‌و قوربانیدانی شەڕڤانان‌و پێشمەرگەی كورد جۆرێك "لۆبی" بۆ كورد لە ناوەندی سیاسی ئەمریكا دروستكردووە، دیمەنی كچانی رۆژئاوای كوردستان لە بەرەكانی جەنگ ئێستا وێنە‌و ئایكۆنی پیرۆزی كوردە لای ئەمریكییەكان. ترەمپ‌و ریفراندۆم ترەمپ كاتێك رۆژئاوای كوردستانی لەبەردەم هێرشی سوپای توركیا بەتەنیا جێهێشت، ویستی سیناریۆی هێرشی حەشدی شەعبی بۆسەر ناوچە جێناكۆكەكان لە هەرێمی كوردستان دوبارە بكاتەوە، كە ئەوكات واشنتۆن تەنیا وەكو تەماشاكەرێك مایەوە‌و بێدەنگی هەڵبژارد. بەڵام بۆ رۆژئاوای كوردستان چیتر پشتیوانەكانی كورد لە بێهەڵوێستی ئەمریكا بێدەنگ نەبوون. (11) مانگ دوای دەستبەكاربوونی دۆناڵد ترەمپ وەكو سەرۆكی ئەمریكا، كورد لە هەرێمی كوردستان ریفراندۆمی كرد بۆ سەربەخۆیی‌و جیابونەوە لە عێراق. ئەوكات هەڵوێستی فەرمی ئیدارەكەی ترەمپ ئەوە بوو كورد ریفراندۆم نەكات‌و لەگەڵ عێراق بمێنێتەوە، بەرپرسانی واشنتۆن هۆشدارییاندا بە مەسعود بارزانی سەرۆكی ئەوكاتی هەرێمی كوردستان " ئەگەر هەرێم ریفراندۆم بكات، ئاكامی ریفراندۆمەكە هەرشتێك بێت، ئەوكات ئەمریكا ئامادە نییە بەرگری لە كورد بكات". لەو ساڵەدا ریكس تیلرسۆن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بوو، رۆژی 22ی سێپتێمبەری 2017 ئەو پیاوە نامەیەكی بەناوی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپەوە بۆ مەسعود بارزانی نوسی، لەو نامەیەدا داوایكرد "كورد ریفراندۆم نەكات‌و جارێكی ترو بۆ ماوەی یەك ساڵ لەگەڵ حكومەتی بەغداد بكەوێتەوە گفتوگۆ بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی، ئەگەر ئەوكات كێشەكان چارەسەرنەكران، ئەمریكا ئامادەیە پشتیوانی ریفراندۆمی كورد بكات بۆ سەربەخۆیی"، ئەمە بەدیلی ئەمریكا بوو بۆ دواخستنی ریفراندۆم. بارزانی بەدیلەكەی ئەمریكای قبوڵنەكرد، كاتێك رۆژی 16ی ئۆكتۆبەر هێزەكانی حەشدی شەعبی لە ناوچە جێناكۆكەكانەوە پەلاماری هێزی پێشمەرگەی كوردستانیان دا، ئەمریكا بێدەنگی هەڵبژارد‌و تەنیا تەماشای بارودۆخەكەی كرد، ئەوكات زیاتر ئەوروپی‌و ئێرانییەكان رۆڵیانگێڕا لە راگرتنی هێرشەكەی حەشددا. رەنگە ئەوەی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر لە دۆخی ئێستای رۆژئاوای كوردستان جیابكاتەوە ئەوەیە ئەمریكییەكان نایانەوێت لە سوریا (رۆژئاوای كوردستان) گۆڕەپانەكە بەتەواوەتی بۆ روسیا‌و ئێران چۆڵ بكەن لەكاتێكدا هێشتا چارەنوسی قەیرانی سوریا یەكلانەبووەتەوە، سەرباری ئەمە نزیكەی (11 هەزار) دەستگیركراوی "داعش" لە گرتوخانەكانی رۆژئاوای كوردستاندا هەن، ئەمە وایكرد جیهان دژی هێرشی توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان بوەستێتەوە، بەتایبەتی وڵاتانی ئەوروپا، كە مەترسییان هەیە بەهۆی هێرشەكەوە دەستگیركراوانی داعش لە گرتوخانەكان هەڵبێن‌و جارێكی تر ببنەوە بە هەڕەشە لەسەر ئاسایشی جیهان.  چەند رۆژێك لەمەوپێش ترەمپ لە تویتێكدا بەراوردكارییەكی لەنێوان رووداوەكانی (16)ی ئۆكتۆبەرو دۆخی ئێستای رۆژئاوای كوردستان كرد‌و نوسی:" لەبیرتانە دوو ساڵ لەمەوبەر كاتێك عێراق دەیەویست لە دژی كوردەكان شەڕ بكات، زۆر كەس دەیانویست ئێمە شانبەشانی كورد دژی عێراق شەڕ بكەین، لەكاتێكدا ئێمە كەمێك پێش ئەوە لەگەڵیان لەیەك سەنگەر بووین، من وتم نا، كوردەكانیش شەڕیان نەكرد، دواجار وایانكرد. ئێستا هەمان شت لە توركیا دووبارە دەبێتەوە". ترەمپ چۆن لە كورد تێگەیشتووە ؟ چەند رۆژێكە زۆترین قسەكانی دۆناڵد ترەمپ لەبارەی كوردەوەیە، ئەو ماوە لەدوای ماوە لە تویتەرەكەی خۆیەوە لەبارەی كوردو دۆخی رۆژئاوای كوردستانەوە دەنوسێت‌و هەڵوێستەكانی جیاواز‌و ناجۆرن، جارێك عیشق‌و خۆشەویستی خۆی بۆ كورد رادەگەیەنێت، جارێكیش بێ منەتی خۆی نیشان دەدات. دیارترین قسەكانی ترەمپ لەبارەی كوردەوە دەتوانرێت لەم دێڕانەدا كورتبكرێتەوە: •    رێگەبدەن سوریاو ئەسەد پارێزگاری لە كوردەكان بكەن‌و سنوری خۆیان بپارێزن‌و دژی توركیا بجەنگن. •    هەركەسێك دەیەوێت یارمەتی سوریا بدات لە پاراستنی كوردەكان، پێمباشە، روسیا بێت، چین بێت، ناپلیۆن پۆناپارت بێت. •    من بە ژنەڕاڵەكانی خۆمم وت بۆچی دەبێت ئێمە بەرگری لە ئەسەد بكەین و لەپێناو خاكەكەی ئەودا بجنگین. •    ئێمە 7 هەزار كیلۆمەتر لە سوریاوە دورین. •    ناچینە ناو شەڕێكی 200 ساڵەی نێوان كوردو توركیا، بەڵام سزای گەورە بۆ توركیا بەڕێوەیە. •    كوردەكان، دەیانەوێت بە ئازادكردنی هەندێك لە داعشەكان، ئێمە راپێچی شەڕەكە بكەن. •    من كوردەكانم خۆشئەوێ لەبەرئەوەی ئازان. •    كورد لە جەنگی جیهانی دووەمدا یارمەتی ئێمەی نەداوە. •    كورد لە جەنگی نۆرماندی یارمەتی ئێمەیان نەدا. •    كورد كە لەگەڵ ئێمە لەدژی داعش شەڕی كردووە لەپێناو خاكەكەی خۆیدا شەڕیكردووە. •    ئێمە پارەی زۆرمان بۆ كوردەكان خەرجكردووە. •    بەهەموو ئەمانەشەوە ئێمە هەر كوردمان خۆش ئەوێ. كورد لە ئەجێندای ئەمریكادا كورد ئێستا گەورەترین گروپ‌و كۆمەڵەی ئەتنی-یە كە لەجیهاندا بێ دەوڵەتە، لە دێرزەمانەوە دوای دروستبوونی دەوڵەت‌و نەخشەی سنورەكان، كورد لەسەر خاكەكەی خۆی دابەشكراوە بەسەر وڵاتانی عێراق‌و ئێران‌و توركیا‌و سوریا، هەندێكی تر پەڕاگەندە بووە بۆ وڵاتانی ئەرمینیا‌و جۆرجیا‌و ئازەربایجان. لەدوای جەنگی جیهانی یەكەمەوە (1914- 1918) كورد خەونی دروستكردنی دەوڵەتی سەربەخۆیی لا دروستبووە، بۆ ئەمەش لەپاڵ هەوڵ‌و قوربانیدانەكانی خۆیدا، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بەردەوام چاوی لە زلهێزەكانی وەكو ئەمریكا‌و روسیا بووە خەونەكەی بۆ بەدیبهێنن. (تۆماس وودرو ویڵسۆن) كە (28) هەمین سەرۆكی ئەمریكا بوو لەماوەی ساڵانی (1913 بۆ 1921) یەكەمین سەرۆكی ئەمریكا بوو كە بەڵێنی دا دەوڵەتێكی سەربەخۆ بۆ كورد دروست بكات، بەڵام ئەو رۆیشت‌و سەرۆكەكانی دواتری ئەمریكا بەڵێنەكەیان پشتگوێ خست. لەسەردەمی جەنگی دووەمی جیهانیشدا (1939 بۆ 1945) دەرفەتێكی تر بۆ كورد هاتەپێشەوە، جۆزیف ستالین بەڵێنیدا دەوڵەتێك بۆ كورد دروستبكات لەسەر خاكی ئەو بەشەی كوردستان كە كەوتبووە بندەستی رژێمی شاهەنشاهی ئێران، بەڵام ئەویش هەرزوو لەبەرامبەر وەرگرتنی پشكێك لە نەوتی ئێران لە بەڵێنەكەی پاشگەزبووەوە‌و پێشەوا قازی محەمەد‌و كۆمارەكەی (كۆماری كوردستان) خستەبەردەم پەتی سێدارەی رژێمی شاهەنشاهیی. حەفتاكانی سەدەی رابردوو لەسەردەمی سەرۆكایەتی ریچارد نیكسۆن (37)هەمین سەرۆكی ئەمریكا دەرفەتێكی تر بۆ كورد هاتەپێشەوە، ئەوكاتیش بەهەمان شێوەی ئێستا ئەمریكییەكان دەستبەرداری كوردبوون‌و شوڕشی كورد لە عێراق دوچاری نسكۆ هات.

درەو میدیا: پەرلەمانی كوردستان  لە كۆبونەوەیەكدا 12 راسپاردەی لەسەر بارودۆخی ئێستای رۆژئاوای كوردستان پەسندكرد و بەیەك وشە ناوی توركیای نەهێنا. دوای یەك هەفتە لە دەستپێكردنی لەشكركێشی توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان، ئەمڕۆ پەرلەمانی كوردستان لەسەر ئەو پرسە كۆبوەوە، لە كۆبونەوەكەدا دوای وتاری سەرۆكی فراكسیۆنەكان و گفتوگۆی پەرلەمانتاران، 12 راسپاردەی لەسەر بارودۆخی رۆژئاوای كوردستان پەسەندكرد بەدەنگی (96) پەرلەمانتار، لەكۆی (97) پەرلەمانتاری ئامادەبوو، واتا تەنها یەك پەرلەمانتار دەنگی بە راسپاردەكان نەدا كە ئەویش ( ئەبوبەكر هەڵەدنی) پەرلەمانتاری یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بوو، لە نوسینێكدا بەناوی( بۆ دەنگم نەدا بەڕاسپاردەكانی ئەمڕۆی پارلەمان!؟؟) ئەبوبەكر هەڵەدنی هۆكاری دەنگنەدانی گەڕاندۆتەوە بۆ ئەوەی"بەهیچ شێوەیەك لەڕاسپاردەكاندا ناوی سوپای توركیا نەهاتوە،لەكاتێكدا بەقورسترین وپێشكەوتووترین چەكی سەربازی ڕووبەرووی گەلێكی سڤیل بۆتەوە كەلەسەر خاكی خۆی دەژی وداوای كەرامەت وئازادی خۆی دەكات"   په‌رله‌مان 12 راسپارده‌ی له‌سه‌ر بارودۆخی ئێستای رۆژئاوای كوردستان په‌سندكرد هەڵوێست و راسپاردەکانی پەرلەمانی کوردستان لەسەر رەوشی رۆژئاوای کوردستان 1ـ پەرلەمانی کوردستان دژە شەڕە و داوا دەکەین هەرچی زووە شەڕ و لەشکرکێشی و ململانێی سەربازی کۆتایی پێبهێنرێت و لەبری ئەوە پشتیوانی بژاردەی چارەسەری ئاشتییانەین و دەخوازین لە رێگای دیالۆگەوە کۆتایی بە ناکۆکیەکان بهێنرێت.  2ـ وێڕای بە توندی ئیدانەکردنی هیرش و لەشکرکیشی و بە ئامانجگرتن و پەلاماری سەر هاولاتیان، داواکارین سەروماڵ و گیانی خەڵکی سڤیل و دامەزراوە مەدەنییەکان پارێزراو بێت.  3ـ پەرلەمانی کوردستان لە پێناوی پاراستنی ئاسایش و ئاشتی نێودەوڵەتی، بەرمەبنای ڕێکەوتتنامە نێودەوڵەتیەکان، داوا لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و نەتەوەیەگرتووەکان و یەکێتی ئەوروپا و رێکخراوە هەرێمایەتی و نێوەدەوڵەتییەکان دەکات، هەوڵ و توانایان چڕتر بکەنەوە و گوشارە سیاسی و دیپلۆماسییەکانیان زیاتر بکەن بەئاراستەی کۆتایی هێنان بەو شەرو لەشکرکێشیەی کە ئیستا لە رۆژئاوای کوردستان هەیە.  4- حکومەتی هەریمی کوردستان رادەسپێرین تاوەکو لە چوارچیوەی تواناکان، بە هاوکاری و هەماهەنگی لەگەڵ ریکخراوە نێوەدەوڵەتییەکان ئامادەسازی تەواو بکات بۆ پیشوازی و حەواندنەوە و بە دەمەوە چوونی ئەوپەنابەرانەی کە بەهۆی شەڕو ململانێکانی ئێستای ناوچە جیاجیاکانی رۆژئاوای کوردستانەوە ڕوو لەهەریمی کوردستان دەکەن.  5- داوا لە بەرێز سەرۆکی هەرێمی کوردستان و دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەریمی کوردستان دەکەین ، وێڕای چرترکردنەوەی هەولە دیپلۆماسییەکان و هەماهەنگی لەگەل حکومەتی فیدرال، کاری زیاتربکات بۆ یەکخستنی هەلویستی تەواوی لایەنە سیاسیە بەڕێزەکانی هەریمی کوردستان بە ئاراستەی پشتیوانیکردن لە بژاردەی ئاشتیانە. 6- داوا لە حکومەتی عێراقی فیدراڵ دەکەین ، هاوکاری دامەزراوەکانی حکومەتی هەریمی کوردستان بێت بە دابینکردنی بەشێک لە بودجەی (گواری)بۆ فریاکەوتن و حەواندنەوەی ئاوارەکان، چونکە هاوکاری و بەدەمەوەچوونی پەنابەری نوێ و ئیدارەدانی ئاوارەو پەنابەرانی ئێستای ناو کامپەکانی هەریمی کوردستان ، بارگرانیەکی دارایی گەورە دەخاتە سەر هەرێمەکەمان و لە تواناکانمان زیاترە.  7- داوا لە سەرجەم ئەو کونسولخانەو نوێنەرایەتیە دیپلۆماسییانەی ولاتان دەکەین کە لەهەریمی کوردستانن، حکومەتەکانیان لەو دۆخەی ئیستای رۆژئاوای کوردستان بە وردەکاری رووداوەکانی و لێکەوتە ناوخۆیی و هەریمایەتی و جیهانییەکانی ئاگادار بکەنەوەو هەوڵ و توانا و گوشارە دیپلۆماسییەکانیان بۆ ڕاگرتنی شەڕ و ململانێی سەربازی و ماڵوێرانی خەلکی سڤیل و ئاوارە بوونیان، زیاتر بکەن و هەموو لایەنە ناکۆکەکان بۆ گفتوگۆ و چارەسەری ئاشتی هانبدەن. هاوکات داوایان لێدەکەین کە هاوکاری دامەزراوەکانی حکومەتی هەریمی کوردستان بن بۆ بەدەمەوە چوونی ئاوارەو پەنابەران.  8- پەرلەمانی کوردستان هەڵمەتیکی نیشتیمانی بۆ کۆکردنەوەی کۆمەک و پشتیوانی و بەدەمەوەچوونی ئاوارەو لێقەوماوانی رۆژئاوای کوردستان رادەگەینێت و لە روانگەی ئەرکی نیشتیمانی و مرۆیی و نەریتی کوردستانیانەمانەوە، داخوازیمان ئەوەیە خەڵکی کوردستان وەک نەریتیکی مرۆدۆستانەی کوردستانیانە، ئەوەی لە توانایاندایە لە ریگای ریکخراوە ناوخۆیی و نێوەدەوڵەتییەکان و دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێمەوە ، بەدەم ئاوارەو پەنابەرانەوە بچن . پەرلەمانتارانی کوردستان بەشدارن لەم هەلمەتە نیشتیمانییە.  9- پەرلەمانی کوردستان نیگەرانییەکی قوڵی هەیە لەوەی ئاراستەی رووداوەکان و کاری هێزەچەکدارە توندرەوەکان بە جۆرێک بن کە دۆخی نەخوازراو و ناهەمواری عەفرین و پیشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ و کارە دژە مرۆڤایەتییەکانیان و بە تالان بردنی سەرو ماڵی هاولاتیان و گٶڕینی دیمۆگرافی لە ناوچەکانی دیکەی رۆژئاوای کوردستان دووبارە بکەنەوە. پیویستە هەموو هەولەکان بەو ئاراستیە بن کە رێ لەم هێزە چەکدارانە بگیریت تا دۆخی سەری کانێ و گرێ سپی و کۆبانێ و ناوچەکانی دیکە وەک عەفرین لێ نەکەن.  10- گەلی کورد و گەلانی دیکەی سوریا، مافیکی سروشتی و یاسایی و دیموکراسییانەی خۆیانە ، لە چوارچیوەی هەولە دیپلۆماسییەکانی چارەسەری دۆخی گشتی سوریا بە ئاراستەی جنێڤ وئاراستەی ئاستانە و بریارەکانی نەتەوەیەکگرتووەکان تایبەت بە سوریا، لە هەر ریککەوتنێک بۆ دۆخی سوریای دوای شەر ، مافی نەتەوەیی و هاولاتی بوون و یەکسانی و دادپەروەری لە ئەرک و مافیان لە دەستوری نویی سوریا و شیوەی حوکمرانی لە چوارچیوەی سوریادا بچه‌سپێت. 11- پەرلەمانی کوردستان داوا لەسەرجەم هێزە کوردستانییەکانی رۆژئاوای کوردستان دەکات، ململانیی حیزبی و ئایدیۆلۆژی تەسک بە لاوە بنێنن و قۆناغێکی نویی کاری پیکەوەیی و خەباتی بەرەیی لە سەر بنەمای بەرژەوەندی بالای خەلکی کوردستان لە رۆژئاوای کوردستان دەستپێبکەن و لە سەر بنەمای ئاشتی و دیموکراسی و دیالۆگ و پێکەوە ژیان و وەستانەوە دژی تیرۆر ، خەباتی گەلی کوردستان لەرۆژئاوای کوردستان زیاتر پێشبخەن و لاپەرەیەکی نوێ هەلبدەنەوە.  12- پەرلەمانی کوردستان سەرنجی کۆمەلگای نێوەدەولەتی بۆ ئەو راستییە رادەکیشیت کە رووداوەکانی ئەم دواییەی رۆژئاوای کوردستان و کشانەوەی هیزەکانی هاوپەیمانی نێودەولەتی و ئەو لەشکرکیشی و ناسەقامگیریەی کە لە چەند ناوچەیەکی رۆژئاوای کوردستان هاتۆتە ئارا، هەموو دەستکەوتەکانی شەری تیرۆر و شکاندنی ئەفسانەی داعش لە ناو دەبات و زەمینەی سەرهەڵدانەوەی داعش و تیرۆریستانی دیکە زیاتر دەکات و بەوەش جاریکی دیکە ئاشتی و ئاسایش و سەقامگیری هەریمایەتی و جیهانی دەکەویتەوە بەر مەترسی. 

درەو میدیا: سەرۆكی ئەمریكا سزا بەسەر سێ وەزیری توركیادا دەسەپێنێت و پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ مەزڵوم كۆبانی فەرماندەی هێزەكانی هەسەدە ئەنجام دەدات وەزیری گەنجینەی ئەمریكا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا واژۆی لەسەر سەپاندنی سزا بەسەر توركیادا كردووە و هەرسێ وەزیرانی (خەلوسی ئاكار بەرگری، سولەیمان سۆیلۆ ناوخۆ، فاتح دۆنمار وزەو سەرچاوەی سروشتی) حكومەتی ئەو وڵاتەی سزاداوە. لە راگەیێندراوێكیشدا وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاندووە، فەرمانی سەرۆكایەتییان بەدەستگەیشتووە بۆ جێبەجێكردنی سزاكانی ئەمریكا بۆسەر توركیا، كە سزاكان سێ بەرپرسی باڵای توركیای گرتووەتەوە لە نێویاندا وەزیری بەرگریی و وەزیری وزەی توركیا هەن. لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیشدا مایك پێنس جێگری سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، سەرۆك ترەمپ لەگەڵ فەرماندەی كورد و هەسەدە، مەزڵوم كۆبانێ، قسەی كردووە، مەزڵوم كۆبانێ بە دۆناڵد ترەمپی راگەیاندووە، توركیا تاكو ئێستا نەیتوانیووە لەو30 كیلۆمەترەی ناوچەی ئارام كە دانرابوو تێپەڕ بكەن. بوتەی مایك بێنس ترەمپ دواتر لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا قسەی كردووە، سەرۆكی ئەمەریكا بە روونی داوای كردووە دەبێت هێرشەكان بوەستێنرێت و ئاگر بەست رابگەینرێت و دووپاتی كردووەتەوە دەبێت دانووستان هەبێت كێشەكان لەو رێگایەوە چارەسەر بكرێن.  هاوكات لینزی گراهام سیناتۆری كۆمپارییەكانی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند "ترەمپ پەیوەندی بە مەزڵوم كۆبانیەوە كرد، دڵنیای كردووە هەموو شتێك دەكات بۆ ڕاوەستانی هێرشی توركیا و بەدوای چارەسەرێكدا دەگەڕێت كە بۆ هەموو لایەك بەسوود بێت". لینزی گراهام ئاماژەی بەوەشكردووە"  ترەمپ ئەیەوێ كۆتایی بەم خوێنڕێژیە بێت، دەیەوی نیگەرانیەكانی توركیا بڕەوێنێتەوەو دڵنیاییش بداتە كوردەكان كە پشتگوێنەكخراون"  

درەو میدیا:  سەرۆكی ئەمریكا هەڕەشەی سزادانی بەرپرسان و تێكشكاندنی ئابوری توركیا دەكات . دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بەیاننامەیەكی توندو هەڕەشە ئامێز ئاراستەی بەرپرسانی توركیا دەكات" سزای بەپرسانی ئێستا و پێشووی توركیا دەدەین  سزاكان هەموو ئەو كەسانە دەگرێتەوەكە مافی مرۆڤیان پێشێل كردووەو بوونەتە هۆكاری ئاوارەبوونی خەڵك لە باكوری سوریا" لە بەیاننامەكەی ترەمپدا ئاماژە بە كۆمەڵێك سزاكراوە كە" بە رێژەی 50% باج دەخەینە سەر كاڵاكانی توركیا و گفتوگۆكانی  ئاڵوگۆری بازرگانی لەگەڵ توركیا رادەگرین كە بەبەهای 100 ملیار دۆلارە" سەرۆكی ئەمریكا ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا بە هەڕەشە بۆسەر سەقامگیری ناوچەكە ناودەبات" ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا ئاشتی و سەقامگیری ناوچەكەی خستۆتە مەترسیەوەو كردنە ئامانجی خەڵكی سڤیل قبوڵكراو نیە"  تەرمپ هەرشە دەكات" ئامادەم ئابوری توركیا تێكبشكێنم ئەگەر سەركردەكانی لەسەر ئەم رێگە مەترسیدارەو وێنكەرانەیە بەردەوام بن"  هەر ئەمڕۆ لە دوو تویتدا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لەبارەی رۆژئاوای کوردستانەوە نوسیویەتی:  🔷 دوای ئەوەی داعش بەتەواوەتی لە سوریا شکستی هێنا ئێمە هەموو سەربازەکانمان لەو وڵاتە کشاندەوە. 🔷 رێگەبدەن سوریاو ئەسەد پارێزگاری لە کوردەکان بکەن و سنوری خۆیان بپارێزن و دژی تورکیا بجەنگن.  هەركەسێك دەیەوێت یارمەتی سوریا بدات لە پاراستنی كوردەكان پێم باشە، روسیا بێت، چین بێت، ناپلیۆن پۆناپارت بێت. ️🔷 من بە ژنەڕاڵەکانی خۆمم وت بۆچی دەبێت ئێمە بەرگری لە ئەوەد بکەین و لە پێناو خاکەکەی ئەودا بجنگین. 🔷 ئێمە 7 هەزار کیڵۆمەتر لە سوریاوە دورین.

درەو میدیا:  بەرپرسانی رۆژئاوای كوردستان، بە ناوبژیوانی بەرهەم ساڵح و ئاگاداری راستەوخۆی روسیا لەگەڵ دیمەشق گەیشتنە رێككەوتن بۆ گەڕانەوەی سوپای سوریا بۆ رۆژئاوای كوردستان، چتوەڕەوان دەكرێت لە دوو رۆژی داهاتوودا لەشكركێشی سوپای توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان رابگیرێت.    لە بەیاننامەیەكدا رێڤەبەری خۆسەری لە باكور و رۆژهەڵاتی سوریا لە رێككەوتنیان لەگەڵ سوریا و روسیا راگەیاند "گەیشتووینەتە رێككەوتن لەگەڵ حكومەتی سووریا.. تاوەكو سووپای سووریا بە درێژایی سنووری سووریا و توركیا جێگیربكرێت، بۆ ئەوەی هاوكاری هێزەكانی سووریای دیموكرات بكات بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو هێرشە و رزگاركردنی ئەو ناوچانەی كە سوپای توركیا و بەكرێگرتەكانیان كۆنترۆڵیان كردووە". مەزڵوم كۆبانی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات(هەسەدە) لە كۆبونەوەیەكدا بە ئەمریكییەكانی راگەیاندوە" ئەگەر واشنتۆن كوردانی سوریا لە هێرشی توركەكان نەپارێزێت، ئەوا لەگەڵ حكومەتی دیمەشق و روسیا رێكدەكەون "   ووردەكاری رێككەوتنەكەی رۆژئاوای كوردستان : 🔷 بەئامانجی رێگریکردن لە هێرشی تورکیا، رێککەوتن لەگەڵ حکومەتی سوریادا کرا کە ئەرکی سەرشانێتی پارێزگاری لە سنوری وڵات و سەروەری سوریا بکات. 🔷 ئەم رێککەوتنە ئامانج لێی چونەناوەوەو بڵاوبونەوەی سوپای سوریایە بەدرێژایی سنوری سوریاو تورکیا، هاوتا لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکراتدا، بۆ رێگرتن لەو دەستدرێژییەو ئازادکردنی پاشماوەی ئەو ناوچانەی تر کە سوپای تورکیاو مورتەزەقە بەکرێگیراوەکانی چونەتە ناوییەوە. 🔷 ئەم رێککەوتنە دەرفەتی ئەوە دەڕەخسێنێت هەموو خاکە داگیراوەکانی تری سوریا لەلایەن سوپای تورکیاوە ئازادبکرێن، وەکو عفرین و ناوچەکانی تر. 🔷 پرۆژەی خۆبەڕێوەبەرێتی سیاسی لە  باکورو خۆرهەڵاتی سوریا داوای جیابونەوە ناکات، بەڵکو لە رابردوو و ئێستاشدا هێشتا داوای دیالۆگ و چارەسەری قەیرانی سوریا دەکات بەشێوەیەکی ئاشتیانە و هەرگیز هەڕەشەو دەستدرێژی نەکردوەتە سەر وڵاتانی دراوسێ تەنانەت تورکیاش، لەکاتێکدا ئەو هێشتاتۆمەتبارمان دەکات بە تیرۆر ەکاتێکدا خۆی لەسەرەتای قەیرانی سوریاوە رۆڵی هەبووە لە بڵاوکردنەوەی تیرۆردا. چۆن رێككەوتن؟ چەند رۆژێكە گفتوگۆی چڕ هەیە لە نێوان بەرپرسانی هەسەدەو روسیا بە نێوەنگیری بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق، بۆ گەییشتن بە رێككەوتن و بەرگرتن لە داگیركاری سوپای توركیا. بەپێی بەدواداچوونەكانی ( درەو میدیا ) كە لە چەند سەرچاوەیەكی باڵاوە دەستی كەوتووە، لەماوەی سێ رۆژی رابردوودا پەیوەندی چڕو پڕ لە نێوان  بەرپرسانی بەڕێوەبەری خۆسەری رۆژئاوای كوردستان و بەرهەم ساڵح سەرۆككۆماری عێراقدا هەبووە. زانیاریەكانی ( درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە سەرەتا ( دیمەشق) رازی نەبووە بەو رێككەوتنە، چونكە پێیان وابووە بەرپرسانی كورد خیانەتیان كردووەو هێزەكانی ئەمریكایان هێناوەتە خاكی سوریاوە، هەروەك فەیسەڵ میقداد، جێگری وەزیری دەرەوەی سوریا بۆ رۆژنامەی (وەتەن)ی راگەیاندبوو" كوردەكان هەموو شتێكیان دۆڕاند، بەڵام پێویستە خۆیان نەدۆڕێنن". دواتر بەرهەم ساڵح چەند جارێك پەیوەندی بە بەرپرسانی باڵای سوریاوە دەكات و بۆ رازیكردنیان بە رێككەوتن لەگەڵ ئیدارەی خۆسەری، پێشتر بەرهەم ساڵح لە رێگەی پەیوەندیەكانیەوە بە سەرۆكی میسر و سەرۆكی كۆمكاری عەرەبی و پادشای سعودیەوە هەوڵی گەراندنەوەی كورسیەكەی سوریای داوە بۆ كۆمكاری عەرەبی و ئەوانیش رەزامەندیان لەسەر داوە. دواجار بەرپرسانی سوریا بە رێككەوتن رازی دەبن.  دواتر چەند جارێك لەرێگەی پەیوەندی تەلەفۆنیەوە قسە لەگەڵ سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا دەكات و پرۆژەیەك دەخاتە بەردەمیان بەمەبەستی رێككەوتن، چونكە سەرۆك كۆماری عێراق پێی وابووە كلیلی رێكەوتن لەگەڵ دیمەشق "مۆسكۆ"یە، بۆیە دواجار پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ فلادمیر پۆتن سەرۆكی روسیا دەكات و رازی دەكات بەو رێككەوتنە، سەرئەنجام ئەمڕۆ هەموو لایەنەكان رێككەوتن و سوریا هێزی بەرەو منبج و كۆبانی جوڵاند.  بۆ پشت راستكردنەوەی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی سالار مەحمود راوێژكاری سەرۆك كۆماری عێراق نوسیویەتی" سەرۆككۆماری عێراق لەم هەفتەیەدا هەوڵی خۆیدا، بۆیە غەریب حەسۆ هاوسەرۆكی تەڤدەم لە پەیوەندیەكی تەلەفۆنیدا هەوڵەكانی سەرۆككۆماری بەرزنرخاند" رێككەوتنەكە چۆن دەبێت؟  سەبارەت بە رێككەوتنی نێوان خۆسەر و دیمەشق، بەرپرسی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی تەڤدەم رایدەگەیێنێت، رێككەوتنی هەسەدە و سوپای سووریا تەنها سەربازییە و پەیوەندی نییە بە چارەنووسی دەسەڵاتی خۆجێی و بەڕێوەبردنی شار و شارۆچكەكان لە رۆژئاوا.  رێككەوتنەكە بەجۆرێكە كە لەسەرەتادا تەنها رێككەوتنێكی سەربازی بێت بەڵام لە داهاتوودا  خۆی لە رێككەوتن لە بواری ( ئیدارە، نەوت، چەك و بواری سەربازی، پەیوەندییەكان)دەبینێتەوە  و لە داهاتوودا تەواوی رێككەوتنەكە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، سوپای سوریا بە هاوكاری سوپای روسیا دەچنە شارەكانی رۆژئاوای كوردستان، سەرەتا دەچنە شارەكانی ( منبج ، كۆبانی، عەین عیسا )، دواتر بۆ شارەكانی تری رۆژئاوای كوردستان، بەپێی رێكەوتنی نێوانیان سوپای سوریا روبەرووی سوپای توركیا دەبێتەوەو هاوشانی هەسەدە شەڕ دەكات و رێگری لە هاتنی سوپای توركیا دەكات، واتا بەپێی رێككەوتنەكە هێزەكانی هەسەدە بەچەكی خۆیانەوە لەگەڵ سوپای سوریا هاوئاهەنگی دەكەن بۆ روبەرووبونەوەی سوپای توركیا بە پشتیوانی روسیا.    سەبارەت بە هەڵوێستی توركیاش لەسەر رێككەوتنی نێوان سوریا و خۆسەری، چاوەڕەوان دەكرێت لە دوو رۆژی داهاتوودا توركیا ئۆپەراسیۆنەكەی رابگرێت، ئەویش دوای جێبەجێكردنی قۆناغی یەكەمی ئۆپەراسیۆنەكەی، كە داگیركردنی ( گرێ سپی و سەرێ كانیە)، ئەگەر سوپای توركیا توانی ئەو دوو شارە رابگرێت ئەوا ئۆپەراسیۆنەكەی رادەگرێت. هەروەك روسیا و حكومەتی سوریاش هیچ هێزێك بۆ ئەو دوو شارە نانێرن، واتا بە سوریا و روسیا بە ئاگاداری ئێرانیش رازین بە داگیركردنی ئەو دوو شارە لەلایەن سوپای توركیاوە، بۆیە رێككەوتنەكە دڵرازیكردنی توركیاشی تیایە.