راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف 72 ساڵ پێش ئێستا تەنیا یەك حزبی سیاسی لە باشوری كوردستان (هەرێمی كوردستانی ئێستا) هەبوو، ئەو حزبەش پارتی دیموكراتی كوردستان بوو، بەڵام لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە 30ی ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەچوو، (31) لیست‌و قەوارە ناوی خۆیان بۆ بەشداریكردن تۆماركرد. رەنگە ژمارەی حزبە سیاسییەكان بەمزوانە بەرزبونەوەی زیاتر بەخۆوە ببینێت، چەند رۆژێكە گەردەلولێك لەناو حزبە ئیسلامییەكاندا هەڵیكردووە‌و دیار نییە چی لەگەڵ خۆی رادەماڵێ. لەماوەی دوو رۆژی رابردوودا (6) ئەندامی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی ئیسلامی‌و (2) ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی وازهێنانی خۆیان لە كاری حزبی راگەیاندووە. زۆربوونی ژمارەی پارتە سیاسییەكان لە هەرێم تەنیا زادەی بەرەوپێشچوونی پرۆسەی دیموكراسی‌و فرەیی نییە، چونكە زۆرێك لەو پارتە سیاسییانەی ئێستا لە  گۆڕەپانەكەدا كاردەكەن زادەی یەك منداڵدانی سیاسین‌و بەهۆكاری جیاواز جیابونەتەوە (انشقاق) یان كردووە. ساڵێك‌و سێ حزب لەماوەی كەمتر لە ساڵێكدا (3) پارتی سیاسی لە هەرێمی كوردستان لەدایكبوون كە ئەمانەن: •    جوڵانەوەی نەوەی نوێ •    هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری •    هاوپەیمانی نیشتمانی ئەم سێ پارتە نوێیە یەكێكیان لەسەر داروپەردووی حزبێكی تر دروستبووە‌و دوانی تریان زادەی جیابونەوە (انشقاق)ن. جوڵانەوەی نەوەی نوێ سەرباری ئەوەی سەرۆكی ئەم جوڵانەوەیە بەردەوام شانازی بەوەوە دەكات جوڵانەوەكەی یەكەمین پارتی سیاسییە كە زادەی (انشقاق) نییە، بەڵام لە دیمەنە گەورەكەیدا ئەم هێزە لەسەر داروپەردوی بزوتنەوەی گۆڕان بنیادنراوە، ئەوە لەكاتێكدایە باڵەخانەكەی گۆڕان بەتەواوەتی نەڕوخاوە‌و هێشتا بەپێوەیە. ئەم جوڵانەوەیە لە گوتارەكانیدا وا دەردەكەوێت هێندە گرەو لەسەر مردنی بزوتنەوەی گۆڕان دەكات، هێندە گرەو لەسەر گەورەبوونی خۆی بەشێوەیەكی ئاسایی قۆناغ بە قۆناغ ناكات، واتە بەپلەی یەكەم سەركەوتنی خۆی لەسەر مەرگی گۆڕان هەڵچنیوە. هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەوەری سوڕی ژیانی ئەم هێزە سیاسییە تەنیا (10) مانگ بوو، بەرهەم ساڵح كە ئێستا سەرۆك كۆماری عێراق‌و جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە سەرۆكایەتی دەكرد. هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری هێندەی وەكو هێزێكی جیابوەوە (منشق) لە یەكێتی دەركەوت، هێندە وەكو هێزێكی نوێ‌و پێویست بۆ ئەم قۆناغەی دۆخی سیاسی هەرێم دەرنەكەوت، ئەمە لەكاتێكدابوو، جگە لە بەرهەم ساڵح كە ناكۆكی لەگەڵ حزبەكەی (یەكێتی) هەبوو، چەندین كارەكتەری سیاسی تری دەرەوەی یەكێتیش لەو هێزە نوێیەدا بەشداربوون.  بەشێوەیەكی گشتی پێكهاتە‌و كارەكتەرەكانی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری زادەی جیابونەوە (انشقاق)ی سێ حزب بوون (یەكێتی نیشتمانی- كۆمەڵی ئیسلامی- یەكگرتووی ئیسلامی). لەم ناو ئەم هێزە نوێیەدا دەگمەنترین روداوی سیاسی لە مێژووی ژیانی حزبایەتی لە كوردستان تۆماركرا، ئەویش كاتێك كە بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە حزبەكەی بەجێهێشت‌و گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، تا ئەو ساتە لە مێژوودا روینەدابوو سەرۆكێك حزبەكەی بەجێبهێڵێت، چونكە دیمەنی باو ئەوە بوو هەمیشە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‌و بەرپرسانی تری حزب لە حزب‌و سەرۆكەیان جیادەبنەوە، بەڵام ئەمجارە سەرۆك لە حزبەكەی جیابوەوە. هاوپەیمانی نیشتمانی ئەمە نوێترین پارتی سیاسییە لە هەرێمی كوردستان، ئارام قادر ئەندامی مەكتەبی سیاسی پێشووی كۆمەڵی ئیسلامی سەرۆكایەتی ئەم پارتە دەكات. هاوپەیمانی نیشتمانی هەم لەسەر داروپەردوی (هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری) دروستبووە‌و هەم زادەی جیابونەوەیەكی پێشوەختەیە لە ناو (كۆمەڵی ئیسلامی‌و یەكگرتووی ئیسلامی). ئینشیقاق لە شەش دەیەدا جیابونەوە (انشقاق) لەناو حزبی كوردیدا نوێ نییە، بەڵام لە مێژووی نوێدا یەكەمین جیابونەوە (انشقاق)، جیابونەوەی باڵی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو لە مەلا مستەفای بارزانی لە ساڵی 1964دا. هەشتاكانی سەدەی رابردوو جیابونەوەیەكی تر لەناو پارتی دیموكراتی كوردستان رویدا، ئەدهەم بارزانی ئامۆزای مەسعود بارزانی لە پارتی جیابوەوە‌و حزبێكی بەناوی "حزبوڵای شۆڕشگێڕی كوردستان"ەوە راگەیاند، بەڵام دواتر ئەدهەم بارزانی گەڕایەوە بۆ ناو پارتی. یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە ساڵی 1975 راگەیەندرا، لەسەر داروپەردوی پارتی دروستكرا، چونكە سەركردە دیارەكانی حزبە نوێیەكە لەوانە بوو لە مەكتەبی سیاسی‌و ئۆرگانەكانی تری پارتی جیابونەوە. حزبە نوێیەكە كە خۆی بە جۆرێك لە جۆرەكان زادەی (انشقاق) بوو، لەشێوەی نیمچە بەرەیەك دروستكرا‌و پێكهاتبوو لە (كۆمەڵەی رەنجدەران- بزوتنەوەی سۆسیالیست- شۆڕشگێڕان)، زۆری نەخایاند ئەم هاوكێشەیە هەڵوەشایەوە‌و بزوتنەوەی سۆسیالیست جیابوەوە، ئاڵای شۆڕش (ئاش) راگەیەندرا، كۆمەڵەی رەنجدەران هەڵوەشێندرایەوە. لەدوای ساڵانی 2000وە لە ناو حزبەكاندا ژمارەیەك جیابونەوەی تر رویاندا، لەوانە باڵێك لە حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان جیابووەوە. هاوكات یەكێتی چەند گۆڕانكارییەكی تری بەسەردا هات، ساڵی 2008  ژمارەیەك كادری ئەو حزبە لە دەرەوەی وڵات رەوتێكیان بەناوی "رەوتی گۆڕانكاری- رەگ" راگەیاند، ئەمە جیابونەوەی تەواوەتی نەبوو، بەڵام ساڵێك دواتر‌و بە دیاریكراو لە ساڵی 2009دا نەوشیروان مستەفا جێگری سكرتێری گشتی یەكێتی جیابوەوە‌و هێزێكی نوێی بە ناوی "بزوتنەوەی گۆڕان" رایگەیاند. بزوتنەوەی گۆڕان سەرباری ئەوەی بنكەیەكی جەماوەری فراوان‌و تێكەڵی هەبوو، بەڵام نەیتوانی خۆی لەوە رزگاربكات كە وەكو هێزێكی "منشق"ی یەكێتی دەربكەوێت، نەوشیروان مستەفا كە خۆی رۆژگارێك بە زەبری هێز روبەڕووی ئەوانە دەبووەوە كە لە شاخ هەوڵی جیابونەوە یان پەرتكردنی یەكێتییان دەدا، ئەمجارە خۆی سەركردایەتی جیابونەوەی كرد، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بوبێت كە ئەو هەمیشە دژی ئەوانە دەوەستایەوە كە دەیانوت "بزوتنەوەی گۆڕان هێزێكە لە یەكێتی ئینشیقاقی كردووە"، ئەو هەمیشە دەیوت "بزوتنەوەی گۆڕان هێزێكی نوێیە‌و مونشەقی هیچ حزبێكی تر نییە". هەردوای بزوتنەوەی گۆڕان، لەناو حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستان جیابونەوەیەك رویدا، بەڵام دواتر جیابوەوەكان گەڕانەوە بۆ ناو حزبەكەیان. سەرەتای ساڵانی 2000 هەندێك جیابونەوەی تر لە ناو حزبە كوردییەكاندا رویدا، رەنگە دیارترینیان بزوتنەوەی ئیسلامی بێت كە لەماوەیەكی كەمدا بەتەواوەتی لێكهەڵوەشا‌و بووەهۆی لەدایكبوونی ژمارەیەك هێزی نوێ، لەوانە كۆمەڵی ئیسلامی- ئەنسار ئیسلام. شەپۆلێكی نوێ ! چەند رۆژێكە شەپۆلێكی ناڕەزایەتی لەناو سەركردایەتی بزوتنەوەی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی دەستیپێكردووە، پێشبینی دەكرێت چیرۆكەكە بە جیابونەوە كۆتایی بێت. یەكێتی نیشتمانی دوای دوو جیابونەوەی فەرمی‌و چەندین هەوڵی جیابونەوەی تر، هێشتا لە دەردی پەرتبوون‌و (انشقاق) رزگاری نەبووە‌و هەركاتێك كێشەی باڵەكانی ناو ئەو حزبە توند دەبێتەوە، دەنگۆی جیابونەوە دێتە ئاراوە، رەنگە ئەوەی تائێستا یەكێتی بە یەكگرتووی راگرتووە ئەوە بێت، ئەم حزبە دەسەڵاتداری زۆنێكی گەورەیە لە هەرێمی كوردستان‌و سامانی ئەم ناوچەیەی لەژێردەستدایە‌و ئەو سامانەش دۆخی ناوخۆیی یەكێتی تاڕدەیەك راگرتووە. بزوتنەوەی گۆڕان كە لە ناو هەناوی یەكێتییەوە هاتە دەرەوە، ئێستا خۆی روبەڕووی هەمان دۆخ دەبێتەوە، بەمدواییانە ژمارەیەك لە هەڵسوڕاوە دیارەكانی ئەو بزوتنەوەیە لە ئەوروپاوە هاوشێوەی "رەگ"ەكەی یەكێتی، رەوتێكیان بەناوی "پرۆ گۆڕان" راگەیاند، هەرچەندە ئەمانە بەتەواوەتی جیابونەوەی خۆیان لە گۆڕان رانەگەیاندووە، بەڵام ئاماژەی جیابونەوە دەدەن. جیابونەوە بۆچی ؟ بەخوێندنەوەی هەموو ئەو حاڵەتانەی جیابونەوە (انشقاق) لەناو حزبی كوردیدا لە باشوری كوردستان لە شەش دەیەی رابردوودا رویانداوە، دەردەكەوێت بەهانەی جیابونەوە لەناو حزبی كوردیدا لە چەند خاڵێكدا كورتبووەتەوە كە ئەمانەن: •    بێ متمانەیی نێوان سەرۆكی حزب‌و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی •    تاكڕەوی سەرۆكی حزب لە بڕیارداندا •    بەبنەماڵەیكردنی حزب‌و هێنانەپێشەوەی كوڕەكان •    دەستگرتن بەسەر دارایی حزبدا لەلایەن سەرۆك‌و ئەندامانی بنەماڵەی سەرۆكەوە •    ناڕوونی داهات‌و خەرجی حزب •    دەستگرتن بەسەر میدیای حزبدا (ئەمە دوای گەشەكردنی ئامرازەكانی رایگەیاندن‌و پەیوەندیكردن دەركەوت) ئەوەی جێگای سەرەنجە زۆربەی هەرە زۆری ئەوانەی لەسەر ئەم بەهانانە لە حزب جیابونەتەوە‌و حزبی نوێیان دروستكردووە، دواتر خۆیان روبەڕووی هەمان كێشە‌و رەخنە بونەتەوە، بەجۆرێك وایلێهاتووە "ئینشیقاق" بوەتە دەردێكی ئەزەلی حزبی‌و كوردی.

( درەو میدیا):  ئەمڕۆ دادگای رەسافەی بەغداد بە قازانجی جوتیارانی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا، كە ئەویش خەرجكردنی پارەی سێ ساڵی رابردووی جوتیارانی هەرێمی كوردستان.     مام فارس، نوێنەری جوتیارانی هەرێمی كوردستان و سەرۆكی رێكخراوی سەردەم بە ( درەو میدیای ) راگەیاند:  دادگای رەسافە, حكومەتی عێراقی پابەندكرد بە خەرجكردنی پارەی گەنمی جوتیارانی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵەكانی 2014 و 2015 و 2016، كە بڕەكەی 555 ملیار دینارە". زیاتر لە نۆ مانگە هەریەك لە  پارێزەرانی خۆبەخش ( رێبین شەمامكی و بەشدار حەسەن )   لەگەڵ  مام فارس سەرۆكی رێكخراوی جوتیارانی سەردەم  لە دادگای فیدراڵی و دادگای رەسافە سكاڵایان لە دژی وەزیری بازرگانی عێراقی تۆماركردبوو، دواجار دادگا بڕیاریدا دۆستەیەكە لە بەرژەوەندی جووتیارانی هەرێمی كوردستان كۆتایی پێبێنێت.

( درەو میدیا): لە راگەیەنراوێكدا شەش ئەندامی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی بزوتنەوەی ئیسلامی دەستیانلەكار كێشایەوە كە پێكهاتوون لە (كامیل مەحمود ئەندامی مەكتەبی سیاسی، محەمەد ئەمین ئاشوری ئەندامی مەكتەبی سیاسی، موحسن محەمەد ئەمین ئەندامی مەكتەبی سیاسی، م. عەبدولغەفور چەمچەماڵ ئەندامی سەركردایەتی، ئارام كەمال ئەندامی سەركردایەتی، سەرباز خۆشناو ئەندامی سەركردایەتی). سەبارەت بە هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەكەیان  ئاماژەیان بە چەند خاڵێك كردووە لەوانە :. １- كۆتاییهێنان بە تاكڕەوی و قۆرخكاری لەبڕیارو بەڕێوەبردنی حزبدا. ２- ئاشكراكردنی سەرچاوەكانی داهات و دارایی و چۆنیەتی سەرف و خەرجی و سپاردنەوەی بەمەكتەبی دارایی. ３- كۆتاییهێنان بەناڕوونی لەسیاسەتی بزووتنەوەدا لەسەر ئاستی ناوخۆو دەرەوە. ４- كۆتاییهێنان بە كاری بێ سەروبەری و گێڕانەوەی رۆڵ بۆ سەرجەم ئۆرگانەكانی باسك و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردیەتی لەچوارچێوەی پەیڕەو و پرۆگرامی ناوخۆی بزووتنەوەی ئیسلامی. دەقی راگەیەندراوەكە… بەناوی خوای گەورەو میهرەبان راگەیەنراوێك بۆ ئەندامان و كادیران و بنەماڵەی شەهیدانی بزووتنەوەی ئیسلامی و ڕای گشتی خەڵكی كوردستان. ئێمە كە پێكهاتووین لەژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی بزووتنەوەی ئیسلامی، دوای دانبەخۆداگرتنێكی درێژخایەن و گرتنەبەری هەموو ڕێگایەكی گونجاو بۆ ڕێگری لە بەلاڕێدابردنی بزووتنەوەو كۆتاییهێنان بەقۆرخكاری و دەسەڵاتی تاكڕەوی و بەهەدەردانی وزەو توانای كادیران و ئەندامانمان و لەپێناوی لەدەستنەكانی زیاتری پێگەی سیاسی و جەماوەری بزووتنەوەی ئیسلامی، دوای ئەوەی چەندین جار ڕێگاچارەی دروست و حەكیمانەمان خستەبەردەستی كەسی یەكەم و شورای ناوەندی، بەڵام دەسەڵاتی تاكڕەوانەو قۆرخكاری لەناو حزبدا لەلایەن كەسی یەكەمەوە هەمیشە دەبووە هۆكاری سەرەكی لەباربردنی هەوڵەكانی چاكسازی و ڕێكخستنەوەی بزووتنەوەی ئیسلامی، سەرەنجام بزووتنەوە بەم بارودۆخە لاوازە گەیشت كەهەموومان دەیبینین، لەكۆتا هەوڵیشماندا لە ۱/۱۱/۲۰۱٨ پرۆژەیەكی چاكسازیمان دایە ڕابەری گشتی و مەكتەبی سیاسی كە گرنگترین خاڵەكانی بریتی بوون لە: １- كۆتاییهێنان بە تاكڕەوی و قۆرخكاری لەبڕیارو بەڕێوەبردنی حزبدا. ２- ئاشكراكردنی سەرچاوەكانی داهات و دارایی و چۆنیەتی سەرف و خەرجی و سپاردنەوەی بەمەكتەبی دارایی. ３- كۆتاییهێنان بەناڕوونی لەسیاسەتی بزووتنەوەدا لەسەر ئاستی ناوخۆو دەرەوە. ４- كۆتاییهێنان بە كاری بێ سەروبەری و گێڕانەوەی رۆڵ بۆ سەرجەم ئۆرگانەكانی باسك و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردیەتی لەچوارچێوەی پەیڕەو و پرۆگرامی ناوخۆی بزووتنەوەی ئیسلامی. لەبەر ئەم بارودۆخە نەخوازراوەو بێ ئاكامكردنی هەوڵەكانمان ئێمە ئەم ئەندامانەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی بزووتنەوەی ئیسلامی بڕیاری دەست لەكاركێشانەوەی خۆمان دا لەئەندامیەتی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی بزووتنەوەی ئیسلامی.. كامیل مەحمود ئەندامی مەكتەبی سیاسی محمد ئەمین ئاشوری ئەندامی مەكتەبی سیاسی محسن محمد ئەمین ئەندامی مەكتەبی سیاسی م. عبدالغفور چەمچەماڵ ئەندامی سەركردایەتی ئارام كەمال ئەندامی سەركردایەتی سەرباز خۆشناو ئەندامی سەركردایەتی ۲٥/ ۱۲ / ٢٠١٨

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف پارتی دیموكراتی كوردستان براوەی گەورەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بوو، بەڵام پلانەكانیان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت وەكو ئەوەی خۆی دەیەوێت، بەڕێوەناچێت. هێنانەپێشەوەی پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بەر لە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، رەوتی دانوستانەكانی پارتی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕان دوچاری گرێوگۆڵ كردووە. نێچیرڤان بارزانی كە دوای 17 ساڵ كورسی سەرۆك وەزیرانی بۆ ئامۆزەكەی (مەسرور بارزانی) چۆڵكرد، بە وردی چاودێری دانوستانەكانی وەفدی پارتی دەكات لەگەڵ گۆڕان‌و یەكێتی، بۆ ئەوەی دڵنیابێت لەوەی بەر لە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم كارادەكرێتەوە كە بۆ چوار ساڵی داهاتوو ئەو سەرۆكایەتی ئەو دامەزراوەیە دەكات. نێچیرڤان بارزانی بۆ دڵنیابوون لە بارودۆخەكە، كەسانی نزیكی خۆی لە ناو وەفدی دانوستانكاری پارتی داناوە. كێشە گەورەكەی پارتی ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، گەورەترین ئاستەنگ كە ئێستا روبەڕووی وەفدی دانوستانكاری پارتی بووەتەوە ئەوەیە، دانوستانەكان لەبارەی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم هاوتەریبی یەكتر ناڕۆن. یەكێتی نیشتمانی وەكو شەریكێكی سەرەكی ئامادەی بەشداریكردنە لە كابینەی نوێی حكومەت لەگەڵ پارتی، بەڵام لەسەر پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم تێبینی هەیە، بەتایبەتیش لەكاتێكدا پارتی پێشوەختە بەبێ وەرگرتنی بۆچوونی یەكێتی پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی هێناوەتە پێشەوە. (درەو میدیا) پێشتر لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد كە یەكێتی خاڵی لاوازی پارتی گرتووە‌و ئێستا كار لەسەر دوو خاڵی سەرەكی دەكات: یەكەم: پارتی دەیەوێت كابینەی نوێی حكومەت بەشێوەیەكی خێرا پێكبهێنێت‌و مەسرور بارزانی شەرمەزار نەكات،  یەكێتی لەم بابەتە تێگەیشتووە، بۆیە هەوڵدەدات پرۆسەی دانوستانەكان درێژبكاتەوە تاوەكو پارتی ناچار بكات مل بە خواستەكانی بدات. دووەم: پارتی بۆ راگرتنی پارسەنگی ناو بنەماڵەی بارزانی پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی هێناوەتە پێش‌و لەبەرامبەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی حكومەت لەلایەن مەسرور بارزانییەوە، دەبێت نێچیرڤان بارزانیش پۆستی سەرۆكی هەرێم وەربگرێت، یەكێتی لەم ناكۆكییە بنەماڵەییە تێگەیشتووە، بۆیە بەئاسانی مل نادات بۆ كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم. نێچیرڤان بارزانی چی دەوێت؟ خواستنی نێچیرڤان بارزانی لە وەفدی دانوستانكاری پارتی تەنیا لەوەدا كورت نەبووەتەوە كە زامنی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بكەن، بەڵكو دەیەوێت زامنی ئەوەش بكەن سەرۆكی داهاتووی هەرێم (نێچیرڤان بارزانی ) كە بۆ (یەك خول) لەناو پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت، دەنگی زۆرینەی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت‌و لەو پرۆسەیەدا كەسایەتی نەشكێندرێت. پارتی داوای كۆبونەوە دەكات بڕیاربوو ئەمڕۆ مەكتەبی سیاسی یەكێتی كۆببێتەوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، بەڵام بەهۆی ئەوەی زۆربەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بۆ جەژنی سەری ساڵەوە گەیشتی دەرەوەی وڵاتیان كرد، كۆبونەوەكە نەكرا. ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) پارتی دیموكراتی كوردستان داوای كردووە پێش جەژنی سەری ساڵ، كۆبونەوەیەكی خێرا‌و بەپەلە لەگەڵ هەریەكە لە یەكێتی‌و گۆڕان بكات، یەكێتی تائێستا وەڵامی پارتی نەداوەتەوە‌و پێناچێت بیەوێت پێش سەری ساڵ هیچ كۆبونەوەیەك لەگەڵ پارتی بكات، بەڵام بزوتنەوەی گۆڕان ئامادەیی خۆی بۆ سازدانی كۆبونەوەكە دەربڕیوە. رەنگە پارتی بۆ راگرتنی پێگەی داهاتووی دوو ئامۆزاكە (نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی) شتی زۆر ببەخشێت، ئەمەش رێك پێچەوانەی پێشبینی پارتییەكان بوو دوای هەڵبژاردن، كە پێیانوابوو بەو سەركەوتنە گەورەیەی  بەدەستیهێناوە، پارتی بۆ چوار ساڵی ئایندە چیتر پێویستی بە ركابەرە سیاسییەكانی نابێت‌و دەتوانێت بەو زۆرینەیەی كە لە پەرلەمان هەیەتی جڵەوی كوردستان لەدەستی خۆیدا توند بكات.

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ دەڵێ" مێردمنداڵان كە تۆمەتباركراون بە ئەندامێتی داعش‌و لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستان سزای خۆیان وەرگرتووە، دوای ئازادكردنیان جارێكی تر لەسەر هەمان تاوان لە دادگاكانی عێراق سزا دەدرێنەوە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی هەرێمی كوردستان هیچ نوسراوێكی یاساییان پێنادات كە بیسەلمێنێت سزای تاوانەكانیان وەرگرتووە"، حكومەتی هەرێمیش راستی ئەم قسانە رەتدەكاتەوە. رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ كە رێكخراوێكی بواری بەرگریكردنە لە مافەكانی مرۆڤ ئەمڕۆ راپۆرتێكی نوێی لەبارەی دۆخی زیندانیان لە هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە. "مەترسییەكی دووسەرە بەهۆی پەیوەندی لەگەڵ داعشدا" ئەمە ناونیشانی راپۆرتەكەی هیومان رایتس وۆچ-ە، تێدا باسلەوەكراوە" مێردمنداڵانی سەربە پێكهاتەی عەرەبی سوننە كە بەهۆی پەیوەندییان بە رێكخراوە داعشەوە دەستگیركراون، كاتێك ماوەی حوكمەكانیان لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستان تەواو دەكەن‌و ئازاد دەكرێن، جارێكی تر روبەڕووی مەترسی دەستگیركردن دەبنەوە". راپۆرتەكە ئاماژە بەوەدەكات" ئەو مێردمنداڵانە دوای ئەوەی لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستان ئازاد دەكرێن‌و دەگەڕێنەوە بۆ ناو خێزانەكانیان لە ناوچەكانی خۆیان كە ئێستا ئەو ناوچانە لەژێر كۆنترۆڵی حكومەتی بەغداددان، جارێكی تر لەلایەن دەزگای دادوەری عێراقەوە روبەڕووی مەترسی دەستگیركردن دەبنەوە بەهۆی ئەوەی هیچ جۆرە هەماهەنگییەك لەنێوان سیستمی دادوەری عێراق‌و هەرێمی كوردستاندا نییە". رێكخراوەكە لە راپۆرتەكەیدا وێنەی گەنجێكی بڵاوكردوەتەوە بە ناوی كەریم كە تەمەنی (18) ساڵە‌و لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستانەوە دەستگیركراوە‌و بەپێی راپۆرتەكە ئەشكەنجەدراوە‌و جگەرە لەسەر دەست‌و قۆڵەكانی كوژێندراوەتەوە، بەڵام دوای ئەوەی ئازادكراوە‌و گەڕاوەتەوە بۆ ماڵ، جارێكی تر لەلایەن دەسەڵاتدارانی سەربە حكومەتی بەغدادەوە دەستگیركراوەتەوە‌و ئەشكەنجەدراوە‌و بۆ ماوەی چەند مانگێك دەستبەسەركراوە. ئازادبونێكی مەترسیدار بەگوێرەی راپۆرتەكە، نزیكەی (20) منداڵ هەن كە دوای زیندانكردنیان بەتۆمەتی تیرۆر، ئێستا ئازادكراون‌و بەمنزیكانە دەیان‌و سەدان گەنجی تازەپێگەیشتووی تر لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستان ئازاد دەكرێن، ئەمەش بەواتای مەترسی دوبارە دەستگیركردنەوەیان دێت، بۆیە ئەوان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ ناوچەكانی خۆیان بۆ ئەوەی جارێكی تر ئاوێتە ببنەوە بە كۆمەڵگە، چونكە رەنگە گەڕانەوەیان ببێتەهۆی ئەوەی جارێكی تر بخرێنە ناو زیندانەكانی عێراقەوە. تاوانێك‌و دوو سزا لەمما فەقێ جێگری بەڕێوەبەری بەشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ دەڵێ:" نەبوونی هەماهەنگی لەنێوان دوو سیستمی دادوەری جیاواز لە عێراق، بوەتە هۆی مەترسی دووبارەكردنەوەی لێپێچینەوەی یاسایی لەسەر هەمان تاوان، ئێستا ئەم مەترسییە روبەڕووی ئەوانە دەبێتەوە كە ماوەیەكی كورتی سزاكانیان بەسەربردووە، بەڵام لەگەڵ ئازادكردنی ئەوانەی كە ماوەی حوكمەكانیان تەواوكردەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەولێرەوە، روبەڕووی هەمان كێشە دەبنەوە". راپۆرتەكە نوسیویەتی: هەردوو سیستمی دادوەری عێراق‌و هەرێمی كوردستان یاسای تایبەتی خۆیان هەیە بۆ روبەڕووبونەوەی تیرۆر كە لە دادگاكانیاندا پەیڕەوی دەكەن، حوكمەكانی بۆ تۆمەتی تیرۆر لە دادگاكانی كوردستان زۆر كەمترە. لەڕووی مێژووییەوە (عێراق‌و كوردستان) سیستمێكیان هەیە بۆ ئاڵوگۆڕكردنی زانیاریی، بەڵام دادوەرانی هەردوولا بە هیومان رایتس وۆچ-یان رایگەیاندووە، ئەو سیستمە لەم ساڵانەی دوایدا كەمتر كارایە، بەتایبەتیش لەدوای ریفراندۆمەكەی ساڵی 2017ی هەرێمی كوردستان، بەیاننامەی "ئەنجومەنی باڵای دادوەری" عێراق كە لە رۆژی 17ی كانونی یەكەمدا بڵاوكراوەتەوە جەخت لەسەر پێویستی هەماهەنگییەكی باشتر دەكات‌و باسلەوەدەكات، مانكی تشرینی دووەم فەرماندراوە بە پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ چاككردنی هەماهەنگی نێوان هەردوو دەسەڵاتە دادوەرییەكە، بەڵام بەپێی راپۆرتەكە تائێستا ئەو لیژنەیە دەستی بەكاركردن نەكردووە. خەڵك چۆن دەستگیر دەكرێن؟ وەكو بەشێك لە هەڵمەتی لەناوبردنی "داعش" هێزە ئەمنییەكانی عێراق‌و هەرێمی كوردستان وردبینی ئەمنی بۆ هەموو ئەو كەسانە دەكەن كە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش بەجێدەهێڵن، بۆ ئەمەش هێزە ئەمنییەكان پشت بە لیستێك دەبەستن كە نوێنەرانی هەردوولا لە ساڵی 2014وە ئامادەیان كردووە، سەرباری ئەمە لە چەند سەرچاوەیەكی جۆراوجۆرەوە لیستی ناوی ئەو كەسانە كۆدەكەنەوە كە پەیوەندییان لەگەڵ "داعش" هەبووە، لەوانە وەرگرتنی زانیاری گشتی لەبارەی ئەندامانی "داعش" یاخود ئەو ناوانەی كە "داعش" خۆی بڵاویكردونەتەوە، یاخود ناوی كەسانی گومانلێكراو كە لەو كەسانە وەریانگرتووە كە لەناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی "داعش" هەڵاتوون. راپۆرتەكە لەزاری ژمارەیەك خێزانەوە كە بەتۆمەتی ئەندامێتی "داعش" دەستبەسەركراون دەڵێ: " دراوسێ یاخود كەسانی تر زانیارییان داوە لەبارەی یەكێك لە ئەندامانی ئەو خێزانانە‌و تۆمەتباریان كردوون بە ئەندامێتی داعش، ئەمەش تەنیا بەهۆی ناكۆكی خێڵەكی یاخود تایبەتی یاخود ناكۆكی لەسەر زەوی‌و زار". دەستوری عێراق‌و سزاكان لەبارەی مەترسی دووبارە دادگایكردنەوەی ئەو كەسانەی كە لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستان ئازاد دەكرێن راپۆرتەكە دەڵێ بەپێی دەستوری عێراق " تۆمەتبار دوای ئازادكردنی لەسەر هەمان تۆمەت دادگایی ناكرێتەوە، مەگەر بەڵگەی نوێ دەركەوێت". دوو پسپۆڕی یاسایی لە هەرێمی كوردستان‌و عێراق بە رێكخراوەكەیان وتووە" ئەگەر كەسێك لە یەكێك لە سیستمە دادوەرییەكاندا تۆمەتباركرا بە تاوانێك‌و ماوەی سزاكەی تەواو كرد، ناكرێت جارێكی تر لەسەر هەمان سەرپێچی دادگایی بكرێتەوە، تەنانەت ئەگەر بەڵگەی نوێش دەركەوت، بەڵام بەهۆی نەبوونی هەماهەنگییەوە، سەختە داواكار لە یەكێك لەو دوو سیستمە دادوەرییەدا بزانێت ئاخۆ ئەو بەڵگەیەی دۆزراوەتەوە بەڵگەی نوێیە یاخود نا، تەنانەت نازانرێت ئایا ئەو كەسە لە سیستمە دادوەرییەكەی تردا سزاكەی وەرگرتووە یاخود نا. ژمارەیەك پسپۆڕ كە چاودێری دۆخی ئەو مێردمنداڵانە دەكەن بە رێكخراوەكەیان وتووە: ئەوان 5 نەوجەوان دەناسن كە گەڕاونەتەوە بۆ ناوچەكانی خۆیان‌و دەستگیركراونەتەوە، بەڵام وردەكاری ئەوە نازانن كە چییان بەسەر هاتووە، بەپێی قسەی ئەوان ئاسایش نوسراوی دادگایان بەو نەوجەوانانە نەداوە كە لە زیندانی چاكسازی هەولێر ئازادیان كردوون، ئازادكراوەكان بۆ ئەوەی ئەو نوسراوەیان دەستكەوێت دەبێت بۆ ماوەیەكی درێژ پشت بە پارێزەرەكان ببەستن. هیومان رایتس وۆچ باس لە نامەیەكی ئەلیكترۆنی (ئیمێڵ)ێكی دیندار زێباری سەرۆكی لیژنەی بەدواداچوون‌و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان دەكات لە هەرێمی كوردستان كە لە رۆژی 18ی كانونی یەكەم بۆ رێكخراوەكەی ناردووە‌و لە وەڵامی مەترسی نەبووی هەماهەنگی لەنێوان هەردوو سیستمە دادوەرییەكە دەڵێ:" هەماهەنگی هەبووە‌و بەهۆی ئەو هەماهەنگییەوە 6 كەس لە زیندانەكانی هەرێمی كوردستانەوە حەواڵەی زیندانەكانی عێراق كراون، بەڵام وەڵامی ئەو پرسیاری رێكخراوەكەی نەداوەتەوە لەبارەی نوسراوی ئەستۆپاكی كە دەبێت بە ئازادكراوەكان بدرێت. وەڵامی هەرێمی كوردستان!  هەر دوای بڵاوبونەوەی راپۆرتەكە، دیندار زێباری رێكخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان وەڵامی رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ- ی دایەوە. دیندار زێباری دەڵێ: هەر كەسێك لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا بكرێت بە تۆمەتی تیرۆر، دوای ئەوەی بە بەڵگەوە تۆمەتەكەی بەسەردا ساغ دەبێتەوەو ددان دەنێت بە پەیوەندیكردنی بە داعشەوە، ئینجا دەستگیر دەكرێت، واتە لە دەستگیركردن تەنیا پشت بە ددانپێدانانی گومانلێكراوان نابەسترێت، هەروەها دوای دەستگیركردنیان كەسوكاریان ئاگاداردەكرێنەوە لە شوێنی دەستگیركردنیان‌و مافی هەبوونی پارێزەرو سكاڵا تۆماركردنیشیان هەیە لە دادگا دژی هێزە ئەمنییەكان". لەبارەی پرۆسەی ئاڵوگۆڕی زانیاری زێباری ئاماژە بەوەدەكات" حكومەتی هەرێم لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەتی فیدراڵ پڕۆسەیەكیان دەستپێكردووە بۆ رادەستكردنەوەی ئەو دەستگیركراوانەو حكومەتی هەرێم ئاسانكاریی زۆری كردووە بۆ رادەستكردنەوەی ئەم دەستگیركراوانەو تائێستا بەپێی بەرنامەیەك بە هەماهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەتی فیدراڵی، بە تایبەتی وەزارەتی ناوخۆ، زیاتر لە (هەزارو 400) دەستگیركراوی داعش رادەستی لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەتی فیدراڵی كراون، كە زوربەیان خەڵكی ناوچەكانی ئەنبار، سەڵاحەددین، دیالەو حەویجە بوون‌و لەژێر لێكۆڵینەوەدا بوون، واتە سزایان بۆ دەرنەچوو بوو لەلایەن دادگاكانی هەرێمی كوردستانەوە". لەبارەی ئەو دەستگیركراوانەی كە لە هەرێم سزایان بۆ دەردەچێت یان بە بڕیاری دادگا ئازاد دەكرێن، زێباری رایگەیاند " هەر كەسێك بەتۆمەتی تیرۆر دەستگیركرابێت‌و حوكم درابێ، تۆمەت‌و سزاكەی دەخرێتە نێو پەڕاوەكەی‌و لە كاتی پێویستدا دەتوانرێت لەڕێگای پارێزەرەوە ئەو زانیاریانە دەستبكەوێت".

 ( درەو میدا): بە پێی زانیاریەكانی (درەو میدیا) لە كۆبونەوەی ئەمرۆی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕاندا، جەمال محەمەد سكرتێری جڤاتی نیشتیمانی نامەیەكی فراكسیۆنی عێراقی بزوتنەوەی گۆڕانی خوێندۆتەوە، سەبارەت بە روانینیان بۆ بەشداری یان ئۆپۆزسیۆن بوونی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەرێمی كوردستان، بەپێی نامەكە ( كە درەو میدیا لە پەرلەمانتارێكی گۆڕانەوە پشتڕاستی كردەوە ) ئەوانەی لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن بونی گۆڕان بوون بریتی بوون لە( هۆشیار عەبدوڵا ، كاوە محەمەد، غالب محەمە )، ئەوانەشی لەگەڵ چونە حكومەت بوون بریتی بوون لە( یوسف محەمە، بەهار مەحمود)   سەبارەت بە بۆچونی فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەرێمی كوردستانیش لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتیمانیدا، رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان رایگەیاندووە كە زۆرینەیان لەگەڵ ئەوەن كە گۆڕان بچێتە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە. بەڵام پەرلەمانتارێكی گۆڕان كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت بە (درەو میدیا)ی راگەیاند: پەرلەمانتارانی كوردستان دابەشبوون بەسەر سێ بۆچوندا، بەشێكیان لەگەڵ ئەوەن گۆڕان بچێتە حكومەتەوە، بەشێكیان لەگەڵ ئەوەن گۆڕان ببێتە ئۆپۆزسیۆن و بەشێكیشان لەگەڵ ئەوەن چاوەڕەوانى دانوستانەكان بكرێت ئەوكات بڕیار بدرێت.   

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردان لە ناو بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەوە، بەڵام بڕیاری نەدا لەسەر ئەوەی ئایا بزوتنەوەكە بەشداری كابینەی نوێی حكومەت دەكات یاخود نا، جڤاتی نیشتمانی كە ژمارەی ئەندامەكانی زیاتر لە (50) كەسە، بڕیاری خۆی دایە دەست لیژنەیەكی (5) كەسی كە دیاریكراون بۆ دانوستان لەگەڵ پارتی، (درەو میدیا) هۆكاری بڕیارنەدانی جڤاتی نیشتمانی ئاشكرا دەكات. ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لەناو بزوتنەوەكەیدا، كۆبوەوە. كۆبونەوەكە بۆ تاوتوێكردنی دوو پرسی سەرەكی بوو: یەكەم: بەشداربوون یان نەبوونی بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم دووەم: كۆنفرانس‌و هەڵبژاردنە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەكە لەبارەی بەشداری لە حكومەت بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لە كۆبونەوەكەدا بڕیار نەدراوە لەبارەی بەشداریكردن یان نەكردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت، بەڵام زۆرینەی بەشداربووانی بەشێوەی ناڕاستەوخۆ لە قسەكانیاندا پاڵپشتییان لە بەشداری بزوتنەوەكەیان لە حكومەت كردووە، جگە لە چەند دەنگێكی كەم كە باسی ئەگەری ئۆپۆزسیۆنبوونیان كردووە. جڤاتی نیشتمانی كە بڕیاربوو ئەمڕۆ بڕیار لەسەر یەكلاكردنەوەی پرسی بەشداریكردنی بزوتنەوەی گۆڕان بدات لە حكومەت، لە كۆبونەوەكەدا هیچ بڕیارێكی نەدا‌و لیژنەی دانوستانكاری راسپارد بەردەوام بێت لەسەر دانوستانەكانی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان لەبارەی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت. بۆچی جڤات بڕیاری نەدا؟ سەرباری ئەوەی زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی پشتیوانی بەشداریكردنی بزوتنەوەكەیان بوون لە حكومەت، بەڵام جڤات هیچ بڕیارێكی نەدا‌و پرسەكە نەخرایە دەنگدانەوە، پرسیارە گرنگەكە ئەوەیە ئایا بۆچی جڤات بڕیاری نەدا؟ بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەر دوو هۆكاری سەرەكی بڕیاری نەداوە لەبارەی بەشداریكردنی بزوتنەوەكە لە حكومەت یاخود نا: هۆكاری یەكەم: ئەگەر جڤاتی نیشتمانی بڕیاری بدایە لەسەر بەشداربوونی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت، پارتی پێشوەختە لە نیازی بەشداربوونی گۆڕان دڵنیا دەبێت‌و ئەمە كاریگەری دەبێت لەسەر رەوتی دانوستانەكانی گۆڕان لەگەڵ پارتی سەبارەت بە پشكەكانی گۆڕان لە كابینەی نوێدا، واتە سەركردەكانی گۆڕان دەیانەوێت ئەگەرى بەشدارنەبوون لە كابینەی نوێ وەك ئەگەرێكی كراوە بهێڵنەوە‌و وەكو كارتی فشار لەسەر مێزی گفتوگۆكان بەكاری بهێنن، لەلایەكی تریش ئەگەر لەگەڵ پارتی نەگەیشتنە رێككەوتن ئەگەری پەیوەندیكردن بە بەرەی ئۆپۆزسیۆنەوە كارێكی سەخت نەبێت. هۆكاری دووەم: ئەگەر جڤاتی نیشتمانی بڕیاری بدایە لەسەر بەشدارنەبوونی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت، پرسی بەشداریكردنی گۆڕان لە حكومەت كۆتایی دەهات، چونكە جڤاتی نیشتمانی بەرزترین ئاستی بڕیاردانە لەناو گۆڕان، واتا چیتر بابەتێك بۆ گفتوگۆ‌و كارتی فشار نامێنێتەوە. گۆڕان‌و پەیوەندییەكانی ! لە كۆبونەوەی ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانیدا لەبارەی پەیوەندییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان گفتوگۆ كرا. (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەكەدا باس لەو هەوڵانە كراوە كە بەمدواییە یەكێتی نیشتمانی خستویەتیەگەڕ بۆ كۆبونەوەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان، لە كۆبونەوەكەدا جەخت كراوە لەسەر ئەوەی كە كۆبونەوەی "كۆمەڵایەتی" لەگەڵ بەرپرسانی یەكێتی كراوە، بەڵام هیچ كۆبونەوەیەكی فەرمی نەكراوە. عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان بە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی وتووە:" هیچ كۆبونەوەیەك لەگەڵ یەكێتی ناكەین، چونكە یەكێتی نە رێككەوتنە سیاسییەكەی لەگەڵ گۆڕان، نە رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی، جێبەجێ نەكردووە". رێكخەری گشتی گۆڕان وتویەتی:" بە بەرپرسانی یەكێتییان وتووە، تا ئەو رێككەوتنانە جێبەجێ نەكەن، كۆبونەوەتان لەگەڵدا ناكەین". لەبارەی پەیوەندییەكان لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی، گفتوگۆ كراوە، باسلەوە كراوە كە بزوتنەوەی گۆڕان لە بەشداریكردندا لە كابینەی نوێی حكومەت كۆمەڵی ئیسلامی بەجێنەهێڵێت، بەڵام لەبەرامبەردا بۆچونێكی تریش هەبووە كە باسی لەوە كردووە كۆمەڵ لە ماوەی رابردوودا لە چەند وێستگەیەكدا بزوتنەوەی گۆڕان بە جێهێشتووە، لەوانە پرسی هەڵبژاردنی پارێزگاری سلێمانی كە كۆمەڵی ئیسلامی لیستی "خزمەت"ی لەناو ئەنجومەنی پارێزگا دروستكرد‌و پشتیوانی گۆڕانی نەكرد، لە وێستگەیەكی تریشدا كە بزوتنەوەی لە حكومەت دەركرا، كۆمەڵ لە حكومەت نەكشاوەتەوە تاوەكو دواین ساتەكان ماوەتەوە، دواینجاریش كە بزوتنەوەی گۆڕان داوای دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی كرد، كۆمەڵی ئیسلامی بۆچونی پێچەوانەی هەبووە. لەبارەی هەڵبژاردنە ناوخۆییەكانەوە تەوەرێكی تری كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی تایبەت بوو بە هەڵبژاردنە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕانەوە، بەگوێرەی زانیاری (درەو میدیا)، جڤات لیژنەكانی راسپاردووە دەست بە كاركردنی خۆیان بكەن.    

نوسینی: گونای یەڵدز/ بی بی سی      وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ     بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ كشاندنەوەی هێزەكانی وڵاتەكەی لە سوریا (رۆژئاوای كوردستان- وەرگێڕ)، چەندین پرسیاری لێكەوتوەتەوە دەربارەی ئەوەی چی بەسەر كورددا دێت كە هاوپەیمانی سەرەكی ئەمریكایە لە زومین هەروەها پرسیاری ئەوەش هاتوەتەگۆڕێ‌ كە ئایا توركیا چ پێشنیارێكی بۆ ترەمپ خستوەتەڕوو لەبەرامبەر كشانەوەی لە سوریا؟ بڕیارەكەی 19ی ئەم مانگەی ترەمپ بۆ كشاندنەوەی 2000 سەربازی ئەمریكی لە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا (رۆژئاوای كوردستان)، دیارییەكە بۆ هەریەك لە توركیاو بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا. ئەمریكا لەڕێگەی پاڵپشتیكردنی هێزەكانی سوریای دیموكراتدا، بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ نیوەی سەرچاوە ستراتیژییەكانی سوریای كۆنترۆاڵكردبوو، لەوانەش چەندین بەنداو و كێڵگەی نەوت‌و زۆرینەی زەوییە كشتوكاڵییە بەپیتەكانی ناوچەكە، جگە لە زیادبوونی رۆڵ‌و هەژمونی لە گفتوگۆو دانوستانەكان دەبارەی حكومەتەكەی ئەسەدو هاوپەیمانەكانی "روسیاو ئێران" دەربارەی داهاتووی ئەو وڵاتە. بەڵام ئێستا هێزەكانی سوریای دیموكرات كە یەكینەكانی پاراستی گەل "یەپەگە" زۆرینەی پێكدەهێنن لەبەردەم دوو بژاردەی چاوەڕوانكراودایە. ئەنكەرە دەڵێت یەكینەكانی پاراستی گەل "یەپەگە" درێژكراوەی پارتی كرێكارانی كوردستان "پەكەكە"یەو رێكخراوێكی "تیرۆریستی"یەو رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا هەفتەیەك پێش بڕیارەكەی ترەمپ رایگەیاند، سوپای توركیا لە ئامادەباشیدایە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی بۆسەر خۆرهەڵاتی فورات كە لە ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكراتدایە. پێنتاگۆن لەكاردانەوەیدا لەبەرامبەر ئەو لێدوانەی ئەردۆغان، هۆشداریدایە ئەنكەرە لە هەر هەنگاوێكی تاكلایەنەوەو جەختیكردەوە كە مایەی قبوڵكردن نییە، پاشان ئەردۆغان رایگەیاند لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا پلانەكەی لەگەڵ ترەمپ تاوتوێكردووەو هەڵوێستی ئیجابی بووە. كاتێك سەرەتای 2018 سوپای توركیاو گروپە چەكدارە سورییە هاوپەیمانەكانی هێرشیانكردە سەر كانتۆنی عەفرین، یەكینەكانی پاراستی گەل بۆ ماوەی دوو مانگ بەرگرییانكرد، پاشان بڕیاریاندا بكشێنەوە بۆ ئەو ناوچانەی كە هێزەكانی ئەمریكای لێیە، بەڵام ئەمجارە ئەگەر توركیا هێرشبكاتەوە، هیچ شوێنێكی تر نییە پەنای بۆ ببەن. هێزەكانی سوریای دیموكرات 30%ی رووبەری سوریایان بەدەستەوەیەو زیاتر لە 60 هەزار شەڕڤانی هەیە، بەڵام لەگەڵ نەمانی هەڕەشەی ئەمریكا بۆسەر ئەنكەرە، ئەردۆغان متمانەی بۆ شەڕكردن لە دژی هێزەكانی سوریای دیموكرات‌و دوورخستنەوەیان لە سنورەكان زیاتر دەبێت. هێزی ئاسمانی توركیا خاڵی كاریگەری سوپای توركیایە لە هەر شەڕێكدا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان، وەك ئەوەی لە عەفرین روویدا، هەروەها لانیكەم 15 هەزار چەكداری گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریاشی لە بەردەستدایە كە لە خۆرئاوای فورات لە عەفرین‌و چەند شارێكی سنوریی جێگیربوون. ئەردۆغان باوەڕی وایە دەتوانێت چەكدارە عەرەبەكانی ناو هێزەكانی سوریای دیموكرات قایل بكات بەشداری شەڕو ململانێی كوردو توركیا نەكەن‌و دەستبەرداری "هەسەدە" بن. سیناریۆی دووەم ئەوەیە كە پێشبینی دەكرێت هێزەكانی سوریا دیموكرات هەوڵی رێككەوتنێك بدات لەگەڵ حكومەتی سوریاو ئەگەری ئەوەش هەیە ئەسەد لە كۆتاییدا قایل ببێت بە هەماهەنگی‌و هاوپەیمانی لەگەڵ هێزەكانی سوریا دیموكرات، لەبەرئەوەی ئەوان كەمتر لە بوونی توركیا لە باكوری سوریا مەترسیدارن، هەروەها لەبەرئەوەی سوپای سوریا ژمارە زیاتری چەكدارو هێزی سەربازیی پێویستی نیە كە بتوانێت بەتەنها ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان كۆنترۆڵ بكات.  هێزەكانی سوریا دیموكرات لە رابردوودا هەمیشە ئامادەبووە دانوستان لەگەڵ حكومەت سوریادا بكات، نوێنەرانی فەرمیی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری ئەمساڵ دووجار لەگەڵ نوێنەرانی دیمەشق كۆبوونەوە، هەرچەندە ئەو دانوستانە هیچ ئەنجامێكی گرنگی لێنەكەوتەوە. هەروەها پێشبیندەكرێت گۆڕانكاری لە هەڵوێستی حكومەتی سوریادا روبدات لەگەڵ داڕمانی پەیوەندییەكانی روسیاو ئێران‌و توركیا كە بەیەكەوە كاریانكردووە بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری لە سوریاو دۆزینەوەی رێگەچارەی سیاسی بۆ كۆتاییهێنان بە جەنگی ناوخۆی ئەو وڵاتە، چونكە كشانەوەی ئەمریكا لە سوریا مەیلی روسیاو ئێران بۆ پەسەندكردنی پلانەكانی توركیا لاوازدەكات. هەڵوێستی مۆسكۆ لە رابردوودا بۆ پشتیوانیكردنی روسیاو دژایەتیكردنی كورد تائاستێكی زۆر پەیوەست بوو بە هەوڵەكانی بۆ بێبەشكردنی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێوخۆیی‌و درزخستنە نێوان هێزەكانی ناتۆو چاندنی جۆرێك لە ناكۆكی لە نێویاندا. هەروەك چۆن پشتیوانی ئەمریكا بۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات، هێزە كوردییەكانی كرد بە هێزێكی سەرەكی لە سوریا، بەڵام بۆ چەند دوژمنێكی بەهێزیش جێیاندەهێڵێت.  راگەیاندنی واشنتۆن لە كانونی یەكەمی 2017 بۆ پێكهێنانی هێزێكی پاسەوانی سنوری 30 هەزار چەكداری لە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا، كە كۆڵەكەی بچنینەیی هێزەكانی سوریای دیموكرات دەبن، بووە هۆكاری ئەوەی توركیا هێرشبكاتە سەر عەفرین، لەو ماوەیەی دوایشدا لێدوانە دووبارەكانی ئیدارەی ترەمپ دربارەی مانەوەی ئەمریكا لە سوریا هەتها چونە دەرەوەی هێزەكانی ئێران، هانی وەزیری دەرەوەی روسیا " سێرگی لاڤرۆڤ"ی دا كوردەكان‌و هاوپەیمانەكانیان بە جوداخواز تۆمەتباربكات. رەنگە مۆسكۆ هەست بەوە نەكات كە پێویستی بە لە قاڵبدانی هەژمونی كورد دەبێت لە خۆرهەڵاتی سوریا، ئەگەر ئەمریكا لە دەرەوەی گۆڕەپانەكە بێت، رەنگیشە ببێتە پرسێك ئەگەر توركیا لە بەرامبەر كشانەوەی ئەمریكا شتێكی پێشكەشكردبێت كە پەیوەندی بە هەڵوێستی داهاتووی روسیاوە هەبێت. بڕیاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و دەربڕینی رەزامەندی بۆ فرۆشتنی سیستمی بەرگری دژە موشەكی " پاتریۆت" بە توركیا كە هاوكات بوو لەگەڵ بڕیاری كشانەوە لە سوریا ئاماژەیەكە بۆ ئەگەری بوونی جۆرێك لە هەماهەنگی لە نێوان واشنتۆن و ئەنكەرە. لە هەموو حاڵەتەكاندا بە دووردەزانرێن كە ئەردۆغان لە داهاتوویەكی نزیكدا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەمریكا ببڕێت بۆئەوەی لەگەڵ سیاسەتەكانی ترەمپ دژ بە ئێران یەكبگرێتەوە.

( درەو میدیا):  لەماوەی دوو رۆژی رابردوودا لەناو شاری سلێمانی هێزەكانی ئاسایش (100) گەنجیان دەستگیركردووە، دەستگیركراوەكان"گەنجانی وڵاتپارێز)ن كە رێكخراوێكی سەربە پارتی تەڤگەری ئازادییە. دەستگیركراوەكان تۆمەتبارن بە هەوڵدان بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندان لە شەقامی (سەهۆڵەكە)ی شاری سلێمانی دژ بە گۆشەگیری سەر (عەبدوڵا ئۆجەلان) رێبەری دەستبەسەركراوی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە). دەستگیركردنی گەنجانی سەربە (پەكەكە) لە سلێمانی دوای ئەوەدێت لە سەرەتای ئەم مانگەدا دەسەڵاتدارانی یەكێتی بارەگاكانی پارتی تەڤگەری ئازادی كوردستانیان داخست، كە باڵی سیاسی پەكەكەیە لە هەرێمی كوردستان. لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا)، بێریڤان محەمەد ئەندامی دەستەی بەرێوەبەری تەڤگەری ئازادی كوردستان راگەیاند، لە كۆی ئەو (100) كەسەی كە دەستگیركراون (30) كەسیان ژنن. بێریڤان وتى: "دەستگیركراوان لە زیندانەكاندا ئەشكەنجەدراون، دەستگیركردنی ئەوان لەكاتێكدایە ئێستا لە پەرلەمانی توركیا مانگرتنی پەرلەمانتاران بەردەوامە دژ بە گۆشەگیری رێبەر ئاپۆ".  ئاماژەی بەوەكرد" دەستگیركردنی ئەو چالاكوانانە تەنها لە شوێنی چالاكییەكە نەبووە، بەڵكو لە شوێنی دوور لە شوێنی چالاكییەكەش خەڵك دەستگیركراوە، لەناو دەستگیركراوەكاندا چەندین كەسی خوار تەمەن ١٨ ساڵ هەن، بەبێ گوێدان بە كەمی تەمەنیان دەستگیركراون، هەروەها لەناو دەستگیركراوەكاندا ڕۆژنامەنووسان، ئەندامانی ڕێكخراوی گەنجانی وڵاتپارێزو ژنانی گەنجی تێكۆشەرو كۆمەڵەی كرێكارانی میزۆپۆتامیاو ژنانی چالاكی ڕۆژهەڵاتی كوردستان هەن". یەكێتی نیشتمانی كوردستان وەكو دەسەڵاتداری یەكەمی زۆنی سەوز ماوەیەكە هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ توركیا، پێشبینی دەكرێن سنورداركردنی جموجوڵەكانی (پەكەكە) لە سنوری سلێمانی بەشێك بێت لەو هەوڵانە. توركیا لە دوای ریفراندۆمەكەی ساڵی رابردووی هەرێمی كوردستانەوە ئاسمانی خۆی بەڕووی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا داخستووە، ئەوە لەكاتێكدایە پێشتر سزای لەسەر فڕۆكەخانەی هەولێر هەڵگرت. دەسەڵاتدارانی توركیا دەڵێن یەكێتی زۆنی سەوزی بەڕووی جموجوڵی (پەكەكە)دا دژ بە توركیا كردوەتەوە، بۆ ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ یەكێتی، ژمارەیەك مەرجیان هەیە.  

( درەو میدیا):  ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە چوارچێوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بۆ هاوكاریكردنی هێزەكانی سوریای دیموكرات " هەسەدە" لە رۆژئاوای كوردستان و سوریا چەند بنكەیەكی سەربازی داناوە و دەكەونە ئەم ناوچانە: 1- دێریك: دوو بنكەی سەربازی تێدایە، فڕۆكە سەربازییەكانی تایبەت بە گواستنەوەی كەلوپەلی سەربازی لێرە دەنیشنەوە. 2- سەباح ئەلخیر: دوو بنكەی سەربازی تێدایە و بەكاردەهێنرێت بۆ نیشتنەوەی هێلیكۆپتەرە جەنگییەكان. 3- عەین عیسا:  تایبەتە بە گەیاندنی تەقەمەنی بۆ هێزەكانی یەپەگە. 4- تەلسمەن: بنكەی چاودێریكردن و پچڕاندنی پەیوەندییە تەلدار و بێتەلەكانی دعش و ناوەندی پەیوەندیكردن بە بارەگای ناوەندی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش. 5- تەبەقە: بەكاردەهێنرێت بۆ فڕین و نیشتنەوەی فڕۆكە ئەمریكییەكان. 6- جەلەبیە: یەكەیەكی سەربازییە، ناوچەیەكی دابڕاوی داخراوە، 40 فڕۆكەی گواستنەوەی سەربازی نوێی تێدایە لەگەڵ فڕگەیەك و چەند سەكۆیەكی موشەكیی پێشكەوتوو. 7- خەراب عشق: بنكەیەكی سەربازی ئەمریكای لێیە. 8- چیای مشتەنور: تاوەرێكی رادیۆی هێزە تایبەتەكانی ئەمریكا و فەرەنسای لێیە. 9- سیرین: یەكەی بڵاوەپێكردنی هێزە پەرەشوتوانەكانی ئەمریكایە. 10- تەنەف 11- بنكەی یەكەكانی ئەمریكا و بەریتانیا و سوپای سوریای نوێ. 12- تەلتەمەر: 200 سەربازی ئەمریكی و 70 سەربازی فەرەنسی تێدایە و لەم بنكەیەدا مەشق و راهێنان بە چەكدارەكانی سوپای سوریای نوێ دەكرێت. 13- مەنبەج: بایەخێكی ستراتیژی هەیە، چونكە دەكەوێتە ناوچەی ململاێنی نێوان سوپای سوریای ئازاد و یەكینەكانی پاراستنی گەلەوە. 14- حەڵەب: گرنگییەكی ستراتیژی هەیە، چونكە دەكەوێتە ناوچەی ململاێنی نێوان سوپای سوریای ئازاد و یەكینەكانی پاراستنی گەلەوە.  

( درەو میدیا):  د. شیرین فوئاد مەعسوم، كچی د. فوئاد مەعسوم سەركۆماری پێشووی عێراق رایدەگەیەنێت: وشەی سەرۆك بۆ رێزدار مەسعود بارزانی كەمە، ئەو دەبێت پێی بوترێت ڕابەر. مهاباد قەرەداغی لە  ئەكاونتی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک نوسیویەتی" لە سیمینارێكدا كە لە  مەكتەبی دیراسات و توێژینەوە و ئەكادیمیای پارتی دیموكراتی كوردستان، بۆی ساز درابوو ڕاو بۆچوونەكانی زۆر جوان بوون" مەهاباد قەرەداغی نوسیویەتی د. شیرین فوئاد مەعسوم پێی وابوە "  نرخی پلە و پایەی سەركۆماری عێراق سفرە" پێشی وابوو " خیانەتكارانی ١٦ی ئۆكتۆبەر دەبێت ڕیسوابكرێن و كەس قسە و مامەڵەیان لەگەڵ نەكات"  دەقی نوسینەكەی مهاباد قەرەداغی:  ئەمڕۆ لە كۆڕێكی زۆر خۆش و سەرنجڕاكێش ئامادە بووم! خانمێكی خوێنشیرین ناوی د. شیرین فوئاد مەعسوم بوو، كچی سەركۆماری پێشووی عێراق، كە لە مەكتەبی دیراسات و توێژینەوە و ئەكادیمیای پارتی دیموكراتی كوردستان، بۆی ساز درابوو. ڕاو بۆچوونەكانی زۆر جوان بوون، لە ناو ئەو ڕا جوانانەی كە سەرنجی منی راكێشا و سەرنجی ئێوەی بۆ ڕادەكێشم، ئەمانە هەبوون: یەكەم: نرخی پلە و پایەی سەركۆماری عێراق سفرە. (رەخنەی لە هەڵوێست و بۆچوونەكانی باوكی هەبوو، ئەمەش بۆ هەموومان باڵكێش بوو). دووەم: وشەی سەرۆك بۆ رێزدارمەسعود بارزانی كەمە، ئەو دەبیت پێی بگوترێت ڕابەر و كورد هەمووی كۆك بێت لەسەر ئەمە چونكە ئەوەتا بۆ هەموو لایەك دیار بوو كە ئەو هەر وا تەماشا كراوە و دەكرێت. سێیەم: خیانەتكارانی ١٦ی ئۆكتۆبەر دەبێت ڕیسوا بكرێن و كەس قسە و مامەڵەیان لەگەڵ نەكات بۆ ئەو مەبەستەش حیكایەتێكی سەرنجڕاكێشی گێڕایەوە چۆن جولەكەیەكی خیانەتكار لە لایەن ئەهلی گەرەكەكەیانەوە نەفرەتێكی تاهەتایی لێكراوە چونكە خیانەتی لە نەتەوەكەی كردووە. چوارەم: دەبێت كورد كار بۆ دەولەت بكات و بەس، فیدڕاڵی مانایەك نادات. پێنجەم: كورد بوون كولتووری بۆ دروست بكرێت.    

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ دوای دوو رۆژ لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، دۆناڵد ترەمپ بڕیاریدا بە كشانەوەی هێزەكانی وڵاتەكەی لە رۆژئاوای کوردستان و هێزەكانی سوریای دیموكرات، ئەو بڕیارەی ترەمپ بە ناپاكی لە قەڵەم دەدات و دەڵێت:" ئەوە خەنجەر دانە لە پشتی ئێمە"، روسیاش خۆشحاڵە بەو بڕیارە. لەگەڵ كۆنترۆڵكردنی رووبەرێكی بەرفراوان لە خاكی عێراق و سوریا لەلایەن داعشەوە، ئەمریكا هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی بۆ شەڕی دژ بەو رێكخراوە تیرۆریستییە پێكهێنا و بۆ هاوكاریكردنی هێزەكانی سوریا دیموكرات، لە رۆژئاوای كوردستان و باكور و خۆرهەڵاتی سوریا، هێزی سەربازی رەوانەی سوریا و رۆژئاوای كوردستان كرد و لە چەند رۆژی رابردوودا هێزەكانی سوریای دیموكرات شارۆچكەی "هەجین" یان لە پارێزگای دێرزور كۆنترۆڵكرد كە دوا پێگەی چەكدارەكانی داعش بوو لە سوریا. دوای ئەو ئۆپەراسیۆنە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا، گریمانەی مانەوەی درێژخایەنی هێزەكانی وڵاتەكەی لە سوریا كۆتایی پێهێنا و بڕیاریدا سەرجەم هێزەكانی لە سوریا پاشەكشێ‌ پێ بكات. ترەمپ ئەمڕۆ چوارشەممە لە تویتێكدا دەڵێت:" شەڕی دژ بە دەوڵەتی ئیسلامی - داعش- تاكە هۆكاری بوونی هێزەكانی ئەمریكا بوو لە سوریا و ئێستا داعش شكستپێهێنراوە". ترەمپ مانگی ئازاری رابردوو بەڵینیدا بوو بە كشانەوەی زۆر خێرای هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا و پێدەچێت ئیتر هەنگاوی پراكتیكی بۆ ئەو پرۆسەیە دەستپێبكات، هەرچەندە برێت مەكگۆك نوێنەری ترەمپ لە هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی دژ بە "داعش" چەند رۆژێك لەمەوبەر وتی:" كەس ناڵێت چەكدارەكانی داعش دیارنامێنن، هیچ كەسێك نییە ئەوەنە سانابێت، لەبەرئەوە دەمانەوێت بمێنینەوە، تاوەکو گرەنتی بەردەوامی سەقامگیری بكەین لەو ناوچانەدا". قۆناغێكی نوێ‌ دوابەدوای تویتەكەی ترەمپ، سارە ساندەرز وتەبێژ بەناوی كۆشكی سپی ئەمریكا رایگەیاند، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەستیكردووە بە گەڕاندنەوەی هێزەكانی لە سوریاوە بۆ نیشتمان و هەڵمەتی دژ بە رێكخراوی داعش دەچێتە قۆناغێكی نوێوە. ساندەرز لە بەیاننامەیەكدا وتیشی:" ئەو سەركەوتنانەی لە سوریا بەسەر داعشدا بەدەستهاتوون، ئاماژەنادەن بە كۆتایی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و هەڵمەتەكەی، دەستمان كردووە بە كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا بۆ نیشتمان و دەچینە قۆناغی دواتری هەڵمەتەكە. " پرۆسەی كشانەوە دەستیپێكردووە" وەزارەتی بەرگری ئەمریكا " پێنتاگۆن" رایگەیاند، پرۆسەی كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا دەستیپێكردووەو ئەمریكا لە هەڵمەتیدا دژ بە داعش دەچێتە قۆناغێكی نوێوە. دانا وایت، وتەبێژ بە ناوی پێنتاگۆن لە بەیاننامەیەكدا وتی:" هاوپەیمانی نێودەوڵەتی ئەو شوێنانەی ئازادكرد كە داعش كۆنترۆڵی كردبوون، بەڵام هەڵمەتەكە كۆتایی نەهاتووە و پرۆسەی گەڕاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكامان بۆ نیشتمان دەستپێكردووە لەگەڵ چوونە ناو قۆناغی دواتری هەڵمەتەكە". وتەبێژەكەی پێنتاگۆن ئاماژەی بەوەشدا كە لە پێناوی پاراستنی هێزەكان و بەهۆكاری تایبەت بە ئاسایشی ئۆپەراسیۆنەكان، هیچ وردەكارییەكی تر ئاشكراناكەن و لەكاركردن لەگەڵ هاوبەش و هاوپەیمانەكانیان بەردەوام دەبن بۆ شكستپێهێنانی "داعش" لە هەر شوێنێك كە چالاك بێت. پرۆسەكە چەند دەخایەنێت؟ ئاژانسی رۆیتەرز لەسەر زاری بەرپرسێكی ئەمریكییەوە رایگەیاند لە چوارچێوەی خشتەیەكی زەمەنیدا هێزەكانی ئەمریكا لە ماوەی ( 60 بۆ 100 رۆژ) لە سوریا دەكشێنەوە. ئەو بەرپرسەی ئەمریكا راشیگەیاندووە لە دوای تەواوبوونی قۆناغی كۆتایی ئۆپەراسیۆنی دژ بە "داعش" سەرجەم هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا دەكشێنەوە و لە ماوەی 24 كاتژمێریدا سەرجەم فەرمانبەرانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا سوریا بەجێدەهێڵن بە وتەی بەرپرسەی ئەمریكا  بڕیاری كشانەوە لە سوریا دوای پەیوەندییەكی تەلەفۆنی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا و رەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتا توركییەكەی درا و وتی:" هەموو شتێك دوای ئەوە روویدا،  ئەوە لە چوارچێوەی جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتەندایە كە لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەدا كراوە". هێزەكانی ئەمریكا ژمارەیان چەندە و لە كوێن؟ بە گوێرەی نوێترین زانیاری بەرپرسانی سەربازیی ئەمریكا، ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا نزیكەی " 2 هەزار"  سەربازە و لە چەند ناوچەیەكی رۆژئاوای كوردستان و باكور و خۆرهەڵاتی سوریا جێگیركراون و زۆرینەیان لە ناوچەی " مەبروكە"ی باكوری خۆرئاوای شاری حەسەكەن، ئەمەش گرنگترین بنكە سەربازییەكانی ئەمریكایە لە سوریا: •    بنكەی رمێلان: دەكەوێتە فڕۆكەخانەی رمێلان لە خۆرهەڵاتی قامیشلۆی نزیك سنوری عێراق و تشرینی یەكەمی 2015 بونیادنراوە و یەكەمین بنكەی سەربازی ئەمریكایە لە سوریا. •    بنكەی مەبروكە: لە خۆرئاوای شاری قامیشلۆ. •    بنكەی مەنبەج. •    بنكەی خەراب عشق:  لە شاری عەین عیسا. •    بنكەی عەین عیسا: بە گەورەترین بنكە سەربازی سوپای ئەمریكا لە سوریا دادەنرێت لەڕووی رووبەرەوە. •    بنكەی عەین عەرەب: لە ریفی باكوری حەڵەب. •    بنكەی تەل بیدەر: لە باكوری پارێزگای حەسەكە و قامیشلۆ، و شارۆچكەیەكی سنورییە. •    بنكەی گرێ‌ سپی: لەسەر سنوری سوریا- توركیا. •    بنكە  تەنەف: لە نزیك سنوری عێراق- ئوردن •    بنكەی زەكف:  دەكەوێتە 70 كیلۆمەتری باكوری خۆرهەڵاتی تەنەف، حوەزیرانی 2017  ئەم بنكەیە چۆڵكرا و بەوتەی چەند سەرچاوەیەكی ئۆپۆزسیۆن ئەمریكا بە رێككەوتن لەگەڵ روسیا ئەم بنكەیەی چۆڵكردووە. هەسەدە ئەمریكا بە خیانەتكار ناودەبات  هێزەكانی سوریای دیموكرات كشانەوەی سوپای ئەمریكا لە سوریا. بەخیانەتكردن لە خوێنی هەزاران جەنگاوەری دادەنێت و دەڵێت:" ئەمریكا خەنجەری لەپشتەوە لێداون". هێزەكانی سوریای دیموكرات راشیانگەیاندووە: ئەگەر ئەمریكا هێزەكانی لە سوریا بكشێنێتەوە. ئەوا خەنجەر لێدانە لە پشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات و یەكینەكانی پاراستنی گەل. كە رۆڵی كاریگەرو كارایان بینیوە لە شەڕی تێكشكاندنی چەكدارانی رێكخراوی "داعش". " ترەمپ سیاسەتی ئۆباما پەیڕەودەكات" بڕیاری كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە، كاردانەوە و ناڕەزایەتی لێكەوتەوە، بە گوێرەی رۆژنامەی نیویۆرك تایمز، بەرپرسانی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا " پێنتاگۆن" هەوڵدەدەن ترەمپ لەو بڕیارە پاشگەزبكەنەوە، هەتاوەکو جارێكی تر چەكدارە توندڕەوەكان نەتوانن خۆیان كۆبكەنەوە و بێنەوە. ئەو بەرپرسانە دەڵێن:" كشاندنەوەی سەربازانی ئەمریكا لە سوریا سازشكردن و چۆکدادانی تەواوەتییە بۆ هەژموونی روسیا و ئێران و هاوپەیمانەكانی بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا. هاوكات لیندسی گراهام، سیناتۆری كۆماریی ناڕەزایەتی خۆی بۆ كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا راگەیاندو وتی:" ئەو بڕیارەی ترەمپ هەڵەیەكی گەورەیە و هاوشێوەی سیاسەتەكانی باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووتری ئەمریكایە". گراهام لە بەیاننامەیەكدا باس لەوەدەکات" پاشەكشێی ئەمریكا لەم كاتەدا، سەركەوتنێكی گەورە دەبێت بۆ داعش و ئێران و بەشار ئەسەد و روسیا، دەترسم ئەوە ئەنجامی وێرانكەری بۆسەر نەتەوەكەمان و ناوچەكە و هەموو جیهانی لێبكەوێتەوە". ئەو سیناتۆرە كۆمارییە كە بەوە ناسراوە بەردەوام بەرگری لە ترەمپ دەكات وتیشی:" ئەو بڕیارە پشتبەستن بە هاوبەشەكانمان لە داهاتوودا قورس دەكات بۆ روبەڕوبونەوەی ئیسلامی رادیكاڵ و ئێران و لایەنە شەڕەنگێزەكانی تر، ئەوە وەك بەڵگەی لاوازی ئەمریكا دادەنرێت لە هەوڵەكانیدا بۆ سنورداركردن و نەهێشتنی هەژمونی ئێران". "هەڵەیەكی مەترسیدارە" هاوكات ماركۆ رۆبیۆ، سیناتۆری كۆمارییەكان  رایگەیاند بەخێرایی كشانەوە لە سوریا دەبێتە هۆی ئەوەی كورد و هێزەكانی سوریای دیموكرات شەڕ دژی داعش كۆتایی پێبهێنن و سوریا بدەنە دەست گەورەترین دوژمنی ئیسرائیل". رۆبیۆ بڕیارەكە بە "هەڵەیەكی مەترسیدار" وەسفدەكات و دەڵێت "ئەنجام و كاردانەوەی خراپی بۆ ئەمریكا و ئیسرائیل دەبێت. تەنیا داعش، ئێران و حیزبوڵا قازانج دەكەن". "ترەمپ هەڵەیە" تۆبیاس ئیلوود وەزیری دەوڵەت لە وەزارەتی بەرگری بەریتانیاش لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بەو بڕیارەی ئەمریكا رایگەیاند ترەمپ هەڵەیە لەو قسەیەدا كە دەڵێت داعش لە سوریا شكستپێهێنراوە. ئیلوود لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیویەتی:" زۆر لەگەڵ ترەمپدا جیاوازم، داعش خۆی گۆڕیوە بۆ جۆرێكی تر لە توندڕەویی و هەڕەشەكەی بەوپەڕی بەهێزییەوە بەردەوامە".  روسیا خۆشحاڵە وەزارەتی دەرەوەی روسیاش پێشوازی لەو بڕیارەی ئەمریكا كرد و لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند ئەو بڕیارە ئاسۆی چارەسەری سیاسی بۆ كێشەی سوریا دەكاتەوە. وەزارەتی دەرەوەی روسیا راشیگەیاند بە باوەڕی مۆسكۆ ئەو بڕیارەی ئەمریكا كاریگەری ئەرێنی دەبێت لەسەر پێكهێنانی لیژنەی دەستوری سوریا و دۆخی ناوچەی تەنەفی نێوان سوریا و ئوردن. ئاماژەیبەوەشدا  ویلایەتە یەكگرتووەكان دركی بەوە كردووە دژایەتیكردنی ئەو هەوڵانەی لە پرۆسەی ئەستانە لە نێوان روسیا و توركیا و ئێران دەربارەی سوریا دەدرێن، زیان بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا دەگەیەنن.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف یەكێتی خاڵی لاوازی پارتی گرتووە‌و دەیەوێت لەو رێگەیەوە لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا چۆك بە پارتی دابدات، لەناوخۆی یەكێتیش ماڵباتی تاڵەبانی هەوڵی گەڕاندنەوەی مەلا بەختیار دەدەن بۆ ناو یارییەكە. پارتی دیموكراتی كوردستان یەكەم هەنگاوی كردەیی بۆ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم هەڵگرت، وەفدی دانوستانكاری پارتی لە سلێمانی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لە كۆبونەوەیدا لەگەڵ یەكێتی، وەفدی دانوستانكاری پارتی سەركردەكانی یەكێتیی ئاگاداركردووە لەوەی سێ پۆستی باڵا لە هەرێم بە یەكێتی دەدرێت كە ئەم پۆستانەن: •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان •    جێگری سەرۆك وەزیران •    جێگری سەرۆكی هەرێم لەبارەی پۆستی جێگری سەرۆك وەزیرانەوە، وەفدەكەی پارتی ئاماژەی بەوەكردووە، جێگری دووەم بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران زیاد دەكرێت‌و دەدرێت بە مەسیحییەكان، جێگری یەكەمی سەرۆك وەزیرانیش بۆ یەكێتی دەبێت. لەبەرامبەردا هەر لە كۆبونەوەكەدا وەفدی دانوستانكاری یەكێتی بە وەفدەكەی پارتییان وتووە" لەمەودوا پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لەبەرامبەر پۆستی سەرۆكی هەرێمدا نییە، چونكە پارتی كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبووە‌و كاندیدەكەی دەرنەچووە"، واتا یەكێتی لە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت چیتر وەكو پێشتر پۆستی سەرۆكی هەرێم بۆ پارتی بەجێناهێڵێت. یەكێتی لە كۆبونەوەكەدا داوای لە وەفدی دانوستانكاری پارتی كردووە، بەر لە دابەشكردنی پۆستەكان، رێككەوتنێك لە نێوان هەردوولا ئیمزا بكرێت. خاڵی لاوازی پارتی! تاوەكو جەلال تاڵەبانی سكرتێری یەكێتی لە ژیاندا بوو، پارتی هەمیشە لە دانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەتدا لە هەرێمی كوردستان خاڵی لاوازی یەكێتی بە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق دەگرت، وەكو نەوشیروان مستەفا لە یاداشتەكانی خۆیدا باسی دەكات، پارتی لە حەزی لەڕادەبەدەری تاڵەبانی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار تێگەیشتبوو، بۆیە لە بەرامبەر پێدانی ئەو پۆستە بە تاڵەبانی، داوای پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆكی حكومەتی دەكرد بەیەكەوە، ئێستا ئیتر تاڵەبانی باوك لە ژیاندا نەماوە، یەكێتیش بەبێ دانوستان‌و رێككەوتنی پێشوەختە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی بردەوە (بەرهەم ساڵح)، بۆیە هاوكێشەكە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە. گەڕی یەكەمی دانوستانەكانی پارتی لەگەڵ یەكێتی دەریخست، ئەمجارە یەكێتی خاڵە لاوازی پارتی گرتووە‌و دەیەوێت لە پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێدا كاری لەسەر بكات‌و لەڕێگەیەوە پشكی خۆی لە كێكی دەسەڵات زیاتر بكات. یەكێتی دوو خاڵی لاوازی پارتی دۆزیوەتەوە‌و ئەگەر تا كۆتایی كاریان لەسەر بكات، رەنگە دواجار لەسەر مێزی دانوستانەكان پارتی بە چۆكدا بهێنێت. یەكەم خاڵی لاوازی پارتی پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم دیارترین خاڵی لاوازی پارتی دیموكراتی كوردستانە لەسەر مێزی دانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەت. پارتی لە پڕێكدا پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی هێنایەپێش كە هیچ یەكێك لە لایەنە سیاسییەكانی هەرێم پێشبینی ئەوەی نەكردبوو. دوای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بە یاسا لە ناو پەرلەماندا، پێشبینی دەكرا پارتی لە دەستوردا چارەسەری پرسی سەرۆكایەتی هەرێم بكات‌و هەر لەڕێگەی دەستوری هەرێمەوە ئەو دامەزراوەیە كارابكاتەوە، بەڵام كشانەوەی مەسعود بارزانی بۆ مەسرور بارزانی كوڕی، پرۆسەكەی ئاڵۆز كرد، مەسعود بارزانی بەبێدەنگی لە دەسەڵات كشایە دواوە‌و مەسرور بارزانی كوڕی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی حكومەت كاندیدكرد‌و كۆتایی بە (17) ساڵ تەمەنی نێچیرڤان بارزانی برازای هێنا لە پۆستی سەرۆك وەزیراندا، بارزانی دەبوو هاوكات كارێكیش بۆ نێچیرڤان بارزانی برازای بكات كە رێگری بكات لە تێكچوونی شیرازەی بنەماڵەكەی، بۆ ئەوەش هیچ ئۆفەرێكی لەبەردەستدا نەبوو، جگە لە كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و كاندیدكردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم.  یەكێتی بە باشی لە هەوڵی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم لەلایەن پارتییەوە تێگەیشتووە‌و دەزانێت ئەمە خاڵی راگرتنی پارسەنگی بنەماڵەی بارزانییە، بۆیە دەیەوێت كاری لەسەر بكات‌و رەنگە ئەمەش هۆكارەكە بوبێت كە وەفدی دانوستانكاری یەكێتی بە پارتییان وتووە" چیتر پۆستی سەرۆك كۆمار لەبەرامبەر پۆستی سەرۆكی هەرێمدا نییە". دووەم خاڵی لاوازی پارتی "كات" بووە بە خاڵێكی لاوازی تری پارتی لە گفتوگۆكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا، پارتییەكان دەیانەوێت لەماوەیەكی زەمەنی دیاریكراودا كابینەی نوێ پێكبهێنرێت، بۆ ئەوەی نیشانەی پرسیار نەخرێتەسەر تواناكانی مەسرور بارزانی كە یەكەمین ئەزمونی كاركردنیەتی لە سەرۆكایەتی حكومەتدا. یەكێتی لە هەستیاری پارتی لە پرسی پەلەكردن لە پێكهێنانی حكومەت تێگەیشتووە، بۆیە پەلەی نییە‌و دەیەوێت بە كاتكوشتن پارتی ناچاربكات مل بە خواستەكانی بدات. مەلا بەختیار دەگەڕێتەوە ! لەدوای هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح وەكو كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، مەلا بەختیار كە بەرپرسی دەستەی كارگێڕیی مەكتەبی سیاسییە، لە یەكێتی زویر بووە، ئەو ماوەیەك چووە دەرەوەی وڵات‌و ئێستا گەڕاوەتەوە، بەڵام لە ماڵەوە دانیشتووە‌و بەشداری كۆبونەوەكانی مەكتەبی سیاسی‌و ئەنجومەنی سەركردایەتی ناكات. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دوێنێ شەو بافڵ تاڵەبانی كارەكتەری ژمارەی یەكی ماڵباتی تاڵەبانی (هاوكات زاوای مەلا بەختیارە) سەردانی مەلا بەختیار كردووە لە ماڵەكەی خۆی لە گردی عەلی ناجی لە شاری سلێمانی. پێشتریش شاناز ئیبراهیم ئەحمەد لێپرسراوی ناوەندی دەرەوەی یەكێتی كە یەكێكی ترە لە كارەكتەرە كاریگەرەكانی ماڵبات، سەردانی مەلا بەختیاری كرد. پێدەچێت ماڵباتی تاڵەبانی هەستیان بە مەترسی گەورەبوونی هەژمونی كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی كردبێت، بەتایبەتی لەسەروبەندی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و دابەشكردنی پۆستەكاندا. پێشتر كۆسرەت رەسوڵ لە زۆر پرسدا لەگەڵ مەلا بەختیار هاوڕابوو، بەتایبەتی لە پرسی ریفراندۆم‌و گفتوگۆكردن لەگەڵ پارتی‌و هەندێك لە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی، بەڵام لە پرسی هەڵبژاردنی كاندیدی سەرۆك كۆماردا، كۆسرەت رەسوڵ عەلی پشتی مەلا بەختیار بەردا، ئەمە جۆرێك لە ساردوسڕی لەنێوان هەردووكیان دروستكرد، دوای گەڕانەوەی بۆ كوردستان، كۆسرەت رەسوڵ سەردانی مەلا بەختیاری كرد بەهیوای چاككردنەوەی پەیوەندییەكانیان، بەڵام پێناچێت جارێكی تر جۆگەلەكان بچنەوە سەر رێڕەوی خۆیان، مەلا بەختیار دەگەڕێتەوە بۆ ناو گۆڕەپانە سیاسییەكە، بەڵام بەشێوازێكی جیاوازتر. 

(درەو میدیا): ئەمریكا تاوتوێی کشانەوەی هەموو هێزەكانی لە سوریا دەکات، دوای كۆنترۆڵكردنەوەی هەموو ئەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتی رێكخراوی داعشدان، ئەوەش بەوتەی چەند بەرپرسێكی ئەمریكی كە قسەیان بۆ ئاژانسی " رۆیتەرز" كردووە. ئەو بەرپرسانە ئەمڕۆ چوارشەممە رایانگەیاندووە كە لە كاتێكدا كۆنترۆڵكردنی هەموو ئەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتی داعشدان لە كۆتایی نزیكبوەتەوە، ئەمریكا لەوە دەكۆڵێتەوە كە هەموو هێزەكانی لە سوریا بكشێنێتەوە. ئەگەر ئەو هەنگاوەی ئەمریكا پشتڕاستبكرێتەوە، ئەوا كۆتایی بەهەموو گریمانانە دەهێنرێت كە باسیان لە مانەوەی درێژخایەنی هێزەكانی ئەمریكا  دەكرد لە سوریا و جیم ماتیس وەزیری بەرگری و بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە چەندین جار بەرگریان لێكردووە بۆ گەرەنتیكردنی سەرهەڵنەدانەوەی جارێكی تری داعش.

( درەو میدیا): مانگی داهاتوو عەرەبەكانی كەركوك بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی پارێزگاكان، گردبوونەوەیەكی نوێ دادەمەزرێنن. ئیسماعیل حەدیدی، یەكێك لە سەركردەكانی ئەو بەرەیە لە لێدوانێكیدا بۆ سایتی سۆمەریەنیوز وتی:" ژمارەیەك لە سەركردە عەرەبەكانی كەركوك بۆ پێكهێنانی گردبوونەوەیەكی نوێ پێش هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی پارێزگاكان كۆبوونەوە". حەدیدی وتیشی:" ئەم گردبونەوەیە بۆ كۆكردنەوەی هەموو ئەو سەركردە عەرەبانەیە كە لە هەڵبژاردنی رابردووی ئەنجومەنی نوێنەراندا بە چەند لیستێكی جیاواز بەشداریان كردووە". ئاشكراشیكرد گردبووونەوەكە مانگی كانونی دووەمی ساڵی داهاتوو رادەگەیەنرێت بەناوی " بەرەی عەرەبی" و ژمارەیەك سەركردەی عەرەب و پەرلەمانتاری پێشوو و كەسایەتی عەشایەر و ئەكادیمی و چالاكی كۆمەڵەی مەدەنی لەخۆدەگرێت". پێكهاتەی عەرەب لە پارێزگای كەركوك لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی عێراقدا بە چەند لیستێك بەشداریكرد و سەرجەمیان توانیان لە كۆی 12 كورسی پارێزگاكە سێ‌ كورسی بەدەستبهێنن.