■ ئه‌حمه‌د ره‌جه‌ب.. له پاش راپه‌رینه شكۆداره‌كه‌ی ساڵی 1991 له باشووری كوردستان حزبه‌كانی سه‌ر گۆره‌پانی خه‌بات و تێكۆشان دژ به رژێمی دیكتاتۆر سه‌دام حسه‌ێن وحزبی به‌عسی عه‌ره‌بی له شاخه‌وه خۆیان گه‌یانده شارو شارۆچكه‌كانی كوردستان و هه‌ر زوو خۆیان كرد به پێشه‌واو سه‌ركرده‌ی راپه‌رینه‌كه وئه‌وه‌ی شایانی ئاماژه‌یه رۆڵی دره‌وشاوه‌ی حزبی شیوعی و پێشمه‌رگه‌كانی له‌و راپه‌رینه‌دا دیاره‌و به خوێن له گه‌ڵ خه‌ڵكی به شه‌ره‌ف له هه‌ڵگیرسانی راپه‌رینه‌كه له ده‌ڤه‌ری رانیه كه بووه ده‌روازه‌ی راپه‌رین به‌شدار بوون. له گه‌ڵ سه‌ركه‌وتنی راپه‌رینه‌كه ""حزبه گه‌وره‌كان"" پارتی دیموكراتی كوردستان و یه‌كێتی كوردستان شه‌قیان له به‌ره‌ی كوردستانیدا، ئه‌و به‌ره‌یه كه له پاش شكسته‌كانی رۆژانی ئه‌نفالی به‌دناو مۆریانكردو، داوای پشتگیریان له جه‌ماوه‌ری كوردستان كرد به‌ڵام رۆژگار ده‌رخستی راستگۆ نه‌بوون و هه‌ریه‌ك به دوای به‌رژه‌وه‌ندی ته‌سكی حزبایه‌تی كه‌وت و، به‌بێ گوێدان به حزبه‌كانی تر خۆیان كرد به خاوه‌نی كوردستان. هه‌ردوو " زلهێزه‌كه " كه‌وتوونه‌ته لاف و گه‌زافی ئازادی وه‌ك قه‌وان شه‌وو رۆژ لێیئه‌ده‌نه‌وه‌و باسی ئه‌كه‌ن و، له ناو ئه‌م درۆو ده‌له‌سه‌یه به بیانووی بێ مۆڵه‌تی كه‌ناڵی { ئازادیان} داخست بۆ كپكردنی ده‌نگی دلێرو زوڵاڵی شیوعی و چه‌په‌كانی كوردستان، وه‌ك چۆن به ئاره‌زوو به‌بێ ( موڵه‌ت ) پۆلێ ئه‌ستێره‌یان له‌ناو بردو، به هوێ ئه‌و تاوانانه له ناو گۆمه‌ڵگا سه‌رشۆرو ریسوا بوون و تا ئێستا بكوژه‌كانیان به شه‌قامه‌كاندا سه‌ربه‌ستانه ته‌راتێن ئه‌كه‌ن. دوو زلهێزه‌كه‌و حكومه‌ته شكستخواردووه‌كه‌یان باسی كام ئازادی ئه‌كه‌ن؟ ئازادی كوشتنی سۆرانی مامه حه‌مه، ئازادی كوشتنی سه‌رده‌شت عوسمان، ئازادی كوشتنی كاوه گه‌رمیانی، ئازادی له‌ناوبردنی رۆژنامه‌نووسانی بوێرو ئه‌كتیڤ و به‌تواناو خاوه‌ن قه‌ڵه‌مه‌كان، ئازادی تیرۆركردنی هاورییانی چه‌پ و شیوعی به پێی یاساكانی دارستان و، به‌وه‌ش خه‌ڵك چه‌واشه ئه‌كه‌ن و، ئه‌ڵێن: یاسا سه‌روه‌ره!!!!؟؟؟. داخستنی كه‌ناڵی { ئازادی } په‌یوه‌ست نییه به نه‌بوونی مۆڵه‌ته‌وه، به‌ڵكو پابه‌نده به لوتبه‌رزی به‌شێك له به‌رپرسانی ده‌سه‌ڵاتی شكستخواردوو، هێرشكردنه بۆ سه‌ر ئازادی ده‌ربرین و،سه‌ركوتكردنی ئازادیخوازان و سه‌رجه‌م هاوڵاتیان بۆ ئه‌وه‌ی چیتر به‌رگری له مافه ره‌واكانیان نه‌كه‌ن و، ده‌ست بۆ گه‌نده‌ڵی و دزییه‌كانیان نه‌به‌ن و، جێی ئاماژه‌یه ئه‌م كه‌ناڵه چه‌ندین جار هه‌وڵیداوه مۆڵه‌ت وه‌ربگرێت و، له ساڵی 1992 وه ئه‌م كه‌ناڵه له كوردستان كار ئه‌كات و، نازانم كه‌ناڵه‌كانی خۆیان كه به پاره‌ی هاوڵاتیان كار ئه‌كه‌ن مۆڵه‌تیان هه‌یه؟ و، كێ موڵه‌تی پێداون؟. باسی كام ئازادی ئه‌كه‌ن؟ باسی كه‌ناڵی ئازادی ئه‌كه‌ن یان ئه‌و ئازادییه‌ی درا به‌و فه‌رمانده‌و به‌رپرسانه‌ی پارتی دیموكراتی كوردستان كه له شه‌نگال هه‌ڵاتن و، بوونه هوێ شه‌هیدكردنی هه‌زاران كورو پیاوی ئێزدی و، بردنی هه‌زاران كچ و ژنی كوردی ئێزدی به كه‌نیزه‌ك بۆ موسڵ و سوریاو فرۆشتنیان له بازاره‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی – داعشی - بۆگن ودێز. ئازادی بۆ تاوانبارانی هه‌ڵاتوو به‌رپرس و فه‌رمانده گه‌وره‌كانی پارتی له شه‌نگال : سه‌ربه‌ست باپیری، موسا گه‌ردی، شیخ عه‌لۆ، سه‌عید كیسته‌یی وژماره‌یه‌كی تری ئه‌فسه‌ری پله به‌رز، كه سه‌رجه‌م ئه‌و به‌رپرسه سه‌ربازی و حزبییانه‌ی پارتی له‌لایه‌ن مه‌سرور بارزانی سه‌رپه‌رشتی ئه‌كران، ئه‌گه‌ر ئازادی بۆ ئه‌و تاوانیارانه نییه، كوا به‌ڵێنه‌كانی مه‌سعود بارزانی كاتێ رایگه‌یاند: ( ئه‌و كه‌س و به‌رپرسانه‌ی ئه‌ركی پاراستنی شه‌نگالیان له ئه‌ستۆ بوو له سه‌ر كاره‌كانیان لاده‌برێن و لێكۆڵینه‌وه‌یان له گه‌ڵ ده‌كرێت له سه‌ر كه‌مته‌رخه‌میان) ، بارزانی وتی: (ده‌بوو ئه‌و به‌رپرسانه خۆیان فیدا بكردایه، نه‌ك شه‌نگالیان به‌جێهیشتایه). باسی كام ئازادی ئه‌كه‌ن؟ ئازادی كه‌ناڵی ئازادی یان ئازادی بكوژه‌كه‌ی بارزان ره‌شید به هوێ هه‌ڵكردنی فوللایت، كام ئازادی؟ ئازادی بۆ ئه‌فسه‌ره پیاو كوژه‌كه كه به به‌ر چاوی خه‌ڵك له ترافیكلایتێكی هه‌ولێر به ده‌مانچه ته‌قه‌ی كردو، كۆتایی به ژیانی گه‌نجێكی بێتاوان هێناو، چونكه بكوژه‌كه خزمی ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی پارتییه خوێ راده‌ستی دادگا نه‌كردو ئه‌ڵێن : یاسا سه‌روه‌ره!. باسی كام ئازادی ئه‌كه‌ن؟، ئازادی رێكه‌وتنی 50 ساڵه‌ی هه‌رێم و توركیا، ئه‌و رێكه‌وتنه نهێنییه جێی گومانه، نه ته‌نها خه‌ڵكی كوردستان به‌ڵكو په‌رله‌مانی كوردستانیش ئاگایان له‌ناورۆكه‌كه‌ی نییه‌و، ئه‌و كه‌سانه‌ی ئازادییان ( پێ به‌خشراوه) ئه‌ڵێن: ئامانجی سه‌ره‌كی له‌و رێكه‌وتنه بته‌وكردنی بواری بازرگانییه له نێوان هه‌رێم و توركیا، ئه‌گه‌ر باسی ئازادی ئه‌كه‌ن با سه‌رۆك وه‌زیران وئاشتی هه‌ورامی ناورۆكی رێكه‌وتنه‌كه بۆ رای گشتی بڵاوبكه‌نه‌وه. پارتی باسی كام ئازادی ئه‌كات؟ ئازادی بدرێت به توركیا بۆ داگیركردن و قركردنی كوردستان، ئازادی به‌زاندنی سنووری كوردستان و، زیادكردنی موڵگه‌كانی توركیا، ئازادییه‌ك ده‌ستی رژێمی ره‌گه‌زپه‌رستی توركیا واڵا بكات بۆ توپبارانكردنی دێهات و شاخ و سامانی كوردستان، فرۆكه‌ی جه‌نگی و هه‌لیكۆپته‌ر ئاره‌زوومه‌ندانه بومبارانی هه‌موو شوێنێك بكه‌ن و، خه‌ڵكی سڤیل وبێ تاوانی هه‌رێم بكوژن و، خوێنی شه‌هیدان به‌فیرۆ بروات و، سه‌باره‌ت به‌م پرسه پەرلەمانی کوردستان لە دانیشتنی خۆیدا بڕیاری دەرکرد کە بارەگا سەربازییەکانی سوپای تورکیا لە خاکی هەرێمی کوردستان دابخرێن، بەڵام ئەو بڕیارە هەرگیز نەخرایە بواری جێبەجێکردنەوه‌و، توركیا له كوردستان بێباكانه‌و به ئازادی په‌ره به‌كاره گڵاوه‌كانی ئه‌دات. كام ئازادی؟ توركیا به ئاشكه‌را رۆژ له دوای رۆژ هێزو ته‌قه‌مه‌نی وتفاقی شه‌رو چه‌كی قورس و مۆدیرن و تانك و هه‌لیكۆپتر ره‌وانه‌ی كوردستان ئه‌كات و، راشكاوانه و بێ شه‌رمانه به‌رپرسانی تورك ئه‌ڵێن نیازمان لێدان و داگیركردنی قه‌ندیله‌و، ئازادانه به‌رپرسانی پارتی پێشوازییان له سوپای توركیا كردو، له مانگی ره‌مه‌زان خوانیان بۆ ئاماده كردو، پێكه‌وه نانیان خوارد. بارتی باسی كام ئازادی ئه‌كات؟ هه‌ر له دهۆكه‌وه تا ئه‌گاته پیرمام و سه‌ری ره‌ش و ناوچه‌كانی تر به كه‌سانی هه‌واڵگیری مێت ته‌نراوه‌و، مه‌به‌ستی سه‌ره‌كییان مۆڵه‌تی هه‌ناسه به دانیشتوانی كوردستان نه‌ده‌ن. بژی ئازادی، نا بۆ داخستنی كه‌ناڵی ئازادی.
.gif)
■ نوسینی: چیا عەباس... گۆڕان بۆ كاك نەوشیروان كۆكەرە و ئاوێنەی ئاوات و خواستە سیاسی و فكری و كۆمەڵایەتیەكانی ژیانی بو، گۆڕان بۆ ئەو لە زەرورەتی قۆناغێك زیاتر نەبو، رێگەخۆشكەر و ئامرازێك بو بۆ گەیشتن بە قۆناغێكی گرنگتر، لە چەندین نوسین و چاوپێكەوتن و وتاردا باسی دید و بۆچونی بۆ ئەو ئایندەیە و رۆڵی گۆڕان تێیدا كردوە. گۆڕانی بە ئایدۆلۆژیاكی دیاریكراو گرێ نەدابو تا توشی چەقبەستن و دۆگما و پۆپۆلیزم و دابران نەبێت. بەمەبەستی ئامادەسازی و گواستنەوە بۆ ئەو قۆناغە نوێیە گۆڕانی وەك ئامرازێكی سیاسی، یاسایی، رێكخراوەیی، كۆمەڵایەتی و فكری بنیات نا و خستیە كار. زەمینەی بنەرەتی ئەم بیرە ستراتیژیە كۆكردنەوەی نارەزایی فرە رەنگی خەڵك بو لە چەمكی ئۆپزسیۆندا، ئۆپزسیۆنێك كار بۆ گۆرانی سیستەمی حوكمرانی بكات و هاوكاتیش ئامادە بێت مامەڵە لە گەڵ دەسەڵات بكات. كاك نەوشیروان لە ئەزمونەكانی ژیانی سیاسیدا گەیشتبوە ئەو قەناعەتەی كە هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان بە ئاسانی دەستبەرداری دەسەڵات نابن، هیچ باوەرێكیشی بە بەكارهێنانی چەك و توند و تیژی نەمابو، بۆیە مەبەستی بنەرەتی لە دینامیكی سیاسی و یاسایی گۆڕان گەیشتن بە دەسەڵات نەبو، بەڵكو بۆ رەخساندنی رەوش و دۆخێك بو كە ململانێی سیاسی و فكری زەمینەخۆشكەرێكی گرنگ دەبێت بۆ پرۆسەی بەرزكردنەوە و گەشەپێدانی ئاستی مەعریفی و هۆشیاری خەڵك، چونكە لەو باوەرەدا بو كە ئەمە شارێگایە بۆ ئازادكردنی تاكی كورد لە قیودە كۆمەڵایەتی و سیاسیە بەسەرچوەكان، ئەوەش سەرپشكی دەكات كە بژاردەی فكری و سیاسی خۆی بكات، گەیشتن بەو ئامانجە سەرهەڵدانێكی فكری و سیاسی و كۆمەڵایەتی هێمن خۆشە دەكات كە شا رێگەخۆشكەر دەبێت بۆ بەرقەرار كردنی كەرەستە بنەرەتیەكانی ئازادی و دیموكراسی و دادپەروەری و سەربەخۆیی و دەوڵەتی كوردی. لە سەردەمی ئەودا چەندین گۆرانكاری بنەرەتی لە كۆمەڵگادا سەریان هەڵدا، وەك ئۆپزسیۆنی مەدەنی و یاسایی، چەمكەكانی عەدالەت، شەفافیەت، سەروەری یاسا، سەربەخۆیی دەزگای داد، لێپرسینەوە، نیشتمانیكردنی هێزی پێشمەرگە و پەیوەندیەكان لە گەڵ بەغدا و دنیای دەرەوە و .... تاد. كاك نەوشیروان بە ئەقڵیەتێكی كراوە و چاوەروانیەكی واقیعیانە سەیری پرۆسەكەی دەكرد، بۆیە بەردەوام جەختی دەكردەوە لەوەی هێزە گۆڕانكارەكان لە ناو هەمو توێژ و هێز و گروپە جیاكانی كورد دا ئەو پرۆسەیە بەرێدەكەن، بۆیە بزوتنەوەی گۆڕانی بە تاكە خاوەنی هزر و پرۆسەی گۆڕانكاری نەدەبینی. لە سەرەتای دروستبونی گۆڕان و بۆ ئەم هەڵمەتە چەند كۆڵەكەی سەرەكی دارشت: یەكەم: گەنج و نەوەی تازە پێگەیشتوی دوای راپەرین، گروپێكی نارەزا لە دەسەلات، هەڵچو، پەرتەوازە و فرە ئاراستەی فكری و كۆمەڵایەتی. كاك نەوشیروان گوێگریان بو، رەخنە و بۆچونە توند و هەڵچوەكانیانی قبوڵ دەكرد، كارئاسانی زۆری بۆیان كرد، پشتگیری لێ دەكردن بۆ چەندین پلە و پێگە لە ناو گۆڕان و دەرەوەی، دوەم: نەوەی كۆن، تایبەت سەركردە و كادیرە باڵاكانی یەكێتی بۆ كۆكردنەوەی جەماوەر و بەدەستهێنانی زۆرترین دەنگ، لە گەڵ ئەم گروپەدا زۆر بە ئاگاوە مامەڵەی دەكرد، هەمیشە دەیگوت پێكهاتەی رێكخراوەیی گۆڕان دەبێت زۆر لە حزبە كلاسیكیەكان جیاواز بێت تا بوار نەرەخسێت ئەزمونە شكستخواردوەكانیان لە ناو گۆڕاندا دوبارەبكەنەوە، سێیەم: گروپیكی رۆشنبیر و ئەكادیمی و كەسایەتیە كۆمەڵایەتیەكان. ئەمانە تا رادەیەك دورەپەرێز لە گۆڕان رایگرتبون، لە ناو گۆڕاند چالاك و بەرچاو نەبون. كاك نەوشیروان لە رێگای دۆستایەتی و نزیكی لەو كەسایەتیانەوە تۆرێكی پەیوەندی لە كوردستان و دەرەوەی دروست كردبو كە زۆر هاریكاری گۆڕان و كارئاسانیان بۆ دەكرد. رێكخەری گشتی سەرجەم كەرەستە و پەیوەندیەكانی خۆی و گۆڕانی بۆ پرۆژەیەكی سیاسی تەرخان كردبو كە زۆر بەرفراوانتر و وبەهاتر بو لە چەمكی گۆڕان. مەخابن قەدەری ژیان رێگەی پێنەدا ئەم پرۆژە سیاسیە نەتەوەیی و نیشتمانیە مەزنە پەرە پێبدات و كۆڵەكەكانی بچەسپێنێت. كاك نەوشیروان بە هۆی نەخۆشیەوە نزیكەی ساڵ و نیوێك لە كوردستان دور بو، بەڵام بەردەوام ئاگای وردەكاریەكانی رەوشی گۆڕان بو، گەیشتبوە ئەو باوەرەی كە بەرێوەبردنی دروستی گۆڕان لە غیابی خۆیدا پێویستی بە رێكخستنەوە هەیە. لە مانگی دیسەمبەری ٢٠١٦ بە بریارێكی نوسراو گروپە دێرینەكەی یەكێتی لە ناو گۆڕان وەك گروپی راوێژ دیاری كرد و دەسەڵاتەكانیانی سنوردار كردن. بۆ خۆم لە كاتی ئەو بریارەدا لە لەندەن لای بوم، پێش ناردنی بریارەكە داوای لە كاك حەمە تۆفیق و بەندە كرد بۆچونمان لە سەری بدەین. من لە گەڵ ئەوەدا بوم دەسەڵاتەكانی گروپەكە بە دانانی خاڵ لە سەر وشەكان دیاری بكرێن، بەڵام خودی خۆی و حەمە توفیق لەو رایەدا بون دەستەواژەی راوێژ كافیە بۆ تێگەیشتن لە دەسەڵاتەكان. بۆ خۆی لە ناو گۆڕاندا ئەزمونێكی سەخت و ئاڵۆزی لە گەڵ بەشێك لەو گروپە هەبو، هەڵسەنگاندنی جیای بۆ هەر یەكێكیان بە دەست و خەتی خۆی نوسیبو. ئەوی زۆر نیگەرانی كردبو، لە گەڵ چەند دۆست و هەوادارانی گۆڕان كە لە لەندەن سەردانیان دەكرد راشكاوانە باسی دەكرد، ئەوە بو ئەم تاقمە لە گەڵ یەكدا هەڵ ناكەن، دەیگوت لە سەردەمی خەباتی شاخ زۆربەیان بریاری سەختیان لە سەر ژیان و مردن داوە كەچی لە ناو گۆڕاندا ناتوانن یەك بریاری یەكگرتو بۆ چاكسازیەك بدەن. كاتێك بریارەكە گەیاندرایە سكرتێری جڤاتی نیشتمانی كاك نەوشیروان بە دواداچونی كرد ئایا دەستیان بەجێبەجێكردنی كردوە، دەركەوت پاش دو رۆژیش هەر بڵاویشیان نەكردبوەوە، بۆیە داوای لە بەرپرسی میدیای گۆڕان و چەند هەڵسوراوێكی گۆڕان كرد دەقی بریارەكە بە شوێنە مەبەستەكان بدەن. دواتر دەركەوت زۆربەی ئەو بەرێزانەی گروپەكە بە پلەی راوێژكار نارەحەت بون. كاك نەوشیروان دەركی كردبو كە دوا قۆناغی ژیانی بەرێدەكات، بۆیە لە مانگی دیسەمبەری ٢٠١٦ نامەیەكی نوسیبو، تێدا باسی لە وازهێنانی لە پۆستی رێكخەری گشتی كردبو، داواشی لە هاورێكانی لە كوردستان كردبو كە لە نێو خۆیان رێك بكەون و بریار لە رێكخەرێك بدەن ( دوای كۆچی دوایی ئەم بەشە لە خواستی لە نامەیەكدا لە كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی خوێندرایەوە). كاتێك نامەكەی پیشان دام بە دڵێكی تەنگ و هەڵچونەوە وتم: دەتەوێت هەمومان هەتیو بین. زۆر بە ئارامی و بە یەقینەوە وەڵامی دامەوە، گوتی: بۆچی هەتیو دەبن خۆ گۆڕان هەر دەمێنێت، دوای گۆرانیش كەسان و گروپێك دێنە مەیدان كە خەمخۆری پرۆژەی گەورە بۆ نەتەوە و نیشتمانەكەیان بن. دەرباری كۆمپانیای وشە و میدیای گۆڕان زۆر وتراوە و نوسراوە، پێدەچێت ئەم هەویرە زۆر ئاو بكێشێت، ئەوەی من و دەیان گۆرانخوازی تر لێی دڵنیاین ئەوەیە كە كاك نەوشیروان هەمویانی خستبوە خزمەتی پرۆژەیەكی سیاسی گەورە بە گۆرانیشەوە. لە سەردەمی خەباتی شاخدا چەند جارێك رویداوە باوك یاخود دایكێك كە كورەكەیان شەهید دەبێت كورێكی تریان دەهێنن بۆ لای كاك نەوشیروان و پێی دەڵێن فەرمو ئەمە كورێكی تر بە تۆ دەدەین بۆ پرۆژە نەتەوەیی و نیشتمانیەكەت. كۆچی دوایی كاك نەوشیروان سەرەتای گۆڕانێكی تر دەستی پێكرد، ئەو گۆڕانەی ئێستا دەی بینین. پاش ماڵئاوایی كۆمەڵێك لە گروپی راوێژ دەستیان بەسەر موقەدەراتی گۆڕاندا گرت. كاك نەوشیروان پاش سێ ساڵ لە بریاری یەكەم كۆنفرانسی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان (٢٠١٣) لە دروستكردنی خانەی راپەراندن دڵنیا نەبو، چونكە دەیزانی ئەگەر هاوسەنگی نێوان گروپ و ئاراستەكانی ناو گۆڕانی تێدا رەچاو نەكرێت و گروپی راوێژ ناكۆكیە لابەلاكانیان بەلاوە نەدەن ئەوا ئاكامەكانی بۆ گۆڕان زەرەربەخش دەبن. راستەوخۆ دوای ماڵئاوایی ، یەكەم هەڵمەتی گروپی راوێژ دروستكردنی خانەی راپەراندن بو تا دەست بەسەر گۆڕاندا بگرن، گۆرانخوازان زۆر باش بە ئاگان بە چ ژان و مەخزێك و بە پێچەوانەی بەشیكی گرنگ لە وەسیەتی كاك نەوشیروان ئەو خانەی راپەراندنە دروستكرا. قۆرخكاری و چاوچنۆكی و پشتگوێخستنی وەسیەتەكەی كاك نەوشیروان ئەو زەنگە مەترسیدارانە بون كە بەرگێگی تر بەبەری گۆڕاندا دەكرێت. لە ماوەی زیاتر لە ساڵێك لە دەسەڵاتی ئەم خانەی راپەرندنەدا گەڵێك روداو و گۆرانكاری هەستیار رویانداوە، ریفراندۆم و سەرنەكەوتنی و ئاكام و كاریگەریەكانی، كارەساتی ١٦ ئۆكتۆبەر، داگیركردنەوەی زۆربەی ناوچە دابرێنراوەكان، گۆرانكاری گەورە لە هەڵوێستی هێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەكان بەرامبەر بە هەرێم و دەسەڵاتدارانی و ... كەچی مێشێك میوانی ئەم خانەی راپەراندنە نەبوە. زیاتر لەمە بونیادی گۆڕان بە دەست گروپ گروپێنە و چەند تاقمێكی خۆپەرستی بەرژەوەندخواز شەكەت بوە، چەند هەڵسوراو و ئەندام پەرڵەمان و وەزیر و گوزیری گۆڕان تا بیناقاقایان لە گەندەڵی و كار و رەفتاری ناشیرین تێوەگڵاوە، خانەی راپەراندن پاش فشارێكی زۆر بە دەگمەن بەو گۆڕانە گەندەڵچیانەی گوتوە كلێك بە چاوتانەوە دیارە. گۆڕان كێشەی موڵكداریەتی و دارایی و راگەیاندن و دەستتێوەردانی دەرەوەی گۆڕانی هەیە، كەسانێك كە بە ناو گۆڕانخوازن( بەناو و بەڵگە پارێزراون) مەرج و میزاجی خۆیان بە سەر گۆڕاندا دەسەپێنن، بەشێك لە تازە پێگەیشتوەكانی ناو گۆڕان بونەتە دێوەزمەیەكی خۆپەرستی تێكدەری ناو گۆڕان و بە هەمو جۆرێك كار بۆ خۆیان و خواستەكانی خۆیان دەكەن، بەشێك لێیان لە گەڵ تۆرە ناحەزەكان بە گۆڕان تێوەگلاون، بە چرینەوەی دروشمەكانی گۆڕان روخساری تاریكیان بچێك سپی دەكەنەوە، ئەمانە و دەیان نمونەی تر گۆڕان یان هێناوەتە لێواری دارماندن، كەچی ئەم خانەی راپەراندن و جڤاتە نیشتمانیە وەك " اهل الكهف" دەستە و وەسان هەر لە كۆبونەوەدان. تا ئەم چركەیەش زۆربەی گۆرانخوازان رێگا و رێكارە رێكخراوەییەكانیان بۆ رەخنە و پێشنیاز و بۆچونەكانیان گرتۆتە بەر، پێدەچیت ئیتر وا نەمێنێت و راشكاوانە و بە بەڵگە و ناو و رۆژ و روداو یەكە بە یەكی ئەو لادەرانەی ناو گۆڕان بخرێنە بەرچاوی خەڵكی كوردستان. گۆڕان كاتێك قازانج دەكات كە ناوخۆی پاك بكاتەوە، بێئەوە وەك لە هەڵبژاردنەكان بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق گۆرانخوازان سزای زیاتری بزوتنەوەكە دەدەن. دەسەڵاتدارانی ئێستای گۆڕان سەركەوتن تەنها لە ژمارەی كورسیدا دەبینن بێئەوەی بتوانن بەو ژمارەیە كارێكی هەستیار ئەنجام بدەن، هۆكارەكەشی بۆ چەقبەستنی ئەقڵیەتی سیاسی ئیدارەدان دەگەرێتەوە. لێرەدا زۆر تایبەت باس لەو خۆپەرست و لادەرانەی ناو گۆڕان دەكەم كە دژ بە بەرنامەی گۆڕان و خواستی كاك نەوشیروان ماوەیەكە لە گەڵ ئەم و ئەو هاریكاری دەكەن بۆ بەرێكردنی چەند كارێكی ترسناك. بێگومان هیچ هێزێك ناتوانێت رێگری بكات لەوەی ئەوانە نەكەونە بەر غەزەب و هەڵچونی گۆرانخوازە رەسەنەكان، ئەوەی بۆیان دەمێنێتەوە چەند پۆست و تورەكە دۆلار و هەگبەی گەندەڵی و ناوپیسی زیاتر نیە. بەشێكی زۆری بەرنامەی سیاسی گۆڕان دوای كاك نەوشیروان پارێزراوە، ئەمە كافی نیە، چونكە بە گشتی كەرەستەكان و جێبەجێكەرانی ئەو بەرنامەیە وەك بێزوكەر دەیچرنەوە و لە چەند بوارێكیشدا بە كرداریش پێچەوانەی ئەو بەرنامەیە كاریان كردوە. وەك نمونەیەكی زیندو لیژنەی هەڵبژاردنی گۆڕان بۆ خولی داهاتوی پەرڵەمانی كوردستان: ئەوپەری قۆرخكاری و پێشێلكردنی بەشێك لە بریاری جڤاتی نیشتمانی دەرباری دەسەڵاتەكانی لیژنەكە و تەنانەت پێكهاتەكەشی بونەتە مایەی گەلێك پرسیار، بۆ گۆرانخوازانی رەسەن ئەو پرسیارانە رەوان و نابێت بێ وەڵام بمێننەوە، بۆ ئەوانی تر دەبێت خۆڵی بەسەردا بكرێت چونكە بەرژەوەندیە تایبەتیەكانیان وا دەخوازێت. زۆربەی دەسەڵات بەدەستەكانی گۆڕانی لەم ساتە وەختەدا بێ چەمكی ئۆپزسیۆن ناتوانن یەك هەنگاوی جدی بەرەو ئایندە بنێن، چونكە ئێستاشی لە گەڵدا بێت نە بۆچونێك، دیدگایەك یا رایەكی نوێی داهێنەریان بۆ ئایندە نە بیستراون و نە بینراون. گۆڕان لە چەقبەستنێكی ئازاردەردا گیرساوەتەوە. بەپێی دەستوری گۆڕان دەبێت ( نەك دەكرێت یا دەشێت) كۆنفرانسی نیشتمانی گۆڕان پێش هەڵبژاردنی پەرلەمان ئەنجام بدرێت، چونكە كۆنفرانس تاكە دەسەڵاتە بەرنامە و دروشمی هەڵبژاردن دیاری دەكات. مەخابن ئەم دەسەڵاتدارانەی گۆڕانی ئێستا بەزەقی ئەم برگەیەی دەستوریان پێشێل كردوە لە كاتێكدا هیچ هۆكارێكی رەوای ئانی بۆ ئەو بریارەیان نیە. ئەمە گۆڕانی دوای كاك نەوشیروانە، داوای رەحمەتی خوا ناكەین، بەڵكو هیمەت و توند بەستنەوەی پشتێنی گۆرانخوازان دەبێت ئەو گۆرانەی ئێستا بخاتەوە سەر رێرەوە رەسەنەكەی. رۆتەردام: ٢٨ی تەموز ٢٠١٨
■ د. ئیسماعیل نامیق .. مشەخۆر مرۆڤى هەلپەرستە، لەرواڵەتدا وەکو چاکەخواز دەردەکەوێت بەڵام لەناوەڕۆکدا حاقدە وسەدان گرێى دەرونى هەیە، رەنگە بڕوانامەى هەبێ بەڵام نەخوێندەوارە، پۆستى باڵاى هەیە بەڵام بێدەسەڵاتە، واخۆى پیشاندەدات خاوەن کەرەمە بەڵام لەراستیدا گرگن و نەگریسە، خەڵک هەلئەخەڵەتێنێ بەوەى خاوەن قەزیەیەو بەرگرى لەمافەکانیان ئەکات بەڵام لەواقعدا تەنها یەک قەزیەى هەیە ئەویش بەرژەوەندیە کەسیەکانى خۆیەتى و ئەوەى باوەڕى پێى نیە مافى خەڵکە، بۆیە زۆر بەئاسانى لەهەڵوێستەکانى پەشیمان ئەبێتەوەو رێکەوتنى ژێربەژێر ئەکات. مشەخۆرەکان راو بۆچونى تایبەت بەخۆیان نیە، بەڵکو تەنها قسەى گەورەکانیان دەڵێنەوەو بەرگرى لێدەکەن، ئەوان تەنها بیر لەئێستایان وبەرژەوەندیە کاتیەکانیان ئەکەنەوە، بۆیە بەردەوام لەخزمەتى ئاغاکانیاندان وهیچ کات تەنیشتیان چۆڵناکەن، قەت موجازەفەش ناکەن، هەموکات بەڵگە وبیانو بۆ دروستى گوتارو کردارى ئاغاکانیان ئەهێننەوە بالەهەڵەش هەڵەتربێ. ئەمانە مرۆڤگەلێکى بچوکن، تاکە خەمیان گەورەپیشاندانى خۆیانە، بۆ دەربازبونیش لەوخەمە بەردەوام لەهەوڵى بچوککردنەوەى بازنەى ئەو حیزب گروپانەدان کەکاریان تیادا دەکەن. بەڵام مشورخۆر مرۆڤى سەرڕاست وخۆنەویستە، ناوەڕۆکیان باشترە لەرواڵەتیان، رەنگە بڕوانامەیان نەبێ بەڵام رۆشنبیرو خوێندەوارن، خاوەنى بۆچونى تایبەتى خۆیانن وئامادەن قوربانى لەپێناودا بدەن، تەنها بۆ ئێستا ناژین بەڵکو لەهەوڵى ئایندەدان لەپێناو جوانى مێژو ورابردویان، بۆیە زۆر جار بەرژەوەندیە کاتیەکانیان وەلادەنێن وموجازەفەى گەورە لەژیاندا ئەکەن. مشورخۆرەکان مرۆڤى گەورەن، هەمیشەش لەهەوڵى پێگەیاندن وگەورەکردنى بازنەکانى دەورپشتیانن، کارەکانیان بێ پرس وراوێژ ناکەن. ئاساییە هەمو حیزب ودەستەو تاقمێک مرۆڤى مشەخۆرى تێدا بێت، بەتایبەتى حیزبى کوردى کە بنچینەى دروستبونى زۆربەیان بنچینەیەکى نادروستە، بەڵام کارەساتەکە لەوەدایە کاتێک مشەخۆرەکان دەبنە زۆرینەو مشورخۆرەکان دەبنە کەمینە، ئەوکات بەناوى دیموکراسى و لەژێر پەردەى رێکەوتنى مادى هەمو پرۆژە گڵاوەکانیان تێدەپەڕێنن و ئیتر وردە وردە دەست ئەکەن بەپاکتاوکردن ودەرپەڕاندنى مشورخۆرەکان بەئاواتى ئەوەى مەیدانەکە بۆ خۆیان چۆڵ وتەخت بێت، تا لەکۆتاییدا حیزبەکە مایەپوچ ئەکەن وئەم مشەخۆرانەش وەکو مێش ومەگەز رو لەشوێنێکى دیکە ئەکەن بۆ ئەوەى لەسەر پیسیەکانى سکى خۆیان تێرکەن.
.gif)
■ كەمال رەئوف.. ئەوەی ئێستا لەدنیای سیاسەت و ئیدارەی كوردستان ئەگوزەرێت، تەنها فەشەلی دەسەڵات و پارتە دەسەڵاتدارەكان نییە، بەڵكو ئێمە لەبەردەم فەشەل و شكستێكی ترشیداین كە ئەویش فەشەلی شكستی پرۆژەی هێزەكانی ئۆپۆزیسۆنە. لەدۆخێكی چەق بەستووی وەك ئێستادا، كە پرۆژەیەك بۆ قوتار بوون بوونی نەبێت، كە میكانیزمی كۆكردنەوەی هێزی نارازی قبوڵ نەكرێت، كە هێزەكانی ئۆپۆزیسۆن ئیمكانی یەكخستن و پێشخستنی دۆخەكەیان هەبێت و ئەنجامی نەدەن، ئیتر ئەوە ئەبێت بەتەنها یەخەی لایەنە دەسەڵاتدارەكان نەگیرێت و بەشێك لە رەخنەكان روو لەو ئۆپۆزیسۆنە بێت كە لەباتی خەمی گۆرینی دۆخەكەی كردبێتە ئامانج، خەمی بەشداریكردن و پاراستنی قەبارەی خۆی كردبێتە ئامانج ستراتیژ. راستە بەرپرسیارێتی گەورەی خراپی ئەم دۆخە لەئەستۆی پارتی و یەكێتیە و ئەم دۆخە بەرئەنجامی تەراكومی هەڵەو شكستی چەند ساڵەی ئەوانە، بەڵام دابەش بوون و بچووك بوونەوەی هێزی بەرەو رووبوونەوە و دەنگی نارازیش لەئەستۆی لایەنەكانی ئۆپۆزیسۆنە، پوچكردنەوەی رای گشتی و بەتاڵ كردنەوەی سیحری شەقام، نا ئومێدی و لاوازكردنی ئیرادەی خەڵك لەبەرامبەر ئەم دۆخە، لەئەستۆی ئەو سیاسەتە هەڵەو كاڵ و كرچانەیە كە ئۆپۆزیسۆن لەچەند ساڵی رابردوو بەرهەمی هێناون، خەڵك مافی خۆیەتی رەخنەو لۆمەی دەسەلاتێكی وا بێ باك بكات، مافی جەماوەرە بەتەنگ بژێوی خۆی و خێزانیەوە بێت و لەكەمی خزمەتگوزارییەكان بەدەنگی بەرز رەخنەبگرێت، مافی خۆیەتی برژێتە سەرشەقام، بەڵام ناكرێت و رووینەداوە دەسەڵات تۆمەتبار بكەیت بەوەی كە تواناو وزە نابەخشێتە هێزە نەیارو ئۆپۆزیسۆنەكانی خۆی. كاتێك هێزەكانی ئۆپۆزیسۆن ئامادەسازییان نییە بۆ گۆرینی دۆخەكە و نایەنەوێت بەئەركی خۆیان هەستن، كاتێك ناتواتنن خاوەن پرۆژەیەكی هاوبەش بن بۆ كۆكردنەوەی هێزی نارازی و یەكخستن و رێكخستنی خۆیان لەگەڵ دەنگی شەقام، كاتێك پشت ئەكەنە هەموو پرۆژەیەكی پێكەویی هەر یەك دەیەوێت خۆی سەرچۆپی بگرێت، كاتێك كێبەركێان بۆ ئەوەیە لەحەوشەی ماڵی ئۆپۆزیسۆن هەر خۆیان یەكەم بن و دەشزانن بەتەنها ئەركە گەورەكەیان بۆ راناپەرێت، ئیتر لێرەوە بەرپرسیارێتی خراپی دۆخەكە و تێنەپەراندنی ئەم چەقبەستنە بەرادەو نیسبەتی جیاواز لەنێوان ئۆپۆزیسۆن دەسەڵات دابەش دەبێت. بۆیە ئەگەر پێشتر تەوژمێكی بەهێزی نارازی هەبوو بێت بۆ بەرەو رووبوونەوەی دەسەڵات، تەوژمێكی تری رەخنەیی و نارازیش پێویستە بۆ بەرەو رووبوونەوەی هێزەكانی ئۆپۆزیسۆن، چونكە ئەم جۆرە لە ئۆپۆزیسۆن نەك دەسەڵات لاواز دەكات و دۆخەكە دەگۆرێت بەڵكو بۆخۆی رێگرییە لەگۆرانكاری و هێز دەبەخشێتە مانەوەی دەسەڵات، بەتایبەت ئەو دەنگ و رێگریانەی كە دەیانەوێت لەژێر پەردەی ئۆپۆزیسۆن بووندا خزمەتی دەسەڵات بكەن و دەیانەوێت دۆخەكە بەمحاڵەیەوە لەلای خەڵك قبوڵ بكرێت، خەڵك مافی خۆیەتی لەمەودوا بۆ بەدەستهێنانی داخوازییەكانی بیر لەمیكانیزمی جیاواز بكاتەوە چیتر هەموو هێلكەكانی خۆی نەخاتە سەبەتەی ئۆپۆزیسۆنێكەوە كە بۆخۆی توشی چەقبەستن بووە و بوتە بەشێك لەو هۆكارانەی كە دەسەڵات بەم حاڵەیەوە لەسەر كورسی دەسەڵات ئەهێڵێتەوە.
■ ئاریان رەئوف .. لە سەرەتایی سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەکانی لە شاری بەسرەو و دواتر تەشەنەکردنی بۆ شارەکانی تری باشوری عێراق و دواتریش بۆ بەغداد، بەشێک لە کەسایەتی و هێزە سیاسیەکانی لە هەوڵی ئەوەدان سۆزی خۆپیشاندەران بۆ خۆیان بەدەست بهێنن بۆ جۆرێک پاڵپشتی لە پێکهێنانی بۆ کابینەی وەزاری نوێ لە عێراق، دیاریترین ئەو کەسایەتیانەش عەبادی و صەدر و عامری . عەبادی هەر لە سەرەتایی سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەکان هەوڵی دا سۆزی خۆپیشاندەران بۆخۆی کیش بکات(وەک چۆن لە خۆپیشاندانەکانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦ سەرکەوتوبو) و سەردانی شاری بەسرەی کرد و دواتریش پیسوازی لە کەسایەتی و نوێنەرانی خۆپیشاندەرانی ئەوشارانەی کە خۆپیشاندانی تێدایە لە ئەنجومەنی وەزیران کرد و، بەڵێنی چارەسەرکردنی کیشەکانی پێدان و چەند بریاریکی گرنگی بۆ خزمەتگوزاری ودامەزراندن دا، بەڵام وەک پێویست ئەو سۆزەی بەدەست نەهێنا. دوای ئەوەی مەرجەعیەتی شیعەکان لە عیراق لە نویژی هەینی رێکەوتی ٢٧/٧/٢٠١٨ نەخشە رێگایەکی خستەروو عەبادی وەک پاڵەوانی جێبەجێکردنی ئەو نەخشە ریگایە خۆی پیشاندا، وەک ئەوەی ئەوسەرۆک وەزیران نەبیت ئەو کەموکوری خراپی خزمەتگوزاریانە بەدەرە لە حوکمرانیەکەی. هەموو ئەم هەنگاوانەی عەبادی بۆ ئەوەیە کە کابینەی وەزاری نوێ وەربگریت لە ژێر فشاری شەقام، ئەمە لەکاتیکدا هەموو ئەم کەمتەرخەمیانەی کە هەن هاوڵاتیانی هیناوەتە سەر شەقام لە سەردەمی چوار ساڵی حوکمرانی ئەودابوون و هیچی لێ چارەسەر نەکراون ئەگەر چی لە خۆپیشاندانەکانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦بەڵێنی چاکسازی داو پەرلەمانیش پرۆژەکەی پەسەندکرد کە بە (حزمە الاصلاحات) ناسرا . کەسایەتی عەبادی ئەگەر چی لە چوار ساڵێ رابردوو زۆر زیرەکانە ئیدارەی قەیرانەکانی دەکرد لە سەروبەندی خۆپیشاندانەکانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦ ، بەڵام ئەم جارەیان رەنگە بەخت یاوەری نەبێت چونکە لە بەڵێنەکانی پیشوتری شتێکی ئەوتۆی جیبەجی نەکرد. سەبارەت بە صەدر ئەگەر چی سەرەتایی خۆپیشاندانەکان هەڵوێستێک ئەوتۆی نەبوو، بەڵام خۆپیشاندانەکان هاوکات بوو بەو پروپاگەندەی کەوا هێزە شیعیەکانی تر دەیانەوەێت صەدر دوربخەنەوە لە پێکهێنانی کابینەی وەزاری لەکاتێکدا هیزی براوەی یەکەمە، لە تویتی یەکەمی لە سەر خۆپیشاندانەکان کە لە ٨ تەمموزی ٢٠١٨ بەرونی ئەم پرسە رەنگی داوەتەوە هەروەها لە دوا تویتیدا کە لە ٢٧ی تەمموزی ٢٠١٨ هێرشێکی ناراستەوخۆ دەکاتە سەر حوکمرانی عەبادی و بە گەندەڵ و ستەمکار ناوی دەهێنیت و پاڵپشتی خۆپیشاندەران دەکات داوا دەکات کۆتایی بە سەرکوتکردنی خۆپیشاندەران بهینرێت. هەر لەو چوارچێوەی راکێشانی سۆزی خۆپیشاندەران، هادی عامری سەرکردەی رەوتی فەتح لەرێکەوتی ١٩ی تەمموزی ٢٠١٨ لەمەراسیمێکی حەشدی شەعبی بە ئاشکرا داوای لێبوردنی لە هاوڵاتیان کرد لەوەی کە کەمتەرخەبوە لەبەرامبەر هەرکەمتەرخەمیەک کە کردویەتی. شایەنی باسە هادی عامری یەکیکە لەبنەربژێرەکان بۆسەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران بە حوکمی ئەوەی رەوتەکەی براوەی دوەمی هەڵبژاردنەکانی ئایاری ٢٠١٨ . شایەنی وتنە دوای ئەوەی لە دوا وتاری مەرجەعی شیعەکان لە هەینی ٢٧ی تەموزی ٢٠١٨، کە نەخشەریگایەکی خستوەتە روو لەنیویشیدا پەلە کردنە لە پێکهینانی کابینەی وەزاری، هەربۆیە گروتینێکی تر ئەداتەوە بە پێکهێنانی کابینەی حکومەت، بەپێی پیدراوەکانی دۆخی سیاسی عیراقیش دانوسانەکان بە شیوەیەک دەچێت کە حکومەت لەسەر بنەمای پێکێنانی کوتلەیی زۆرینەی شیعەکان لە پەرلەمان دوبارەببێتەتەوە، بۆ ئەمەش هیزە شیعەکان دوو بژاردەیان لە بەردەستە : بژاردەی یەکەم : پێکهێنانی کوتلەی زۆرینەیە بە کوتلەی سائرونیشەوە، کەئەمەش بژاردەیەکی گونجاو و باشە بۆ هێزە شیعەکان، بەڵام ئەستەمیشە چونکە ناکۆکی گەورە لەنیوان ئەم هیزانەدا هەیە،لەلایەکی تریشەوە سەدر بەم بژاردەیە رازی نیە ولەبەرژەوەندی ئەودا نیە لەبەرئەوەی هاوپەیمانیەتەکەی لە سەر بنەمای دژایەتی کردنی کوتلەی تائیفی توانی دەنگی یەکەم بە دەست بهینیت، هەربۆیە پیچەوانەی ئەو ئامانجە ئاستی جەماوەری سەدر دادەبەزێت و متمانەی شەقام لە دەست ئەدات. بژاردەی دووەم : پێکهینانی کوتلەی زۆرینەی شیعەکانە بە بێ کوتلەی سائرون،ئەمەش بژاردەیەکی ناچاریە، چونکە پێکهینانی کابینەی حکومەت بێ کوتلەی سائرون رسکێکی گەورەیە چونکە ترسی ئەوەیان هەیە صەدر شەقامیان لە دژ بجوڵێنیت و نائارامی سەرهەڵبداتەوە بە تایبەت لە شاری بەغداد. ئەم بژاردەیە ئەگەر چی لە پێش خۆپیشاندانەکانی تەمموز لە راگەیاندنەکانەوە باسی لیوەدەکرا، بەڵام بە پێی پێدراوەکانی دۆخی سیاسی عیراق وا دەردەکەوت بۆ ناچارکردنی کوتلەی سائرونی موقتەدا صەدرە کە بۆ ئەوەی رازی بن بە بژاردەی شیعەکان بۆ پێکهێنای گەورەترین لیست لە پەرلەمان.
.gif)
■ ئاراس فەتاح.. راستییەکی نەشاردراوەیە کە پارتیی و یەکێتیی تەماشای ھەموو تاک و گروپێکی ناڕازیی لەدۆخی سیاسیی و ئابووریی وەک بەڵایەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی دەکەن و پێیان خۆشە ھەر ھەموویان تەرەبن و نیشتیمانی خۆیان بەجێبێڵن و بەرەو ھەندەران ملی خۆیان بشکێنن. ئەوەی قبوڵی کولتووری ملکەچێتیی سیاسیی و پەراوێزکەوتنی کۆمەڵایەتیی و نادادی لەدابەشکردنی سامانی نیشتیمانەکەی ناکات، وەکو مەترسییەکی کوشندە وێنادەکرێت. راستییەکی تر ئەوەیە کە کۆی حیزبەکانی ھەرێمی کوردستان تاک و گروپە ناڕازییەکانی ناوخۆشیان وەکو „گەنەی سیاسیی“ تەماشادەکەن و پێیان خۆشە ھەرچی زووتر لە جەستەی سیاسیی خۆیان داتەکێنن و لە نیشتیمانە حیزبییەکەیان وەدەریان نێن، بۆئەوەی پەتای رەخنە و نەخۆشیی ریفۆرم بڵاونەکەنەوە و یەکڕیزیی ناو دیوەخانی خێزانە سیاسییەکەیان لێ تێکنەچێت. تەکنیکی ئەم تەرەکردنەش دژ بە نەیارەکانی ناو حیزب و رەخنەگرەکانی دەرەوەش ھەمەجۆرە، لە پەراوێزخستن و فەرامۆشکردنی رەخنەوە دەستپێدەکات و بە شکاندنی کەسایەتیی و دروستکردنی ھەواڵی فەیکی ئەخلاقیی بۆیان تێدەپەڕێت و بە ھەڕەشە و تیرۆرکردنی مەعنەوییان کۆتایی دێت. دەمێکە حیزبەکانمان و دەزگا میدیاییەکانیان لەوەکەوتوون ببن بە رووبەرێکی کراوە بۆ بەیانکردنی ململانێکانی ناو کۆمەڵگا و جوگرافیایەک بۆ بەرگرییکردن لە ماف و ئازادییەکانی کۆی تاکەکانی کۆمەڵگای ئێمە بەبێ جیاوازیی. ئەمەش وایکردووە ھەر یەکەیان „دۆڵکی میدیایی“ لە بینەر و „گەلێکی سیاسیی“ تایبەت بەخۆی بەرھەمبھێنێت. جیھانێکی وێناکراو و وەھمیی لەسەر خۆی و کۆمەڵگا و دەسەڵات بەرھەمبھێنێت کە ھیچ پەیوەندییەکی بە ھەقیقەتی سیاسیی خۆی و کۆمەڵگای ئێمەشەوە نەماوە. ھەریەکەیان باسی چالاکییەکانی خۆی و پێشوازیی سەرۆکەکانیان لە وەفدە بیانییەکان و خۆشەویستیی جەماوەر بۆ ھێزەکەیان دەکات. فۆکەسی میدیاکانیان تەنھا لەسەر ئەو پێشێلکارییانەیە کە بەرامبەر بەخۆیان یان ئەندامەکانیان دەکرێت، وەکو ئەوەی بەتەنھا خۆیان و رەعیەتەکەیان ھاونیشتیمانیی ئەم وڵاتە بن و تاکە ھێزێک ململانێی دەسەڵات بکات ھەر ئەندامەکانی ئەوانن و تاکە ھێزێک پێشێلکاریی بەرامبەر بکرێت ھەر ئەوانن و تاکە ھیوایەکی سیاسییش کە لەدۆخی بەرگرییدایە ھەر ئەوانن. پێدراوێکی نوێ نییە کاتێک بڵێین کە ململانێ دۆخێکی تەندروستی ناو ژیانی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگیی ھەموو کۆمەڵگایەکە. ئەم تێزە کۆمەڵناسییەش تا ئەو شوێنە ڕاستە کە ململانێی نێوان کۆمەڵگا و دەسەڵات نەبێت بە ھۆکارێک بۆ بەرھەمھێنانی پشێویی و داوەشانی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و ئەخلاقیی و ئەمنیی، ناکۆکیی نێوان حیزبەکان و ناو حیزبەکانیش نەبن بە رەچەتەی دروستکردنی کولتووری ڕق و تۆڵەسەندنەوە و شکاندن و تەخوین و دێواندن و تیرۆری کەسە ناڕازیی و رەخنەگرەکان. بۆئەوەی وێنەکە روونتر بێت دەبێت لەدوو ئاستدا باس لە پرۆسەی ململانێی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی بکەین: یەکەمیان ململانێی نێوان دەسەڵات و کۆمەڵگایە، دووھەمیشیان ململانێی ناوەکیی ناو حیزبەکانە. سەبارەت بە پرسی یەکەمیان: ھەر کاتێک عەقڵی سیاسیی لە وڵاتێکدا نەتوانێت مەنێجمێنتی ئەو ململانێیانەی نێوان کۆمەڵگا و دەوڵەت بکات و فیلتەری بۆ نەدۆزێتەوە بۆئەوەی کەناڵیزەی ناڕەزایەتییەکان بکات، ئەوکات ناڕەزایەتیی دەچێتە دۆخێکی جڵەولەدەستچووەوە و دەبێت بە ھۆکارێک بۆ دروستبوونی کەلێنی گەورە لەنێوان کۆمەڵگاو سیاسەت. دەرئەنجامی ئەم جۆرە دۆخەش بریتییە لە داوەشان و ھەڵوەشاندنەوەی جەستەی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی ناو ئەو وڵاتە، کە لە فۆرمی خۆپیشاندانی توندوتیژی بەردەوام، یان ڕاپەڕین و شۆڕشدا بەرجەستەدەبێت. ئەزموونی تێکچوونی پەیوەندی نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگا پێماندەڵێت: ھەر کاتێک دەسەڵات یان دەوڵەت نەتوانێت چارەسەری عەقلانیی بۆ ململانێی کۆمەڵایەتیی و سیاسییەکان بدۆزێتەوە و تەنھا کەرەسە و میتۆدێک بۆ کۆتاییھێنان بە ناڕەزایەتییەکان لای ئەو بریتیی بێت لە بەکارھێنانی توندوتیژیی و چەک و پروپاگەندە دژ بە „تابوری پێنجەم“، ئەوا یان گروپە ناڕازییەکان بە سیستەمەکەدا دەتەقنەوە، یان گروپی توندڕەو و چەکدار دروستدەبێت کە جگە لە بەکارھێنانی توندوتیژیی ڕەھا و چەک، ھیچ ھیوا و چارەسەرێکی تر بۆ ململانێ کۆمەڵایەتیی و سیاسییەکان نابینێتەوە. ئەگەرێکی تر بریتییە لە ڕاگەیاندنی باری نائاسایی یان „دۆخی ناکاو“، یاخود پیادەکردنی کودەتای سەربازیی کە دەتوانرێت لەڕێگایانەوە بۆ ماوەیەکی زەمەنیی دیاریکراو کۆتایی بە ململانێکان بھێنرێت لەڕێگای زەبرەوە بچەپێنرێت. کولتووری ململانێ لەناو پەیکەری حیزبایەتیشدا ھەمان میکانیزم لەخۆی دەگرێت. جگە لە حیزبە دیکتاتۆرەکان کە رێگا بە ھیچ جۆرە رەخنە و ململانێیەکی ناوەکیی نادەن، ھیچ حیزبێک نییە ھاودەنگیی و ھاوسەنگیی ڕەھای تێدا بێت و ململانێی توند و قووڵ لەنێوان گروپ و بەرژەوەندییە جیاوازەکانی نەبێت، بۆنموونە لەنێوان نەوەی کۆن و نوێ، رادیکاڵەکان و پراگماتیزمەکان، چەپ و کۆنزێرڤاتیڤ، ژنان و پیاوان... ھتد. خاڵی جیاکەرەوە ئەوەیە کە ھەر کاتێک ململانێ لەسەر دەسەڵات لەناو ھەر حیزبێکدا بوو بە ململانێ لەسەر دابەشکردنی سەرمایەی ئابووریی و سەرمایەی رەمزیی حیزبەکە، بە داوەشانی جەستەی ساسیی و ھەڵوەرینی ئەندامەکانی و متمانەی خەڵک پێی و لەخراپترین حاڵەتیشدا بەدابەشبوون کۆتایی دێت. ئەم پرۆسەیەش بێبەریی نابێت لە ملشکاندنی یەکتری گروپە ململانێکەرەکان کە مۆدێلێکی ناشیرین و دزێو لە تەسفییەی حیساباتی نێوان کەس و گروپەکان بەرھەمدێنێت. لە کۆمەڵگای ئێمەدا ململانێی سەرەکیی لە نێوان ھێزە سیاسییەکان و لەناو خودی ھێزە سیاسییەکانیشدا، ململانێی ھەیمەنەی گروپەکانە لەسەر دوو کایەی سەرەکیی. یەکەمیان ململانێیە لەسەر سەرمایەی ئابووریی کە بە پلەی یەکەم لەدەرئەنجامی رێکنەکەوتنی گروپەکاندا بەرجەستەدەبێت لەسەر دابەشکردنی سامان و داھات. دووھەمیان ململانێیە لەسەر سەرمایەی رەمزیی کە لە زۆرینەی حاڵەتەکاندا لەدوای مردنی سەرۆکە کاریزمییەکاندا سەرھەڵدەدات و لە پرسی نوێنەرایەتییکردندا خۆی بەرجەستەدەکات. بەمشێوەیە ھەر گروپێک مەرجەعییەتی سیاسیی و چاوگی داھات پاوانبکات، دەبێت بە نوێنەری حیزب لەناوەوە و لە دەرەوەیدا. ئەزموونی سیاسیی حیزبەکانی ھەرێمی کوردستان پێماندەڵێت: ھەر حیزبێک ویستی تەقەموصی مۆدێلی پارتیی بکات، وەکو یەکێتیی لێدێت. ھەر ھێزێکی سیاسییش بیەوێت مۆدێلی یەکێتی دووبارەبکاتەوە بۆئەوەی لە پارتیی بچێت و پرسی ململانێی ناوەکیی خۆی لەسەر دابەشکردنی سەرمایەی ئابووریی و سەرمایەی رەمزیی بەو شێوەیە چارەسەر بکات کە خێزانی سیاسیی بکات بە کرۆکی پێکھاتی حیزبەکەی بۆئەوەی مەرجەعییەتێکی ساسیی بەرھەمبھێنێت، دەبێت پێشوەخت ئەزموونی یەکێتی دووبارەبکاتەوە بۆئەوەی بتوانێت تەقەموصی مۆدێلی بەخێزانییکردنی سیاسییانەی پارتیی بکات.
■ سالار جاف.. من لە مەغزەنێکی سویسرا کرێکارێکی ئاساییم، مانگانەکەم چوار هەزار و پێنج سەد دۆلارە، وەک سەرۆکی وڵاتەکە شەمە و یەکشەمە لە ماڵەوەم، وەک سەرۆکی وڵاتەکە خانو و کارەبا و ئاوی سارد و گەرم و تەئمینی دکتۆر و پاسپۆرت و مافم هەیە. ئایا لە کوردستان کرێکار هەمان مافی تۆی هەیە؟ با من پێتبڵێم جەناب. سەرەتای گەنجێتیم لە فڕنێکی سەمون ئیشم ئەکرد، سەعات دوی شەوی زستانی سلێمانی لەخەو هەڵەستام و بە ناو ڕەشەبای سلێمانییا ئەچوم بۆ ئیش، گەرمای کورەی فڕن و بوخاری سەمون هەڵهێنانەکەت بۆ باسناکەم چونکە تۆ لەو مەعاناتە تێ ناگەیت.. ئاغای قوبادی جەلالزادە. ڕۆژانەی من لەوێ دوانزە هەزار دینار بو، هەزار دینارم هەر لەکاتی ئیشا ئەدا بە قاپێک نۆکاو لای مامە عەبە، هەزار دینارم ئەدا بە پاکەتێک جگەرە، هەزار دینارم ئەدا بە کرێی ئەمسەر و ئەوسەری پاس بۆ بازاڕ، برنج و شلەیەکی سادەم ئەخوارد بە دو هەزار، ئەچوینە کافتریا و بە پێنج کەسەوە وەک موعتاد بە دەوری نێرگەلەیەکدا دائەنیشتین، لەو کاتەدا مناڵ و کەسە پۆشتەوپڕەکانی ئێوەم ئەبینی کە چۆن بە پۆزەوە داوای فرێشیان ئەکرد. ئاغای جەلالزادە. ئەو نابەرابەرییە ئازاری زۆری دام، زۆرم بیرکردەوە بۆ ئەبێت ئەو هەمو جیاوازییە هەبێت؟ مامۆستاکانی مەکتەبم وەڵامیان نەئەدامەوە، بەڕێوەبەری ئامادەییەکەمان ئەیوت ئەوان پێڵاویان زۆر بۆ ئەم ڕۆژە دڕیوە، لەکاتێکا من خودی ئەو ڕۆژە بنی پێڵاوەکەم کونێکی تیابو. ئاغای جەلالزادە.. ئەزانیت چیمکرد؟ لەتەلەبەیەکی زیرەکی پۆلەوە بوم بە تەمەڵێکی ئاژاوەچیی ڕیزی دواوە، فێری مەشروب خواردنەوە بوم، ئەمزانی وەڵامێک بۆ پرسیارەکانی من هەیە بەڵام نەمەزانی لەکوێ، ڕۆژێک ڕۆمانێکی خەسرەو جافم بەرچاو کەوت و خوێندمەوە، سوتفە کارەکتەرێکی تیابو وەک من، بڕیارمدا کتێبی زیاتر بخوێنمەوە، دەستم بە پارەگرتنەوە کرد و ئیشی زیادەم ئەکرد، تا کتێبی زیاتر بکڕم، دوای نیوەڕوان بۆ ئیشی دوەم عارەبانەیەکم بەکرێگرتبو، ئەچوم لەعەلوەکە بارم ئەکرد لە کاڵەکی تەپیو و ئەمبرد بەرەو توی مەلیک، خاولییەکی تەڕم لەمل ئەکرد و وەک شێت هاوارم ئەکرد وەرنەوە کاڵەکی گەیو بۆ شەربەت، زۆربەی ژنە خواپێداوەکانی ئەوێ پارەی زیادەشیان دەدامێ، ئەوکات مناڵتربوم و ڕۆحم سوک بو، ئەونە ڕۆحسوک بوم تەنانەت نیوەڕۆیەکی گەرما ژنەخواپێداوێک بینی لە سێبەرەکەی ئەوبەر ماڵیان پاڵمداوەتەوە جامێک ئاوی بۆ هێنام و وتی وەرە ژورەوە لەبەر سپلێتەکە خۆت فێنککەرەوە، من حەزمئەکرد بزانم هەوای سپلێت چۆنە کە خواپێداوەکان هەیانە، چومە ژورەوە خانوەکە وەک بەشێکی بەهەشت بو، من نزیکەی سەعاتێک مامەوە و هاتمە دەرەوە، بەڵام شتێکی زۆر گەورە ڕویدا، کەچومە ژورەوە کوڕ بوم، بەڵام لە هاتنەدەرەوەمدا بوم بە پیاو، ئەو تاوانەش لە ملی تۆیە ئاغای جەلالزادە، چونکە ئێوەبون منتان کرد بە کاڵەکفرۆش لە توی مەلیک. جەنابی جەلالزادە.. کتێبم زۆر کڕی و خوێنمنەوە، سەرەتا ڕۆمان، دواتر شیعر بۆ تێگەشتن لە دڵشکان، بینیم سەبەبی زۆربەی ئەوانە ئێوەن، ئینجا کتێبی فەلسەفیم کڕی، دانەو دوان نا بەڵکو بە باوەش، ئەوەندە لەناو چەمکە سیاسی و فەلسەفییەکانا ڕۆئەچوم ئەتوت بلۆکم بۆ قاتی پێنج سەرخستوە وا ماندو ئەبوم، دایکم ترسێکی زۆری لێ نیشتبو شێت بوبم، لەگەڵ باجی ڕوناکا بڕیاریان دابو بمبەنە لای شێخێک نوشتەم بۆ بکەن، من لە دڵەوە پێکەنینم پێیان دەهات لە دڵی خۆما ئەموت نازانن من تازە وا خەریکە چاوم ئەکرێتەوە، کتێب دوای کتێب ئەمخێندەوە مەکتەبە پڕبو لە کتێب، بوم بە کەسێکی داخراو. وازم لە سەردانی ماڵە خزمان هێنا، لە پڕێکا پێمزانی کە پێنج ساڵە نەچومەتەوە بۆ لادێکەی ماڵی نەنکم، پێمزانی کە چوار ساڵە وازم لە خوێندن هێناوە، پێنج ساڵە هەمو ژیانم بوە بە کتێب تا لێتان تێبگەم، زۆر چاکیش لێتانتێگەشتم، ئینجا به دوای هۆکاری ئەو خراپییەتان گەڕام، چوم لە ڕابردوتانم کۆڵییەوە، هەمو مێژوی شۆڕشەکانی کوردستان بە کوردی لە سەری نوسرابێت یەک وشەیم نەپەڕان و هەموم خوێندەوە، بۆ دەستکەوتنی کتێبێک کە وتیان میرزا مەنگوڕیی نوسیویەتی و لە کتێبخانەکەی پەکەکە دەست ئەکەوێ لەگەڵ هاوڕێیەکدا ڕێی قەندیلمان گرتەبەر، چوینە گوندی ئێنزێ وتیان کتێبخانەکە گواسراوەتەوە بۆ دۆڵی شەهید ڕۆژهات لە قەڵاتوکان، ڕێگاکە بە پێ چوار سەعات ئەبو شەویش داهاتبو، ناچار بەیانیی دواتر لەگەڵ ڕەتڵێک گەریلا ئێمەش ڕۆشتین و نوسخەیەکیم هێنا، وای لێهات ئیتر هەستمکرد هەمو مێژوی شۆڕشی کوردیم خوێندەتەوە، ئەوەی ناوی کتێب بێت و باسی شۆڕشی کوردی بکات من لە کتێبخانەکەم هەمبو. ئاغای جەلالزادە، دواتر زانیم ڕابردوتان بۆنی مەنهۆڵی لێدێت، زانیم لە ئەزەلەوە وابون و ناگۆڕێن، بۆیە بڕیارمدا دژتان بم، بچمە هەر بەرەیەک کە هەوڵی ڕوخاندنتان بدات، لە هەمو ناڕەزایی و خۆپیشاندانەکانی دژتان من لەوی بوم، خۆپیشاندانەکەی دوهەزار و شەشی بەردەم پاڵاس کە سەرکەوتی کوبە بە تێڵا کەوتە ناومان من لەوێ بوم و گیرام، بەڵام هەر ئەو شەوە لەگەڵ حەمەی جەمال و چەند کەسێکی تر بەریانداین چونکە هەژدە ساڵمان تەواو نەکردبو. کە سۆران تیرۆرکرا من لە خۆپیشاندانەکە بوم، کە سەردەشتتان کوشت ئەوەی لە دوای سەیارەی سڵنگەکەوە مایکێکی پێیە و پێش خەڵکەکە کەوتوە و هاوار ئەکات ئازادی ئازادی منم. لە هەمو ڕۆژنامە و میدیا ئەهلی ئۆپۆزسیۆنەکان چیم لەدەست هاتبێت دژتان نوسیم بۆ ئەوەی بڕوخێن، حەڤدەی شوبات یەکێک بوم لە شانزە چاودێرەکەی یەکەم ڕۆژ، شەست و سێ ڕۆژ سەرام چۆڵ نەکرد، لەگەڵ شەنکار و جەماعەت بە دوچاوی خۆمان بینیمان لە خانەقا چۆن سورکێو و شێرزادتان شەهیدکرد، بینیم چۆن ئومێدتان شەهیدکرد لای مزگەوتی گەورە لەگەڵ مامۆستا فایەقی فۆتۆگراف چوینە سەر تەرمەکەی. جەنابی جەلالزادە، دواجار بۆم دەرکەوت هێشتا ژمارەی گەمژکان لە کوردستان زۆر زیاترن لە ئاقڵەکان، هێشتا کەسانێکی زۆر ئەیانەوێت جارێ کۆیلبن. زانیم نوسین و خۆپیشاندان ئێوە ناڕوخێت جگە لە چەک، کەسیش نەبو ڕابەرایەتییەکی وا بکات، چوار ساڵ هیوام بە کاک نەوشیروان بو، ئەویش زۆر پشو درێژ بو، بۆیە ئێوارەیەک چوم لە نوسینگەیەکی جادەی مەولەوی تکتێکی ئەستەنبوڵم کڕی، بەیانی دواتر کتێبەکانم بە پیکاب گواستەوە بەردەرکی سەرا و بە گۆتر فرۆشتمن بە هەزار دۆلار، ڕۆژی دواتر سواری فڕۆکە بوم و کوردستانم بۆ ئەبەد جێهێشت، چەند ئێوارەیەک دواتر ئێوارەیەکی درەنگ چومە سەر دەریای مەڕمەڕە لە بەندەرەکەی سوڵتان ئەحمەد، ئەو فلاش میمۆرییەم کە نوسین و کاری هەشت ساڵمی تێدابو فڕێمدایە ناو دەریاکە، دواتر هاتمە سویسرا و بوم بە کرێکار، بەڵام وەک کرێکارەکانی وڵاتەکەی تۆ نا... کرێکارێک کە شەرافەتمەندانە ئەژی.
.gif)
■كەمال چۆمانی ... ٢٧ی تەموز قۆناغێکی نوێ لە سوریا و باکوری سوریا دەستیپێکرد بە کردنەوەی دەرگای گفتوگۆی رەسمیی لەنێوان ئەنجومەنی سوریای دیموکراتیک و رژێمی سوریا. وەفدی ئەنجومەن بە سەرکردایەتیی ئیلهام ئەحمەد کە تێیدا عەڕەب و سریانیش هەبون، لەگەڵ حکومەتی سوریا لە دیمەشق دانیشتن. ئەوەی زۆر گرنگە، هەردولا رێککەوتون لەسەر "پێکهێنانی لیژنە بۆ پێشڤەبردنی گفتوگۆکان و دانوستان لەسەر بنەمای سوریایەکی لامەرکەزیی دیموکراتیک." ئەو سوریای لامەرکەزیی دیموکراتیکە لای هەردولا هەڵگری مانای جیاوازە، بەڵام ئەوە قۆناغی یەکەمی لێکتێگەیشتنە. ئەنجومەنی سوریای دیموکراتیک وەک سەرەتا زیاتر تەرکیزی لەسەر گێڕانەوەی خزمەتگوزارییەکانی رژێمە، رژێمیش دەیەوێت دەستەڵاتی خۆی بۆ خاڵەکانی سنور بگێڕێتەوە. بەر لە سەردانەکە، وەفدی کوردیی لەگەڵ برت مەگکێرک دانیشتون، ئەویش پێی باش بوە. داهاتوی سوریا ئاسان یەکلاناکرێتەوە، رژێمی سوریا و ئیدارەی باکوری سوریاش لەوە تێگەیشتون کە دەبێت بگەنە رێککەوتن. هەردولا پێویستییان بە یەکترە. رژێم لەژێر فشاری روسیا دایە، روسیاش لەژێر فشاری ئەمریکا. رژێم ناتوانێت بە شەڕ دەستەڵاتی خۆی بۆ ناوچەکانی باکوری سوریا بگێڕێتەوە، رودانی هەر شەڕێک دەرگای شەڕی تر دەکاتەوە. ئیدارەی باکوری سوریاش -کورد و عەڕەب و سریان و نەتەوە و ئاینزاکانی تر- دەیانەوێت دوای سەرکەوتنیان بەسەر داعشدا، دڵنیا بن وڵات سەقامگیر دەبێت چونکە هەڕەشەکانی تورکیا بەردەوامن، ئەمریکا پلانەکەی زۆر رون نییە، روسیا و ئێران ئەگەر پشتیوانیی رژێم بکەن دژ بە ئیدارەی باکوری سوریا دۆخەکە دژوار دەبێت. باکوری سوریا پێویستی بە گێڕانەوەی خزمەتگوزارییەکان و ئاوەدانکردنەوە و قوتابخانە و نەخۆشخانە و بودجەیە. بە کورتی، هەردولا پێویستیان بە یەکترە و دۆخەکە وا دەخوازێت بگەنە رێککەوتن. دوژمنە هاوبەشەکانیان کە تورکیا و هێزە چەکدارە تیرۆریستەکانی داعش و پڕۆکسییەکانی تورکیان، هەڕەشەی جدیی دەبن لەسەریان ئەگەر نەکەونە رێککەوتن. لەنێوان رژێمی ئەسەد و هێزەکانی سوریای دیموکراتیک شەڕ و پێکدادانی زۆر دروستنەبونە تا نەتوانن لەسەر داهاتویەکی هاوبەش پێکبێن. بە هۆی نیگەرانییەکانی تورکیاوە، ئیدارەی باکوری سوریا بەتەواوی لە گفتوگۆکانی ئاشتیی یوئێن بێبەش بوە، بۆیە رێککەوتن لەگەڵ ئەسەد، هەرچەندە تاڵ بێت، بەڵام باشترین چارەسەرە چونکە کۆمەڵگای نێودەوڵەتیی وازی لە گۆڕینی ئەسەد هێناوە و ئێستا ئەسەد بەهێز بوە. کێشەی قوڵ لەنێوانرژێم و ئیدارەی باکوری سوریا هەن، بەتایبەت لەسەر داهاتوی هێزەکانی سوریای دیموکراتیک و ئاساییش، بەڵام باکوری سوریا یا وەک ئێمە راهاتوین بڵێین رۆژئاڤای کوردستان خاوەن سیستەمێکی ئیداریی ئەوتۆیە کە بتوانێت لەگەڵ ئەو قۆناغە خۆی بگونجێنێت چونکە کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک باسی خۆبەڕێوەبەرییە نەک فیدراڵیی. لەو چوارچێوەیەدا، ئەگەر گفتوگۆکان بگەنە رێککەوتنێکی هاوبەش، وەک ساڵح موسلیمیش گوتویەتی کە داوای گارەنتیی نێودەوڵەتیی دەکەن بۆ گفتوگۆکان، ئەوا باکوری سوریا و رۆژئاڤای کوردستان پێدەنێنە قۆناغێکی نوێوە کە تێیدا دەتوانن داهاتویەکی نوێ بنیات بنێن.
.gif)
■ سەردار عەزیز ... تویتەکەی ترەمپ جۆرێک لە هەژانی دروستکرد، بەڵام هەڵدانەوەی پاشخانی رووداوەکە ڕەنگە بە سود بێت بۆ تێگەیشتنێکی باشتر. قەشەیەکی ئەمریکی ماوەیەکە لە تورکیا دەستبەسەرە. ئامانجی ئەردۆگان لە گرتنی ئەم قەشەیە دوو شتە: یەکەم، ناردنی پەیامێک بۆ دەنگدەرە موسوڵمانەکانی کە ئەو رێگە بە تەبشیری نادات و هەوڵی تەبشیری هەیە لە سەر موسڵمانان، دووەم، بەکارهێنانی وەک کارتێک لە سەردەمێکدا کە پەیوەندی نیوان ئەمریکا و تورکیا پڕ لە هەڵبەز و دابەزە. هەروەها ئەگەری گۆڕینەوەی بە گویلەن. ئەم روداوە مایەی نیگەرانی بوو لە لایەن ئەمریکیەکانەوە بەڵام کێشەی گەورەتر هەبوو بۆیە هێندە جێگەی بایەخ نەبوو. لە یانزەی شەشی ئەمساڵ ئافرەتێكی تورک بە ناوی ئۆزکان لە تورکیاوە دەچێت بۆ فرۆکەخانەی بن گۆریون لە ئیسرائیل، هەر پاش گەیشتنی لە فرۆکەخانە دەستگیر دەکرێت بە بەهانەی هاوکاری حەماس. ئەم ئافرەتە کە تەمەنی ٢٧ ساڵە سەرەتا رێگەیان پێنەدا کە پارێزەری هەبێت. بەڵام هەرزوو پرسی ئاڵوگۆڕ هاتە ئاراوە. ترامپ داوای لە نەتانیاهو کرد کە ئەو ئافرەتە بەرەڵا بکات لە بەرامبەر بەراڵاکردنی قەشە ئەمریکیەکە لە لایەن تورکیاوە. لە پانزەی ئەم مانگە ئۆزکان بەرەڵا کرا و گەڕایەوە تورکیا و سوپاسی ئەردۆگانی کرد. بەڵام هێشتا قەشە ئەمریکیەکە ئازاد نەکراوە. لە بڕی ئازادکردنی قەشەکە تورکیا لە بەندیخانەوە گواستویانەتەوە بۆ ماڵێک کە تیایدا دەست بەسەرە، ئەمەش ترەمپی توڕەکرد و تویتەکەی کرد.
■ د. كاوە مەحمود.. بۆ ئەوەی بزانین شوناس و تێكۆشانی سیاسییمان بەچ ئاكامێكمان دەگەیەنێت، ئەنجامدانی ئەركە سیاسییەكان بەشێوەیەكی كردەیی، پێویستی بەهەڵسەنگاندن هەمەلایەنی كار و بنەمای فیكری خۆمان هەیە، پرسیارێكی گرنگ لێمان دەكرێت؛ بەوازهێنانی ئێمە وەك حزبی شیوعی لەشوناسی چینایەتی و نیشتمانی و فیكری خۆمان، ئایا دەتوانین ئەو ئاستەنگانەی كە لەتێكۆشان رووبەڕووی حزبمان دەبێتەوە، چارەسەربكەین؟! هەندێ كەس بیری لەوە دەكاتەوە كە ئێمە بەوازهێنان لەناو و لۆگۆی حزب و هەندێ دروشم، دەتوانین بەرەو رووی ئاستەنگەكان ببینەوە؟ واقیعی ژیان بۆی دەرخستوین كە مەبەست لەو بۆچونانە پەیوەندییان بەناو و دروشمەوە نییە، بەڵكو پەیوەندی بەفشار خستنە بۆ وازهینان لەشوناس. ئەزمونی چەندین ساڵەی بزوتنەوی سوسیالستی زانستی دەریخستووە كە وازهێنان لەشوناس، قەیرانی ئێمە چارەسەر ناكات، بەڵكو بەپێجەوانەوە جەختكردنەوە لەسەر شوناس و گەڕانەوە بۆ میتۆدی ماركسی و سوود وەرگرتن لەئەزموونی سۆشیالیستی و بەستنەوەی ئەم ئەزموونە دەوڵەمەندە بەژیانی رۆژانەی خۆمان دوور لەدۆگما و وەڵامدانەوەی واقیعبینانەی ئەو پرسیارە ئاڵۆزانەی كە رۆژانە كۆمەڵگا دەیخاتە بەردەمی ئێمە، دەتوانێت قەیرانی بزووتنەوەی سۆسیالیستی چارەسەر بكات و هەنگاوەكانمان بۆ ئەنجامدانی ئەركە نیشتمانی و چینایەتییەكان بتەوتربكات، جەختكردنەوەمان لەسەر سوشیالستی مانای پشتبەستنە بەبیری سۆشیالستی بۆ ئەنجامدانی ئەركەكانی ئەم قۆناغە كە لەلایەك قۆناغی رزگاری نیشتمانییە كە لەسەربەخۆیی و مافی بڕیاردانی چارەنوس بەرجەستە دەبێت و لەلایەكی ترەوە، تەواوكردنی ئەركەكانی شۆڕشی نیشتمانی دیموكراتییە كە پەیوەندی بەئازادی و دیموكراتیزەكردنی دەسەڵات و كۆمەڵگا و رووبەڕووبونەوەی گەندەڵی و داكۆكیكردن لەبەرژەوەندی رەنجدەرانی بیروبازوە، لەبواری ئابوریشدا بێویستی بەڕووبەڕووبونەوەی سیاسەتی لیبڕاڵیزمی نوێ و فرۆشتنی هەموو كەرتەكانی بەرهەمهێنان و خزمەتگوزاری بەكەرتی تایبەت و بەستنەوەی پڕۆسەی گەشەپێدان بەبەرژەوەندییەكانی كەرتی تایبەت هەیە. لەئەنجامدانی ئەم ئەركانە دوو ئاڕاستە بەدیدەكرێت. ئاڕاستەی چەپ و ئاڕاستەی دیكەی رەوتی لیبراڵی كە سەرجەم حزبەكان كۆدەكاتەوە، ئەوەی لایەنەكانی رەوتی لیبراڵ لەیەكدی جیادەكاتەوە و ململانێی نێوانیاندا دروستدەكات، بەرژەوەندی بەرتەسكی حزبایەتییە، بەڵام لەچوارچێوەی هەڵبژاردەی سەرمایەداری، بەڵام ئێمەی شیوعی و چەپ لەڕەوتی لیبراڵی جیادەكاتەوە، پشتبەستنە بەبیری سۆشیالیستی بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی. كاتێك باسی تەواوكردنی ئەركەكانی بزوتنەوەی رزگاریخوازی نیشتمانی و رەهەندی ئازادییە دیموكراتییەكان دەكەین مانای ئەوە نییە خاڵی هاوبەشمان لەگەڵ لایەنە لیبراڵەكانی كوردستاندا نییە، بەڵام گرنگە حزبمان لەچ پێگەیەكی فیكرییەوە مامەڵە لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی چینەكانی تردا دەكات، بەتایبەتی چینی بۆرژوای بچوك و بۆرژوای گەورە. حزبمان لەروانگەی هەزری خۆیەوە و بەپشتبەستن بەپاراستنی سەربەخۆیی فیكری و سیاسی و رێكخراوەیی خۆی، لەبواری مامەڵەكردن بەگشتگیری، تەنانەت لەسیاسەتی هاوپەیمانیدا، مامەڵە لەگەڵ هێزە سیاسییەكاندا دەكات، بۆیە كاتێك لایەنێكی سیاسی لیبراڵ كە دەیەوێ هاوپەیمانیمان لەگەڵدا ببەستێت و هەندێ ئەركی دیموكراتی لەگەڵیدا لەم قۆناغەدا كۆماندەكاتەوە، بەڵام داوا لەحزبمان دەكات بچینە نێو قەوارە و ناو و لۆگوی ئەوەوە، ئەوا هەڵوێستمان قایل نەبونی كاری هاوپەیمانییە لەگەڵ ئەو ئاڕاستەیە، چونكە قایلبون بەو ئاڕاستەیە لەدەستدانی سەربەخۆیی سیاسی و فیكری و رێكخراوەیی حزب دەگەیەنێت. لەم هەلەمەرجدا و لەروانگەی ریزبەندی سیاسی كوردستان كاری هاوبەشی چەپ لەشەقام و بۆ خۆئامادەكردنی هەڵبژاردنەكان و بۆ كاری جەماوەری بەگشتی، ئەركێكی تێكۆشەرانەی پێویستە. هەڵگرانی بیری چەپ و سۆشیالستی لەنێو كۆمەڵگای كوردستان فراوانە و تەنها لەچوارچێوەی حزبی شیوعی كوردستاندا قەتیس ناكرێت، بیری چەپ كە بیریكی كۆمەڵگاییە لەلایەن شیوعییەكانەوە قۆرخناكرێت و چەندین گروپ و كەسایەتی دەگرێتەوە و دەبێ بەشێوەی چلۆنایەتی مامەڵەی لەگەڵدا بكەین، چەپبونی ئەو گروپانە و ئەو كەسایەتییانە پەیوەندی بەبەرنامەی سیاسی ئەوانەوە هەیە و ناكرێ بەپەیوەندیكردن لەگەڵ ئەواندا لەسەر بنەمای چەندایەتی و ژمارەوە بێت. گومان لەوەدا نییە كە كاری هاوبەشی تێكۆشەرانەی چەپ و هەماهەنگی هەمەلایەنە لەسەر بنەمای بەرنامە، دەكرێ و ئەمەش زەمینە بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی خۆشدەكات.
.gif)
■ ئومێد خۆشناو .. له‌گه‌ڵ ده‌ستپێکردنی ڕێ و شوێنه یاسایی و ئیداریه‌کانی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن،چه‌ند ڕۆژێکه ده‌نگ و دۆرو باس وخواستی،دواخستنی هه‌ڵبژاردنه‌کان جێگای قسه‌و باسی زۆره‌و به نافه‌رمی قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێت. ئه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌ی پارتی لیستی ناوی کاندیدانی پێشکه‌ش به کۆمسیۆن کرد،به‌ڵام دوای درێژکردنه‌وه‌ی واده‌که‌ش هێشتا،چه‌ند لایه‌نێک لیستیان پێشکه‌ش نه‌کردوه!. هه‌رچه‌ند ئه‌وهه‌ڵبژاردنه‌ی بڕیاره له ٣٠ئه‌یلول بکرێت،هه‌ڵبژاردنی پێش وه‌خته نیه،به‌ڵکو هه‌ڵبژاردنی دره‌نگ وه‌خته‌یه‌و ده‌بوایه زووتربکرێت. ئه‌گه‌ر:وه‌ک هاوڵاتیه‌کی ئه‌و وڵاته قسان بکه‌م،ئه‌و خوله‌ی په‌رله‌مان وموزایه‌ده زۆرو زه‌وه‌نده‌کانی،نه‌ک ده‌یخواست هه‌ڵبژاردن دوابخرێ،به‌ڵکو ده‌یخواست هه‌ڵبژاردنی پێش وه‌خته‌بکرێت. ئه‌گه‌ر:وه‌ک په‌رله‌مانتارێک قسان به‌که‌م،پێکهاته‌ی ئه‌و خوله‌ی په‌رله‌مان وحکومه‌ت،له‌به‌ر به‌لاڕێ دابردنی مه‌وزوعه ئه‌ساسیه‌کانی حه‌یاتی خه‌ڵک وخاک و به‌رپرسیایه‌تی هه‌ڵنه‌گرتنی قۆناغه‌که،دیسان ده‌خوازێ هه‌ڵبژاردن بکرێ ودوانه‌خرێ،تا نه‌خشه‌ی سیاسی وڕیزبه‌ندی حزبه‌کان بگۆڕدرێ وله ئاینده به‌رپرسانه‌تر هه‌نگاو هه‌ڵبگیرێت. ئه‌گه‌ر:وه‌ک پارتیه‌کیش قسان بکه‌م ده‌ڵێم. سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو جه‌نگه ده‌رونیه‌ی له‌گه‌ڵ پارتیه‌کان کراو ماکینه‌ی ئیعلامی زۆر فۆکسیان خسته سه‌ر پارتی وبه‌هه‌موو چه‌شنێک هه‌وڵیاندا،هه‌رچی خراپی هه‌یه بیخه‌نه ئه‌ستۆی پارتی،که‌چی هه‌موو حیسابات و دیراساته‌کان پێمان ده‌ڵێن،ئه‌و هه‌موو موهاته‌راته کاریگه‌ری له‌سه‌ر ڕای گشتی نه‌کردوو،به پێچه‌وانه‌وه ئێستا هه‌ڵبژاردن بکرێت باری پارتی زۆر زۆر باشتره وئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن له سودوو قازانجی پارتیه،باشترین نموونه‌ش ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کانی عێراقه. ئه‌گه‌ر:وه‌ک دیموکراسی خوازێکیش قسان بکه‌م ده‌ڵێم. حه‌ق نیه و پێویست ناکات له‌به‌ر خاتری هیچ،چاوی ڕه‌خنه بخرێته سه‌ر ئه‌و وڵاته‌ی که،له‌ناوچه‌که به نمونه‌ی دیموکراسی ناسراوه....
■ كۆشان عەلی زەمانی... مێژووی مرۆڤایه‌تی (موسڵمان و رۆژئاوایی و هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان) کوشتارو شارستانی تێدایه ئه‌و میللـه‌تانه عاقڵ بوون که له‌سه‌ر مێژوویه‌کی کوشتار مێژوویه‌کی نوێی شارستانییان دروست کردووه.. تا په‌نجا ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر ڕه‌ش پێستێک نه‌یده‌توانی له پاسێکدا له‌گه‌ڵ سپی پێسته‌کان بێت له ئه‌مریکا.. به‌ڵام پاش چەند دەیەیەک ڕەشپێستێکی بەڕەگەز ئەفریقی بوویە سەرۆکیان. ئەو کۆمەڵگایانەی کە هەموو هاوکێشەکان بە ڕەش و سپی بە تەبا و ناتەبا دەبینن، ڕەنگی خۆڵەمێشی نابینن، نەک هەر ئەوەی ناتوانن پێشکەون، بەڵکو وەکو کۆمەڵگایەکش ناتوانن کاربکەن کە کۆمەڵگایەکی تەندروست بێت. چ کارەساتێکی گەورەیە دوای یەک لێدوان و ڕووداوێک (زۆر بەداخەوە بۆئەوەی کە ڕوویدا) ئیتر کۆمەڵگا دابەش بێت بەسەر مزگەوت و دژە مزگەوتدا، هەرچەندە خودی جەدەلەکە هەڵەی تیایە، لەبەر ئەم هۆکارانە: ١-مەسەلەی تیرۆر و تیرۆریزم لەناو کورد زۆر نوێیە و تەنها لەلای چەند کەسێکی دیاریکراو پێوەی گیرۆدە بوون، بەڵام مێژووی مزگەوت زۆر دوورودرێژترە و خزمەتی گەورەی بە ئەدەبیاتی کوردی و مێژووی کورد کردووە، مزگەوت بەشێکی دانەبڕاو بووە لە کۆمەڵگای کوردی. ٢-کاتێک مزگەوت تۆمەتبار دەکەیت، یان ئەوانەی دەچنە مزگەوتەوە، ئیتر کۆمەڵگا دابەش دەکەیت، یەکێک لە هۆکارەکانی سەرهەڵدانی تیرۆر هەر ئەو دابەشبوونەیە، هەر ئەوەیە کە چینێک پەراوێز دەخەیت. ئەو پەراوێزخراوانە دواتر دەتەقنەوە بەڕووی کۆی کۆمەڵگادا. فەیسبووک شوێنی وتاری درێژ نیە، ببورن و پێموایە جارێ ئەوەندە بەسە. هەر ماوەتەوە بڵێم: مزگەوت ئەو شوێنەیە کە ڕۆح تیایدا ئاسوودە دەبێت، زۆر ئاساییە وەکو هەر شوێنێکی دی ئەگەر هەندێ کەسی نەخۆشی تیابێت، یان تیایدا نەخۆش بکەوێت، بەڵام هۆکاری سەرەکی خودی مزگەوت نییە، گەر وابووایە ئەوا نیوە زیاتری کۆمەڵگای کوردی ئەبووە نەخۆش و تیرۆریست کە ڕۆژانە یان هەفتانە سەردانی مزگەوت دەکەن. سوپاس بۆ خوا ئەمڕۆ هەینی نیو کاتژمێر ڕێم کرد بۆئەوەی بچمە مزگەوت، کە گەڕامەوە نیوکاتژمێری دیکەم پێچوو، بەڵام ڕۆحم ئاسوودەبوو. هەینیتان پیرۆز و ئەوانەی ناشچنە مزگەوت کۆتایی هەفتەتان بەخۆشی بەسەر بەرن
.gif)
■ كارۆخ عوسمان.. وەزیری فاشلی نەخوێندەوارو ھەمیشە سەرخۆش. یاری بەچارەنوسی مێللەتێكەوە كردووە. (ئەم دێرەی سەرەوە قسەی ئیعلامی عێڕاقی)ە. لەژێرناوی (ئێمە بەھێزترین وڵاتین) ڕۆژانە خەرجی كڕینی گوڵی سروشتی بایی (٥) ملیۆن دیناربووە، ئەم پارەیە لەسەر حسابی حكومەت تەرخان دەكراو ڕادەكێشرا، بەڵام گوڵەكان لەكوێن؟ كەس نازانێ. خۆ ئەگەر ڕاست بوایەو ڕۆژانە ئەم ھەموو گوڵەی كڕی بێت ئێستا بەغداد گوڵستان بوو.!!! لەكاتی لێپێچینەوە لەگەڵیدا بەشڵەژاوی، خۆی لەوڵامدانەوەی پرسیارەكان دەدزیەوە، چونكە فێری دزی و گزی ببوو. ئایا دەچێتە عەقڵ: نەسریەی مانگانەی (٥٠) ملیۆن دیناری ھەبێت؟ بێ ئەوەی ھیچ شتێكی كرداری دیار بێت پارەكە ڕاكێشراوە. بۆ ئەم سێ ساڵەی كە وەزیری دارایی بوو، دەكاتە: یەك ملیارو ٨٠٠ ملیۆن دینار. تەنھا نەسریەكەی جەنابی وشیار زێباری. ئایا دەچێتە عەقڵ: ٥٨٦ كەسی لەھەرێم بەگرێ بەست دامەزراندبێت لەسەر وەزارەتی دارایی عێڕاق بە موچەی ٩٥٠ ھەزار دینار. ئەو كەسانەش لەھەرێمەوە بۆ بەغداد ساڵانە یەك ملیارو نیو دینار تێچووی ھاتووچۆكردیان بووبێت لەسەر خەرجی وەزارەت. ئینجا سەیركەن، لەحسەی وەزارەتی دارایی حكومەتی ناوەند كارمەندەكانی نیشتەجێی ھەرێم لە ٢٥ كەس تێپەڕناكەن. كەواتە موچەی ٥٦١ كەسی وەھمی لەگەڵ خەرجی ھاتوچۆكردنیان چۆتە گیرفانی جەنابی وشیار زێباری. كە بۆ ھەر سێ ساڵەكە موچەكەیان دەكاتە: ١٩ ملیارو ١٨٦ ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار دینار. خەرجی ھاتوچۆكردنیشیان دەكاتە: یەك ملیارو ٤٣٦ ملیۆن دینار. كەواتە لەدامەزراندنی گرێبەستە وەھمیەكان جەنابی وشیار زێباری ٢٠ ملیارو ٦٢٢ ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار دیناری لەخەزێنەی گشتی حكومەتی ناوەندی عێڕاق دزیوە. ئایا دەچێتە عەقڵ: خەرجی بەنزینی ٤٣ سەیارەی ڕاگیراو لەھەرێمەی كوردستان لەسەر وەزارەتی دارایی حكومەتی مەركەزی بووبێت؟ ئاخر ٤٣ سەیارە بۆچی؟ كەچی نەبوون. ئەگەر خەرجی مانگانەی یەك سەیارە بەلای كەمەوە ٢٥٠ ھەزار دینار بووبێت. خەرجی سێ ساڵی ھەر ٤٣ سەیارەكە دەكاتە: ٣٨٧ ملیۆن دینار. كە بەڕاگیراوی ئەم پارەیان بۆ جەنابی وشیار زێباری پەیداكردووە. جگە لەوەش ئەگەر ھەریەك لەو سەیارانە نرخی كڕینیان بەتێكڕا ٣٠ ملیۆن دینار بووبێت كە بۆ سەیارەی وەزاڕەت زۆر كەمە، كۆی گشتی دەكاتە: یەك ملیارو ٢٩٠ ملیۆن دینار. سەیركەن، زێباریەكی پارتی ئەم ھەموو پارەیەی تەنھا بەناوی سەیارەوە لەم عێڕاق و عێڕاقیانە دزیوە. ئایا دەچێتە عەقڵ: لەھەولێر لەسەر بودجەی وەزارەتی دارایی حكومەتی مەركەزی خانوێك بە بڕی ١٨٨ ملیۆن دینار، ساڵانە بەكرێ گیرابێت بۆ فەرمانبەرو میوانەكانی جەنابی وەزیر؟ كە بۆ ھەر سێ ساڵەكە دەكاتە: ٥٦٤ ملیۆن دینار، بێ ئەوەی ھیچ كەسێ بەناوی وەزارەتی دارایی حكومەتی مەركەزی عێڕاق چووبێتە ناو ئەو خانوە. وە خانوەكەش موڵكی تایبەتی خودی وەزیری دارایی (وشیار زێباری) بێت. ھەر لەم خانوە بەكرێگیراوەدا ساڵانە بڕی ٥٠ ملیۆن دینار تەرخانكراوە بۆخەرجی چاك كردنەوەو پاك كردنەوەی مەلەوانگەكەی. ئەویش ھەر سێ ساڵەكە دەكاتە: ١٥٠ ملیۆن دینار. مەلەوانگەیەك كەجگە لەچڵێسی گەندەڵی جەنابی (وشیار زێباری) و ٥٦١ ئینسانی وەھمی بێ جەستەو ڕوح ھیچ كەسیتر خۆی تێھەڵنەھێنابێت، ئەم ھەموو خەرجیەی بۆ چیە؟ واتا جەنابی وەزیر (وشیار زێباری) تەنھا لەو خانوەی كە بەناوی كرێوە لەسەر وەزارەتی دارایی حسابی كردووە (٧١٤) ملیۆن دیناری لەخەزینەی گشتی حكومەتی مەركەزی دزیوە. ئایا دەچێتە عەقڵ: بۆ بەرپرسی پاسەوانەكان و سكرتێری یەكەمی دیوانی وەزارەت و ھەندێ كەسیتر بەبڕی ١٣٠٠ دۆلاری مانگانە خانوویان بۆ بەكرێ بگرێت؟ دەكاتە: یەك ملیۆن و ٦٢٥ ھەزار دینار. گریمان بەھەموویان تەنھا ٢٠ كەس بوون. بڕی پارەی تێچوو بۆ سێ ساڵی ئەم ٢٠ كەسە دەكاتە: یەك ملیارو ١٧٠ ملیۆن دینار. ئاخر خۆ كۆشكی سندیبادیان بەكرێ نەگرتووە، ئەم ھەموو پارەیە بۆچیە؟ ئایا دەچێتە عەقڵ: فڕۆكە بەكرێ گیرابێت بە ١١٢ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار دینار؟ تەنھا بۆ ئامادەبوون لە كۆنفڕانسێك كە ھیچ پەیوەندی بەوەزیری داراییەوە نەبووە، بەڵكو كۆنفڕانسەكە پەیوەست بووە بەوەزیری بەرگری، ئینجا نەسریەی ھەریەكێك لەبەشداربوانی گەشتەكەش ٥ ملیۆن دینار بووبێت. ئایا دەچێتە عەقڵ: ئەو ھەموو پارەیە خەرجی وەزیرێك بووبێت و خەڵكی ئەم وڵاتەش خەمی بژێوی ڕۆژانەیان بێت. ئەم ھەموو پارەیە خەرجی یەك كەس بێت و خەڵكی ئەم وڵاتەش خەمی چەند لیترێك ئاوی پاكی خواردنەوەو ١٠ كاتژمێر
.gif)
■ ئەبوبەكر عەلی ... وتەیەک دەربارەى مامەڵەى ئەخلاقیانە پێش ماوەیەک ویستم بابەتێک بەو ناونیشانەى سەرەوە بنووسم نەک لەبەر ئەوەى پێم وابێت ترۆرى ئیسلامى و بە ئیسلام پاساودراو بوونى نیە بەڵکو بۆ ئەوەى ئاماژە بەوڕاستیەبکەم کە نزیکەى تێکڕاى ئەو ترۆرانەى ئەنجامدراون پەنجەى تۆمەت بۆ ئیسلامى ڕانەکێشراوە. چەندین نووسەر، ڕۆژنامەنووس، زاناى ئاینى، چالاکوانى مەدەنى، یاساناس، بەرپرسى سەربازى، کەسێتى کۆمەڵایەتى لەو ماوەدا و لەو چەند ساڵەى ڕابردوودا بوونە قوربانى دەستى ترۆرى نائیسلامى لە هەرێمدا.ئەمەش ئەوە دەردەخات کە مەترسى ترۆر لە هەرێمدا تەنها لە فۆرمە ئیسلامیەەیدا قەتی نادرێت تەنانەت دەتوانین بلیین لە چەند سالى رابردوودا لە پەیوەندى بە دۆخى ناوخۆى هەریم قوربانیانى ترۆرى نائیسلامى چەندقات بووە . تێوەنەگلانى ئیسلامیش لە چەند ساڵى ڕابردوودا لەناو هەرێم لە کارە تیرۆرستیەکاندا جێگاى دڵخۆشى و شایستەى هاندان و ستایش کردنە. چونکە ئەگەر خەمەکانمان نیشتیمانى بێت، نابێت باس و خواسى ترۆر تێکەلڕ بە ململانآ و تۆڵەى سیاسى بکەین چ جاى جۆرێک لە پێخۆشبوون بە هەندێ ناوەندەوە دەرکەوێت بەرامبەر تۆمەتبارکردنى هەندێ هێز و کەس. کە هەموو هەوڵێکى لەو جۆرە پاکتاوکردنە جەستەییەکان و ئۆپەراسیۆنى ئاسایش دەخاتە ژێر پرسیار و گومانى جۆراوجۆرەوە. پەنجەى تۆمەت ڕانەکێشان بۆ هەندێ کەس و ناوەندى حسابکراو لەسەر ئیسلامیەکان،لە چەند سالى رابردوودا دەبێت جێ ى شانازى هەموومان بێت، بە خودى ئیسلامیەکان و دام و دەزگاکانى حکومەت و هێز و لایەنە سیاسیەکان و هاوڵاتیانى خۆشەویست، کە لەگەڵ بوونى هێزى پاشخان جیهادى لە وڵاتەکەماندا توانیویانە تا ڕادەیەکى باش خۆیان لەگەڵ چوارچێوە یاساییەکان و کارى مەدەنى بگونجێنن و سەرچاوەکانى ترۆر لە کوردستاندا بەرەو لاوازى بچێت. پێشم وایە هۆکارەکانى ئەو دۆخە دڵخۆشکەرە لەم خاڵانەى خوارەوەدا بەرجەستە دەبن: 1-تایپ و شیوازى دیندارى کوردەوارى و ئیسلامەتى لە کوردستاندا ، بە ترۆر و توندڕەوى نامۆیە، گەر لە سەرەپێچێکیشدا دیاردەیەکى نامۆى لەو جۆرەى تێدا دەرکەوت زۆر ناخایەنێت بەرەو لاوازى و پووکانەوە دەچێت. 2-بوونى تەوژمیکى ئیسلامى میانەرەو کە هەر لەسەرەتاوە رەوایەتى خۆى لەسەر دژایەتى ترۆرو توندرەوى دیاریکردووە. 3-خۆگونجاندنى بەشى هەرەزۆرى ئیسلامی یە پاشخان جیهادییەکان لەگەل بارودۆخى هەرێم و چوارچیچوە یاساییەکانى کارکردنى سیاسى و دەست بەرداربوون لە چەک وەک شێوازێک بۆهێنانەدى ئامانجەکان . 4-پەراوێزەدیموکراسیەکەى هەرێم کەسەرەڕاى کەم وکورتى وکێشەکانى توانیویەتى ببێتە سەرچاوەى بەهاو پێوەروتێگەیشتنى نوێ ،لەوانەش بۆ ئیسلامییەکان. 5-چاوکراوەیى هاولاتیان و دەزگا ئەمنیەکان ، کەواتە دەتوانین بڵێین ئەو واقیعەى ئاماژەمان پێکرد دەبێت جێگاى شانازى هەمومان بێت ،بەحوکمى ئەوەى ئاماژەیە بە جیاوازیی لە تێگەیشتنى دینیدا لە نێوان کوردستان و ئەو شەپۆلە ڕەشانەى ڕق وکینەى مەزهەب و ترۆرو ڕەشە کوژ ىکە بە دەروبەرماندا دەجوڵێن بۆ ئەوەى دۆخێکی واش بێتە کایەوە ئەم دیمەنە بەرەو تەواوى بەرین تا دەگاتە خاڵى ووشکردنى سەرچاوەکانى توندڕەوى ئاینى ،گرنگە ئەم خاڵانەى خوارەوەمان لەبەرچاوبێت: 1-تێکەڵنەکردنى پرسى چارەسەرکردنى ئەمنى ترۆر بەململانی حیزبیەکانى کوردستان و بەڵگە داتاشین بۆ ئەم هێزو ئەو هێزو تۆڵەکردنەوەى سیاسى . 2-بە لۆژیک و هەمان ڕۆحى پیشەییەوە مامەڵەکردن لەگەلڕ کەیسەکانى ترۆر چونکە ئەمە جگە لەوەى ئەرکێکى پیشەییەومیسداقیەتى دەزگا ئەمنیەکانى پێوە بەندە پێویستیەکى مامەڵەى ئەخلاقیانەشە لەو سۆنگەوە کە کەکەیسى یەکسان مامەڵەى یەکسان دەخوازێت.
■ بابەكر دڕەیی .. یەک) ئەمڕۆ وەک ڕۆژی دامەزرانی بزوتنەوەی گۆڕان ڕۆژێکی گرنگە بۆ گۆڕانخوازانی کوردستان تا چاوێک بە ڕابوردوی بزوتنەوەکەدا بگێڕدرێ و سەرنجێک بخرێتە سەر کێشەکانی و پێشنیاریش بۆ بەهێزکردنەوەو تۆکمەکردنی بخرێتەڕو. دو) بزوتنەوەی گۆڕان ڕۆڵێکی مێژوویی و سیاسی گرنگی لە هەرێمی کوردستاندا وازی کردو توانی لە مەودایەکی کەمی زەمانیدا ، سەرباری ڕێگری جدی و پیلانی ڕەق و زۆردارانە، لە ئاستەکانی هوشیارکردنەوەی جەماوەرو، کاری پەرلەمانی و جەدەلی سیاسیدا شێوازێکی تەواو جیاواز پێشکەش بە هاوڵاتیان بکات، سێ) گۆڕان لە و دەساڵەی تەمەنیدا سەنگ و قورسایی گێڕایەوە بۆ کاری سیاسی و، لە ڕێگای داکوکیکردن لە شەفافیەت و پاکی و یاساسەروەریەوە توانی هیواو ئومێدێکی گەورە ببەخشێ بە دەنگدەرانی و کۆی میللەت لە گەیشتن بە وڵاتێکی دیموکراتترو عادلتر، چوار) کۆچی کاک نەوشیروان مستەفا ی ڕەهبەری بزوتنەوەی گۆڕان ڕوداوێکی گەورە بو کە هیچکام لەو هاوڕێ نزیکانەی مەزەندە دەکرا بەڕێوەبردنی بزوتنەوەی گۆڕانیان بکەوێتە ئەستۆ ، هەروەها کۆی هەڵسوڕاوان و چالاکوانەکان، ئامادەی ڕودانی نەبون چ لە باری نەفسی و چ لە ئاستی سیاسیدا، پێنج) خانەی ڕاپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان کە دوای کۆچی ڕێکخەری گشتی هەڵبژێردرا، نەیتوانی لە هیچکام لە بوارەکاندا سەرکەوتو بێت و بە چەندین فرسەخ لە ئاست وقەبارەی سەردەمی نەوشیروان مستەفا دورکەوتەوە: - لە ئاستی عاتفیدا نەیتوانی یەک لە سەدی نەوشیروان مستەفا ئەنجام بدات بۆ دڵڕاگرتنی هەڵسوڕاوو دەنگدەرانی، -- لەئاستی سیاسیدا نەیتوانی دەسپێشخەریەکی جدی و بەرچاو بخاتە ناو گۆڕەپانی سیاسی کوردستانەوە، -- لە ئاستی فکری و مێتۆددا هیچ بیرۆکەیەکی نوێی پێ نەبو بۆ پڕکرنی لایەنگران و دەنگدەران و هەڵسۆڕاوەکانی، -- لە بواری دبلۆماسیدا شکستەکانی بەرچاوتربون لە دەسکەوتەکانی، -- لە ئاستی جەماوەری و سازدانی ڕای گشتیدا پاشەکشەیەکی جدی بەخۆوە بینیوە و نەیتوانیوە دۆخەکە وەک خۆی یان وەک پێویستە بخاتە بەرچاوی خەڵک، -- لە بەڕێوەبردنی حکومەتە لۆکاڵیەکاندا ساردوسڕی و نەپرسینەوەیەکی نابەرپرسیارانە ببوە سیمای دیاری قۆناغەکە، -- لە ئاستی میدیاییدا گۆڕانکاری دیراسەنەکراوو زیانبەخش هاتنەئاراو دەیان کادری میدیایی بە توانا زویرکران و بۆ کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنیش نەتوانرا وەک پێویست دەنگ بۆ کاندیدەکان کۆبکرێتەوە، --لە هەڵبژاردنەکانی عیراقدا، سەرباری هەبونی زانیاری تەواو لەوەی کە تەزویر ئەنجام ئەدرێت هیچ ڕێگریەک نەخرایە بەردەم تەزویر و گۆڕان بوە پاشکۆی حزبە تەزویرچیەکان.. شەش) ئێستە بزوتنەوەی گۆڕان لەبەردەم دو کێشەدایە کە دەبێ بە زوترین کات چارەسەریان بکات: یەکەم: چارەسەرکردنی هەر کێشەو گرفتێک کە زەربە لە کەسایەتی کاک نەوشیروان مستەفا ئەدات وەک سیمبولی عەدالەتخوازی و یاساسەروەری لە کوردستان و لە هەمان کاتدا وەک ڕەمزی بزوتنەوەیەک کە بۆ عەدالەت و یەکسانی کۆمەڵایەتی و حکومەتی قانون تێدەکۆشێ... ئەو کێشانەش لە ئەستۆی جفاتی نیشتیمانیدایە ساغیان بکاتەوە و ڕای قەتعی خۆی لە بارەیانەوە بە ڕەسمی ڕابگەیەنێ،.. گرنگترین خاڵ لەم نێوانەدا پاراستنی مەوقعی مێژوویی نەوشیروان مستەفاو هێشتنەوەی بزوتنەوەی گۆڕانە بە یەکگرتویی، دوەم: چالاککرنەوەی خانەی ڕاپەڕاندن بە هەڵبژارنێکی پێشوەخت بۆ خانەو دانانی کەسانی وا کە بتوانن جوڵانەوەکە لەم دۆخەی دەربازبکەن و بیگەیەننەئاستێک کە توانای بەردەوامبون و ڕکەبەری هەبێ لەگەڵ حزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان.. کەسانێک کە لە هەنگاوی یەکەمدا توانای ئاشتکردنەوەی جەماوەری گۆڕانیان هەبێت و بتوانن دیالۆگێکی جدی و بنیاتنەر لەگەڵ کۆی هەڵسوڕاوانی جوڵانەوەکە ئەنجام بدەن، حەوت) بنەمای سەرەکی بۆ بەهێزکردنەوەی گۆڕان ئەوەیە کە هیچ لایەنێک لە لایەنەخاوە ڕەئیەکانی گۆڕان خۆی بە خاوەنی ڕاستی ڕەها نەزانێت.. واتە پێش پێداگرتن لەسەر پرەنسیپەکان بەرژەوەندی کۆی بزوتنەوەکە بکرێتە پێوەر و هەستانەوەی گۆڕان بکرێتە بناغەی پێکهاتن و کاری هاوبەش، وتووێژی هاوڕێیانە و بنیاتنەرانە خواستی دەنگدەران و دڵسۆزانی بزوتنەوەی گۆڕانە... بێ هەبونی وتووێژی جدی و گیانی پێکهاتن بۆ قازانجی گۆڕان ، ئەم جوڵانەوەیە دەشکێت و خەڵکی کوردوستان زیانی گەورە ئەکەن. ئێمە لە ناو سەرجەم لایەنە خاوەنقسەو بڕیاربەدەستەکانی گۆڕاندا بێباکی و بێمنەتیەکی ترسناک و سامناک و ڕەش ئەبینین کە بە تەواوی دوورە لە میتۆدی کاری سیاسی مۆدێرن و گیانی هاوڕێێیەتی و کلتوری سادەیی و دوربینی نەوشیروان مستەفا..، هەشت) هێشتاش بزوتنەوەی گۆڕان بە ئەندازەی قەندیل و پیرەمەگرون سەرچاوەی هێزو وزەی نەبەزین و ملدانی تیادا شاراوەتەوە، هێشتاش ئەم جوڵانەوەیە خاوەنی سەدان هەزار دەنگی چەسپاوو دلێرە، هێشتاش گۆڕان جێی هیوای هەزاران هەزار خێزانی شەهیدو ئەنفال و هەژاری کوردستانە، ئێستاش گۆڕان پێنج قاتی هەردو حزبە دەسەڵاتدارەکەی کوردستان کادرو هەڵسوڕاوی خۆبەخش و نەترسی ئامادەی خەبات و بەردەوامیە.. هێشتاش گۆڕان دەیان قەڵەمی ئازای هەن و سەدانیشی بەڕێوەن.... بۆیەداواکارم : فریای ئەم جوڵانەوە مەزنە بکەون و بە غروری خۆبەڕاستزانی و عینادی قەبیلەیی و فەنتازیای پوچی خۆبەڕەهبەرزانی، بزوتنەوەی گۆڕان وێران مەکەن.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
