.gif)
■ ھێرش عبدولرەحمان ئەمریکا لەستراتیژا سیفاتی جاڵجاڵۆکەی ھەیە ، سەرەتا " تەون "ەکە دروست دەکات ، بەس پەلەی نیە کەی نێچیرەکە دەکەوێتە ئەو تەونەوە . پێش ئەوەی گۆڕانکاری لەئێران بکرێت ، ئەبێت تورکیا گۆڕابێت ، ڕێگای گۆڕانکاری لەئێران بەتورکیادا تێپەڕدەبێت ، پلانی A تورکیایە و پلانی B ئێران ، ھەمووشی کەوتۆتە سەر سازشی تورکیا و ، ملدان بۆ داواکارییەکانی ئەمریکا . ڕێگەگرتن لەبەکارھێانی بنکەی " ئەنجەرلیک " لەلایەن ئەمریکاوە ، بۆ لێدانی سەدام ، سەرەتای دوورکەوتنەوەی ئەو دوو وڵاتە بوو . لەدوای پرۆسەی ئازادی عێراق ، ئەمریکا گروپێک کۆنتراکتەری تورکی دەستگیرکرد ، تورەکەی کردە سەریان ، لەڕێگای ئیبراھیم خەلیلەوە دیپۆرتی کردنەوە . لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا ، تورکیا لەڕێگای گروپێک پارێزەرەوە جارێکی تر ھەوڵی دەستگیرکردنی کۆمەڵێک ئەفسەری ئەمریکی ، لەبنکەی ئەنجەرلیکدا ، بەتۆمەتی پشتگیری تیرۆر ، هەروەها داوا دەکەن ئەمریکا کەلوپەلە سەربازیەکانی بگوازێتەوە . سەرەتای پرۆسەی ڕوخانی سەدامەوە ، ئەمریکا بەردەوام ڕێگەی داوە تورکیا سەرکێشی بکات لە عێراق و ناوچەکە ، بەس ئیتر گەیشتۆتە ئەو بڕوایەی کەئەوەی ڕێگرە لەبەردەم لەپلان و ستراتیژی ئەمریکا لەڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەکە ، تورکیایە . کێشەکانی تورکیا و ئەمریکا ، بریتین لە : ٭ دروستکردنی کێشە ، بۆ پلان و ستراتیژی ئەمریکا لەناوچەکە . ٭ گەمارۆکانی سەر ئێران ، کەنیوەی نەوتی ئێران لەڕێگای تورکیاوە دەروات و ، کاریگەری گەورەی لەسەر ئابوری تورکیا دەبێت . ٭ گومانی ئەردۆغان لەبێدەنگی ئەمریکا ، بەرامبەر ئینقلابەکەی ٢٠١٦ . ٭ نزیکبوونەوەی تورکیا لە ڕوسیا . ٭ تەسلیمکردنەوەی گولەن . ٭ کێشەی ئیسرائیل و فەڵەستین . ٭ پشتگیری کورد لەسوریا ، لەلایەن ئەمریکاوە . ٭ دەستگیرکردنی قەشەکە . ٭ لێکۆڵینەوە لەجموجۆڵی بانکی تورکی ، لەلایەن ئەمریکاوە ، تاوانبارکردنیان بەپێشێلی ھاوکاری ئێران ، گوێنەدان بەگەمارۆکان . مەرجی ترامپ ئەوەیە ، تاقەشەکە ئازاد نەکرێت ، ئەمریکا کارت لەدوای کارت بەکاریدەهێنێت ، کەزەحمەتە تورکیا بەرەگەیان بگرێت . تورکیا لەناوخۆدا لەڕووی سیاسەوە پەرتەوازەیەو کێشەیەکی زۆری ھەیە ، پارەیەکی زۆر قەرزدارە ، کە بۆ وەبەرھێنان وەریگرتووە ، بەم شێوەیە گرژیەکان بەردەوام بێت ، ناتوانێت بەئاسانی ئەو قەرزانە بداتەوە ، وا سەرقاڵ دەکرێت ئیتر ناتوانێت بەردەوامی بە جموجوڵەکانی بدات ، لەسوریا و عێراقدا دواتر ئێستا دوژمنەکانی تورکیا لە دۆستەکانی زۆرترن میسر ، سعودیە، یونان، ئیسرائیل، بەشێک لەوڵاتانی ئەوروپا. کە ھەموویان ھاوپەیمانی بەھێزی ئەمریکان. تازە زەحمەتە پەیوەندی ئەمریکا و تورکیا بگەرێتەوە دۆخی جاران ، کێشەکان زۆرن ، ئاسان چارەسەرنابن ، بەڵام دوو ڕێگای ھەیە ، یەکەم ، تورکیا ئابورییەکەی لاگرنگە و داواکاریەکانی ئەمریکا جێبەجێدەکات و ، نابێتە کێشە بۆ بەردەم ستراتیژی ئەمریکا لە ناوچەکە . دووەم ، یان ئابوری خۆی لاگرنگ نیە و قۆچ گیردەکات لەقۆچی ئەمریکا ، ئەوەش بەزیانی خۆی تەواو دەبێتو ، خۆزگە بەسوریا دەخوازێت . دواجار دەبێت تورکیا خۆی ساغبکاتەوە ، یان بەرەی ڕوسیا ، یان ئەمریکا ، پاڵدان بەبەرەی ڕوسیاوە ، واتا چارەسەرنەکردنی تەواوی ئەو جیاوازیانەی سەرەوە و ، وێرانکردنی تەواوی ئابوری تورکیا و ، کۆتایی ئەردۆغان .
.gif)
■سەرتیپ قەشقەیی لێره پڕۆسه‌ى سیاسى و دیموكراسى له شوێنى خۆیدا نییه، پارتى و یه‌كێتى به‌شێوه‌یه‌كى ڕێژه‌یى له هه‌ڵبژاردنه‌كان ساخته‌كارى ئه‌نجامده‌ده‌ن، هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌كانیش ناتوانن ده‌نگه‌كان بپارێزن، كه‌ره‌سته‌و ئامرازو توانا مڕۆییه‌كانى ئۆپۆزسیۆن، هه‌مان كه‌ره‌سته‌و ئامرازو تواناى مرۆیى هێزه ده‌سه‌ڵاتداره‌كانه، ئه‌و هێز گه‌لانه تواناى گۆڕانكاریان نییه. له‌م هه‌رێمه توێژه خوێنه‌وارو نوخبه‌كه، یه‌كێكه له فاسترین توێژه‌كانى كۆمه‌ڵگاو نه‌یانتوانیوه گۆڕانكارى له كۆمه‌ڵگا دروستبكه‌ن و به ده‌ورى خۆیان ده‌خولێنه‌وه‌و به‌شێكیشیان مامه حه‌مه‌و ماستاو بۆ هێزه سیاسییه‌كان ده‌كه‌ن. میدیاو سۆشیال میدیا (وه‌كو ده‌سه‌ڵاتى چواره‌م و پێنجه‌م ) نابێته پێوه‌ر تاوه‌كو بزانین بارودۆخى حزب و كاندید له چ ئاستێك دایه. سایكۆلۆژیه‌تى ده‌نگده‌ر لێره زۆر جیاوازه، ده‌نگده‌ر زۆركات ڕه‌خنه‌و ناڕازیبوونى خۆى ده‌رده‌بڕى له‌و هێزانه‌و بگره زۆرجار جوێنیشیان پێده‌دات، به‌ڵام هه‌ر ده‌نگیشیان پێده‌دات. هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌كان خۆیان هۆكاربوون بۆئه‌وه‌ى تۆى بێوئومێدى له ناوخه‌ڵك بچێنن، باشترین نموونه‌ش بۆئه‌مه ئه‌وه‌یه: ماوه‌ى چوار مانگه هاوارو سكاڵایان له‌سه‌ر ساخته‌كارى و ته‌زویرى ده‌نگه‌كانى هه‌ڵبژاردنى عێراقه‌و، ناشزانن ئه‌و كارو ڕه‌فتاره‌یان ئه‌وه‌نده‌ى دیكه مه‌ترسى دروستكرد له‌سه‌ر باوه‌ڕ نه‌بوونى جارێكى دیكه به پڕۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن و بێ متمانه‌یى و ساردكردنه‌وه‌ى خه‌ڵك له چوونیان بۆ سندوقه‌كانى ده‌نگدان. پارتى و یه‌كێتى له‌م هه‌راو هۆریایه زۆر قازانجیان كردوه، ئه‌وان هه‌رچۆنێك بێت ده‌توانن به‌شێكی زۆر له ده‌نگده‌ره‌كانیان، به ئه‌ندازه‌ى كورسى پێویست، ببه‌نه سه‌ر سندوقى ده‌نگدان، چونكه زۆرێك له‌و ده‌نگده‌رانه مولكى خۆیانن، له‌به‌رامبه‌ردا هێزه‌كانى دیكه ده‌نگده‌ره‌كانیان خۆڵه‌مێشین و كه‌س ناتوانێ خۆى بكاته خاوه‌نى و ، خۆى بڕیار له‌سه‌ر چوون و نه‌چوون ده‌دات. ڕاسته تاڕاده‌یه‌كى زۆر گوتارى میدیاى و تۆڕه كۆمه‌ڵاتییه‌كان له به‌رژه‌وه‌ندى به‌ره‌ى ئۆپۆزیسۆنه‌و، ئه‌وێ بۆته به‌هه‌شتێك بۆ گۆڕانكارى، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه ده‌ربێین و سه‌ردانى بازاره گشتییه‌كانى پارێزگاكان و كافتریاو بازاره میلی و شوێنى فڕۆشتنى ئۆتۆمبێل و ئیسكان و سه‌هۆڵه‌كه‌و بازارى مۆبایل فرۆشان و دیوه‌خانى ئاغاو سه‌رۆك عه‌شیره‌ت...هتد بكه‌یت، ئینجا ده‌زانی له‌وێ چ جۆره بیركردنه‌وه‌یه‌ك زاڵه‌و خه‌ڵكى له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ده‌نگده‌دات و سایكۆلۆژیه‌تى ده‌نگده‌رى ئه‌و شوێنانه چه‌ند جیاوازه له‌وه‌ى له تۆڕى كۆمه‌ڵایه‌تى و میدیا هه‌یه. كه ده‌چێته ئه‌و شوێنه ئاست نزم و مام ناوه‌ندیانه له‌ڕووى خوێنه‌وارى و ئاستى تێگه‌یشتن له سیاسه‌ت، ئینجا ده‌رده‌كه‌وێ ئه‌وان زۆرینه‌ى زۆرى كۆمه‌ڵگان و دواجار به ده‌نگى ئه‌وان زۆر هاوكێشه هه‌یه یه‌كلاده‌كرێته‌وه، تاوه‌كو ئێستا ئۆپۆزسیۆن لاى ئه‌و كه‌سانه نه‌بۆته ئه‌لته‌رناتیڤ ، نایانه‌وێ جگه له پارتى و یه‌كێتى هیچ هێزى دیكه تاقیبكه‌نه‌وه، ئه‌وه‌ش به‌شێكى زۆرى ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆى ئه‌و هێزانه خۆیان. دواى گه‌یشتن به‌م قۆناغه، ئێستا كارى نوخبه‌ى كۆمه‌ڵگا به‌سه‌رجه‌م توێژه‌كانى ئه‌وه‌یه، تۆى بێئومێدى بچێنن به ئامانجى دروستكردنى هێزى نوێ، یاخود ناچاركردنى هێزه‌كانى ئێستا بۆ دووباره به‌خۆداچوونه‌وه به به‌رنامه‌و ستراتیژو سیاسه‌تى خۆیان. بایكۆتكردنى پڕۆسه‌ى سیاسى ئێستا یه‌كێكه له بژارده باش و كاریگه‌رییه‌كان، به تایبه‌ت دواى بێئومێدى و لاوازیه‌ى هێزه‌كان و، ده‌رنه‌چوون له گوتارى ته‌قلیدى و دروستبوونى باوه‌ڕى ته‌واو لاى به‌شێك له خه‌ڵكى، به ئاڕاسته‌ى به‌ره‌ى بایكۆت. به ته‌واوى له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچوونه‌ى سه‌لاحه‌دین بهائه‌دینم، كه پێشنیازى بایكۆتى پڕۆسه‌ى سیاسى كردبوو بۆماوه‌ى چه‌ند ساڵێك، تاوه‌كو له‌و ماوه‌یه‌دا بتوانن دواى به‌خۆداچوونه‌وه هێزێكى نوێ به كه‌ره‌سته‌و ده‌م و چاوى دیكه بنیاتبنێن. ئه‌وه‌ى من زانیاریم هه‌بێ ئه‌وه بۆچوونى به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانى گۆڕان و كۆمه‌ڵیشه، به‌ڵام به‌هۆى لاوازى ئه‌و ده‌نگانه نه‌توانراوه ئه‌و پێشنیازو بیرۆكانه ته‌به‌نى بكرێت. ئێستا هێزگه‌لى به ناو ئۆپۆزسیۆن هه‌یه‌و هێزى نوێى ساخته‌ش به ناوى ئۆپۆزسیۆن په‌یدابوون، به‌ڵام هه‌موویان یه‌ك كه‌ره‌سته‌و ئامرازو ده‌م وچاوو گوتاریان هه‌یه‌و، ده‌ركه‌وتووه جگه له‌و رێگه هه‌ڵه‌یه‌ى ئه‌وان گرتوویانه‌ته به‌ر، رێگه‌ى دیكه هه‌ن و، پێویسته جله‌وى گۆڕانكارى به‌شێوه‌یه‌كى دیكه ئاڕاسته‌بكرێت. كاتێك ئۆپۆزسیۆنێك تواناى گۆڕانكارى نه‌بێت، نه‌شتوانێ ده‌نگه‌كانمان بپارێزى و، ده‌نگیش نه‌ده‌ین به پارتى و یه‌كێتى، بۆیه باشترین بژارده بۆ ئاسووده‌یى خۆمان و شه‌رعیه‌تنه‌دان به هه‌ڵبژاردن، بایكۆتكردنى هه‌ڵبژاردن و دروست بوونى به‌ره‌ى بایكۆته، ئه‌گه‌رچى هه‌ندێ كه‌س پێیانوایه، ئه‌و كاره له به‌رژه‌وه‌ندى پارتى و یه‌كێتیه، به‌ڵام له ڕاستیدا ئه‌م قسه‌یه شتێكى ڕێژه‌یه‌و مه‌رج نییه، ئه‌وه‌ى نه‌چێت له شوێنى پڕده‌كرێته‌وه. داماننا بیانوى كه‌مى رێژه‌ى به‌ژداریكردن له قازانجى پارتى و یه‌كێتى، ئه‌ى بۆچى ئێوه تواناتان نییه خه‌ڵكى خۆتان ببه‌نه سه‌ر سندوقى ده‌نگدان و ئومێدیان بۆ بگه‌ڕێننه‌وه، ئه‌گه‌ر هێزگه‌لى ته‌قلیدى و به‌رژه‌وه‌ندیخوازنین ؟! كاتێك عومه‌رى سه‌ید على و على باپیرو سه‌ڵاحه‌دین به‌هائه‌دین و به‌رهه‌م ساڵح، ناتوانن به‌یه‌كه‌وه بسازێن و ببنه به‌ره‌یه‌كى هاوبه‌ش، به‌هۆى بێ متمانه‌یى و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان، ده‌بێ حه‌قیش به خه‌ڵكى بده‌ن بایكۆتى پڕۆسه‌كه بكه‌ن ؟!!
■ عادل باخه‌وان من وشیارم به‌وه‌ی که له ئێستا و ئێره‌دا ماڵی سیاسی کوردی وه‌ک لاپه‌ڕه‌یه‌ک دڕاوه و سه‌دان ناکۆی له‌نێوان گروپه سیاسیه‌کاندا هه‌یه، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای هه‌موو لێکترازانه‌کان، سه‌ره‌ڕای هه‌موو دڕانه‌کان، سه‌ره‌ڕای هه‌موو ناپاکیه‌کان، سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌و غه‌درانه‌ی له یه‌کتری و له کۆمه‌ڵگای کوردیان کرد، ...، گه‌ر لایه‌نی هه‌ره‌که‌می به‌رپرسیاریی له‌به‌رامبه‌ر "کوردبوون"دا لای گروپه سیاسیه‌کان مابێت، ده‌بێت هه‌موو تواناکانیان بخه‌نه کار، بۆئه‌وه‌ی جارێکی دیکه عه‌بادی نه‌بێته‌وه به سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق. که‌وتنی که‌رکوک له 16ی ئۆکتۆبه‌ر دا، له‌ڕوی سایکۆلۆژیه‌وه چه‌ند برینێکی سه‌خت و قوڵی له یاده‌وه‌ریی ده‌سته‌جه‌معیی کوردیدا به‌جێهێشت، بوونه‌وه به سه‌رۆک وه‌زیرانی عه‌بادی، ئه‌وه‌نده و له‌هه‌مان ئاستدا، برینێکی دیکه‌ی سه‌خت و قوڵ له هه‌مان یاده‌وه‌ریدا به‌جێده‌هێڵێت. سیاسه‌ت بریتیه له ئیداره‌کردنی ستراتیژیه‌کان له کورته مه‌وداو نزیکه مه‌ودا و دوره مه‌ودادا. ستراتیژیه‌کانیش له‌سه‌ر په‌یوه‌ندیه‌کانی هێز له‌نێوان ئه‌کته‌ره‌کاندا دروستده‌کرێن. له نزیکه مه‌ودادا، شکاندنی عه‌بادی په‌یوه‌ندیه‌کی ڕاسته‌وخۆی به که‌رامه‌تی سیاسی کوردیه‌وه هه‌یه، گه‌ر له 16 ئۆکتۆبه‌ردا ئه‌و که‌رامه‌ته شکابێت، به‌دڵنیاییه‌وه دورخستنه‌وه‌ی عه‌بادی له پۆستی سه‌رۆک وه‌زیران، به‌شێکی زۆر له‌و که‌رامه‌ته سیاسیه شکاوه بۆ کورد ده‌گه‌ڕێنێته‌وه. بێگومان که‌ده‌ڵێم کورد، مه‌به‌ستم هه‌موو ئه‌و مرۆڤانه‌یه که ئینتیمای سیاسیان بۆ کوردبوون هه‌یه، نه‌ک هه‌موو ئه‌و مرۆڤانه‌ی به کوردی قسه‌ده‌که‌ن، یان کوردی ده‌زانن، یان له خێزانێکی کوردی له دایکبوون.
■ عەبدولڕەحمان راشید... وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت هیچ دەوڵەتێك لەبەرامبەر ویلایەتە یەكگرتووەكان رانەوەستاوە و نەدۆڕابێت، تەنانەت ئەگەر كاتەكە درێژەشی كێشابێت، ئەمە راستییە لە زۆربەی حاڵەتەكاندا، بەهێزترین چەكی ئەمریكییەكان چەكی سەربازی نییە، بەڵكو ئابورییە. توركیا نە لە ئەڵمانیا و نە لە چین بەهێزتر نییە، دوو وڵات كە بڕیاریاندا روبەڕووی ئیدارەی ترەمپ نەبنەوە، و دانوستان و سازش و دوركەوتنەوەیان لە توندكردنەوەی بارودۆخ و شەڕەقسە هەڵبژارد، كێشەكە چییە ؟ واشنتۆن چاوەڕوانی كۆمەڵێك داواكاری لە توركیا دەكات، گرنگترینیان راگرتنی بازرگانییە لەگەڵ ئێران، كەمترینیشیان ئازادكردنی ئەو قەشە ئەمریكییەیە كە توركیا تۆمەتباری دەكات بە سیخوڕیكردن. لە ئابلۆقەی ئێراندا، سێ دەوڵەتی سەرەكی هەن كە پێكەوە یاخود بە تەنیا دەكرێ رۆڵی هاوسەنگ بۆ رژێم لە تاران بگێڕن، پاكستان و توركیا و سعودیە. هەرسێكیان پەیوەندی بەهێز دەیانبەستێتەوە بە ئەمریكاوە، بەڵام توركیا رێڕەوی سەرەكییە بۆ بازرگانی ئێران، توركیا دەوڵەتێكی گرنگە لە سیستمی خۆرئاوادا، تاكە دەوڵەتی ئیسلامییە لە پەیمانی ناتۆدا و گرنگە بۆ هەر روبەڕوبونەوەیەك لەگەڵ روسیا لە داهاتوودا هاوكات لەگەڵ توندبونەوەی ناكۆكی روسیا و ئەمریكا و ئەگەری گەڕانەوەی جەنگی سارد. ترەمپ دەیەوێت توركیا رۆڵی خۆی وەكو هاوپەیمانێك بگێڕێت یاخود نا. واشنتۆن لە توركیای قبوڵ ناكات چەكی بەرگریی ستراتیژی لە روسیا بكڕێت، و كرانەوەی بازرگانی بەڕووی ئێراندا بكات و هاوكاتیش لە پەیمانی ناتۆ لەگەڵیدا دابنیشێت و خۆی وەكو دەوڵەتێكی هاوپەیمان ئەژماربكات. بەڵام سنورێك هەیە بۆ قوڵبونەوەی پەیوەندییەكان لەنێوان واشنتۆن و ئەنكەرەدا لەچوارچێوەی پەیوەندی ستراتیژی نێوان هەردوو پایتەختەكە. سەرباری ئەو ژاوەژاوەی كە لەگەڵ خۆیدا هێناویەتی، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا "سزای" دیاریكراوی بەسەر توركیادا سەپاندووە، كە سزای رەمزین و ئامانج لێیان فشاردانانە لەسەر سەرۆك ئەردۆغان. ئەژماری بانكیی دوو وەزیری توركیای بلۆك كردووە، و باجی بەسەر تەنیا دوو جۆر كاڵای توركیدا سەپاندووە. بەدڵنیایی لێكەوتی ئەو دوو هەنگاوە لەسەر توركیا گەورەیە، لیرەی شاردەوە و ترسی خستە ناو بازاڕەكەیەوە، هۆكارەكەشی بە پلەی یەكەم سیاسییە، بەجۆرێك رەشبینی باڵیكێشا بەسەر پەیوەندییەكە و داهاتوشیدا. لە روخساری روبەڕوبونەوەكەدا شێخێكی توركی و قەشەیەكی ئەمریكی هەن. ئەردۆغان حكومەتەكەی ترەمپ تۆمەتبار دەكات بەوەی داڵدەی رێبەری ئۆپۆزسیۆنی داوە، گولەن، كە ئۆپۆزسیۆنێكە لەدوای هەوڵی كودەتاكەوە لە پرۆسەكانی پاكتاوكردندا لەناوبراوە. ترەمپ هەڵگرتنی سزاكان دەبەستێتەوە بە ئازاددكردنی قەشە ئەمریكییە دەستگیركراوەكە لە توركیا. بەتێڕوانینی من، نە گولەن و نە قەشەكە كێشە نین، ئەگەرچی ئەو بەهانەیە لە راگەیاندنەكانەوە باسدەكرێن، ناكۆكییەكان ماوەیەكە توند دەبنەوە و دۆسیەی جیاواز لە خۆدەگرن، لەناویاندا ناكۆكی لەناو سوریا، و پەیوەندی لەگەڵ روسیا، هەروەها دژی پەیوەندی بەهێزی بازرگانی ئەنكەرەیە لەگەڵ ئێران، بە دیاریكراوی ئەمە مەترسیدارترین هۆكاری قەیرانە لەگەڵ ترەمپ كە زۆر جەخت لەسەر خنكاندنی ئێران دەكاتەوە لەڕووی بازرگانییەوە، ئەمەش شتێكە كە توركیای هاوبەشی سەرەكی ئێرانییەكان قایل ناكات. سەرباری ئەو زیانە گەورانەی كە بەهۆی بڕیارەكەیەوە بۆ دوو هێندەكردنی باج لەسەر هەناردەی ئاسن و ئەلەمنیۆمی توركیا كەوتوەتەوە. ترەمپ نە پەلەیەتی و نە هەڵەشەیە، لەراستیدا ترەمپ رێزێكی تایبەتی بۆ ئەردۆغان نیشاندا دژ بە ئارەزووی سیاسەتمەدارانی تری ئەمریكا، دەستوەردانی كرد و فشاری خستەسەر حكومەتی ئیسرائیل و خانمێكی توركی ئازادكرد كە تۆمەتبار دەكرا بەوەی یارمەتی دارایی بزوتنەوەی حەماسی داوە، پاسەوانەكانی ئەردۆغانی ئازاد كرد كە تۆمەتبار كران بە لێدانی خۆپیشاندەران لە واشنتۆن (نوسەر مەبەستی لە خۆپیشاندەرانی كوردە). هەروەها ترەمپ یەكەمین سەرۆكی جیهان بوو كە تەلەفۆنی بۆ ئەردۆغان كرد و پیرۆزبایی سەركەوتنی بۆ سەرۆكایەتی توركیا لێكرد، پەیوەندییەكی باشیش لەنێوان هەردوو وڵات هەیە كە گریمانەی پیلانگێڕی دوردەخاتەوە كە ئەردۆغان باسی لێوەكرد. توركیا وەكو ئێران دەوڵەتی شۆڕش نییە، بەهای توركیا لە ئابورییەكەیدایە نەك پاسەوانانی شۆڕش (سوپای پاسداران) و چالاكییە تیرۆریستییەكانی وەكو ئێران، هەروەها بەهای توركیا بەهۆی ئامادەگییەتی لەناو سیستمی سیاسی و سەربازی خۆرئاوادا. ئایا حكومەتی توركیا زاتی ئەوە دەكات روبەڕووی ویلایەتە یەكگرتووەكان ببێتەوە؟ ئەگەرێكی دوورە. توركیا دەوڵەتێكە كە شانازی بەوەوە دەكات لەڕووی ئابورییەوە سەركەوتووە، ئابورییەكەی لەسەر بازرگانیكردنە لەگەڵ خۆرئاوا نەك ئێران و عەرەب. توركیا ناتوانێت ئاڵنگاریی سزا ئابورییەكان لەسەر ئێران بكات، لەسەردەمی سەرۆكایەتی باراك ئۆبامادا ئەمەی كرد، بەڵام ئیدارەی ترەمپ هۆشداری زۆری نارد بۆ هەموو ئەو وڵاتانەی كە مامەڵە لەگەڵ ئێران دەكەن بەوەی سزایان دەدات، هەروەها، بابەتێكی پەراوێزی وەكو دەستگیركردنی قەشەكە، كە پێشتر ئازادكراو لە ئیزمیر ماڵبەند كرا، شایستەی ئەوە نییە هۆكارێك بێت بۆ تێكدانی ئابوری توركیا. ترەمپ قەشەكە وەكو كارتێكی فشار بەكاردەهێنێت، چونكە دەزانێت ئەگەر توركیا ئازادی بكات چاكەكەی بۆ ئەو دەبێت، ئەگەر ئازادیشی نەكات وەكو كارتێكی هەڵبژاردن لەبەرژەوەندی خۆی بەكاریدەهێنێت بەوەی كە پاڵپشتی كردووە، و سزای توركیا دەدات لەسەر دەستگیركردنی. بەڵام توركیا لەهەردوو رووەكەوە دۆڕاوە، ئەگەر كێشەكەی بە كراوەیی جێهێشت.
■ دارا شێخ یەحیا.... لە بەردەرکی سەرای سلێمانی یەوە دەست پێ بکەو... بەپیاسە سەرەنجی پەیکەرەکان بدە دواتر بڕۆرەوە بۆ بەردەم باخی گشتی و بە ناو باخی گشتی دا بیاسەیەک بکە ئەبینیت پەیکەرەکان چەند نامۆن ، دواتر بزانە شەهید ئارام چ پەیکەرێکی بۆ کراوە، ئینجا بەرەو پارکی نالی سەیری کەرەکە بکە و لە وێوە بۆ بەردەم کتێبخانەی گشتی پەیکەری لە تیف هەڵمەتی لنگەوقوچ پاشان بگەڕی بەشاردا و سەرێک لە قفڵەکە بدەو،شەقام بەشەقامی شارەکە بگەڕێ...پەیکەرێکم بۆ بدۆزەرەوە لە ساحێبەکەی بچێت...هەر لە ساڵح دیلان، عەولەسیس ، شێرکۆ بێ کەس .... هتد پەیکەر بەسەربانەوە ، بە بن بانەوە بگەڕێن،جوان بگەڕێن پەیکەرو مۆنۆمێنتان باش! هونەری وێنە کێشان قورسە، پەیکەرتاشین قورستر، مۆنیومێنت هەر زۆر قورستر، ئاخر هونەری ئەو قفڵ و چەقۆ و بێ ڕێزیە چی یە بە هونەروە ئەکرێت، ئەبێت بودجەو پارە بە فیڕۆ نەدەن لە پێناو کاری نا هونەری و ناشرین ، هونەر دا‌هێنانە ، هونەر وتاری سیاسی نی یە بەڵکو دەڕبڕینێکی جیاوازە... هونەری سەقەت لە وڵاتانی تریش هەیە وەک وەک لەوێنەکان دامان ناوە، چەند سەقەت؟ یەک دوان ؟ نەک هەمووی پاشان کێ بڕیار دەدات لە سەر دانانی پەیکەر ؟ کێن ئەو زاڵمانەی ڕەحم بە شار ناکەن و ناشرینی ئەکەن ؟ کوا ڕۆشنبیری و بەڕێوەبەرەکەی، کوا سەرۆکی شارەوانی ؟ کوا پارێزگار ؟ ئەمانە چی لە هونەر ئەزانن؟ لە وڵاتی پێشکەوتوو، لە شێ‌رەوانی لیژنەیەکی تایبەت بە هونەری پەیکەر سازی هەیە و وە ئەندامانی خەڵکی هونەرمەندی بە توانا و شارەزاو ئەندازیارو ڕۆشنبیرن! لە سلێمانی کوا ئەو لیژنەیە كێن و کوان و لە کوێن ؟ یان لێرە لیژنە حیزبیەو لە حیزبیش یەک کەس بڕیار ئەدات خودایە ڕحمێ بە سلێمانی بکە ، گوناحتان دەکات ئەو هەموو زوڵمە لە سلێمانی ئەکەن سەرەڕای زوڵمەکانی تر ... ئەمە لە کاتێکدایە دەیان هونەرمەندی باشی کورد هەن ڕێگەیان پێ نادرێت ... تۆ بزانن من باسی پەیکەری شێخ مەحمود هادی زیاد ئەدین ناکەم ، چونکە بەراستی کارێکی هونەرییە... ڕۆژێک دێت بە شۆفڵێک ئەو پەیکەرانە لابەرین و سلێمانی دەبێتە مەیدانی هونەرو پەیکەر و مۆنۆمێنتی جوان.
.gif)
■ عەبدولڕەحمان مەهابادی.... چاوخشانێك بەسەر هەڕەشەكردنەكانی ئەمدواییەی رژێمی ئێران لە ناوچەكە لەمدواییانەدا لێرە و لەوێ باس لەوە دەكرێ كە رژێمی ئێران دەیهەوێت شەڕێكیتر هەڵگیرسێنێت تا بتوانێ قەیرانە ناوخۆییەكانی خوی پەردەپۆش بكات. خاوەنانی ئەم تیۆرییە بۆ سەلماندی راوبۆچوونی خۆیان پشت بە نموونەكانی پێشووتر و بە تایبەت شەڕی نێوان ئێران و عێراق دەبەستن كە رژێمی ئێران توانیویەتی بە هەڵایسانی شەڕی دەرەكی، ئازادی و ئازادیخوازان لەناوخۆی ئێران سەركوت بكات لەو سەردەمەدا و لەمڕووەوە سوودێكی گەورە بكات. ئەوان هەروەها ئاماژە بە پێناسەی رژێمی ئێران دەكەن كە بێ هەڵایسانی شەڕ لە سەر پێ نامێنێتەوە و بەردەوام جۆرێك لە شەڕئەنگێزی بە سیاسەت و ستراتیژییەكانییەوە دیار بووە. كە دەوترێ شەڕخوازی بەشێكی جیانەكراوەیە لە مانەوەی ئەو رژێمە شتێكی تەواو راست و درووست و بنەڕەتییە و ئەزموونی چوار دەیەی رابردوو لە پێناسەكردن و كارنامەی كردەیی ئەم رژێمە بە باشی ئەو راستییەی دەرخستووە و حاشاهەڵنەگرە. ئەو تیۆرییەی سەرەوە باس كرا لەهەمبەر شەڕئەنگێزیی نوێی رژێمی ئێران دوای ئەوە دێت كه لەم دواییانەدا كاربەدەستانی ئەو رژێمە و بە تایبەت سەرۆكی ئاخوندان، حەسەن روحانی، پاڵەوانە پەمۆكەی، واتا قاسم سلێمانی، فەرماندەی هێزی تیرۆریستیی قودسی سەر بە سوپای پاسداران هەڕەشەی داخستنی (گەرووی هۆرمۆز)یان كرد. لێرەدا ئەو پرسیارە دەكرێت كە ئایا رژێم توانای داخستنی گەرووی هۆرمۆزی هەیە؟ بە بڕێك شارەزایی لە سەر بارودۆخی ئێران و ناوچەكە و جیهان دەكرێت بە راشكاوی بڵێین كە رژێم لە كۆتایی دەیەی چوارەمی خۆیدا، ناتوانێ بەدوای هەڵگیرسانی شەڕێكی نوێوە بێت. چون بەر لە هەمووان، كاربەدەستانی رژێم خۆیان باش دەزانن كە نە توانای ئەمكارەیان هەیە و نە دۆخەكەیش شتی لەمجۆرە قبووڵ ناكات. ئێستا لە ئێران راپەرین بەردەوامە و بەتینیشە و كۆمەڵانی وەزاڵەهاتووی ئێران هەموو رۆژێك بە شێوازی جیاجیا بۆ رووخاندنی ئەم رژێمە لە سەر شەقامن. چون شتێكیان بۆ نەماوەتەوە نیگەرانی بن بۆ لەدەستدانی. ئەوان لە نەبوونی ژیانێكی ئاسان و ئاسوودە، لە نەبوونی لانیكەمی ئازادییەكان و ئاسایشی گیانی و ماڵی و شوغڵی و ... تووڕەن. ئەم بارودۆخە هەر دێت و بەرەو تەقینەوە نزیك دەبێتەوە. لەم رۆژانەی دواییدا و بە نزیكبوونەوەی قۆناغێكی نوێ و قورستری سزا كوشندەكانی كۆمەڵگای جیهانی بۆ سەر رژێم، نرخی دۆڵار لە 12هەزار تمەن تێپەڕی و چینی مامناوەندی و هەژار چاریان نییە لە تەقاندنەوەی رق و تۆوڕەیی خۆیان دژ بە دەسەڵات. كەوایە كاردانەوەی ئەم دۆخە، ژیانی كاربەدەستانی ئەم رژێمەیان تاڵ و شوێنی پێ لەق كردوون و لەو سۆنگەوە ورەی هێزە سەركوتكەرەكانی رژێم بە تەواوی دابەزیوە. بە جۆرێك كە كاربەدەستانی سەربازی و حكومی بە راشكاوی باس لەوە دەكەن و نایشارنەوە كە «مەترسییەكانی ناوەوەی ئێران زۆرترن لە مەترسییەكانی ئەو دیوی سنوورەكان» بۆ سەر رژێمەکەیان (ئاژانسی هەواڵی تەسنیم 5ی گەلاوێژی 1397). هەربۆیە نە رژێمی ئێران و نە خەڵكی ئێران لە ئاستی پێشووی خۆیاندا نەماون، واتا سەرەتاكانی هاتنە سەر كاری رژێمی مەلاكان لە سەرەتای هەشتاکانی زایینی. باشترین بەڵگەیش درووشمەكانی جەماوەری خەڵكی ئێرانه بەرانبەر بە رژێمی دەسەڵاتدار. درووشمی وەك: مەرگ بۆ دیكتاتۆر. مەرگ بۆ خامنەئی، ئیسڵاح تەڵەب ئوسولگەرا، ئیتر كۆتایی هات ماجەرا، دوژمنی مە لێرەیە، درۆ دەكەن دەڵێن ئەمریكایە. وای بە حاڵتان كە دەستمان بە چەك بگات و ... هەربۆیە خەڵكی ئێران چیتر ئەم رژێمەیان پێ قبووڵ ناكرێت و نابنە سوتەمەنی بۆ شەڕێكیتری رژێمی ئێران لە ناوچەکە. خەڵكی ئێران ئێستا چارەی هەموو ئێش و ئازار و كێشەكانی خۆێ لە رووخاندنی ئەم رژێمەدا بەدی دەکات و ئامادە نیە پاشەكشە لە داخوازییە رەواکەی بکات. ئەوەی دەستەبەری راپەڕینە، حزووری چالاكی هێزەكانی موقاومەتی ئێرانە وەك ”شانەكانی شۆڕش” لە ناو ئێران كە گەشەسەندنی رۆژانەیان بووەتە جێی تووڕەیی کاربەدەستانی رژێمی ئێران. هەنگاوی هیسترییانەی رژێم و هاوپەیمانان و كرێگرتەكانی، بۆ رێگریكردن لە بەڕێوەچوونی گردبوونەوەی پاریس و پلانی تیرۆریستیی رژیم بۆ بۆمبانانەوە لەو گردبوونەوەیە باشترین بەڵگەن بۆ سەلمانی پەیوەندیی لە پسان نەهاتووی نێۆان راپەڕینی گەلی وەزاڵەهاتووی ئێران و موقاومەتی رێكخراو. پیلانێك كە كەشفكردن و دەستگیركردنی دیپلۆمات _ تیرۆریستی رژێم (ئەسەدۆڵڵا ئەسەدی) و ئەندامانیتری تیمی تیرۆرەكە لە لایەن دەزاگاكانی ئاسایشی ئەوروپا م ریسواییەكی زۆری بۆ رژێمی ئێران بە دواداهات و موقاومەتی ئێرانی وەك تاكە ئاڵترناتیڤی دیموكراتی بەرانبەر بە رژێمی ئێران لە جیهانی سەلماند، هۆكارێكی حاشاهەڵنەگریتر لەم پێوەندییەدا، ئەو گۆرانكارییە گەورەیەیە کە لە ئاستی جیهانیدا دژ بە رژێمی ئاخوندان دەركەوتووە و خۆی لە ستراتیژیی نۆێی حكومەتی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا بەرجەستە دەكات دژ بە رژێمی ئێران كە خۆی هەڵقوڵاوی راپەڕینی خەڵك و دەوری بێ بەدیلی موقاومەتی ئێرانە كە وای لە دەوڵەتانی جیهان كردووە بێنە تەنیشت خەڵك و موقاومەتی ئێران. كەوایە هەر له بنەڕەتدا هەڕەشەكردنەكانی ئەم رژێمە لەرزۆک و شڵەژاوە، نەک نیشانەی بەهێزبوونی رژێم، بەڵكو دەرخەری لاوازی و ناسكبوونی ئەم رژێمەیە و گومان هەڵناگرێت ئەم رژێمە زۆر بە زوویی لەسەر دەستی خەڵك و موقاومەتی ئێران دەڕووخێت و پەنابردنە بەر هەڕەشەكردن، رووخانی ئەم رژێمە نزیك دەكاتەوە. ............................. هەموو وتار و بۆچونەكان تەعبیر لە رای نوسەرەكانیان دەكات و درەو میدیا لێی بەرپرس نیە
■ شوان محه‌مه‌د... ئەو کاتەی هەر چوار لایەنی ( گۆڕان و هاوپەیمانی و کۆمەڵ و یەکگرتوو ) کۆدەبنەوە و بەدڵە ڕاوکێ و نا ئارامییەوە وتووێژ لەسەر دواخستن، یان بایکۆتی هەڵبژاردن دەکەن، دەبێت ئەو راستییە بزانرێت کە ئەوە تەنها دەرئەنجامە، دەرئەنجامی ئەو دۆخەیانە کە نەیانتوانی بڕیار بدەن بە یەک لیست بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بکەن. رەنگە ئەمە دووەم هەڵەی ستراتیژی بێت کە هێزە ناڕازییەکان، یان ئەوەی ناسراوە بە ئۆپزسیۆن، ئەنجامی دەدەن، هەڵەی یەکەم ئەو کاتەبوو کە گۆڕان وەک دووەم هێزی کوردستان دوای هەڵبژاردنی ٢٠١٣ بڕیاریان دا لە ئۆپۆزسیۆنەوە پێگەی خۆیان بگۆڕن و بەشداری حکومەت بکەن، دروستنەکردنی لیستێکی هاوبەشیش بۆ هەڵبژاردنی ٣٠ ئەیلول دووەم هەڵەی ستراتیژیە. ئەگەر ئەم چوار لایەنە بە یەک لیست بەشداریان بکردایە، ئەوا دەبوونە قەوارەیەکی بێڕکابەری بەهێزی بەرامبەر پارتی، نەک وەک ئێستا شەڕی هەموویان بووبێت بە ململانێکردن لەسەر هێزی دووەم و سێهەم، پارتیش وەک یەکەمی بێڕکابەر بمێنێتەوە. لەم حاڵەتەدا کە پلانەکەی پارتی دیموکراتی کوردستان سەری گرت و ئەم چوار لایەنە ( کۆمەڵ ، گۆڕان ، یەکێتی ، پارتی ) نەیانتوانی هاوپەیمانێتییەک سازبکەن، ئەو دەمە ئەم لایەنانە خۆیان لە بێ هێزیان دەرگا دەکەنەوە بۆ گفتوگۆ لەگەڵ پارتی و یەکێتی، وەک لە راگەیاندنی کۆبوونەوەی سەرکردەی چوار لایەنەکە لە رۆژی١١ی ئابی ٢٠١٨ دا داوای ئەنجامدانی دیالۆکی نیشتمانی دەکەن، وەک ئەوەی ئەمان لە هەڵبژاردندا ساختەکاریان لە یەکێتی و پارتی کردبێت و، هەر ئەمان تەقەیان لە بارەگای یەکێتی کردبێت. ئەم چوار لایەنە، وەک لە کۆبوونەوەکەیاندا باسیان کردووە، بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە ٣٠ ئەیلول سازدەکرێت، سێ بژاردەیان لە بەردەستدایە، بەشداری، بەدڵنیایەوە مادام ئەوان نەیانتوانی لیستێکی هاوبەش دروستبکەن، خەڵکێکی زۆر وەک هەڵبژاردنی ١٢ ی ئایار بایکۆتی هەڵبژاردن دەکەن کە پشکی شێریشیان جەماوەری ئەو چوار لایەنە دەبن، بەدیاریکراوی جەماوەری گۆڕان و هاوپەیمانی. دواخستنی هەڵبژاردن کە ئەگەری دووەمی بەردەم ئەم چوار لایەنەیە، هەرچی کارەکانی کۆمسیۆن و سووربوونی پارتی یە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن، هیچ ئاماژەیەکی دواخستنی هەڵبژاردنی لێ بەدیناکرێت. جەختکردنەوەی ئەم چوار لایەنە لەسەر دواخستنی هەڵبژاردن، هیچ جیاوازیەکی بەدیکراو ناهێڵێتەوە لە ئەخلاقی سیاسی ئەمان لەگەڵ پارتی و یەکێتی، کە دۆخی حیزبەکانیان باش بوو، هەڵبژاردن بکەن ، دۆخی حیزبەکانیشیان خراپبوو، هەڵبژاردن دوا بخەن، کە لە داوای راپەڕینەوە ئەمە ئەخلاقی یەکێتی و پارتی بووە هەر کاتێک ویستبێتیان هەڵبژاردنیان ئەنجام داوە، بە پێچەوانەشەوە دوایان خستووە، لە کاتێکدا بەپێی ستاندارە جیهانییەکان لە وڵاتە دیموکراسییەکاندا، هەڵبژاردن لە دەستور، یان یاسایی وڵاتەکەدا هاتووەو بەشێکە لە میکانیزمەکانی دیموکراسیەت و هیچ حیزبێک مافی ئەوەی پێنادرێت کەی ویستی ئەنجامی بدات و، کەی دۆخی خراپبوو دوای بخات. ئەگەری سێهەم، بایکۆتکردنە: بایکۆتکردن، ئەگەر بەشێکی پەیوەندی بە بێ هیوای خەڵکەوە هەبێت لە گۆڕانکاری و گەیشتبنە ئەو باوەڕەی چەندان هەڵبژاردنی تریش بکرێت پارتی و یەکێتی هەر لە دەسەڵاتدا دەمێننەوە، بەشەکەی تری خەڵک لە ناڕەزایەتی و بێزاریانە لە هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن کە بەڵینیان دا جیاوازبن لە پارتی و یەکێتی، بەڵام هەمان رێچکەیان گرتەوەو هەمان ئەخلاقیاتی ئەوان دووبارە دەکەنەوە. دوو پرسی گرنگ لەم خوولەی پەرلەمانی کوردستان مشتومڕی زۆری لەسەر کراو، گۆڕان و لایەنەکانی تر شانازیان پێوە دەکرد، یەکەمیان یاسای سەرۆکایەتی هەرێم کە بەهۆی ئەو ناکۆکییانەی لێی کەوتەوە هەموو دۆخی هەرێمی لە ساڵی ٢٠١٥ ەوە تێکداو تا ئێستاش ئاسایی نەبۆتەوە، بەڵام دوایی گۆڕان بە سانایی سازشی لەسەر کرد، دووەمیان یاسایی دامەزراندنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمە کە پارتی لەدەستە باڵاکەیدا کەمایەتییە، وا خەریکە ئەم چوار لایەنە بە بایکۆت ئەو کۆمسیۆنەش پەراوێز دەخەن، باشە هاورێیان کە هەنگاو بۆ بایکۆت دەنێن، بۆ هەنگاوی یەکەم ئەندامەکانتان لە کۆمسیۆن ناکشێننەوە؟ ئێ باشە بایکۆت دەکەن، دوای ئەوە پلانتان چییە؟ هیچ دیار نییە..!! هاوڕێیانی ئۆپۆزسیۆن، عەقڵی لۆکاڵی ئێوە کارێکی کرد پێشبینی دەکرێت ئەگەر بەشداربن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەنگەکانتان بەشێوەیەکی بەرچاو کەمبێتەوە، ئەگەر نەڵێین دۆخی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتیش دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی پێش ساڵی ٢٠٠٩ کە ئۆپۆزسیۆن دروست نەبووبوو، ئەوا جیاوازیەکی ئەوتۆی نابێت لەگەڵ ئەو ساتانەدا، دەبێت دان بەو راستییدا بنێن لەم گەمەیەدا ئێوە پاسێکتان دا بە پارتی ئاکامی و هەڵبژاردنەکانتان هاوشێوەی هەڵبژاردنی ٢٤ ی حوزیرانی تورکیا لێکرد کە هێزێک زۆرینەیەکی بەرچاو بەدەستدەهێنێت و هێزێکی بچووکی پێویستە تا حکومەتی لەگەڵدا پێکبهێنێت، ئێوەش هەر خەریکی خەونە لۆکاڵیەکانی خۆتان بن.. پێرۆزتان بێت و عاقیبەتان خێربێت..!
■ موراد غەزبان... وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بۆ بەڕێزان دادوەران لە ئەنجومەنی كۆمسیۆن، ئەوانەی كە دانران، ئەی ئەوانەی كە راسپێردراون بە ئەركی ژماردنەوە و جیاكردنەوەی دەستیی دەنگەكان و بەرپرسیارێتی چارەنوسی گەل و وڵاتتان گرتەئەستۆ و رووبەڕووی ئەركێكی مێژوویی بونەوە كە دەكرا لە رێگەیەوە درك بە و هیوایە بكرێت كە ماوە هەروەها متمانەی گەل بۆ پرۆسەی سیاسی بگەڕێننەوە و عێراق رزگار بكەن لە چارەنوسێكی نادیار و تاریك. بەڵام بەداخەوە.. لە ئاستی بەرپرسیارێتیدا نەبوون و عێراق و گەلەكەیتان نائومێدكرد وشتێكتان هێنا كە عەقڵ باوەڕی پێناكات و بەسەر نەزان و ژیریشدا تێناپەڕێت، هاوتابوونی ئەنجامەكان بەو شێوە ترسناكە كە ناكرێت لێكدانەوەی بۆ بكرێت، جگەلەوەی بوترێت رێككەوتنێك بوو بۆ تێپەڕاندنی ئەنجامەكان و قایلبون بە ئەمری واقیع، ئەگەر نا ڤیدیۆ دزەكراوەكان و دۆسییەكانی لیژنەی لێكۆڵینەوە و ئابڕوچوونەكانی بنكەكانی دەنگدان لە عەممان و سوریا و توركیا و راپۆرتی نەتەوە یەكگرتووەكان، چییان لێهات، كە دانی نابوو بە بوونی ساختەكاریی هەروەها كۆبوونەوەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران لەگەڵ دەزگای هەواڵگری و ئاسایشی نیشتمانی كە بونی پرۆسەكانی هاككردنی ئامێرەكانی سەلماند، ئەمە سەرباری لێدوانی هەندێك لە ئەندامانی لەكارلابراوی كۆمسیۆن لەبارەی پرۆسەكانی یاریكردنی "گەورە" بە ئەنجامەكان و ئەمە و دەیان بەڵگە و دۆكیۆمێنتی تر كە هیچ بوارێكیان بۆ گومان نەهێشتەوە، تەنانەت ئەگەر بۆ رێژەیەكی دیاریكراوی ساختەكارییش بێت. دوای ئەمانە راپۆرت و ئەنجامەكانی ئێوە دێت كە هەموانی توشی شۆك كرد و ئەو تۆزە متمانەیەشی سڕییەوە كە هاوڵاتییان بە پرۆسەی سیاسی و هەڵبژاردن و بنەمای ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەی دەسەڵات هەیانبوو، دواین بزماری لە تابوتەكەی دا و عێراقی ناشت و رادەستی چارەنوسێكی نادیار و تاریكی كرد، گەل هەمووی توڕەیە و گەل هەمووی متمانە و ئومێدی بەو روخسارانە لەدەستداوە كە ئێوە بەم كارەتان بەشداربوون لە پاراستنی دەسەڵاتیان بەسەر گەردنی گەلدا بۆئەوەی سامانەكەی بدزن و ئەوەی دەیكوژن لە رۆڵەكانی، بیكوژن. بەڵی، عێراق لێپرسینەوەتان لەگەڵدا دەكات و مێژووش باسیدەكات كە ئێوە بوون ئەو گەندەڵانەتان رزگاركرد كە حوكمی عێراق دەكەن و بەشداربوون لەوەی بیانگەیەننە كەناری ئارام و جارێكی تر و بۆ چوار ساڵی تر پارێزگاری لە پۆستە پڕ ناز و نیعمەتەكانیان بكەن بە سەروەت و سامانی عێراقەوە، تاوەكو گەمەی پێبكەن و تێكی بدەن بەوشێوەیەی دەیانەوێت. گەل متمانەی نەبە سیاسەتمەدار ماوە نە دادگا نە پیاوانی ئاینی نە مەرجەع، ئەو هەمووان وەك بەشداربوو لەم رێككەوتنەدا دەبینێت و هەر ئەویشە كە تاكە زەرەرمەندە و هەریەكە لە ئێوە دەستكەوت و قازانجی خۆی بردووە. ئێستا ئەم رێككەوتنە تێدەپەڕێت و گەل بەوە قایل دەكرێت كە بڕیارتان لێداوە، بەوپێیەی بێهیوا و ماندوو بووە و پێویستی بە پاروە نانێكە، بەڵام رۆژێك لە رۆژان كاردانەوەی گەل توشی سەرسامیتان دەكات كاتێك رادەپەڕێت و تۆڵەتان لێدەكاتەوە و ئەوكاتیش كە دەكەونە دەست گەل رێگای هەڵاتنتان نامێنێت. هەموومان دەزانین كە ئاستی بەشداری لە هەڵبژاردنەكان 17%ی تێنەپەڕاند و بە قودرەتی قادر كرا بە 44% هەمووشمان پێشبینیمان دەكرد پرۆسەی ژماردنەوە و جیاكردنەوەی دەنگەكان ئەو رێژەیە ئاشكرابكات، بەڵام بەداخەوە ئێوە بەشداربوون لە دیزە بەدەرخۆنەكردنی تاوانەكە و بەشداریتان لە دزیەكەدا كرد. بۆچی كۆمسیۆنتان كەمكردەوە و ناوتانزڕاند و وەكو ساختەكار ناوتان برد، كێ سەنگیان بۆ دەگەڕێنێتەوە دوای سەلماندنی ئەستۆپاكییان و پەسەندكردنی ئەو ئەنجامەی ئەوان رایانگەیاند، ئەگەر ركابەرەكەیان دادوەربێت پەنا بۆ كوێ ببەن سكاڵای خۆیان پێشكەش بكەن ؟ لێرەوە بیرتان دەخەمەوە هەموو ئەوەی لەم هەڵبژاردنانەوە بەرهەم هاتووە كە ئێوە رۆڵتان هەبوو لە ساختەكردنییدا، پوچەڵە و تانە لەسەر شەرعیەتی هەیە، نە حكومەت نە پەرلەمان نە سەرۆكایەتی بە ساختەكاریی دروست نابێ، و كەس باوەڕی پێی نییە جگە لە سودمەندبووەكان و حزبەكانیان و كۆیلەی سیمبوڵە سیاسییەكان لەگەڵ ئەوانەی خۆیانیان پێدا هەڵدەواسن.. بەڵام زۆرینەكەی گەل جوڵەیەكیان دەبێت ئەگەر دوای ماوەیەكی تریش بێت.
.gif)
■ نیاز عه‌بدوڵڵا.... سه‌رنووسه‌ری یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی ئه‌هلی ئازاد و سه‌ربه‌خۆ بوو له هه‌رێمی كوردستان، ئێستا به بودجه‌ی چه‌ندین ملیۆن دۆلار كار بۆ تازه‌ترین ده‌زگای راگه‌یاندنی ئه‌منی سیخوڕی ده‌كات. به‌رگریكاره له ماف و ئازادی كاری رۆژنامه‌وانی، به‌ڵام به پاره و هاوكاری بنه‌ماڵه سیاسییه بكوژه‌كه‌ی رۆژنامه‌ونووسان كاری رێكخراوه‌كه‌ی به‌ڕێوه ده‌بات. به‌ڵام رۆژنامه‌ی ئاوێنه له‌به‌ر نه‌بوونی پاره نه‌یتوانی به‌رده‌وام بێت و به‌شێك له میدیای ئۆپۆزسیۆنیش به پاره‌ی یه‌كێتی و پارتی په‌یامی میدیایی ئۆپۆزسیۆنییان دژ به حوكمڕانی نادیموكراتی هه‌رێم درێژه پێداوه. ساڵانی رابردوو پارتی دیموكرات و یه‌كێكتی نیشتیمانی پێویستییان به هه‌ڕه‌شه‌ی به‌رده‌وام و گوللە و تیرۆری جه‌سته‌یی بوو بۆ له‌ناوبردنی رۆژنامه‌نووسان و كپكردنی ده‌نگیان، به‌ڵام ئێستا به‌بێ ئه‌وه‌ی تۆمه‌تبار بكرێن به كوشتن و له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان خۆپیشادانیان له دژ بكرێت و له راپۆرته ناوخۆیی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ناویان بهێندرێت، پاره بۆ كڕینی رۆژنامه‌نووسانی ناسراو خه‌رج ده‌كه‌ن و له ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كانیان پێگه‌یان پێده‌ده‌ن له‌پاڵ رۆژنامه‌نووسه حیزبییه‌كانی خۆیان. ئه‌وان له رێگای سیاسه‌تی برسیكردن و لاوازكردنی ده‌زگا راگه‌یاندنه ئه‌هلی سه‌ربه‌خۆكان توانییان به‌شێكی زۆری رۆژنامه‌نووسان كه پێشتر ده‌نگیان به‌رزبوو دژ به خراپی سیسته‌می سیاسی و رۆڵیان هه‌بوو له ئاشكراكردنی گه‌نده‌ڵی، به پاره فیكریان هاك بكه‌ن و ژماره حیسابی كه‌سایه‌تییان بخه‌نه خزمه‌ت پرۆژه گه‌وره‌كه كه چه‌سپاندنی دیكتاتۆرییه‌ته. ئێستا ئه‌و رۆژنامه‌نووسانه‌ی له رابردوو دژ به‌م جۆره سیسته‌مه‌بوون، ته‌نیا ژماره‌یه‌كن له‌ناو ژماره‌كانی دیكه‌ی رۆژنامه‌نووسانی حیزبی، كه رۆڵ ده‌بینن بۆ سپیكردنه‌وه‌ی سیاسه‌تی ره‌شی به‌رپرسانی حكومی و به‌رپرسانی ئه‌منی و سه‌رمایه‌دارانی سیاسی. گومانم له‌وه‌دا نییه پارتی و یه‌كێتی و هه‌ندێك حیزبی ئۆپۆزسیۆنیش بۆیان بلوێت ئه‌و رۆژنامه‌نووسه ئازا و ئازادنه‌ی كه ماونه‌ته‌وه و فیكرییان هاك نه‌كراوه یه‌ك له‌دوای یه‌ك تیرۆریان ده‌كه‌ن. رۆژانی داهاتوو ئه‌و دیمه‌نه‌مان جوانتر پیشانده‌دات كه ناوه‌ندی میدیای كوردی چۆن ده‌بێته گۆڕستانی میدیاكاره دیموكراتخوازه‌كانی رابردوو و ژماره‌یه‌كی ئێجگار كه‌م له ده‌زگای راگه‌یاندن و میدیاكار ئازایانه له‌به‌رگریكردن و خۆڕاده‌ستنه‌كردنیان به حیزبه سیاسییه‌كان به‌رده‌وام ده‌بن. پێویسته له دووه‌م ساڵیادی تیرۆركردنی رۆژنامه‌نووس ویداد حوسێن، ئه‌و وێنه گه‌وره‌یه‌ی تیرۆری رۆژنامه‌نووسان ببینین كه له رێگای پاره‌وه ده‌كرێت نه‌ك بەتەنیا گوللە. به‌م جۆره پاشه‌كشه‌یه‌ی میدیا له كوردستان ته‌مەنی ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی ویداد و سۆران و كاوه و عه‌بدولستار و سه‌رده‌شتی تیرۆركرد درێژتر ده‌بێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ته‌مه‌ن درێژیه‌كه‌ی قورستر ده‌كه‌وێت چونكه میدیاكارانی راسته‌قینه ته‌نیا گوللە ده‌یانبڕێ نه‌ك پاره.
.gif)
■د. محەمەد ئەمین ..... كارل ماركس هەموو هزر و فەلسەفەی خۆی بەكارهینا بۆ شرۆفە و باسی پەیوەندی نیوان كاڵا و بەها و نرخی زیاد، کە چۆن ئەخرێتە سەر کاڵا بەرهەمهاتووەكان واتە زیاتر لە بڕی تێچوونی بەرهەمهێنان و هەتا قازنج.ماركس ئەم بەها و نرخە زیادەی سەرکاڵا بە دزیی و تاڵانی دەزانی، کە لە چینی كریكار دەکرێت، چونکە ئەوان کاڵاكەیان بۆ سەرمایەدار و خاوەن ئامیرەكانی بەرهەمهینان بەرهەم هێناوە.لە بەرامبەردا ئادەم سمیپ سەرمایەداریی بە خوشگوزەرانی میللەت دەزانی، لای وابوو لە بازاڕی ئازاددا بەشێوەیەكی سروشتی بازاڕ خۆی رێك ئەخات و بەهای کاڵاكان پەیوەستە بە داخوازیی و پێویستی بازاڕەوە. ئەگەرماركس شەڕی لە سەر ئەمە بووە، كە کاڵاكان لە بەهای تێچوونیان زیاتر دەفرۆشرێن، واتە دراوی زیاتریان پێ ئەدرێ، ئەوا ئەمرۆ لە بازاڕی دراو و یاراییەكاندا رەوشەکە پێچەوانە بۆتەوە، واتە ئەگەر ئەوسا دراو قوربانی کاڵا بووبێت، ئەوا ئیستا لە دنیای هاوچەرخی ئابووریدا و لە كاتی قەیرانە دارایی و دراو و ئابووریەكاندا کاڵا قوربانی دراو دەبێ.هەڵبەت لەگەڵ تێبنی زۆر لە سەر بەهای راست، بەهای ئەم دراوانە ئەمرۆ لە بەرامبەر بەهای ئاڵتون بەكاردێن، بۆ نمونە ئەمەی باسمان كرد كە کاڵا لە قەیرانە دارایی و ئابووری و دراوییەكاندا ئەبنە قوربانی واتە بەهاكانیان زۆر كەمتر دەبێ لە بەها و لە بری تێچونیان بە پێچەوانەی ئەم بەها زیادەی كە ماركس باسی دلێوە کردووە، کە ئەخرێتە سەر کاڵاكان، ئەمڕۆ زیاترە لە بەهای تێچوونیان، ئەگەر ئێستا ماركس بمایە بێگوومان لەسەرئەمەش بابەتە قسەیەكی تری دەبوو. نمونەی زیندو بۆ ئەمە، بەهای کاڵایەك بەبەهای دراوی ئێرانی /تمەن كە بەر لە یەك ساڵ 100، 000 دۆلاری پێ درابێ، ئەمڕۆ بەهاكەی 10، 000 دۆلارە، واتە ئەمەش جۆرێكە لە تاڵانی، چونكە كەسانێک كە 30-40 ساڵ كاری كردبێت، تا بتوانێ خانوویەك دروست بکات، یان بیکڕێت، یاخود پارەی پاشەكەوتی ساڵانی كاری لە بانك دانابێ، ئەمرۆ ئەم پارەیەی، كە لە بانك دایناوە بەهای لە دەست داوە بە ئەندازە و ئاستیی مایە پووچی. ئەم دارمانە دراوەی، كە لە ئێران و توركیا هەیە پەیوەندی بە سیاسەتی دراوی ئابوورییەوە نییە، كەهەندێ جار بۆ هاندانی هەناردە كردن یا راكێشانی سەرمایەگوزاری بیانی و گەشتیار بەكاردێ، بەڵكو ئەمە بێ بەهابوونی devaluation دراوی بەناو نیشتیمانی ئەم وڵاتانەیە، كە تووشی بەربەستیان ئەكات لە بازرگانی لەگەڵ دنیای دەرەوەدا هەروەها بۆ گێڕانەوەی قەرزی دەرەكی، كە لە ئەنجامدا دەبێتە مایەی تێكچوونی رەوشی سیاسی و كۆمەڵایەتی وەك ئەم خۆپیشاندانانەی، كە ئیستا لە ئێراندا هەیە، ئەگەر بێ بەهابوونی زیاتری دراوی توركیش بەردەوام بێ لەویش لەهەموو روییەكەوە نائارامی دروست دەبێ، گریمانەی بێ بەهابوونی زیاتری هەردوو دراوی توركی و ئێرانی زۆر بەهیزە چونكە: 1- بەرزبوونەوەی بەهای دراوی ئەم وڵاتانە پێوستی بەسەرمایەگوزاری بیانی زۆرهەیە، بەڵام رەوشی ئەم ولاتانە لە رووی سیاسییەوە، نەك هەر بۆ ئەمە ئامادە نییە، بەڵكوهەتا ئەم سەرمایەگوزارانەی كە تا ئیستاش لەم دوو وڵاتە بوون زۆربەیان ئەم دوو وڵاتە بەجێ دەهیلن بەتایبەت لە ئێران و لە توركیاش هەمان مەیل لای سەرمایەگوزارانی بیانی هەیە كە كار لە توركیا دەكەن 2- بەرزكردنەوەی رێژەی قازانج تا ئیستا نەیتوانیوە رێگا لە بەردەوامی بەهای ئەم دراوانە بگرێ و بەرز كردنەوەی زیاتر و زیاتریش، دەشێ ئەنجامی پێچەوانەی لەسەر بانكەكان هەبێ، ئەمە جگە لە مەیلی كۆچكرنی سارمایەدارانی ناوخۆی ئەو وڵاتانە بۆ دەرەوە تا سەرمایەكەیانی خۆیان بپارێزن. 3- نەبوونی پشتیوانی دارایی و سیاسی بەهێز لەسەر ئاستی ناوچەیی و جیهانی بۆئەم دوو وڵاتە، بە تایبەتی ئێران وا دەكات متمانە بە لیرە و تمەن كەمتر و كەمتر بێ، واتە بێ بەهابوونیان زیاتر دەبێ. زۆربەی ئەوانەی ئەمرۆ لە باشووری كوردستانی مامەڵەی بازرگانیان لەسەر بنەمای قەرز یان گرێبەست بە تمەن و لیرە لەگەڵ ئێران و توركیادا هەیە، باشووری کوردستانیش تووشی زیانی زۆر دەبێت، كە قەرەبوو ناكرێتەوە، لەئەنجامدا ئابووری كوردستانیش تووشی زیان دەبێ و بۆ ئەوەی سەرەتای بنەمای ئابووری سەربەخو بۆ كوردستانی سەربەخۆ دروست بكرێ دەبێت: 1- كوردانی باكوور و رۆﮊهەڵات لە بەكارهێنانی كەرەستەی نایاب و لۆكسس تا ئەو پەڕی كەم بكەنەوە و بایەخ بە بەرهەمهینانی كەرەسەی ستراتیجی بدەن وەك كشتوكاڵ و خوراكی خۆماڵی 2- تا ئەتوانن کاڵاكوردییەكان وەك بەرو بوومی كشتوكاڵی و ئاژەڵ، ئەمیش بە گوڕیینەوە یا دراوی قورس مامەڵە پێوە بكەن و بفرۆشن. 3- كوردانی رۆژئاوا و باشوورهەموو مامەڵەیەك بە دراوی قورس كە هەیانە بەكارنەهینن لە مامەلە بە دراوی توركی و ئێرانی وهەتا لەگەڵ دیناری عیراقی و لیرەی سوری بۆ راستی ئەمە فەرموون لەگەڵ ئەم بەڵگەیەكە لەكاتی تەواوكردنی بابەت خوێندمەوە كە ئەمرۆ جومعە 10.8.2018عبادی داوای كرد مامەلە بە دۆلار لەگەڵ ئێران رابگرن. http://iraqvoiceirq.com/f4498gykugf0/1 4- دروستکردنی ئەنجومەنی شورای شار و ناوچەکان، کە کار لەسەر کایەکانی ئابوری بکەن، بێ خۆبەستنەوە بە بەرژەوەندیەکانی حزب و خێڵ و خێزان، ئەم حاڵە لەسەر ئاستی حکومەتیش ھەر دەبێت وابێت، کە پێی دەڵێین حکومەتی تەکنۆکرات وەك سەرەتا بۆ دامەزراندنی ئابووری نیشتیمانی.* 5- ھەموو کەرتە ئابورییەکان، بخرێنە ژێر چاودێری ئەنجومەنەکانەوە، دادپەروەرانە بەکاربێن بۆ پڕکردنەوە پێداویستییە ھەنوکەییەکانی خەڵک، بۆ فەراھەمکردنی موچە و خۆراک و پێداویستییە سەرەکیەکانی ژیان و بەڕێوەبردنی دەزگاکانی وڵات. 6- دانانی نەخشە و جوگرافیای ئابوری نیشتمانیەوە دەست کردن بە دروستکردنی دامەزراوەی ئابوری، کە ھەم بۆ کاتی ئێستا بتوانێت ئیدارەی قەیرانەکان بکات، ھەم بۆ داھاتوو ببنە ژێرخانی تۆکمە 7- پەرەپێدانی سیستەمی هەرەوەزیی لە كەرتەكانی ئابووری لە بوارەكانی كشتوكاڵ و پیشەسازی خزمەتگوزاری و كەرتی نیشتەجێبوون بە مەبەستی فەراهەمكردنی دیموكراتی ئابوری تا زۆرترینی خەڵك راستەوخۆ بەشدار بن، هەم لە بواری بەرهەمهێناندا هەم لە بواری بازاڕ و قازانجدا. https://bit.ly/1OfJz9E.* هەروەها ئەبێ بزانرێ كە ئابووری هەر پارە نییە جا چ بگات بە پارەی ئێرانی و توركی كە بەهای كاغەزەكەشی نیه نەك بەهایەك بەرامبەر ئاڵتون http://nishan.org/11.06.2014/5271.NISHANPRESS
.gif)
■ چیا عەباس .. دیموکراسیەت گرێبەستێکە نێوان گەل وەک سەرچاوەی تەشریع و فەرمانرەوا وەک لایەنی جێبەجێکەر، دەستوریش گرێبەستەکەیە. دیموکراسیەت بەیعەدان نیە کە فەرمانرەوایی بە پێرەوکردنی شەریعەتی خوا یا بە حوکمی فکر و عەقیدەیەکی تایبەت دەکرێ و گرێبەسەتەکەشی ئیمان و چەمکی کۆمەڵایەتیە. یەکێک لە پرەنسیپە بنەرەتیەکانی دیموکراسی یەکسانی هاوڵاتیانە لە ماف و ئەرکەکاندا. لەم روانگایەوە با بزانین دیموکراسی هەرێم لە کوێدایە. لە گەڵ بەرزبونەوەی حەماوەی هەڵبژاردن و گرژبونی دەمارگیری حزبی چەندین بەرپرس و کادر و هەڵسوراو و نوسەر و کاندید بە لەهجە و شێوازێک باس لە هەڵبژاردنەکان دەکەن وەک ئەوەی بە نەکردنیان یاخود دواخستنیان کڵپەی دیموکراسی لە هەرێم دادەمرکێتەوە، حوکمرانی، خزمەتگوزاری، گۆرانکاری و کار و کاسبی ئیفلیج دەبن، بە ئەنجامدانیشی لە کاتی خۆیدا ئیتر پەیمانی وەفا و راستگۆیی لە گەڵ دیموکراسی دەگاتەوە لوتکە. گروپێکی تر بانگەشە بۆ بایکۆت دەکەن چونکە لەو باوەرەدان هەڵبژاردن شتی جەوهەری لە حوکمرانی ناگۆرێت. بۆ سەلماندنی کاریگەری دیموکراسی و گرنگی پەرلەمان گروپێک لەم هەڵمەتەدا گۆرینی هاوسەنگی هێزی ناو پەرڵەمان بە بەراورد بە سەرەتای دروستبونی بۆ پرۆسەی دیموکراسیەت و ژیانی پەرڵەمانی دەگەرێننەوە. ئەمە تەنها دیوێکی واقیعەکەیە، دیوەکەی تری ئەوەیە وێرای ئەو گۆرینە دەرکەوت شتێکی ئەوتۆی لە سیستەم و شێوازی حوکمرانی نەگۆریوە، بە پێچەوانەوە لە چەند بوارێکی هەستیاردا خراپتریش بوە لەوەی پێش گۆرینی هاوسەنگیەکە. بۆ یەکەم جار لە مێژوی باشوردا دوای راپەرین پەنا بۆ چەمکی دیموکراسیەت برا، کورد لە دۆخێکی زۆر دژوار و ئاڵۆزدا بو، کوردستانێکی وێرانەی دەستی سەدامی ئازاد کردبو، ئابوری دارمابو و لە گەڵ چەندین برین و کێشەی گەورە بەرەو ئازادی و بونیاتنان هەنگاوی دەنا، تەنها پشتگیری گەورەی هێزەکانی هاوپەیمان بون. مەخابن هێشتا پەنجەمۆری دەنگدەران بۆ پەرڵەمانی کوردستان وشک نەبوبو بە زەبری هێز فیفتی- فیفتی سەپێنرا، ئەوەندەشی نەبرد لە سەر پارە فیشەک جێگای وشەی گرتەوە، پەرڵەمان لەت کرا و داخرا، " دیموکراتخوازە دێرینەکان" هۆکاری زۆر دەردەسەری و ماڵوێرانی و زراندنی ناو و ناوبانگی کورد بون. دوای چوار ساڵ بە جەبروتی ئەمریکا شەرەکە راگیرا و پەرڵەمان یەکخرایەوە. ئەمە سەرەتای تاقیکردنەوەیەکی مێژویی بو بۆ دەسەڵاتدارانی کورد چۆن مامەڵە لە گەڵ پرۆسەی بە دیموکراتیزەکردنی کوردستان دەکەن. بە گەلێک پاساو و هۆکارەوە یەکگرتنەوەی دو ئیدارەکە لە سەر پشتی کیسەڵ دەرۆیشت، هەوڵێکی جدی نەدرا بۆ بە دامودەزگاکردنی جومگەکانی حوکمرانی تا بکرێنە کۆڵەیەکی بەهێزی دیموکراسی، بە پێچەوانەوە چوار ساڵ دوای روخاندنی سەدام بە زەبری رێکەوتنی ستراتیژی نقەیان لە پرۆسەی بە دیموکراتیزەکردن بری، مافەکانی هاوڵاتیانیش کرانە خۆراک و کاڵای حزبی. وێرای ئەو سەرەتا سەقەتە بە درێژایی ٢٦ ساڵ لە تەمەنی پەرلەمان چەندین نوسەر و رۆشنبیر و خۆپیشاندەر بونە قوربانی بەکارهێنانی سادەترین مافی دیموکراسیان لە دەربرین را و نارەزایی، چەندین رێکخراو و دەزگا ناودارەکانی دنیا دەرباری پێشێلکردنی مافە دیموکراسیەکان راپۆرتیان بڵاوکردۆتەوە. تێگەیشتنی زۆربەی هێزەکان بۆ پرسی دیموکراسی تێگەیشتنێکە کە هاوتەریب بە ژمارەی کورسی بە دەستهاتوی پەرلەمان ژمارەی پۆست و دەسکەوتی تایبەت و حزبیان دەبینن، مامەڵەیان لە گەڵ پرۆسەی دیموکراسی وەک گرێبەستێکی سیاسی، یاسایی، ئیداری، کۆمەڵایەتی و مەعنەوی کە مافەکانی هاوڵاتی دەپارێزێت، دابینیان دەکات و بەرگریشیان لێدەکات، نەکردوە. زۆر ئاساییە هێزەکان مشوری یاسایی و رەوای پێگەی بەهێز لە پەرلەمان بخۆن وەک دەروازەی سەرەکی بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، کێشەکە لەوەدایە بەدەستهێنانی ئەو پێگەیە بۆتە ئامانجی سەرەکی تا لە سایەی دەسەڵات و نیعمەتەکانیدا گوزەر بکەن، هەر بۆیە سەرجەم هەڵبژاردنەکان لە کوردستان بێبەری نەبون لە ساختە و فروفێڵی بەرچاو بۆ بەرزکردنەوەی زۆرەملێی نارەوای ژمارە. ئەم ئەزمونە تاڵانە دەریدەخەن کە شەرعیەتی شۆرشگیری لە دوای راپەرینەوە و لە یەکەم ساتی دروستبونی پەرلەمانەوە شکستی هێنا بە شێوازێکی هێمن و پەسندکراو و رەوا بەرەو شەرعیەتی یاسایی و دەستوری بروات، هاوکاتیش تارمایی ئەو دو شەرعیەتە لە پرۆسەی بە دیموکراتیزەکردندا وا تێکەڵ و پێکەڵ بون کە لێکەوتەکەی بۆتە ئەستەنگێکی سەرسەختی بەردەم پرۆسەکە. ئەزمونی حوکمرانی و پەرلەمانی کوردستان لێوان لێون لە دەیان نمونە لەو بوارەدا. بەشێکی تر لە خەمخۆرانی هەڵبژاردن بە جۆرێک سەمایەیان بە دەوری خێمەی دیمەکراسیەت و پەرلەماندا بەرپا کردوە وەک ئەوەی گرێبەستی دەستور یەکلایی بۆتەوە و بەیعەتی ئاینی و حزبی و خێلەکی و فکری ملکەچی پرۆسەی بە دیموکراتیزەکردن و بەرژەوەندیە باڵاکانی نەتەوە و نیشتمانن. کارنامەی هێز و حزبەکانی کوردی لە ساتی دامەزراندنیانەوە( نەتەوەیی، ئاینی، کۆنسێرڤەتیڤ، کۆمینیست، سۆسیال دیموکرات و.... جۆرەکانی تریش) داوای دیموکراسیەتیان کردوە و بە کلیلی چارەسەری پرسی کوردیان زانیوە. پاش روخاندنی سەدام و پێرەوکردنی سیستەمێکی پەرلەمانی تەوافقی لە بەغدا کە بۆ زیاتر لە ١٣ ساڵە بێجگە چەسپاندنی چەند مافێکی رەوای کورد لە دەستوردا نەبێت پرسە گرنگەکانی تر یەکلا نەکراونەتەوە، کەچی هێزە کوردیەکان بە بانگەشەش بێت گۆدۆ ئاسا چاوەروانی دیموکراسی بەغدان، لە کاتێکدا نێوماڵی خۆیان تەنراوە بە دیاردە و کاری نامۆ بە دیموکراسی. کاتیەتی دەرک بکرێت بەوەی زۆر لە مێژە پرسی دیموکراسیەت لە ناوچەکەمان، بە کوردستانیشەوە، برینە کۆنەکەیەتی کە لە سایەی ئاین و مەزهەب و حزب و عەقیدە و دکتاتۆر و نەریتە بەسەرچوەکاندا زەمینەی سارێژکردنی بۆ نەرەخساوە. کاتێک گۆڕان دروستبو نوێنەرەکانی پەرڵەمانی کوردستان یان وروژاند، هاوکێشەکان، ئیرادەی حزبی، بەرژەوەندخوازەکان، ژمارەکان و بەرپرسان کەوتنە بەر شاڵاوی راستەوخۆی نارەزایی و هەڵچون، هاوتەریب هەڵمەتێکی راگەیاندنی بەهێزیش ئاستی هۆشیاری کۆمەڵایەتی و تێگەیشتنی خەڵکی بۆ چەندین چەمکی سیاسەت و حوکمرانیان پتەوتر کرد. گۆرانکاری لە ئەقڵیەتی خەڵک و گەشەکردنی ئاستی هۆشیاری کۆمەڵایەتی ئەو سەرمایە گەورەیە کە کاری بەرەی نارەزای ناو پەرڵەمان بەدەستی هێناوە. مەخابن باش ئیستیسمار نەکراوە، چونکە پرسی دیموکراسی بۆ بەرەی عیلمانی نارەزاش لە هەمان فێرگای فکری و سیاسی بەرەی دەسەڵاتەوە سەرچاوەی کردوە. لەو فێرگایەدا وا پەروەردە و گۆشەکراون کە ململانێکردنی یەکتر بە چەک یاخود بە سیاسەت بۆ زاڵبون و باڵادەستیە و گەر بشکرێت بۆ سرینەوەی یەکترە، بە چەک و سیاسەت ئەمەیان بۆ نەکرا. لە سایەی ئەو مێژ و زەمینەیەدا شەری دەنگ لای خۆمان زۆر ئاڵۆزترە لە شەری چەک، چونکە دەنگ وەک فیشەک نیە دەتوانرێت ئاراستەکەی بگۆردرێت، بۆیە شەرەکە لە سەر ئاراستەکردنی دەنگە. راستە لەم شەرەدا بەرنامەی جیاواز خراونەتە بەردەم دەنگدەر، تا ئێرە کارێکی ئاساییە، ئەوەی هێزەکان لەو پرۆسەیەدا پشتگوێیان خستوە ئەوەیە کە پرۆسەی دیموکراسی تەنها دەنگدان نیە، بەڵکو لە بنەرەتدا پەروەردە و گۆشەکردنی دیموکراسیانە و پێرەوکردنی یاسا و بە دامەزراوەکردنی حوکمرانی و دادپەروەری و قبوڵکردنی یەکتر و جیاوازیەکان و گوێگرتن لە لۆژیکی واقیعی و لە سەروی هەمو ئەمانەشەوە دارشتنی هاوبەشی بەرژەوەندیە باڵاکانی نەتەوە و نیشتمان و پێرەوکردنیانە. پرۆژە یاسای هەموارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم یەکێک بو لە پێوەرە هەرە گرنگەکان بۆ هەڵسەنگاندنی ئاستی ئەقڵیەتی سیاسی دیموکراسی. چاوەروان دەکرا پارتی لە گەڵیدا نەبێت، بەڵام نەک بەو شێوەیەی قفڵ لە دەرگای پەرڵەمان بدات و رێگری لە سەرۆکی پەرلەمان بکات و نوێنەرانی هاوپەیمانێکی حوکمرانی بە فەرمانی حزبی رەوانەی ماڵەوە بکات. ئەوەی چاوەروان نەدەکرا یەکێتی کە خۆی بە سۆشیال دیموکرات دەزانێت و خاوەنی پرۆژەی سەرەتایی هەموارکردنەوەکە بو لە پشتەوە خەنجەرێک لە پرسێکی گرنگی دیموکراسی بدات. ئەم ئەزمونە سەلماندی بەیعە کرۆکی دیموکراسیەتی لە کوردستان دارشتوە و ئەقڵیەتی سیاسی کوردی ماویەتی بتوانێت ملکەچی دیموکراسیەتێکی راستەقینە بێت. بۆ خۆم ئەوپەری شانازی دەکەم کە کوردستانەکەم خاوەنی پەرلەمانە، هاوکات بێ ئومێدیشم بە مانەوەی ئەم پەرلەمانە بەم شێوازەی ئێستا بتوانێت رۆڵیکی کاریگەری لە بیناتنانی نەتەوەکەمدا هەبێت. بێگومان پەرلەمانتارە بەرێزەکان دەڵێن چەندین یاسایان دەرکردوە، چەندین لێپرسینەوە و چاودێریان کردوە و رۆڵیان لە چارەکردنی چەند کێشەدا هەبوە. ئەوانە هەمویان راست و واقیعن. گروپ و کۆمەڵگا سەرەتاییەکانیش یاسا و رێسای خۆیان بۆ رێکخستنی ژیانیان هەبوە، گەرچی ئەمجۆرە لە حوکمرانی بە زەبری وراسی و عرفەوە بەرێکراون، بەڵام شتی زۆر باشیان بۆ خۆیان کردوە کە دواتر گەشەیان کردوە و بونەتە بەردەکانی بناغەی فەرمانرەوایی لە دنیادا. ژیانی پەرلەمانی کوردستان، سەرەرای دەسکەوتەکانی، لە کەش وهەوای فەریکە دیموکراسیدا گیرساوەتەوە، پرۆسەی دیموکراتیزەکردن بەو شێوازە لە دایکبو، بە ئیفلیجی پەروەردە کرا، بە زەبری حزب و بەرژەوەندیەکان تا ئەم چرکەیەش دیلێکی قوماتە کراوە و ناو بە ناویش بە میلۆدیا نەتەوەییەکان دەیلاوێننەوە. وێرای ئەوەی ئەم هەڵمەت و پەرۆشیە بۆ هەڵبژاردن مافی هێزەکانە، بەڵام گرنگ نیەتە هاندەرەکانن، بێگومان بەشێکی خەمخۆریە و بەشەکەی تریشی بۆ شەرعیەت دانە بە پێگە، جا چ دەسەڵاتدار بێت یاخود نارەزا و ئۆپزسیۆن، ئەو دو بەرەیەی کە هەر یەک لێیان پشکی خۆی هەیە لە شێواندنی زەمینە دروستەکەی دیموکراسی. رۆتەردام: ١٢ی ئۆگۆستی ٢٠١٨
.gif)
■ یاسین تەها ... سەرۆک وەزیرانى عێراق حەیدەر عەبادى لەدوا کۆنگرەى هەفتانەیدا زۆر درێژەى دا بەباسکردنى زیانەکانى گەمارۆ ئەمەریکییەکان لەسەر گەلى ئاسایی ئێرانى و بەدۆخى خەڵکى عێراق و ساڵانى نەوەدەکانى چوواند. بەڵام بەرانبەر بەمەش جەختیکردەوە کە حکومەتەکەى "لەپێناو بەرژەوەندى گەلى عێراق" پابەند دەبێت بەو گەمارۆیانە کە یەکلایەنە لەلایەن ئەمەریکاوە سەپێنراون بەسەر تاران بەتایبە پاش هەڕەشەی تڕەمپ بۆ خۆ یەکلاییکردنەوەی وڵاتان لەنێوان ئەمەریکاو ئێران. هەندێک لەچاودێران ستایشى هەڵوێستەکەى عەبادى دەکەن و پێیانوایە پراگماتییە بەرانبەر دۆسییەک کە زۆر گەورەترە لەقەبارەى عێراق، بەڵام هەندێکیتر لەوانەش سەرۆک مەعسوم بەگومانن عێراق بتوانێت بەئاسانى پابەند بێت بەگەمارۆکان چونکە 1400 کم سنوری لەگەڵ ئێراندا هەیە، ئەمە جیا لەپەیوەندییە مێژویی و مەزهەبییەکانى نێوان هەردوو وڵات. دۆستانى ئێران لەبەغدا بەرەیەکى گەرمى شەڕیان کردۆتەوە دژى هەڵوێستەکەى سەرۆک وەزیران، بەجۆرێک لەماوەى دوو رۆژدا زیاتر لە 20 بەیاننامەو لێدوانى جیاجیا لەوبارەیەوە دەرکران کە زۆربەیان دژى چونە بەرەى ئەمەریکا بوون لەلایەن عێراقەوەو هەندێ سیاسەتوانیش ئەمەیان ناوناوە شیزۆفرینیا. حیزبى دەعوە کە بنکەى سیاسى عەبادییە، داوایکرد "گەلانى ئازادیخواز دژى گەمارۆکەى ئەمەریکا بوەستەوە"، بێئەوەى باسى هەڵوێستى حکومەتى عێراق بکات لە پابەندبوون بەو گەمارۆیانە لەکاتێکدا سکرتێرى مەکتەب سیاسییەکەى خۆى "عەبادى" سەرۆکایەتى دەکات. بەرانبەر بەمەش ئەمیندارى گشتى حیزب کە نورى مالیکییەو لەرکابەرییەکى سەختدایە لەگەڵ عەبادى راشکاوانە دوایکرد حکومەتى عێراق نەبێتە بەشێک لەگەمارۆکان، بەدواى ئەوەشدا کۆبوونەوەیەکى لەگەڵ بالیۆزى ئێران ئیرەج مەسجدی _ دا گرێدا بۆ سەلماندنى مانەوەى کاریگەریی ئێران لەکایەى سیاسى عیراقیدا. ئەوەشى مالیکى بەراشکاوانە نەیوت، ئەوا هەندێ لەسەرکردەکانى دەعوەو ناوەندیترى نزیک لەئێران وتیان کاتێک عەبادیان تۆمەتبار کرد بە "بێ سفەتى" بەو پێیەى ئێران لەسەردەمى سەدام پەناى حیزبى دەعوەو خودى عەبادى ـ یان داوە، لەشەڕى داعشیش هاوکاریی باشى عێراقیان کردووە. دابەشبوونى عێراقییەکان لەبارەى سزا ئەمەریکییەکانى سەر ئێرانەوە، تەنها لەناو حیزبى دەعوەى حوکمڕاندا نییە، بەڵکە ئەم دۆسییە فرە رەهەندە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییە تەواو عێراقى شپرزە کردووە، وەک ئەوەى وڵاتەکە خۆى زۆر تەباو رێک بێت و هیچ هۆکارێکى نەبێت بۆ دابەش بوون. بۆ نمونە کەتیبەکانى سەیدولشوهەدا کە لەژێر چەترى حەشدى شەعبیدان داوا دەکەن بەهەمووجۆرێک ئیش بکرێت بۆ شکاندنى گەمارۆکان و سوێندیان خواردووەو خوایان گرتووە بەشایەت لەبەیاننامەکەیان کە نان لەگەڵ ئێرانییەکان بکەن بەدوو کەرتەوە. بەبێ ئەوەى ئەوان هەڵوێستەیان لەسەر ئەوە کردبێت کە هێشتا نان و خواردن و شمەک و کەلوپەل هەر لەئیرانەوە دەگاتە عێراق و قەبارەى ئاڵوگۆڕى بازرگانى شمەک لەئێرانەوە بۆ عێراق ساڵانە 6 ملیار دۆلار تێپەڕ دەکات. عەسایب کە 15 کورسى پەرلەمانیان بەدەستهێناوەو لەباڵە ئێرانییەکانى حەشدن برێک دیبلۆماسیانەتر مامەڵەیان لەگەڵ دۆخەکە کردووە بەبیرخستنەوەى عەبادى کە ئەو حکومەتى کار بەرێکەرى کاتییەو مەجبور نییە بچێتە ژێربارى بڕیارى وەها، ئەمەش پێچەوانەى هەڕەشەى گروپەکانیترى حەشدى دەستەخوشکى عەسایبە لەچەشنى کەتیبەکانى حیزبوڵڵا. لەناو شەپۆلى نارەزایەتییەکانى شیعە دژى بەشدارى عێراق لەگەمارۆکانى سەر ئێران، رەوتەکەى حەکیم ناوەراستى گرتووە بەداواکردنى قسەکردن لەگەڵ ئەمەریکا بۆ رەچاوکردنى دۆخى عێراق و پێدانى رۆڵێکى هاوچەشنى ئوردن لەگەمارۆى عێراقى ساڵانى نەوەدەکان، ئەنجومەنى باڵاى ئیسلامیش شتێکى هاوشێوەى لەمەى وتووە بۆ دورکەوتنەوە لەتوڕەیی ترەمپ و هەمیش قوتاربوون لە ئیحراجى بەجێهێشتنى هاوپەیمانەکەیان کە ئێرانە. نێچرڤان بارزانى کە حکومەتەکەى بەبێ پرسى عێراق نەوت دەفرۆشێت، دەلێت چاوەڕوانى هەڵوێستى بەغدا دەکەین لەمەڕ ئێران. لەرووى ئابووریشەوە شارەزایان پێیانوایە ئەو دۆخەى لەئێران هاتۆتە ئاراوە هەندێک جێکەوتەى دەبێت لەسەر عێراق لەوانەش، کەمبونەوەى دانانى پارە لەبانکەکانى ئێران، چونکە بەپێى هەندێک خەمڵاندن لەماوەى رابردوودا عیراقییەکان لەهاڕەکردنى بەهاى تمەن نزیکەى 500 ملیۆن دۆلار زیانیان کرد. جگە لەوەش رەنگە خەڵکى زیاتر بۆ گەشتوگوزار روو بکەنە ئێران و لەوەیە خانوو شوققەو ئەرزەش بکڕن چونکە نرخەکەى هەرزانە لەچاو دۆلار، ئەو شتانەشى بەفەرمى قەدەغە دەکرێن دگۆردرێن بۆ مەرزە نافەرمى و رێگا قاچاغەکان. لەمەولا چیتر ئیرانییەکان ناتوانن بۆ گەشتوگوزار یان زیارەت وەک جاران بێنە عێراقەوە بەهۆى گرانى تێچوونەکان، ئەگەرى زۆریش هەیە بەقاچاغ ئاودیوکردنى دۆلار لەسەر ئاستێکى فراوان دەست پێ بکات بەتایبەت ئەوکاتەى عێراق دەبێتە سییەکى هەناسەدان بۆ ئیرانى تەواو گەمارۆدراو لەمانگى تشرینى دووەمى ئەمساڵدا. هەرچەندە عێراق خۆى کێشەى کوشندەى بێکاریی هەیە بەڵام دوور نییە ئێرانییەکان روو بکەنە ئێرە بۆ دەسکەوتنى کارو راکردن لەو دۆخە سەختەى لەوڵاتى خۆیاندا سەرهەڵدەدات. هەرچەندە گەمارۆکان بۆ ئێران کوشندەو خراپن بەڵام بەشى عێراقیش خێریان تێدایە بەهۆى بەرزکردنەوەى نرخى نەوتەوە کە داهاتى سەرەکى عێراقییەکانە، زۆر کەسى بەئاگاش هوشیاریی دەدەن لەوەى عێراق دڵ بەو سەرکزییەى ئێستاى ئێران خۆش نەکات، چونکە گوشارەکان زیاتر تڕەمپ ـ ین تا ئەوەى ئەمەریکى بن و ئەگەر بێت و دوو ساڵیتر نەبێتەوە بەسەرۆک ئەگەر هەیە ئیران بگەرێتەوە دۆخى خۆى وەک سەردەمى ئۆباما.
.gif)
■ كەمال رەئوف.. بەدەر لەلۆمەو رەخنەو رەتكردنەوەی كاری ساختەكاری پارتی و یەكێتی لەهەڵبژاردنەكان، گرنگە كەموكورتی لایەنە نارازیەكانیش لەبەرچاو بگیرێت و ئەو هەڵانەش باس بكرێت كە خۆیان لێ بەرپرسیار بوون، چونكە ئەوەی لە هەڵبژاردنی 12/ 5 رویدا گەر بەشێكی رەخنەكان بەرەو رووی لایەنە نارازیەكان نەكرێتەوە، بەتایبەت گۆران، هاوپەیمانی، كۆمەڵ و یەكگرتوو، ئەوان رەخنەكان جگە لەپاساو هێنانەوە هیچی تر نابێت. سەرباری ئەو هەموو كاری ساختەكاریانەی ئەنجامدران، هێشتا كۆی دەنگی ئەو چوار لایەنە پێكەوە لەهەرێم دەكاتە هێزی دووەم و لەگەڵ پارتی ئەوەندەی جیاواز نییە، بۆنمونە، لەهەرێم ئەو چوار لایەنە پێكەوە كۆی دەنگەكانیان دەكاتە، 512351 دەنگ، لەكاتێكدا كۆی دەنگانی یەكێتی 364638 دەنگە، واتە 147713 دەنگی لە یەكێتی زیاترە، پارتی كە هێزی یەكەمە لەگەڵ چوار لایەنەكە 212376 دەنگی زیاترە، بەڵام دابەش بوونی لایەنەكان و فەوتاندنی دەنگەكانیان واكەوتۆتەوە، كە نەوەی نوێ بە 63760 دەنگەوە لەسلێمانی 2 كورسی بەربكەوێت لەكاتێكدا چوار لایەنەكە، بە 283289 دەنگەوە بتوانن تەنها 6 كورسی بەدەست بهێنن، ئەمە لەكاتێكدا چوار لایەنەكە 219529 دەنگیان لە نەوەی نوێ زیاترە، خۆ ئەگەر چوار لایەنە نارازیەكە پێكەوە بونایەو دەنگیان نەفەوتایە، دەبوو لەباتی 6 كورسی 9 كورسیان بۆخۆیان مسۆگەر بكردایە. لەهەولێر چوار لایەنەكە كۆی گشتی دەنگەكانیان 152659 دەنگە بەڵام سێ كورسیان مسۆگەر كردوە، بەڵام نەوەی نوێ بە 70833 دەنگ دوو كورسی بەركەوتوە، واتە دەبوو چوار لایەنەكە زیاتر لە 4 كورسیان بەربكەوێت. لەدهۆكیش هەمان حاڵ دووبارە بووەتەوە، بۆنمونە، هەرچوار لایەنەكە 76631 دەنگی هەیە، بەڵام یەك كورسیان بەركەوتوە، گەر پێكەوە بونایە دەبووە دووكورسی، واتە كۆی ئەو كورسیانەی لە هەر سێ پاریزگاكە لەدەستیانداوە بەهەڵەی خۆیان دەكاتە 6 كورسی. ئەمە وێرای ئەگەر بەیەكەوە بونایەو یەك لیستیان هەبووان ئومێدی زیاتر و بەشدارییەكی زیاتری خەڵك لەهەڵبژاردن دەكراو رادەی كاری ساختەكاریش بەو شێوەیە نەدەبوو كە ئێستا چارەسەركردنی بووەتە خەونی حوشتر. ماوەتەوە سەر ئەوەی بڵێن گەر دەسەڵات غەدری شەش كورسی لێكردبێتن بۆ خۆشیان هۆكاری لەدەستدانی زیاتر بوون، بۆیە هەقوایە بەشێك لە رەخنەكان پێش دەسەڵات بەرەو رووی ئەو هۆكارانە بكەنەوە كە تەنها خۆیان هۆكار بوون و نەیان توانی دۆخەكە وەك خۆی بناسنەوە.
■ كۆساڵان عەبدولمەجید .. لەبنەمادا ھاتنە سەردەسەڵاتی ترامپ واتای گۆڕانکارییەکی ئابوری سیاسی بوو بۆ جیھان و بەتایبەت ڕۆژ ھەڵاتی ناوەڕاست، ترامپ نەیشاردۆتەوەو بەئاشکرا ئەڵێت "ئەوەی لەگەڵ ئێرانە لەگەڵ ئێمە نیە". لەبنەمادا ئێرانیش ھێندە پارویەکی بچوک نیە تا بەئاسانی قوتبدرێت، ھەربۆیە سیاسەتی ئەمریکا لەشەڕی بەرامبەر ئێران بەچەند شێوازو قۆناغێکە و کۆتا ڕێگەی چارەسەری سەربازییە. لەو چوارچێوەیەدا ئەمریکا ھەوڵی بڕینی شادەمارەکانی ئێران دەدات لە عێراق سوریا لوبنان، بەبڕوای من شەڕی سوریا و داتەپینی ئابوریيەکەی و لەناوبردنی ئەسەد ھەر لەچوارچێوەی بڕینی شادەمارەکانی ئێراندایە. لەکاتێکدا ئەمریکا دەیتوانی چەند ساڵێک لەمەو بەر ئەو سزایانە بەسەر ئێراندا بسەپێنێ بەڵام ئیدارەی ئەو وڵاتە ھەموو ھەنگاوێک بەدراسە دەکەن، چونکە ھەتا پەلوپۆکانی ئێران لەکارنەخەن، باش دەزانن سزاکان کاریگەری ئەوتۆیان نابێت، لەماوەی ڕابردوشدا ئەو ڕاستیيە سەلمێنرا. بۆیە بەدرێژایی شەڕی ئەمریکاو ئێران و لەچوار چێوەی ئەو فشارانە خراونەتە سەر ئابوریيەکەی، ھێندەی ئێستا کاریگەری نەبووە و ھێزی کڕینی پارەی دانەبەزیووە. ئەمە لەکاتێکدایە ھیچ یەکێک لە دەوڵەتە ھاوپەیمانەکانی لەناوچەکە حاڵیان لە ئیران باشتر نیە وەک حکومەتی شیعەی عێراق و بەشار ئەسەد لە سوریا، بۆیە بەئاسانی ناتوانێ ئەو لاسەنگیيە ڕاست بکاتەوە. یەکێک لەو دەوڵەتانەی غەزەبی توڕەیی ئەمریکا گرتویەتيیەوە، تورکیایە، کە دەیەوێت سەرکێشی لەگەڵ ئەمریکا بکات لە سیاسەتی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا. ڕاستە بە ئێستەشەوە تورکیا ھاوپەیمانێکی ستراتیژی ئەمریکایە، بەڵام ھەندێ جار بەمەبەست بێت یان بێ مەبەست لەخەتی ئەمریکا لا ئەدا، بۆیە ناتوانین بڵێین ئەمریکا وەک ئێران چاو لە تورکیا دەکات، بەڵام پێویستیشە جارجارە زلەیەكی ئاگادارکردنەوەی لێبدات. سەرەڕای بوونی چەند دۆسیەیەکی بازرگانی و سپیکردنەوەی پارەی ئێرانی لە لایەن تورکیاوە، لەئێستاشدا تورکەکان بە ئاشکرا دەڵێن ئێمە پابەندی سزاکانی ئەمریکا بۆسەر ئێران نابین، دروستە ئەگەر لەڕووی دیبلۆماسیيەوە سەیری ئەو ھەڵوێستەی تورکیا بکەن، بەو مانایە کە دەیەوێت ئەمریکا ناچار بکات مل بۆ کۆمەڵێک داواکاری بدات، بەڵام ئایا تاچەند ئەمریکا بەدەم ئەم فشارانەی تورکیاوە دێت ؟ وەک دەردەکەوێت ئەمریکا نەک بەدەم فشارەکانی توەکیاوە نەھاتووە، بگرە تۆزێکی ماوە ھاوتای ئێرانی بکات، لیرەی تورکی تۆزێکی کەمی ماوە لەڕوی ھێزی کڕینەوە ھاوشێوەی تمەنی ئێرانی لێبێت. پرسیاری گرنگ ئەوەیە، ئایا کام لەم دوو دەوڵەتە زوتر تەسلیمی ئیرادەی ئەمریکا دەبن؟ ئەوەی جێی سەرنجە فشارەکانی ئەمریکا بۆسەر تورکیا زیاتر و کاریگەر تر دەبن،چونکە ساڵانێکە گەلی ئێرانی بەبەراورد بە تورکیا لەگەڵ ئەو دۆخە ڕاھاتون و دەڵێن "زیندەگی سەختە"، بەڵام تورکەکان وانین، بەرگە ناگرن، چونکە شێوازو ستایلی ژیان لە خواردن و خواردنەوە، کەیف و سەفا، زۆر لەگەڵ ئێرانیيەکان جیاوازە.
■ د. ئەحمەدی مەلا .. ئەوەی لای ئێمە هەیە، سیستەم نییە، بەڵکو "ستراکتور" هەن، مزگەوت "ستراکتورێکە" لە ناوەوەی ئەم ستراکتورە سیستەم هەیە، نموونە، ئەرکە ئاینییەکان، پێنج ئەرکەکە، ژمارەی کڕنۆشەکان، دەسنوێژ پێش نوێژکردن، گوتاری هەینی هتد. خێل ستروکتوترێکە، لە ناوەوەی ئەم ستراکتورە سیستەم هەیە. سوڵحی عەشایریی، هەڵبژاردنی ریش سپی، نەریت و دەستوورە نەنووسراوەکان.خێزان ستراکتورێکی دیکەیە، هەروەها قوتابخانەش ستراکتورێکە، لە ناوەوەی ئەم بونیادە سیستەم هەیە، ژمارەی وانەکان، دابەشبوونی مادەکان و نمرە بەدەستهێنان و دەوامی بەیانیان و دوای نیوەڕوان. بەڵام ئەم ستراکتورانە، وەکو دورگەی دوور لەیەکن. لە سەرووی ئەمانەوە سیستەمێکی گشتگیر نییە. دروستکردنی سیستەم پەیوەستە بە پرۆسەی ئەقڵانییەوە کە دواتر لەگەڵ مۆدێرنیتێ یەک دەگرێتەوە و دواجار دەبێتە بنەما بۆ بەڕێوەبردنی دیموکراسیی و هتد تاکو ئێستا هیچ حیزبێک نەیتوانیوە خوێندنەوەیەکی ورد بکات و پرۆگرامێکی تێروتەسەلی لەم رووەوە هەبێت. وەک بینیمان، مامۆستایانی قوتابخانە مانیان گرت، هیچی لێ شین نەبوو، چونکە قوتابخانە دابڕاوە لە کۆمەڵگە..سبەی ئەگەر هەموو زانکۆکان دەرگاکانیان دابخەن، هیچ روو نادات...سبەی کەس نەچی بۆ مزگەوت، هیچ روو نادات..جوتیار زەوی نەكێڵێ، هیچ روو نادات...ئێمە سیستەممان نییە، چونکە دامودەزگایەکی باڵامان نییە کە سەرنجی کۆمەڵگە بدات، لە جوولەکانی تێبگات و دواجاریش ئاراستەی بکات، دەستنیشانی کێشەکان بکات و چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە.حیزب هەموو ئەرکەکانی کورتکردۆتەوە بۆ چەند شتێکی سادە و ساکار کە ئیدامەدانە بە بوونی خۆی وەکو حیزب کە بانگەشە بۆ ئەوە دەکات کە بوونی ئەو وابەستەیە بە بوونی کوردەوە. چۆن لەگەڵ بەغدا رێک بکەوێ...چۆن دڵی شیعە رازی بکات، چۆن لەگەڵ سوننە بکەوێتە دانوساندنەوە...چۆن داوای یەک ریزیی بکات، چۆن و چۆن..سیستەم واتە بوونی یەک پاکێچ، ئەمەش پەیوەستە بە پرۆسەی ئەقڵاندنەوە کە لە لای ئێمە نییە.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
