سەركەوت شەمسەدین  سەرەتا پێمگرنگە ئەوە رونبێت کە تۆمەت و ناوزراندن بەرامبەر هەر کەس و نوسەرێک لەلایەن هەرحزب و گروپێکەوە بکرێت نیشانەی ئیفلاسی سیاسی و ئەخلاقییە و بەردەوامیدانە بە ئەزمونی شکستخواردوی بۆگەناوی حزبی کوردی و هیچ بەرهەمێکی نیە. من بۆخۆم یەکێکم لەو کەسانەی چ ئەوکات وەک رۆژنامەنوس و چ ئێستا وەک سیاسی روبەروی ئەم بۆگەناوی بەناو سیاسییە بومەتەوە و رۆژانەش روبەروی دەبمەوە، بەڵام ئەمە هەگیز کۆڵم پێنادا.  یەکێک لە بنەماکانی نەوەی نوێ گێرانەوەی ئەخلاقە بۆ سیاسەت، ئەوەی پارتی و یەکێتی قێزەونیان کردوە ئێمە سەرلەنوێ بنیاتی بنێینەوە. بۆیە هەرکەس دژی ئەم بنەمایە کاربکات ئەوە دژی نەوەی نوێ کاردەکات و پێویستە رێگری لێبکرێت، بەڵام بەهۆی بونی پەیجی زۆر و زەوەندی ساختە زەحمەتە راست و دروست لەیەکتر جیابکەیتەوە، چەندان پەیج و ئەکاونتی ساختە دروستدەکرێت بۆ مەبەستی جیاواز. سەبارەت بە بابەتی پۆپۆلیزم، هەم کەمال و هەم بەشی هەرەزۆری نوسەران و رەخنەگران لە کوردستان تەنانەت لە ئاستی دونیا زۆر بەهەڵە قسە لەسەت پۆپۆلیزم دەکەن وە تەسنیفکردنی هێزەکان بە پۆپۆلیست بەتەواوی هەڵەیە. باشترین کتێب کە کۆمەکمان بکات بۆ تێگەشتن لە پۆپۆلیزم کتێبەکەی "یان ویرنەر مۆلەر "ە بەناوی "پۆپۆلیزم چییە؟"  سەرنجی نوسەران بۆ ئەم کتێبە رادەکێشم کە زۆر گرنگە بۆ تێگەشتن لە چەمکی پۆپۆلیزم وە چۆن مامەڵەی لەگەڵ بکەین وە ئایا پۆپۆلیزم مەترسییە؟ من تەنیا سەرنج دەخەمە سەر پێناسەکە کە بەراوردکردنی بەدۆخی کوردستان. مۆلەر ئاوا پێناسەی پۆپۆلیزم دەکات: 1. دژی نوخبەی سیاسی و واقیعی باوە. 2. دژی فرەیی یە (فرەیی ئاینی، قەومی، مەزهەبی، سیاسی) 3. کۆمەڵگەی مەدەنی سەرکوت دەکات 4. بەڵێن یان کار بە سیستمی دامەزراندن (پێدانی هاندانی مادی) گشتی دەکات بۆ کرینی وەلائی دەنگدەر. 5. بانگەشەی ئەوە دەکات تەنیا ئەو نوێەری راستەقینەی خەڵکە واتە بۆ ئەوەی کەسێک یان هێزێک وەک پۆپۆلیست بناسێنی دەبێت ئەم پێنج مەرجە یان چوار مەرجیان لانیکەم تێدابێت.  ئەوە هەڵەیەکی کوشندەیە کە تەنیا لەبەر ئەوەی هێزێک سیاسی دژی واقیعی باو و نوخبەی سیاسی بێت وەک پۆپۆلیست سەیر بکرێت، چونکە هەمو هێزێکی نەیار لەرێگەی رەخنە و رەتکردنەوەی واقیعی باو دەگاتە دەسەڵات و هیوا بۆ خەڵکی دروستدەکات. رەتکردنەوەی واقیعی باو لە زۆر کاتدا زەرورەتە. بۆ نمونە هەندێ کەس ترەمپ و بێرنی ساندەرس بە پۆپۆلیست ئەژمار دەکەن چونکە دژی نوخبەی حاکمن، بەڵام ترەمپ دژی فرەیی یە و دژی کۆچبەرە و تەنیا خۆی بە شەرعی دەزانێت. لە کاتێکدا بێرنی ساندەرس پشگیری کۆچەبەران، و دژیرەگەز پەرستی یە و پشگیری کۆمەڵگەی مەدەنی و میدیا یە و دژی کۆمپانیا زەبەلاحەکانە. چۆن دەکرێت ئەم دوانە هەردوکیان بە پۆپۆیست بۆیە هەڵەیەکی گەورەیە هێزێکی سیاسی تەنیا لەبەر ئەوەی دژی نوخبەیە بەڵام باوەری تەواوی بە پێکەوە ژیانە، باوەری با دەمازراندنی خەڵک نییە بۆ کرنی وەلائ، باوەری بەوە نییە تەنیا ئەو نوێنەری خەڵکە بە هیچ جۆرێک ناچێتە چوارچێوەی هێزێکی پۆپۆلیستەوە. ئەومەرجانەی سەرەوە وەک پێناسەی پۆپۆلیست بە تەواوی لە پارتی یەکێتی دا بونی هەیە و پۆپۆلیستی راستەقینە بریتییە لە پارتی و یەکێتی، نەک هێزێک کە خەونی وەرگرتنی دەسەڵاتی هبێت وواقعی باو رەتبکاتەوە. لەم سۆنگەیەوە دروستکردنی پردی سماقوڵی، چاککرنی یاریگا، دروستکردنی پرۆژەی بچوک بۆ گەنجان، کردنەوەی خولی بەهێزکرنی توانای گەنجان نەک پۆپۆلیزم نییە بەڵکو بەشێکی گرنگی کاری سیاسی و کێبرکێی دیموکراسی یە.

رێبوار کەریم وەلی (1) یەكێتی راست دەكات، كە دەڵێ بەشێك لە هۆكاری رێكنەكەوتنی پارتی و یەكێتی لە سۆنگەی ئەو جێگۆڕكێ لەناكاوەی ناو پارتییە، (ئەلبەتە بە دەربڕینێكی ناسیاسییانە). قسەی نێچیرڤان بارزانیش زۆر راستە، كە پارتی ناچارە لەگەڵ چەند گرووپێكی یەكێتی رێكبكەوێت، نەك حیزبێكی سیاسیی خاوەن بڕیار! ئەو جێگۆڕكێیە بۆ پارتی قووڵاییەكی ستراتیژیی هەیە (ئەگەرچی دەكرا بە شێنەیی بكرێت)، بەڵام هاوكێشەكانی ناو یەكێتیشی ژێراوژوور كرد. پارتی تەنانەت ئەو كاتەی لە كابینەی هەشتەمدا، وەكو شەریكی سیاسی و حوكمڕانی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕاندا رێككەوت، موڕاعاتی وەزعی ناوخۆی یەكێتیی كرد و باڵانسی نێوان ماڵی تاڵەبانی و كۆسرەت رەسوڵی تێك نەدا. ئێستا ئەو باڵانسە لە سۆنگەی ئەوەی كە یەكێتی لە دووی ئۆكتۆبەر حیسابی بۆ قسەی پارتی نەكرد و فڕكان فڕكانیان بوو، كە كێ دكتۆر بەرهەم ساڵح دەكاتە سەرۆككۆمار، تێكچووە و پارتیش ئامادە نییە كێشەكانی ناو یەكێتی چارەسەر بكات و دەڵێ مادام ئەوەندە یەكگرتوو بوون، ئێستا بۆ رێكناكەون؟ جاران ماڵی تاڵەبانی لە حكومەت و كۆسرەت رەسوڵیش وەك جێگری سەرۆكی هەرێم لە دەسەڵاتدا بەشدار بوون. ئێستا لە ئەنجامی هەڵەكانی یەكێتی و زیادەخوازیی ماڵی تاڵەبانی لە لایەك (كە هەم سەرۆكی پەرلەمان و هەم جێگری سەرۆكی حكومەتیان دەوێت) و پێداگریی پارتی لەسەر پێنەدانی هەندێك وەزارەت، كە دەبێ لەژێر دەستی خۆیدا بن، هێندەی دیكە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی قووڵ كردووەتەوە. گومان لەوەدا نییە، كە لە دوای دووی ئۆكتۆبەری پارساڵەوە، پارتی بە رووحێكی تۆڵەسەندنەوەوە (جگە لە دوو كوڕەكەی تاڵەبانی) مامەڵە لەگەڵ هەموو باڵەكانی یەكێتیدا دەكات. ئەمڕۆ جگە لە دوو كوڕەكەی تاڵەبانی (كە یەكیان ئامادەبوو بیفرۆشێ)، هەموو یەكێتی باجی بە سەرۆكبوونی دكتۆر بەرهەم دەدەنەوە. لەكاتێكدا، هێشتا دوو پەرلەمانتارەكەی هاوپەیمانی لە بەغدا نەچوونەتەوە ناو فراكسیۆنی یەكێتی و بە خۆیان دەڵێن سەربەخۆ! هەموو مانۆڕە سیاسییەكانی ئەم چەند مانگەی رابردوو، ئیشكردنێكی سیستەماتیكی ماڵباتی تاڵەبانی بوو، كە لە کۆتاییدا وا بكەن، كە خۆیان چۆنیان بوێ لەگەڵ پارتیدا رێكبكەون. پێكهاتەی شاندەكەی یەكێتی بۆ دانوستاندن لەگەڵ پارتی دیارە كێن و بەرەو كام ئاراستەی دەبەن. ئەوان سەرۆكایەتیی دكتۆر بەرهەمیان لەسەر كۆسرەت رەسوڵ كردە ماڵ و خۆشیان خێر و بێرەكەی دەبەن. ئەگەرنا پارتی دەیتوانی نەهێڵێ ئەو باڵانسە تێكبچێت. 45 كورسییەكەی پارتی (2) ئێوارەی 30ی ئەیلوولی 2018 كە تازە دەنگەکانی نێو سندووقەكانی دەنگدان بۆ پەرلەمانی كوردستان دەژمێردران، گوتەبێژی ئەوسای یەكێتی رایگەیاند، كە دان بەو ئەنجامانەدا نانێن و تەنانەت گوتی بایكۆتی پڕۆسەی سیاسیش دەكەن. ئەو لێدوانە لە كاتێكدا هات، كە شاندی یەكێتی بە سەرۆكایەتیی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەرکردایەتی و خوارتریشەوە، بە ئاسمانەوە بوون بەرەو بەغدا تا كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆككۆمار سەربخەن، كە دوو رۆژ دوای ئەوە لە پەرلەمانی بەغدا دەنگی پێدرا. خوێندنەوەی هەرە سەرەتایی بۆ ئەو لێدوانە، لە كاتێكدا تەنیا ئەنجامی بەرایی و ناڕەسمیی هەندێك شوێن بڵاوكرابوونەوە، ئەوە بوو كە یەكێتی بیەوێ لە رێگەی بە بارمتەگرتنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان، كارتێكی گوشار لە دژی پارتی بەكاربێنێت، كە چاوەڕێی سەركەوتنی گەورەی دەكرد، یان هەر پێشەكی یەكێتی بیەوێت بەشێك لەو پێشێلکاریانەی خۆی بشارێتەوە، كە لە رۆژی هەڵبژاردن، خەڵكانێك بە ناسنامەی ساختەوە هێندرابوون دەنگ بدەن. 45  كورسییەكەی پارتی لە هەڵبژاردن مەكرەمەی یەكێتی نییە، چونكە هەر دوای لێدوانی گوتەبێژی فەرمی یەكێتی، ماڵباتی تاڵەبانی، كە كوڕەكەیان سەرۆكی لیستی یەكێتی و مەبەستیان بوو زۆرترین دەنگ بە دەست بێنێت، ئەویش نەك بۆ چوونە ناو پەرلەمان، بگرە بۆ بەهێزكردنی پێگەكەی لە داهاتووی حزبدا، لێدوانی گوتەبێژی حیزبەكەی خۆیانی بە درۆ خستەوە. پارتی چەند مانگێك پێشتر لە هەڵبژادنی 12ی مایس، حیزبی یەكەمی وڵاتی بەناو عێراق بوو، بۆ دەبێ گومان لەو سەركەوتنە نەكرێت، بەڵام گومان لەوەی کوردستان بكرێ، یان پارتی پێویستی بەوە هەبێت خێری پێ بكرێت؟  ئەو 45 كورسییەی پارتی مەرەكەبی سەر كاغەز نەدەبوو، تەنانەت ئەگەر یەكێتیش رازی نەبووایە. ئەوانەی شەوی پێش هەڵبژاردن لە كۆمیسیۆنەوە گورزیان لە یەكێتی دا، لە 18ی شوباتی ئەمساڵ ئەو راستییەیان بۆ یەكێتی دووپاتكردەوە، كە ئەوەی لە گەڕەكەكەی خۆی لە سلێمانی بۆی دەچێتە سەر، مەرج نییە لە شوێنی دیكە بۆی بچێتە سەر. یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان ئامادەیە (3) لە شوباتی 2018ـەوە تا شوباتی 2019 كە رێككەوتنی سیاسیی نێوان پارتی و گۆڕان ئیمزا كرا و بە هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان دەست بە جێبەجێكردنی كرا، پارتی و گۆڕان بۆ ماوەی ساڵێك كاریان لەسەر ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان دەكرد. ئەوەی كە ئێستا خەڵك وا هەست دەكات زۆر بە ئاسانی پارتی و گۆڕان گەیشتوونەتە ئەو خاڵەی ئێستا، لە راستیدا بەرهەمی لێكتێگەیشتن و هاوكات ئەو بارودۆخەیە، كە لە دوای خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر هاتە ئاراوە. فەزڵی گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی لە سەرۆكایەتییەوە بۆ پەرلەمانی، ئیتر لە باخەڵی گۆڕان و پارتیدایە كە بڕیاری لێدەدەن و جێبەجێی دەكەن. حیزبەكانی دیكەش كە رەنگبێ هەمان روانگەیان هەبووبێت، یان بە دەنگدان بەو یاسایە دەیسەلمێنن كە فیعلەن ئەوانیش هەمان مەبەستیان هەبووە، یان پاشقۆڵی لێدەگرن و هیچیان پێ نابڕێ.

كەمال چۆمانی  ئاڵۆزیی کەسایەتیی نارسیسیست: نەخۆشیی و ئاڵۆزییەکی دەرونیی و کەسییە، کەسی نارسیسیست لە رادەبەدەر موعجیبە بە خۆی، لە رادەبەدەر خۆویست و خۆپەرستە. هەڵسوکەوتی نائاسایی هەن بەوە دەناسرێنەوە کە زیاد لە پێویست هەستی خۆبەگرنگزانین و بەخۆسەرسوڕمانیی هەیە و هیچ سۆز و میهرەبانییەکی نییە. ئەوانەی توشی ئەو ئاڵۆزییە کەسییە دەبن کاتێکی زۆر لە بیرکردنەوە لە خۆیان بەسەردەبەن کە چۆن سەرکەوتن و دەستەڵات بەدەستبێنن، یان زۆر خەریکی روخسار و دەرکەوتنی خۆیان دەبن.  یەکێک لە سیماکانی فاشیزم رەتکردنەوەی ئەویترە. کەسی فاشیست بە هیچ جۆرێک رەخنەی ئەویتر قبوڵناکات. فاشیستەکان باڵادەستی شانۆی سیاسیین. خەڵک گڕدەدەن بە دژایەتیکردنی دوژمنەکانیان. فاشیستەکان بە پشتیوانیکەرانی خۆیان دەڵێن کە رێگای ئاسان هەن بۆ چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزەکانیان. خۆیان وەک رزگارکەری نیشتیمانیی تەماشادەکەن و خۆیان و دەوڵەت بەیەکترەوە پەیوەست دەکەن. یەکێک لە نهێنییەکانی سەرکەوتنی هیتلەرئەوە بو کە دەیگوت: "من پێتان دەڵێم چی منی گەیاندۆتە ئەو ئاستەی کە پێیگەیشتوم. کێشە سیاسییەکانی ئێمە ئاڵۆز دەردەکەوتن. خەڵکی ئەڵمانیا نەیانتوانی هیچی لەبارەوە بکەن. من ئاڵۆزیی کێشەکانم کەمکردەوە لەڕێی سادەترین چەمکەکانەوە. مێگەلی خەڵک لەوە تێگەیشتن و وەدوای من کەوتن." سیماکانی فاشیزم لە هەندێک کەسایەتیی سیاسیی و حیزبی سیاسییدا هەن. مەرج نییە حیزب و سیاسییەکان تەنها ناسیۆنالیستێکی توندڕەو بن بۆ ئەوەی فاشیست بن، دەکرێت حیزبێکی بچوک یان سیاسییەکی تازە-هەڵتۆقیویش بێت و سیماکانی فاشیزم تێیدا بەرجەستە ببن. لەناو سیاسەتی کوردییدا لە هەرێمی کوردستان، ئەو سیاسییانە زۆر زۆرن کە نارسیسیستن و فاشیستن یان ویستی فاشیستانە بیرکردنەوە و گیانی داگیرکردون جا چ لە کۆنەکان و چ لە نوێکان. ئەوانە لە مێژوی بزاڤی رزگاریخوازیی کوردیی و لەدوای رزگاریی کوردستان، مەترسییەکی گەورەن و ئێستاش مەترسییەکی هەرە گەورەن بەسەر داهاتوی وڵاتی ئێمە، ئاشتیی کۆمەڵایەتیی، دیموکراسیی، حوکمی قانون و چەسپاندنی ئازادیی.

هونەر تۆفیق لێکچونی پەیوەندی نێوان ترۆتسکی و ستالین لە زۆر حیزب و شوێنی جیادا هاوشێوەیە ۰ کاتێک ترۆتسکی تیئۆریزەی شۆڕشی لە فەلسەفەی سیاسی حیزبی بەلشەفیکەکاندا دەکرد ٫ ستالین پیاوێکی سەرکێش و یاخی نەخوێندەواربوو لە گوندەکانی قەفقازدا ۰ کۆمۆنیستەکان ئەوەندە ئیشیان بە ستالین بوو وەک چەتەیەک هەڵکوتێتە سەر بانکێک و بڕێک پارەیان بۆ پەیدابکات ۰ نەخۆشکەوتنی لینین و دوور کەوتنەوەی ترۆتسکی هەلێکی زێڕین بوو بۆ ستالین تا قاچ بخاتەسەر یەکەم پلەی سەرکەوتن بەسەر پلیکانەکانی حیزبدا بەرەو دەستەڵات ۰ غەفڵەتی ترۆتسکی و لێکچووەکانی لە حیزبەکانی تردا لەوەدابوو ٫ پێی ی وابوو کەسێکی گوندەکی و نەخوێندەوار ئەو لیاقەتە جومناستیکیەی نیە بتوانیت سەربکەوێت بەرەو دوا پلەی حیزب و کۆنترۆڵی تەواوی ئۆرگانەکانی بکات ۰ ترۆتسکی لە بەکەمگرتنی ستالینی جومبازدا ٫ وەهای مەزەندە دەکرد ستالین چەند بەرز بڕوات ٫ ئەو بە دێڕێک لە نووسنێکدا یان بە وتارێک فڕێ ی دەداتەوە خوارەوە ۰ بەڵام بێئاگابوو لەوەی ستالین هەموو جومگەکانی حیزب و حکومەتیشی لە ڕێگەی دانانی کەسی نزیک لەخۆیەوە کۆنترۆڵ کردبوو ۰ ترۆتسکی ئەوەندەی بایەخی بە تەنزیر و تەحلیلی حیزب و فیکری سیاسی ئەدا ٫ دوو هێندەش بێخەبەربوو لە دابەشکردنی پلەوپۆستەکان ٫ ئەو پێ ی وابوو وتارەکانی دەتوانن دەستەڵات ئاڕاستەبکەن و جەماوەر لەپشت وتارەکانی ئەون نەک پلە و پۆستەکانی ستالین کە دەیبەخشینەوە بەسەر پیاوەکانی خۆیدا ۰ ئەو غەفڵەتەی ترۆتسکی و هاوشێوەکانی لە حیزبەکانی تر تێ ی کەوتن ٫ ئەنجامەکەی بە زیانی خۆیان و شکست شکایەوە و ستالینەکان بوونە باڵادەستی یەکەم و بەنەخوێندەواریەکەی خۆیان بەریان بە تیئور و فەلسەفەکەی ئەوانیش گرت ۰

نەوزادی موهەندیس •ڕێكەوتی 18/3/2018 ئەو ڕۆژە ڕەش و شوومە بوو بۆ تەواوی كوردان و بەتایبەتیش بۆ كوردانی ڕۆژئاوای قارەمان كەماوەی 6 ساڵی ڕێكە خەباتی مان و نەمان دەكەن لەلایەك لگەڵ گروپە تیرۆریستیەكان و لەلایەكیش لەبەرامبەر سوپای توركیا و لەلای سێهەمیشەوە بەرامبەر سوپای ڕژێمی داگیركاری سوریادا. توركیا كاتێك لە 24/6/2016دا بڕیاری دەستوەردانی لەكاروباری سوریادا دا،لە مانگی 1/2018وە كەوتە پلاندانان و پەلاماردانی شاری عفرین و بەبەرنامە وێسگەكانی ئاوی خواردنەوە و فڕنەكان و وێسگەكانی پەیوەندی بۆردومان دەكرد و تائەوكاتەی توانی لە 18/3دا بەتەواوەتی بچێتە ناوەڕاستی شاری عفرین و داگیری بكات. كوردانی ڕۆژئاوا بەگشتی و عفرینیەكان بەتایبەتی توانیویانە گەورەترین قارەمانێتی پیشانی هەموو دونیا بدەن لەسەر دەستی كچان و كوڕانی كوردا و ئەوان بەهەق بونە سەفیری كوردایەتی لەو قۆناغەدا و هێندەی تر ناسنامەی كورد و گەریلایان بەدونیا ناساندا لەپاڵ خەبات و بەرگریكردنی هێزی پێشمەرگەی قارەمان لەباشووری كوردستاندا.پێش ساڵێكی ڕێك سوپای داگیركاری توركیا بەهاوكاری چەندین گروپی تیرۆریستی لە سوپای بەناو ئازادی سوریای و..هتد. لەژێر ناوی هێرشی(( درع الفرات))دا توانیان شاری عفرینی خۆڕاگری كوردان داگیر بكەن،لەبەرچاوی هەموو دونیا و مەخابن هەموو دونیاش و بەتایبەتیش زلهێزەكانی ڕوسیا و ئەمریكا كە دەستڕۆیشتوی ناو سوریان بێدەنگبوون لەو كارە داگیركاری و دوور لەمرۆڤانەیەی ئەردۆگان و سوپاكەی. •عفرین زۆر بێناز و بێكەس بوو لەو كاتەدا ،چونكە تەنانەت كوردانی براشیان لە باشوور نەیانتوانی وەكو پێویست و هاوشێوەی كوبانی قارەمان بەدەنگیەوە بچن لەبەر دووری لە سنوری هەرێمی كوردستان و ڕێگریەكانی هێزەكانی توركیا و تەنانەت ئەمریكاش. ئەمریكا بۆخۆشی هاوكاری دوو گروپی تیرۆریستی بەناوەكانی ((جیش الاسلام و فیلق الرحمان)) كردوە كە دەستیان هەیە لە گۆڕینی دیموگرافیای عفریندا. •لەماوەی ئەو ساڵەدا ئەردۆگان و سوپاكەی و گروپە تیرۆریستیەكان گەلێك كار و تاوان ئەنجام دەدەن لە عفریندا هاوشێوەی لە دونیای سەردەمدا نیە و تەنها لە پێش 500 ساڵدا باوباپیرانی  ئەردۆگان لە خەلافەتی ئیسلامی عوسمانیدا ئەنجامیانداوە و بەدڕندەترین شێوە و خوێنڕشتن و كوشتار ئەوكاتیش شاری حەڵەبیان داگیركرد و خەڵتانی خوێنیانكردوە. ئەردۆگان و سوپاكەی دوای چوونە ناو عفرینەوە لەسەر شێوازی تەتار و مەغۆلە عوسمانیەكانی باوباپیرانی 3 ڕۆژ شارەكەی حەڵاڵ كرد بۆ چەتە خوێنڕێژەكان و هەموو كارێكی دزین و ڕفاندن و ڕاو وڕووت و فەرهودو تاڵانی شارەكەی حەڵاڵكرد و كەوتنە دزیكردنی ماڵان و كوشتوكوشتاری كوردان و شێواندن ودزینی ئاسەوارەكۆنەكانی كوردان و تێكشاكاندنی سیمبولە ئازادیەكانی كورد وەك پەیكەری كاوەی ئاسنگەرو ...هتد. •ئەو كارانەی كە سوپاكەی ئەردۆگان كردویانە لە عفرین تەنها لە مێژوە تاریكەكانی چەرخەكانی ناوەڕاستدا ڕوویانداوە،وەك: 1.دەستخستنی پارەیەكی زۆر لەكوردان بەناوی ئەوەی كە ڕاپۆرتیان لەسەردراوە و بۆلابردنی ئەو ڕاپۆرتانە پارەیەكی زۆریان لێسەندون. 2. ڕفاندنی كەسانی دەوڵەمەند و دواتر ئازادكردنیان بە پارەیەكی زۆر. 3.دەستبەسەراگرتنی زەوی و ماڵ و دوكان و باخ و كشتوكاڵ و ...هتد. 4.سەپاندنی باج بەسەر بازرگاناندا بەناوی پاراستنی سەروماڵیان. 5.بڕینی دار زەیتونەكان و دواتر فرۆشتنیان وەك دار لەبازاڕەكانی حەڵەب و توركیا. 6.ڕێگەگرتن لەناردنی زەیتون بۆ بازاڕەكانی حەڵەب و ناردنیان بەنرخی هەرزان بۆ بازاڕەكانی توركیا. 7.تەقاندنەوەی گەڕۆك لەكوڵان و ناوماڵانی كورداندا بەدەستی ئەنقەست بۆ ترساندنیان و دەربەدەركردنیان. 8.سەرپەرشتیكردنی وەزارەتی پەروەردەی توركیا بۆ خوێندن لەشاری عفرین. 9.هەراسانكردن و دەرپەڕاندنی كوردە عەلەوی و ئێزیدیەكان. 10.ئەنجامدانی كارو چالاكی لەلایەن((دەزگای كاروباری ئاینەكان لەتوركیا))كە دامەزراوەیەكی باوەڕپَكراوی ئەردۆگانە بۆ كۆكردنەوە و هاندانی مسوڵمانان لەهەر شێوێنێك بن بۆ پاڵپشتی لە بیرۆكەی عوسمانیە نوێكان لەژێر پەردەی ڕابوونی ئیسلامیدا. هەموو ئەم كارانەی توركیا و ئەردۆگان دەیكەن بۆ گۆڕینی دیموگرافیای شاری عفرینی كوردانە و گەرەكێتی لەجێگەی كوردە ڕەسەنەكان عەرەب و توركومان و ..هتد نیشتەجێبكات. ئەوەتا ئاماری عەرەبی بە 55% و كوردی بە 35% داناوە بۆ ئەوەی 65% كوردەكان دەربكات  وكە كاری گۆڕینی دانیشتوانی ئەنجامدا كەس نەڵێت گۆڕانكاری كراوە.ئاشكراشە بەپێی هەموو ڕێكەوتنە نێودەوڵەتیەكان كاری پاكتاوی ڕەگەزی و داگیركردنی شار و وڵاتێك لەدەرەوەی یاسا نێودەوڵەتیەكانن و بەتاوان دادەنرێن و ئەوەتا مادەكانی 2 و7 و 8ی ڕێكەوتنی ڕۆما ئەوكارانە بەتاوان لەقەڵەم دەدات. ئەردۆگان مەبەستێتی كە ناوچەی ئارامیش بە قوڵایی 5كم دروستبكات لەسەر سنوری نێوان توركیا و سوریا بەڕەزامەندی ڕوسیا و ئەمریكا و كاری سەرپەرشتیكردنیشی هەرخۆی بیكات،بەناوی پاراستنی ئەمنیەتی خۆی و بۆهەمیشە بتوانێت ڕێگری لەكار و چالاكی كوردانی ڕۆژئاوا بگرێت. تاوانەكانی ئەردۆگان و سوپاكەی و گروپە چەتەكان ،لەناو ڕاپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتوەكانیشدا كە لە 6/2018دا بڵاوكراوتەوە دەریخستوە كە(( لە ئاستێكی بەرزدا تاوانی توندوتیژی لە عفرین بەڕێوە دەچێت دژی مەدەنیەكان و كارەكانی دزی و تاڵانی و هەراسانكردن و ڕفاندن و كوشتن زۆر بەربڵاوە و هیچ یاسایەكیش لە عفریندا نەماوە بەتایبەتیش دژی ئەوانەی كە هاوكاری كوردەكان دەكەن)).  ئاماری تاوان و كارە قێزەونەكانی ئەردۆگان و چەتەكانی ئەوەمان پێدەڵێن كە گەرەكیانە مۆركی كوردانە لەشاری عفرین وەربگرنەوە و گۆڕانكاری گەورەی دیموگرافیای تیادا ئەنجام بدەن،ئەوەتا لەماوەی ئەم ساڵەدا هەستاون بە: •32-45 قوتابخانە تێكدراون •318 پەیمانگا و زانكۆ داخراون •50 هەزار خوێندكار لەخوێندن بێبەشكراون •13 منداڵی خوێندكار كوژراون •سەپاندنی خوێندن تەنها بەزمانەكانی عەرەبی و توركی •زیاد لە 200 كورد گیراون لەلایەن گروپەكانی ((جەبهەی شام و احرار الشرقیە و فرقەی حمزە))وە. • توركیا بەنیازە ئەو 3 ملیۆن ئاوارە سوریە بگێڕێتەوە بۆ ناوچە كوردیەكان لە(( عفرین و جەڕابلوس و عەزاز)) و نیشتەجێیان بكات و تائێستا زیاد لە 140 هەزار ئاوارەی سوری چونەتەوە ناو عفرین لەهەموو نەتەوەكان. •وەرگرتنی بڕی 20هەزار دۆلار لەبەرامبەر ڕزگاركردنی هەر خێزانێكی كورد. •وەرگرتنی بڕی 5 هەزار دۆلار لەبەرامبەر  پێدانەوەی  ئۆتۆمبێلەكانیان. ئەوەی ئاشكرابوە ،ئەوەیە كە داگیركردنی عفرین دژی حیزبێكی دیاریكراو یان هەنگاوێكی پێشوەختە نەبوە بۆ پاراستنی ئەمنیەتی سنورەكانی توركیا،بەڵكو شەڕی جوگرافیا و دانیشتوان و پاكتاوكردنی ڕەچەڵەكی كورد و كوردستان بوە لەچوارچێوەی بەرنامەی فراوانخوازی دەسەڵات و قەڵەمڕەوی عوسمانیە نوێكاندا كە ئەردۆگان گەرەكێتی سەردەمی خەلافەتی عوسمانیەكان ببوژێنێتەوە و خەون بە خەلیفایەتی مسوڵمانانەوە دەبینێت. دەوڵەتی توركیا بەدرێژایی مێژووەكەی كە لەسەر غەزوكردن و كوشتوبڕین بنیاتنراوە،لەئێستاشدا ئەو خەوە قێزەونەی فڕێنەداوە و گەرەكێتی بەزۆر و زۆرداری و داگیركردن خەونە ڕزیوەكەی زیندووكردنەوەی خەلافەتی عوسمانی زیندووبكاتەوە لەسەر حسابی داگیركردن و وێرانكردنی وڵاتان و گەلانی ناوچەكە و بەتایبەتیش كورد. بەڵام ئەردۆگان و سوپاكەشی و چەتەكانیش باش دەزانن عفرین و هەموو شارە كوردیەكانی تریش لە ڕۆژئاوادا دەبنە ئەو زەلكاوەی كە تیایدا گیردەخۆن و كوردان بە ئاسانی سەرشۆِرناكەن و بەردەوامی دەدەنە مقاوەمەت و كار و چالاكی دژی هێزەكانیان و ڕۆژێكدێت عفرینی خۆڕاگر لەژێر زوڵم و داگیركاری توركەكان ڕزگاری دەبێت.ئەردۆگان و توركیا ئەركێكی قورسی پاراستنی ئاسایش و بەڕێوەبردنی عفرینیان كەوتۆتە ئەستۆ كەلەم قۆناغەی توركیادا زۆر زەحمەتە بەردەوام بێت چونكە ئابوریەكی فشەڵ و لاوازی هەیە. •لەكۆتایدا مانگی ئازار بۆ كوردان زۆر بەئازارە و بەتایبەتی كە پێش 31 ساڵ شاری هەڵەبجە لەباشوور لەلایەن ڕژێمی داگیركاری بەعسی فاشیزمەوە و لەبەرچاوی هەموو دونیادا و بەبێدەنگی و بێكەسی  شەهیدكرا،ئەوەتا بەهەمان شێواز و پێش 1 ساڵیش عفرینی دەستەخوشكی  هەڵەبجە بەبەرچاوی هەموو دونیا و بەبێدەنگی هەمان ئازاری بەخۆوە بینیەوە و داگیر و خەڵتانی خوێنكرا. مەخابن هەڵەبجە و عفرین ترۆپكی  دوو ئازاری قوڵ و لەبیرنەكراوی نەتەوەیەكی ژێر دەست و داگیركراوی كوردن لە دونیای بەناو پێشكەوتوو و دیموكراسید و ئازایەكاندا ،بەڵام بەدڵنیایی وەك چۆن هەڵەبجە ئازاد و ئاوەدانكرایەوە و ڕژێمی بەعسی فاشی لەگۆڕنرا ئاوهاش ڕژێمی توركیا و چەتە تیرۆریستەكانیش لەگۆڕدەنرێن وعفرینیش و هەموو شارە كوردیەكانی ڕۆژئاوای كوردستان ئازاد و ڕزگار و ئاوەدان دەكرێنەوە و دوژمنان وداگیركارانی كودیش سەرشۆڕ و زەلیل و بەرەو زبڵدانی مێژوو دەنێردرێن. ئەركی هەموو كوردانە كە چیدی عفرین بەبێدەنگی و بێكەسی بەجێنەهێڵن و ڕێگە بە بەردەوامی داگیركردنی و شێواندنی دیموگرافیاكەی نەدەن و هەموو هێز و توانا و پەیوەندیەكانیان بخەنە گەڕ بۆ كۆتایهێنان بەو ستەم و جەور و داگیركاریەی عفرین كە لەلایەن ئەردۆگان و سوپاكەی و چەتە تیرۆریستەكانەوە بەردەوامە وچیدی بێدەنگی بشكێنن.  

دانا سۆفی برایم تا دێت گەڕی گفتوگۆکان لە نێوان پارتی و یەکێتی درێژتر دەبێتەوە و ئومێدی ھاوڵاتیانیش بەم کابینە نوێیە کەمتر دەبێتەوە، ھۆکاری سەرەکیش گیڤ بوونەوەی ھەردوولایە لە یەکتری، وە باشتریشە زوو زوو بیریان بھێندرێتەوە دوانەیێکی پێکھەڵنەکەوتووی خۆش ویستن.   جیاوازتر لەوەی ڕوویداوە ئەوایان لێ چاوەڕوان دەکرا حکومەتێکی شەریف بێ کێشە دەھێنە ئاراوە بانگەشەیان بۆی ئەکرد، بیانوی یەکێتیش بۆ تاخیرکردنی پێکھێنانی کابینەی نۆ ئەوەیە ؛ ھەر چەندە تاخیربێت بەس حکومەتێکی زامنی مافی ھاوڵاتییان بێت! بێ ئاگا لەوەی شەریکەکی دوێنێی نانی لەسەر سێڵە. پرسیارێک لە مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتی و سەرکردەباڵاکانییان و کوردستانییان،  چی ئەبێت پارتی وەزارەتی ناوخۆ بدات بە یەکێتی؟!  "باشترە پارتی دەست لەم وەزارەتە یان وەزارەتێکی تر بەر بدات بۆ ھاوخەبات و ھاوڕێ دێرینەکەی بەڵکو بتوانێت کاری باشتری تێدابکات و ھەموو شتێک بە قابیلی گۆڕانکاری ببینێت" چی ئەبێت یەکێتی وەزارەتی ناوخۆ وەرنەگرێت؟!   "باشترە ئەم دوو ھێزە ئەگەر کورسیەکانییان ھاوشان نەبن سەیری یەکتری بکەن لە ھێز و خەبات ھاوشانن، باشتریشە لە وەزارەتی ناوخۆ و سامانە سروشتیەکان یەکێکییان لای یەنەکە بێت، چونکە دەبێت ھەموو لایێک تێبگات پارتی و یەکێتیش خەڵکی ئەم ھەرێمەن و دوو ھێزی کاریگەرن، کاریان لەسەر بکرێت بەرەو باشر بڕۆن و لەگەڵ لایەنە کانی پێکەوە بەرەو ئاسۆ ھەنگاو بنێن" چی ئەبێت پارتی نەرمی بنوێنێت؟! وەزارەتی ناوخۆ نا سامانە سروشتەکان نا دارایی بیدات بە ھاوخەباتەکانی چی ئەبێت؟! "بەم کارەی پێکھێنانی حکومەت و پەرلەمان خێراتر ئەکات و کوردستان بەرە و کەناری ئارامی لەنگەر دەگرێت، شتێک نامێنێت لەناو شەقام بڵێن پارتی دڵی لەگەڵ کورسییە" چی ئەبێت یەکێتی و گۆڕان شەریکی ڕاستەقینەبن و پێکەوە کوردستانێکی بەھێز و ئارام  و ئاوەدان بەدی بھێنن؟! "باشترین ڕێگایە بۆ خزمەتکردنی کوردستان و کوردستانییان لەم کاتەدا و دڵی  تۆراوی یەکێتیش بە یەکجاری ئاو ئەخواتەوە و زامی گۆڕان و دەنگدەری ئەم ھێزەش ساڕێژ ئەبێت" چی ئەبێت ھەموان ھاوکار بن لە پێناو باشور و پاراستنی دەستکەوتەکان  (پارتی،یەکێتی، گۆڕان ،کۆمەڵ، نەوەی نوێ، یەکگرتوو) چی ئەبێت زوو ڕێکبکەون؟! نەگات بە مریشکە ڕەشە؟! "بەم شێوازە نموونەیێکی جوانی پێکەوە کارکردنی لایەنە سیاسیەکان دێتە ئاراوە، ھەرێمەکەشمان ئاھ ھەڵکێشانی (٥) پێنج ساڵی داھاتووی ساڕێژ ئەبێت" چی ئەبێت سەرۆک سەرکردە مامۆستا دکتۆر خوێنکار نوسەر ڕۆژنامەوان فەرمانبەر وەستا کرێکار باوک دایک ھاوکار بن؟! "کوردستان کەسی لێ زیاد نییە بە ھەموو پێکھاتە و لایەنەکانەوە جوانیین بە ھەمووشمان دەتوانین سەرکەوتن بە دەست بھێنین" پرسیارێکیش بۆ ھەموان جێدەھێڵین چی ئەبێت واقیع بیین و گەشبیین بین؟!

شاناز ئبراهیم ئەحمەد  ئه‌گه‌ر دەڵێن ئه‌و هه‌موو هاتوچۆ و بێنه‌ و برده‌ و‌ دانیشتنەتان له‌به‌ر ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌ قوربانه‌ نامانه‌وێ چونکە دڵنیاین کە ڕاست ناکەن ، كه‌س نیه‌ ئه‌و ڕاستیه‌ نه‌زانێت كه‌ شه‌راكه‌تی ڕاسته‌قینه‌ شتێك نیه‌ به‌ وه‌رگرتنی چه‌ند وه‌زاره‌تێك و واژۆكردنی چه‌ند خاڵێك له‌ ژێر ناونیشانی هاوپه‌یمانیتیدا بێته‌دی ، شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ پێویستی به‌ دوو لایه‌نی دادپه‌روه‌ر و مافپه‌روه‌ر و خاوه‌ن ویژدان و مه‌بدا و فكری سیاسی هه‌یه‌..!! شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ و ڕێککەوتن به‌ كه‌سانێك جێبه‌جێ ناكرێ مانەوە و بەردەوامیان بە خۆپه‌رستی و قۆرخكاری و پچڕینی پشکی جێنشینەکانیانەوە بەند بێت ، كه‌سانێك كه‌ له‌ ( پەڵپینەوە هەتا بۆریە نه‌وتەكانی کوردستانیان كۆنترۆل كردبێت )چ باکیان بە یەکێتی و خواستی یەکێتییەکانە ؟  شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ ئەوە نیە تۆ پۆستی پارێزگارم پێ ببەخشی به‌رامبه‌ر به‌وه‌رگرتنی دوو بیره‌ نه‌وت ..!! تۆ خوله‌م بۆ بكه‌یته‌ كوێخا و من عه‌به‌ت بۆ بكه‌مه‌ ئاغا ..! ئەوە شه‌راكه‌ت نیە ئەوە سەودا و مامەڵەیە بەدەنگی خەڵک و دەنگدەرانی   گشت حزب و یەکێتیەوە ، سەودا بە شەونخوونی ئەو خەڵکەوەیه‌ کە شار بە شار و دێ بە دێ ڕێیان بۆ کوتای و دەنگیان بۆ کۆدەکردیتەوە ، تۆش لەپێناو وەزارەتێکی پڕ ئیمتیاز و پارە و پول دەیبەخشی و به‌ دیفاع لە خواستی دەنگدەران پێماندەفرۆشیتەوە ؟ ئینجا بابچینه‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی كورسی و پۆسته‌كان سه‌ره‌تا با له‌پۆستی سه‌رۆكی په‌رله‌مانه‌وه‌ ده‌ست پێبكه‌ین ، به‌ڕای من یه‌كێتی هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر له‌م كابینه‌یه‌دا چاو ببڕێته‌ ئه‌و پۆسته‌ چونكه‌ جگه‌ له‌وه‌ی له‌ دواڕۆژدا كه‌سێكی پێ به‌مووچه‌یه‌كی زه‌به‌لاح خانه‌نشین ده‌كرێ هیچ سوودێكی نه‌ بۆ یه‌كێتی و نه‌ بۆ په‌رله‌مان و نه‌ بۆ چه‌سپاندنی دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری نیه‌ و نابێ ، كاری ئه‌و كه‌سه‌ی دەبێتە سەرۆکی پەرلەمان له‌م كابینه‌یه‌دا ته‌نیا سه‌رله‌قاندن ده‌بێت ، چونکە ئەوکاتەی دەبوایە بۆ یەکێتی و کورسیەکانی یەکێتی شەڕتان بکردایە ، هەلی کارتان بۆ بێکارێک دۆزییەوە لەبەغداد و لێگەڕان پەرلەمانێک بەدەنگی ساختە و هاوڵاتی سووری و عەرەبی هاوردە پڕ بکرێ لەدەنگی لایەنێک و بەتەواوی پەرلەمان کۆنتڕۆڵ بکرێ و هەرچۆنێک بیانەوێ بەوجۆرە یاساکان بەدەنگی زۆرینە لەپەرلەمان تێبپەڕێنن و هیچ منەتی یەکێتیش هەڵنەگرن ، به‌ سه‌رله‌قاندنیش هه‌رگیز نابینه‌ شه‌ریكی راسته‌قینه..!!‌ له‌ بابه‌تی وه‌رگرتنی وه‌زاره‌تی دادی عێراقیش ئه‌گه‌ر ئه‌و كورسیه‌ وه‌ك گه‌ڕانه‌وه‌ی ره‌دی ئیعتیبارێكه‌ بۆ یه‌كێتی كه‌ له‌م حكومه‌ته‌دا هیچ پله‌ و پۆستێكی له‌ به‌غدا نیه‌ ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌یه‌كه‌ و ئه‌گه‌ریش بۆ به‌ده‌ستهێنانی (قۆنتەرات) مقاولاتی حه‌پسخانه‌كانی عیراق و كۆمه‌ڵێك بابه‌تی له‌و شێوه‌یه‌یه‌ و به‌كوردی ئه‌گه‌ر شینه‌كه‌ بۆ هه‌ریسه‌كه‌یه‌ (گیرفانەکەیە ) ئه‌وا قوربانه‌ ئه‌وه‌شمان ناوێت و له‌هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا ده‌بێت یه‌كێتی چاك بزانێت كه‌ ئه‌وه‌ خودی یه‌كێتی بوو كورسیه‌كه‌ی یه‌كێتی واته‌ پۆستی سه‌رۆك كۆماری به‌خشیه‌ سه‌رۆكی حزبێكی غه‌یره‌ یه‌كێتی و یه‌كێتی له‌ هه‌ردوو دین كرد ..!! بەو کەین و بەین و خۆ ڕاوەشاندنەش ناتوانێ هەڵەکەی ڕاستبکاتەوە..!! سه‌باره‌ت به‌دابەشکردنی پۆسته‌كانی تریش لە هەرێم و بەغدا ئەگەر ته‌نها له‌ پێناو دامه‌زراندنی كه‌سه‌كاندایه‌ بۆ پتەوكردنی ( باڵ و په‌راسوو و پشت و پڕکردنی گیرفانە قوڵەکانی ئه‌م لایه‌ن و ئه‌و لایه‌ن ) ئه‌وا به‌ مەمنونیه‌وە ده‌ڵێین ئه‌ویشمان ناوێت..!! دیاره‌ جه‌ماوه‌ری حزبه‌كانیتریش كۆمه‌ڵێك گله‌یی و گازنده‌ و داواكاری تایبه‌ت به‌ خۆیان له‌سه‌ركرده‌كانی خۆیان هه‌یه‌ و ئێمه‌ی یه‌كێتیش له‌و حاڵه‌ته‌ به‌ده‌ر نین ، داواكاری ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌كان شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ی ناو حزبه‌كه‌ی خۆمانه‌ ، گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ره‌دی ئیعتیبار بۆ كادر و ئه‌ندامانی خۆمانه‌ ، چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ری و یه‌كسانی نێو ریزه‌كانی خۆمانه‌ ، گه‌ڕاندنه‌وه‌ی شه‌رعیه‌ته‌ بۆ مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌مان..!! ده‌مانه‌وێ بزانین له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک و به‌ چ پێوه‌ر و بڕگه‌ و ماده‌ و خاڵێكی په‌یڕه‌وی ناوخۆی حیزب ژماره‌ی ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسیه‌ ماوه‌ به‌سه‌ر چووه‌كه‌مان زیاد و كه‌م ده‌كرێت ؟! ئەگەر لەپێناو تێپەڕاندنی ئەو کەین و بەین و پشک پشکێنەیه‌دا نەبێت بۆ هه‌ندێك له‌وانه‌ی كه‌ چه‌ندین ساڵ بوو ناویشیان له‌ لكوله‌كه‌ی تەڕدا نه‌مابوو له‌ پڕ قووت بوونه‌وە و بوون بە یەکێتی عەیار ٢٤ ؟!!  داواكاری ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌كان دابینكردنی پله‌ و پۆست و به‌ده‌ست هێنانی كورسی بۆ ئه‌م و ئه‌و نیه‌ به‌ڵكو چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ری و یه‌كسانی و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سیمای حزبایه‌تی و شكۆیه‌ بۆ یه‌كێتی و هاوڵاتیانی کوردستان ، هه‌ر بۆیه‌ش ته‌نیا داواكاری ئێمه‌ كۆنگره‌یه‌ و هه‌ر كۆنگره‌ش ده‌بێت ، کۆنگرەیەک کۆتایی بەو پاشاگەردانیە بێنێ و چیتر پشک پشکێنەمان لێنەکرێ بە داستانی بەرگری لەخواستی دەنگدەران و یەکێتیەکان ، بەفشەفشی سەرشاشەی تیڤییەکانیش لەخشتەمان نەبەن..!! هه‌ق وایه‌ ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌ له‌ جیاتی كات به‌ هه‌ده‌ردان و خۆ ماندووكردن به‌كۆمه‌ڵێك بابه‌تی ناوخۆیان ئاوڕێكی جدی له‌كه‌ركوك و كۆنگره‌ و مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وایه‌تیه‌كان و یاساكانی هه‌ڵبژاردن و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بده‌نه‌وه‌ ، له‌وه‌ش تێبگه‌ن كه‌ ( كه‌ركوك زۆر له‌وه‌ گه‌وره‌تره‌ كه‌ بخرێته‌ تای ته‌رازوویه‌ك  له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی دادی به‌غداد و پۆستی مودیریه‌تی ته‌لارێك له‌هه‌ولێر ) كه‌ركوك زۆر له‌وه‌ ئازیزتره‌ كه‌ پۆستی پارێزگاره‌كه‌ی بكه‌نه‌ نوكته‌ و هه‌ر رۆژه‌ و کەسێک قووت بێتەوە و خۆی بۆ ئه‌و پۆستە كاندید بكات..!! ده‌بێت ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌مان زۆر باش له‌وه‌ش تێبگه‌ن كه‌ ته‌نیا كاندیدی یه‌كێتی بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ئه‌و كاندیده‌یه‌ كە ( ۱۸۲ هەزار ده‌نگده‌ره‌ی یه‌كێتی ده‌نگی پێداوه‌) نەک ئه‌وانه‌ی كه‌ زیاتر له‌ بیست و حه‌وت ساڵه‌ خه‌ریكی (پۆست پۆستێنه‌نن) …….!!!

رەنجدەر گڕاوی ویڵ كۆنۆلی ئه‌و گه‌نجه‌ ئوسترالیەیەی به‌ڕوی یه‌كێك له‌ سیناتۆره‌كانی وڵاته‌كه‌ی وه‌ستایه‌وه‌ كه‌ دژ به‌ ڕووداوی هێرشكردنه‌ سه‌ر مزگه‌وته‌كه‌ی نیوزله‌ندا قسه‌یكردبوو، هه‌ڵوێستێكی نوێ به‌رامبه‌ر ئه‌و ڕووداوه‌ نیشاندا.  ئه‌مجاره‌ كۆی ئه‌و پاره‌یه‌ی كه‌ بۆ هاوكاریكردن‌و وه‌ك پاداشتێك بۆ كاره‌كه‌ی پێشكه‌شیكرابوو، ئه‌ویش پاره‌كه‌ی پێشكه‌شی كه‌سوكاری قوربانیانی ڕووداوی مزگه‌وته‌كه‌ی نیوزله‌ندا كرد. بڕی ئه‌و پاره‌یه‌ی بۆ ویڵ كۆنۆلی كۆكرایه‌وه‌ 43 هه‌زار دۆلار بوو، كه‌ سه‌رجه‌می پاره‌كه‌ی پێشكه‌شی قوربانیانی ڕووداوه‌كه‌ی نیوزله‌ندا كرد.ویڵ كۆنۆلی  من و هاورێکانم لە دوو چالاکیدا یەکێکیان دژ بە نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر و ئەوەی تریشیان دژ بە کۆمپانیای KRG وەکو خۆیان دەلێن نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم لە برۆکسل سوکایەتی و جنێوی دونیا نەما بە ئێمەی نەڵێن گەردەنی  هەموو ئەوانەی  ئەوانە ئازا بێت جنێویان بە ئێمەداوە بەڵام با وانەێک لە کاری باشی ولاتان فێرببین.  چۆن ئەوان پاداشتی پالەوانی راستەقینەی خۆیان دەکەن ئیمەش چۆن پاداشتیان دەکەین ئیدی بۆ هەموو ئەوانەی ئەمرۆ لە هەولێر خەفەتیان لە ئالای کوردستان خواردووە خەم مەخۆن لای ئێمە ئالای کوردستان بەباشی پارێزراوە رەنجدەر گراوی

شێرزاد شێخانی له‌دوای نه‌خۆشكه‌وتنی مامی گه‌وره‌ ، به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی فرسه‌تیان هێناو ، بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی خۆیان خزانه‌ ناو ئه‌جینداكانی پارتییه‌وه‌ . هه‌ڵبه‌ت پارتیش دوای دووركه‌وتنه‌وه‌ی مام له‌گۆره‌پانی سیاسیدا ئه‌ویش فرسه‌تی خۆی هێنا بۆ چه‌سپاندنی ده‌سه‌ڵاته‌ تاكڕه‌ویه‌كه‌ی خۆی له‌هه‌رێمی كوردستاندا . ئه‌مه‌ش له‌مه‌سه‌له‌ی ریفراندۆمدا زۆر به‌زه‌قی ‌ده‌ركه‌وت ، كاتێك به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی پشتگییریه‌كی ته‌واوی پرۆسه‌ چه‌واشه‌كارییه‌كه‌ی پارتییان كرد بۆ به‌ناو دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردی ، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه‌ زۆرینه‌ی كادیرو ئه‌ندام وبنكه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی یه‌كێتی دژی به‌شداری یه‌كێتی بون له‌و موغامه‌ره‌ی پارتی . غیابی گۆچانه‌كه‌ی مام، وایكرد به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی تووشی نه‌خۆشی "زه‌ردویی"  ببن وره‌نگی ده‌موچاویان بگۆڕدرێ، ئه‌مه‌ش كێشه‌ی باڵه‌كانی ناو یه‌كێتی‌ رۆژ له‌دوای رۆژ قووڵتر كرده‌وه‌، چونكه‌ فشاره‌كانی پارتی ئه‌وه‌نده‌ زۆر بون ، ئه‌گه‌ر ئیراده‌ی به‌شێك له‌سه‌ركرده‌ گه‌نجه‌كانی ناو یه‌كێتی نه‌بوایه‌ ئه‌وا به‌ته‌واوه‌تی  یه‌كێتی ته‌سلیم به‌ئیراده‌ی پارتی ئه‌بو شتێك نه‌ئه‌ما به‌ناوی یه‌كێتییه‌وه‌.  ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێستا كار گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی وته‌بێژه‌ فه‌رمییه‌كه‌ی یه‌كێتیش له‌لێدوانه‌كانیدا لایه‌نگیری سیاسه‌تو هه‌ڵوێسته‌كانی پارتی بكات ، ته‌نانه‌ت باس له‌وه‌ش ئه‌كرێ هامۆشۆی تاكلایه‌نه‌ی وته‌بێژه‌كه‌ بۆ پیرمام وسه‌ری ره‌ش ببوه‌ مایه‌ی پرسیاری زۆربه‌ی سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی ، بۆیه‌ له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا ناچار كرا ده‌ست له‌كار‌ی وته‌بێژی بكێشێته‌وه‌ ، چونكه‌ له‌لێدوانه‌كانیدا زیاتر به‌لای پارتیدا ئه‌یشكانده‌وه‌و باسی له‌كێشه‌ راسته‌قیینه‌‌كانی ناو كۆبونه‌وه‌ دوو قۆڵییه‌كانی وه‌فده‌كانی پارتی ویه‌كێتی‌ نه‌ئه‌كرد. هه‌ر له‌و رۆژانه‌شدا دوای وه‌ستاندنی گفتوگۆكانی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ پارتیدا ، یه‌كێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كیتی له‌باڵه‌ زه‌رده‌كه هه‌وڵیدابو یه‌كێتی وه‌فدێك بنێرێته‌ لای پارتی بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی نێوانیان ئه‌ویش به‌قسه‌ی خۆی له‌سه‌ر داوای سه‌ركردایه‌تی پارتی ، به‌ڵام كاتێك وه‌فده‌كه‌ی یه‌كێتی ئه‌چێته‌ لای پارتی بۆی ده‌رئه‌كه‌وێ كه‌ ئه‌وان هیچ داوایه‌كیان له‌یه‌كێتی نه‌كردوه‌ بۆ كۆبونه‌وه‌ ، به‌مه‌ش كۆبونه‌وه‌كه‌ هیچ ئه‌نجامێكی لێنه‌كه‌وته‌وه‌‌ . وه‌فده‌كانی یه‌كێتی بۆ دانوستان له‌سه‌ر پێكهێنانی كابینه‌ی نۆیه‌می حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌هه‌مان ده‌ردی وته‌بێژه‌كه‌ چوون ، به‌تایبه‌تیش له‌مدواییانه‌دا زۆرتر له‌موجامه‌له‌كردنی پارتیدا بون و ، جیددیه‌تێك نه‌بوه‌ له‌لایان بۆ سه‌پاندنی داواكارییه‌كانی یه‌كێتی به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ی به‌پینه‌وپه‌ڕۆ ویستویانه‌ باڵانسه‌كه‌ رابگرن و وه‌زعه‌كه‌ له‌گه‌ڵ پارتی تێك نه‌ده‌ن. بۆیه‌ پێویست بو ئه‌ویش گۆڕانكاری به‌سه‌را بێت و ده‌موچاوی تازه‌ بێنه‌ پێشه‌وه‌ كه‌ ئه‌جینداكانیان یه‌كێتیانه‌ بێت، لێره‌وه‌ یه‌كێتی له‌مدواییه‌نه‌دا وه‌فدی دانوستانكاری خۆی گۆڕی به‌ ئومێدی ئه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌یان جدییانه‌تر بچێته‌ ناو گفتوگۆكان و خاڵه‌كان‌ بخاته‌ سه‌ر پییته‌كانه‌وه‌ . وه‌ڵامی پارتیش بۆ ئه‌م هه‌نگاوه‌ی یه‌كێتی ئه‌وه‌ بو، هه‌رچی كه‌سایه‌تی تووندڕه‌و وسه‌ركێشی ناو سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌یانه‌ كه‌ خۆیان به‌ دوژمنی بابه‌ گه‌وره‌ی یه‌كێتی ئه‌زانن كرانه‌ ئه‌ندامی وه‌فدی پارتی بۆ دانوستانه‌كان ، ئه‌مه‌ش نییه‌تی راسته‌قیینه‌ی پارتی ده‌رخست كه‌ نیازی تێكدانی ره‌وشه‌كه‌یه‌ نه‌وه‌ك چاره‌سه‌ركردنی. ئاشكرایه‌ پارتی هیچكات رێزو حورمه‌ت له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ی‌ ناگرێ ، سیاسه‌ته‌كانی چه‌ند ساڵه‌ی رابردووی هه‌ر له‌ شه‌ڕی ناوخۆوه‌ ، تا ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سامانی هه‌رێم و تا قۆڕخكاری ده‌سه‌ڵات و ته‌زویركردنی هه‌ڵبژاردنه‌كان ، ده‌ركردن و ده‌ستگییركردنی ئه‌ندامو لایه‌نگرانی لایه‌نه‌كانی نه‌یاری خۆی ، ته‌نانه‌ت ده‌ركردنی سه‌رۆكی په‌رله‌مانو وه‌زیره‌كانی حكومه‌تیش، ئه‌مانه‌ به‌گشتی عه‌قلییه‌تی ئه‌و حزبه‌ ده‌رئه‌خه‌ن كه‌ ئه‌مڕۆ به‌ناحه‌ق خۆی سه‌پاندوه‌ به‌سه‌ر پرۆسه‌ی سیاسی كوردستانه‌وه‌ . بۆیه‌ پێموایه‌ هیچ رێكه‌وتنێكی سیاسی وستراتیژیش له‌گه‌ڵ ئه‌م حزبه‌دا سه‌ر ناگرێ و هیچیشی لێوه‌ به‌ده‌ست نایه‌. به‌دووریشی نازانم له‌ ئایینده‌د‌ا پارتی ، یه‌كێتی وگۆڕانو حزبه‌كانی تریش بخاته‌ پشت سه‌یته‌ره‌ی دێگه‌ڵه‌وه‌و تاك لایه‌نه‌ زۆنه‌كه‌ی خۆی به‌ڕێوه‌ ببات وحیساب بۆ هیچ كه‌سێكیش نه‌كات . وه‌ك خۆیان وته‌نی له‌ خراپترینه‌كان ، خراپه‌كه‌ هه‌ڵبژێرن. دانانی سه‌رۆكی په‌رله‌مانو جێگرو سكرتێره‌كه‌شی له‌ یه‌گ ره‌نگی‌ زه‌رد، ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی لێژنه‌كانی په‌رله‌مانو، دانانی سه‌رۆكی هه‌رێمو حكومه‌ت و ئه‌نجومه‌نی ئاسایش و وه‌زیری ناوخۆو سامانه‌ سروشتیه‌كان و ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سه‌رجه‌م پۆسته‌ گرنگه‌كانی حكومه‌ت ، نیازی راسته‌قیینه‌ی پارتی  ده‌رئه‌خه‌ن كه‌ نایانه‌وێ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك هاوبه‌شی ده‌سه‌ڵاتی بن له‌گه‌ڵ هیچ لایه‌نێكی تردا ، ئه‌مه‌ش زۆر به‌وازحی واتای قۆڕخكاری وتاكڕه‌وی ده‌سه‌ڵاته‌ كه‌ له‌ ئاكامدا حه‌تمه‌ن به‌ره‌و دوو ئیداره‌ییمان ئه‌بات ..

بەیار عومەر عەبدوڵا  زۆربه‌مان هاوڕاین له‌سه‌ر خراپی ده‌سه‌ڵاتی ئێستای كورد، به‌ڵام ئه‌مه‌ بیانو نیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خۆزگه‌ به‌ ڕژێمی سه‌دام بخوازین. بەداخەوە ئێستا خەلکانێک ھەن خراپی دەسەڵاتی کوردیان کردوە بە بیانو بۆ ئەوەی بە شان و باڵی سەدام و دارودەستەکەیدا ھەڵبدەن، بێئاگا لەوەی ئازاری دڵی ھەزارەھا قوربانی ئەنفال و کیمیاباران ئەدەن، و برینی كه‌سوكاری شه‌هیدان ئه‌كولێننه‌وه‌.  ھەروەھا بێئاگا لەوەی کە سەدام ئابوری ئەم وڵاتەی داتەپاند و زۆرینەی سەروەت و سامانی ئەم وڵاتەی لە چەند جه‌نگێكی بێئەنجام و دۆڕاودا بەھەدەردا، تەنھا لە پێناوی خۆپەرستی و بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بە سەرۆکی نەتەوەی عەرەب بناسرێت، بە مەرجێک خۆی و بنەماڵەكەی نە بەشداری ڕاستەقینەی جەنگیانکرد و نە قوربانیاندا. ھەروەھا ئەخلاقی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگەی عێراقیان تێکدا، و وایانکرد برا جاسوسی بەسەر براوە بکات، لە پێناوی بڕێک پارەدا.  به‌شێكی زۆری هاوڵاتیان پێیانوایه‌ كه‌ له‌ سه‌رده‌می سه‌دامدا ئابوری عێراق زۆر باش بوه‌، له‌ كاتێكدا ئه‌مه‌ بۆ چه‌ند ساڵێكی سه‌ره‌تای گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵاتی سه‌دام ڕاسته‌، چونكه‌ سه‌دام ده‌یویست ڕه‌زامه‌ندی هاوڵاتیان به‌ده‌ستبێنێت و جێپێی خۆی قایمبكات. به‌ڵام هه‌ر كه‌ زانی ده‌سه‌ڵات له‌ده‌ستیدا چڕبۆته‌وه‌، بێدودڵی ده‌ستیدایه‌ جه‌نگه‌ یه‌كله‌دواییه‌كه‌كانی كه‌ نزیكه‌ی ملیۆنێك هاوڵاتی عێراقی تیایدا تیاچون و به‌ ملیاره‌ها دۆلاری ئه‌م وڵاته‌ به‌فیڕۆ چو. له‌ ساڵانی كۆتایی حوكمی سه‌دامدا‌، موچه‌ی مامۆستایه‌ك به‌شی ته‌به‌قێك هێلكه‌ی نه‌ده‌كرد و به‌ڕاده‌یه‌ك برسێتی بڵاوبوبۆوه‌، كه‌ زۆر كه‌س له‌ سلكی سه‌ربازی و مه‌ده‌نیدا ناچاربون چه‌ندین ئیشی نه‌گونجاوبكه‌ن له‌پاڵ كاره‌كه‌ی خۆیاندا بۆ ئه‌وه‌ی بژێوی ژیانیان دابینبكه‌ن.  له‌كاتێكدا هاوڵاتیانی عێراق به‌ گشتی باری ئابوریان زۆر خراپ بو، سه‌دام پاره‌ و نه‌وتی بۆ زۆربه‌ی وڵاته‌ عه‌ره‌بیه‌كان ده‌نارد، كه‌ باری ئابوری هاوڵاتیانیان زۆر له‌ هی عێراق باشتربو، بۆ نمونه‌ ئوردن. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌وه‌ی به‌لای سه‌دام و ڕژێمه‌كه‌یه‌وه‌ كه‌مترین بایخ و گرنگی هه‌بوه‌، بژێوی و ڕه‌زامه‌ندی خه‌لكی عێراق بوه‌. ئه‌وه‌شی كه‌ به‌ڕاستی جێی بایه‌خ و گرنگی سه‌دام بوه‌، ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ خۆی وه‌ك قایدی ئومه‌ی عه‌ره‌بی بناسرێت. سه‌ره‌نجام سه‌روه‌ت و سامانی سه‌رزه‌وی و ژێرزه‌وی و توانا مرۆییه‌كانی عێراقیشی خسته‌ خزمه‌ت غه‌ریزه‌ شه‌خسیه‌كانیه‌وه‌. ئه‌وه‌ی كه‌ ئێمه ئه‌مڕۆ‌ ئه‌یبینین هه‌ر له خۆبه‌خاوه‌نزانینی سامانی سه‌رزه‌وی و ژێرزه‌وی وڵات و ته‌خشانكردنی بۆ به‌ده‌ستهێنانی وه‌لائی سیاسی و ده‌ستدانه‌‌ گه‌نده‌ڵی و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی وڵات و خۆجیاكردنه‌وه‌ی به‌رپرسه‌كان له‌ خه‌لك و خۆبه‌گه‌وره‌ زانین و خه‌لك به‌كه‌مزانین، هه‌مو ئه‌مانه‌ درێژكراوه‌ی كه‌لتوری ڕژێمی سه‌دامه‌. به‌ كورتیه‌كه‌ی سه‌دام ئه‌م ئاوه‌ی ڕشت و ئه‌مانه‌ی ئه‌مڕۆش به‌ شێوه‌ی جیاجیا پێیتێده‌خه‌ن. بۆیه‌ ئه‌بێت پێش به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ئه‌مانه‌ی ئه‌مڕۆ، نه‌فره‌ت له‌ ڕژێمی سه‌دام بكه‌ین، كه‌ ئه‌م كه‌لتوره‌ نابه‌جێیه‌ی له‌ عێراقدا داهێنا، كه‌ بۆ سڕینه‌وه‌ی ئاسه‌واره‌كانی پێئه‌چێت چه‌ند ده‌یه‌یه‌كی تری بوێت.

كەمال چۆمانی  شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی حیزبێکە و سامانەکەشی زیاتر لە نیو ملیار دۆلارە. پێشنیازی کردوە حکومەتی هەرێم رێیبدات و رێگای سماقوڵیی چاک بکات. لە راستییدا، ئەوە ئیشی شاسوار عەبدولواحید نییە، بەڵام ئەو حکومەتی هەرێم دەخاتە بەردەم مەوقیفێکی زۆر ئیحراجکەرەوە؛ ئەگەر رێی پێ بدات دەیکاتە دەستکەوتێکی گەورە بۆ خۆی، ئەگەریش رێی پێ نەدات، ئەوا دەیکاتە کەرەستەیەکی باشی بانگەشە و لێدان لە حکومەتی هەرێم. شاسوار عەبدولواحید تا رادەیەکی باشیش دڵنیایە حکومەتی هەرێم/ینک و پدک رێی پێ نادەن، هەر بۆیە زۆر بەبێمنەتیی ئەو تەحەدایە دەکات. ئیشی شاسوارعەبدولواحید و بزوتنەوەکەیەتی کە لەڕێی فراکسیۆن و خەڵکەکەیەوە فشار لە حکومەت بکەن تا چاکی بکات. بەڵام شاسوار عەبدولواحید بۆچی لە خۆی ناپرسێت لە ماوەی ئەو چەند ساڵەی کە خاوەنی ملیۆنان دۆلار بوە، خاوەنی چەند پڕۆژە بوە کە ببێتە هۆی گەشەپێدانی مرۆیی و کەلتوریی؟ یان چەند پڕۆژەی خێرخوازیی هەبوە؟ بەڵێ، ئێنئاڕتیی پڕۆژەیەکی باش بو بەڵام دواتر کردیە دەزگایەکی پڕۆپاگاندە و بۆ بەرژەوەندیی خۆی بەکارهێنا، ئێستا ئێنئاڕتیی زیاتر لە روداو و کوردستان٢٤ بەحیزبییکراوە. پێشنیازی من بۆ شاسوار عەبدولواحید ئەوەیە: لەبری چاککردنی پڕۆژەی تێكشکاوی حکومەت کە تۆ ناتوانیت هەمویان چاک بکەیتەوە، تۆ دەتوانی ببیتە خاوەنی پڕۆژەی خۆت. بۆ نمونە؛ دەتوانیت دەزگایەکی لێکۆڵینەوەی ستراتیجیی تایبەت بە حکومەتداریی دروستبکەیت و بەتەواوی دەرفەتیان پێبدەیت سەربەخۆ بن تا لەسەر کۆی کایەکانی حکومڕانیی پڕۆژە پێشکەشبکەن. یان دەتوانی نەخۆشخانەیەکی خێرخوازیی دروستبکەیت تایبەت بە جۆرێک نەخۆشیی کە چارەسەرییەکەی گرانە و خەڵکی فەقیر سودمەند بن لێی. یان دەتوانیت سکۆلارشیپێک رابگەیەنیت تایبەت بە پشتیوانیکردنی خوێندکارە هەژارەکان، ساڵانەش هەوڵبدەیت چەند کەسێک سپۆنسەر بکەیت و بچێت لە دەرەوە بخوێنێت، بێگومان لە بوارێک کە هەرێمی کوردستان پێویستییەتی. یان دەتوانیت پەیمانگایەکی پیشەیی دروستبکەیت و ساڵانە دەیان و سەدان گەنج فێری کاری پیشەیی بکەیت. ئەوەی من پێشنیازم کردوە پڕۆژەی کاریگەرن بۆ بونیادنان و داهاتو، کاریگەرییەکەشی زۆر لەوە زیاترە کە هەرکەسێک پێشبینیی دەکات. دەکرێت ئەوە هاندەرێکیش بێت بۆ دەوڵەمەندەکانی دی کە کاری لەو جۆرە دەستپێبکەن، بەتایبەت کە هیچتان باجێکی ئەوتۆ نادەن و هیچ بەرپرسیارێتییەک لە بەرانبەر خەڵک و نیشتیمان هەڵناگرن.  من چاوەڕێی ئەوە ناکەم شاسوار عەبدولواحید رێگای سماقوڵیی چاک بکاتەوە چونکە ئەوە هیچ شتێک چارەسەرناکات، بەڵام چاوەڕێدەکەم ئەو و هەر دەوڵەمەندێکی تر ئەو هەستە بەرپرسیارێتییەیان لا دروستبێت کە ئەرکیانە کارێک بکەن نەوەکانی ئێستا و داهاتو سودمەن بن لێی.

بورهان حاجی سلێمان  كەركوك بە زۆر قۆناغی سەختدا تێپەڕیوە، هەر قۆناغەو برینێكی لەجەستەی شارەكەدا كردۆتەوە، بۆیە هەر كاتێكیش كە بۆ ماوەیەكی كەم كورد تیایدا باڵادەستبووە، لەبەر قووڵی برینەكان و سەرقاڵبوون بە دەستكەوتی ماددی و بێ پلانییەوە نەیتوانیوە ساڕێژیان بكات. لەگەڵ بڕوای تەواوم بەسەختی هەموو قۆناغەكان، وەلێ من ئەم قۆناغەم لا لە هەمووی سەختترو مەترسیدارترە، قۆناغی فڕێدانەوەی كوردە بۆ پەراوێزی شارو ئیدارەدانی، قۆناغی دەستەمۆكردنی كوردو شكاندنی شكۆی نەتەوەیی و كەرامەتی گەنجەكانی، هەموو ئەمەش لە وجودی چەندین حیزبی كوردی و هەیمەنەی كوردی شارەكە چ لە ئەنجومەنە پەكخراوەكەی بێت یاخود لە نوێنەرایەتیكردنی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. ئێستا هێزە عێراقییەكان سوكایەتییەك بە كورد دەكەن كە لە سەرەتای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرداو لەو كاتەی كورد گێچەڵی پێدەكردن، نەیاندەكرد.. بازگەی بێسوودی ناو گەڕەكە كوردییەكان كە تەنها مەبەست لێی بێزاركردنی تاك بەتاكی كوردە، دۆزینەوەی هەر پاساوێك بۆ رووشكاندنی گەنجەكان، دروستكردنی تاسەو بەربەست بەتایبەتی لە دەروازەكانی شار بەبێ هۆی ئەمنی، بەڵكو تەنها بۆ نانەوەی قەرەباڵغی لە كاتی دەرچوونی خێزانەكان بۆ گەشتوگوزارو ئاهەنگێڕان بەبۆنەی جەژنی نەورۆزەوە، دەستبەسەراگرتنی زەوی و دروستكردنی بینای زیادەڕەو لە گەڕەكە كوردییەكان لەلایەن بەرپرسە عەسكەری و میلیشیایی عێراقییەكانەوە لە رێگەی دەڵاڵی كوردەوە، وەرگرتنی سەرانە لە دوكاندارو خاوەندكاران، پاكتاوكردنی فەرمانگەكان لە كورد، هەموو ئەمانەو چەندینی دیكە بە بەرچاوی حیزبە كوردییەكان و نوێنەرانی كوردەوە دەكرێت، كە ئێستا بەداخەوە ئەركی حیزبی خۆیان فەرامۆشكردووە كە خەباتی سیاسی و جەماوەرییە، بەڵكو بوونیان لە دوكانەكان و كۆگا بازرگانیەكانی دیكەی ناوشار زیاتر نییە، لەسەردەمی بەعسیشدا ماڵە كوردەكان بە بەرچاوی هەردوو حیزبی كارتۆنی (پارتی دیموكراتی كوردستان و حیزبی شۆڕشگێرانی كوردستان)ـەوە رادەگوێزران و گەنجی كورد بەر گوللە دەدران. پێم سەیرە كەسانی وەكو نیازی میعمار ئۆغڵو و حەسەن تۆڕان و ...هتد بەبێ هیچ حەسانەیەكی حكومی یان پەرلەمانی پەلاماری كورد دەدەن و بەرگری لەخەڵكی خۆیان دەكەن، بۆچی ئێمە بەم سوپا حەسانەتدارەوە هیچمان بۆ ناكرێت، ئاخر ئەگەر ئیهانەكردن نەبێت واتای چییە هێزێكی میلیشیایی توركمانی ئەركی پاراستنی ئاهەنگەكانی نەورۆزی پێ بسپێردرێت؟! لەڕاستیدا من گلەیی لە پارتی ناكەم، چونكە راستگۆیە بەرانبەر بە كەركوك و بە ئاشكرا وەكو سزایەك بۆ خەڵكەكەی و پابەندوبوونی بە رێكەوتنە هەرێمایەتی و ناوخۆییەكانی دەستبەرداری شارەكە بووەو هەموو هەوڵێكی بۆ ئاسایی نەكردنەوەی خستۆتەگەڕ، بەڵام گلەییم لەو حیزبانەیە لەسەرووی هەموویانەوە یەكێتی كە منەتباریان كردووین بەوەی لەپێناو خەڵكەكە ماونەتەوە، بەڵام لەبەرانبەر ئەو پێشێلكاریانە هیچ ناكەن یان هیچیان پێناكرێت.. ئاخر ئەگەر وەكو (سەوری و دیموكراتی)یەكەی جاران دەمێننەوە، بڕۆن بۆ لای پارتی باشترە، چونكە ئەو كاتەی پێشمەرگە لە لە قەندیل و كوێستان و پێدەشتەكانی گەرمیان داستانیان تۆماردەكرد، كوردی كەركوك وێرای نەهامەتییەكانی ئەو دەمە زۆر لە ئێستا ورەبەرزتر بوو.

كەمال رەئوف       پارتی و یەكێتی پێكەوە، "بەباش و خراپەوە" خوڵقێنەری ئەم دۆخەی ئێستان، گرنگ نییە كامیان زۆر ترو كامیان كەمتر چاكەو خراپەی هەبووە، یان كامیان سودمەند بووەو پێگەی خۆی قایمتر كردوە، ئەوەی گرنگە ئەوان بەبێ‌ یەكتری، نەیان ئەتوانی بگەنە ئەم دۆخەی ئێستا و بەردەوام كۆڵەكەی راگری یەكتر بوون. لە ئێستادا پارتی حزبێكی تۆكمەتر و دامەزراوە ترە، هەروەها بەحوكی ئەوەی زۆرترین جومگەی دەسەڵات و ئابوری لەبەردەستدا بووە، لەناوچە نفوزی خۆی خزمەتگوزاری زیاتری پێشكەش كردوە، یەكێتیش بەحوكمی ئەوەی خۆی حزبێكی لیبراڵتر بووەو ناوچە نفوزی كراوەتر بووە، لەناوچەكانی بن دەسەڵاتی كرانەوەو ئازادیەكی زیاتر بۆ خەڵك فەراهەم بووە. لەدۆخی ئێستادا كە غیابی ئۆپۆزیسۆنێكی بەهێز هەیە، پارتی و یەكێتی دەستكراوە ترن لەوەی دۆخەكە بەرەو كوێ ئاراستە ئەكەن، مادام نێوماڵی حزبیش بەرژەوەندی و سفرە و گیرفانی جیاوازی تێدا دروست بووە، ئیتر مەرج نییە حیزبیش یەك ئاراستەو یەك هەڵوێست بێت، ئەم قسەیە كە جاران بۆ یەكێتی راست تر بوو ئێستا بۆ دۆخی ناو پارتیش راستە، بۆیە ئەوەی لەرابردودا لەپارتی بینراوە مەرج نییە بۆ ئایندەش وابێت، ئەم قسەیە بۆ یەكێتیش راستە، چونكە پارتی گەیشتە لوتكەی یەكدەستی و دەسەڵات، یەكێتیش گەیشتە لوتكەی پەرتەوازی و پاشكۆیەتی، بۆیە ئەوەی لەخولی ئەم گفتوگۆیانەی نێوانیان بەدی ئەكرێت، سەربەرو خوار بونەوەیە لەلوتكە، نەك هەڵكشانی زیاتر، چونكە ئێستا بۆ یەكێتی دەركەوت، بەبێ‌ پارتی گورگ نایخوات، ئەوەشی مەترسیە لەسەری بونی ئۆپۆزیسۆن نییە، بەڵكو نەیارە تەلیدیەكەیەتی. بۆ پارتیش دوای بەدەستهێنانی پەنجا زائید یەك، ئەوە ئاشكرا بوو، پێویستی بە پارتنەرێكی بەهێزی هاوشێوەی خۆیەتی، بۆیە تەنها داوای پارتی بۆ یەكێتی لەیەك خاڵدا كۆدەبێتەوە، ئەویش رازیبوونیەتی بەوەی لە لەساڵانی پێشودا پێدراوە، ئەوەی لەدوا خاڵیشدا یەكێتی شوێنی كەوتوە، نەگەرانەوەیەتی بۆ دۆخی پێشوو.  دەرباز بوونی یەكێتی لە دۆخی ئێستا بەیەك قۆناغ ئاسان نییە، چونكە یەكێتی بەچەند قۆناغێك گەیشتە ئەو ئاستەی ئێستای، بەڵام گرنگە بۆ یەكێتی سەرەتای قۆناغی نوێ‌ بەنایەرەكەی بسەلمێنێت، سەلماندنی ئەو خاڵەش لەو شوێنەوەوە دەستپێدەكات كە پێشتر خۆی پێ كەلەبچەكرد. بۆ یەكێتی قورسە دوای ئەو هەموو هەڵەو شكستەی بەسەری هات یەكسەر داوای هاوتا بوون لەگەڵ پارتی بكات، هاوتا بوون بەندە بەهاوسەنگی هێز و بەرنامەوە، ئەوەش بەداواكردن لەبەرامبەر بەدەست نایەت، كاتێك تۆ داوا دەخەیتە بەردەم لایەنێك ئەوەیەكسەر خۆی مانای سەلماندنی هاوتا نەبوونە، بۆیە بۆ یەكێتی گونجاوترە، بەپلیكانەكانی شكستەكەیدا سەركەوێتەوە، چونكە هاوتا بوون و هاوسەنگی هێز بەدبلۆماسیەت بەدەست نایەت. لەكابینەی نوێ‌ غیابی ئۆپۆزیسۆنێكی بەهێز، چەند بۆ حوكمرانی پارتی گرنگە، دوو ئەوەندەش بۆ دۆخی ئێستای یەكێتی نیعمەتە، یەكێتی گەر تواناو ئیرادەی رێكخستنەوەی ناوماڵی خۆی هەبێت، دەتوانێت بەنەفەسی ئۆپۆزیسۆنێكی نەرمی ناو دەسەڵات، بۆ چواساڵی ئایندە ئومێدێك بۆ گۆرانكاری دروست بكات، خۆ گەر بریارو ئیرادەی گۆرانكاری هەبێت، خەڵك لەو شوێنەوە نایبینێت لەم ئاڵوگۆرەدا یەكێتی چەند پۆستی دەست ئەكەوێت، بەڵكو لەو شوێنەوە ئەیبینێت كە ئەم هێزە چەند توانای گۆرینی هێلكە پیسەكانی ناو خۆی هەیە و چ بەرنامەیەكی بۆ دۆخی تازە پێیە.  گەر بریار بێت چارەنووسی ئەم وڵاتە بۆ چەند ساڵێكی تر هەر لەبن دەستی پارتی و یەكێتی بمێنێتەوە، ئەوا بۆ یەكێتی گونجاو ترە، لەباتی ئەوەی هەموو توانای خۆی بۆ هاوتابوون و شەراكەتی پارتی خەرج بكات، بەشێك لەتواناكەی بۆ توخكردنەوەی ئەو جیاوازیانە بەكاربهێنێت، كە لەوی جیادەكاتەوە، دەنا بەپێچەوانەوە هەتا یەكێتی شەری شەراكەتی ئیمتیاز لەگەڵ پارتی بكات، پارتی سوار و یەكێتیش هەر پیادە ئەمێنێتەوە.

سەرتیپ وەیسی كەریم ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگاداربووم له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی ڕابردوودا، چه‌ند بڕاده‌رێك له‌ هه‌ولێرو سلێمانی ( كه‌ نامه‌وێ لێر ناویان بهێنم ) چه‌ندین جار له‌ ڕێگه‌ی (به‌رهه‌م ساڵح و عومه‌ر سه‌ید علی) هه‌وڵی ناوبژیوانیاندا، له‌ نێوان یه‌كێتیی و بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، تاوه‌كو ئه‌و دووهێزه‌ له‌یه‌ك نزیكبكه‌نه‌وه‌و پارتی سوود له‌ ناكۆكی نێوانیان نه‌بینێت. دواین جاریش به‌ ئاماده‌بوونی ( به‌رهه‌م ساڵح و لاهور شێخ جه‌نگی و باڤڵ تاڵه‌بانی و شێخ محمد سه‌رگه‌ڵویی) ئه‌و براده‌رانه‌ په‌یامی یه‌كێتیان گه‌یانده‌ لای رێكخه‌ری گشتیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، تاوه‌كو به‌جۆرێك له‌ جۆڕه‌كان رێكه‌وتنێك له‌ نێوانیان واژووبكرێت، یاخود لانیكه‌م یه‌ك هه‌ڵویست و یه‌ك بۆچوون بن، له‌ پێكهێنانی كابینه‌ی نوێ و درز نه‌خرێته‌ نێوانیان، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هیچ متمانه‌یه‌كی به‌ یه‌كێتیی نه‌مابوو، له‌ پێشووتردا ئه‌زموونیان له‌گه‌ڵ ئه‌و حزبه‌ هه‌بوو له‌و ڕێككه‌وتنانه‌ی له‌ نێوان واژووكرابوو، بۆیه‌ دواپه‌یامیان ئه‌وه‌بوو، كه‌ ناتوانن له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی بگه‌نه‌ ڕێككه‌وتن و كاری هاوبه‌ش. به‌شێكی شكستهێنانی هه‌وڵه‌كانیش بۆ نزیبكوونه‌وه‌ی ئه‌و دوو هێزه‌، په‌یوه‌ندی به‌ ناوه‌ندی بڕیاری گۆڕان بوو، هه‌ندێ له‌و كه‌سانه‌ ئه‌م نزیكبوونه‌وه‌یان پێخۆش نه‌بوو ڕه‌تیانكرده‌وه‌، به‌تایبه‌تیش عومه‌ری سه‌ید علی و كوڕه‌كانی نه‌وشێروان موسته‌فا. پارتی له‌و جیاوازی و په‌رته‌وازیه‌ی یه‌كێتیی و گۆڕان، یارییه‌كی جوانی كرد، بۆئه‌وه‌ی یاریه‌كه‌شی سه‌ر بگرێت به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك به‌ داواكارییه‌كانی گۆڕان ڕازی ده‌بوو، دواجار گۆڕانی له‌ یه‌كێتیی كرده‌وه‌، به‌م كاره‌شی به‌ ته‌واوی شه‌رعیه‌تی به‌ به‌رنامه‌و پلانه‌كانیدا. به‌م ڕێككه‌وتنه‌ی پارتی له‌گه‌ڵ گۆڕان كردی، كاریگه‌ری و ڕۆڵی یه‌كێتیی زۆر لاوازكرد، چونكه‌ ئێستا یه‌كێتیی هه‌رهه‌نگاوێك ده‌گرێته‌به‌ر، یاخود كارتێك له‌به‌رامبه‌ر پارتی به‌كارده‌هێنێ سه‌رناگرێت، ڕه‌نگه‌ تاوه‌كو سه‌ره‌تایی مانگی نیسان ئه‌گه‌ر یه‌كێتیی نه‌یه‌ته‌ پێش، پارتی هه‌موو كاره‌كانی خۆی به‌ هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ گۆڕان ته‌واوبكات. یه‌كێتیی هه‌رله‌ سه‌ره‌تاوه‌ كۆمه‌ڵێك یاری سیاسی خراپی كرد و، تا گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی په‌راوێزبخرێت، به‌شێكی ئه‌و په‌راوێزخستنه‌ش په‌یوه‌ندی به‌ ناكۆكییه‌كانیه‌تی ڕابردوویه‌تی له‌گه‌ڵ پارتی له‌ مه‌سه‌له‌ی به‌غداو به‌رهه‌م ساڵح ، له‌به‌رامبه‌ریشدا پارتی تاوه‌كو ئێستا بڕاوه‌یه‌كی لوت به‌رزی تۆڵه‌سه‌نه‌، چونكه‌ یه‌كێتی و هێزه‌كانی دیكه‌ی به‌دوای خۆیدا راكێشاوه‌و هێدی هێدی ده‌چێته‌ پێشه‌وه‌. ئه‌و پۆستانه‌شی بۆ یه‌كێتیی دیاریكراوه‌ له‌ لایه‌ن پارتیه‌وه‌، نه‌ك ئامانجیان شه‌راكه‌تی ڕاسته‌قینه‌و به‌ژداری یه‌كێتیی نییه‌، به‌ڵكو ئاوتكردنی ئه‌و حزبه‌یه‌ له‌كابینه‌ی داهاتوودا. ڕه‌نگه‌ گۆڕان له‌م نێوه‌نده‌دا له‌رووی جه‌ماوه‌ڕی و ده‌نگده‌ره‌وه‌ زه‌ره‌ری كردبێت، به‌ڵام له‌ هه‌مانكاتدا ئه‌وانیش سوودیان له‌و جیاوازی و بێمتمانه‌یه‌ی یه‌كێتیی و پارتی وه‌رگرت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان خزمه‌تی باشی به‌ پارتی كرد، به‌ڵام ده‌توانرێت بڵێین گۆڕانیش براوه‌بووه‌ له‌ دانوستاندن و گفتووگۆكان، چونكه‌ ژماره‌یه‌كی زۆر له‌ پۆستی برد، له‌به‌رامبه‌ر 12 كورسی په‌رله‌مانی.گۆڕان له‌ نێوان یه‌كێتیه‌كی بێمتمانه‌و پارتییه‌كی رووخاو بۆی، دووه‌می هه‌ڵبژارد، وه‌ك ده‌وترێ "حازری به‌ قه‌رز نه‌دا"، حه‌قی خۆیانه‌ مادام سیاسه‌ت ده‌كه‌ن. گۆڕان وای لای پارتی كرد له‌ قۆناغه‌كانی داهاتوودا، ئه‌و حزبه‌ له‌ هه‌مواری یاسایی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم پێكهێنانی حكومه‌ت، هیچ كێشه‌یه‌كی نه‌بێت و تێیبپه‌رێنێت، ئه‌گه‌ر یه‌كێتیی نه‌یه‌ته‌ ژێرباریش.

سەركۆ یونس  یادكردنەوەی سی ویەك ساڵەی كیمیابارانكردنی شاری هەڵەبجە و دەوروبەری هەر تەنها شەهیدكردن و وێرانكردن و كاولكردنی شارێكی ئەم هەرێمە نەبوە ونابێت ،بەڵكو وەكو ڕۆژی شەهیدانی نەتەوەكەمان وایە و هەروا یادێكی سادەو ساكار نی یە كەبەسەرماندا تێپەر ببێت،بەڵكو یادێكە نەتەوەیەكی لەنەبونەوە گۆڕی بۆ بوون و كوردستانی لەدەرەوەی نەخشەی جوگرافیای سیاسی خستە ناو نەخشەی جوگرافیاوە و ناوی نەتەوەی كوردی لەجیهاندا بەتەواوەتی ناساندو و پێگەی نەتەوەی كوردی بێ‌ دەوڵەتی لەمەیدانی نێودەوڵەتی دا بەرەو پێش برد وجیهانی دەرەوەیش هەڵوێستیان بەرامبەر بەدۆزی كورد هەبوو و هەرئەم كارەساتەیش هۆكارێك بو بۆ دەركردنی بڕیاری ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان لەساڵی (1991) بۆ بڕیاردان لەسەر قەدەغەكردنی فڕینی فڕۆكەكانی حكومەتی عێراقی ئەو كات لەسنوری كوردستاندا.لە ساڵی (2003)ش ئەم كارەساتە بەڵگەیەكی حاشا هەڵنەگر بوو بەدەست هاوپەیمانانەوە بۆ ئەوەی هێرش بكەنە سەر عێراق و سەردانی وەزیری دەرەوەی ئەو كاتی ئەمەریكا پێش هێرشەكە بۆ هەڵەبجە سەلمێنەری ڕاستی گەورەیی ئەم كارەساتەیە.  ئەوەی مەبەستمانە لەم بابەتەدا تیشكی بخەینە سەر پێشخستن و بوژانەوەی لایەنی ئابوری و خۆشگوزەرانی یە بۆ شاری هەڵەبجە و دەوروبەری. ئاشكرایە شاری هەڵەبجە هەر لە كۆنەوە جێگایەكی ستراتیژی گرنگی ناوچەكە بوە هەر لە سەردەمی (وەسمان پاشای جاف و عادیلە خانی خێزانی و بنەماڵەكەیان)ەوە ناوەندێكی سیاسی و ئابوری و ڕۆشنبیری و كلتوری گرنگ بوە ، لە هەڵەبجەوە فەرمانڕەوایی ناوچەكانی شارەزوورو هەورامان ودەوروبەریان كردووە كە جێگای دەستیان لە مێژوی ناوچەكە و كوردستان دا دیارەو بەرچاوە.لەلایەكی ترەوە بەهۆی هاوسنووری شاری هەڵەبجە لەگەڵ وڵاتی ئێرانی دراوسێ دا ڕۆڵێكی سەرەكی هەبووە لە سەرجەم لایەنەكانی (سیاسی،ئابووری،كۆمەڵایەتی )ەوە.هەروەها لەمێژووی خەبات و شۆڕشەكانی نەتەوەكەمان ڕۆڵی هەڵەبجەو دانیشتوانەكەی جێگای فەخروشانازی هەموو لایەكمانە بەتایبەتی دوای ئەوەی لەشۆڕشی نوێ‌ دا یەكەمین مەفرەزەو یەكەمین چالاكی لەهەڵەبجەوە دەستی پێ‌ كردو یەكەمین پێشمەرگە لەم سنورەدا شەهید بووە.لەمەیدانی ئەدەبی ڕەسەن و هونەری كوردی و زانایانی ئاینی جێگای چەندین كەڵە شاعیری ناوبانگی نەتەوەكەمانە وەك مەولەوی و نالی و بێسارانی و ئەحمەد موختارجاف و تایەر بەگ و مامۆستا مەلا عوسمان عبدالعزیز و دكتۆر مستەفا زەڵمی و مامۆستا حەمەئەمین هەورامی و چەندینی ترو لەئێستاشدا چەندین نوسەر و شاعیرو ئەدیب و ڕۆشنبیری تر. خۆشبەختانە لە(13)ی ئازاری ساڵی (2014) سێ‌ ڕۆژ بەر لەیادی كیمیاباران كردنی هەڵەبجە بڕیاری بەپارێزگابونی بەفەرمی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بۆ دەرچوو حكومەتی ناوەندیش پاڵپشت و هەماهەنگ بووە و بەداخەوە بەهۆی سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی و شەڕی نەگریسی داعش پرۆسەكە خاوو بوویەوە بەڵام بەهەوڵی دڵسۆزانی هەڵەبجە فەرمانگەو بەڕێوەیەرایەتی یەگشتی یەكان كراونەتەوە و ئەوەشی ماوە لەئێستادا خەریكی پێكهێنانین . ئابوری هەڵەبجە لەڕووی دارایی یەوە تەنها پشتی بەدوو سەرچاوەی دیاری كراو بەستوە ئەوانیش: 1-    مووچەی فەرمانبەران و كەسوكاری شەهیدانی كیمیاباران و كەمئەندامان و خانەنیشیانە، كەڕێژەیەكی زۆری دانیشتوانی هەڵەبجە پشتیان بەم سەرچاوە بەستوە. 2-    بودجەی ئەو پڕۆژانەی كەلەهەڵەبجەو دەوروبەری جێ‌ بەجێ‌ دەكرێن،كەبەداخەوە لەئاستی پێویستدا نی یە.  ئەم پێشنیارانە دەخەینە ڕوو هیوادارین لایەنە پەیوەندیدارەكان بەجدی كاری لەسەر بكەن،لەڕووی ئابوری و گەشەپێدانی ئابوری یەوە دەكرێت سوود لەم لایەنانە وەربگیرێت: یەكەم:- كردنی هەڵەبجە بەشارێكی گەشتیاری:-  بۆ كرانەوەی هەڵەبجە و دەوروبەری كردنی شاری هەڵەبجەیە بەشارێكی گەشتیاری چونكە لەسنوری پارێزگای هەڵەبجەدا هەموو ڕەگەزەكانی ئەم كەرتە گرنكەی تێدایە وەك شوێنی گەشتیاری و هاوینەهەواری دڵڕفێن و شوێنی مێژووی كۆن و ماڵی پاشا و مەزارگەی ئایینی وەك عەبابەیلێ‌ و گۆڕی شێخانی تەریقەتی نەقشبەندی لە هەورامان و چەندین جێگای ئایینی ترو ناوچەكانی هەورامان بەگشتی هاوینەهەواری زەڵم و ئاوێسەر و چاووگی باوەكۆچەك بەتایبەتی كە دەتوانرێت لە هاوینان و زستانان سوودی لێ‌ وەربگرێت و وەك سەرچاوەیەكی داهات بۆ دانیشتوانی ناوچەكە بەكاربهێنرێت ئاشكرایە ئەو سوودە ئابوریانەی لە كەرتی گەشتیارییەوە دەست دەكەوێت لە ئێستادا لەئاستێكی بەرزدایە و بەبەردەوامی بازاڕی گەشتوگوزار بەرەو پێش دەچێت .لەئێستادا بەرێوەبەرێتی گەشتوگوزاری هەڵەبجە یەكێكە لە فەرمانگە چالاكەكانی هەڵەبجە بۆیە داواكارین بەرێوەبەرایەتی گشتی گەشتوگوزار بكرێتەوە بۆ ئەوەی لەڕووی كارگێڕی و دارایی ەوە دەستەڵاتی زیاتریان هەبێت . دووەم:- كردنی هەڵەبجە بەشارێكی بازرگانی:-  لەبەرئەوەی هەڵەبجە پێگەیەكی جوگرافی گرنگی هەیە و بەدووری نزیكەی (80كم) لەشاری سلێمانی یەوە دوورە و هاوسنورە لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێراندا واتە هەڵكەوتەی جوگرافی هەیە لەبەرئەوە دەكرێت سوود وەربگرێت لەو خاڵە سنوریانەی كەلەناوچەكەدا هەن وەك تەوێڵە و بیارە و مەرزی پشتە و ملەخورد و هەروەها لە سنوری سازانەوە كەدەكەوێتە پشت هەڵەبجەوە بەدووری تەنها نزیكەی(15كم) لەسەنتەری شارەوە دوورە، لەڕاستیدا كردنەوەی ئەم خاڵ سنوریانە ئەگەر چی سنورداریش بن بەڵام كاریگەری گەورەو گرنگیان هەیە لەسەر بوژانەوەی ئابوری هەڵەبجەو ناوچەكە وتەنانەت كوردستانیش.  شاری هەڵەبجە بكرێتە مەیدانی گواستنەوەی كەلوپەل و هاوڵاتیانی كوردستان و ئێران تەنانەت هەوڵ بدرێت ئەم مەرزانە بكرێنە مەرزی نێودەوڵەتی هەر ئەمەش بكرێتە سەرچاوەیەك لەسەرچاوەكانی داهات بۆ دانیشتوانی هەڵەبجە و هەورامان و شارەزوور، دەكرێت سنوری هەڵەبجە ببەسرێتەوە بە سنوری شاروشارۆچكەكانی گەرمیان و مەرزی پەروێز خانەوە لەڕێگای (تەنگی سەی محمد) لەناوچەی نەورۆڵی كەڕاستەوخۆ هەڵەبجە و هەورامان و شارەزوور بەگەرمیانەوە دەبەستێت ،كە خۆشبەختانە دوای بەپارێزگابونی هەڵەبجە دانیشتوانی ناحیەی بەمۆ بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە و بەویستی خۆیان لەڕووی كارگێڕیەوە سەر بە پارێزگای هەڵەبجەن. بێ‌ گومان ئەمە بۆ خۆی كاریگەری ڕاستەوخۆی دەبێت لەسەر بوژانەوەی شارەكەو بەرەو پێشچوونی لەسەرجەم لایەنەكانەوە.كردنەوەی فەرمانگەی تایبەتمەندی بازرگانی لەپارێزگاكە هۆكارێكی گرنگە بۆ بوژانەوەی ئەم كەرتە ستراتیژی یە .    سێ‌ یەم:- بوژانەوەی كەرتی كشتوكاڵی ناوچەكە:-   گومانی تێدا نی یە سنوری كارگێڕی پارێزگای هەڵەبجە و هەر چوار ناحیەیەكەی (سیروان و خورماڵ و بیارەو بەمۆ) ناوچەیەكی گرنگ و ستراتیژی بواری كشتوكاڵی یە بەهەردوو سێكتەری بەروبومی ڕووەكی و بەروبومی ئاژەڵی یەوە،كەبەسەدان دۆنمی زەوی بەراو و دێم دەژمێرێن جائەگەر بەرهەم هێنان لە دەشتی شارەزور بێت كەخۆی لەسەرجەم بەرهەم هێنانی دانەوێڵەو سەوزە و میوە یان لەپێ‌ دەشت و ناو چیاكاكانی دەروپشتی هەڵەبجە و دەڤەری هەورامان بێت كە زیاتر خۆی لە هەنار و گوێز دەبینێتەوە كەلەباشترینەكانی بەروبومی كوردستانن،هەروەها دەكرێت بەهۆی بوونی دەشت و لەوەڕگای سروشتی یەوە پەرە بەلایەنی ئاژەڵی بدرێت بەتایبەتی مەڕوبزن و مانگا.داوا دەكەین دەستەڵاتی زیاتری كارگێڕی بدرێت بە بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی هەڵەبجە بۆ دەستكراوەیی زیاتریان هەبێت لەهاوكاركردنی جوتیاران و باخەوانانی ناوچەكە . چوارەم :- بوژانەوەی كەرتی پیشەسازی هەڵەبجە : بەهۆی بوونی دەرامەتی سروشتی زۆر لەناوچەكە كە خۆی دەبینێتەوە لە سەرچاوەكانی كەرەسەی خاوی بەرهەمە پیشەسازییەكان و هەروەها بەهۆی بوونی دەستی كاری كارامە و شارەزا دەكرێت سوود لەم سەرچاوانە وەریگرێن بۆ دەوڵمەندبون و فراوان بوونی ئەم كەرتە وەك ئاشكرایە كە لەكۆنەوە تا ئێستا لەهەڵەبجەدا چەندین پیشەی دەستی بچوك هەبوون وەك (رستن و چنین و دروست كردنی كڵاش وشاڵ و هتد ) هەروەها چەندین كارگەی بەرهەمهێنانی شمەكی تێدا بووە وەك كارگەی توتن و كارگەی پەتاتەی سیروان و كارگەی بلۆك .... خۆشبەختانە لە ئێستادا جگە لە كارگە بچوكەكان چەند كارگەیەكی قەبارە گەورە و مامناوەند لەپارێزگاكەدا بوونی هەیە وەك كارگەی بەرهەمهێنانی زەیتی زەیتونی ڕاسان و كارگەی بەرهەمێهانی دۆشاوی تەماتەی شارەزوور و چەند كارگەیەكی بەرهەمهێنانی ئاوی هەنار ،چونكە ئەم كارگانە و بەرهەمەكانیان هۆكارێكی سەرەكی بوژانەوەی لایەنی ئابوری ناوچەكەن هەر لەكەمكردنەوەی ڕێژەی بێكاری و دەستكەوتی دارایی بۆ دانیشتوانەكەی و بەرزكردنەوەی ئاستی خۆشگوزەرانی كرێكاران و هەروەها بە بەرهەمەكان دەتوانین پێداویستی ناوخۆیی و هەندێ‌ جار دەرەوەی ناوچەكە پێ‌ پڕبكرێتەوە و ببێتە سەرچاوەیەكی سەرەكی داهات. بۆ جێ‌ بەجێ‌ كردنی ئەم هەنگاوانە لەڕووی پیشەسازی یەوە باشترین هۆكار كردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پیشەسازی یە لەهەڵەبجە چونكە ئاسانكاری باش و گرنگ دەكات بۆ كەمكردنەوەی ڕۆتیناتی كارگێڕی ئەم پرۆسەیە. پێنجەم : بەرەوپێش بردنی وەبەرهێنان:  ئەنجومەنی وەزیران بەبڕیارێك پێش دوو ساڵ فەرمانی كردنەوەی فەرمانگەی وەبەرهێنانی لە هەڵەبجە دەكرد بەڵام بەداخەوە تا ئێستا ئەم بڕیارە جێ‌ بەجێ‌ نەكراوە،لەڕاستیدا كردنەوەی ئەم فەرمانگەیە بۆ خۆی گرنگترین هۆكارە بۆ بەرەو پێش چوونی لایەنی وەبەرهێنان لەسەرجەم كەرتە ئابورییەكان چونكە ئاسانكاری تەواو دەكات بۆ وەبەرهێنەران و دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی ڕۆتیناتی كارگێڕی كە دامودەزگاكانی حكومەت بە دەستی یەوە دەناَلێنن .بۆیە داواكارین لایەنە پەیوەندیدارەكان بەزووترین كات ئەم فەرمانگە گرنگە دابمەرزێنن . شەشەم : بەرەوپێش بردنی لایەنی ڕۆشنبیری و هونەری هەڵەبجە : وەك لای هەموان ئاشكرایە شاری هەڵەبجەو شارەزور و هەورامان خاوەنی زۆرترین كەسایەتی و زانا و بیرمەند و ڕۆشنبیرو هونەرمەندان بووە،دەتوانرێت سوود لەم لایەنە گرنگەی ژیان ببینرێت بەوەی كە مۆنۆمێنتی هەڵەبجە فراوانتر بكرێت و خودی هەڵەبجە بكرێتە شارێكی یادەوەری وەك زۆرێك لەو شارانەی لەجیهاندا تووشی ئەم كارەساتە بون بكرێتە سەرچاوەی داهات و لە ڕێبەری گەشتوگوزاری هەرێم و عێراقدا دیاری بكرێت ،خاڵێكی تر كە زۆر گرنگە بۆ داهاتوی هەڵەبجە و مانەوەی ناوی هەڵەبجە ئاشكرایە ساڵانە مناڵانی وون بووی كارەساتەكە دەدۆزرێنەوە و شاد ئەبنەوە بە كەسوكاریان هەموو ئەم كەسانە و خودی ڕووداوەكانیان كەرەسەی خاوی بواری فلیمسازین بۆ هۆنەرمەندانی كورد و دەكرێت داوا لە كۆمپانیاكانی بواری سینەما بكرێت بێنە مەیدانەوە و هاوكاری بكرێن و فلیمی سینەمایی جیهانی لێ‌ دروست بكرێت بۆ مانەوەی ناوی هەڵەبجە و سوود بینین لەو داهاتەی كەدەست دەكەوێت . لەكۆتایدا ئەم پێشینازانەی سەرەوە هۆكارن بۆ بوژانەوەی لایەنی ئابوری هەڵەبجە و بەرەوپێش بردنی ژیانی دانیشتوانەكەی.دەبێت هەموو  كورد بزانێت هەڵەبجە تەنها بۆ هەڵەبجەیی یەكان نی یە بەڵكو موڵكی هەموو نەتەوەیی كوردە لەهەر كوێ‌ بن،بۆیە هیوادارین سەركردایەتی سیاسی و حكومەتی هەرێمی كوردستان و كابینەی نوێ‌ بەجدی كار بكەن بۆ بەرەو پێشچونی پارێزگای هەڵەبجە و تایبەتمەندێتی خۆی بدرێتێت  چونكە پێمان وایە خەباتی سیاسی و ئەدەبی و كۆمەڵایەتی لەمێژینەیی ئەم شارە و هەورامان و شارەزوور باشترین بەڵگەیە كە وەڵام بێت هەرئەمەش ببێتە باشترین پاداشتی شەهیدانی كارەساتەكەو هەروەها ببێتە سارێژكەری برینەكانی كەسوكاری شەهیدان و دانیشتوانی شارەكە. *ئابوریناس