راپۆرت: محەمەد رەئوف جارێكی تر دەنگۆی یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دروستبووەتەوە، بەشێكی ئەم دەنگۆ نوێیە، پەیوەندی بە فشاری پارتی دیموكراتی كوردستانەوە هەیە. پارتی دەیەوێت لە كابینەی نوێی حكومەتدا تەواوی هێزەكانی پێشمەرگە لەژێر كۆنترۆڵی سەرۆكی حكومەتی هەرێمدا بێت‌و بەشێكی تری دەنگۆكەش پەیوەندی بە فشاری نێودەوڵەتییەوە هەیە، ئێستا هەوڵێكی (ئەمریكا، بەریتانیا، ئەڵمانیا) لەئارادایە بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان لەڕێگەی پڕۆژەیاسایەكەوە دەیەوێت كۆدەنگی دروست بكات، بۆ یەكخستنەوەی یەكەكانی (70و 80)ی هێزی پێشمەرگە، بەڵام پێناچێت ئەو هەنگاوەی پارتی بەئاسانی لای یەكێتی تێپەڕێت، چونكە یەكێتی پێیوایە پارتی بەم هەنگاوەی دەیەوێت هێزی پێشمەرگە لەدەستی ئەو دەربهێنێت.  بەڵام هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات، دەیەوێت لەڕێگەی چاكسازی‌و پشتیوانی ماددی‌و لۆجستییەوە هێزەكانی پێشمەرگە یەكبخات. پرۆژەكەی هاوپەیمانان ! لە شوباتی 2017ەوە وەزارەتی پێشمەرگە بە پاڵپشتی راوێژكارانی سەربازی (بەریتانیا، ئەمەریكاو ئەڵمانیا) دەستیكردوە بە پرۆگرامی چاكسازیی‌و رێكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە، پرۆژەكە خۆی لە (35) خاڵدا دەبینێتەوە‌و ناوی لێنراوە "پێشمەرگە لە ئایندەدا". تائێستا (5) خاڵی پرۆژەكە جێبەجێكراون، كە ئەمانەن: •    پرۆژەی ستراتیژی بەرگریی سەربازی •    كارنامەی هێزی پێشمەرگە •    بە ئەلیكترۆنیكردنی موچە •    هەماهەنگی وەزارەتی پێشمەرگە لەگەڵ وەزارەتی بەرگریی عێراق •    یاساو بڕیارەكانی وەزارەتی پێشمەرگە هاوپەیمانان دەیانەوێت لەرێگەی ئەم پرۆژەیەوە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكەنە هێزێكی نیزامی‌و بەتەواوی یەكیبخەنەوە، هەوڵەكانیشیان بەردەوامە. هەوڵەكانی یەكخستنەوە لەدوای دروستبوونی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە لە ساڵی 1992 باس لە یەكخستنی هێزی پێشمەرگە دەكرێت، دوای جەولەكانی شەڕی ناوخۆو لە ساڵی 2005و پێكهێنانی كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمەوە هەوڵی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە دەدرێت، بەڵام تا ئەمڕۆش هێزە سەربازییەكان لە هەرێمی كوردستان بەسەر یەكەی (70ی یەكێتی‌و 80ی پارتی)دا دابەشبوون، پێشمەرگە ئابوونەی حیزبی دەدەن‌و كادری حیزبی كۆبوونەوەی سیاسییان پێدەكات. بەمدواییە دوو هەوڵی نوێ درا بۆ یەكخستنی هێزەكانی پێشمەرگە: هەوڵی یەكەم/ پەرلەمانی كوردستان لەگەڵ دەستپێكردنی جەنگی دژ بە "داعش"، پەرلەمانی كوردستان بە بریاری ژمارە (19) لە 23ی تەموزی 2014دا تایبەت بە هێزی پێشمەرگەی كوردستانی (21) بڕیاری دەركرد. لە بڕگەی چوارەمی بڕیارەكەی پەرلەماندا هاتووە:" پێویستە لەسەر حكومەتی هەرێم هەموو هێزەكانی پێشمەرگە لەماوەی (6) مانگ لە دەرچوونی ئەم بڕیارەوە لەچوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەدا وەك هێزێكی نیشتیمانی یەكبخات، بەتایبەتی یەكەكانی (70و 80)ی هێزی پێشمەرگەی كوردستان". واتا بەپێی بڕیارەكە، دوا وادە 23/1/2015 بوو بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگە، چوار ساڵ بەسەر ئەو وادەیەدا تێپەڕی‌و تائێستا پێشمەرگە یەكنەخراوە.  لە شەڕی دژ بە "داعش"دا كە لە 2014 بۆ 2017 بەردەوام بوو، بەرەكانی جەنگ دابەشبوون بەسەر هێزەكانی یەكێتی‌و پارتیدا، لە خانەقین تا باشوری كەركوك لای هێزەكانی یەكێتی‌و لە رۆژئاوای كەركوك تا شەنگال لای هێزەكانی پارتی بوو، لەبری فەرماندەكانی پێشمەرگە، بەرپرسە حیزبییەكان دەكرانە فەرماندەی میحوەرەكان، لە سنوری یەكێتی (مەحمود سەنگاوی‌و عەبدوڵا بۆرو وەستا رەسوڵ) بەرپرسی میحوەرەكان بوون، لە سنوری پارتیش (كەمال كەركوكی‌و سیروان بارزانی‌و عارف تەیفور) بەرپرسی میحوەر بوون.    هەوڵی دووەم/ سەرۆكی هەرێم سەرۆكی ئەوكاتی هەرێمی كوردستان (مەسعود بارزانی)، لە رۆ    ژی 14ی كانونی یەكەمی 2014دا (7) بڕیاری دەركرد بەمەبەستی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان. لە خاڵی چوارەمدا ئاماژە بەوەكراوە:" پێویستە هەرچی زووترە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە رێكوپێكی یەكبخرێتەوە. بەشێوەیەك كە نابێ حزبایەتی تێدا بێت". لە خاڵی حەوتەمی بڕیارەكەشیدا ئەوە خراوەتەڕوو" هەر هێزێك لە دەرەوەی وەزارەت هەبێت، بەنایاسایی دەژمێردرێت‌و كەس بۆی نییە هێزی تازە لە دەرەوەی وەزارەت دروست بكات"، سەبارەت بە كاری حیزبایەتیش لەناو هێزەكاندا، لە خاڵی یەكەمدا ئاماژە بەوە كراوە" بەهیچ جۆرێك كاری رێكخستن‌و حزبایەتی لەناو وەزارەت ناكرێت‌و ئەو كەسەی بیەوێت لەناو وەزارەت حزبایەتی بكات، با دەست لەكاربكێشێتەوەو بگەڕێتەوە بۆ لای حزبەكەی خۆی"، بەڵام تەواوی بڕیارەكانی جێبەجێنەكراون، هێزی پێشمەرگە یەكنەخراوەیەوە، زۆرترین هێزەكانی یەكێتی‌و پارتی لەدەرەوەی وەزارەتی پێشمەرگەدان، تا ئەمڕۆ بەبەردەوامی لەناو هێزی پێشمەرگەدا حیزبایەتی دەكرێت‌و بە فەرمانی سەركردە حیزبیەكان هێزەكان دەجوڵێن، واتا تەواوی بڕیارەكانی مەسعود بارزانی لەلایەن یەكێتی‌و پارتییەوە پێشێلكراو سەرۆكی ئەوكاتی هەرێمیش بەدواداچونی جدی نەكرد بۆ بڕیارەكانی خۆی.    یەكخستن یان تێكەڵكردن ؟ ئەوەی تا ئەمڕۆ باسی لێوە دەكرێت سەبارەت بە یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان، تێكەڵكردنی هێزەكانی سەربە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستانە، واتا یەكخستنەكە تەنها تێكەڵكردنە، واتا هێزەكانی یەكێتی‌و پارتی لەبری ئەوەی بە جیاو لە بەرەو بارەگای جیادابن، دەخرێنە یەك بەرەو لەیەك بارەگادا، بەڵام بە ئینتیمای حیزبی یەكێتی‌و پارتییەوە، ئەم فۆرمە لە یەكخستنەوە، زوو شكست دێنی، چونكە هەركات گرژی لەنێوان یەكێتی‌و پارتیدا دروستبێت، هێزەكان جیادەبنەوە،  ساڵی 1994 هێزی پێشمەرگەی یەكێتی‌و پارتی یەكخرابوو، لەیەك بارەگادابوون، بەڵام كاتێك شەڕی ناوخۆ دروستبوو، لەماوەی نێو كاتژمێردا تەواوی هێزەكە جیابوونەوەو روبەرووی یەكتر بوونەوە. یەكخستنی هێزی پێشمەرگە پێویستی بە دروستكردنی هێزێكی تایبەتە، لەسەر بنەمای ئەكادیمی‌و تەمەن، بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئینتیمای حیزبی‌و نەتەوەی جیاواز، دەكرێت وەزارەتی پێشمەرگە لە دروستكردنی ئەو هێزانەوە دەستپێبكات، نەك تێكەڵكردنی هێزی حیزبی.   پێشمەرگە بە ژمارە  ئەگەرچی تائێستا بەرەسمی ژمارەی دروستی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان ئاشكرا نەكراوە، بەڵام  بەپێی پرۆژە بودجەی 2013ی هەرێمی كوردستان كە دواین پرۆژە بودجەی حكومەتی هەرێمە، ژمارەی هێزەكانی پێشمەرگە (118هەزارو 642) كەسە.  جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان چەندجارێك لە لێدوانی رۆژنامەوانیدا بەتایبەتی بۆ میدیا عێراقییەكان باسی لەوەكردووە" ژمارەی هێزەكانی پێشمەرگە (160 هەزار)ە، بەجۆرێك پێشمەرگەی لیواكان دەگاتە (120) هەزار كەس، بێجگە لە (40) هەزار پێشمەرگەی دیكە كە هێزی یەدەگن، هەروەها (40) هەزار پێشمەرگەی خانەنشین. كۆی گشتی دەگاتە (200) هەزار پێشمەرگە".  بڕبڕەی پشتی وەزارەتی پێشمەرگە هێزەكانی (70‌و 80)ە، كە بەهەردوكیان (114 هەزار) پێشمەرگەن، بەجۆرێك یەكەی 70ی یەكێتی زیاتر لە (56 هەزار) پێشمەرگەیەو یەكەی 80ی پارتیش زیاتر لە (58 هەزار) پێشمەرگەیە.  ئەمە سەرەڕای لیوا هاوبەشەكان كە (42 هەزار) پێشمەرگە لەخۆدەگرێت، لیوا هاوبەشەكانی پێشمەرگە كە تێكەڵن لە یەكێتی‌و پارتی (14) لیوان، لە لیوای یەك تا لیوای (16)ی هێزی پێشمەرگەیە، بەڵام لیواكانی (13)و (15) دروست نەكراون، لەو ژمارەیەش فەرماندەی حەوت لیوایان پارتییەو حەوت لیواكەی دیكە یەكێتین‌و ئامری ئەو لیوایانەی پارتین جێگرەكانیان یەكێتین‌و بە پێچەوانەشەوە. موچەی پێشمەرگە بەپێی پرۆژە بودجەی 2013ی هەرێمی كوردستان (118 هەزارو 642) پێشمەرگە هەیە، كۆی بودجەكەیان بۆ موچە لەوساڵەدا (یەك ترلیۆن‌و 333 ملیارو 304 ملیۆن) دینارە، كە (11.49%)ی كۆی گشتی بودجەی ئەو ساڵەی بردووە. ئێستا موچەی مانگانەی وەزارەتی پێشمەرگە (120 ملیار) دینارە، لە یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراقدا، مانگانە بڕی (68 ملیار) دینار تەرخانكراوە بۆ هێزی پێشمەرگە، پارەی ئەمریكییەكانیش مانگانە (30 ملیار دینار)ە. جیاوازی موچە ! جیاوازیەكی زۆر هەیە لەنێوان موچەی پێشمەرگەو هێزە ئەمنییەكانی عێراقدا: •     موچەی پێشمەرگەیەكی ئاسایی لەنێوان (490 هەزار بۆ 560 هەزار) دینارە، بەڵام سەربازێكی عێراقی مانگانە (950 هەزار) دینار وەردەگرێت. •    عەریفێك لە هێزی پێشمەرگە (627 هەزار دینار) وەردەگرێت، بەڵام عەریفێك لە سوپای عێراق (یەك ملیۆن‌و 11 هەزار) دینار وەردەگرێت. واتا موچەی پێشمەرگەو ئەفسەرێكی وەزارەتی پێشمەرگە نیو ئەوەندەی موچەی سەربازو ئەفەسەرێكە لە سوپای عێراقی. سەربازێكی ئەمریكی‌و پێشمەرگەیە خۆ ئەگەر موچەی پێشمەرگەیەك بەراورد بكرێت بە سەربازێكی ئەمریكی جیاوازییەكە زۆر گەورەترە، چونكە هەر سەربازێكی ئەمریكی ساڵانە (99 هەزار دۆلار) وەردەگرێت، كە مانگانە دەكاتە (8250 دۆلار)، رێژەی 60%ی ئەم پارەیە بۆ خواردن‌و گواستنەوەو شوێنی نیشتەجێ بوون‌و گەرەنتی پزیشكی‌و باج دەڕوات، واتا سەربازێكی ئەمریكی مانگانە (3300) دۆلاری بۆ دەمێنێتەوە، ئەمە بۆ سەربازێكی مامناوەندی ئەمریكی. پێشمەرگە مانگانە (500 هەزار) دینار وەردەگرێت، كە دەكاتە (400 دۆلار)، واتا موچەی سەربازێكی ئەمریكی (8) ئەوەندەی موچەی پێشمەرگەیەكە. ئەمە لەكاتێكدایە كەمترین موچەی سەربازێكی ئەمریكی بەبێ هیچ دەرماڵەیەك (1531) دۆلارە، بەڵام بەپێی پلەكان جیاوازە، بۆ نمونە: •    ژەنەراڵێك مانگانە (12829) دۆلار وەردەگرێت •    كاپتنێك كە 6 ساڵ خزمەتی هەبێت (4070) دۆلار •    كۆڵۆنێلێك كە 15 ساڵ خزمەتی هەبێت (6567) دۆلار وەردەگرێت  سەربازێكی ئیسرائیلی‌و پێشمەرگەیەك سەربازێكی ئیسرائیلی مانگانە نزیكەی (11 هەزار شیكل) وەردەگرێت، (1 شیكل دەكاتە 0.2518 دۆلاری ئەمریكی)، واتە هەر سەربازێك مانگانە (2766) دۆلار وەردەگرێت، بەبەراوردكردنی ئەم موچەیە لەگەڵ موچەی پێشمەرگەیەكی هەرێمی كوردستان، دەردەكەوێت سەربازێكەی ئیسرائیلی  نزیكەی (7) ئەوەندەی پێشمەرگەیەك موچە وەردەگرێت.  سەربازێكی كوەیتی‌و پێشمەرگەیەك سەربازێكی ئاسایی لە كوەیت مانگانە (600) دیناری كوەیتی وەردەگرێت، كە (1 دیناری كوەیتی دەكاتە 3.3378 دۆلاری ئەمریكی)، واتە موچەی مانگانە هەر سەربازێكی كوەیتی (2000) دۆلارە، ئەم موچەیە (5) ئەوەندەی موچەی پێشمەرگەیەكە لە هەرێمی كوردستان، كە بەشداری چەندین جەنگی كردووە، دواهەمینیان جەنگی دژ بە "داعش" بوو.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ پۆستێكی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك دەرباری ئێران كاردانەوەی لایەنە سیاسییەكانی عێراقی لێدەكەوێتەوە‌و زیاتر لە 60 پەرلەمانتار داوادەكەن بۆ تاوتوێكردنی دەستوەردانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە كاروباری ناوخۆی عێراق پەرلەمان میوانداری عادل عەبدولمەهدی، سەرۆك وەزیران بكرێت. پۆستەكەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا رۆژی 25ی ئەم مانگە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا لە پۆستێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بە هەردوو زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی نوسیویەتی:" گەندەڵی هەموو جومگەكانی رژێمی ئێرانی تەنیوەتەوە‌و لە لوتكەوە دەستیپێكردووە، موڵك‌و دارایی رابەری رژێمەكە عەلی خامنەیی بە تەنها بە 200 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت، لە كاتێكدا رۆڵەكانی گەلی ئێران بەهۆی خراپی دۆخی ئابورییەوە لە ژێر هەژاریدا دەناڵێنن". فەتح داوای سڕینەوەی دەكات یەكەمین كاردانەوە بەرامبەر ئەم هەڵوێستەی باڵیۆزخانەی ئێران، هاوپەیمانی فەتح دەربڕی، ئەو هاوپەیمانێتییەی كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات‌و نوێنەرایەتی گروپەكانی حەشدی شەعبی دەكات‌و لە ئێرانەوە زۆر نزیكن. هاوپەیمانی فەتح لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند نابێت تیمە دیپلۆماتییەكان لە عێراق سوكایەتی بەرامبەر بە هیچ دەوڵەتێك بكەن‌و گەلی عێراق رێگە نادات كاری نەشیاو لەرامبەر بە مەرجەعیەتە ئاینییەكان بكرێت ئەو كارەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەستدرێژییەكی قبوڵنەكراوە‌و داوادەكەین ئەو پۆستە لاببرێت‌و داواش لە وەزارەتی دەرەوە دەكەین هەڵسوڕێنەری كاروباری باڵیۆزخانەی ئەمریكا بانگهێشت بكرێت‌و یاداشتێكی ناڕەزایەتی رادەستبكرێت. پەرلەمان میواندارێتی عەبدولمەهدی دەكات هەروەها لە پەرلەمانی عێراقیش كاردانەوە بەرامبەر بەو هەڵوێستەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەستیپێكردو زیاتر لە 60 ئیمزا كۆكراوەتەوە بۆئەوەی بۆ تاوتوێكردنی ئەو پرسە میوانداری سەرۆك وەزیران بكرێت. نەعیم عەبودی، پەرلەمانتاری كوتلەی سادقونی سەر بە عەسائیبی ئەهلی حەق لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی:" داواكارییەكمان بە ئیمزای زیاتر لە 65 پەرلەمانتار پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە بۆ ئەوەی پرسی دەستوەردانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە كاروباری ناوخۆی عێراق بخرێتە بەرنامەی كارەوە". عەبودی ئاماژیبەوەشدا رێككەوتن كراوە كە ئەو پرسە تاوتوێ بكرێت‌و میواندارێتی سەرۆك وەزیران بكرێت، ئەوەش لەسەر بەڵێنی بەشیر حەداد جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان. ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق فالح خەزعەلی ئەندامی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند پرسیارێكەی پەرلەمانی دەربارەی ژمارەی سەربازەكانی ئەمریكا لە عێراف ئاراستەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران كردووەو لە وەڵامدا عەبدولمەهدی ئاشكرایكردووە كە 10 هەزار سەرباز‌و راوێژكاری ئەمریكی لە عێراقدان. خەزعەلی بێ‌ متمانەیی خۆشی دەربارەی ئەو ژمارەیە دەربڕی‌و رایگەیاند لە راستیدا ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق زۆر لەوە زیاترە.

درەو میدیا:  " هەریەكە لە داواكاری گشتی سلێمانی و پەرلەمانتارەكەی جوڵانەوەی نەوەی نوێ سكاڵایان تۆماركردووە لەسەر خاوەنی ئەو ژمارەیەی هەڕەشەی لە پەرلەمانتارەكە كردووەو دەستگیركراوە، هەروەها دەستگیراوە بەسەر كەلوپەلی ئۆفیسەكەی بە مەبەستی پشكنین بەفەرمانی دادگا ئەو فەرمانەش بەشێوازێكی یاسایی جێ بەجێ كراوە بۆ ڕێگەگرتن لە تەشەنەسەندنی كێشە و ناخۆشی لە سلێمانی،هەروەها فەرمانی دەستگیركردنیش بۆ كەسێكی تر دەرچووە تا ئێستا دەستگیرنەكراوە، جگە لەوە هیچ كەسی تر دەستگیرنەكراوە، كەسیش بێ فەرمانی دادوەر دەستگیرنەكراوە." ئەمە وتەی دادوەر عومەر ئەحمەد وتەبێژی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانییە كە بۆ دەنگی ئەمریكا قسەیکردووە. دوای ئەوەی ڕۆژی چوارشەممە شادی نەوزاد پەرلەمانتاری فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان لە بەردەم دەزگاكانی ڕاگەیاندنی هەرێمی كوردستان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی وتی" لەلایەن "باندێكەوە" لە جوڵانەوەی نەوەی نوێ و سەرۆكی جوڵانەوەكە"شاسوار عەبدولواحید" هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنە و ڤیدیۆی مۆنتاژكراو، بەمەبەستی ئابڕوبردنی لێكراوەو لە زوترین كاتدا سكاڵا لەسەر سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ تۆماردەكات." دادوەر عومەر رایگەیاندووە " دۆسیەیەك هەیە لەلای دادگای لێكۆڵینەوەی سلێمانی، دۆسیەكەش لەلایەن سكاڵای ئەندامێكی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و وە دۆسیەیەكیش لەلایەن داواكاری گشتی سلێمانیەوەیە لەسەر ئەو ژمارە تەلەفۆنانەی كە بەشێوازێك لە شێوازەكان هەڕەشەی ئابڕوبردنیان لەو پەرلەمانتارە كردووە لە دادگا جوڵێنراوە، وەكو وەڵامدانەوەیەكی دادگا بۆ ئەو سكاڵایە دادگا هەستا بەدەركردنی فەرمانی دەستگیركردنی خاوەنی ئەو هێڵە، هەروەها فەرمانی پشكنین بۆ شوێنی كاركردنی خاوەنی ئەو هێڵە ئەوەبوو هەر دوێنێ پێنج شەممە فەرمانی دەستگیركردنەكە جێ بەجێ كراوە." سەبارەت بەدەستبەسەرداگرتنی كۆمپیوتەر و ئامێرەكانی پەیوەندیكردن، وتەبێژی فەرمی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی وتی" ئەوكەسەی دەستگیركرا بەفەرمانی دادوەر چەند ئامێرێكی كۆمپیوتەر و پەیوەندی كردنی پێوەگیراوە وە ئامێرەكان لەقۆناغی پشكنیندان و دەستیان بەسەرداگیراوە بۆ دەسكەوتنی بەڵگەكان، هەروەها ئەو فەرمانەش بەشێوازێكی یاسایی جێ بەجێ كراوە بۆ ڕێگەگرتن لە تەشەنەسەندنی كێشەو ناخۆشی لە سلێمانی ." دەربارەی دەنگۆی دەستگیركردنی " خۆبەخشانی جوڵانەوەی نەوەی نوێ" بێ فەرمانی دادوەر وەك ئەنجومەنی باڵای نەوەی نوێ لە بەیاننامەكە باسیان كرد، دادوەر عومەر ئەحمەد ڕەتی كردەوە و وتی" ئێمە وەك سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی بەدواداچونمان كردووە هیچ شتێكی لەو بابەتەمان بەدی نەكردووە و نیە وە هیچ كەسێكیش بەبێ فەرمانی دادوەری لێكۆڵینەوە نابێت دەستگیربكرێت وە وەكو زانراوە لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەولێر و دهۆك بەڕیوەبەرایەتیەكمان هەیە كە بەڕێوەبەرایەتی گرتن و گواستنەوەیە لەوێش ئەندامێكی داواكاری گشتی چاودێرە بەسەر ئەو شوێنانەدا وە هیچ كەسێك نابرێتە ئەو شوێنە و ڕاناگیرێت ئەگەر یاداشتی دەستگیركردنی دادوەری بەڕێزی لێكۆڵینەوەی پێ نەبێت." دەربارەی ئەو كەسەی دەستگیركراوە حاكم عومەر ئاماژەی بەوەكرد" بەپێی ماددەی (2)ی ژمارە 6ی ساڵی 2008 یاسای قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی مۆبایل-ە وە بەفەرمانی دادوەر دەستگیركراوە و ڕاگیراوە." ڕونیشیكردەوە" تا ئێستا یەك كەس دەستگیركراوە، وە فەرمانی دەستگیركردنیش بۆ یەك كەسی تر دەرچووە بەپێی هەمان ماددەی یاسایی، بەڵام ئەو كەسە تا ئێستا دەستگیرنەكراوە ." دەربارەی ئەوەی دەوترێت ئەندامان و خەڵكی نەوەی نوێ بێ سەروشوێن و ڕفێنراون، وتەبێژی فەرمی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی وتی " لەگەڵ بڵاوبونەوەی ئەو دەنگۆیە لە سۆشیاڵ میدیا و كەناڵەكانی ڕاگەیاندن، پەیوەندیمان بە دادوەری ئاسایش كرد، بەڕێز دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش-یش بەدواداچونی كرد ، دەركەوت هیچ كەسێك بێ فەرمانی دادوەر دەستگیرنەكراوەو دڵنیایی كردینەوە كە هیچ شتێكی لەو جۆرە نیە."  

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت - نامیق رەسوڵ – محەمەد رەئوف "زیاتر لە 40 گرتەی ڤیدیۆی سكانداڵی سێكسی سەرۆك‌و بەرپرسانی میسرو وڵاتانی عەرەبیم لایە، ئەگەر رێگری نەكەن لە دادگاییكردنی هاوسەرەكەم، هەموویان بڵاودەكەمەوە" سۆزان موبارەك هاوسەری حوسنی موبارەك سەرۆكی لەسەر كارلابراوی میسر ساڵی 2011 بەم هەڕەشەیە هەوڵیدا پارێزگاری لە هاوسەرەكەی بكات. ئەمە دوایین جار نەبوو كە سێكس وەكو چەكێكی هەڕەشە لەبواری سیاسەتدا بەكار بهێنرێت، ئێستا لەناو رەفەی كتێبخانەكانی جیهاندا چەندین پەرتوكی سەرگوزشتەی ئاوێتەبوونی سێكس‌و سیاسەت هەن، بەمدواییانە هەندێك لەو چیرۆكانە وەرگێڕدرانە سەر زمانی كوردی. نامەیەكی مەترسیدار ! ئەمڕۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان گوێبیستی لێدوانی ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان بوون كە دەڵێت" لەڕێگەی مەسجێكەوە هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆی دروستكراوم لێدەكرێت". شادی نەوزاد ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی نەوەی نوێ ئەمڕۆ باسی گەرمی میدیاو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی هەرێمی كوردستانە، چەند رۆژێكە دۆخی ناوخۆیی جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاڵۆزی تێكەوتووە، ژمارەیەك لە بەرپرس‌و پەرلەمانتارانی ئەو جوڵانەوەیە لەگەڵ سەرۆكی جوڵانەوەكەیان (شاسوار عەبدولواحید) لە ناكۆكییەكی قوڵدان، ئەم ژنە پەرلەمانتارە كە ئەمڕۆ قسەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی داگیركردووە، یەكێكە لەوانەی كە لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا پشتیوانی بەرەی نەیارانی سەرۆكی حزبەكەی دەكات. وەكو خۆی دەڵێت، ئەو ژنە پەرلەمانتارە بۆ بێدەنگكردن‌و بەمەبەستی سیاسی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لێكراوە. ئەو ژنە پەرلەمانتارە بڕیاریداوە لە دادگا سكاڵا لەسەر سەرۆكی جوڵانەوەكەی تۆمار بكات، بەوپێیەی ئەو بەتۆمەتبار دەزانێت لەو هەڕەشە سێكسیەی كە لەڕێگەی مەسجێكەوە پێی گەیشتووە. پێشینەیەكی خراپ ئەنجامی كەیسی ئەم پەرلەمانتارە هەرچیەك بێت، دیاردەی بەكارهێنانی گرتەی سێكسی وەكو چەكێك بۆ هەڕەشەی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا شتێكی نوێ‌و بێ پێشینە نیە. لەگەڵ گەشەكردنی خێرای ئامرازەكانی پەیوەندیكردن گواستنەوەی كامێرا بۆسەر مۆبایل‌و جێگیركردنی لە شەقام‌و ماڵەكاندا بۆ مەبەستی پاراستن‌و سكیوریتی، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی ژنان‌و پیاوان پەرەیسەند. ئێستا چەندین كەیس لەبەردەم دادگاكانی هەرێمی كوردستاندان، تایبەت بەم جۆرە لە تاوانكاریی، سیاسییەكانیش وەكو پێویست لە كاتە هەستیارەكاندا پەنایان بۆ ئەم دیاردەیە بردووە، بەمەبەستی لێدان لە نەیارە سیاسییەكانیان. چەند نمونەیەك لەم ساڵانەی دواییدا كە تەكنەلۆژیا زۆر گەشەی كرد، لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن‌و ساتە هەستیارە سیاسییەكاندا چەندین حاڵەتی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی كاندید‌و كارەكتەرە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان تۆماركراوە.  هەڕەشەكان لەم بوارەدا زیاتر بە ئاڕاستەی ژنانە، لەمەشدا دۆخی هەستیاری ژن لەمەڕ بابەتە سێكسییەكان لەناو كۆمەڵگەی كوردیدا قۆستراوەتەوە‌و هەوڵدراوە لەڕێگەی ئەو چەكەوە كۆتایی بە ژیانی سیاسی ژنێك بهێنرێت یاخود لە لایەن‌و ئاڕاستەیەكی سیاسی دیاریكراو بدرێت. بەڵام ئەم دیاردەیە بەتەواوەتی لە ژناندا قەتیس نەبووە، چەندین پیاویش هەن كە ئەم ساڵانەی دوایی بەهۆی پاڵنەری سیاسییەوە ڤیدیۆی سێكسییان بڵاوكراوەتەوە یاخود هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانەیان لێكراوە تاكو ناچار بكرێن بە ئەنجامدانی كار یان هەنگاوێكی سیاسی دیاریكراو كە ئەوان نەیانویستووە پێشترو لە دۆخی ئاساییدا بیكەن.  •    لە هەڵبژاردنی ساڵی 2013ی پەرلەمانی كوردستاندا هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لە ژنە كاندیدێكی بزوتنەوەی گۆڕان كرا.  •    لە گەرمەی كێشمەكێشمەكانی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لە 2015دا گرتەی ڤیدیۆیی پەرلەمانتارێكی پیاوی بزوتنەوەی گۆڕان بڵاوكرایەوە. •    كۆتایی ساڵی 2016 چەند وێنەیەكی سێكسی ژنە پەرلەمانتارێك بڵاوكرایەوە كە سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان بوو لە پەرلەمانی عێراق لەوكاتەدا. •    بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی‌و وێنەی ژنە كاندیدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە 2018دا، بەمەبەستی ناچاركردنی بە كشانەوە لە پرۆسەی خۆكاندیدكردن.  لەسەر ئاستی عێراقیش بەمدواییە ئەم دیاردەیە زیادی كرد، بەتایبەتی لەكاتی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا.  لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراقدا، گرتەی ڤیدیۆیی ژنە كاندیدێكی هاوپەیمانێتی (نەسر) بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی بڵاوكرایەوە، بەوهۆیەوە ئەو ژنە لە هەڵبژاردنەكان‌و پرۆسەی سیاسیش دوورخراوەیە. لە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی عێراقیشدا گرتەی ڤیدیۆیی ژنێك بڵاوكرایەوە كە كاندیدكرابوو بۆ وەرگرتنی یەكێك لە وەزارەتەكان، بەو هۆیەوە ئەو ژنە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی لەدەستدا.  تاوان‌و سزا بەپێی یاسای سزادانی عێراقی، بڵاوكرانەوەی ئەم جۆرە ڤیدیۆیانە (گرتەی سێكسی كەسەكان)‌و هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانە بەمشێوەیە دیاریكراوە:  •    هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە بەپێی ماددەی (430)‌و (431)ی یاسای سزادانی عێراقی، سزای تاوانبار تا (7 ساڵ) زیندانی دەڕوات، بەپێی جۆری كەیسەكە. •    بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە لە ماددەی (438)دا دیاریكراوە، لەم حاڵەتەدا تاوانبار سزا دەدرێت بە زیندانیكردن بۆ ماوەیەك كە لە (ساڵێك) زیاتر نەبێت. واتە بەپێی یاسا، هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە سزاكەی زیاتر لە بڵاوكردنەوەی بابەتەوە، ئەو كەیسەی كە پەرلەمانتارەكەی جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاماژەی پێكرد، لە قۆناغی هەڕەشەدایە، واتە بڵاونەكراوەتەوە. لە هەرێمی كوردستان كەیسەكانی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی كەسایەتییەكان بەمەبەستی لێدانی سیاسی، هەمویان بەبێ هیچ سزایەكی یاسایی بەكراوەیی ماونەتەوە. دادگاكان تائێستا هیچ كەسێكیان لەسەر بڵاوكردنەوە ئەو جۆرە ڤیدیۆیانە سزانەداوە، بەڵام لەسەر ئاستی كۆمەڵایەتی ناوبەناو پۆلیسی شارەكانی هەرێم دیمەنی چەندین كەس بڵاودەكەنەوە كە لەسەر پەنابردن بۆ هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی لە ژنان دەستگیركراون‌و سزای یاسایی دراون. دیمەنی هەرە گەشاوەی ئەم دیاردە مەترسیدارە، ئەوەیە، هەر كاتێك كەسایەتییەك دەكەوێتە بەردەم هەڕەشەی لەكەداركردنی ناوبانگی كۆمەڵایەتی، خەڵك بەبێ لەبەرچاوگرتنی بیروباوەڕی سیاسی، كەمپەینی گەورە دەكەن بۆ پاڵپشتیكردنی كەسە بەئامانجگیراوەكان، رەنگە هۆكاری ئەم پاڵپشتییە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە هەمووان لەوە تێگەیشتوون، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆییەكان مەترسییە لەسەر تەواوی كۆمەڵگە نەك تەنیا ئەوانەی بەئامانجدەگیرێن، بەوپێیەی لەم جۆرە كۆمەڵگایانەدا پرسی سێكس هێڵی سورەو بابەتێكی داخراوە كە ناكرێت بە ئاشكرا گوزارشتی لێبكرێت.   

راپۆرتی: سەركۆ یونس - دلێر مەحمود   كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی دەربارەی فێركردن لە ڕاپۆڕتی ساڵانەیدا ئاشكرایكرد، وڵاتی ( قەتەر) لەپێشەنگدایە و پلەی شەشەمە لەسەر ئاستی جیهانی و یەكەمە لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی و پاشانیشینی ئەردەنیش ئاستی لە ڕیزبەندییەكە دابەزیوە و وڵاتی میسر لە پێش كۆتایی ڕیزبەندییەكەیە! ئەمەش بەپێی ڕاپۆرتی كۆڕبەندەكە هەریەكە لە وڵاتانی (لیبیا و سودان و سۆماڵ و عیراق و سوریا و یەمەن) پۆڵین نەكراوە، ئەویش بەهۆی نەبوونی ئاسانترین پێوەری دڵنیایی جۆری كە لەسەر ئەو وڵاتانە جێبەجێ كراوە. ڕاپۆرتەكەی كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی بۆ لایەنی كواڵیتی فێركردن (140) وڵات دەگرێتەوە. سەنگافورە، یەكەمی ڕیزبەندییەكەیە و قەتەر شەشەمی جیهانە و یەكەمی وڵاتانی عەرەبییە، ئاستی فێركردن لە وڵاتانی دیكەدا بەم شێوەیەیە: سەنگافورە پلەی یەكەمە و پاشان سویسرا و فنلەندا و هۆڵەندا و ووڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا پلەی هەژدەهەمینە و دواتر دانیمارك و سوید بەدوایدا دێن، هەروەها ئەڵمانیا پلەی بیستەمە و فەڕەنسا بیست ودوو ئوسترالیا سی و یابان سی و یەك و ئیسپانیاش پلەی چل و حەوتی وەرگرتووە. بەپێی ڕاپۆرتەكە توركیا لە پلەی نەوەد و پێنجەمە و لە وڵاتانی عەرەبیشدا ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو پلەی دەیەمی وەرگرتووە و سعودیەش پلەی پەنجا، لەكاتێكدا وڵاتی میسر پلەی پێش كۆتایی وەرگرتووە واتە (139)مین وڵاتە لەكواڵیتی لایەنی فێركردندا. ئەمەش لەكاتێكدایە ئەم ڕاپۆرتە پشتی بەستووە بە كۆمەڵێك پێوەر كە كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی دایڕشتوە و پێكهاتووە لە (12) پێوەری سەرەكی: 1-دامەزراوەكان و بیناكان. 2-داهێنان. 3-ژینگە. 4-ئابوری هەموەكی. 5-تەندروستی فێركردن. 6-فێركردنی زانكۆیی. 7-ڕاهێنان. 8-توانای بازاڕی شمەك. 9-توانای بازاڕی كار. 10-پێشكەوتنی بازاڕی دارایی 11-ڕەگەزی تەكنۆلۆژیا. 12-قەبارەی بازاڕ و گەشەسەندنی كارەكان. ڕاپۆرتی پێودانگی بیرسون لەگەڵ سەرهەڵدانی پێشبڕكێی تەكنەلۆژی و زانیاری لە دونیادا، دڵنیایی جۆری فێركردن ناپێورێت بە ناوبانگی زانكۆكان و خوێندنگە نێودەوڵەتیەكان، بەڵكو پێوەر ئاستی پڕۆگرامی خوێندن و ئاستی خوێندكارە كە بەرهەمی كۆتایی سیستمی فێركردنە. لە هەموو وڵاتێكدا چەندین دامەزراوەی جیهانی هەیە كە هەڵدەستن بە هەڵسەنگاندنی ئاستی فێركردن و‌ئەم دامەزراوانە جیاوازییان هەیە لە ڕووی ئامانج و هۆكارو و ئەو لایەنە‌ی پڕۆژەكە پارەدار دەكات. بۆ نموونە پێوەی بیرسون ئاماژە بۆ فێركردن و كارامەیی و زانیارییەكان و بەدەستهێنانی توانای زانستی جیهانی لە پۆڵینەكەیدا پێنج ووڵات هەیە كە یەكەمن لە فێركردنی بنەڕەتی، بە پشتبەستن بە چەند تاقیكردنەوەیەكی نیودەوڵەتی لەوانە: 1.ئاستی پێشكەوتن لە خوێندن و نووسینی نێودەوڵەتی ناسراو بە(بیرلز- Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS). 2.ئاڕاستەكانی‌ نێودەوڵەتی بەدەستهێنانی خوێندن لە بیركای و زانست ناسراو بە (تیمس- Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS). 3.بەرنامە‌ی نێودەوڵەتی هەڵسەنگاندنی خوێندكار ناسراو بە (بیزا-Program for International Student Assessment). لەئەنجامی بەشداریكردنی قوتابییەكان لەم تاقیكردنەوە نێودەوڵەتییانە بۆ ساڵـی (2018) ڕیزبەندی ( 10) ووڵاتی یەكەم بەمشێوەی بوو: كۆریای باشور بە پلەی یەكەم و‌ ژاپۆن لە پلەی دووەم و سەنگاپورە سێیەم و هۆنگ كۆنگ چوارەم و فنلەندا پێنجەم وە وڵاتەكانی بەریتانیا و كەنەدا و هۆڵەندا و ئیرلەندا و پۆڵەندا بەدوایاندا دێن. بە گەڕانەوە بۆ ڕاپۆرتی كۆربەندی ئابوری جیهانی دوو حاڵەتی نوێ بەدی دەكرێت كە پێویستە ئاماژەی بۆبكەین، كە لە ئەنجامی ئەو پێشكەوتنانە دێت لە سیستمی فێركردندا ئەنجام دراوە ‌پێگەیەكی بەرزیان بەدەستهێناوە لە لیستی دڵنیایی جۆری لە فێركرندا. میرنشینی قەتەر بە پلەی شەشەم لە جیهان و یەكەمی ووڵاتانی عەرەبیدایە، پێشكەوتنی قەتەر لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا لە ڕاكێشانی ئاسانی توانستە پیشەییەكان بۆ ناو بازاڕی ووڵاتەكە، بەپێی ڕاپۆرتی كۆڕبەندی ئابوری جیهانی لەژێر ناونیشانی (پاشەڕۆژی هەلـی كار و لێزانینەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا ئامادەكاری هەرێمایەتی بۆ شۆڕشی پیشەسازی چوارەم) ڕاپۆرتەكە توانستی بازاڕی كار و پێشكەوتن لەسەر ئاستی چاكسازی بەستوەتەوە بە دەرهاوێشتەی فێركردن، پاش ئەوەی قەتەر پێش وڵاتانی ناوچەكە كەوتووە‌ لەسەر ئاستی دڵنیایی جۆری، هەروەها لەسیستمی‌ فێركردن توانیویەتی پلەی ( 5.6‌)ی دڵنیایی جۆری بەدەست بهێنێت، هەروەها ئەزمونی وڵاتی قەتەر بەیەكێك بە ئەزمونە سەركەرتوەكان ئەژمار دەكرێت، دوای ئەوەی دەستپێشخەری و ئامانجەكانیان بۆ ساڵی (2030)دانا و داهاتی بەدەستهێنراو لە سامانی نەوت و غاز خرایە خزمەت بواری گەشەپێدان و فێركردنەوە و ئامانجیان پێشخستنی توانای مرۆڤ بوو لە ڕێگای پڕۆگرامەكانی خوێندنی زانكۆیی و سوود وەرگرتن لە هونەری فێركردنی زانكۆیی نوێ لەدەرەوە و جێبەجێكردنی ئەزمونی وڵاتە سەركەوتوو و پێشەنگەكانی جیهانی، وڵاتی قەتەر زیاتر لە (%12) خەرجییەكانیان بۆ بواری فێركردنە واتە بەنزیكەی (6 ) ملیار دۆلار ساڵانە و بڕیارە تا ساڵی (2025) خەرجی فێركردن بگاتە سەروو (41) ملیار دۆلار. سەنگافورە نمونەی سەركەوتن. وڵاتی سەنگافورە مۆدێلێكی دیكەی ئەم پێوەرانەیە و لەماوەی (50) ساڵی ڕابردوودا لە دوورگەیەكەی نەخوێندەواری هەژار بووە بە وڵاتێكی پیشەسازی گەشەسەندوو كە ئاستی ژیانی دانیشتوانەكەی هاوتای ووڵاتانی پێشكەتوویی پیشەسازیە. لەبواری فێركردندا لە پلەی یەكەمی جیهاندایە، هۆكاری ئەم گوڕانكارییە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو باوەڕەی (لـی كوان یو) سەرۆك وەزیران هەیبوو كە فێركردن هۆكاری یەكلاكەرەوەیە لەگەشەپێدانی هێزی كاركردن و بەدیهێنانی ئامانجەكانی ئابوری و كۆمەڵایەتی. دەستی بە دوو دەسپێشخەری كرد: یەكەم: (خوێندنگا بۆ بیركردنەوە‌‌، نەتەوە فێردەبێت) مەبەست لێی دەستەبەركردنی خوێندن بۆ هەموو تاكێك. دووەم: (فێركردنی كەم، فێربوونی زۆر) كە زیاتر گرنگی بدرێت بە ناوەڕۆك. ئەم دوو دەستپێشخەریە لەسەر چوار ڕەهەندی سەرەكی كاری لەسەر كرا: 1- پێداچوونەوە بە كرێی مامۆستایان و فێركاراندا. 2-پێدانی دەسەڵاتی زیاتر بەسەركردە و بەڕێوەبەرانی خوێندنگاكان و سەربەخۆییان. 3-لابردنی پشكنین و نوێكردنەوەی جیاكاری خوێندنگاكان. 4-دابەشكردنی خوێندنگاكان بۆ بەش و كۆمەڵەكان. لەڕاستیدا هەستانەوە و پێشخستنی كواڵیتی فێركردن پێویستی بەگۆڕانكاری ڕیشەیی لەم هۆكارانەی خوارەوە هەیە: 1-ئامادەكردنی مامۆستایان بەشێوەیەك كەبەرزترین كواڵیتی بێت. 2-پێشكەشكردنی باشترین پڕۆگرامی فێركردن كە گەشە بدات بەلایەنی بیركردنەوە و ئامانج لێی پڕكردنەوە و داواكاری بازاڕی كار بێت. 3-هاندانی بەشداریپێكردنی خوێندكاران بۆ چالاكی و سوود وەرگرتن لەهۆكارەكانی بەردەست. 4-دابینكردنی ئامێرو هۆكارەكانی فێركردن لە بینای خوێندنگە و سەرجەم پێداویستییەكانی تر ئامانجی سەرەكی لەم بابەتە بەراووردكردنی هەرێمی كوردستان نییە لە دڵنیایی جۆری پەروەردەكردن و فێركردن، چونكە دەوڵەتی عیراقیش كە وەك هەرێم هەژماكراوین لەگەڵیدا لەم ڕاپۆرتەدا یەكێكە لەو شەش وڵاتەی كە دوور خراوەتەوە لە پۆڵینكردنەكەدا، بەڵكو ئێمە ئێستا لە كوێی كاركردن و خۆئامادەكردنداین بۆ ئەوەی پۆلێن بكرێن و بچنە پێشەوە یان بە واتایەكی تر ئایا دەستمان كردوە بە جێبەجێكردنی پێوەرەكان؟ لە پای ئەو دەرئەنجامانەی كە پڕۆسەی فێركردن لەو وڵاتانە بەدەستی هێناوە زۆر لە چاكسازی ڕامیاری و ئابوری و كۆمەڵایەتی و شارستانی وا دەردەكەوێت تەنها ئەوەی لە وڵاتی ئێمەدا دەگوزەرێت هەڵمەتێكی نەهێشتنی نەخوێندەواریە! وە بۆ هاتنەسەر ڕێگای دەستكردن بە چاكسازی و گۆڕانكاری هەنگاونان بۆ جێبەجێكردنی دڵنیایی جۆری لە فێركردندا. لە ساڵـی (2009) ‌وەزارەتی پەروەردەی عیراق و هەرێم پڕۆژەیەكیان دەستپێكرد لە ژێر ناونیشانی (پشتگیری كردن بۆ باشتركردنی كواڵیتی فێركردن لە قوتابخانەكانی عێراقدا) وە لە لایەن ناوەندی ڕۆشنبیری بەریتانی (British council) ڕاهێنەری بكرێت و بە دەستەبەركردنی دارایی ڕێكخراوی یونسیف و یەكێتی ئەوروپا. لەژێر ناوی (بنیادنانەوی تواناكانی فێركردنی سەرەتایی و دواناوە‌ندی) بە ئامانجی چاككردنی جۆری لە فێركردن و یەكسانی لە هەلـی كاردا. بەڵام بەداخەوە ئەم پڕۆژەیە نەتوانرا بەتەواوی جێبەجێ بكرێت لەبەر كۆمەڵێك هۆكار كەدەتوانین بڵێن یەكێك لە‌ گرفتەكانی جێبەجێنەكردن شەڕی نەخوازراوی تیرۆر بوو لەگەل (داعش) و قەیرانی دارایی و دەرئەنجامەكانی هەریەكە لە شەڕ و تەنگەژەی ئابووری و ئاوارەبوون هۆكار بوون، سەرەنجام پڕۆژەكە وەك ئەوەی بۆی دانرابوو جێبەجێ نەكرێت‌ و ڕاهێنەرە نێودەوڵەتییەكان گەڕانەوە بۆ بەریتانیا. خۆشبەختانە ‌لەسەرەتای ساڵـی خوێندنی (2017 _2018) دەستكرایەوە بە جێبەجێكردنی پڕۆژەكە لە هەرێم و عێراق، بۆ ئەم ‌مە‌بەستەش چەندین ڕاهێنەری سەركردە ئامادەكران و بەشداری پێكران لە خولـی تایبەتدا بۆ هەریەكە لە سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەر و مامۆستایان ئامادەكردنیان بۆ ووتنەوەی خولی تایبەت بۆ سەرجەم سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەر و ژمارەیەك لە مامۆستایان. لە هەرێمی كوردستان ساڵـی خوێندنی (2017 – 2018 ) قۆناغی كۆتایی پڕۆژەكە كەوتە بواری جێبەجێكردن كە پڕۆسەیەكی نوێ بوو بەناوی (هەڵسەنگاندنی دەرەكی) كە بەشێوەیەكی ئەزموونی لە (177 ) قوتابخانە ئەنجام درا. لە ساڵی خوێندنی (2018 – 2019 ) پڕۆژەكە لە (654 ) قوتابخانەدا جێبەجێ كرا بەشێوەیەكی پراكتیكی بە گۆڕینی شێوازی سەرپەرشتیكردن و هەڵسەگاندن كە بریتی بوو لە: 1- گۆڕینی شێوازی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی و هێنانەكایەی چەمكی (هاوڕێی ڕەخنەگر– critical friend) 2-ئەنجامدانی هەڵسەنگاندن لە لایەن لیژنەیەك لە دەرەوەی قوتابخانە، ئاستی جێبەجێكردنی ئەو (25) ستاندارەیە دیاریكراوە بۆ جێبەجێكردنی. پۆڵێنێكی تر كە لە ڕاپۆرتەكەی كۆڕبەندی ئابووریدا هاتووە ئاستی دڵنیایی جۆری (زاست و بیركاری) وەك لە وێنەكەدا دەردەكەوێت دەركەوتن و هاتنەپێشەوەی بۆ لوتكەی ڕیزبەندیەكە لە كۆپی ساڵی (2018 ) ووڵاتانی نوێ و لە ناویاندا وڵاتانی عەرەبی، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجیكردنی بنەماكانی دڵنیایی جۆری لە كارگێڕی و پڕۆگرامەكانی هەردوو وانەكە و بەشداریكردنی لە هەڵسەنگاندنە جیهانیەكان بە تایبەت كە تاقیكردنەوەی ئاڕاستەكانی‌ نێودەوڵەتی بەدەستهینانی خوێندن لە بیركای و زانست (TIMSS) كە تاقیكردنەوەیەكی جیهانییە (4 ساڵ) جارێك دەكرێت و لەلایەن دەستەی نێودەوڵەتی بۆ هەڵسەنگاندنی كارامەییەكانی پەروەردەیی(of Evaluation the for Association International Achievement Educational ) كە بارەگاكەی لە هۆلەندایە ئەنجام دەد‌رێت. لە هەنگاویكی تردا وەزارەتی پەروەردەی هەرێم بە هاوكاری ڕێكخراوی (یونیسیف) لە خۆئامادەكردنداین بۆ بەشداریكردن لە تاقیكردنەوەی پێوەری (TIMSS) كە لەڕێگەی پسپۆری نێودەوڵەتی پێوەرەكە سەرپەرشتی دەكرێت، بۆ ئەم مەبەستە لە ڕێكەوتی (24 /4 ) تاقیكردنەوەیەكی ئەزموونی ئەنجام دەدرێت كە ژمارەیەك قوتابخانە دیاریكراوە بۆ پۆلی (4) لە وانەكانی بیركاری و زانست بە ئامانجی بەشداریكردن لەو پێوەرەدا، كە هەریەكە لە حكومەت و وەزارەت و پڕۆگرامەكان و هەموو كەسانی پەیوەندیدار دەخاتە ژێر ئەركی بەرپرسیارێتی و بەرزكردنەوەی ئاستی دڵنیایی جۆری لە فێركردندا. ئەمەش پرۆسەیەكی گەورەیە تائێستا چەند هەنگاوێكی بۆ نراوە، بەهیوای ئەوەی ڕۆژێك بێت لە ڕیزبەندی وڵاتاندا جێگەی خۆمان بكەینەوە.   سەركۆ یونس مامۆستای ئابووری دلێر مەحمود بەڕێوەبەری سەرپەرشتیكردن  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هەڵسەنگاندنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پڕكردنەوەی پۆستە حكومییەكان، دەستبەكاربوو. لیژنەكە یەكەم كۆبونەوەی خۆی بەسەرپەرشتی عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجامدا. ئەندامانی لیژنەكە كێن ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەم لیژنەیە لەسەر فەرمانی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەكە دروستكراوە‌و ئەندامەكانی لیژنەكە پێكهاتوون لە هەریەكە لە (سەفین مەلاقەرە، مستەفا سەلیم، د. محەمەد شوانی، چۆمان عەلی، د. دەرباز محەمەد، شێخ كامیل پێنجوێنی، ئاكۆ وەهبی، د. سنور قادر كۆكۆیی، لیوا جەلال). ناڕەزایەتی هەیە (درەو میدیا) زانیویەتی، لەناو جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕاندا ناڕەزایەتی لەسەر میكانیزمی دانانی لیژنەكە دروستبووە. بەشێك لە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی دەڵێن دەبوو ئەو لیژنەیە لەلایەن جڤاتی نیشتمانییەوە دروستبكرایە، نەك خانەی راپەڕاندن، بەوپێیەی جڤاتی نیشتمانی بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لە بزوتنەوەی گۆڕاندا. كاندیدەكان چۆن یەكلادەكرێنەوە ؟ ئەو لیژنەیەی كە دروستكراوە، ئەركەكەی بریتییە لە جیاكردنەوەی ناوی كاندیدەكان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان‌و كەمكردنەوەیان. ئێستا لەسەر ئەركی لیژنەكەش ناكۆكی هەیە، دیارنییە بەدیاریكراوی كاری لیژنەكە چییە، سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو گۆڕان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، هەندێك لە بەرپرسانی باڵای بزوتنەوەكە دەیانەوێت ئەو لیژنەیە ناوی كاندیدی هەموو پۆستەكان لەیەك پاكێجدا یەكلابكاتەوە‌و پاكێجەكە ببرێتە بەردەم جڤاتی نیشتمانی بۆ پەسەندكردنی، واتە لیژنەكە كاندیدی پۆستەكان یەكلابكاتەوە‌و جڤات تەنها دەنگیان لەسەر بدات. بەڵام لەبەرامبەردا هەندێكی تر لە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆران داوا دەكەن، بۆ هەر پۆستێك كە لە كابینەی نوێدا بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، لیژنەكە ناوی سێ كاندید دیاری بكات‌و جڤاتی نیشتمانی بە دەنگدان یەكێك لە كاندیدەكان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكە یەكلابكاتەوە، واتە جڤاتی نیشتمانی بڕیاری كۆتایی بدات نەك لیژنەكە، ئەوانەی ئەم باوەڕەیان هەیە ترسیان هەیە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن كاندیدەكانی خۆیان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان لە لیژنەكەدا یەكلابكەنەوە. پشكی گۆڕان لە كابینەی نوێدا رۆژی 18ی شوباتی ئەمساڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان رێككەوتنی سیاسی نێوانیان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت ئیمزا كرد. بەپێی ئەو رێككەوتنە، بزوتنەوەی گۆڕان ژمارەیەك پۆستی لە كابینەی نوێی حكومەتدا زامن كرد، تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە بزوتنەوەی گۆڕان ئەو بەشەی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی بڵاونەكردوەتەوە كە تایبەتە بە پشك‌و پۆستەكان، بەڵام بەپیبَی زانیارییەكان بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێدا ئەم پۆستانەی بەدەستەوە دەبێت:  •    جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی •    وەزیری دارایی •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە  •    سەرۆكی سندوقی داهاتە نەوتییەكان •    ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە •    جێگری وەزیری ناوخۆ •    بریكاری وەزیری پەروەردە •    دوو نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لە دەرەوەی وڵات  •    بەڕێوەبەری گشتی‌و بەرپرسی دیوانی هەموو ئەو وزارەت‌و دەستانەی كە گۆڕان وەریدەگرێت •    12%ی بەرێوەبەرە گشتی‌و راوێژكارەكان كاندیدەكانی گۆڕان  سەرباری ئەوەی تائێستا بە فەرمی هیچ كاندیدێك بۆ هیچ یەكێك لە پۆستەكان یەكلانەبوەتەوە‌و سیڤی كاندیدەكانیش رادەستی لیژنە راسپێردراوەكە نەكراوە، بەڵام هەندێك كارەتيكەری سیاسی هەن لە ناو بزوتنەوەی گۆڕاندا چانسی گەورەیان هەیە بۆ وەرگرتنی پۆستەكان: •    پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم: مستەفا سەید قادر •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی: سەردار قادر- دكتۆر دارا  •    وەزارەتی دارایی: ئاوات شێخ جەناب •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی: كوێستان محەمەد- ئاراس وەلی •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەی: سێ كەس كاندیدن (دانا عەبدولكەریم لە سلێمانی، برزۆ مەجیدو چالاكی موهەندیس لە هەولێر) •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی بۆ كاروباری چاكسازی: جەلال جەوهەر گۆڕان ناكشێتەوە ! بزوتنەوەی گۆڕان سەرقاڵی دیاریكردنی كاندیدەكانیەتی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان، ئەم هەنگاوە نیشانی دەدات گۆڕان قایلە بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و بەهیچ جۆرێك لە رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی ناكشێتەوە. دەستبەكاربوونی لیژنەی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەكاتێكدایە تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی رێككەوتنی كۆتاییان نەكردووە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم كە بزوتنەوەی گۆڕان رەتیدەكاتەوە.    

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لە دیدارێكی رۆژنامەوانیدا لە نوسینگەكەی خۆی لە گوندی ئەڵمانی شاری سلێمانی لێمان پرسی " جوڵانەوەی نەوەی نوێ هاوشێوەی حزبەكانی تر لەبەردەم مەترسییەكی گەورەدایە، بەهۆی ئەوەی وابەستەیە بە ئابوری‌و خاوەندارێتی كەسێكەوە كە شاسوار عەبدولواحیدە، بە رۆشتن یان نەمانی ئەو لە شانۆكە، نەوەی نوێ چی بەسەردێت ؟". ئەوكات شاسوار عەبدولواحید بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكەی (درەو میدیا)ی دایەوە:" لە داهاتوودا نەوەی نوێ دەبێت ببێت بە دامەزراوە‌و خەڵكانی تر هەبن بێنەپێشەوە‌و قیادەیەكی هەبێت، ئێمە لەم چەندساڵەی داهاتوودا وردەوردە لێی بكشێینە دواوە، ئەگەر ئەمە بكەین زۆر زۆر سەركەوتوو دەبین، ئێمە لەبەر دوو هۆكار ئەم كارە دەكەین، یەكەم: من نە پیاوم كوشتووە كە سبەینێ بڵێم ئەگەر لە حزبەكە بێمەدەرەوە دەمكوژنەوە یان منداڵەكانم دەكوژنەوە، دووەم: نە پارەم لەم حزبە دەستدەكەوێت تاوەكو بڵێم ئەگەر چومەدەرەوە ئیتر موخەسەسات‌و نەسریە‌و بەنزین‌و حیمایەكانم نامێنێ". تەنیا پێنج مانگ بەسەر ئەم دیدارە رۆژنامەوانییەدا تێپەڕیوە، قەیرانی خاوەندارێتی بەرۆكی شاسوار عەبدولواحیدی گرتووە، ژمارەیەك لە هاوڕێكانی نیگەرانن‌و پەیوەندییان لەگەڵ شاسوار دابڕیوە. نیگەرانەكان كێن ؟ ئەوانەی لە شاسوار عەبدولواحید نیگەرانن بریتین لە: •    (8) ئەندامی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە كۆی (12) ئەندامی ئەنجومەنەكە. •    هەر (4) پەرلەمانتارەكەی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق لەوانەن كە نیگەرانن، بە تاكە پەرلەمانتارەكەی سەربە (تەڤگەری ئازادی)یشەوە. •    بەشێك لە ئەندامانی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی كوردستان لەگەڵ ناڕازییەكاندان، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەكۆی (8) ئەندامی فراكسیۆنەكە، (6) كەسیان لەگەڵ رەوتی ناڕازییەكاندان، بەڵام تائێستا بەفەرمی هیچ شتێكیان نەوتووە. لەچی نیگەرانن ؟ تائێستا ناڕازییەكانی ناو جوڵانەوەی نەوەی نوێ تەنیا یەك رونكردنەوەیان بۆ رایگشتی بڵاوكردوەتەوە، رونكردنەوەكەش بەناوی (ئەنجومەنی باڵا)‌و (فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق)ەوە بڵاوكراوەتەوە. بەپێی ئەوەی خۆیان لە رونكردنەوەكەدا ئاماژەیان بۆ كردووە، ئەوانەی نیگەرانن لە شاسوار عەبدولواحید، نیگەرانییەكانیان لەم خاڵانەوە سەرچاوەی گرتووە: * نەوەی نوێ لە جوڵانەوەیەكی سیاسی جیاواز لە مۆدێلی سیاسی زاڵ، بەرەو باندێكی سیاسی تەنگەبەر براوە. * هەموو دەزگاو ئۆرگانە گرنگەكانی بڕیاردان لە نەوەی نوێ‌ پەراوێزخراون. * نەوەی نوێ‌ بڕیاری دەستەجەمعی تێدا نەماوە. * جوڵانەوەكە بەجۆرێك لەگەڵ خێزان‌و بزنس تێكەڵكراوە، ئیتر جیاكردنەوەیان سەخت بێت. پەیكەری رێكخراوەیی نەوەی نوێ پەیكەری دەسەڵات لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی حزبەكە لەم سێكوچكەیە پێكدێت: * سەرۆك * ئەنجومەنی باڵا * ئۆرگانەكان ئەوەی ئێستا لەم سێكوچەكەیەدا كێشەی تێكەوتووە، (ئەنجومەنی باڵا)یە، بەگوێرەی مادەی 11ی پەیڕەوی ناوخۆ، باڵاترین دەسەڵاتی كارگێڕی لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا بریتییە لە (ئەنجومەنی باڵا)، ئەم ئەنجومەنە پێكدێت لە: •    سەرۆكی جوڵانەوە: سەرۆكی جوڵانەوەكەو ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەیە، كە ئێستا (شاسوار عەبدولواحید)ە. •    جێگری سەرۆكی جوڵانەوە: تائێستا دانەنراوە، دەسەڵاتی دانانی ئەم جێگرە بەپێی پەیڕەو لەدەستی سەرۆكی جوڵانەوەكەدایە.  •    ئەندامانی هەڵبژێردراوی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوە. •    بەڕێوەبەری نوسینگەكانی جێبەجێكردن‌و نوسینگەی پارێزگاكان. بەپێی ماددەی 13ی هەمان پەیڕەوی ناوخۆ، ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ پێكدێت لە (13) ئەندام بە سەرۆكیشەوە، لەگەڵ (2) ئەندامی یەدەگ، ئەم دوو ئەندامە یەدەگە تائێستا دانەنراون. ناڕازییەكان دەتوانن حزب هەڵوەشێننەوە ؟  مادەی 33ی پەیڕەوەی ناوخۆی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، چۆنیەتی هەڵوەشاندنەوەی حزبەكەی بەمشێوەیە دیاریكردووە: "حزب هەڵدەوەشێتەوە بەبڕیاری ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەو بەدەنگی دوو لەسەرسێی ئەندامەكانی، دواتر لە كۆنگرەی گشتی تایبەتدا دەنگی لەسەر دەدرێت، پارەو موڵكی حزب دەدرێتە ئەو لایەنەی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەكە دیاری دەكات". بەپێی ئەم مادەیەی پەیڕەو بێت، ئەگەر ناكۆكی نێوان شاسوار عەبدولواحید‌و ناڕازییەكان چارەسەرنەكرێت، ناڕازییەكان دەتوانن حزبەكە هەڵوەشێننەوە، چونكە لەكۆی (12) دەنگی ئەنجومەنی باڵا، (8) دەنگیان لەگەڵدایە كە نیسابی یاسایی دوو لەسەر سێ پێكدەهێنێت بەوشێوەیەی لە پەیڕەودا دیاریكراوە. بەپێی هەمان پەیڕەو، دوو لەسەر سێ ئەندامانی ئەنجومەنی باڵا دەتوانن كۆبونەوەی نائاسایی رێكبخەن بۆ بڕیاردان لەسەر هەڵوەشاندنەوەی حزبەكە. دەسەڵاتەكانی سەرۆكی نەوەی نوێ ؟ یەكێك لە سەرچاوەی سەرەكی نیگەرانییەكان لەناو نەوەی نوێدا دەسەڵاتی بەرفراوانی شاسوار عەبدولواحیدی سەرۆكی جوڵانەوەكەیە، ئەو، سەرباری ئەوەی بە پارەو میدیای خۆی ئەم جوڵانەوەی دروستكردووە، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆش دەسەڵاتی فراوانی بۆ دیاریكراوە، دەسەڵاتەكانی شاسوار عەبدولواحید بەپێی ماددەی (17)ی پەیڕەوی ناوخۆ ئەمانەن: •    دەسەڵاتی دانانی جێگرێك بۆ خۆی.  •    دامەزراندنی بەڕێوەبەری نوسینگەی پارێزگاكان‌و بەڕێوەبەری نوسینگە جێبەجێكارییەكان. •    نوێنەرایەتی جوڵانەوەكە دەكات لەبەردەم دادگاو دەسەڵاتە حكومییەكان‌و فەرمانگەی كاروباری حزبەكان، دەتوانێت كەسێك دەستنیشان بكات بەشێوەیەكی یاسایی نوێنەرایەتی خۆی‌و جوڵانەوەكە بكات لەدەرەوەی وڵات‌و ناوەندە نێودەوڵەتییەكاندا. •    سەرۆك بەرپرسە لە جێبەجێكردنی راسپاردەو بڕیارەكانی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە. •    سەرپەرشتیكردنی چالاكییەكانی تایبەت بە جوڵانەوەكە. •    سەرۆك دەتوانێت داوای كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە بكات. •    بەڕێوەبردن‌و بانگهێشت بۆ كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەو كۆنگرەی گشتی. •    واژۆكردنی كۆنوسی كۆبونەوەكانی تایبەت بە ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە. •    پەسەندكردنی چەك‌و مامەڵە داراییەكان‌و پۆستەكانی تایبەت بە جوڵانەوەكە. •    سەرۆكی جوڵانەوە مافی كردنەوەی حسابی بانكی‌و جوڵەپێكردنیان‌و بەڕێوەبردنی تەواوی كاروبارو مامەڵە داراییەكانی هەیە لە تەواوی بانكە حكومی‌و ئەهلییەكانی ناوەوەو دەرەوەی عێراق، دەتوانێت بەنوسراوێكی رەسمی كەسێك لەبری خۆی سەرپشك بكات. سەرچاوەی دارایی حزبەكە ! سەرباری ئەوەی بۆ رایگشتی لە هەرێمی كوردستان ئاشكرایە كە جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەسەر دارایی شاسوار عەبدولواحیدی خاوەنی گروپی كۆمپانیاكانی (نالیا) دامەزراوە، بەڵام بەگوێرەی ماددەی 20ی پەیڕەوە ناوخۆ، جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ لە بواری داراییدا پشت بەم سەرچاوانە دەبەستێت: •    پشتیوانی خۆبەخشانەی دارایی لەلایەن ئەندامانی جوڵانەوەكەوە. •    بەخشش‌و كۆمەكی بێ مەرجی كەسایەتی‌و دامەزراوە نیشتمانییەكان. •    وەبەرهێنانەكانی تایبەت بە حزب بەپێی یاسا. •    سەرچاوەی پرۆژە خزمەتگوزارییەكانی حزب. •    پشتیوانی حكومەت بۆ حزبەكان. •    داهاتەكان لە حسابی بانكیی تایبەت بە حزب دادەنرێت . كورتەیەكی پێویست  نەوەی نوێ.. یەكێكە لە نوێترین هێزەكانی گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان، كە یەكەم جوڵەی سیاسی خۆی بە  كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" دژ بە ریفراندۆم لە ساڵی 2017 دەستپێكرد. دوای وەرگرتنی مۆڵەتی كاركردن وەكو پارتێكی سیاسی نوێ لە حكومەتی عێراق، رۆژی 5/1/2018 نەوەی نوێ لە شاری سلێمانی یەكەمین كۆنگرەی دامەزراندنی خۆی بەست. نزیكەی (300) ئەندام بەشدارییان لە كۆنگرەكەدا كرد، شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرا، پرۆسەكە بێ كێشمەكێش تێنەپەڕی، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە بە چەند رۆژێك، ژمارەیەك لە كارەكتەرە سەرەكییەكانی جوڵانەوەكە وازهێنانی خۆیان راگەیاندو شاسواریان تۆمەتبار كرد بە "تاكڕەوی"و هەوڵدان بۆ یەكلاكردنەوەی كۆنگرەكە لەبەرژەوەندی خۆی، لەبەرامبەردا شاسوار پەنای بۆ "تیۆری پیلانگێڕی" بردو هاوڕێكانی پێشووی خۆی تۆمەتبار كرد بەوەی "بەكرێگیراوی پارتی‌و یەكێتین"، واتە ئەمە دووەمجارە نەوەی نوێ جیابونەوە تێیدا رودەدات. بە شاسوارەوە (5) كەس خۆیان بۆ سەرۆكایەتی نەوەی نوێ كاندید كرد، بەڵام بە هەرچوار كاندیدە ركابەرەكەوە هێندەی شاسوار دەنگیان نەهێنا. دەنگی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆكایەتی نەوەی نوێ: •    شاسوار عەبدولواحید: 176 دەنگ •    شادمان محەمەد: 28 دەنگ •    هانی عەونی: 25 •    شنیار ئەنوەر: 12 دەنگ •    دیار سدیق: 4 دەنگ (ئیبراهیم عەباس)و (شێروان شێروانی) كە بەر لە راگەیاندنی نەوەی نوێ وەكو پارتێكی سیاسی دوو كارەكتەری نزیك و هاوڕابوون لەگەڵ شاسوارو لە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" بەشداربوون، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە كشانەوەی خۆیان لە جوڵانەوە نوێیەكە راگەیاندو باسیان لەوەكرد، شاسوار " بەبێ گەڕانەوە بۆ ئەنجومەنە كاتییەكان و رێكخستنەكان، ئەندامانی كۆنگرەی دیاریكردووە"، ئەمەش لەپێناو زامنكردنی بردنەوەی ئەنجامی كۆنگرەكە.

درەو میدیا:  ئەمڕۆ 22ی نیسان 121 ساڵ تێپەردەبێت بەسەر دەرچوونی یەكەم رۆژنامەی كوردی ( رۆژنامەی كوردستان) رەوشی رۆژنامەوانی لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی باشدا نیە، بەپێی نەخشەو پلەبەندی ئازادی رۆژنامەوانی لە جیهاندا عێراق لە ناو نەخشەی سوردایەو لە پلەی 160 مینی ئازادی رۆژنامەوانیدایە لەنێو وڵاتانی جیهاندا . دیارە هەرێمی كوردستانیش لەگەڵ عێراق لەناو نەخشەی رەشی جیهاندایە بۆ ئازادی رۆژنامەگەری، بەپێی ئامارو داتاكان لە هەرێمی كوردستان  پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان بەردەوام روو لە زیاد بوونە، بەپێی راپۆرتی سەنتەری میترۆ لە ساڵاَی 2018 دا ( 349) پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان ئەنجامدراوە، بەڵام پێش پێنج ساڵ و لە ساڵی 2013 لە راپۆرتی سەنتەری میترۆدا ( 193 ) پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسانكراوە، بە بەراوردی ئەو دوو ئامارە زیادبوونی پێشێلكارییەكان بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان دەردەكەوێت.  هاوكات بەپێی ئامارەكانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان لەماوەی 10 ساڵدا (2008 – 2018) لە هەرێمی كوردستان (5) ڕۆژنامەنووس تیرۆركراوە( عەبدولستار تایەر شەریف، سۆرانی مامە حەمە، سەردەشت عوسمان، كاوە گەرمیانی، وەدات حسێن) هەروەها لە ماوەی ئەو دە ساڵەدا (898) حاڵەتی پێشێلكاری لە گرتن و لێدان و ڕێگری بەرامبەر (1440) ڕۆژنامەنووس كە (1328) ڕۆژنامەنووسی نێر و (64) ڕۆژنامەنووسی مێینە ئەنجامدراوە، كە (347) حاڵەت لە هەولێر و (285) حاڵەت لە سلێمانی و (107) لە دهۆك بووە.  ئەم ئامارانە لە كاتێكدایە كە ژمارەیەكی زۆری میدیاو دەزگای راگەیاندن لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەپێی ئەو ئامارانەی لای وەزارەتی ڕۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان و سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانە ژمارەی ئەو دەزگایانەی كە تاوەكو ئێستا مۆڵەتیان وەرگرتووە بریتین لە: -     هەزار و 329 دەزگای راگەیاندن كە  -    40 كەناڵی ئاسمانی  -     122 كەناڵی لۆكاڵی -     180 رادیۆ ، 987 گۆڤار و رۆژنامە. -     30 نوسینگەی كەناڵی بیانی لە هەرێمی كوردستان هەیە  -     تاوەكو ئێستاش تەنها 3 ماڵپەر مۆڵەتیان لە سەندیكای رۆژنامەنووسان وەرگرتووە -     لە ساڵی 2018دا زیاتر لە 5 كەناڵی تەلەڤزیۆنی داخراون -     ئەمساڵیش 35 كەناڵی لۆكاڵی ئاگاداركراونەتەوە گەر مۆڵەت تازە نەكەنەوە دادەخرێن. -     لە كۆی زیاتر لە 987 رۆژنامە و گۆڤار لە هەرێمی كوردستان كە مۆڵەتیان هەیە لە سەندیكا، تەنها 30 بۆ 40 رۆژنامە و گۆڤار بەردەوامن  لە دەرچوون 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت زیاتر لە (200) كەس كوژران‌و سەدان كەسی تر برینداربوون، لە زنجیرەیەك تەقینەوەدا كە ژمارەیەك كڵێسا‌و هۆتێلی لە سریلانكا كردەئامانج. بەپێی قسەی سەرچاوەكانی پۆلیس، (6) تەقینەوە رویانداوە، تەقینەووەكان (3) كڵێسای لە ناوچەی كوچیكادی لە كۆلۆمبۆ‌و هەردوو شاری نگۆمبۆ و باتیكالوا كردووەتە ئامانج، لەكاتێكدا مەسیحییەكان لەو كڵێسایانەدا سەرقاڵی مەراسیمی جەژنی "هەستانەوەی مەسیح" بوون. جەژنی "هەستانەوە- الفصح" یەكێكە لە دیارترین جەژنە ئاینییەكان لە رۆژژمێری مەسیحیدا. تەقینەوەكان هاوكات سێ هۆتێلیان لە شاری كۆلۆمبۆی پایتەخت كردە ئامانج. هەندێك سەرچاوە باسلەوەدەكەن، (8) تەقینەوە رویداوە، یەكێك لە تەقینەوەكان لە هۆتێل (گراند سنامۆن) رویداوە كە دەكەوێتە نزیك بارەگای سەرۆك وەزیرانی سریلانكا. لە ناو كوژراوەكاندا نزیكەی (35) كەس هەن كە بیانین‌و خەڵكی سریلانكا نین. كێ بەرپرسە ؟ حكومەتی سریلانكا لەدوای تەقینەوەكانەوە قەدەغەی هاتوچۆی لە كاتژمێر شەشی ئەم ئێوارەیەوە راگەیاند‌و تاوەكو كاتژمێر شەشی بەیانی بەردەوام دەبێت. وەزارەتی پەروەردە‌و فێركردنیش بۆ دوو رۆژی داهاتوو پشووی فەرمی لەسەرجەم خوێندنگە حكومییەكانی وڵات راگەیاند. هەر دوای هێرشەكانیش، كڵێسای پایتەخت، هەڵوەشاندنەوەی هەموو مەراسیم‌و نوێژەكانی تایبەت بە جەژنی "هەستانەوە"ی راگەیاند. تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە، هیچ لایەنێك بەرپرسیارێتی هێرشەكانی نەگرتوەتەئەستۆ. بەڵام مەترسی هەیە، چەكدارانی رێكخراوی "داعش" جارێكی تر كە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستەوە گەڕاونەتەوە، دەستیان لەو هێرشانەدا هەبێت.  هێرشەكان لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ؟ وێنەی هێرشەكان‌و قوربانییەكان، هەرزوو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی تەنی، حكومەت جگە لە قەدەغەی هاتوچۆ، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیشی راگرت، ئەمەش بۆ رێگرتن لە بڵاوكردنەوەی هەواڵی ناڕاست‌و تێكدانی زیاتری بارودۆخی ئەمنی وڵات. خوێناویترین تەقینەوە، ئەو تەقینەوەیە بوو كە لە كڵێسای سانت سباستیان لە شاری نگۆمبۆ رویداوە، بەپێی ئەو وێنانەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوبوەتەوە، سەقفی كڵێساكە هاتوەتەخوارەوە. وەكو باس دەكرێت تەنیا لەم كڵێسایەدا (67) كەس كوژراون. ژمارەی كوژراو و بریندارەكانی تەقینەوەكان ئەوەندە زۆرن، بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان خەڵك لەبەردەم نەخۆشخانەكان ریزیان بەستووە بەمەبەستی بەخشینی خوێن‌و یارمەتیدانی بریندارەكان. حكومەت چی دەڵێ ؟ مایسریبالا سیریسینا سەرۆكی سریلانكا بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە‌و تێیدا داوای لە هاوڵاتیانی وڵاتەكەی كرد، ئارام بگرن‌و یارمەتی دەسەڵاتداران بدەن بۆ لێكۆڵینەوە لە هێرشەكان. رانێل ویكریمیسینگی سەرۆك وەزیرانیش كە سەرۆكایەتی كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی باری نائاسایی كرد، رایگەیاند" بەتوندی ئیدانەی ئەو هێرشە ترسنۆكانەی ئەمڕۆی سەر گەلەمان دەكەم، داوا لە سریلانكییەكان دەكەن بە یەكگرتوویی‌و بەهێزی بمێننەوە لەم ساتە كارەساتبارەدا". هێرشەكانی ئەمڕۆی سریلانكا لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش كاردانەوەی لێكەوتەوە، سەرۆك وەزیرانی هیندستان یەكەم كەس بوو ئیدانەی هێرشەكانی كرد. پێشینەیەكی كورت ! كۆتایی مانگی رابردوو، بەهۆی هێرشی بەردەوام بۆسەر مزگەوت‌و موڵك‌و ماڵی موسوڵمانەكان لەلایەن توندڕەوەكانی سەربە رەگەزی (سنهال)ی بوزییەوە (زۆرینەی دانیشتوانی وڵات پێكدەهێنن)، حكومەت باری نائاسایی راگەیاند. هێرشەكانی ئەمڕۆ موسوڵمانانی نەكردە ئامانج، بەڵكو مەسیحییەكانی گرتەوە. سریلانكا زۆرینەی دانیشتوانەكەی بوزین، لەكۆی (21 ملیۆن) كەس لەدانیشتوانی ئەم وڵاتە، (ملیۆنێك‌و 200) هەزار كەس مەسیحی كاسۆلیكین. بەشێوەیەكی گشتی پێكهاتەی دانیشتوان لە سریلانكا لەڕووی ئاینییەوە بەمشێوەیە دابەشبووە: •    بوزی: 70% •    هیندۆس: 12% •    موسوڵمان: 10% •    مەسیحی: 7% مەسیحییەكان بەشێوەیەكی گشتی لە سریلانكا روبەڕووی دوژمنكاری دەبنەوە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی تۆمەتبار دەكرێن بەوەی پشتیوانی لە لێكۆڵینەوە دەرەكییەكان دەكەن سەبارەت بەو تاوانانەی كە سوپای سریلانكا لەبەرامبەر تامیلەكان ئەنجامیداوە لە سەردەمی جەنگی ناوخۆیدا. جەنگی ناوخۆیی سریلانكا لە ساڵی 1972 بۆ 2009 بەردەوام بوو، لەو ناكۆكیانەدا (80 هەزار) بۆ (100 هەزار) كەس كوژران، ئەمە بەپێی ئاماری نەتەوە یەكگرتووەكان. دوای 20 ساڵ لەسەردانی پاپا یوحەننا پۆلسی دووەمی بۆ دورگەكە، مانگی كانونی دووەمی 2015 پاپا فرانسیس سەردانی سریلانكای كرد‌و لەوێ بەشداری نوێژێكی كرد لە شاری كۆلۆمبۆ كە یەك ملیۆن كەس ئامادەی بوون. 

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت  ئەم رۆژانە هەرێمی كوردستان جموجوڵێكی نوێی جیابونەوە‌و "ئینشیقاق" لەناو حزبە سیاسییەكان بەخۆوە دەبینێت. جموجوڵەكانی ئەمدواییەی ناو حزبە سیاسییەكان هاوكاتە لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم‌و یەكلابونەوەی ئەو لایەنانەی بەشداری تێدا دەكەن لەگەڵ پشكەكانیان. ناڕەزایەتی ناوخۆیی ئەمجارە دوو هێزی سیاسی گرتوەتەوە كە یەكێكیان هێزێكی نوێیە لە گۆڕەپانی سیاسیدا‌و بۆ چوار ساڵی ئایندە خۆی بۆ بەرەی ئۆپۆزسیۆن یەكلاكردوەتەوە، ئەوی تریشیان هێزێكی ئیسلامییە كە هێشتا لەنێوان دەسەڵات‌و ئۆپۆزسیۆندا خۆی یەكلانەكردوەتەوە. كۆمەڵی ئیسلامی دوێنێ سێ ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی دەستلەكاركێشانەوەیان لە حزبەكەیان راگەیاند. ئەوانەی دەستیانلەكاركێشایەوە بریتی بوون لە هەریەكە لە (سەلیم كۆیی- سەعید هەركی- ئیسماعیل رەسوڵ)، ئەمانە لە بەرپرسە دیارەكانی كۆمەڵن لە زۆنی زەرد. ئەو سێ سەركردایەتییەكەی كۆمەڵ لە راگەیەندراوێكدا هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەی خۆیان بۆ چەند خاڵێك گەڕاندەوە، لەوانە: •    نەبوونی پرۆژەیەكی سیاسی گشتگیر. •    جێبەجێنەكردنی بنەما پیرۆزەكانی ئیسلام لەوانە (دادگەریی، یەكسانی، شورا، راوێژ). •    قۆرخكردنی دەسەڵات لەلایەن گروپ‌و باڵێكی ناو حزبەوە. •    دەركردنی بڕیاری نادادپەروەرانە بەسەر كادیرو ئەندامانی حزبدا. •    پشتگوێخستنی پێگەی سیاسی‌و ئابوری‌و دیپلۆماسی‌و جەماوەریی شاری هەولێر لەلایەن باڵی دەستڕۆیشتووی ئەنجومەنی بەڕێوەبردن‌و بانگەوازەوە. •    دروستكردنی كێشە بۆ مەڵبەند‌و ئەنجومەنەكانی حزب لە سنوری هەولێر لەلایەن باڵی دەستڕۆیشتووەوە. •    ناڕوونی لە سیاسەتی حزبدا (تائێستا خەڵك بەرچاوی رۆشن نییە ئایا كۆمەڵ حیزبێكی ئۆپۆزسیۆنە یان بەشدارە لە حكومەت). سەرچاوەیەكی باڵا لە كۆمەڵی ئیسلامی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" كۆمەڵ بە هیچ جۆرێك دەستلەكاركێشانەوەی ئەو سێ ئەندامەی سەركردایەتی پەسەند ناكات‌و ئێستا هەوڵ هەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان". لەبارەی كرۆكی كێشەی ئەو كەسانەی كە دەستیانلەكاركێشاوەتەوە، سەرچاوەكە وتی:" ئەو سێ ئەندامەی سەركردایەتی كێشەی كارگێڕی‌و بەڕێوەبردنیان هەیە، نەك كێشەی فیكری‌و ماددی".   نەوەی نوێ چەند هەفتەیەكە لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێ، جوڵانەوەیەكی ناڕەزایەتی سەریهەڵداوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، چەند كەسێك لەناو ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌و فراكسیۆنی جوڵانەوەكە لە پەرلەمانی عێراق‌و كوردستان نیگەرانن لە سیاسەتەكانی شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەكە‌و هەندێكیان بەتەواوەتی پەیوەندییان لەگەڵ سەرۆكی جوڵانەوەكە دابڕیوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، سەرچاوەی نیگەرانییەكانی ئەمدواییەی ناو جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە چەند خاڵێكەوە   سەرچاوەی گرتووە، لەوانە: •    تاكڕەوی سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە بڕیارە سیاسی‌و ئابورییەكانی جوڵانەوەكەدا. •    كۆنترۆڵكردنی میدیای جوڵانەوەكە لەلایەن سەرۆكی جوڵانەوەكەوە. •    هاتنی سروە عەبدولواحید خوشكی شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەكە بۆناو حزبەكە‌و دانانی لە دەستەی سەرۆكایەتی هاوپەیمانی چاكسازی‌و بونیادنان وەكو نوێنەری جوڵانەوەی نەوەی نوێ، كە زۆرینەی سەركردە دیارەكانی عێراق لەناو ئەو هاوپەیمانێتییەدان، ئەمە یەكێكە لەو هۆكارانەی كە نیگەرانی بەرپرسانی جوڵانەوەكەی لێكەوتوەتەوە. دانانی سروە عەبدولواحید لەو پۆستەدا، زیاتر ئەندامانی فراكسیۆنی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق نیگەران كردووە، كە ژمارەیان (4) كەسە، چونكە هەندێك لەوانە دەڵێن دەبوو سەرۆكی فراكسیۆنی بەغداد (رابون مەعروف) نوێنەرایەتی جوڵانەوەكەی بكردایە لەناو هاوپەیمانێتییە عێراقییەكەدا، نەك سروە عەبدولواحید، هاوكات پێیانوایە شاسوار عەبدولواحید بە هێنانی سروەی خوشكی‌و پێدانی ئەو پۆستە لە بەغداد، جوڵانەوەكە بەرەو بنەماڵەیبوون دەبات. لەبەرامبەردا بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، شاسوار عەبدولواحید‌و كەسە نزیكەكانی دەڵێن، پۆستی نوێنەری جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەناو هاوپەیمانی چاكسازی‌و بونیادنان پۆستێكە كە نوێنەرایەتی حزبەكان دەكات، نەك نوێنەرایەتی فراكسیۆنەكان، بۆیە ناكرێت سەرۆكی فراكسیۆن لەو پۆستەدا دابنرێت.  لەبارەی دانانی سروە عەبدولواحیدیشەوە لەو پۆستە، بەهانە بەوە دەهێنرێتەوە، سروە بەرلەوەی ببێت بە ئەندامی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، خۆی كەسایەتییەكی سیاسی كاریگەر بووە لە شەقامی عێراقیدا‌و پێشتر سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان بووە لە پەرلەمانی عێراق. رابون مەعروف سەرۆكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ شەوی پێنج شەممە لە چاوپێكەوتنێكدا لە كەناڵی (پەیام)ی سەربە كۆمەڵی ئیسلامی بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ‌و بەبێ ناوهێنان هێرشی توندی كردەسەر شاسوار عەبدولواحیدی سەرۆكی جوڵانەوەكەی. رابون مەعروف وتی:" جارانی حزبەكان بازرگانیان دەكرد‌و كۆمپانیایان دادەمەزراند، ئێستا پێچەوانە بووەتەوە، بازرگان‌و خاوەن كۆمپانیا حزب دادەمەزرێنن‌و لەڕێگەیەوە پەرە بە بزنسەكەیان دەدەن". دوای ئەوەی مشتومڕ لەسەر ئەم قسانە دروستبوو، رابون مەعروف وتارێكی لە پەیجەكەی خۆیەوە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك  لەژێر ناوی "نا بۆ حیزب‌و حوكمڕانی بنەماڵە" بڵاوكردەوە، لە وتارەكەدا هیچ بەهانەیەكی بۆ قسەكانی لە تەلەفزیۆنی پەیام نەهێناوەتەوە‌و جەخت لەسەر ئەوەدەكات " خۆی‌و هاوڕێكانی بڕیاریانداوە لەگەڵ خەڵكدا راستگۆ بن، ئەوان وەكو جوت حیزبی حوكمڕان‌و حیزبە تەقلیدییەكان‌و باندە سیاسییە تازەكان، تۆڕی فراوانی میدیاییان نییە، بەڵام بە گرنگی دەزانن خەڵك لە دید‌و بۆچونی ئەوان ئاگاداربن". بەرپرسێكی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەبارەی نیگەرانییەكانی رابون مەعروفەوە بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" بەشێك لە نیگەرانییەكانی رابون مەعروف پەیوەندی بەوەوە هەیە، ئەو نایەوێت بەشێك لە موچەكەی لە پەرلەمانی عێراق بە جوڵانەوەكە بدات، كە بەر لە كاندیدكردنیان بەڵێنیان داوە".  

(درەو میدیا): ئەمڕۆ هاوڵاتیانی میسر بۆ پەسەندكردن یان رەتكردنەوەی هەمواری دەستوری وڵاتەكەیان چوونە بەردەم سندوقەكانی دەنگدان‌و پرۆسەكە سێ‌ رۆژ بەردەوام دەبێت. هەمواری دەستوری میسر دەسەڵات‌و پێگەی عەبدولفەتاح سیسی سەرۆك كۆمار زیاتردەكات‌و ماوەی سەرۆكایەتی ئێستای كە چوار ساڵە دەكاتە شەش ساڵ و رێگەشی پێدەدرێت بۆ خولێكی تری شەش ساڵی خۆی كاندیدبكاتەوە بەوەش سیسی دەتوانێت تا ساڵی 2030 لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە.  عەبدولفەتاح سیسی ساڵی 2014 بۆ یەكەمجار دوای دەستلەكاركێشانەوەی لە پۆستی وەزارەتی بەرگری‌و لادانی محەمەد مورسی سەرۆكی پێشوو بۆ یەكەمجار بە سەرۆكی میسر هەڵبژێردرا‌و ساڵی رابردووش سیسی بۆ خولێكی تری چوار ساڵی هەڵبژێدرایەوە‌و بە گوێرەی دەستوری ئێستا ساڵی 2022 ماوەی دووەمی سەرۆكایەتی كۆتایی پێدەهات‌و مافی ئەوەشی نەبوو جارێكی تر خۆی كاندیدبكاتەوە. هەمواری دەستور سەرەتای شوباتی رابردوو 155 پەرلەمانتاری میسر كە زۆرینەیان سەر بە هاوپەیمانی " پشتیوانی میسر" بوون و پشتیوانی سیسی بوون، چەند پێشنیارێكیان بۆ هەمواركردنەوەی دەستور خستەڕووو دوای گفتوگۆ لەلایەن پەرلەمانی ئەو وڵاتەوە پەسەندكران‌و ئەمڕۆش خرایە راپرسییەوە بۆ پەسەندكردنی. سیسی‌و مافەكانی مرۆڤ عەبدولفەتاح سیسی لەو كاتەوەی دەسەڵاتی گرتوەتە دەست رووبەڕووی رەخنەی زۆری رێكخراوەكانی بواری مافەكانی مرۆڤ بوەتەوە، بەهۆی ئەو هەڵمەتەی لەدژی ئۆپۆزسیۆن دەستیپێكردووە‌و دەیان هەزار كەسی دەستگیركردووە. كۆمپانیای " نێت بلۆكس"ی تایبەتمەند لە بواری چاودێریكردنی چالاكییەكانی تۆڕی ئینتەرنێت دەڵێت دەسەڵاتدارانی میسر 34 هەزار ماڵپەڕۆ پێگەی ئەلیكترۆنییان بلۆك كردووە، بۆئەوەی كەس دەستی نەگات بە هەڵمەتی دژ بە هەمواری دەستور‌و راپۆرتە رۆژنامەوانییەكانیش ئاماژەبەوەدەدەن كە هەڵمەتەكە 250 هەزار ئیمزای لەدژی ئەو هەموارە كۆكردوەتەوە. لە بەرامبەردا مەحمود ئەبوحامد پەرلەمانتاری میسر لە لێدوانێكیدا بۆ فرانس پرێس دەڵێت:" سیسی رێوشوێنی سیاسی‌و ئابوری‌و ئەمنی گرنگی گرتوەتەبەر، بەوەش پێویستە رێگەی پێبدرێت بەردەوام بێت لە چاكسازییەكانی. چۆن سیسی تا 2030 دەمێنێتەوە؟ مادەی 140ی دەستوری ئێستا میسر كە ساڵی 2014 لە راپرسییەكدا پەسەندكراوە، دەڵێت خولی سەرۆكایەتی 4 ساڵە‌و تەنها یەكجار نوێدەكرێتەوە، بەڵام بە گوێرەی هەموارە نوێیەكە خولی سەرۆكایەتی بۆ شەش ساڵ درێژدەكرێتەوە. بە گوێرەی مادەی 241ی دەستورە نوێكە ماوەی سەرۆكایەتی ئێستا سیسی دوو ساڵی تری دەخرێتەسەر‌و ساڵی 2024یش رێگەی پێدەدرێت بۆ خولێكی تری شەش ساڵی سەرۆكایەتی خۆی كاندید بكاتەوە. هەروەها رێگە بە سەرۆك كۆمار دەدرێت جێگرێك یان زیاتر بۆخۆی دابنێت، كە ئەو پۆستە لە دەستوری پێشوودا لابرابوو. سوپا رۆڵی چییە؟ چالاكییە ئابوری‌و مەدەنییەكانی سوپای میسر لەدوای هاتنە سەر دەسەڵاتی سیسییەوە لە میسردا زۆر فراوان بووە، سوپا ئێستا چەندین پرۆژەی زەبەلاحی ئابوری لە ئەستۆدایە، هەروەها چەندین بەرپرسی سەربازی پێشوو، پۆستی باڵایان لە حكومەتدا هەیە. لە هەمواری نوێی دەستوردا مادەی 200ی دەستورەكە بە جۆرێك هەمواركراوەتەوە كە جگە لە پاراستی وڵات‌و ئاسایشەكەی، سوپا ئەركی پاراستی دەستور‌و دیموكراتیەت و پاراستنی پایە بنچینەییەكانی دەوڵەت‌و مەدەنی بوونی‌و دەستكەوتەكانی گەل‌و ئازادییەكان‌و مافی تاكەكانی پێ سپێردراوە. هەروەها مادەی 234ی دەستو كە رۆڵی ئەنجومەنی باڵای هێزە چەكدارەكانی دیاریكردووە بە دامەزراندنی وەزارەتی بەرگری، هەرچەندە بڕیاربوو ئەم مادەیە  بە كۆتاییهاتنی خولی دووەمی سەرۆكایەتی سیسی لاببرێت. هەموارەكە‌و كاریگەری بۆسەر دەسەڵاتی دادوەری بە گوێرەی هەمواری تایبەت بە مادەكانی 185، 189‌و 193 رێگەدەدرێت بە دامەزراندنی ئەنجومەنێكی باڵا بۆ لایەن‌و دەستە دادوەرییەكان كە سەرۆكی دەوڵەت سەرۆكایەتییان دەكات‌و سەرۆكیان بۆ دیاریدەكات، لەوانەش دادگای تێهەڵچوونەوە‌و دادگای باڵای دەستوری و داواكاری گشتی. هەروەها هەمواری مادەی 190 تارادەیەكی زۆر دەسەڵاتی دادوەرانی ئەنجومەنی دەوڵەت لە پێداچوونەوە بە پرۆژە یاساكاندا پێش پەسەندكردنیان كەمدەكاتەوە. مادەی 204ی دەستوریش گۆڕانكاری تێدادەكرێت‌و دەسەڵاتی زیاتر بە دادگا سەربازییەكان دەدات‌و رێگەیان پێدەدرێت كەسانی مەدەنی دادگایی بكەن‌و لە ساڵی 2011ەوە هەزاران كەسی مەدەنی براونەتە بەردەم دادگا سەربازییەكان. كاریگەری بۆسەر پەرلەمان مادە نوێكانی دەستوری میسر رێگەدەدات بۆ دووبارە دامەزراندنەوەی ئەنجومەنی شورا، كە ساڵی 2014 هەڵوەشێندرایەوە، هەروەها سەرۆكی دەوڵەت یە لەسەر سێی ئەندامەكانی ئەنجومەنەكە كە 180 ئەندامە دیاریدەكات‌و ئەوانی تریش لە رێگەی هەڵبژاردنی راستەوخۆوە هەڵدەبژێدرێن. ئەنجومەنی نوێنەرانیش ژمارەی كورسییەكانی لە 596 كورسییەوە بۆ 450 كەمدەكرێتەوە‌و رێژەی 25%ی كورسییەكانیش بۆ ژنان تەرخاندەكرێت.

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازل حەمەرەفعەت هێشتا پارتی دیموكراتی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر كێشەی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم رێكنەكەوتوون، پێدەچێت هەفتەی داهاتوو گرێكوێرەكە بكرێتەوە‌و پارتی‌و یەكێتیش رێككەوتنەكەیان ئیمزا بكەن. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا) تائێستا پارتی دیموكراتی كوردستان رەزامەندی دەرنەبڕیوە لەسەر پێشنیازەكانی بزوتنەوەی گۆڕان سەبارەت بە چارەسەركردنی كێشەی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئەمە لەكاتێكدایە ئەمڕۆ دەنگۆی رێككەوتنی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی بڵاوكرایەوە. پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بووەتە دواین گرێی بەردەم پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، پارتی كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنە، لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان رێككەوتنی كردووە‌و پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی پێداوە، هاوكات لەگەڵ یەكێتی نیشتیمانیش رێككەوتنی كردووە‌و هەمان پۆستی بۆ یەكێتی یەكلاكردوەتەوە. ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی یاسا تا ئەم ساتە، سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەیە‌و پارتی دەیەوێت لە هەمواری نوێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمدا جێگرێكی تر زیادبكات. بزوتنەوەی گۆڕان رازی نییە بە زیادكردنی جێگرێك بۆ یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم، چونكە پێیوایە جێگری سەرۆكی هەرێم یەك دەسەڵاتی گرنگی هەیە كە دەسەڵاتی جێگری سەرۆكی گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستانە، ئەگەر جێگرێك لە سەرۆكایەتی بۆ یەكێتی زیادبكرێت، ئەو دەسەڵاتە دەكەوێتە لای یەكێتی‌و جێگرەكەی گۆڕان هیچ دەسەڵاتێكی نامێنێت. كۆتایی كێشەكە ! بەهۆی ناكۆكی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی لەبارەی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، تائێستا یەكێتی‌و پارتی رێككەوتنی كۆتایی خۆیان لەبارەی دابەشكردنی پۆستەكانی كابینەی نوێی حكومەت ئیمزا نەكردووە، ئەمەش پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی پەكخستووە. سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، چاوەڕەوان دەكرێت سەرەتای هەفتەی داهاتوو پارتی وەڵامی بزوتنەوەی گۆڕان بداتەوەو لەسەر چارەسەرێكی مامناوەند لەبارەی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بگەنە رێككەوتن.  گۆڕان داوای چی دەكات ؟ ئەو سەرچاوەیە وتی:"  بزوتنەوەی گۆڕان لە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نیگەرانە، بەڵام بۆ چارەسەركردنی كێشەكە چەند پێشنیازێكی خستوەتە بەردەم پارتی‌و پێدەچێت هەفتەی داهاتوو پارتی وەڵام بداتەوە‌و كێشەكە چارەسەر بكرێت". سەرچاوەكە باسی لەوەكرد، لەبەرامبەر پێدانی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بە یەكێتی، بزوتنەوەی گۆڕان چەند پێشنیازێكی خستوەتە بەردەم پارتی كە بریتین لە: •    وەزارەتی پێشمەرگە یان ناوخۆ بدرێت بە بزوتنەوەی گۆڕان، لەبەرامبەر وەرگرتنی یەكێك لەو دوو پۆستە گۆڕان ئامادەیە دەستبەرداری پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم ببێت (پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە بۆ یەكێتی یەكلابوەتەوە‌و یەكێتی رەتیدەكاتەوە ئەو پۆستە بە گۆڕان بدات، پۆستی وەزارەتی ناوخۆش لای پارتییە‌و مەسرور بارزانی ئامادە نییە بە هیچ لایەنێكی بدات، واتە ئەگەری جێبەجێكردنەی ئەم پێشنیازە لاوازە). •    دەستەیەكی تر بە بزوتنەوەی گۆڕان بدرێت، لەم حاڵەتەدا بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم وەردەگرێت‌و قایل دەبێت بەوەی جێگرەكەی تری سەرۆكی هەرێم لای یەكێتی بێت (ئەمە داواكارییەكی قورس نییە‌و پێدەچێت چارەسەری كێشەكە بكات)، بزوتنەوەی گۆڕان بە وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەش قایلە (ئەم پێشنیازەش ئەگەری جێبەجێبوونی لاوازە، چونكە یەكێتی سەرەنجی گەورەی لەسەر ئەو پۆستەیە). •    پۆستی "یاریدەدەر"ی سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی كە بەر گۆڕان كەوتووە، بكرێت بە پۆستی "جێگر"ی سەرۆكی حكومەت، واتە هاوشێوەی سەرۆكی هەرێم، پۆستی سەرۆكی حكومەتیش دوو جێگری هەبێت‌و لە هەردوو پۆستەكەدا گۆڕان‌و یەكێتی هەریەكەیان جێگرێكیان هەبێت (یەكێتی ئەم پێشنیازەی قبوڵ نییە، كاندیدی بەهێزی یەكێتی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت قوباد تاڵەبانییە‌و بەپێی رێككەوتنی پارتی‌و یەكێتی سەرۆكی حكومەت یەك جێگری دەبێت). 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ململانێی ئێران‌و ئەمریكا لەسەر خاكی هەرێمی كوردستان توند دەبێتەوە، كونسوڵی ئەمریكا چاودێری جێبەجێكردنی ئەو سزایانە دەكات كە وڵاتەكەی بەسەر ئێراندا سەپاندویەتی. ستیڤ فەیگن كونسوڵی گشتی ئەمریكا لە هەولێر سەردانی بەڕێوبەری گومركی راپەڕینی كرد لە سنوری ئیدارەی راپەڕین. بەپێی هەواڵێك كە لە پەیجی فەرمی كونسوڵگەری ئەمریكا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاوكراوەتەوە، سەردانەكەی كونسوڵی ئەمریكا بۆ لای بەڕێوەبەری گومرگی راپەڕین" بۆ گفتوگۆكردن بووە دەربارەی ئاستەنگەكانی بەردەم بەڕێوەبردنی ئەو سنورە دوورو درێژەی هەرێم لەگەڵ ئێراندا". لە كۆبونەوەكەدا كونسوڵی ئەمریكا لەگەڵ بەڕێوەبەری گومرگی راپەڕین قسەوباسی كردووە لەبارەی " ئەو هەڕەشانەی بەهۆی كاری قاچاغ‌و خۆدزینەوە لە سزاكان دروست دەبن". گەڕانەوەی سزاكان بۆسەر ئێران سەرەتای مانگی 11ی ساڵی رابردوو دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ئەو سزایانەی كاراكردەوە كە پێشتر بەهۆی بەرنامە ئەتۆمییەكەیەوە، بەسەر ئێرانیدا سەپاندبوو. گەڕانەوەی سزاكان بۆسەر ئێران دوای ئەوەهات، مانگی ئایاری ساڵی رابردوو ترەمپ لە لێدوانێكدا رێككەوتنی ئەتۆمی نێوان ئێران‌و وڵاتانی (5+1)ی بە "شەرمەزاریی لە جەوهەركەیدا" وەسفكرد. رێككەوتنی ئەتۆمی ئێران‌و هێزە نێودەوڵەتییەكانی لەساڵی 2015، تایبەت بوو بە كەمكردنەوەی سزاكان لەسەر ئێران لەبەرامبەر سنورداركردنی چالاكییە ئەتۆمییەكانی تاران. (بەریتانیاو فەرەنساو ئەڵمانیاو ڕوسیاو چین) كە لایەنی بەشدارن لە ڕێككەوتنەكەی ساڵی 2015، دوای كشانەوەی تاكلایەنەی ئەمریكا، پاپەندبونی خۆیان بەڕێككەوتنەكە دووپاتكردەوە.  ترەمپ پێیوایە، مەرجەكانی ڕێككەوتنەكە قبوڵكراونین‌و ڕێگە لە ئێران ناگرن پرۆگرامی موشەكە بالستییەكانی پێشنەخات‌و دەستوەردان نەكات لە كاروباری وڵاتانی ناوچەكە، بەڵام لەكاتی خۆیدا باراك ئۆباما سەرۆكی پێشووی ئەمریكا بەرگری لە رێككەوتنەكە كردو ڕایگەیاند" ڕێگە لە ئێران دەگرێت چەكە ئەتۆمییەكانی پێشبخات". ئەوكات كە ترەمپ سزاكانی بۆسەر ئێران گەڕاندەوە، مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ڕایگەیاند، ئەو سزایانەی وڵاتەكەی بەسەر ئێراندا سەپاندویەتی، (600) كەسایەتی‌و كۆمپانیای بواری دارایی دەگرێتەوە. پۆمپیۆ لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ تۆڕی (فۆكس نیوز)ی ئەمریكی وتی:" ئەو سزایانە ئێران لەبازاڕی نەوت دادەبڕێت.. بەڵام گەلی ئێران لەو سزایانە زەرەرمەند نابێت". ئەمریكا ئەوكات (8) وڵاتی بۆ ماوەی (6 مانگ) لە سزاكانی سەر ئێران بوارد، تائەوەی ئەو وڵاتانە خۆیان وردە وردە بازرگانی  لەگەڵ ئێران كۆتایی پێبهێنن. هاوپەیمانەكانی ئەمریكا (ئیتاڵیاو هیندو ژاپۆن‌و كۆریای باشور) لەنێو ئەو وڵاتانەدان كە نەوتی ئێران هاوردە دەكەن‌و لێخۆشبوونی مەرجداریان بۆ كراوە، بەپێی ڕاپۆرتێكی (ئاژانسی ئەسۆشیەیتد پرێس)، (توركیا) یەكێكی ترە لەو وڵاتانەی كە ئەمریكا ئاسانكاری بۆ كردووە.  یەكێك لەو وڵاتانە تر مەرجەكەی ئەمریكا گرتییەوە، عێراق بوو، كە هەرێمی كوردستان ئەوكات‌و ئێستاش بەشێكە لە عێراق. ئەمریكا بەمدواییە ماوەی (3 مانگ)ی تر كاتی بۆ عێراق درێژكردەوە بازرگانی كەلوپەلی پێویست لەگەڵ ئێراندا بكات بەتایبەتی كارەبا‌و غازی سروشتی، عێراق بڕی (هەزارو 300 میگاوات) كارەبا‌و (28 ملیۆن مەتر سێجا) غازی سروشتی لە ئێران دەكڕێت. لەدوای گەڕانەوەی سزاكان بۆ سەر ئێران، حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران سەردانی عێراقی كرد‌و ژمارەیەك یاداشتی لێكتێگەیشتنی لەگەڵ سەرۆك  وەزیرانی عێراق ئیمزا كرد، هەندێك لەوانە رێككەوتن بوون لە بواری بازرگانی. پاشان عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەردانی ئێرانی كرد، وەكو وەڵامدانەوەیەك بۆ سەردانەكەی رۆحانی. بەمدواییە ئێران لە دەستپێشخەرییەكی نوێدا نرخی پێدانی ڤیزای بە هاوڵاتیانی عێراقی هەڵگرت، ئەمەش بەمەبەستی راكێشانی ژمارەیەكی زیاتری گەشتیان لەم دۆخە ئابورییە نالەبارەدا بۆ وڵاتەكەی. سزاكان چی دەگرێتەوە ؟ سزا نوێكان ڕێگە لە ئێران دەگرێت دۆلاری ئەمریكی لەكاری بازرگانیدا بەكاربهێنێت، ئەوەش بە گورزێكی " گورچكبڕ" دادەنرێت بۆ هەناردەكردنی نەوتی ئێران كە سەرچاوەی سەرەكی داهاتی ئەو وڵاتەیە. ئەمریكا بە دوو قۆناغ سزاكانی بۆسەر ئێران گەڕاندوەتەوە، قۆناغی یەكەم خۆی لەم سزایانە دەبینێتەوە: * قەدەغەكردنی ئاڵوگۆڕ بە دۆلار لەگەڵ حكومەتی ئێران، لەگەڵ قەدەغەكردنی مامەڵەی بازرگانی بە كانزا بەنرخەكان‌و بەتایبەتیش ئاڵتون‌و سزادانی ئەو دامەزراوەو حكومەتانەی مامەڵە بە (ڕیاڵ)ی ئێران‌و مامەڵە بانكییەكان لەگەڵ ئێران دەكەن. * قەدەكردنی هاوردە یاخود كڕینی لیستێك لە كانزاكان، لە دیارترینیان (ئەلەمنیۆم، ئاسن‌و پۆڵا)، لەگەڵ سەپاندنی بەربەست بەسەر كەرتی دروستكردنی ئۆتۆمبیل‌و فەرش  لە ئێران. * قەدەغەكردنی هاوردەو هەناردەی تەكنەلۆژیای پەیوەست بە بەرنامەی پیشەسازی تایبەت بە هەردوو مەبەستی مەدەنی‌و سەربازی.  قۆناغی دوەمی سزاكانیش خۆی دەبینێتەوە لە: * سەپاندنی سزا بەسەر ئەو كۆمپانیایانەی ئیدارەی بەندەرەكانی ئێران دەدەن، لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانەی لەبواری گواستنەوەی ئاویی‌و دروستكردنی كەشتیدا كاردەكەن. * سەپاندنی سزای گشتگیر بەسەر كەرتی وەزی ئێران، بەتایبەت كەرتی نەوت. * سەپاندنی سزا بەسەر بانكی ناوەندیی ئێران‌و مامەڵە داراییەكانی. هەرێمی كوردستان‌و ئێران "هەر كەسێك لەگەڵ ئێران بازرگانی بكات، ناتوانێت لەگەڵ ئەمریكا بازرگانی بكات" ئەمە قسەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بوو بەر لە گەڕاندنەوەی سزاكان بۆسەر ئێران. هەرێمی كوردستان (513) كیلۆمەتر سنوری لەگەڵ ئێران هەیە، ئەم سنورە هاوبەشە هەمیشە جێگەی كێشمەكێش بووە لەنێوان حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق‌و ئێراندا.   لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و ئێراندا (3) دەروازەی سنوریی فەرمی هەیە كە بریتین لە: • دەروازەی پەروێزخان • دەروازەی باشماخ • دەروازەی حاجی ئۆمەران جگە لەم دەروازە سنورییە فەرمییانە، چەند دەروازەیەكی نیمچە فەرمی هەن كە بریتین لە: • دەروازەی كێلێ لە شارۆچكەی قەڵادزێ‌ • دەروازەی سەیرانبەن لە شارۆچكەی پێنجوێن • دەروازەی شوشمێ‌ لە تەوێڵە رۆژی 25ی ئایلولی ساڵی رابردوو لە هەرێمی كوردستان ریفراندۆم بەڕێوەچوو بۆ بڕیاردان لەسەر جیابونەوە لە عێراق، ئێران بە توندی دژی هەوڵی جیابونەوەی هەرێمی كوردستان وەستایەوە، لە یەكەم هەنگاودا ئێران دەروازە سنورییەكانی بەڕووی هەرێمدا داخست، ئەوكات ئێران گەمارۆ ئابورییەكانی لەسەر هەڵگیرابوو. دوای شكستهێنانی هەوڵی جیابونەوە لە عێراق، حكومەتی بەغداد بە مەرج ئامادەبوو دەست بە گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان بكاتەوە، یەكێك لە مەرجەكانی ئەوە بوو، هەرێمی كوردستان دەسەڵاتی دەروازە سنورییەكان‌و فڕۆكەخانەكان رادەستی حكومەتی ناوەند بكاتەوە، كە خۆی لە بنەڕەتەوە بەگوێرەی دەستور ئەو دەسەڵاتانە بۆ حكومەتی ناوەند یەكلاكراونەتەوە. نێچیرڤان بارزانی: ئێمە پابەندین بە عێراقەوە حكومەتی هەرێم دەسەڵاتی دەروازە سنورییەكان‌و فڕۆكەخانەكانی رادەستی بەغداد كردەوە، بەوهۆیەوە ئێستا بڕیاردان لەسەر چۆنیەتی بازرگانیكردنی لەڕێگەی دەروازە سنورییەكان یاخود ئاسمانەوە لەگەڵ ئێران لەدەستی دەسەڵاتدارانی بەغدادایە. رەنگە ئەمە تاكە لایەنی ئەرێنی رادەستكردنەوەی دەسەڵاتی دەروازە سنوری‌و فڕۆكەخانەكان بێت، چونكە لە دۆخێكی وەكو ئێستادا كە ئەمریكا سزا ئابورییەكانی بۆسەر ئێران زیندووكردوەتەوە، رەنجاندنی دڵی ئێرانییەكان رەنگە باجی قورسی بۆسەر هەرێمی كوردستان هەبێت، نێچیرڤان بارزانی بەشێوەیەكی زیرەكانە وەڵامی ئەو پرسیارەی دایەوە كە ئایا هەرێمی كوردستان پابەند دەبێت بە سزاكانی ئەمریكاوە بۆ سەر ئێران، كاتێك وتی" ئەم مەسەلەیە پەیوەندی بە هەموو عێراقەوە هەیە، ئێمە ئەو یاساو تەعلیماتانە جێبەجێ دەكەین كە لە عێراقەوە دەردەچن"، بەڵام نازانرێت مەسرور بارزانی ئامۆزای كە سەرۆكایەتی حكومەتی داهاتووی هەرێم دەكات چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو كێشەیەدا دەكات. بازرگانی هەرێم لەگەڵ ئێران دوای شكستهێنانی ریفراندۆم‌و كردنەوەی دەروازە سنورییەكان، ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی لەگەڵ ئێران كشایەوە، هەر ئەوكات‌و لە سەرەتای مانگی پێنجی ئەمساڵ لە هەولێر كۆنفرانسی "پەرەپێدانی هاوكارییە ئابورییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان‌و كۆماری ئیسلامی ئێران" بەڕێوەچوو، محەمەد شەریعەتمەداری وەزیری پیشەسازی‌و بازرگانی ئێران بەشداری تێدا كرد، لە كۆنفرانسەكەدا حكومەتی هەرێم لەگەڵ ئێران رێككەوتننامەیەكی لە بواری بازرگانیدا ئیمزاكرد. لەو كۆنفرانسەدا نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد" قەبارەی بازرگانی نێوان هەرێمی كوردستان‌و ئێران ساڵانە (6 ملیار) دۆلاری تێپەڕاندووەو (359) كۆمپانیای ئێرانی لە هەرێمی كوردستان لقیان هەیە". بە گوێرەی هەندێك زانیاری رۆژنامەوانیش بەشێوەیەكی گشتی رێژەی 10%ی كۆی هەناردەی ئێران بۆ هەرێمی كوردستان دێت. لە كاتی پابەندبون بە سزاكانی ئەمریكاوە، هەرێمی كوردستان‌و ئێران زیاتر لە (6 ملیار) دۆلاری ساڵانەی بەهای ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەدەستدەدەن. ئەمەش تەنیا بەهای هەناردەكردن نییە، بەڵكو بەهای هاوردەكردنیشە، راوەستانی هاوردە لە ئێرانەوە، بازاڕی هەرێمی كوردستان دوچاری قەیران دەكات، چونكە وەكو نێچیرڤان بارزانی دەڵێ" ئێستا رێژەی 25%ی كۆی هاوردەی كاڵاو شمەك بۆ هەرێمی كوردستان لەڕێگەی ئێرانەوەیە"، بۆیە لەحاڵەتی پابەندبوون بە سزاكانی ئەمریكاوە ئەگەر حكومەتی هەرێم لە ماوەیەكی كورتدا بۆشایی كاڵاو شمەكی ئێرانی لە بازاڕەكاندا پڕنەكاتەوە، دووچاری كارەسات دەبێت.  بەشی گەورەی بازرگانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران هاوردەكردنی كەلوپەل‌و كاڵاو شمەكە، لەبەرامبەردا هەناردەكردن كە شادەماری ئابورییە بۆ هەر وڵاتێك، زۆر لاوازە، هەناردەی هەرێم بۆ ئێران كورت دەبێتەوە لە چەند كاڵایەكدا كە بریتین لە:  • نەوت‌و نەفتا بە تانكەر • پێستەو ریخۆڵە ئەم دۆخە نوێیەی پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكاو ئێران بەدیوێكی تردا رەنگە بتوانێت هەرێمی كوردستان بكات بە ناوەندێكی گەورەی بازرگانی، ئەگەر هەرێم پابەند نەبێت بە سزاكانی ئەمریكاوە، رەنگە بتوانێت ببێت بە رێگەی سەرەكی گواستنەوەی كاڵاو شمەك‌و تەنانەت دراوی قورس بۆ ئێران، بەڵام ئەمەش باجی خۆی دەبێت. رۆژی 17ی مارسی ئەمساڵ مورتەزا عەبادی سەركونسوڵی ئێران لە هەولێر لەگەڵ رێباز حەملان وەزیری دارایی هەرێمی كوردستان كۆبووەوە. دوای كۆبونەوەكە، سایتی كونسوڵگەری ئێران ئاشكرایكرد، سەركونسوڵ‌و وەزیری دارایی هەرێم رێككەوتوون لەسەر ئەوەی هەرێم رێژەی 20%ی قەرزی كۆمپانیاو بەڵێندەرانی ئێرانی كە لە هەرێمی كوردستان چالاكییان كردووە، بداتەوە.  حكومەتی هەرێم‌و ئێران پێشتر سەبارەت بە رێژەی 15%ی  قەرزی كۆمپانیا ئێرانییەكان رێككەوتنیان كردبووە، قەرزەكانیش گەڕێندرابووەوە، بەڵام كوسنوڵگەری ئێران‌و وەزارەتی دارایی هەرێم هیچ یەكێكیان وردەكاری رێككەوتنەكە‌و قەبارەی كۆی گشتی قەرزی كۆمپانیا ئێرانییەكان بڵاونەكردەوە. یادی 40 ساڵەی سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە هەولێر  هەناردەی دۆلار بۆ ئێران ئێستا بەهای دراوی ئێرانی (تمەن) لەبەرامبەر دۆلاری ئەمریكی زۆر لاواز بووە، دەسەڵاتدارانی ئێران بۆ راگرتنی بەهای تمەن هەوڵی دەستخستنی دۆلار دەدەن، بۆ ئەمەش هەرێمی كوردستان‌و  عێراق نزیكترین سەرچاوەی دۆلاری ئەمریكین. لە ماوەی رابردوودا كاتێك ئەمریكا سزای بەسەر ئێراندا سەپاند، چەندین راپۆرتی رۆژنامەوانی بڵاوبونەوە كە باسیان لەوە دەكرد، لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستانەوە (دۆلار) كۆدەكرێتەوەو رەوانەی ئێران دەكرێت، ئێرانییەكان بۆ بەدەستهێنانی دۆلار هەوڵدەدەن ئاسانكاری زیاتری بازرگانی بكەن تاوەكو لەڕێگەی هەناردەی كاڵاو شمەكەوە، دۆلار لە هەرێمی كوردستان‌و عێراقەوە كۆبكەنەوە. ئێستا كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاری پابەندبون یان نەبونی بە سزاكانی ئەمریكاوە بۆسەر ئێران بەستوەتەوە بە بڕیاری حكومەتی عێراقەوە، ئایا حكومەتی عێراق كە لەدوای روخانی رژێمی پێشووەوە لە 2003 لەژێر هەژمونی ئێراندایە بڕیاری چی دەدات؟ قۆناغی داهاتوو و ئاستی ململانێكانی نێوان ئەمریكا‌و ئێران وەڵامی ئەم پرسیارە دەدەنەوە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ ئەمڕۆ لە هەرێمی كوردستان پشووی فەرمییە، ئەم رۆژە بەبۆنەی جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكانەوە كراوە بە پشوو. ئێزدییەكان كێن ؟ زمان‌و ئاینیان چییە ؟ چوارشەمبا سۆر چییە ؟ تاووس مەلەك كێیە ؟ مەسحەفا رەش چییە ؟ ئەمانە كۆمەڵێك پرسیارن كە (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وەڵامیان دەداتەوە. ئاینی ئێزدیی ئێزدیی یەكێكە لە ئاینە رەسەن‌و دێرینەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام زانیاری ئەوتۆ سەبارەت بەم ئاینە لەبەردەستدا نییە، باوەڕدارانی ئەم ئاینە، باسی ئاین‌و بیروباوەڕەكانیان بۆ كەسانی تر ناكەن، بەهۆی ئەوەی لە مێژوودا رووبەڕووی چەندین هەڵمەتی پاكتاوكردن بوونەتەوە، كە دواهەمینیان هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" بوو بۆسەر شەنگال‌و ناوچە ئێزدیی نیشنەكانی پارێزگای نەینەوا، كە بەهۆیەوە هەزاران  كەسیان لێكوژراو هەزاران ژن‌و كچ‌و منداڵیشان كرانە كۆیلەو كەنیزەك.  ئێزدییەكان سەرەڕای ئەوەی زۆر رووبەڕووی ستەم‌و چەوساندنەوەو پاكتاوكردن بوونەتەوە، بەڵام بەردەوام پابەندی ئاینەكەیانن، باوەڕیان وایە ئاینەكەیان رێگای رزگاربوونە. ئامارێكی دروستی ژمارەی ئێزدییەكان لەبەردەستدا نییە، چەند سەرچاوەیەك ژمارەیان بە (300 هەزار بۆ 750 هەزار) كەس دەخەمڵێنن، بەزۆریش لە باكوری خۆرهەڵاتی موسڵ لە عێراق‌و باكوری سوریا نیشتەجێن. ئێزدییەكان خۆیان بە تایەفەیەك دادەنێن كە "لە ئەزەلەوە هەن‌و بە تەنها لە وەچەی ئادەمن"، بڕوایان وایە "ئادەم تۆوی خۆی لە دەفرێكدا داناوەو پاشان وەچەی ئێزدیی لێوە پەیدابووە، دواتر خودا حەوای خەڵقكردووەو هاوسەرگیری لەگەڵ ئادەمدا كردووە، مرۆڤەكانی تری جگە لە ئێزدیی لێكەوتوەتەوە"، بەوەش خۆیان بە "وەچەیەكی زۆر تایبەتمەند" دادەنێن. چیرۆكی " ئیبلیس" لە ئاینی ئێزدییدا ئاینی ئێزدیی لە چیرۆكی سوجدە نەبردنی شەیتان "ئیبلیس" بۆ ئادەم لەگەڵ ئیسلامدا هاوڕایە، لە ریوایەتی ئاینی ئیسلامدا قورئان لە ئایەتی (34)ی سورەتی "البقرە"دا ئاماژەی بەو چیرۆكە داوەو هاتووە: "ۆإِژْ قُلْنَا لِلْمَڵائِكَەِ اسْجُدُواْ ڵادَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَی ۆاسْتَكْبَرَ ۆكَانَ مِنَ الْكَافِڕینَ". بەڵام ئێزدییەكان لەگەڵ ئەنجامی بەشی دووەمی ئەو ئایەتەدا جیاوازو ناكۆكن، ئەوان بڕوایان بەوە نییە ئیبلیس بەهۆی رەتكردنەوەی سوجدە بۆ ئادەم سزادرابێت، بەڵكو باوەڕیان وایە "خودا ئیبلیسی خەڵات كردووەو كردوویەتی بە سەرۆكی مەلائیكەتەكان، بەهۆی ئەوەی تاكە مەلائیكەت بووە لە تاقیكردنەوەی خودا دەرچووە، چونكە خودا دوای خەلقكردنی مەلائیكەتەكان داوای لێكردوون جگە لە ئەو سوجدە بۆ كەس نەبەن‌و دوای خەلقكردنی ئادەمیش كە داوای لێكردوون سوجدەی بۆ بەرن وەك جۆرێك لە تاقیكردنەوە وابووەو جگە لە ئیبلیس، كەسیان لەو تاقیكردنەوەیەدا دەرنەچوون، بەوەش شیاوی ئەوە بووە كە خودای گەورە بیكاتە سەرۆكی مەلائیكەتەكان"، كە ئێزدییەكان بە "تاووس مەلەك" ناویدەبەن‌و هەموو رۆژێك پێنجار نوێژی بۆ دەكەن. بانگەواز لە ئاینی ئێزدیدا  ئاینی ئێزدیی ئاینێكی موژدەبەر " تەبشیری " نییە، هیچ كەسێكی تازە ناتوانێت ببێت بە ئێزدیی، بەڵكو دەبێت ئەو كەسە لە لەدایكبوونییەوە ئێزدی بێت، واتە لە دایك‌و باوكێكی ئێزدیی لەدایك ببێت،  ئەوان خۆیان  بە "خواپەرست" وەسفدەكەن‌و دەڵێن ناوی ئاینەكەیان ئەو واتایە دەگەیەنێت، خواوەندی گەورەشیان بە " ئێزدان" ناسراوەو پێگەیەكی زۆر باڵای هەیە لایان، بەجۆرێك نابێت راستەوخۆ بپەرسترێت، بەڵكو بە خاوەن هێزێكی شاراوەی لەبن نەهاتووەو لەگەڵ ئەوەدا كە خوڵقێنەری گەردوونە، بەڵام پاسەوانی گەردوون نییە. مەزارو شوێنە پیرۆزەكانی ئێزدیی ئێزدییەكان خاوەنی چەندین شوێن‌و مەزاری پیرۆزن، یەكێك لەوانە مەزاری "شەرفەدینە" لە چیای شەنگال، هەروەها پەرستگای "لالش" لە قەزای شێخانی باكوری خۆرئاوای موسڵ‌و ئێزدییەكان لە حەجدا دەچنە ئەم پەرستگایەو زۆربەی مەراسیم‌و سروتە ئاینییەكانیانی تێدا ئەنجامدەدەن. زمان‌و كتێبی پیرۆز ئێزدییەكان بە زاراوەی كرمانجی ژوورووی زمانی كوردی قسەدەكەن، زمانی رەسمی مەراسیم‌و سروتە ئاینییەكانیشانە، خاوەنی سیستمێكی ئاینیی‌و ئیداریی دێرینن، كە لە كۆنەوە بۆیان ماوەتەوە، هەروەها چەند نەریت‌و كەلەپوری هاوبەشیان لەگەڵ ئاینیەكانی تردا هەیە. بەشێك لە ئێزدییەكان دەڵێن كتێبێكی پیرۆزیان هەیە بەناوی "مەسحەفا رەش"، بەڵام زۆرینەیان جەختدەكەنەوە كە ئەم كتێبەیان نەبینوە. ئایینی ئێزدی كاریگەری هەبوو بۆسەر ئاینەكانی ترو ئاینەكانی تری دراوسێشی كاریگەریان كردوەتە سەری، ئەم ئاینە لە بە پیرۆزدانانی خۆرو مانگدا لە ئایینی زەردەشتی‌و لە حەرامكردنی چەند خۆراكێكدا لە ئاینی جولەكەو  لە چەند ریتمێكی میوزیكیشدا لە ئاینی مەسیحی‌و لە نوێژو زەكات‌و حەج‌و خەتەنەكردنیشدا لە ئاینی ئیسلام دەچێت. بە گوێرەی چەند چاوپێكەتنێك لەگەڵ مامۆستایانی زانكۆو چەند ئەكادیمییەك، رۆژووگرتن لای ئێزدییەكان دابەشدەبێت بۆ دوو رۆژووگرتن، یەكەمیان رۆژووگرتنی تایبەتە كە 80 رۆژە (40 رۆژ لە هاوین‌و 40 رۆژ لە زستان)، دووەمیشیان رۆژووگرتنی گشتییە، واتە (رۆژووی ئێزید) كە سێ‌ رۆژە لە ساڵێكدا (سێشەممە، چوارشەممەو پێنج شەممەی هەفتەی دووەمی مانگی 12ی هەموو ساڵێك)، دوای ئەوەش جەژنی ئێزید دێت كە یەك رۆژە. ئێزدییەكان سێ‌ رۆژی تر لە مانگی دوومی هەموو ساڵێك بە رۆژوودەبن‌و دەبێت بكەوێتە (دووشەممەو سێشەممەو چوارشەممە)و بە رۆژووی "خدر ئەلیاس" ناودەبرێت، پاشان جەژن دێت كە یەك رۆژە. چوارشەمبا سۆر چییە ؟ هاوشێوەی ئاینەكانی تر، ئێزدییەكانیش چەندین جەژنی تایبەت بە خۆیان هەیە، یەكێك لەو جەژنانە جەژنی سەری ساڵی ئێزدییە، كە پێی دەڵێن جەژنی "چوارشەمبەی سۆر". جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكان دەكەوێتە یەكەمین چوارشەممەی مانگی نیسانی خۆرهەڵاتی هەموو ساڵێك، كە 13 رۆژ جیاوازو درەنگترە لە مانگی نیسانی زاینیی‌و بەمشێوەیە ئەمڕۆ چوارشەممە 17ی نیسان جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكانە. پلەو پایە لە ئاینی ئێزدیدا  ئێزدییەكان بەگوێرەی پێگەی ئاینی دەكرێن بە چەند چینێكەوە: یەكەم: چینی رۆحانییەكان: ئەمەش دەكرێن بە دوو گروپەوە: 1- گروپی پیر: ئەمە كۆنترین گروپی ئاینی ئێزدیین، بە تێپەڕبوونی كات كەمبونەتەوەو بەهۆی ئەو هەڵمەتانەشی كە كراوەتە سەریان ژمارەیەكی كەمیان ماوەتەوە. 2- گروپی شێخ: دوای لاوازبوونی گروپی پیر لە راپەڕاندنی ئەركە ئاینییەكاندا، لەسەر دەستی شێخ (عادی بن مسافر) ئەم گروپە دامەزرێنرا بۆئەوەی ئاینی ئێزدیی كۆبكاتەوە، ئەم گروپەش دابەش دەبەێت بۆ چەند چینێك، ئەندامەكانی هەر چینێك ناتوانن جگە لە چینەكەی خۆیان هاوسەرگیری بكەن، ئەمەش چینەكانن: • شێخ شەمش • شێخ حەسەن • شێخ بەكر • شێخ ناسرەدین‌و .. هتد 3- چینی فەقیر: ئەمانە چینی خواپەرستن‌و پۆشاكێكی سپی تایبەت بە خۆیان هەیەو قژێكی درێژیان هەیە. 4- چینی حادی یان قەواڵەكان: ئەمانە ئەو دەروێشانەن كە پلەی ئاینی وەك (خواپەرست‌و باوەڕدار)یان هەیە، قەواڵ ئەو كەسانەن كە سرودە ئاینییەكان دەڵێن‌و سەربە یەك عەشیرەتن، ناوەندی سەرەكییان دەكەوێتە نێوان ناوچەی باشیك‌و بەحزانی لە پارێزگای نەینەوا. 5- چینی كەواچك: كەواچك كۆی وشەی "كوچك"ە كە بە مانای دیوەخان دێت، چینێكن لە خەڵكی گشتی‌و پۆشاكی تایبەت بەخۆیان هەیە، ئەركەكەیان بریتییە " لە دۆزینەوەی چارەنوسی مردووان باش بێت یان خراپ لەگەڵ پەیوەندیكردن بە جیهانی غەیبەوە بۆ زانینی دۆخی ئێستاو داهاتوو"، دەتوانین بڵێین ئەركەكەیان زیاتر رۆحانییە. 6- چینی موریدەكان: نزمترین چینی ئێزدییەكانەو لە رابردوودا ئەركیان گوێڕایەڵی كوێرانە بووە، بەڵام نەوەی نوێی ئەم چینە ئێستا زۆر مەیلیان بۆ چەمكە مەدەنییەكان هەیەو زۆر ملكەچ نین‌و زەكات نادەن، مافی ئەوەشیان نیە لەگەڵ چینەكانی تردا هاوسەرگیری بكەن. هەندێك لە ئێزدییەكان خۆیان تەنها بەسەر سێ‌ چیندا دابەشدەكەن، لەسەر ئەو بنەمایەی كە چینی كوچك‌و حادی لە بنەڕەتدا لە چینی موریدەكانن‌و چینی "پیر" یش چینێكی جیاوازن لە چینی "شێخ"، بەڵام ئەوە راستییەكی پشتڕاستكراوەیە كە هاوسەرگیری لەنێوان پەیڕەوانی ئەو پێنج چینەدا رێگەی پێنادرێت، هەتا تەنانەت لە ناو یەك چینی وەكو شێخەكانیشدان بۆ نمونە كەسێكی سەر بە گروپی شێخ حەسەن ناتوانێت لەگەڵ كەسێكی سەربە شێخ ناسرەدین یان گروپێكی تر هاوسەرگیری بكات.  

راپۆرت: درەو میدیا لەمەودوا ئەندامانی پەرلەمان بۆ ئەوەی بچنە ناو بینای پەرلەمان، دەبێت لە پرسگەكانی پەرلەماندا بە پشكنینی وردی ئەمنیدا تێپەڕن، ئەمە نوێترین بڕیاری دیوانی پەرلەمانی كوردستانە. پارتی لەم خولەدا لە كۆی (111) كورسی پەرلەمان، (45) كورسی هەیە، ئەمە سەرباری (11) كورسی كۆتاكان كە زۆرینەیان بۆ پارتی یەكلابونەتەوە، ئەمە زۆرینەیە وایكردووە پارتی ئەمجارە زۆیاتر خۆی بەخاوەنی پەرلەمان بزانێت. پارتی ئەم خولەی نوێی پەرلەمانی بە مانۆڕێك بۆ نیشاندنی هەژمونی خۆی دەستپێكرد كاتێك دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان و پەرلەمانتارانی پارتی لە رۆژی 14/3 یادی لە دایك بوونی بارزانی لەناو حەوشەی پەرلەمانی كوردستاندا نەمامیان چاند پشكنینی پەرلەمانتاران بەپێی بڕیارێكی (هیوا نەسرەدین) بەڕێوەبەری گشتی دیوانی پەرلەمانی كوردستان كە لە رۆژی 16/4/2019 دەركراوە‌و وێنەیەكی دەست (درەو میدیا) كەوتووە، لەمەودوا تەواوی ئەندامانی پەرلەمان‌و فەرمانبەران بەر لە چونیان بۆناو بینای پەرلەمان دەبێت پشكنینی ئەمنییان بۆ بكرێت. نوسراوەكەی سەرۆكی دیوانی پەرلەمان دەڵێ بڕیارەكە "لەسەر فەرمانی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانەو لپێناو پاراستنی ئاسایشی پەرلەمان پێویستە گشت جانتاو كەلوپەلێك بەناو ئامێری تایبەت بە پشكنیندا بڕوات لە پرسگەكانی پەرلەمان". هیوا نەسرەدین سەرۆكی ئێستا دیوانی پەرلەمان سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، لەدوای رێگریكردن لە گەڕانەوەی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان (یوسف محەمە)، سەرۆكی پێشووی دیوانی پەرلەمان كە ناوی (دیلمان محەمەد) بوو، بەهەمان شێوە نەگەڕایەوە بۆ سەر كارەكەی لە پەرلەمان، ئەوكات جەعفەر ئیمینیكی جێگری سەرۆكی پەرلەمان كە لەبری یوسف محەمەد كاروباری پەرلەمانی لە هەولێر بەڕێوەدەبرد، (هیوا نەسرەدین)ی كرد بە بەڕێوەبەری دیوانی پەرلەمان. دیار نییە، سەرۆكی دیوانی ئەم خولەی پەرلەمان بۆ كێ یەكلادەبێتەوە، بەڵام ئەگەر یەكێتی نیشتمانی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وەرگرێت، رەنگە سەرۆكی دیوان كەسێك بێت لە یەكێتی. بڕیاری پشكنینی پەرلەمانتاران لە پرسگەكانی بینای پەرلەمان، ناڕەزایەتی لەناو پەرلەمانتاران دروستكردووە، ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە، بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" ئەو بڕیارە لە دەسەڵاتی بەڕێوەبەری گشتی دیوانی پەرلەماندا نیە، ئەوە سوكایەتی‌و عەیبەیەكی گەورەیە بۆ پەرلەمانتاران، چونكە لە هیچ سەردەمێكدا تەنانەت لەسەردەمی شەڕی ناوخۆشدا پەرلەمانتار لە تەلاری پەرلەمان نەپشكنراوە". ئەو پەرلەمانتارە وتی:" بڕیارەكە لەسەر فەرمانی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانە، بەهۆی ناڕەزایی زۆری پەرلەمانتارانەوە، ئەو بڕیارە لە گروپی تایبەت بە پەرلەمانتاراندا سڕدراوەتەوە‌و باس لەوە دەكرێت بڕیارەكە پەرلەمانتاران ناگرێتەوە، بەڵام هێشتا بەرەسمی بڕیارەكە هەڵنەوەشێنراوەتەوە".  ژورەكەی هێمن هەورامی ! ئێستا دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان بەتەواوەتی لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە كۆنترۆڵكراوە، سەرۆكی پەرلەمان‌و جێگری سەرۆكی پەرلەمان سەربە پارتین، سكرتێری پەرلەمانیش كە مونا قەهوەجییە‌و سەربە پێكهاتەی توركمانە، بۆ پارتی یەكلابوەتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لە سەرەتای دەستپێكردنی ئەم خولەی پەرلەمانەوە، دەستكراوە بە نۆژەنكردنەوەی ژوری تایبەت بە جێگری سەرۆكی پەرلەمان كە (هێمن هەورامی)یە، بەڵام ژوری سەرۆكی پەرلەمان وەكو خۆی ماوەتەوە‌و هیچ دەستكارییەك نەكراوە، ئەمە نۆژەنكردنەوەیە لەناو پەرلەمانتاراندا وەكو بەهێزیی هەژموونی (هێمن هەورامی) بەسەر پەرلەمان‌و تەنانەت سەرۆكی پەرلەمانیشدا لێكدەدرێتەوە. لەدوای دەستبەكاربونییەوە هێمن هەورامی بەتەواوەتی كۆنترۆڵی دۆسیەی ئیداری‌و ئەمنی بینای پەرلەمانی لەدەستی خۆیدا توند كردووە‌و بەبێ گەڕانەوە بۆ سەرۆكی پەرلەمان‌و فراكسیۆنەكان بەناوی پەرلەمانەوە بڕیار دەدات. گۆڕانكاری ئەمنیی ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لەدوای دەستبەكاربوونی ئەم خولەی پەرلەمانەوە، تەواوی بەرپرسە ئەمنییەكانی پەرلەمانی كوردستان گۆڕدراون بە كەسانی تر. زانیارییەكان ئاماژە بەوەدەكەن، سەرۆكایەتی پەرلەمان (ئێستا بڕیارەكانی سەرۆكایەتی پەرلەمان لای جێگری سەرۆكی پەرلەماندا كۆبوەتەوە)، بەرپرسی ئەمنی‌و پۆلیس‌و پاسەوانی پەرلەمانی گۆڕیوە، ئەمنیەتی تەلاری پەرلەمانی كوردستان توندوتۆڵتركراوە‌و ستافێكی نوێی ئەمنی لە پەرلەمان دەستبەكاربووە. ئەو گۆڕانكارییانەی كە لەم خولەدا لە پەرلەمان كراوە، زۆرینەیان بەبێ ئاگاداری فراكسیۆنەكان پەرلەمان نەبووە‌و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بەدیاریكراویش هێمن هەورامی بەتەنیا بڕیاری لەسەر داون.  پەرلەمان‌و كێشەیەكی تر سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان لە رونكردنەوەیەكدا دەڵێ" لەلایەن ئیدارەی گەرمیانەوە بێڕێزی كراوە  بەرامبەر بە گەورەترین دەسەڵاتی یاسادانان‌و نۆینەری شەرعیی خەڵكی كوردستان"، ئەمە بەهۆی ئەوەی رێكخەرانی مەراسیمی یادی 31 ساڵەی ئەنفال، وتاری سەرۆكایەتی پەرلەمانیان لە پرۆتۆكۆڵی یادەكە سڕیوەتەوە.  بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، دەركردنی وتاری سەرۆكایەتی پەرلەمان لەلایەن رێكخەرانی مەراسیمی یادی 31 ساڵەی تاوانی ئەنفال، كە لە 14/4 لە گەرمیان بەڕێوەچوو، بەهۆی ئەوە بووە سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان وتاری سەرۆكایەتیان داوە بە پەرلەمانتارێكی پارتی (بەهمەن كاكە عەبدوڵا)، ئەو پەرلەمانتارە پێشتر بەهۆی خۆپیشاندانەكان، لە گەرمیان فەرمانی دەستگیركردنی بۆ دەرچووە.  بەرپرسانی ئیداری گەرمیان پێیانوایە سەرۆكایەتی پەرلەمان كە ئێستا لەژێر كۆنترۆڵی پارتیدایە بەئەنقەست خوێندنەوەی وتاری پەرلەمانیان داوە بە پەرلەمانتار (بەهمەن كاكە عەبدوڵا)، چونكە لە مەراسیمەكەدا پەرلەمانتاری تر هەبوون، لەوانە سەرۆكی لیژنەی شەهیدان‌و جینۆساید‌و زیندانی سیاسی كە دەبوو ئەو وتارەكە بخوێنێتەوە. بەپێی قسەی هەندێك لە بەرپرسانی ئیداری گەرمیان، سەرۆكایەتی پەرلەمان ویستوویانە بەو خوێندنەوەی وتارە، رووی پەرلەمانتارەكەی پارتی بە شەرعیەتی پەرلەمانەوە لە گەرمیان نیشان بدەن، ئەوەش بۆ رێكخەرانی مەراسیمەكەو ئیدارەی گەرمیان قبوڵنەكراو بووە‌و چەندین رێگەیان بەكارهێناوە بۆ ئەوەی ئەو پەرلەمانتارە وتاری سەرۆكایەتی پەرلەمان نەخوێنێتەوە.