راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی لەلایەن دوو كوتلەی فراوانی نێو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە پێكهێنراوە‌و پشتیوانی لێدەكرێت، كە بریتین لە " هاوپەیمانی بونیاتنان" بە سەرۆكایەتی هادی عامری‌و "هاوپەیمانی چاكسازی" كە موقتەدا سەدر رابەرایەتی دەكات. ئێستا ئەو دوو كوتلە گەورەیە لەبەردەم هەڵوەشانەوەدایە، پێدەچێت لە ئایندەیەكی نزیكدا كوتلەی نوێ‌و هاوپەیمانێتی نوێی لێبكەوێتەوە، كە رەنگە كاریگەری لەسەر مانەوە یان لابردنی عادل عەبدولمەهدی لە پۆستی سەرۆك وەزیران هەبێت، بەتایبەتی تائێستا كابینەكەی (4) وەزارەتی (بەرگری، ناوخۆ، پەروەردە، داد" بەهۆی ململانێ‌و ناكۆكی كوتلەكانەوە پڕنەكراوەتەوە‌و بەوەكالەت بەڕێوەدەبرێن. عەبادی‌و مالیكی‌و حەكیم یەكدەگرن چەند سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار ئاشكرایانكرد، پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی نوێ زۆر نزیكبوەتەوە، هاوپەیمانێتییەكە پێكدێت بەشێك لە لایەنەكانی هەردوو هاوپەیمانی چاكسازی‌و بونیاتنان. بەگوێرەی ئەو سەرچاوانە، كە بۆ میدیا عێراقییەكان قسەیانكردووە، حەیدەر عەبادی، سەرۆكی هاوپەیمانی نەسر‌و نوری مالیكی سەرۆكی دەوڵەتی یاسا‌و عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە كاردەكەن بۆئەوەی هاوپەیمانێتییەكی نوێ پێكبهێنن‌و گفتوگۆكانیان لەوبارەیەوە قۆناغی باشی بڕیوە. خەونی گەڕانەوە بۆ سەر كورسی ئاژانسی ئاژانسی (فارس)ی سەربە كۆماری ئیسلامی ئێران، لە زاری رۆژنامەی (الاخبار)ی لوبنانییەوە نوسیویەتی:" ئامانجی ئەو كەسانەی كە ئەم بەرە نوێیە دروستدەكەن، دوورخستنەوەی عادل عەبدولمەهدی‌و گەڕاندنەوەی حەیدەر عەبادییە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق". بەپێی قسەی كەسانی نزیك لە عەبادی، پاڵنەری سەرەكی پشت ئەم جموجوڵە سیاسییە نوێیە" میكانیزمی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت"ە، كابینەیەك كە بە رێككەوتنی دوولایەنەی نێوان هاوپەیمانی (سائیرون)‌و (فەتح) پێكهاتووە‌و هاوپەیمانی یەكەم (موقتەدا سەدر) رێبەری رەوتی سەدر سەرۆكایەتی دەكات‌و هاوپەیمانی دووەمیش (هادی عامری) سەرۆكی رێكخراوی بەدر سەرۆكایەتی دەكات. سەدر پشتیوانی دەكات ؟ وەكو رۆژنامە لوبنانییەكە باسی دەكات، سەرباری ئەوەی هەردوو لایەن، واتە سەدر‌و عامری لەناو دوو هاوپەیمانی گەورەتردان بەناوی هاوپەیمانی (چاكسازی)‌و هاوپەیمانی (بونیادنان)، بەڵام زۆرینەی ئەو لایەنانەی تر كە لەناو ئەو دوو هاوپەیمانێتییەدان، لەسەر رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت قایل نەبوون. سەرچاوەكانی نزیك لە عەبادی‌و عەممار حەكیم، هەردوو هاوپەیمانی سائیرون‌و فەتح تۆمەتبار دەكەن بەوەی ئەو دوو لایەنە بەبێ گەڕانەوە بۆ هاوپەیمانەكانی تریان پێكەوە كێكی دەسەڵاتیان لەنێوان خۆیاندا دابەشكردووە. لەبەرامبەردا سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی فەتح كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات دەربارەی ئەو جموجوڵە سیاسییانەی كە بەمدواییە دەستیانپێكردووە، دەڵێن" ئەو جموجوڵانە ناتوانێت ئۆپۆزسیۆن دروستبكات‌و بە ئامانجەكەی خۆشی لە گەڕاندنەوەی عابادی بۆسەر كورسی دەسەڵات سەركەوتوو نابێت"، بەڵام بەوتەی رۆژنامە لوبنانییەك، عەبادی رایگەیاندووە كە لەم هەنگاوەیدا موقتەدا سەدر پشتیوانی لێدەكات. كەسانێك كە عەبادییان بینیوە، لەزاری ئەوەوە دەڵێن" موقتەدا سەدر قایلە بەوەی عەبادی ببێتە سەرۆك وەزیران"، بەڵام سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری باسلەوەدەكەن" عەبادی لەناو خەیاڵەكانی خۆیدا نقوم بووە، چونكە سەدر لەم كاتەدا عامری ناكاتە قوربانی بۆ عەبادی، لەگەڵ عەبادیدا هاوبەشی ناكات كە دواجار نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش ببێتە شەریكی رێككەوتنەكەیان". لایەنە كوردییەكان لە هاوكێشەدا ! سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی چاكسازی دەڵێن، تاڕادەیەكی زۆر یەكلابوەتەوە عەبادی‌و حەكیم دەبن بە ئۆپۆزسیۆن لە كابینەكەی عادل عەبدولمەهدیدا، پایەكانی ئەم ئۆپۆزسیۆنەش بریتییە لە هاوپەیمانێتی نێوان عەبادی‌و حەكیم‌و مالیكی‌و جەمال كەربولی سەرۆكی حزبی حەل‌و شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، ئەگەریش هەیە لە كۆتاییدا یەكێتی نیشتمانی پەیوەندی بە كاروانەكەوە بكات. ئەم هاوپەیمانێتییە نوێیە لەلایەن خودی عەبادییەوە سەرۆكایەتی دەكرێت‌و ناوبراو لە سەردانی ئەمدواییەدا بۆ نەجەف پێشنیازی خۆی بۆ سەرجەم مەرجەعەكانی شیعە خستەڕوو (جگە لە عەلی سیستانیی كە ئامادەنەبوو پێشوازی لێبكات). هەڵوێستی رەوتەكەی عەممار حەكیم كەمێك دەربارەی ئەم هەوڵە جیاوازە‌و ئەوان دەیانەوێت ببنە ئۆپۆزسیۆنێكی كارا چاودێری حكومەتی ئێستا بكەن، نەك هەوڵ بدەن بۆ رووخاندنی. سەرچاوەكانی نزیك لە عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە رایانگەیاند" ئەوان پشتیوانی كابینەی حكومەت دەكەن، بەڵام لەوباوەڕەدان كە حكومەتەكە سائیرون‌و فەتح‌و پارتی دیموكراتی كوردستانەوە بەڕێوەدەبرێت.. حكومەت دەبێت كاروباری خۆی چاكبكاتەوە، چونكە ئێمە بەرپرسیارێتی هەڵەی ئەوان لە ئەستۆناگرین". هەڵوێستی نێودەوڵەتی‌و سەرۆك كۆمار بەگوێرەی زانیاری میدیاكانی ئێران، بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق دژی هەموو هەوڵێكە بۆ گەڕاندنەوەی حەیدەر عەبادی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران‌و هاوكات دژی ئەوەشە نوری مالیكی پۆستی جێگری سەرۆك كۆمار وەربگرێت. كەسە نزیكەكان لە عەبادی دەڵێن" بەرپرسانی ئەمریكا لە عادل عەبدولمەهدی نیگەرانن‌و ئاگاداریان كردەوەتەوە كە بە سیاسەتەكانی رازی نین، ئەمەش دوای ئەوەی عەبدولمەهدی خۆی لەسەر میحوەری ئێران یەكلاكردەوە".

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت – نامیق رەسوڵ هێشتا پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لە كێشمەكشێی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕاندایە‌و یەكلانەبووەتەوە، بەڵام لایەنە بەشدارەكانی كابینەی نوێی حكومەت تاڕادەیەك لیستی كاندیدەكانی خۆیان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكانی حكومەت یەكلاكردوەتەوە. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لەناو حزبە بەشدارەكانی كابینەی نوێ دەستیكەوتووە، (درەو میدیا) كاندیدی هەموو لایەنە بەشدارەكانی كابینەی نوێی حكومەت بۆ پۆستەكان ئاشكرادەكات، بەڵام ئەمە لیستی كۆتایی كاندیدەكان نییە‌و رەنگە لە دوا ساتەكاندا هەندێك گۆڕانكاری لە لیستی كاندیدەكاندا بكرێت. كاندیدەكانی پارتی بۆ پۆستەكان:  •    سەرۆكی هەرێمی كوردستان: نێچیرڤان بارزانی •     سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان: مەسرور بارزانی •     وەزارەتی ناوخۆ: رێبەر ئەحمەد •    وەزارەتی سامانە سروشتییەكان: ئاشتی هەورامی  •    وەزارەتی شارەوانییەكان: ساسان عەونی •    وەزارەتی كارەبا: نەوزاد هادی •    وەزارەتی تەندروستی: د. نزار عیسمەت •    وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن: فەرهاد ئەتروشی  كاندیدەكانی یەكێتی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان:  •    جێگری سەرۆكی حكومەت: قوباد تاڵەبانی •    جێگری سەرۆكی هەرێم: سێ كەس كاندیدن (جەعفەر شێخ مستەفا، حاكم قادر، عیماد ئەحمەد) •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان: (بێگەرد تاڵەبانی، رێواز فایەق) •    وەزارەتی پلاندانان: دەرباز كۆسرەت رەسوڵ •    وەزارەتی پێشمەرگە: سێ كەس كاندیدن (جەبار یاوەر ، شۆرش ئیسماعیل، مەحمود سەنگاوی، عەدنان حەمەی مینا، سامان گەرمیانی) •    وەزارەتی رۆشنبیری: سێ كەس كاندیدن (جەمال حسێن، ئارام حەمەی مینا، حەمەی حەمەسەعید) •    وەزارەتی كشتوكاڵ: سەعدی ئەحمەد پیرە •    وەزارەتی خوێندنی باڵا: یوسف گۆران چاوی لە پۆستەكەیەو قوباد تاڵەبانی پاڵپشتی دەكات، بەڵام ركابەرو نەیاری بەهێزی هەیە •    وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری بەغداد: چەتۆ ساڵح •    جێگری سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە: دابان شەدەڵە •    سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران: ئامانج رەحیم  كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پۆستەكان:  •    جێگری سەرۆكی هەرێم: مستەفا سەید قادر •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی: سەردار قادر  •    وەزارەتی دارایی: ئاوات شێخ جەناب •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی: كوێستان محەمەد •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەی: سێ كەس كاندیدن ( دانا عەبدولكەریم لە سلێمانی، برزۆ مەجیدو چالاكی موهەندیس لە هەولێر) •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی بۆ كاروباری چاكسازی: جەلال جەوهەر  كاندیدی حزبەكانی تر: بڕیارە پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشكی خۆی، پۆستێك لە كابینەی نوێی حكومەت بە حزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان بدات، (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی بەنیازە پۆستی وەزارەتی شەهیدان‌و كاروباری ئەنفالكراوان بە سۆسیالست بدات، ئەگەر ئەو پۆستە بۆ سۆسیالیست یەكلاببێتەوە، محەمەد حاجی مەحمود سكرتێری حزبەكە خۆی وەریدەگرێت. هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن، رەنگە پارتی پۆستی وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان بە سۆسیالیست بدات، ئەگەر ئەم پۆستە بۆ سۆسیالیست یەكلاببێتەوە، عەبدوڵای حاجی مەحمود تاكە پەرلەمانتاری سۆسیالیس لە پەرلەمانی كوردستان پۆستەكە وەردەگرێت. لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە 30 ئەیلولی 2018 بەڕێوەچوو، حزبی سۆسیالیست بە لیستی هاوبەش لەگەڵ پارتی كرێكاران‌و رەنجدەرانی كوردستان كە (باپیر كامەلا) سەرۆكایەتی دەكات، بەشداری هەڵبژاردنی كرد‌و هەردوو حزبەكە پێكەوە (یەك) كورسی پەرلەمانیان بردەوە. بۆیە ئەگەر سۆسیالست پۆست لەكابینەی نوێی حكومەت وەرگرێت، لە پەرلەمان كێشەی بۆ دروستدەبێت‌و پارتەكەی باپیر كامەلا لەبری پۆستەكەی حكومەت، داوای تاكە كورسییەكەی پەرلەمان دەكات. پشكی پێكهاتەكان پێكهاتەكان كە بریتین لە هەردوو پێكهاتەی (توركمان‌و مەسیحی)‌و بە شێوازی سیستمی "كۆتا" لە پەرلەمانی كوردستان (11) كورسییان بۆ تەرخانكراوە، ئەمجارە لە پەرلەمان‌و لە حكومەتیش پۆستی باڵایان دەبێت. پێكهاتەی توركمان لە خولی نوێی پەرلەماندا پۆستی سكرتێری پەرلەمانی وەرگرتووە‌و (مونا قەهوەچی) لە پۆستەكەدا دەستبەكاربووە، بۆیە پێشبینی دەكرێت كورسی تایبەت بە پێكهاتەكان لە حكومەت بدرێت بە كەسایەتییەكی سەربە پێكهاتەی مەسیحی. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، تائێستا بڕیارە وەزارەتی داد بدرێت بە پێكهاتەكان خۆ ئەگەر پارتی وەزارەتی داد بۆ كارەكتەرێكی خۆی  دابنێت  ئەوا وەزارەتێكی هەرێم دەدرێتە پێكهاتەكان 

 راپۆرت: محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ - فازڵ حەمە رەفعەت  كێشەی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان، پرۆسەی سیاسی بەگشتیی‌و پرسی پێكهێنانی حكومەتی پەكخستووە، لە دوایین پەرەسەندندا نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی دڵنیاكردۆتەوە كە خۆی چارەسەری كێشەی زیادكردنی جێگرێكى تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم چارەسەر دەكات و بە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاندووە " باشترە زیادكردنی جێگرێك بۆ یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم قبوڵ بكەن" . پێشترو بەدیاریكراوی ساڵی 2015، زۆرینەی هێزە سیاسییەكان نەك تەنیا زیادكردنی جێگرێك بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، بەڵكو پۆستی سەرۆكی هەرێمیشیان پێ پۆستێكی زیادەبوو. پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕانی كردووە بە "كوڕی سێو لە باخەڵ"، پارتی لەگەڵ گۆڕان رێككەوتنی كردووە پۆستی سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت‌و جێگرەكەش لای گۆڕان بێت، لەگەڵ یەكێتیش رێككەوتنی كردووە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت‌و جێگرێكیان لای یەكێتی بێت. ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، تا ئەم ساتە سەرۆكی هەرێم كە هاوكات فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەشە، تەنیا یەك جێگری هەیە. سەرچاوەی كێشەكە ئێستا پارتی، نە یەكێتی پێ رازی دەكرێت‌و نە گۆڕان، لە رێككەوتنی 18ی شوباتدا، پارتی‌و گۆڕان رێككەوتن لەسەر ئەوەی سەرۆكی هەرێم جێگرێكی هەبێت بۆ كاروباری سەربازی، ئەوكات بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی رەتكردەوەو داوای جێگری سەرۆكی حكومەت یاخود جێگری سەرۆكی پەرلەمانی دەكرد، بەڵام پارتی هیچ یەكێك لەو دوو پۆستەی بە گۆڕان نەدا‌و گۆڕانی رازی كرد بە وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم. سەرەتای كێشەكە لەوێوە سەرچاوەی گرت، پارتی لەگەڵ یەكێتی رێككەوتنی كرد، رێككەوتنێك كە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت‌و جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی لای یەكێتی بێت. پارتی‌و یەكێتی بەشێوەی زارەكی رێككەوتوون، بەڵام تائێستا لەسەر كاغەز رێككەوتنەكەی نێوانیان ئیمزا نەكردووە. گۆڕان دەیگۆڕێتەوە ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە سەرچاوەیەكەوە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان دەستیكەوتووە، گۆڕان تائێستا سوورە لەسەر ئەوەی سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت، ئەو جێگرەش لای بزوتنەوەی گۆڕان بێت. پێشتر كاتێك پارتی پێشنیازی زیادكردنی جێگرێكی تری بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم خستەبەردەم بزوتنەوەی گۆڕان، گۆڕان دوو مەرجی هەبوو بۆ زیادكردنی ئەو پۆستە: •    مەرجی یەكەم: پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە بدرێت بە بزوتنەوەی گۆڕان •    یاخود، پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی كە بەر گۆڕان كەوتووە، بكرێت بە جێگری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی مەرجەكانی گۆڕان هەرزوو لەلایەن یەكێتییەوە رەتكرایەوە، یەكێتی نە ئامادەیە دەستبەرداری پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە ببێت، نە ئامادەشە پۆستی سەرۆكی حكومەت جێگرێكی تری بۆ زیادبكرێت. لە دوایین پەرەسەندندا نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی دڵنیاكردۆتەوە كە خۆی چارەسەری كێشەی زیادكردنی جێگرێتر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم چارەسەر دەكات و بە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاندووە " باشترە زیادكردنی جێگرێك بۆ یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم قبوڵ بكەن" . بەپێی زانیاریەكانی (درەو میدیا ) رەنگە دواجار بزووتنەوەی گۆڕان قایل بێت بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، لەبەرامبەردا پارتی پۆستێكی جێگر لە دامەزراوەكان بۆ گۆڕان زیادبكات . یەكێتی چاوەڕێیە ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی بەڕوونی بە پارتی راگەیاندووە، ئەوان پەیوەندییان بە بزوتنەوەی گۆڕان‌و قایلكردنییەوە نییە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، یەكێتی لەگەڵ پارتی رێككەوتنی كردووە‌و دەبێت رێككەوتنەكە وەكو خۆی جێبەجێ بكرێت.  لەبارەی پۆستی جێگری سەرۆكەوە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ كاروباری سەربازی، لەسەرەتای دانانی یاسای سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە لە ساڵی 2005دا جێگیركراوە، لەماوەی 14 ساڵی رابردوودا، ئەم پۆستە لای یەكێتی بووەو (كۆسرەت رەسوڵ عەلی) لەو پۆستەدا بووە. بەپێی یاسای ژمارە (1) ساڵی 2005ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی هەرێم جێگرێكی دەبێت بۆ كاروباری هێزی پێشمەگە، لە بڕگەی دووەمی مادەی سیازدەیەمی یاساكەدا هاتووە" سەرۆكی هەرێم جێگرێك بۆ فەرمانداری گشتی هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان- عێراق دادەمەزرێنێ، تا لە ئەرك‌و فەرمانەكانیدا لەمڕوەوە یاریدەی بداو لە دیارنەبوونیدا جێگای بگرێتەوە".  ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان بەپێی رێككەوتنێك دەستبەرداری ئەو پۆستە ببێت، ئەم مادەیەی یاساكە وەك خۆی دەمێنێتەوەو سەرۆكی هەرێم یەك جێگری دەبێت، بەڵام ئەگەر قایل بێت بەوەی جێگرێكی تر بۆ سەرۆكی هەرێم زیادبكرێت، دەبێت گۆڕانكاری لە بڕگە یاساییەكەدا بكرێت، هاوشێوەی ئەو دەقە پێشنیازكراوەی كە فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمان پێشكەشیكردووە‌و دەڵێ:" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە ناونیشان‌و دەسەڵاتیان لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە بە پەیڕەوێك كە لەماوەی 15ی رۆژ لەبەرواری سوێندخواردنی دەردەچێت، دیاری دەكرێت". ئیمتیازەكانی جێگری سەرۆك ئەو پۆستەی كە ئێستا پرسی پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی ئیفلیج كردووە، لەڕووی داراییەوە هەندێك ئیمتیازی هەیە. یاسای ژمارە (13)ی ساڵی 2010ی پەرلەمانی كوردستان موچە‌و دەرماڵەی سەرۆكی هەرێم‌و جێگرەكەی‌‌و بڕی موچەی خانەنشینی بەمشێوەیە دیاریكردووە: •    موچەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم (13 ملیۆن) دینارە. •    دەرماڵەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم بەڕێژەی 50%ی موچەی مانگانەكەیەتی، كە دەكاتە (6 ملیۆن و 500 هەزار) دینار. •    كۆی موچە‌و دەرماڵەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم (19 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە. •    جێگری سەرۆكی هەرێم بەرێژەی 80%ی كۆی موچە‌و دەرماڵەكەی خانەنشین دەبێت، كە دەكاتە (15 ملیۆن‌و 600 هەزار) دینار. بە گوێرەی هەمان یاسا، پاش تەواوبوونی ئەركی سەرۆك، یان جێگرەكەی، حكومەت هەموو پێداویستییەكانی (نیشتەجێبوون، پارێزگاریكردن، گواستنەوەی گونجاو، ئیمتیازاتی تر)یان بۆ دابیندەكات. بۆ یەكەمجار ساڵی 2005 سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمانەوە هەڵبژێردرا، لەو كاتەوە تائێستا تەنها مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم بووە‌و كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری بووە، ئێستا‌و دوای هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەلایەن پەرلەمانەوە، مەسعود بارزانی بە (18 ملیۆن دینار)ی مانگانە خانەنشین دەبێت، كۆسرەت رەسوڵ عەلیش بە (15 ملیۆن‌و 600 دینار) خانەنشین دەبێت، هەرچەندە كۆسرەت رەسوڵ پێشتر ماوەیەك سەرۆكی حكومەتیش بووە. جێگر لە پرۆژەیاساكاندا ! پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لە پرۆژە یاساكانی 2015 و 2019ی لایەنە سیاسییەكاندا بەدیاریكراویش بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی، بەبەراورد بە پرۆژەی ئێستا هەردوو لایەنەكە زۆر جیاوازو ناكۆكە.  لە ساڵی 2015دا، لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی كۆتایی تەمەنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان (مەسعود بارزانی)، زۆربەی لایەنەكان پرۆژەیاسایان بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم پێشكەشكرد (ئەو پرۆژەیاسایانە هێشتا لە سایتی پەرلەماندا ماون). ئەوكات بزوتنەوەی گۆڕان، یەكێتی نیشتمانی، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، ژمارەیەك پەرلەمانتار، پرۆژەی تایبەتی خۆیان هەبوو، پرۆژەی یەكێتی‌و گۆڕان لەبارەی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی بەدیاریكراویش لەسەر پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم كە ئێستا كێشەی دروستكردووە، زۆر جیاوازە لەگەڵ پرۆژەی ئێستای ئەو دوو لایەنە، لەوانە: • لە پرۆژەیاساكەی فراكسیۆنی گۆڕاندا لە 2015، داواكراوە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت، لە مادەی دووەم بڕگەی دووەمی پرۆژەكەی گۆڕاندا هاتووە" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە هاوكاریی دەكەن لە راپەڕاندنی ئەركەكانیداو لەكاتی ئامادەنەبوونیدا جێگەی دەگرنەوە، بەپێی ریزبەندییان. بەڵام لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی (یەكێتی‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتووو ژمارەیەك پەرلەمانتار)دا، داواكراوە سەرۆكی هەرێم تەنها جێگرێكی هەبێت، ئێستا ئەمە بەتەواوەتی پێچەوانە بووەتەوە، گۆڕان داوا دەكات سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت‌و یەكێتی داوا دەكات دوو جێگری هەبێت.

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ئیسرائیل كە رۆژی سێشەممەی رابردوو بەڕێوەچوو، دەریخست حزبی لیكۆد بە سەرۆكایەتی بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل 36 كورسی لە كۆی 120 كوسی پەرلەمان " كنێست"ی ئیسرائیل بەدەستهێناوە ئەوەش وایكرد ئەو حزبە لە پێگەی یەكەمدا بێت بۆ دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتێكی هاوپەیمانی راستڕەو. نەتەنیاهۆ بەرەو ئەوە هەنگاو دەنێت بۆ پێنجەم جار لە ژیانی سیاسیدا ببێتەوە سەرۆك وەزیران‌و متمانەی بە تواناكانی خۆی هەیە كە حكومەتێكی هاوپەیمانی لە حزبە ئاینی و راستڕەوەكان پێكبهێنێت. ئەم حكومەتەی كە نەتەنیاهۆ ئەمجارە پێكیدەهێنێت خاوەنی زۆرینەیەكی لاواز دەبێت لە پەرلەماندا، لەبەرامبەر ئۆپۆزسیۆنێك كە پێدەچێت پارتی " شین‌و سپی" چەپی میانڕەو رابەرایەتی بكات كە 35 كورسی پەرلەمانی بەدەستهێناوە‌و لە مێژووی ئیسرائیلدا هیچ حزبێك نەیتوانیوە زۆرینەی رەهای پەرلەمانی بەدەستبهێنێت. لەم بەشەی ئەم راپۆرتەدا چاوخشاندنێكی خێرا دەكەین بە حزبە جیاوازەكانی ئیسرائیل‌و براوە‌و دۆڕاوەكانیان دیاریدەكەین و تیشك دەخەینە سەر ئەو رووداوانەی كە رەنگە لە داهاتوویەكی نزیكدا رووبدەن: ئەو هاوپەیمانێتییەی كە نەتەنیاهۆ هەوڵدەدات پێكیبهێنێت: پێشبینیدەكرێت حكومەتی ئیئتیلافی نوێی ئیسرائیل كۆپییەكی حكومەتەكەی ئێستا بێت، نەتەنیاهۆ ( 6 ساڵ) لە وتاری سەركەوتندا ئاشكرایكرد " بەنیازە كابینەی نوێی حكومەت لەگەڵ پارتی ئاینی‌و راستڕەوەكاندا پێكبهێنێت". هەنگاوی دواتر هەنگاوی داهاتووی نەتەنیاهۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییە، ئەم هەفتەیە سەرۆكی ئیسرائیل گفتوگۆ لەگەڵ سەركردەی هەموو حزبەكاندا دەكات دەربارەی ئەو كەسەی كە بەباشی دەزانن ببێتە سەرۆك وەزیران، پاشان ناوی ئەو كەسە ئاشكرادەكات كە بەبڕوای ئەو چانسی گەورەی هەیە بۆ پێكهێنانی حكومەت‌و پێدەچێت نەتەنیاهۆ كەسە دیاریكراوەكە بێت، بەرەچاوكردنی ئەوەی سەرۆكی ئەو حزبەیە كە خاوەنی زۆرترین كورسییە لە پەرلەماندا، ئەگەر دیاریكردنی راگەیەندرا، ئەوا 42 رۆژی مۆڵەت دەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەت‌و ئەگەر شكستیهێنا، ئەوا سەرۆكی وڵات سیاسییەكی تر هەڵدەبژێرێت. دانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەتی ئیئتیلافی هەمیشە وابووە  كاتێكی زۆر دەخایەنێت، حزبە بچوكەكان داوای وەزارەت دەكەن‌و داواكاری دارایی‌و یاساییان هەیە بۆئەوەی وەڵامی ئەو بەڵێنانەیان بدەنەوە كە لە هەڵبژاردندا بە دەنگدەرانیان داوە، ئەو كاتەش لەسەر نەتەنیاهۆ پێویستە ئەو داواكارییانە‌و كارە لە پێشینەكانی حزبەكەی هەڵبسەنگێنێت. ئەو حزبانەی پشتگیری لە نەتەنەیاهۆ دەكەن * لیكۆد: 36 كورسی لە پەرلەماندا هەیە‌و بەراورد بە پێشوو شەش كورسی زیادكردووە‌و نەتەنیاهۆ سەرۆكایەتی دەكات. لیكۆد چەندین دەیەیە سەرەڕمە لە سیاسەتەكانی بەرەی راستڕەو لە ئیسرائیل و بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1977 بە سەرۆكایەتی مەناحم بێگن سەركردەی گروپی ئیرگۆن‌و براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی دەسەڵاتی گرتەدەست. نەتەنیاهۆ هەڵوێستە توندە كلاسیكییەكانی لیكۆد دەربارەی ئاسایش بەرجەستەدەكات لە پرسەكانی وەك ناكۆكی‌و ململانێی ئیسرائیل – فەلەستین‌و سیاسەتی دەرەكی كە ئێستا زیاتر  دەربارەی ئێرانە. ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی لیكۆد دژی دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینن، نەتەنیاهۆ لە هەڵمەتی بانگەشەی ئەم هەڵبژاردنەی دواییدا بەڵێنیدا كە ئۆردوگا جولەكەنشینەكانی كەرتی خۆرئاوا بهێنێتە سەر ئیسرائیل ئەگەر خولێكی تری سەرۆك وەزیرانی بەدەستهێنایەوە. لەو ئۆردوگایانەدا نزیكەی 400 هەزار جولەكە دەژین‌ودراوسێی 2.9 ملیۆن فەلەستینین كە لە كەرتی خۆرئاوا دەژین‌و ئیسرائیل لە جەنگی ساڵی 1967دا داگیركردو هەتائێستاش لەرووی سەربازییەوە لەژێر دەسەڵاتیدایە، بەڵام هەرگیز بە رەسمی وەك بەشێك لە ئیسرئیل نەیناساندووە. لە هەڵبژاردنەكەدا ئەندامان‌و لایەنگرانی لیكۆد لەدەوری نەتەنیاهۆ گردبوونەوە كە ئەگەری ئەوە هەیە لە سێ‌ كەیسی گەندەڵیدا تۆمەتی ئاراستەبكرێت‌و دادگایی بكرێت، بەڵام نەتەنیاهۆ رەتیدەكاتەوە هیچ پێشێلكاریی‌و گەندەڵییەكی كردبێت. * حزبی یەكێتی راستڕەو پێنج كورسی كنێستی بەدەستهێناوە‌و پێشتریش هەمان ژمارە كورسی هەبوو، حاخام رافی پێریتس سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی ئاینیی نەتەوەییە لە ئیسرائیل و یەكێكەلە دیارترین قەوارە سیاسییەكان كە نوێنەرانی جولەكەكانی كەرتی خۆرئاوا دەكات. ئەم حزبە بیرۆكەی دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین رەتدەكاتەوە‌و جەختدەكاتەوە لەسەر پەیوەندیی تەوراتی‌و  ئایینی جولەكە بەو زەوییانەی كە فەلەستینییەكان هەوڵدەدەن دەوڵەتەكەیان لەسەر دابمەزرێنن. چاوەڕوان دەكرێت دۆناڵد ترەمپ لە چەند مانگی داهاتوودا پلانەكەی بۆ ئاشتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست رابگەیەنێت، ئەگەر پلانەكەی سازشكردنی خاكی تێدابێت بۆ فەلەستینییەكان ئەوا پێدەچێت ئەم حزبە ناڕەزایەتی توند دەرببڕێت. * حزبی یسرائیل بیتنو " ئیسرائیل ماڵمانە": لەم هەڵبژاردنەدا پێنج كورسی كنێستی بەدەستهێناوە، خولی پێشووش هەمان ژمارە كورسی هەبوو، ئەڤیگدۆر لیبەرمان سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی عەلمانی، نەتەوەیی، راستڕەوی توندڕەوە، بنكەی جەماوەریی لەو جولەكانەدایە كە لە یەكێتی سۆڤیەتی پێشووەوە كۆچیان كردووە بۆ ئیسرائیل، لیبەرمان كە لە مۆڵدۆڤا لەدایكبووە‌و پێشتر وەزیری بەرگری بووە هەوڵدەدات لە توندڕەویدا نەتەنیاهۆ تێبپەڕێنێت. * حزبی تەوراتی یەهودی یەكگرتوو: حەوت كورسی لەم هەڵبژاردنەدا بەدەستهێناوە كورسییەكی زیادكردووە، سەرۆكەكەی یەعقوب لیتزمانە، نوێنەرانی جولەكەكانی حەریدیم ئەرسەدۆكسی توندڕەو دەكات كە بەرەچەڵەك ئەوروپین، رەنگە نەتەنیاهۆ لە پێكهێنانی حكومەتەكەیدا پشت بەم حزبە ببەستێت كە لە بنیچنەدا بایەخ بە گەرەنتیكردنی ئیمتیازات دەدات بۆ پیاوانی حەریدیمەكان لە حكومەت, چونكە ژیانیان بۆ خوێندنی ئاینی تەرخانكردووە‌و كارناكەن‌و خزمەتی سەربازیی ناكەن. * حزبی شاس  هەشت كورسی لە كنێستی ئەمجارەدا بەدەستهێناوەو كورسییەكی زیادكردووە، ئەریێ درعی سەرۆكایەتی دەكات‌و ناوە تەواوەتییەكەی بریتیە لە " یەكێتی سەفاردیم پاسەوانانی تەورات" لەگەڵ پارتی تەوراتی یەهودی یەكگرتوو, هاوپەیمانە‌و هاوشێوەی حزبەكانی تر بەردەوام بەشداری حكومەت دەكات‌و نوێنەرایەتی جولەكە حەریدییەكان دەكات، كە بەرەچەڵك خەڵكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستن. * حزبی كولانو ( هەموومان): پێشتر 10 كورسی لە كنێستدا هەبوو، بەڵام ئەمجارە بۆ چوار كورسی دابەزیوە، مۆشێ‌ كاحلون سەرۆكییەتی، خۆی وەكو حزبێكی راستڕەوی میانڕەو دەناسێنێت‌و لە بانگەشەی هەڵبژاردندا زیاتر جەختی لە پرسە ئابوری‌و كۆمەڵایەتییەكان دەكردەوە. كاحلون كە وەزیری دارایی بوو لە حكومەتەكەی نەتەنیاهۆدا چەندجارێك بۆ تاوتوێكردنی كاروباری ئابوری لەگەڵ بەرپرسانی فەلەستیندا كۆبوەتەوە، هەرچەندە سەركردە سیاسییەكانی ئیسرائیل‌و فەلەستین لە ساڵی 2014ەوە كۆنەبوونەتەوە. كاحلون دەیەوێت، پارێزگاری لە پۆستەكەی بكات‌و لە حكومەتی نوێدا وەك وەزیری دارایی بمێنێتەوە، بەڵام بەهۆی شكستی حزبەكەیەوە لەم هەڵبژاردنەدا پێگەی لاواز بووە. كێ‌ لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن دەبێت؟ * حزبی شین‌و سپی: یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردن دەكات‌و 35 كورسی كنێستی بەدەستهێناوە، بینی گانتس‌و یائیر لابید سەرۆكایەتی دەكەن. گانتس كە فەرماندەی پێشووی سوپایە, وەك ركابەرێكی مەترسیدار بەرامبەر بە نەتەنیاهۆ دەركەوت، بەڵام نەیتوانی بەسەریدا سەربكەوێت‌و راستگۆیی لەدەستدا كاتێك پەلەیكرد لە راگەیاندنی سەركەوتنی لە هەڵبژاردنەكاندا پێش یەكلایكردنەوەی ئەنجامەكان. گانتس لەگەڵ مۆشێ‌ یەعلون، وەزیری پێشووی دارایی‌و یائیر لابید كە سەر بە چەپی میانڕەوە كاریانكرد بۆ پێكهێنانی ئەو حزبە نوێیە. حزبەكە بەڵێنیدا بوو كاربكات بۆ حكومەتێكی خاوێن لەگەڵ پاراستنی ئاشتی‌و ئاسایش و لابید لەكاتی داننان بە شكستیاندا رایگەیاند حزبەكەیان لە ئۆپۆزسیۆندا ژیانی لیكۆد دەكاتە دۆزەخ. * حزبی كار: پێشتر 12 كورسی لە كنێستدا هەبوو، لەم هەڵبژاردنەدا بۆ شەش كورسی كەمبوەوە، ئافی گابای سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی چەپە‌و لە دەیەكانی سەرەتای دروستبوونی دەوڵەتەوە حوكمی ئیسرائیلی كردووە. لە بانگەشەی هەڵبژاردندا جەختیكردەوە لەسەر چاكسازی كۆمەڵایەتی و ئابوری لەگەڵ هەوڵەدان بۆ بەدیهێنانی ئاشتی‌و جێبەجێكردنی چارەسەری دوو دەوڵەت لەگەڵ فەلەستینییەكان، بەڵام لە هەڵبژاردنەكەدا گورزێكی كەمەرشكێنی بەركەوت. * بەرەی دیموكراتی بۆ ئاشتی و یەكسانی ( حداش)- حزبی گردبووەنەوەی نیشتمانی دیموكراتی: ئەیمەن عۆدە و ئەحمەد تەیبیی سەرۆكایەتی دەكەن، ئەم بەرەیە شەش كورسی لە پەرلەماندا هەیە، یەكێك لەو دوو كوتلە گەورەیەی كە عەرەب زۆرینەن تێیدا. ئەم بەرەیە یەك پەرلەمانتاری جولەكەشی هەیە‌و بانگەشە بۆ هاوپەیمانی عەرەب‌و جولەكە دەكات بۆ بەرەنگاربوونەوەی رەگەزپەرستی‌و نایەكسانی كۆمەڵایەتی. حزبە عەرەبییەكان هەرگیز لە هیچ حكومەتێكی هاوپەیمانی ئیسرائیلدا بەشداریان نەكردووە لە هەڵبژاردنی ئەمساڵدا عەرەبەكان بەهۆی یاسای ناسنامەی جولەكەی دەوڵەت كە ساڵی 2018 پەسەندكرا بەرێژەیەكی بەرچاو بایكۆتی هەڵبژاردنیان كرد. * لیستی عەرەبی یەكگرتوو، گردبوونەوەی نیشتمانی دیموكراتی : عەباس مەنسور و ئیمتانس شحادە سەرۆكایەتی دەكەن، چوار كورسی كنێستیان بەدەستهێناوە، سەركردەكانی تێكەڵەیەكن لە نەتەوە پەرستی عەرەب و ئیسلامیی‌و خۆی وەكو بزوتنەوەیەكی دیموكراتی دژ بە داگیركاری ئیسرائیل بۆ خاكی فەلەستین وەسفدەكات. * حزبی میرتس: تەمار زاندبێرگ سەرۆكایەتی دەكات، لەم هەڵبژاردنەدا كورسییەك كەمیكردووە‌و چوار كورسی بەدەستهێناوە، لەم 20 ساڵەی دواییدا بەشداری هیچ حكومەتێكی نەكردووە، لەناو نێوندە ئیسرائیلییە لیبراڵەكاندا جەماوەری هەیەو بۆ چارەسەری كێشەی فەلەستین بانگەشە بۆ بیرۆكەی دامەزراندنی دوو دەوڵەت دەكات. حزبە دۆڕاوەكان: * حزبی راستڕەوی نوێ بە سەرۆكایەتی نەفتالی بینیت‌و ئیلیت شاكد ، پێشتر سێ‌ كورسی هەبوو، لەم هەڵبژاردنەدا هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا. بینیت كە وەزیری پەروەردە بوو لەگەڵ شاكد وەزیری دارایی لە رەوتی ئاینی نەتەوەیی لە ئیسرائیل جیابوونەوە‌و حزبێكی راستڕەوی توندڕەویان دامەزراند بۆ راكێشانی دەنگی ئەو بازنانەی كە زۆر مەیلیان بەلای عەلمانیەتدا هەیە. * حزبی زیهۆت: هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا، مۆشێ‌ فیلجن سەرۆكایەتی دەكات، لە راپرسییەكاندا دۆخی باش بوو، بەڵام رۆژی هەڵبژاردن كەوت. حزبێكی ئاینی نەتەوەیی توندڕەوە، داوادەكات رێگە بە كێشانی ماریوانا بدرێت، هەروەها داوادەكات فەلەستینییەكان بە ویستی خۆیان بگوازرێنەوە بۆ وڵاتانی عەرەبی دراوسێ‌‌و بونیاتنانی پەیكەری یەهودی سێیەم. سەرچاوە: ئاژانسی رۆیتەرز  

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت چوار لایەنی عێراقی سەقاڵی نوسینەوەی پرۆژەیاسایەكن بۆ كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا، ئەمە كێشەی بۆ سێ سەرۆكایەتییەكە دروستكردووە‌و لەبەردەم ئێراندا توشی شەرمازاریی كردوون. ئێران نیگەرانە لە هەڵوێستی "ناڕوون"ی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق‌و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان سەبارەت بە دۆسیەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق، بەدیاریكراوی هێزی ئەمریكا، ئەمە بەپێی راپۆرتی رۆژنامەیەكی قەتەری. ماوەیەكە هەندێك لە كوتلە سیاسییەكانی عێراق  كار دەكەن بۆ پێشكەشكردنی پرۆژەیاسایەك بە پەرلەمان سەبارەت كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق. هەوڵی خۆدزینەوە دەدەن ! رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری لەزاری بەرپرسێكی باڵای عێراقییەوە رایگەیاندووە، لایەنی ئێرانی نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵوێستی ناڕوونی بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی سەبارەت بە دۆسیەی هێزە بیانییەكان، لەسەرو هەموشیانەوە هێزەكانی ئەمریكا. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، بەرپرسانی ئێرانی باوەڕیانوایە بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی هەوڵی خۆدزینەوە دەدەن لە هەڵوێستەكانی پێشتریان سەبارەت بەو پرسە، كە پێشترو بەر لە دەستبەكاربوونیان لە پۆستەكانیان، زیاتر لە كەسایەتییەكی ئێرانی لە زاری خۆیانەوە گوێبیستی هەڵوێستی ئەوان بوون لەسەر بابەتەكە. كێ سەرۆكایەتی هەوڵەكە دەكات ؟ لە هەفتەی رابردووەوە چوار كوتلەی سیاسی عێراقی لە بەغداد‌و نەجەف دەستیانكردوەتەوە بە كۆبونەوەكانیان، ئەو چوار كوتلەیەش بریتین لە (دەوڵەتی یاسا، رێكخراوی بەدر، ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی، هاوپەیمانی سائیرون بە باڵەكەی موقتەدار سەدریشەوە). ئەو چوار كوتلەیە لەڕێگەی نوێنەرو ئەندام‌و راوێژكارە یاساییەكانیانەوە چاودێری ئەو پرۆژەیاسایە دەكەن كە بڕیارە بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق بنوسرێتەوە. پرۆژەیاساكە ناوی لێنراوە "پرۆژەیاسای كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق"‌و چەند بەندێك لەخۆدەگرێت، دیارترین بەندەكانی پرۆژەیاساكە بریتییە لەو بەندەی كە دەڵێ" تاوەكو بەر لە مانگی كانونی دووەمی 2012، دەبێت هیچ هێزێكی بیانی لە عێراقدا نەمێنێت". بڕیارەكە سوپای توركیا ناگرێتەوە رۆژنامەكە لە زاری سەرچاوەیەكی نزیك لەناو یەكێكە لەو هێزانەی كە بەشداری ئامادەكردنی پرۆژەیاساكە دەكەن، نوسیویەتی:" ئەمە بەواتای ئەوەدێت ماوەی 18 مانگ خراوەتە بەردەم حكومەت بۆ تەواوكردنی دۆسیەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق، كە دیارترینیان بریتین لە هێزەكانی ئەمریكا‌و بەریتانیا‌و فەرەنسا‌و ئەڵمانیا‌و ئوسترالیا‌و هێزەكانی تر، كە هەمویان لەژێر چەتری هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا كاردەكەن، جگە لە هێزەكانی توركیا كە لە كەمپی بەعشیقە‌و چیای قەندیل جێگیربوون‌و بەغداد دەڵێ ئەو هێزانە بەبێ هەماهەنگی لەگەڵ لایەنی عێراقی لەو سنورە جێگیربوون‌و لەبەرامبەردا ئەنكەرە رەتیدەكاتەوە‌و دەڵێ" هاتنی هێزەكانی بە لێكتێگەیشتن بووە لەگەڵ حكومەتەكەی حەیدەر عەبادیدا". هەڵوێستی بەرهەم ساڵح‌و حەلبوسی ! بەرپرسێكی باڵای عێراقی لە بەغداد بە رۆژنامە قەتەرییەكەی وتووە، ئێرانییەكان نیگەرانن لە هەڵوێستی بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی، ئەوان چاوەڕوان بوون ئەو دوانە هەڵوێستی رونتریان هەبێت لەبارەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، بەرهەم ساڵح‌و حەلبوسی رەتیانكردوەتەوە هەڵوێستی دژ بە بوونی ئەمریكی لە عێراق رابگەیەنن‌و هەندێك لێدوانیان داوە كە وا لێكدەدرێتەوە رێگرنین لەبەردەم بوونی بەردەوامی هێزی ئەمریكی‌و بیانی لە عێراق لەژێر چەتری هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا بۆ پاڵپشتیكردنی ئاسایش‌و سەقامگیری لە عێراق، بەتایبەتیش محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان كە لە واشنتۆن لێدوانێكی داو تێیدا ستایشی بوونی هێزی ئەمریكی كرد لە عێراق، ئەوەش شتێكە كە ئێرانییەكان دەڵێن پێچەوانەی ئەو قسانەیە كە پێشتر لە حەلبوسییان بیستووە‌و ئەوە هۆكار  بووە بۆ ئەوەی تاران لە كاتی خۆیدا دژایەتی هەڵبژاردنی نەكات وەكو سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق. عەبدولمەهدی چی دەڵێ ؟ بەرپرسەكە باسی لەوەكردووە، پرۆسەی خۆدزینەوە لە راگەیاندنی هەڵوێستی روون‌و راشكا‌و لەبارەی بوونی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، وای لە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانیش كردووە بە شوێن دەرفەتێكدا بگەڕێت بۆ مانۆڕكردن، لەكاتێكدا كەوتوەتە ژێر فشاری گەورەی ئێرانەوە. ئێستا عەبدولمەهدی جەخت لەسەر بایەخی رێككەوتنێكی عێراقی دەكات لەنێوان هەرسێ سەرۆكایەتییەكە (سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆكایەتی پەرلەمان)‌و هێزە سیاسییەكان بەر لە هەڵگرتنی هەر هەنگاوێك دژ بە بوونی هێزەكانی ئەمریكا. عەبدولمەهدی راپۆرتی فەرماندە سەربازییەكانی عێراق بەكاردەهێنێت كە پاڵپشتی هەنگاوی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان ناكەن، هاوكات بەهانە دەهێنێتەوە بەوەی هێشتا هیچ یەكێك لە وەزیری بەرگری‌و ناوخۆ دەستبەكارنەبوون، هەموو ئەمانەش لەپێناو دواخستنی هەر بڕیارێكی عێراقییە كە لەبارەی بوونی هێزی سەربازیی بیانییەوە بدرێت. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، ئێستا دۆخی هەرسێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق بەهۆی فشارەكانی ئێرانەوە ئاڵۆز بووە. كۆبونەوەكەی بەرهەم ساڵح‌و مەسجدی پێنج شەممەی رابردوو بەرهەم ساڵح لە دیدارێكدا لەگەڵ ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی ئێران لە بەغداد وتی:" عێراق قبوڵی ناكات ببێت بە دەروازە بۆ هەر كارێك كە ببێتەهۆی ئازاردانی هاوسێكانی یان ئاڵۆزكردنی بارودۆخی ناوچەكە"، ئەمەش وەكو ئاماژەیەك بۆ لێدوانەكانی پێشتری دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا كە تێیدا باسی لەوەكرد، بوونی هێزەكانی وڵاتەكەی لە عێراق بۆ چاودێریكردنی جموجوڵەكانی ئێرانە. جموجوڵی هەندێك لە لایەنە عێراقییەكان بە ئاڕاستەی كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا، هاوكاتە لەگەڵ بڕیاری ئەمریكا بۆ دانانی سوپای پاسدارانی ئێران لە لیستی تیرۆردا.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ دوای چوار مانگ خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی بەردەوام لە شەقام، كۆتایی بە حوكمی عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی سودان هات. بەرەبەیانی ئەمڕۆ خەڵكی سودان كاتێك میلی رادیۆكانیان خستەسەر ئێزگەی فەرمی وڵاتەكەیان لە (ئوم دەرمان)، گوێیان لە گۆرانی‌و میوزیكی سەربازی بوو، ئێزگەكە ماوە لەدوای ماوە ئاگادارییەكیشی بڵاودەكردەوە‌و دەیوت" پاش كەمێكی تر فەرماندەیی هێزە چەكدارەكان بەیاننامەیەكی گرنگ بڵاودەكاتەوە"، كاتێك بەتەواوەتی تیشكی رۆژ لە ئاسۆ دەركەوت‌و خەڵك لە ماڵەكانیان هاتنە دەرەوە، دیمەنی سەرباز‌و تانكیان لە شەقامەكانی خەرتومی پایتەخت بینی. دوای ئاگادارییەكان لە ئێزگە‌و تەلەفزیۆنی فەرمی دەوڵەتەوە سەبارەت بە راگەیاندنی بەیاننامەیەكی گرنگ لەلایەن سوپاوە، خەڵك پەیتا پەیتا بەرەو بەردەم بارەگای گشتی فەرماندەیی سوپا لە پایتەخت رۆشتن‌و ئاهەنگی سەركەوتن‌و كۆتاییهاتنی حوكمی (30) ساڵەی عومەر بەشیریان گێڕا. دوای چاوەڕوانییەكی زۆر، دواجار عەوەز بن عەوف وەزیری بەرگری سودان‌و جێگری سەرۆك كۆمار لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەركەوت‌و دەستیكرد بە خوێندنەوەی بەیاننامە مێژووییەكە. وەزیری بەرگری، دەستبەسەركردن‌و لەكارلادانی عومەر حەسەن بەشیری سەرۆكی وڵاتی راگەیاند، بەڵام وتی "بەشیر لە شوێنێكی ئارامدایە‌و پارێزراو دەبێت". وەزیری بەرگری بەرپرسیارێتی بارودۆخی سودانی خستەئەستۆی بەشیر‌و تۆمەتباریكرد بەوەی لەماوەی رابردوودا بۆ چارەسەركردنی بارودۆخەكە‌و خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی خەڵك، تەنیا پەنای بۆ چارەسەری سەربازی بردووە. وەزیری بەگری سودان لە چەند خاڵێكدا پلانی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی وڵاتی بۆ قۆناغی دوای لەكارلادانی عومەر بەشیر راگەیاند، كە ئەمانەن: •    هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی‌و ئەنجومەنی وەزیران‌و پەرلەمان‌و ئەنجومەن‌و حكومەتی هەرێمەكان. •     دەستپێكردنی قۆناغی راگوزەر (ئینتیقالی) بۆ ماوەی دوو ساڵ بە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی سەربازی، كە وەزیری بەرگری خۆی سەرۆكایەتی دەكات. •     راگەیاندنی باری نائاسایی بۆ ماوەی سێ مانگ‌و قەدەغەی هاتوچۆ بۆ ماوەی مانگێك. •     داخستنی سەرجەم دەروازە سنورییەكان‌و بواری ئاسمانی سودان تا كاتێكی نادیار. •     ئازادكردنی سەرجەم دەستگیركراوانی سیاسی لە سودان. •     كاری دەسەڵاتی دادوەری‌و دادگای باڵای دەستور وەكو خۆی بەردەوام دەبێت بەبێ گۆڕانكاری. •     كاری باڵیۆزخانەكانی سودان لە وڵاتان وەكو خۆیان بەردەوام دەبن. •     دەسەڵاتی نوێ لە سودان رێز لە هەموو ئەو رێككەوتنە نێودەوڵەتییانە دەگرێت كە دەسەڵاتی پێشووی كردویەتی. لە ئاهەنگگێڕانەوە بۆ نیگەرانیی ! خۆپیشاندەران سەرەتا بە ئاهەنگگێڕان پێشوازییان لە خوێندنەوەی بەیاننامەكەی سوپا كرد، بەڵام ئێستا‌و دوای خوێندنەوەی بەیاننامەكە، سەرەتای قۆناغێكی ناڕەزایەتی نوێ دەستیپێكردووە. گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكان كە لەماوەی چوار مانگی رابردوودا سەرۆكایەتی خۆپیشاندانەكانی سودانی كرد، لەیەكەم كاردانەوەدا بەیاننامەكەی سوپای رەتكردەوە. گردبونەوەكە داوا دەكات، دەسەڵات لەدوای بەشیر، رادەستی حكومەتێكی مەدەنی ئینتیقالی بكرێت، نەك سوپا. ئێستا رایگشتی سودان‌و تەنانەت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بەسەر دوو بۆچوندا دابەشبووە، بۆچونێكیان دەڵێ:" سوپا بە سودوەرگرتن لە ناڕەزایەتییەكان شەقام، كودەتای سەربازی بەسەر بەشیردا كردووە‌و دەیەوێت دەستبەسەر دەسەڵاتدا بگرێت". هەندێكیش نیگەرانن لەوەی عەوەز بن عەوف وەزیری بەرگری بۆ ماوەی دوو ساڵی تر سەرۆكایەتی وڵات بكات، بەوپێیەی ئەو خۆی كەسێك بوو لە رژێمەكەی عومەر بەشیر. لەبەرامبەردا بۆچونێكی تر هەیە كە ستایشی سوپای سودان دەكات‌و دەڵێ" سوپا بەم هەنگاوە پشتیوانی لە گەل كردووە‌و كۆتایی بە حوكمی بەشیر هێناوە". ماوەی دوو ساڵی حوكمی ئەنجومەنی سەربازی لەدوای بەشیر، لەلایەن سوپاوە، نیگەرانی دروستكردووە‌و هەندێك دەڵێن ئەو ماوەیە زۆرە. چۆن دۆخەكە بە ئێستا گەیشت ؟ لە كۆتاییەكانی ساڵی رابردووەوە، شەپۆلێكی نوێی خۆپیشاندان لە سودان دەستیپێكرد، سەرەتا خۆپیشاندانەكان دژی (گرانی نرخ)‌و (خراپبوونی باری بژێوی خەڵك) بوون، بەڵام دواتر ناڕەزایەتییەكان سەریانكێشا بۆ داوای دەستلەكاركێشانەوەی عومەر حەسەن بەشیری سەرۆكی وڵات، كە ماوەی 30 ساڵە جڵەوی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە. كێ سەرۆكایەتی خۆپیشاندەرانی دەكرد ؟ ئەوانەی سەرۆكایەتی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی ئەمجارەی سودانیان كرد، حزبە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكان نەبوون، بەڵكو رێكخراوێك بوو بەناوی "گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكانی سودان". ئەم رێكخراوە ساڵی 2013 دروستكرا، ئەوكات هاوشێوەی ئێستا شەپۆلێك ناڕەزایەتی سودانی گرتبووەوە، بەڵام راگەیاندنی گردبونەوەكە دواكەوت بۆ ساڵی 2018، چونكە ئەوكات كە سەرەتا رێكخراوەكە دروستكرا، دەسەڵاتدارانی سودان سەركردەكانی جوڵانەوەكەیان دەمكوت كرد. گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكان پێكدێت لە ئەندازیار‌و مامۆستایانی زانكۆ‌و پزیشكان، ئامانجی دروستكردنی گردبونەوەكە خۆی لەم خاڵانەدا دەبینییەوە: •     دروستكردنی گردبونەوەیەك كە جێگای متمانەی خەڵك بێت‌و بتوانێ شوێنی هێزە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكان بگرێتەوە. •     دۆزینەوەی بەدیلێك بۆ سەندیكا پیشەییەكان كە دەسەڵات كۆنترۆڵی كردوون. •     دۆزینەوەی میكانیزمێك بۆ مانگرتنی گشتی وەكو ئامرازێكی ئاشتیانە بۆ دروستكردنی گۆڕانكاری سیاسی. گردبونەوەی رێكخراوە پیشەییەكانی سودان كە سەرۆكایەتی ناڕەزایەتییەكانی كرد لە چوار مانگی رابردوودا، لە (8) رێكخراو پێكدەهات، گرنگترینیان بریتی بوون لە:   •     هاوپەیمانی پارێزەرە دیموكراتخوازەكان •     تۆڕی رۆژنامەنوسانی سودان •    لیژنەی ناوەندی پزیشكان •     لیژنەی مامۆستایانی سودان   داواكارییەكانی بنەڕەتییەكانی گردبونەوەكە لە چوار مانگی رابردوودا خۆی لەم خاڵانەدا دەبینییەوە: •     دەستلەكاركێشانەوەی عومەر بەشیری سەرۆكی وڵات بەبێ هیچ مەرجێك. •     پێكهێنانی حكومەتێكی نیشتیمانی راگوزەر بۆ ماوەی چوار ساڵ لە كەسانی تەكنۆكرات. •     راگرتنی پێشێلكارییەكان‌و هەڵوەشاندنەوەی ئەو یاسایانەی كە ئازادییە گشتییەكان كۆتوبەند دەكەن. ئەم خاڵانە لەلایەن هەمو رێكخراوەكانی ناو گردبونەوەكەوە پەسەندكران‌و لەسەرەتای ئەمساڵدا وەكو نەخشەرێگایەك ئیمزایان لەسەر كرا. بەشیر.. كۆتایی 30 ساڵ دەسەڵات عومەر بەشیر كە ئەمڕۆ لە دەسەڵات لادرا‌و دەستبەسەركرا، ساڵی 1989 كودەتای بەسەر (سادق مەهدی)دا كرد‌و جڵەوی دەسەڵاتی گرتەدەست. عومەر بەشیر ناوی تەواوەتی (عومەر حەسەن ئەحمەد بەشیر)ە، پلەی سەربازییەكەی لە سوپای سوداندا (موشیر) بوو. عومەر بەشیر لە گوندی (حۆش بانقا- شندا) لە ویلایەتی رووباری نیل لە رۆژی 1/1/ 1944 لەدایكبووە. لەبارەی ژیانی تایبەتی عومەر بەشیرەوە زانیاری زۆر لەبەردەستدا نییە، دەوترێت خێزاندەرە‌و دوو ژنی هەیە، بەڵام منداڵی نییە، هاوسەری دووەمی، ژنی پێشووی (ئیبراهیم شەمسەدین)ە كە یەكێكە لە پاڵەوانە جەنگ لە باكوری وڵات. بەشیر لەماوەی سەرۆكایەتیدا پاڵپشتی لە فرەژنی دەكرد‌و هانی سەركردەكانی وڵاتەكەی دەدات زیاتر لە هاوسەرگیرییەك بكەن، بۆ ئەوەی چاودێری ئەو ژنانە بگرنە ئەستۆ كە بەهۆی جەنگی ناوخۆییەوە بێوەژن كەوتوون. لەسەرەتای حوكمی عومەر بەشیردا، سودان لەڕووی ئابورییەوە تاڕادەیەك گەشایەوە، بەڵام سەرباری ئەو سەقامگیرییەی كە لە سێ دەیەی حوكمی بەشیردا لە سودان هەبوو، لەبری باشبوونی زیاتری بژێوی خەڵك، ئابوری بەرەو داكشان رۆشت. ساڵی 2013 خۆپیشاندانی میللی بەرفراوان لە سودان دژ لە حوكمی بەشیر دەستیپێكرد، ئەوكات هۆكاری ناڕەزایەتییەكان بەرزبونەوەی نرخی سوتەمەنی‌و ماددە خۆراكییەكان‌و خراپی بژێوی گشتی بوو، ئەوكات هێزە ئەمنییەكان بەتوندی روبەڕووی خۆپیشاندەران بونەوە‌و لانی كەم 200 خۆپیشاندەر كوژران، ژمارەیەكی زۆر خوێندكارو كرێكاریش دەستگیركران‌و زۆرێكیان روبەڕووی ئەشكەنجەدان بوونەوە. ئەوكات كە خۆپیشاندەران فشاریان كرد، عومەر بەشیر رایگەیاند، بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ساڵی 2015 خۆی كاندید ناكاتەوە، بەڵام دواتر پەیوەست نەبوو بە بەڵێنەكەیەوە. عومەر بەشیر بڕوانامەی ماستەری لە زانستە سەربازییەكان، كۆلێژی فەرماندەیی‌و ئەركانی مالیزیا بەدەستهێناوە، هاوكات بڕوانامەی ماستەری هەیە لە زانستە كۆمەڵایەتییەكان لە زانكۆی جەزیرە. بەشیر ساڵی 1989 دوای كودەتا سەربازییەكەی، لە 30 حوزەیرانی هەمان ساڵدا بووە بە سەرۆكی ئەنجومەنی رزگاری نیشتمانی، لەدوای ئەوەوە پۆستی سەرۆكی وڵاتی وەرگرتووە: •     سەرۆكی كۆماری سودان لە 16ی ئەیلولی 1993 •    نیسانی 1996 بە سەرۆكی كۆمار هەڵبژێردرایەوە •    ساڵی 2001، 2010، 2015 بە سەرۆك كۆمار هەڵبژێردرایەوە •    ساڵی 2005 رێككەوتننامەی "نیڤاشا"ی لەگەڵ جۆن گەرەنگ سەرۆكی بزوتنەوەی میللی رزگایخوازی سودان ئیمزاكرد‌و بەو رێككەوتنە كۆتایی بە درێژترین جەنگی ناوخۆیی لە سودان هات، كە 21 ساڵی خایاندو دواجاریش بووە هۆی لەدایكبوونی كۆماری باشووری سودان‌و لەتبوونی سودان. •    مانگی ئازاری 2009 دادگای تاوانی نێودەوڵەتی فەرمانی دەستگیركردنی بۆ دەركرد، بە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ‌و دژ بە مرۆڤایەتی لە هەرێمی دارفور. كێ دوای بەشیر حوكمی سودان دەكات ؟ 23ی شوباتی 2019، عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی سودان عەوەز بن عەوف، وەزیری بەرگری كردە جێگری یەكەمی خۆی لەگەڵ مانەوەی پۆستەكەی وەك وەزیری بەرگری. عەوف، دوای دەستبەكاربوونی لە پۆستە نوێیەكەیدا بە زمانێكی جیاواز لەگەڵ خۆپیشاندەراندا قسەیكردو رایگەیاند، ئەو گەنجانەی كە بەشداری خۆپیشاندانەكان دەكەن خواست‌و داواكاری گونجاویان هەیە. عەوف سەرەتای پەنجاكانی سەدەی رابردوو لە قەڵای (ود مالك) لە گوندی "قەرا" لە دایكبووە، لە لاوێتیدا پەیوەندی بە كۆلێژی جەنگیی میسرەوە كردووە، دوای تەواوكردنی خوێندنی سەربازی، لە ریزی سوپای سوداندا كاریكردووە. لەمیانی خزمەتی سەربازیدا، چەندین پۆستی وەك بەڕێوەبەری هەواڵگری سەربازیو ئاسایش‌و جێگری سوپاسالاری بەڕێوەبردووە. دوای خانەنشینبوونی، ساڵی 2010 كرا بە باڵیۆز لە وەزارەتی دەرەوە، پاشان بووە بە كونسوڵی گشتی سودان لە قاهیرە، دواتر بووە باڵیۆزی خەرتووم لە عومان. ئابی 2015 عومەر حەسەن بەشیر بە مەرسومێكی كۆماریی، فەریقی یەكەمی روكن (عەوەز محەمەد ئەحمەد بن عەوف)ی وەك وەزیری بەرگری دیاریكرد. لیژنەی بەداوداچوونی راستییەكانی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكانی تایبەت بە دۆخی دارفۆر ساڵی 2005 ناوی عەوەز بن عەوفی خستە لیستی ئەو كەسانەی بەرپرسن لە خراپی بارودۆخی ناوچەكە، پاشان ئەمریكاش خستیە لیستی رەشەوە، بەهۆی رۆڵی عەوف وەك فەرماندەی هەواڵگری سەربازی‌و رۆڵی لەناو سوپادا لەكاتی شەڕی دارفۆردا.

راپۆرتی: درەو میدیا بە پێچەوانەی ئێستاوە لە پرۆژە یاساكەیاندا لە 2015، فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان داوای دوو جێگری دەركرد و یەكێتی داوای یەك جێگرى دەركرد بۆ سەرۆكی هەرێم ، بەڵام بە پێچەوانەوە ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان داوا دەكات سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت و یەكێتی داوای دوو جێگر دەكات. لە پرۆژە یاسای تەواوی فراكسیۆنەكاندا لە 2015 داوا دەكرا دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم پرۆتۆكۆڵی بن هاوشێوەی سەرۆككۆماری عێراق، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆڕان هەردوكیان رازین سەرۆكی هەرێم بەتەواوی دەسەڵاتەكانیەوە هەڵبژێردرێت.    تاكە خاڵی هاوبەشی ئەو كات و ئێستای پرۆژە یاسای فراكسیۆنەكان هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بووە لەناو پەرلەماندا، ئەوكات بەدەنگدانی نهێنی و ئێستا بە دەنگدانی ئاشكرا، ئەو كات بە دوو لەسەر سێ و ئێستا بە زۆرینەی رەها( 50+1 )  پرۆژە یاساكانی لە نێوان 2015 و 2019 دا لە ساڵی 2015 داو لەگەڵ نزیكبوونەوەی كۆتایی تەمەنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان زۆرێك لە لایەنەكان پرۆژە یاسایان بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم پێشكەشكرد( ئێستا لە سایتی پەرلەماندا هەیە) ، لەوانە ( گۆڕان ، یەكێتی، كۆمەڵ و یەكگرتوو، ژمارەیەك پەرلەمانتار) گەر بەراوردی ئەو پرۆژە یاسایانە بكرێت لەگەڵ ئێستا جیاوازییەكان زۆرن و تەواو پێچەوانەی پرۆژە یاساو هەڵوێستەكانی ئێستان لەوانە:. •    لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی گۆڕاندا لە 2015سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت و لە مادەی دووەم بڕگەی دووەمیدا هاتووە" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە هاوكاریی دەكەن لە راپەڕاندنی ئەركەكانیدا و لە كاتی ئامادەنەبوونیدا جێگەی دەگرنەوە بەپێی ریزبەندییان. بەڵام لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی ( یەكێتی و كۆمەڵ و یەكگرتوو و ژمارەیەك پەرلەمانتاردا) سەرۆكی هەرێم تەنها جێگرێكی دەبێت، وەك لە یاسای ژمارە 1ی ساڵی 2005ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم كە" سەرۆكی هەرێم جێگرێكی دەبێت بۆ فەرمانداری گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان" بەڵام لە پرۆژەكەی فراكسیۆنی یەكێتیدا ئەوەشخراوەتەوە روو" ئەگەر پلەو پایەی سەرۆكی هەرێم لەبەر هەر هۆیەك چۆڵ بوو جێگرەكەی جێگەی دەگرێتەوە". بەڵام لە ئێستادا ئەوە بەتەواوی پێچەوانە بۆتەوە كە بزووتنەوەی گۆڕان داوای یەك جێگر دەكات كە لە پرۆژەكەی 2015 دا داوای دوو جێگری دەكرد و فراكسیۆنی یەكێتی داوای دوو جێگر دەكات كە لە پرۆژەكەی 2015 داوای یەك جێگری دەكرد.  •    سەبارەت بەوەی سەرۆكی هەرێم "دەسەڵاتی باڵای راپەڕاندن"ە كەلە مادەی یەكەمی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم 2005 دا هاتووە" هەرێم سەرۆكێكی دەبێت كە سەرۆكی باڵای راپەڕاندنیشە" لە پرۆژەكەی فراكسیۆنی گۆڕان و یەكێتیش 2015 ئەو مادەیە هەر لابراوە، تەنها لە پرۆژەكەی كۆمەڵدا هاتووە كە" سەرۆكی هەرێم سەرۆكی باڵای جێبەجێكردنە"  بەڵام ئێستا 2019 بە پێچەوانەوە فراكسیۆنەكانی گۆڕان و یەكێتی هەردووكیان رازین بەوەی مادەی یەكەمی یاساكەی 2005 وەك خۆی بمێنێتەوەكە " هەرێم سەرۆكێكی دەبێت كە سەرۆكی باڵای راپەڕاندنیشە" بەڵام كۆمەڵ و یەكگرتوو ئێستا داوای كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم دەكات . •    لە تەواوی پرۆژە یاسای فراكسیۆنەكاندا لە 2015، داوا دەكەن سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمانی كوردستانەوە هەڵبژێردرێت.  •      لە بڕگەی یەكەمی مادەی سێیەمی پرۆژە یاساكەی 2015 ی فراكسیۆنی گۆڕاندا داوا دەكات كە هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەماندا بە نهێنی بێت و تیایدا هاتووە" پەرلەمانی كوردستان لەنێو پاڵیوراوەكاندا لە رێگەی دەنگدانی نهێنی بە زۆرینەی دوولەسەرسێیەكی ئەندامەكانی سەرۆكی هەرێم هەڵدەبژێرێت" بەڵام لە پرۆژە یاساكەی 2019 دا داوا دەكات بە زۆرینەی رەها ( 50 +1 ) و بە دەنگدانی ئاشكرا سەرۆكی هەرێم هەڵبژێردرێت. بەڵام لە  لە بڕگەی یەكەمی مادەی سێیەمی پرۆژە یاساكەی 2015 ی  یەكێتیدا داوا دەكات دەنگدان بەسەرۆكی هەرێم لەنێو ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكاندا هەڵبژێردرێت بە نهێنی و دوولەسەر سێ، كە ئێستا پێچەوانەیەو رازین بەوەی بە زۆرینەی رەهاو بە ئاشكرا هەڵبژێردریت.  تەنها لە پرۆژە یاساكەی كۆمەڵ و یەكگرتوودا 2015 داوایانكردووە كە سەرۆكی هەرێم بە زۆرینەی رەها بێت ( 50+1 ) و بە دەنگدانی نهێنی بێت. •    سەبارەت بە دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم لە پرۆژە یاسای تەواوی فراكسیۆنەكاندا لە 2015 داوا دەكەن دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم پرۆتۆكۆڵی بێت. لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی گۆڕاندا 2015 لە بڕگەی یەكەم مادەی دووەمیدی داهاتووە" هەرێمی كوردستان سەرۆكێكی دەبێت كە نوێنەرایەتیی گەلی كوردستان‌و یەكگرتویی دەكات‌و نوێنەرایەتیی دەكات لە بۆنە نیشتیمانیەكان و، تێدەكۆشێت بۆ زامن كردنی پابەندیی دەسەڵاتەكان بە دەستورو یاساكان‌و، هەڵدەستێت بە هەماهەنگی لە نێوان دەسەڵاتەكانی هەرێمی كوردستان‌و، هەڵدەستێت بە ئەركی سەركردایەتیی باڵای هێزە چەكدارەكان‌و ئەنجومەنی ئاسایش بە مەبەستی پرۆتۆكۆلی‌و، سەركردایەتیی ئەم هێزانەو ئەنجومەنی ئاسایش بە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران دەسپێردرێت" بەڵام ئێستا 2019 پرۆژەكەی فراكسیۆنی گۆڕان و پارتی تەواوی دەسەڵاتەكان دەداتەوە بە سەرۆكی هەرێم تا نوسینەوەی دەستور، كە فەرمانداری گشتی هێزە چەكدارەكانەو دەسەڵاتی باڵای راپەڕاندنیشە زیاتر لە 22 دەسەڵاتی هەیە. لە پرۆژەكەی یەكێتیدا 2015 دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بەتەواوی دەكاتە تەشریفاتی و لە مادەی دووەمی پرۆژە یاساكەدا هاتووە" سەرۆكی هەرێمی كوردستان نیشانەی یەكگرتوویی گەل و خاكی كوردستانە، نوێنەرایەتی هەرێم لە نێوەندە نێودەوڵەتی و ئەقلیمیەكان و لە بۆنە گشتی و نیشتیمانییەكاندا دەكات و هەڵدەستێ بە هەماهەنگی كردن لە نێوان دەسەڵاتەكانی ئیتیحادو دەسەڵاتەكانی هەرێم"  كە ئەم دەسەڵاتانە هاوشێوەی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی كۆماری عێراقە، بەڵام ئێستا فراكسیۆنی یەكێتی رازیە كە سەرۆكی هەرێم بە تەواوی دەسەڵاتەكانیەوە هەڵبژێردرێت تا نوسینەوەی دەستور. لە پرۆژە یاساكەی كۆمەڵ و یەكگرتوودا 2015 لە مادەی یەكەمدا هاتووە" سەرۆكی هەرێم نوێنەرایەتی هەرێم دەكات  لە بۆنە نیشتیمانیەكان هەوڵ ئەدات بۆ پابەندی دەسەڵاتەكان بەدەستوورەوە، وەك پرۆسەیەكی پرۆتۆكۆڵی سەركردایەتی هێزی پێشمەرگە دەكات"    •    لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی گۆڕاندا لە مادەی دووەمی بڕگەی چوارەمیدا دەڵێت" سەرۆكی هەرێم و جێگرەكانیان بەر لە سوێندخواردنیان دەبێت دەست لە پۆستە حزبیەكانیان هەڵگرن" لە مادەی پێنجەمی پرۆژە یاسكەشدا داوا دەكات ئەو كەسەی خۆی دەپاڵێوێت بۆ سەرۆكی هەرێم و جێگرەكانی دەبێت دەستبەرداری پۆستە ئەمنی و سەربازیەكەی بێت، بەڵام لە پرۆژەكەی ئێستای گۆڕان و پارتیدا 2019 ئەو خاڵە نەهاتووە، واتا سەرۆكی هەرێم و جێگرەكەی دەتوانن پۆستی حكومی و حزبیشیان پێكەوە هەبێت.  •    لە پرۆژە یاساكەی یەكێتیدا لە مادەی شەشەم و لە مەرجەكانی پاڵێوراو بۆ سەرۆكی هەرێم لە بڕگەی حەوتەمدا دەڵێت" بەشدارو هاوكار نەبووبێت لە هیچ پرۆسەیەك كە لەلایەن رژێمی بەعس و هێزە داگیركەرەكانی كوردستان دژ بە خاك و خەڵكی كوردستان ئەنجام درابێت" بەڵام لە ئێستادا هیچ مەرجێكی لەو شێوەیەیان نیە.  ئەگەر بەراوردێكی ووردی نێوان پرۆژە یاساكانی 2015 ی تەواوی فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمانی كوردستان بكەیت بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم( كەلە ئێستادا لە سایتی پەرلەمان هەیە) ، لەگەڵ ئەو پرۆژەو هەنگاوانەی ئێستا تەواو جیاوازەو پێچەوانەی روانین و هەڵوێستەكانی ئەو كات و ئێستایە، لە كاتێكدا بەهۆی ئەو هەنگاوو پرۆژانەی 2015 ەوە هەرێمی كوردستان كەوتە بەردەم بارودۆخێكی نەخوازراو بەجۆرێك رێگری لە سەرۆكی پەرلەمانكراو سەرۆكی هەرێمیش لە رێگەی ئەنجومەنی شوراوە تەمەنی خۆی درێژكردەوە.     

راپۆرتی: محەمەد رەئوف- فازل حەمەرەفعەت – نامیق رەسوڵ لەماوەی 48 كاتژمێری رابردوودا دوو حاڵەتی كوشتنی ئاشكرا لەناو شاری سلێمانی روویداوە، لە شاری هەولێریش هاوڵاتییەك بەبەرچاوی خەڵكەوە دەكوژرێت‌و بكوژەكە لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەڵێت" جوان كوشتم‌و پەشیمانیش نیم".  ئەمە لەكاتێكدایە كە لەماوەی رابردوودا هێزە ئەمنییەكانی هەرێم چەندین گروپی تاوانكارییان ئاشكراكردووە، لەم رۆژانەدا باسی گەرمی شەقام باسی پێكهێنانی حكومەت نییە، كە تاڕادەیەك خەڵكی دەستیان لێشتووە، ئێستا باس باسی گروپەكانی تاوانكارییەكانە، جۆری نیشاندان‌و داننانی تاوانكاران بەتاوانەكانیان لە میدیاكانەوە، لەبری ئارامكردنەوەی دەرونی خەڵك، هاوڵاتیانی روبەرووی دڵەراوكێی زیاتر كردوەتەوە، رەنگە ئەمە بەپلەی یەكەم پەیوەندی بە شێوازی روماڵكردنی هەواڵی دەستگیركردنی باندەكانی تاوانكارییەوە هەبێت لە میدیاكانەوە لەلایەك‌و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە لەلایەكی تر. ئامارێكی كورت لە مانگی رابردووەوە تائێستا، خەڵكی هەرێمی كوردستان بینەری كۆمەڵێك رووداوی تاوانكاری بوون، كە ئەو دیمەنانە كاریگەری راستەوخۆیان لەسەر باری دەروونیی هاوڵاتیان جێهێشتووە، لەوانە:   •    رفاندنی پارەی موچەخۆرانی نەخۆشخانەی شار لە شاری سلێمانی، لە رۆژی 12ی مانگی رابردوو بەربەرچاوی خەڵكەوە‌و لەناو بازاڕدا. •    هێشتا خەڵكی شۆكی دزییە چەكدارییەكەی پارەی كارمەندانی شار بەری نەدابوون، رۆژی 7ی نیسان، ئاسایشی سلێمانی دانپێدانانی گروپێكی تاوانكاری تری بڵاوكردەوە، كە زیاتر لە (40) تاوانیان ئەنجامدابوو، لە كوشتن‌و رفاندن‌و دزینی پارەو ئۆتۆمبیل. •    رۆژی 4ی نیسان، ئاسایشی هەولێر دانپێدانانی گروپێكی تاوانكاریی راگەیاند. •    رۆژی 4ی نیسان ئاسایشی گەرمیان دەستگیركردنی باندێكی چواركەسی دزین‌و قوڵبڕینی خەڵكی راگەیاند.  •    رۆژی 5ی نیسان، لەناو بازاڕی هەولێر هاوڵاتییەك دەدرێتە بە دەستڕێژی گوللەو دەكوژرێت‌و بكوژەكەش دەڵێت " جوانم كوشت، پەشیمانیش نیم".  •    رۆژی 6ی نیسان، پۆلیسی هەولێر باندیكی گەورەی دزیكردن‌و كوشتن‌و بەكارهێنانی مادەی هۆشبەری راگەیاند. •    رۆژی 8ی نیسان، پۆلیسی راپەڕین باندێكی دزیكردنی دەستگیركرد. •    رۆژی 9ی نیسان، لەناو كافێیەك لە شەقامی سالم لە شاری سلێمانی، تەقە لە گەنجێك كراو كوژرا. •    رۆژی 10ی نیسان، لە گەڕەكی چوارباخی سلێمانی كوڕێك بە چەقۆ باوكی خۆی كوشت‌و هەڵات.  •    دەیان هەواڵی تاوانكاری تر. ژینگەی سیاسی زیادبوونی حاڵەتەكانی تاوانكاری لە دوو مانگی رابردوودا، هاوكاتە لەگەڵ چەقبەستووی‌و ئیفلیجبوونی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و درێژەكێشانی، لایەنە سیاسییەكان بەدیاریكراوی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، پێكهێنانی حكومەت لە كۆبونەوەیەكەوە دەسپێرن بە كۆبونەوەیەكی تر، وای لێهاتووە ئێستا پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، نە بۆ میدیاكان‌و نە بۆ هاوڵاتیانیش بایەخێكی ئەوتۆی نەماوە، ئەم ناكۆكییە سیاسییانە وایكردووە گروپەكانی تاوانكاری سود لە بۆشایی ئەمنی‌و ناكۆكییە سیاسییەكان وەرگرن بۆ ئەنجامدانی كارە تاوانكارییەكانیان. ژینگەی ئابووری لەدوای درووستبونی قەیرانی داراییەوە ساڵی 2014، بژێوی خەڵك بەشێوەیەكی گشتی لە هەرێم پاشەكشەی كردووە، دۆخی ئابوری جۆرێك لە بێئومێدی لەناو خێزانەكان دروستكردووە، ئەمەش كاریگەری لەسەر زۆربوونی حاڵەتەكانی تاوانكاری هەبووە.  ناسەقامگیری ئابوری‌و هەڵكشان‌و داكشانی بازاڕ، قۆرخكاری‌و بێكاری ژینگەیەكی لەباری بۆ تاوانكاری‌و كوشتن‌و دزیكردن رەخساندووە، ئەمە سەرباری جیاوازی چینایەتی‌و ناعەدالەتی، چینی مامناوەند كە كۆڵەكەی راگرتنی هەموو كۆمەڵگەیەكە، لە كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستاندا بەدەست ناسەقامگیریی ئابورییەوە دەناڵێنێت، لەبەرامبەردا چینێكی نوێ كە لەدوای ساڵی 2003وە كەوتنی رژێمی عێراقەوە هەڵتۆقیوە، بەردەوام لە گەشەكردندایە، ئەم چینە هەڵتۆقیوە ئەو خەڵكانەن كە بەبێ هیچ بنەمایەكی ئابوری، بوون بە خاوەنی سەرمایەی گەورە، خەڵكانی ئەم چینە كە بەبێ هیچ داهێنانێك لە هیچ بوارێكدا سەرمایەی گەورەیان لەلا كەڵەكە بووە، بوون بە نمونەی باڵا بۆ زۆرێك لە گروپە تاوانكارییەكان. ژینگەی كۆمەڵایەتی لەم ساڵانەی دوایدا دامەزراوەی خێزان، بەشێوەیەكی كتوپڕ‌و بەبێ هیچ ئامادەكارییەكی پێشوەختە، كەوتووە بەسەر پێشكەوتنێكی خێرای بواری تەكنەلۆژی‌و ئامرازەكانی پەیوەندیكردن‌و سۆسیال میدیادا، باوكان‌و دیكان‌و بەخێوكەران لەلایەك‌و حكومەت لەلایەكی تر، هیچ رێوشوێنێكی دیاریكراوی ئەوتۆیان نەگرتوەتەبەر بۆ رێكخستنی ئەم بوارە، تەكنەلۆژیای سەردەم‌و خراپ بەكارهێنانی، هێندەی خێزانەكانی دوچاری داڕمانكردووە، هێندە نەبووە بە روخساری پێشكەوتنی كۆمەڵگە، دادگاكان پڕبوون لە كەیسی تایبەت بە خراپبەكارهێنانی ئامرازەكانی پەیوەندیكردن‌و سۆسیال میدیا، لەپاڵ ئەمەشدا لایەنی پەیوەندیدار هیچ هەڵمەتێكی هۆشیاركردنەوەی ئەوتۆی نەكردووەو میدیاكانیش بە ئەركی خۆیان هەڵنەساون، لە بەریتانیا حكومەت دەستیكردووە بە دانانی وانەی هۆشیاری لەسەر چۆنیەتی بەكارهێنانی ئامرازەكانی پەیوەندیكردن لە ناوەندەكانی خوێندندا تا قۆناغی زانكۆ، بەڵام لە هەرێمی كوردستان هێڵەكانی ئینتەرنێت تائێستا بۆ هەموو جۆرە زانیاری‌و ڤیدیۆیەكی نەگونجاو لەگەڵ بارودۆخی كۆمەڵایەتی كراوەو بێسنورن، گەشەپێدانی مرۆیی لە كوردستاندا لە ئاستی خوارەوەیەداو خێزانەكان نازانن كێشەكانیان بخەنە بەردەم كێ‌و چۆن مامەڵە لەگەڵدا بكەن. گرتوخانەكانی چاكسازی بەپێی ئاماری ئەمساڵ، (3 هەزارو 450) كەس لە گرتوخانەكانی چاكسازیدا لە هەرێمی كوردستان ماوەی حوكمەكانیان بەسەردەبن. ساڵی رابردوو پەرلەمانی كوردستان، یاسای لێبوردنی گشتی پەسەندكرد، بەپێی ئەو یاسایە (2 هەزارو 323) بەندكراو بەر لێبوردنەكە كەوتن، لەو ژمارەیە (هەزارو 281) كەسیان ئازادكران‌و (هەزارو 42) كەسی تریان ئازادنەكران، بەڵام حوكمەكانیان سوككرا، ئەمە بەپێی ئاماری فەرمی داواكاری گشتی هەرێمی كوردستان. پاسای لێبوردنی گشتی لەكاتی خۆیدا مشتومڕە زۆری دروستكرد، هەندێك رەخنەیان هەبوو لە لێبوردنە گشتییەكە، بەوپێیەی گرتوخانەكانی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان توانای چاكسازی‌و راهێنانەوەی تاوانبارانیان نییە‌و ئەگەر ئەو كەسانە ئازادبكرێن جارێكی تر تاوان دەكەنەوە. بەمدواییە كە چەند باندێكی تاوانكاری دەستگیركران، هێزە ئەمنییەكان ئاشكرایانكرد، زۆربەی تاوانبارەكان ئەوان كە پێشینەی تاوانكارییان هەیە‌و حوكمدراون‌و هەندێكیان بە لێبوردنی گشتی ئازادكراون.  بەمدواییە لیوا حەسەن نوری بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی سلێمانی لە لێدوانێكدا وتی:" ئەوانەی بە لێبوردنی گشتی ئازاد دەكرێن، پێش چاككردنیان پیاوكوژە، دەستدەكاتەوە بە كوشتن‌و دەبێتە تیرۆریست.. ئەوەی دزە دەستدەكاتەوە بەدزی..". بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی سلێمانی بە راشكاوی دەڵێت" زیندان لە كوردستان نەك خەڵك چاك ناكات، بەڵكو ئەوەی لەناو زیندانەكاندا لەسەر سەرپێچی هاتوچۆ گیراوە، فێری ماددەی هۆشبەر دەبێت".

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ رۆژی سێشەممە هاوڵاتیانی ئیسرائیل بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانێكی نوێ بۆ وڵاتەكەیان چونە سەر سندوقەكانی دەنگدان‌و بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكانیش پێدەچێت بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆكی حزبی لیكۆد بۆ پێنجەمین جار پۆستی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بەدەستبهێنێتەوە. ئەگەر نەتەنیاهۆ سەركەوتووبێت لە بەدەستهێناوەی پۆستی سەرۆك وەزیراندا بۆ پێنجەمینجار ئەوا دەبێتە دەستكەوتێك بۆی كە لە مێژووی ئیسرائیلدا هیچ كەسێك نەیتوانیوە بەدەستیبهێنێت، جگە لە ئەو كە رۆژانێك رەخنەگران بە كەسێكی ناشارەزا وەسفیاندەكرد كاتێكی بۆ یەكەمجار‌و لە ساڵی 1996 بە جیاوازییەكی زۆر كەم هەڵبژێردرا. نەتەنیاهۆ ئێستا لە گۆڕەپانی سیاسی ئیسرائیلدا لە ململانێدایە لە پێناوەی مانەوەیدا لەبەرامبەر زنجیرەیەك تۆمەتی گەندەڵی كە ئاراستەی دەكرێن. چەندین ساڵە نەتەنیاهۆ خۆی بە شێوەیەك وێنادەكات كە ئەو كەسەیە دەتوانێت ئاسایشی ئیسرائیل لە‌و ناوچە سەختەی تێیدا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بپارێزێت، بۆئەوەش هەڵوێستی زۆر توندی بەرامبەر بە فەلەستینییەكان گرتوەتەبەرو مەترسییە ئەمنییەكانی ئیسرائیلی لە سەرووی هەموو پرسەكانەوە داناوە لەهەر دانوستانێكدا كە تایبەت بە ئاشتی ئەنجامبدرێت. رۆڵی براكەی لە دەركەوتنیدا بنیامین نەتەنیاهۆی ناسراو بە " بیبی" ساڵی 1949 لە تەلئەبیب لەدایكبووە، خێزانەكەی ساڵی 1963 لە ئیسرائیلەوە كۆچیان كردووە بۆ ئەمریكا ئەو كاتەی كە باوكی " سەهیۆن نەتەنیاهۆ" مێژوونوس‌و چالاكی جولەكە لە تەمەنی 18 ساڵیدا پۆستێكی ئەكادیمی بۆ پێشنیازكرا. نەتەنیاهۆ گەڕایەوە بۆ ئیسرائیل‌و ماوەی پێنج ساڵ لە سوپادا خزمەتیكرد‌و لە یەكەیەكی دەستەبژێردا بە پلەی رائید كاریكرد‌و ساڵی 1968 لە هێرشێكدا بۆسەر فڕۆكەخانەی بەیروت‌و لە شەڕی ئۆكتۆبەر/ تشرینی یەكەمی 1973 شدا بەشداریكرد. دوای تەواوبوونی خزمەتی سەربازیی، نەتەنیاهۆ گەڕایەوە بۆ ئەمریكاو لە پەیمانگای ماساچوستس بەكالۆریۆس‌و ماستەری بەدەستهێنا. ساڵی 1976 جۆناسانی برای لەكاتی سەرپەرشتیكردنی هێرشێك بۆ رزگاركردنی چەند بارمتەیەكی فڕۆكەیەكی رفێندراوی ئیسرائیلی لە فڕۆكەخانەی عەینتیە لە ئۆگەندا كوژرا. مردنی جۆناسان كاریگەری قوڵی كردە سەر خانەوادەی نەتەنیاهۆ،  ناوەكەی بووە " ئەفسانە" لە ئیسرائیل، پاشان نەتەنیاهۆ پەیمانگایەكی بۆنەهێشتنی تیرۆر بەناوی براكەیەوە كردەوە. ساڵی 1982 نەتەنیاهۆ بووە جێگری سەرۆكی نێردەی ئیسرائیل لە ئەمریكا‌و لە ماوەیەكی زۆر كەمدا بەناوبانگ بوو كە زۆر بەباشی بە ئینگلیزییەكی شێوە ئەمریكی قسەیدەكرد‌و لە كەناڵە تەلەفزیۆنەكانی ئەمریكادا بووە دەموچاوێكی ناسراو‌و چالاكێكی كارا لە پێناوی ئیسرائیلداو لە ساڵی 1984 دا كرا بە نوێنەری ئیسرائیل لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە نیویۆرك. دابەشكردنی خاكی فەلەستین نەتەنیاهۆ ساڵی 1998 گەڕایەوە ئیسرائیل‌و دەستیكرد بە سیاسەتكردن لە ناوخۆی ئیسرائیلد و كورسییەكی پەرلەمان " كنێست"ی ئیسرائیلی بەدەستهێنا‌و بووبە جێگری وەزیری دەرەوە، لە گۆڕەپانی سیاسیشدا لە سەركردەكانی پێشووی حزبی لیكۆد‌و دوای ئەوەی ئەو حزبە لە هەڵبژاردنە گشتییەكانی ساڵی 1992 شكستیهێنا، نەتەنیاهۆ بوو بە سەرۆكی حزبەكە‌و ساڵی 1996 بووە یەكەمین سەرۆك وەزیران  كە لە هەڵبژاردنی پێشوەختدا هەڵببژێدرێت، ئەوەش دوای تیرۆركردنی ئیسحاق رابینی سەرۆك وەزیران، بەوەش بووە گەنجترین سەرۆك وەزیران كە لە ئیسرائیل لە دایك بوبێت دوای دامەزراندنی لە ساڵی 1948. خولی یەكەمی نەتەنیاهۆ لە پۆستی سەرۆك وەزیراندا كورت‌و سەرنجڕاكێش بوو، چونكە لەو كاتەدا حكومەتە ئیئتیلافییەكەی دووچاری ناكۆكی نێوخۆیی‌و دابەشبوون ببوو. نەتەنەیاهۆ سەرەڕای دژایەتیكردنی زۆر توندی رێككەوتنی ئاشتی ئۆسڵۆی نێوان ئیسرائیل‌و فەلەستینییەكان، بەڵام  ساڵی 1997 رێككەوتنێكی ئیمزاكرد‌و 80%ی شاری خەلیلی رادەستی دەسەڵاتی فەلەستینی كرد، هەروەها ساڵی 1998 یاداشتی " وای ریڤەر"ی ئیمزاكرد كە پرۆسەی كشانەوە لە كەناری خۆرئاوای تێدا دیاریكراوە، بەڵام ساڵی 1999 دوای ئەوەی داوای هەڵبژاردنی پێشوەختی كرد پۆستەكەی لەدەستدا‌و لە بەرامبەر ئیهۆد باراك سەرۆكی حزبی كرێكاران شكستیهێنا كە بەڵێنیدابوو بەردەوامبێت لەكاركردن لە پێناوی گەیشتن بە رێككەوتنی ئاشتی هەمیشەیی و كشانەوە لە باشووری لوبنان. زیندبوونەوەی سیاسیی دوای شكستهێنانی لە هەڵبژاردندا نەتەنیاهۆ وەك ئەندامی كنێست‌و سەرۆكی حزبی لیكۆد دەستیلەكاركێشایەوەو ئاریێل شارۆن لە سەرۆكایەتی حزبەكەدا جێگەی گرتەوە‌و ساڵی 2001 شارۆن وەك سەرۆك وەزیران هەڵبژێدراو نەتەنیاهۆ وەك وەزیری دەرەو‌و پاشان وەزیری دارایی گەڕایەوە حكومەت‌و ساڵی 2005 وەك ناڕەزایەتییەك بەرامبەر كشانەوەی ئیسرائیل لە كەرتی غەززە دەستیلەكاركێشاوە و جارێكی تر لەو ساڵەدا دوای جیابوونەوەی شارۆن لە لیكۆد‌و دامەزراندنی حزبی كادیماو پاشان توشبونی بە جەڵتەی مێشك‌و بێهۆشبونی، نەتەنیاهۆ هەلەكەی قۆزتەوە. گرنگترین رووداوەكانی ژیانی نەتەنیاهۆ: * 1949 لە تەلئەبیب لە دایكبووە. * 1967- 1973 بە پلەی رائید لە یەكەیەكی تایبەتی موغاویردا كاریكردوە. * 1984 بووە باڵیۆزی ئیسرائیل لە نەتەوە یەكگرتووەكان * 1988 چووە ناو كنێست‌و حكومەتەوە. * 1996 بووە سەرۆك وەزیران * 199 لە هەڵبژاردندا شكستیهێنا. * 2002- 2003 بووە وەزیری دەرەوە. * 2003- 2005 بووە وەزیری دارایی و پاشتن بەهۆی كشانەوەی ئیسرائیل لە كەرتی غەززە دەستیلەكاركێشایەوە. * كانونی یەكەمی 2005 بووە سەرۆكی حزبی لیكۆد. * 2009 بە سەرۆك وەزیران هەڵبژێدرایەوە. * 2013 بۆ خولێكی نوێ‌ بە سەرۆك وەزیران هەڵبژێدرایەوە. * 2015 بۆ چوارەمینجار بە سەرۆك وەزیران هەڵبژێدرایەوە. * 2019 خۆی‌و خێزانەكەی رووبەڕووی چەندین تۆمەتی گەندەڵی كرانەوە. نەتەنیاهۆ بە ئاشكرا چەمكی دەوڵەتی فەلەستینی داماڵرا‌و لە چەكی پەسەندكردووە، بەڵام سورە لەسەرئەوەی كە دەبێت فەلەستینییەكان سازشبكەن‌و ئیسرائیل وەك دەوڵەتێكی جوولەكە بناسێنن‌و دانی پێدا بنێن و ساڵی 2015 خۆی لە ئەگەری دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینی بەدوورگرت‌و رەتیكردەوە بە پاساوی ئەوەی  ئەو پرسە پەیوەندی لە دەركەوتنی ئیسلامی توندڕەوەوە هەیە لە هەموو خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا. ناكۆكی لە غەززە لە كۆتایی ساڵی 2012دا نەتەنیاهۆ داوای هەڵبژاردنی پێشوەختی كرد، دوای چەند هەفتەیەك لە هەڵوەشاندنەوەی كنێستن فەرمانیدا بە هێرشێكی گەورە بۆسەر غەززە، دوای ئاراستەكردنی چەند موشەكێك لەو ناوچەیەوە بۆ ناو خاكی ئیسرائیل، پاشان بەبێ‌ بەشداریپێكردنی هێزی زەمینی ئۆپەراسیۆنەكەی راگرت‌و ئۆپەراسیۆنەكە كە هەشت رۆژی خایاند بە سەركەوتوولە قەڵەمدا، بەڵام هەرزوو جارێكی تر پێكدادان لە نێوان سنوری هەردوولادا سەریهەڵدایەوە و دوای چەند هێرشێكی تری موشەكی لە تەمموزی 2014دا نەتەنیاهۆ بڕیاریدا جارێكی تر هێرشبكرێتەوە سەر غەزە لە پێناوی گەڕاندنەوەی هێمنی‌و ئارامیی ماوەدرێژ بۆ ئیسرائیل. ئەم ئۆپەراسیۆنەیان كە 50 رۆژی خایاند كوژرانی زیاتر لە 2100 فەلەستینی لێكەوتەوە كە بەوتەی لێپرسراوانی نەتەوە یەكگرتووەكانو لێپرسراوانی فەلەستین زۆربەیان مەدەنی بوون، لە ئیسرائیلیش 67 سەرباز‌و شەش هاوڵاتی مەدەنی كوژران. سەرەڕای ئەوەی ئیسرائیل بەردەوام لەلایەن ئەمریكای هاوپەیمانییەوە پشتیوانی لێدەكرێتن بەڵام پەیوەندییەكانی نەتەنیاهۆ‌و باراك ئۆباما سەرۆكی پێشووی ئەمریكا زۆر ئاڵۆز‌و لە نزمترین ئاستدا بوو. ئازاری 2015 نەتەنیاهۆ لە كۆنگرێسی ئەمریكا وتارێكی پێشكەشكرد‌و هۆشداریدا لە " رێككەوتنە خراپەكە" لەگەڵ ئێران دەربارەی پرۆگرامە ئەتۆمییەكان، بەڵام ئیدارەی ئۆباما نیگەرانی‌و بێزاری خۆی بەرامبەری دەبڕی و بە دەستوەردانی ئاشكرای لە كاروباری ناوخۆی ئەمریكای لە قەڵەمدا. مەرجی دۆستانە لەگەڵ ترەمپ نەتەنیاهۆ هەڵوێستی توندی بەرامبەر ئێران گرتەبەرن چەندینجار هۆشداریدا‌و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە مەترسیی وازهێنانیان لە ئێران بۆ پەرەپێدانی چەكە ئەتۆمییەكانی ئاگاداركردەوەو داوایكرد سزاكانی سەر ئێران توندتر بكرێت چونكە بە سەرەكیترین هەڕەشە بۆسەر ئیسرائیل دادەنرێت، هەروەها ئامادەی نیشاندا بۆ بەكارهێنانی هێز بۆ وەستاندنی پرۆگرامە ئەتۆمییەكانی ئێران، ئەگەر هەوڵەكانی تر شكستبهێنن. پاشتم ترەمپ وەك بەهێزترین هاوپەیمانی ئیسرائیل لە گۆڕەپانەكەدا دەركەوت، دوای ئەوەی بووە سەرۆكی ئەمریكاو لە ماوەی یەك ساڵدا قودسی وەك پایتەختی ئیسرائیل ناساند. ئەم هەنگاوە توڕەی جیهانی عەرەبی لێكەوتەوە كە داوادەكەن هاوكاری فەلەستینییەكان بكرێت بۆ ئەوەی قودسی خۆرهەڵات بەدەستبهێننەوە كە ئیسرائیل ساڵی 1967 داگیركردووە، بەڵام ئیدارەی ترەمپ هەر بەوەوە نەوەستا بەڵكو بە رەسمی دانیشنا بەوەی كە بەرزاییەكانی جۆلان بەشێكن لە ئیسرائیل. دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند ئەو هەنگاوە هۆكاری ستراتیژی لە پشتەوەیە‌و بەشێكە لە هەوڵەكان بۆ گۆشەگیركردنی ئێران, بەڵام چاودێران وایدەبینن كە هەنگاوێكی ئامانج لێی پتەوكردن‌و بەهێزكردنی پێگەی بنیامین نەتەنیاهۆ بوو پێش هەڵبژاردنی گشتی ئیسرائیل. تۆمەتەكانی گەندەڵیی لێكۆڵینەوە لە سێ‌ كەیسی گەندەڵی دژی نەتەنیاهۆ لە شوباتی 2019دا گەیشتە لوتكە، واتە شەش حەفتە پێش هەڵبژاردنەكان، ئەو تۆمەتانەش بریتین لە بەرتیل وەرگرتن، فێڵكردن‌و پێشێلكردنی متمانە. دوو كەیسی پەیوەندیان بە دەنگۆی هەوڵی نەتەنیاهۆوەیە بۆ هاندانی دەزگاكانی راگەیاندن بۆئەوەی ریكلامی خۆڕایی بۆ بكەن، بەرامبەر بە پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری بۆیان، كەیسێكی تریشیان پەیوەندی بە وەرگرتنی دیارییەوە هەیە لە كەسایەتییە بەناوبانگەكانی هۆڵیود لەبەرامبەر پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری سیاسیی، بەڵام نەتانیاهۆ رەتیدەكاتەوە كە هیچ پێشێلكارییەكی كردبێت‌و جەختدەكاتەوە كە ئەوانە لەلایەن نەیارەكانییەوە بۆ هەڵبەستراون. بە سەركەوتنی لە دواهەمین هەڵبژاردندا، نەتەنیاهۆ دەبێتە یەكەمین سەرۆك وەزیرانی دانیشتوی ئیسرائیل كە ئەو جۆرە لە تۆمەتی تاوانكاریی ئاراستەبكرێت، ئەگەر داواكاری گشتی بەردەوامبێت لە بەدواداچوونی كەیسەكان.

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت- محەمەد رەئوف پارتی دیموكراتی كوردستان ئێستا پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی لەڕێگەی پۆستێكەوە خستوەتە نێوان بەرداشی یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕانەوە، ئەگەر كێشەی ئەو پۆستە چارەسەر نەكرێت، رەنگە پرۆسەكەی بگەڕێتەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم. پارتی لەم خولەدا دەیەوێت دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم لەگەڵ خەڵكی سلێمانی ئاشتبكاتەوە، ئەمەش لەڕێگەی كردنەوەی نوسینگەیەكەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری نوێ لەبارەی دواین پەرەسەندنەكان بڵاودەكاتەوە. كێشەیەكی نوێ رۆژی 6ی ئەم مانگە، وەفدی دانوستانكاری پارتی دیموكراتی كوردستان جارێكی تر سەردانی شاری سلێمانی كرد. وەفدەكەی پارتی لەم سەردانەدا، تەنیا لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە. لەو كۆبونەوەیەدا، وەفدی پارتی پێشنیازی زیادكردنی جێگرێكی تریان بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم خستەبەردەم بزوتنەوەی گۆڕان. بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆكی هەرێم تەنیا یەك جێگری هەیە، پێشتر پارتی لەچوارچێوەی رێككەوتنێكدا ئەو پۆستەی بۆ بزوتنەوەی گۆڕان یەكلاكردەوە. بەمدواییە، پارتی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی رێككەوتنێكی نوێی كرد، لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا بەڵێنی بە یەكێتیدا، جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم زیادبكرێت‌و ئەو پۆستە بە یەكێتی بدرێت. لە لیژنەی یاسایی پەرلەمانی كوردستان، پێشنیازی فراكسیۆنی یەكێتی بۆ زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، جێگیركرا‌و بڕیارە لە خوێندنەوەی سێیەمی كۆتایی پرۆژە یاسای تایبەت بە كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكی هەرێم‌و هەڵبژاردنی سەرۆكدا، پەسەندبكرێت. ئەو پۆستەی كە بەیەكێتی دەدرێت لە سەرۆكایەتی هەرێم ناوی "جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازیی"ە، ئەمە بزوتنەوەی گۆڕانی نیگەران كردووە، چونكە ئەگەر كاروباری سەربازی لای جێگرەكەی یەكێتی بێت، جێگرەكەی گۆڕان لە سەرۆكایەتی هەرێم هیچ دەسەڵاتێكی ئەوتۆی نامێنێت.  ئەمە هۆكارەكە بوو، كە بزوتنەوەی گۆڕان پێشنیازی پارتی بۆ زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم رەتكردەوە. گۆڕان مەرجی هەیە بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە سەرچاوەیەكەوە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان دەستیكەوتووە، لە كۆبونەوەكەی رۆژی 6ی مانگدا، لەبەرامبەر قایلبوون بە زیادكردنی جێگرێك بۆ پۆستی هەرێم، بزوتنەوەی گۆڕان مەرجی هەبووە، مەرجەكەشی ئەوە بوو، پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە بە بزوتنەوەی گۆڕان بدرێت، چونكە پێشتر گۆڕان داوای پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت یاخود جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كردووە‌و هیچ یەكێك لەو دوو پۆستەی پێنەدراوە، سەرباری ئەوەش بەپێی رێككەوتنی نێوانیان، بڕیاربووە سەرۆكی هەرێم تەنیا یەك جێگری هەبێت‌و ئەو پۆستەش لای گۆڕان بێت. ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان بەمەرجێك رازییە جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی بە یەكێتی بدرێت‌و دەستبەرداری پۆستەكەی خۆی ببێت لە سەرۆكایەتی، كە وەزارەتی پێشمەرگە لای گۆڕان بێت، بەڵام یەكێتی ئامادەنییە وەزارەتی پێشمەرگە بۆ گۆڕان بەجێبهێڵێت. چارەسەری كۆتایی ئێستا لیژنەی یاسایی پەرلەمانی كوردستان دوا راپۆرتی خۆی لەبارەی پرۆژەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم ئامادەكردووە‌و لە پرسی جێگری سەرۆكی هەرێمدا تەنیا یەك پێشنیاز هەیە كە پێشنیازەكەی یەكێتییە بۆ زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و ئەو پێشنیازەش جێگیركراوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، ئەگەر تاوەكو سبەینێ، پارتی، بزوتنەوەی گۆڕان رازی نەكات لەسەر زیادكردنی ئەو جێگرە بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، رۆژی چوارشەممە كۆبونەوەی پەرلەمان دەكرێت بۆ دەنگدانی كۆتایی لەسەر پرۆژەیاساكە‌و پێشنیازەكەی یەكێتی بۆ زیادكردنی جێگرێكی تر پەسەند دەكرێت، چونكە یەكێتی بە پارتی راگەیاندووە، ئەو حەقی بە نیگەرانییەكانی بزوتنەوەی گۆڕانەوە نییە‌و چاوەڕێی جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتنە دەكات كە پارتی لەگەڵیدا كردووە. ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان لەحاڵی زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، وەرگرتنی پۆستەی لە سەرۆكایەتی هەرێم رەتبكاتەوە یاخود بیگۆڕێتەوە بە پۆستێكی تر، لە پرۆژەیاساكەی پەرلەماندا دەنگ لەسەر یەك جێگر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم دەدرێت‌و ئەو پۆستەش لای یەكێتی دەبێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی بە فەرمی پارتی ئاگاداركردوەتەوە لەوەی "ئەگەر ئەمجارە هەر كێشەیەك بۆ جێبەجێكردنی رێككەوتنی نێوانیان دروستبكرێت، یەكێتی رێككەوتنەكەی بەتەواوەتی هەڵدەوەشێنێتەوە‌و چیتر رێككەوتن لەگەڵ پارتیدا ناكات".   گۆڕان گومانی هەیە ! هەر لەو كۆبونەوەیەدا كە رۆژی 6ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو، وەفدی بزوتنەوەی گۆڕان داوایان لە وەفدی پارتی كردووە، بەر لە دانانی وەزیرەكان، دەبێت پۆستەكانی بەڕێوەبەری گشتی‌و راوێژكارەكان رادەستی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بكرێن كە رێككەوتنیان لەسەركراوە، بەڵام وەفدی پارتی رەتیانكردوەتەوە‌و پێیان راگەیاندوون، سەرەتا وەزیرەكان دادەنرێن دواتر بەرێوەبەری گشتی‌و راوێژكارەكان. پاساوی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ئەم داواكارییە لە پارتی ئەوەبوو، لە كابینەی پێشوودا پارتی بەشێكی زۆری ئەو پۆستانەی رادەستی گۆڕان نەكردووە كە رێككەوتنی لەسەر كردووە. رەنگە بەشێكی تری بێمتمانەیی بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتی، بۆ ئەو رێككەوتنە بگەڕێتەوە كە پارتی لەگەڵ یەكێتیدا كردویەتی لەسەر حسابی پۆستەكەی گۆڕان لە سەرۆكایەتی هەرێم. نوسینگەیەك لە سلێمانی ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، رێككەوتنەكەی نێوان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان، رێككەوتنە بەتامی "دوو ئیدارەیی"، بەوپێیەی پارتی لە نیازی یەكێتی تێگەیشتووە كە ویستێكی هەیە بۆ گەڕانەوە بۆ زەمەنی "دوو ئیدارەیی" یاخود لانی كەم "لامەركەزی ئیداریی"، بۆیە لە تەواوی جومگەكاندا پۆستی جێگری بەهەموو دەسەڵاتەكانییەوە بە یەكێتی بەخشیووە.  (درەو میدیا) زانیویەتی، لەم خولەدا، نوسینگەی سەرۆكایەتی هەرێم لە سلێمانی دەكرێتەوە‌و جێگری سەرۆكی هەرێم لەو نوسینگەیەوە كاروباری خۆی بەڕێوەدەبات. كردنەوەی نوسینگەی سەرۆكایەتی هەرێم لە سلێمانی، هەوڵێكی نوێی پارتییە بۆ ئاشتكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم لەگەڵ خەڵكی سلێمانیدا، كە لە قۆناغی رابردوودا هەموو نیگەرانییەكان لەو دامەزراوەیە، لە سلێمانییەوە سەرچاوەیان دەگرت.

( درەو میدیا): بەشداری مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە كۆڕبەندی ئابوری جیهانی لەئودن، بەبێ هیچ پۆستێكی فەرمی، سەرۆكایەتی وەفدی هەرێمی كوردستانی كردووەو لەگەڵ خۆی چوار وەزیری حكومەتی هەرێم و چەندین راوێژكار یاوەری دەكەن، سەرۆكایەتی وەفدی باڵای هەرێم لەلایەن مەسعود بارزانیەوە، ئەوە دەخاتە روو كە هێشتا بارزانی هەیمەنەی بەسەر دەسەڵاتدارێتی هەرێمی كوردستانەوەماوە، لەلایەكی تر ئوردن دەیەوێت لەرێگەی مەسعود بارزانیەوە پرۆژە ئابورییەكانی لە هەرێمدا پەرەپێبدات.   دوو وەفدی هەرێم بەشداربوون رۆژی شەممە لە ناوچەی دەریای مردوو لە ئوردن، كارەكانی كۆڕبەندی ئابوری جیهانی دەربارەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست‌و باكوری ئەفریقا بەرێوەچوو بەبەشداری چەندین سەركردەو گەورە بەرپرسانی جیهانی دەستی پێكرد. مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و سەرۆكی پێشووی هەرێمی كوردستان بە یاوەری وەفدێكی حزبی و حكومیی رۆژی هەینی گەیشتە عەممانی پایتەختی ئوردن‌و دواتر بەشداری كارەكانی كۆنگرەكەی كرد. وەفدەكەی بارزانی پێكهاتوو لە فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێم. هاوكات لەگەڵ وەفدەكەی بارزانیدا، وەفدێكی حكومەتی هەرێمیش كە لە رێباز حەملان وەزیری دارایی‌و  دەرباز كۆسرەت وەزیری ئاوەدانكردنەوە‌و  عەلی سندی وەزیری پلاندانی حكومەتی هەرێم پێكهاتبوو بەشداری كۆڕبەندەكەیان كرد. كێ‌ سەرۆكایەتی وەفدی هەرێم دەكات؟ رێباز حەملان، وەزیری دارایی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە پۆستێكیدا لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیوێتی:" ئەمڕۆ 6/4/2019 لە وڵاتی ئوردن وەفدێكی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی جەنابی سەرۆك بارزانی و ئەندامێتی بەرێزان فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان و رێباز حەملان، وەزیری دارایی و ئابوری حكومەتی هەرێم و دەرباز كۆسرەت، وەزیری ئاوەدانكردنەوەو د.عەلی سندی، وەزیری پلاندانان و فەلاح مستەفا، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە و سەروەر پێداوی و د.ئومێد صباح راوێژكارانی سەرۆك بارزانی بەشداری لە كۆربەندی ئابوری دەریای مردوو (world economic forum)كرا لەژێر ناوی "بونیادنانی پلاتفۆرمی نوێی پێكەوە كاركردن". بەوتەی وەزیری دارایی وەفدەكەی هەرێمی كوردستان بۆ كۆڕبەندی ئابوری دەریای مردوو لەلایەن مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییەوە سەرۆكایەتی كراوە، ئەوەش لە كاتێكدایە بارزانی تەنها سەرۆكی حزبێكی هەرێمی كوردستانە‌و هیچ پۆستێكی فەرمیی لە حكومەت فەرمانگە باڵاكانی تری حكومەتدا نەماوە. ئوردن بۆچی بانگهێشتی بارزانی كردووە؟ ساڵانە كە ئەو كۆڕبەندە بەڕێوەدەچێت، ئوردن بە فەرمی مەسعود بارزانی بانگهێشتی ئەو كۆڕەندە ئابورییە دەكات، دەربارەی هۆكاری ئەوە غالب محەمەد پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت:" وڵاتی ئوردن دوو پرۆژەی گەورەی هەیە لە عێراقدا بەم بانگهێشتكردنەی مەسعود بارزانی ئەیەوێت پشتگیری بەدەستبهێنێت، لەبەرئەوەی بەشێكی زۆری ئەندام پەرلەمان و لایەنە عێراقیەكان دژی ئەو دوو پرۆژەیەن، چونكە هیچ سودێكی بۆ عێراق نیەو بەهەدەردانی سامانی عێراقە". پرۆژەكان چین؟ بەوتەی ئەو پەرلەمانتارەی فراكسیۆنی گۆڕان كە لە پۆستێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رونیكردوەتەوە دوو پرۆژەكەی ئوردن ئەمانەن: یەكەم: حكومەتی عێراق دەیەوێت بەڕێككەوتنی وەزیری نەوتی عێراق كە دانیشتوی ئوردن بووە پێش ئەوەی ببێت بە وەزیر، ڕۆژانە 10 هەزار بەرمیل نەوت لە كەركوكەوە بەنرخێكی زۆر هەرزان هەناردەی ئوردن بكات، ئەم كارەش لیژنەی سامانە سروشتییەكانی پەرلەمانی نیگەران كردووە، بەم بانگهێشتكردنە ئەیەوێت پشتگیری هەرێم بەدەست بێنێت. دوەم: ئوردن بەڕێككەوتن لەگەڵ وەزیری نەوتی عێراق دەیەوێت پرۆژەیەكی ستراتیجی گەورە ئەنجامبدات، ئەویش ڕاكێشانی بۆریەكە لە(بەسرە)وە بۆ (عەقەبە) كە(18) ملیار دۆلاری تێدەچێت، ئەو پارەش لەئەستۆی عێراقدایەو ئوردن سودی لێدەبینێت، لەبەرئەوەی بەشێكی بەنرخێكی هەرزان پێدەفرۆشرێت. پەرلەمانتارەكەی فراكسیۆنی گۆڕان ئاشكراشیدەكات كە لەسەر ئەو دوو بابەتە داوایكردوە وەزیری نەوتی عێراق بانگهێشتبكرێت بۆ پەرلەمان لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا بكرێت.. لە كۆتاییشدا پەرلەمانتارەكەی فراكسیۆنی گۆڕان سەرسوڕمانی خۆی نیشانداوە لە بێ هەڵوێستی دەربارەی سەرۆكایەتیكردنی وەفدی هەرێم لەلایەن بارزانییەوە كە هیچ پۆستێكی حكومی نییە و دەڵێت:" پێویستە بپرسین و بزانین ئەو لایانانەی كە دەچنە حكومەت ئەوانەی لە حكومەت بون، ئەوەی ئۆپۆزسیۆنە، ئەوەی لەبەیندایە، بۆچی بێدەنگن؟ كاتی خۆی كە بەناشەرعی سەرۆكی هەرێم بوو هاوارمان دەكرد ئەو كارانەی ئەنجامیاندەدات نایاسایین، بەڵام ئێستا هەمومان ماوین و حیزبی تریش زیادیكردوە وە ئەو پۆستە نەماوە ئێستا، ئەی بۆ بێدەنگن". كۆڕبەندەكەی ئوردن   لە كۆڕبەندەكەی ئەمساڵدا كە بۆ دەیەمین جارە لە ئوردن بەڕێوەدەچێت‌و دوو رۆژ دەخایەنێت، عەبدوڵای دووەم پادشای ئوردن‌و مەحمود عەباس سەرۆكی دەسەڵاتی فەلەستینی‌و ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس ئەمینداری گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان‌و سەدان وەفدی حكومیی و بزنسمان‌و رابەرانی رێكخراوەكانی كۆمەڵەی مەدەنی زیاتر لە 50 وڵاتی جیهان ئامادەبوون. بەوتەی رێكخەرانی لە كۆڕبەندەكەی ئوردندا رۆشنایی دەخرێتە سەر چوار تەوەری سەرەكی كە بریتین لە: * بونیادنانی نمونەیەكی نوێی ئابوری‌و كۆمەڵایەتی لە ناوچەكەدا. * داهاتووی بەڕێوەبردنی ژینگە لە جیهانی عەرەبیدا. *گەیشتن بە زەمینەیەكی هاوبەش لە جیهانێكی فرە چەمكدا. * شۆڕشی پیشەسازی چوارەم لە جیهانی عەرەبیدا.

راپۆرت: محەمەد رەئوف - فازڵ حەمەرەفعەت  لەیەكەم هەنگاودا پارتی دیموكراتی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان جێدەهێڵیت‌و لەنێوان داواكاری یەكێتی‌و رەتكردنەوەی گۆڕاندا بۆ زیادكردنی پۆستێكی نوێ، یەكێتی هەڵدەبژێرێت. ئەمڕۆ وەفدی دانوستانكاری پارتی سەردانی بزوتنەوەی گۆڕانی كرد، كۆبونەوەكە لە ماڵی نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان لە گردی زەرگەتەی شاری سلێمانی بەڕێوەچوو. پێشنیازێكی پارتی بۆ گۆڕان لەو كۆبونەوەیەدا وەفدی پارتی پێشنیازی زیادكردنی جێگرێكی تری بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم (جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی) خستە بەردەم بزوتنەوەی گۆڕان. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بزوتنەوەی گۆڕان پێشنیازەكەی پارتی بۆ زیادكردنی ئەو پۆستە رەتكردوەتەوە. پێشتر پارتی لەچوارچێوەی رێككەوتنیدا لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان، پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمیدا بە گۆڕان، بەمدواییەش كە لەگەڵ یەكێتی رێككەوتنی كرد، بڕیاریداوە جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم زیادبكات‌و ئەو پۆستە بدات بە یەكێتی. گۆڕان بۆ پێشنیازەكەی پارتی رەتكردەوە ؟ لەبارەی هۆكاری رەتكردنەوەی پێشنیازەكەی پارتی، سەرچاوەیەكی باڵا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بەپێی یاسای  سەرۆكایەتی هەرێم، ژمارە (1)ی ساڵی 2005، سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەیە‌و ئەركی ئەو جێگرەش تایبەتە بە كاروباری سەربازی، ئەگەر ئەو دەسەڵاتە بدرێت بە یەكێتی، جێگرەكەی تری سەرۆكی هەرێم هیچ دەسەڵاتێكی نابێت، واتە ئەو جێگرەی كە لای بزوتنەوەی گۆڕان دەبێت.   بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بزوتنەوەی گۆڕان تەنیا بەشێوەی زارەكی پێشنیازەكەی پارتی رەتكردوەتەوە‌و لەبنەڕەتەوە چارەسەری دەوێت، پارتیش بەدوای دەرەچەیەك تردا دەگەڕێت بۆ قەرەبووكردنەوەی گۆڕان.  هێزی هەرێم یان هێزی حزب ؟ بڕگەی دووەم لە مادەی (13)ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم دەڵێ" سەرۆكی هەرێم جێگرێك بۆ فەرمانداری گشتی هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان- عێراق دادەمەزرێنێ، تا لە ئەرك‌و فرمانەكانیدا لەمڕووەوە یاریدەی بداو لە دیارنەبونیدا جێگای بگرێتەوە". جگە لەو هێزەی پێشمەرگە كە لەژێر چەتری وەزارەتی پێشمەرگەدا رێكخراون، پارتی‌و یەكێتی هێشتا هێزی چەكداری تایبەت بە خۆیان هەیە، یەكێتی هێزێكی هەیە بەناوی هێزەكانی (70)، پارتیش هێزەكانی (80)ی هەیە، سەرباری ئەمە ئەو دوو حزبە بەتەواوەتی بڕیاری پێشمەرگەی زۆری خۆیان بەدەستەوەیە. ئەمە هۆكارەكەیە كە پارتی دەیەوێت پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی بە یەكێتی بدات، چونكە ئەگەر ئەو پۆستە لەدەستی بزوتنەوەی گۆڕاندا بێت، بەرپرسەكە نە لە زۆنی زەرد، نە لە زۆنی سەوز فەرمانەكانی جێبەجێ ناكرێت‌و رەنگە لە كۆتایشدا كێشەی بۆ سەرۆكی هەرێم (نێچیرڤان بارزانی) دروستبكات. پارتی لەیەكەم تاقیكردنەوەی گۆڕاندا ! سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، وەفدی دانوستانكاری پارتی دوای كۆبونەوەكەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان، بە یەكێتییان راگەیاندووە" جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی بە یەكێتی دەدرێت". پارتی بەم بڕیارە لەیەكەم هەنگاوی دوای رێككەوتندا، بزوتنەوەی گۆڕانی پشتگوێ خست، ئەوكات كە پارتی رێككەوتنی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان كرد، بڕیاربوو سەرۆكی هەرێم تەنیا یەك جێگری هەبێت. رەنگە پارتی چیتر هیچ ترسێكی لە بزوتنەوەی گۆڕان نەمابێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا زیاتر لەنیوەی رێگاكەی بە بزوتنەوەی گۆڕان بڕیوە‌و دڵنیایە لەوەی گۆڕان توانای پاشەكشێی لە رێككەوتنەكە نەماوە. پارتی ئێستا چاوی لە راكێشانی یەكێتییە بۆ ناو پرۆسەكەی خۆی، بەدیاریكراویش پرۆسەی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێم، لەوپێناوەشدا هەموو هەوڵێك دەدات بۆ قایلكردنی یەكێتی. هەوڵی پێشوەختە ! بەرلەوەی پارتی بۆچوونی بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم وەربگرێت، یەكێتی لەناو پەرلەمانەوە كاری لەسەر جێبەجێكردنی خواستەكەی كردووە، هەڵبەت ئەوەش دوای هەڵكردنی گلۆپی سەوزی پارتی. سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لەكاتی بەشداریكردنی لە دانیشتنی پەرلەمان لەكاتی خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژەی یاسای تایبەت بە  كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و هەڵبژاردنی سەرۆك، پێشنیازی كردووە بڕگەی دووەم لە مادەی 13ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم هەمواربكرێتەوەو بەمشێوەیە" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە ناونیشان‌و دەسەڵاتیان لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە بەپێی پەیڕەوێك كە لەماوەی 15 رۆژ لە بەرواری سوێندخواردنی دەردەچێت، دیاری دەكرێت". ئەم پێشنیازەی سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی خرایەڕوو، پێشنیازی بەدیلی نەبوو، بۆیە لە خوێندنەوەی سێیەمیدا تەنها دەخرێتە دەنگدانەوە، بە (بەڵی) یان (نەخێر)، چونكە بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان، لە خوێندنەوەی سێیەمیدا ناتوانرێت هیچ بڕگەیەك زیادبكرێت، بەڵكو تەنها دەخرێتە دەنگدانەوەو هیچ گفتوگۆیەكی لەسەر ناكرێت.    بەپێی ئەو بەڵێنەی كە ئەمڕۆ دوای كۆبونەوەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان، پارتی بە یەكێتی داوە، هەردوولا پێكەوە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی لە یاسای سەرۆكایەتی هەرێمدا دەچەسپێنن‌و دەنگی بۆ دەدەن. ئەمە لەكاتێكدایە، پرۆژەیاساكە لە بنەڕەتەوە پرۆژەی هاوبەشی پەرلەمانتارانی بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتییە. بەپێی زانیارییەكان، ئەو پۆستەی لە سەرۆكایەتی هەرێم لای بزوتنەوەی گۆڕان دەبێت ناوی لێدەنرێت "پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری ئیداری‌و سیاسی"، پۆستەكەی یەكێتیش دەبێت بە "پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی".  

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ بە درێژایی زیاتر لە چوار دەیە، خەلیفە حەفتەر كەسایەتییەكی دیاری گۆڕەپانی سیاسی لیبیایە، هەرچەندە پێگەكەی لە كاتێكەوە بۆ كاتێكی تر گۆڕانی بەسەردا هاتووە. حەفتەر یەكێك بوو لەو چەندان ئەفسەرەی كە ساڵی 1969 هاوكاری موعەممەر قەزافیان كردو لە كودەتایەكی سەربازیدا دژی شا ئیدریس سەنوسی پادشای لیبیان قەزاقیان گەیاندە دەسەڵات. درەوشانەوەی ئەستێرەی حەفتەر دوای كودەتاكەن قەزافی حەفتەری پاداشتكردو كردیە فەرماندەی گشتی ئەو هێزانەی كە شەڕیان لەدژی وڵاتی چاد بەرپاكرد، ئەو هەنگاوەش سەرەتای كەوتنی حەفتەر بوو، چونكە لەو جەنگەدا هێزەكانی لیبیا زۆر بە سەختی لەلایەن هێزەكانی چادەوە تێكشكێنران‌و حەفتەر و 300 لە سەربازەكانی ساڵی 1987 بەدیلگیران. قەزافی دەستبەرداری حەفتەر بوو، سەرەتا نكوڵی كرد لەوەی كە هیچ هێزێكی لیبیا لە چاد بێت، ئەو هەڵوێستەش حەفتەری وابێكرد ژیانی خۆی بۆ رووخاندنی قەزافی تەرخان بكات، لە كۆتایی هەشتاكاندا حەفتەر لە رژێمەكەی قەزافی جیابوەوە‌و بەرەو ئەمریكا كۆچی كردو چەند راپۆرتێكیش باسیان لە نزیكی لە دەزگای هەواڵگری ئەمریكاوە دەكرد. گەڕانەوە لە تاراوگە ساڵی 2011 لەگەڵ راپەڕینی گەلی لیبیا دژ بە رژێمەكەی قەزافی، حەفتەر گەڕایەوە وڵات‌و هەرزوو بوو بە یەكێك لە سەركردە سەرەكییەكانی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن لە خۆرهەڵاتی وڵات. حەفتەر لە راپەڕینی گەلی لیبیا لەدژی قەزافی شان بەشانی گروپە ئیسلامییەكان جەنگا، بەڵام دواتر بووە دوژمنێكی سەرسەختیان. دوای ماوەیەك دیارنەمان لە شانۆی سیاسی‌و سەربازی لیبیا، حەفتەر شوباتی 2014 دەركەوتەوە، كاتێك لەرێگەی تەلەفزیۆنەوەو لە گرتەیەكی ڤیدیۆییدا پلانی خۆی بۆ " رزگاركردنی وڵات" راگەیاندو داوای لە هاوڵاتیانی لیبیا كرد روبەڕووی كۆنگرەی نیشتمانی گشتی ببنەوە، ئەم كۆنگرەیە ئەو پەرلەمانە بوو كە دوای شۆڕش هەڵبژێردرابوو،  لەو كاتەدا  گروپی ئەنسار شەریعەی سەر بە رێكخراوی قاعیدە و چەند گروپێكی تر كۆنترۆڵكردنی شاری بەنغازیان راگەیاند كە دووەم گەورەترین شاری لیبیایە. لە ئایاری 2014 حەفتەر ئۆپەراسیۆنی " كەرامە"ی لە بەنغازی لە خۆرهەڵاتی لیبیا لەدژی گروپە ئیسلامییە چەكدارەكان راگەیاند، كە لە نێویشیاندا گروپێكی نزیك لە رێكخراوی ئیخوان موسلمین هەبوو، بەوەش حەفتەر سەركەوتوو بوو لەوەی لە گۆڕەپانی دەرەوەدا وەك نەیارێكی ئیسلامییەكان خۆی نمایشبكات، بەوەش پشتیوانی هەردوو وڵاتی میسر‌و ئیماراتی بەدەستهێنا. هەروەها هێرشیكردە سەر تەلاری پەرلەمان لە تەرابلوسی پایتەخت و ئەو ئۆپەراسیۆنەشی بە راپەڕینێك وەسفكرد دژ بەو حكومەتەی كە ئیسلامییەكان كۆنترۆڵیان كردووە. لە ئازاردی 2015 ئەنجومەنی نوێی نوێنەرانی لیبیا كە جێگەی كۆنگرەی نیشتمانی گشتی گرتەوە، حەفتەری وەك فەرماندەی گشتی " سوپای نیشتمانی لیبیا" دیاریكرد كە توانی دوای نزیكەی ساڵێك گروپە ئیسلامییە چەكدارەكان لە بەنغازی‌و دەوروبەری دووربخاتەوە. خواستە سیاسییەكانی لە ئەیلولی 2016 حەفتەر ئۆپەراسیۆنی " هەورە بروسكەی رفێنەر"ی دەستپێكرد بۆ كۆنترۆڵكردنی دامەزراوەو كێڵگە نەوتییەكانی ناوچەی هیلالی نەوت، بەوەش كلیلی گرنگترین هەناردەی وڵاتی رادەستی هاوپەیمانەكەی كرد كە پەرلەمانی توبرقە. حەفتەر دان بە حكومەتی ویفاقی نیشتمانیدا نانێت كە فایز سەراج سەرۆكایەتی دەكات‌و لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە بە رەسمی ناسێنراوە، سەراج جەختدەكاتەوە لەسەرئەوەی فەرماندەیی سوپا لەژێر چاودێری حكومەتەكەیدا بێت. لەگەڵ ئەوەشدا سەراج ئایاری 2017 لەگەڵ حەفتەردا رێككەوت و لە بەیاننامەیەكی هاوبەشدا رایانگەیاند بەیەكەوە كاردەكەن بۆ كۆتاییهێنان بە قەیرانی وڵات، بەڵام هیچ بڕگەیەكی ئەو رێككەوتنە جێبەجێ نەكرا. هاوینی 2017 دەنگۆی خراپبوونی دۆخی تەندروستی حەفتەر بڵاوكرایەوە كە برایە نەخۆشخانەیەكی فەرەنساو ئەوكات وەزیری دەرەوەی فەرەنسا لەبەردەم پەرلەمانی وڵاتەكەیدا رایگەیاند دۆخی تەندروستی حەفتەر جێگیرە‌و لە نەخۆشخانەیەكی سەربازی چارەسەر دەكرێت و هیچ وردەكارییەكی دەربارەی نەخۆشییەكەی ئاشكرانەكرد. حەفتەر‌و سەددام حسێن حەفتەر یەكێك لەو فەرماندە سەربازییانەی كە رەنگە بە سەددام حسێن سەرسام بێت، بۆیە كوڕێكی ناوناوە سەددام و كوڕێكی تریشی ناوی خالیدە‌و هەردووكیان ئەفسەرن لە سوپای نیشتمانی لیبیادا. چەند رۆژێكە حەفتەر ئۆپەراسیۆنێكی بۆ كۆنترۆڵكردنی تەرابلوسی پایتەخت‌و ناوچەكانی خۆرئاوای لیبیا دەستپێكردووە هێزەكانی لە پایتەخت نزیكبوونەتەوەو سەرەڕای بانگەوازی وڵاتانی زلهێزی وەك ئەمریكا‌و روسیا‌و یەكێتی ئەوروپا‌و رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، حەفتەر ئامادەنیە هێرشەكەی رابگرێت. سەرچاوە: بی بی سی   

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ ساڵی 2011 خەڵكی لیبیا‌و گروپە چەكدارەكانی ئەو وڵاتە بە هاوكاری پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" كۆتاییان بە دەسەڵاتی رژێمەكەی موعەممەر قەزافی هێنا، بەڵام ئەو شۆرشە سەقامگیری ئەو وڵاتەی لێ نەكەوتەوەو زۆری نەخایاند گروپ و میلیشیاكان بەهۆی دەستوەردانی دەرەكییەوە شەڕی ناوخۆیان بەرپاكرد،  ئێستا ئەو وڵاتە لەلایەن میلیشیاكانەوە بەڕێوەدەبرێت كە هەریەكەیان ئەجێندای وڵاتێكی ئیقلیمی یان دەرەكی جێبەجێ دەكات و لە چەند رۆژی رابردووشدا شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتە پێی نایە قۆناغێكی مەترسیدارەوەو هێزەكانی سەربە " خەلیفە حەفتەر" كە كۆنترۆڵی خۆرهەڵاتی لیبیایان كردووە ئۆپەراسیۆنیان بۆ كۆنترۆڵكردنی تەرابلوسی پایتەخت‌و ناوچەكانی خۆرئاوای لیبیا دەستپێكرد. میلیشیاكانی تەرابلوس بەرگری دەكەن میلیشیاكانی سەربە حكومەتی لیبیا كە لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە دانی پێدانراوە، بەڵێنیانداوە بەرگری لە تەرابلوسی پایتەخت‌و ناوچەكانی تری خۆرئاوای لیبیا بكەن، دژی ئەو هێرشەی كە هێزەكانی سوپای نیشتمانی لیبیا بە سەركردایەتی " خەلیفە حەفتەر" لە رۆژهەڵاتەوە دەستیانپێكردووە. ئەوەش دوای ئەوەی حەفتەر رۆژی 4ی نیسان رایگەیاند فەرمانی بە هێزەكانی داوە بەرەو خۆرئاوای لیبیا دەست بە جوڵە بكەن‌و تەرابلوسی پایتەخت كۆنترۆڵبكەن، كە بارەگای سەرەكی حكومەتی ویفاقی نیشتمانییەو لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە پشتیوانی لێدەكرێت. حكومەتی ویفاقی نیشتمانی لیبیا كە ئازاری 2016 راگەیەندراو فایز سەراج سەرۆكایەتی دەكات، بۆ پارێزگاریكردن لە ئاسایش‌و سەقامگیری ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پشت بە ژمارەیەك میلیشیا دەبەستێت، ئەم میلیشیایانە چەند چالاكییەكی هاوشێوەی هێزەكانی ئاسایش‌و پاسەوانی دامەزراوەكان ئەنجامدەدەن, هەندێكجار دەگاتە ئاستی دیپۆرتكردنەوەی ئەو كەسانەی كە ناوچەكانیان كۆنترۆڵدەكرێت‌و گوشاریش دەخەنە سەر دامەزراوە داراییەكان و ژمارەیەكی زۆر لەو میلیشیایانە بەهۆی بەناوبانگی فەرماندەكانیانەوە دەناسرێن، هەتا چەند میلیشیایەكیان ناوی فەرماندەكانیان هەڵگرتووە. دیارترین ئەو میلیشیایانەی بەرگری لە تەرابلوسی پایتەخت دەكەن ئەمانەن: هێزەكانی پاراستنی لیبیا: هاوپەیمانێتییەكە زۆرینەی ئەو میلیشیایانەی لەخۆگرتووە كە لە پایتەخت جێگیربوون و كانونی یەكەنی 2018 پێكهێنراوەو دیارترین ئەو میلیشیایانەی لەخۆگرتووە كە سەربە حكومەتی ویفاقی نیشتمانیین وەك شۆڕشگێڕانی لیبیا، لیوای نەواسی ، هێزە بەپەرچدانەوە‌و هێزی فریاكەوتنی هاوبەشی میحوەری ئەبوسلیم، میلیشیاكانی باب تاجورا. ئەم میلیشیایانە لە كانونی یەكەمی رابردوو بەیاننامەیەكی هاوبەشیان بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكەیان ئیمزاكردو رایانگەیاند ئەم هاوپەیمانێتییە لەژێر چاودێری حكومەتی ویفاقی نیشتمانیدا دەبێت‌و پاراستی ئاسایشی تەرابلوس‌و نێردراوە دیپلۆماتییەكان لەئەستۆدەگرێت‌و هاوكاری دەسەڵاتی دادوەریش دەكات بۆ دەستگیركردنی هەركەسێك كە تۆمەتباربێت لە گەندەڵییدا. ئەم هاوپەیمانێتییە لەدوای هەوڵێكی زۆری حكومەت هاتە ئاراوە بۆ زامنكردنی ئاسایشی پایتەخت، دوای پێكدادانی خوێناوی میلیشیاكان كە لە ئاب‌و ئەیلولی ساڵی رابردوو روویدا. شۆڕشگێڕانی لیبیا: هەیسەم تاجوری سەرۆكایەتی دەكات، رووبەرێكی بەرفراوانی تەرابلوسی پایتەختی كۆنترۆڵكردووە كە لەژێر دەستی حكومەتی ویفاقی نیشتمانیدایەو لە كۆتاییەكانی ساڵی 2017دا ئەم میلیشیایە ناوچەی وەرشڤانەی لە باشووری تەرابلوس كۆنترۆڵكرد دوای شەڕو پێكدادانی لەگەڵ میلیشایەكی تردا، ئەو جموجوڵەش بە دەستكەوتێكی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی حكومەتی ویفاق ئەژماركرا. تەمموزی رابردوو ئەم میلیشیایە فەتحی میجباری ئەندامی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی دەستگیركرد، بە گومانی لایەنگیری بۆ هێزەكانی خۆرهەڵاتی لیبیا، میلیشیای شۆڕشگێڕانی لیبیا ساڵی رابردوو چەندین شەڕی بەرپاكردووە بۆئەوەی میلیشیاكانی تر لە ناوەندی پایتەخت دووربخاتە وەك شەڕی دژی هەر چوار لیوا سەرەكییەكەی تەرابلوس‌و هێزی نیشتمانی میسراتە كە زۆرینەیان ئەمازیغین. هێزی بەرپەرچدانەوەو فریاكەوتنی هاوبەشی میحوەری ئەبوسلیم: ئەم هێزە لەلایەن عەبدولغەنی كیكلیەوە سەركردایەتی دەكرێت كە یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی تەرابلوس و بە ناوی " غنیوە" ناسراوە. ئەم میلیشیایە چەند ناوێك بەكاردەهێنێت، وەك لیوای ئەبوسلیم ( كە لە ناو تەرابولسدا جێگیرە)، یان هێزەكانی غنیوە، ئەو ناوەی كە زۆر بەكەمی بەكاردەهێنرێت بریتیە لە هێزی بەرپەرچدانەوە‌و فریاكەوتنی هاوبەش. ئەم میلیشیایەش سەربە حكومەتی ویفاقی نیشمانییەو یەكێكە لەو چوار میلیشایەی كە تەرابلوسی پایتەختیان كۆنترۆڵكردووە، سەرەڕای چوونە ناو هاوپەیمانێتییەكەوە، بەڵام لە ململانێ‌‌و ناكۆكیدایە لەگەڵ لیوای نەواسی‌و بەهۆی ناكۆكی نێوخۆییەوە تەمموزی رابردوو یەكێك لە فەرماندەكانی لیوای ئەبوسلیم كوژراو ئابی رابردووش هێرشی كردە سەر كەمپی ئاوارەكان لە شاری تاورغا. لیوای نەواسی: هەروەها بە هێزی هەشتەمیش دەناسرێت، یەكێك لە هێزەكانی سەربە حكومەتی ویفاقی نیشتمانی، باوەڕ وایە كە ئەم هێزە لە پشت رفاندنی بەڕێوەبەری دارایی دەستەی وەبەرهێنانی لیبیاوەیە لە كۆتایی تەمموزی رابردوودا، لەماوەی رابردوودا ئەم لیوایە لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی معێتیقیە جێگیربوون، دوای گومانبردن بەوەی كە گروپێكی نەیار هەوڵی كۆنترۆڵكردنی ناوچەكە دەدەن. ئایاری 2017 هێزەكانی لیوای نەواسی تانكیان لە شەقامەکانی تەرابلوسدا بڵاوكردەوەو وەك بۆ ناڕەزایەتیی نیشاندان بەرامبەر بە "محەمەد سیالە" وەزیری دەرەوەی حكومەتی ویفاق كە خەلیفە حەفتەری وەك فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی لیبیا ناساند. هێزەكانی بەرپەچدانەوەی تایبەت: ئەم هێزانە سەربە وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی ویفاقن، یەكێك لەو میلیشیایانەی كە زۆترین مشتومڕی لەسەرە، لە تەمموزی رابردوودا هێزەكە دوو رۆژنامەنوسی بیانی ئازادكرد، دوای دوو مانگ دەستگیركردن لە بنكەی ئاسمانی معێتیقیە بە پاساوی لێكۆڵینەوە لێیان، چەند مانگێكیش پێش ئەوە هێزەكە تۆمەتەكانی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی تایبەت بە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤی رەتكردەوە. ئەم هێزانە یەكێك لە كەسایەتییە دیارەكانی تەرابلوس بەناوی "عەبدولڕەئوف كارە" سەرۆكایەتیان دەكات، ئەركی سەرەكیان بریتیە لە روبەڕوبونەوەی تاوان‌و بازرگانیكردن بە مادە هۆشبەرەكان، دواتریش ئەركی دەستگیركردنی ئەوانەی گومان دەكرێت سەر بە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیی " داعش" بن لەئەستۆگرت. ئایاری رابردوو ئەنجومەنی سەرۆكایەتی فەرمانیدا بە هەڵوەشاندنەوەی هێزەكانی بەرپەرچدانەوەی تایبەت‌و تێكەڵاوكردنیان لەگەڵ دەزگای نەهێشتنی تاوانی نارێكخراو‌و تیرۆر، بەڵام تائێستا ئەو هێزانە ئامادەنین ئەو بڕیارە جێبەجێ بكەن‌و بەردەوامن لە دەستگیركردنی گومانلێكراوان‌و بڵاوكردنەوەی چالاكییەكانیان لە پەیجی تایبەتی خۆیان لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك. میلیشاكانی تری تەرابلوس: * لیوای ( البقرە): ناوی ئەم هێزە لە فەرماندەكەیەوە " بەشیر خەلەف ئەڵا"ەوە وەرگیراوە كە بە " بەشیرە بەقەرە" ناسراوە، یەكێك بوو لەو میلیشیانەی كە بەشداری شەڕۆ پێكدادانەكانی دەوروبەری فڕۆكەخانەو بنكەی ئاسمانی معێتیقییەی كردوووە. دوای شەڕێكی خوێناوی لەگەڵ هێزەكانی بەرپەرچدانەوەی خێرا، وەزیری ناوخۆی حكومەتی ویفاق فایز سەراج، بڕیاریدا بەهەڵوەشاندنەوەی ئەم لیوایە، بەڵام تائێستا بەردەوامە لە كارەكانی. * فەیلەقی سەلاح بەركی: پشتیوانی لە كۆنگرەی گشتی نیشتمانی دەكات، ئەو پەرلەمانەی كە ئیسلامییەكان تێیدا زۆرینەن، هەروەها پشتیوانی لە حكومەتی رزگاری نیشتمانی دەكات كە رەتیدەكاتەوە دانبنێت بەو دامەزراوانەی كە نەتەوە یەكگرتووەكان پشتیوانیان لێدەكات. هەروەها ئەم فەیلەقە پەیوەندی بە هێزەكانی " فەجری لیبیا" ەوە هەیە كە سەربە كۆنگری گشتی نیشتمانی‌و سەربە ئەندامی پێشووی كۆنگرەكە سەلاح بادییە كە دوای شەڕ‌و پێكدادانی ئەمدواییە بڕیاریدا هێزەكانی لە دەرەوەی لیبیاوە رەوانەی وڵات بكاتەوە. بادی ساڵی 2014 سەركردایەتی هێزەكانی فەجری لیبیای كرد بۆ بەرگریكردن لە دەسەڵاتەكانی كۆنگرەی فەجری لیبیا لە تەرابلوس، ئەوەش بووە هۆی وێرانبوونی فڕۆكەخانەی تەرابلوسی نێودەوڵەتی. * لیوای حەوت لە تەرهونە ( كانیات): شەڕوپێكدانانەكانی 26‌و 27ی ئابی رابردوو دەگەڕێتەوە بۆ لیوای حەوت لە تەرهونە، كە بە كانیات دەناسرێت، بەهۆی فەرماندەكەیەوە كە ناوی (محەمەد كانی) یە. بنكەی سەرەكی ئەم هێزە شاری تەرهونەیە كە دەكەوێتە 60 كیلۆمەتری باشوری خۆرهەڵاتی تەرابلوسی پایتەخت. میلیشیاكانی شۆڕشگێڕانی لیبیا، هێزەكانی ئەبوسلیم، لیوای نەواسی، لەماوەی رابردوودا رێككەوتن لەسەر راگرتنی شەڕ لەدژی لیوای تەرهونە، ئەوەش دوای ئەوەی ئەو هێزە بەڵێنیدا لە  پێگەكانی لە ناوەڕاستی تەرابلوس بكشێتەوە. ئەنجومەنی نیشتمانی خۆی لە لیوای تەرهونە بەدووردەگرێت، سەرەڕای ئەوەی پەیوەندی بەو قەوارەوە هەیە كە نەتەوە یەكگرتوەكان پشتگیری لێدەكات، لە ساڵی 2017دا دەنگۆ ئەوە بڵاوبوەوە كە لیواكە لە هێرشێكدا لە تەرهونە هەشت ئەندامی خێزانێكی كوشتووە. لیوای حەلبوس: بنكەی سەرەكی شاری میسراتەیە، حوزەیرانی 2017 فایز سەراج سەرۆكی حكومەتی ویفاقی نیشتمانی، فەرماندەی ئەو لیوایەی كردە فەرماندەی گشتی هێزەكانی لە ناوچەی ناوەندیی سەربازیی. ئەم لیوایە سەر بە قەوارەیەكی بچوترە كە بە فەیلەقی 310 ناودەبرێتو سەربە ئەنجومەنی سەرۆكایەتی بوو، بەڵام ئێستا ئەمیش وەك لوای تەرهونە نازانرێت سەربە كێیە.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دوای زیاتر لە شەش مانگ دانوستان، دواجار وادەی سەرەتاكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەركەوتن، لەو دانوستانە تاقەتپڕوكێنەدا هەندێك لایەن بە سود‌و هەندێكی تر بە زیانەوە لێی دەرچوون. (درەو میدیا) لەم راپۆرتە شیكارییەدا لایەنی براوە‌و دۆڕاوی دانوستان دیاری دەكات. پارتی دیموكراتی كوردستان براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بوو لە 30 ئەیلولی 2017، لەكۆی (111) كورسی پەرلەمان، (45) كورسی بەدەستهێنا. پارتی بەوپێیەی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن بوو، جڵەوی دانوستانەكانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بەدەستەوە بوو، بەڵام هەندێك هۆكار وایانكرد، وەكو پێویست سود لەو كارتە بەهێزە وەرنەگرێت. پرسی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و كاندیدكردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، تاڕادەیەك كارتە بەهێزەكەی دەستی پارتییان لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا لاوازكرد. وەفدی دانوستانكاری پارتی، لەپێناو كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، باجیان بە هەندێك لە پشكەكانی خۆیاندا لە كابینەی نوێدا. پارتی بۆ زامنكردنی كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، جارێكی تر بزوتنەوەی گۆڕانی گەڕاندەوە بۆ ناو دەسەڵات، ئەمە لەكاتێكدابوو پێشتر‌و بەهۆی ناكۆكییەكانی چوار ساڵی رابردووەوە، هێڵی سوری لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان دانا بوو، ئەمەش جۆرێك بوو لە پاشەكشێی سیاسی پارتی لەبەردەم دەنگدەرەكانیدا لەپێناو كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم. سەرباری ئەمانەش، شكستی دواكەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بۆ ماوەی زیاتر لە (6) مانگ، بەپلەی یەكەم بەرپرسیارێتییەكەی كەوتە ئەستۆی پارتییەوە. بەڵام لەبەرامبەردا، وەفدی دانوستانكاری پارتی سەركەوتوو بوو لەوەی جارێكی تر، هەردوو پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆكی حكومەتی هەرێم لای پارتی‌و بەدیاریكراویش ئەندامانی خانەوادەی بارزانی بهێڵێتەوە. پارتی لەم خولەی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا، بەشێوەیەكی زیرەكانە لەكاتی خۆیدا كارتەكانی بەكارهێنا، توانی دوای مشتومڕێكی زۆر یەكێتی راكێشێتە ناو حكومەتەوە، لەمەشدا سودی لە رێككەوتنە پێشوەختەكەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا بینی، سەرباری ئەو زۆرینەیەی كە لەم خولەدا خۆی لە پەرلەمان هەیەتی. یەكێكی تر لە خاڵە بەهێزەكانی پارتی لەم خولەدا، كۆتایهێنان بوو بە بەرەی ئۆپۆزسیۆن، كە لە چوار ساڵی رابردوودا كێشەی گەورەیان بۆ دروستكرد، بەدیاریكراویش بزوتنەوەی گۆڕان. یەكێتی نیشتمانی كوردستان سەرباری گومانەكان لە ساختەكردنی ئەنجامی ئەلیكترۆنی هەڵبژاردن، دواجار یەكێتی بوو بە براوەی دووەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان‌و لەكۆی (111) كورسی پەرلەمان، (21) كورسی بردەوە. یەكێتی كە بەهۆی گومانی ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن، زیانێكی گەورە بەر ناوبانگە سیاسییەكەی كەوت لەناو دەنگدەرانی هەرێمدا، نەیتوانی لە دانوستانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا هەندێك لەو وێنا شێواوە، بسڕێتەوە. ئەم حزبە كە رۆژگارێك بە سەرۆكایەتی جەلال تاڵەبانی شاسواری مەیدانی دانوستان بوو، ئەمجارەو لە دانوستانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا وەكو حیزبێكی بێ دیدگا دەركەوت. وەفدی دانوستكاری یەكێتی، هیچ تێڕوانینێكی روونی بۆ بەرنامە‌و ئەجێنداكانی حزبەكەی نەبوو، ئەوەی زیاتر دانوستانی لەسەركرد، وەرگرتنی ژمارەیەكی زیاتری پۆست بوو، بۆ رازیكردنی جەمسەرە جیاوازە‌و ناكۆكەكانی ناو حیزب. یەكێتی لە وەرگرتنی پشكەكانیدا تاڕادەیەك سەركەوتوو بوو، بەڵام لە زاڵكردنی گوتاری سیاسی خۆیدا شكستی هێنا، وەفدی دانوستكاری یەكێتی لەسەرەتاوە دەیویست وەكو "شەریكی راستەقینە" بچێتە حكومەتەوە، بەڵام دواجار وەكو "بەشدار"ێك چووە ناو حكومەتەوە، تەنانەت كەوتە بەردەم هەڕەشەی پەراوێزخستن لە كابینەی نوێدا‌و دیمەنەكانی پەراوێزخستنیشی بەتەواوەتی نیشان درا. یەكێتی زوو لە نیازی پارتی بۆ كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و پێویستی پارتی بەو پۆستە گرنگە تێگەیشت، بەڵام نەیتوانی وەكو پێویست سود لەو كارتە بەهێزە وەرگرێت، لەمەشدا دوركەوتنەوە یەكێتی لە بزوتنەوەی گۆڕان كاریگەری هەبوو، پارتی بەر لە یەكێتی، بزوتنەوەی گۆڕانی بۆ خزمەتی خوستە سیاسییەكەی خۆی زامن كرد‌و كارتی دەستی یەكێتی سوتاند. یەكێتی كە حوكمڕانی زۆنێكی گەورەی هەرێمی كوردستانە، دەبوو لەگەڵ پارتیدا بڕیار بدات لەسەر بەرنامەی حكومەت‌و بەشداری لایەنەكانی تر، بەڵام سودی لە خاڵی هێزی خۆی وەرنەگرت‌و جڵەوی دەستپێشخەری سیاسی لەدەستدا. یەكێتی ئەمجارەش ئەو وێنایەی لای دەنگدەرانی خۆی‌و دەرەوەی خۆشی تۆخكردەوە كە حزبێكە هیچ روئیایەكی بۆ پرۆسەی سیاسی بەگشتی‌و بەتایبەتیش سیستمی ئیداری‌و حوكمڕانی هەرێم‌و زۆنەكەی ژێر دەستی خۆشی نییە، جگە لە زامنكردنی پۆست بۆ دەستڕۆشتووەكانی. لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017دا یەكێتی روبەڕووی تۆمەتی "خیانەت" كرایەوە لە كەركوك، وەفدی دانوستانكاری یەكێتی هەلێكی گەورەی لەبەردەمدا بوو لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێدا، هەندێك لەو وێنایە كاڵبكاتەوە كە لەبارەی كەركوكەوە لەسەر حزبەكەی دروستكراوە، بەڵام نەیتوانی گرەنتی هەڵبژاردنی پارێزگارێكی یەكێتی بكات بۆ كەركوك هاوكات لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نوێدا‌و قایل بوو بەوەی چارەنوسی كەركوك بداتەدەست بارزانی لە داهاتوودا. تاكە خاڵی سەركەوتنی یەكێتی لە دانوستانی ئەمجارەدا تەنیا ئەوەبوو، لەسەرەتاوە تاڕادەیەك توانی ستۆپ بە پارتی بكات‌و ناچاری بكات بەبێ یەكێتی كابینەی نوێ پێكنەهێنێت، ئەمە تاڕادەیەك گڕوتینی بە یەكێتییەكان بەخشی، بەڵام دواجار بە رۆشتنی بۆ ناو حكومەت بەشێوەیەكی پەلەپروزە‌و دوای هەڕەشەكەی بارزانی، بەهای ئەو خۆڕاگرییەشی سڕییەوە. وەفدی دانوستانكاری یەكێتی كە چەندجارێك گۆڕانكاری بەسەردا هات، لەسەرەتاوە سەقفێكی بەرزی بۆ خواستەكانی لە كابینەی نوێ دانا، بەڵام دواجار بە بڕێكی زۆر كەمتر لە خواستەكانی قایل بوو، ئەمە وایكرد دیمەنەكە وا دەربكەوێت یەكێتی داواكارییەكانی لە كابینەی نوێدا جێبەجێ نەكراوە. بزوتنەوەی گۆڕان بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا گورزێكی گەورەی بەركەوت‌و رێژەی 50%ی كورسییەكانی لەدەستدا. ئەم بزوتنەوەیە لەسەرەتاوە بانگەشەی ساختەكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی كرد، بەڵام دواجار ئەنجامەكانی قبوڵ كرد، ئەمە لەناو دەنگدەرانی هەرێم بەشێوەیەكی گشتی، بەزیان بۆ ناوبانگی بزوتنەوە شكایەوە. بزوتنەوەی گۆڕان هەڵبژاردنی دۆڕاند، بەڵام دانوستانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی بردەوە، بە (12) كورسییەوە دەستكەوتی زۆری كۆكردەوە‌و وەكو یەكەمین لایەن لەدوای پارتییەوە سواری شەمەندەفەری دەسەڵات بوو. سەركەوتنی وەفدی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆكردنەوەی پۆستی زیاتر بەبەراورد بە كورسییەكانی لە پەرلەمان، بەواتای سەركەوتنی نییە لەناو پرۆسەی سیاسیدا بەگشتی. وەفدی دانوستانكاری بزوتنەوەی گۆڕان بە 12%ی كورسی پەرلەمانەوە 20%ی كێكی دەسەڵاتی بڕی، بەڵام بەمە گورزێكی گەورەی دا لە وێنای بزوتنەوەكە لای دەنگدەران، بەتایبەتیش دوای چوار ساڵ ناكۆكی سیاسی لەگەڵ پارتی، جارێكی تر‌و بە لاوازی گەڕایەوە بۆ لای ئەو حزبە. تاكە خاڵی سەركەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان لە دانوستانی كابینەی نوێی حكومەتدا ئەوە بوو، توانی هێڵی سوری پارتی لەسەر خۆی هەڵگرێت، گۆڕان وایكرد پارتی ناچاربێت جارێكی تر بیباتەوە ناو مەتبەخی پێكهێنانی حكومەت‌و پرۆسەی سیاسی، لەمەشدا باجی بە هەندێك لە بنەما سیاسییەكانی خۆیدا، بەتایبەتیش لە پرسی سیستمی حوكمڕانی هەرێم‌و دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم. بەشێوەیەكی گشتی، بزوتنەوەی گۆڕان براوەی یەكەمی دانوستان‌و دۆڕاوی یەكەمی هەڵبژاردن‌و ئەو گوتارە سیاسیانە بوو كە پێشتر خۆی بانگەشەی بۆ دەكردن. بزوتنەوەی گۆڕان كە باجی دا بە تەواوی گوتارە سیاسییەكەی خۆی لەپێناو بەشداریكردن لە حكومەت، وەكو پێویستیش نەیتوانی سود لە ناكۆكی نێوان پارتی‌و یەكێتی وەرگرێت بۆ پچڕینی ژمارەیەكی زیاتری پۆست‌و چەسپاندنی بەرنامە سیاسییەكانی، ئەمە بەپێچەوانەی نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەكەوە كە بەشێوەیەكی شارەزایانە سودی لە ناكۆكییەكانی نێوان دوو حزبە دەسەڵاتدارەكە دەبینی بۆ چەسپاندنی خواستە سیاسییەكانی.  بزوتنەوەی گۆڕان، بۆ بەشداربوون لە حكومەت، گورزێكی گەورەشی لەبەری ئۆپۆزسیۆن لە كوردستان دا، كە رۆژگارێك خۆی سەرۆكایەتی ئەو بەرەیەی دەكرد. كۆمەڵی ئیسلامی لەدوای پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی، براوەی سێیەمی هەڵبژاردن بوو، براوە بەو واتایەی ژمارەی كورسییەكانی لەناو پەرلەمان یەك كورسی زیادی كرد. كۆمەڵی ئیسلامی كە بوو بە خاوەنی (7) كورسی، گوتاری سیاسی خۆی كە گوتارێكی ئۆپۆزسیۆن بوو، كردە قوربانی بەشداربوونی لە كابینەی نوێی حكومەت.  لەسەرەتاوە پارتی وەكو لایەنی دەستپێشخەر بۆ پێكهێنانی كابیەی نوێی حكومەت، كۆمەڵی ئیسلامی نادیدە گرت، بەڵام كۆمەڵ پەیامەكەی بەجددی وەرنەگرت‌و هەر گرەوی لەسەر بەشداربوون لە حكومەت دەكرد. تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە، كە نەخشەی پێكهاتەی كابینەی نوێی حكومەت لە كۆتاییدایە، كۆمەڵ ئیسلامی وا دەردەكەوێت هەر چاوەڕوانە بەشداری پێبكرێت، چونكە هێشتا بە فەرمی راینەگەیاندووە، دەبێت بۆ هێزێكی ئۆپۆزسیۆن بۆ چوار ساڵی داهاتوو. ئەم چاوەڕوانییە، لە دوو سەرەوە زیانی بە ناوبانگی سیاسی كۆمەڵ گەیاندووە، لەلایەك پێگەی كۆمەڵی لای هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەم خولە بەتایبەتی (جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی) لاوازكردووە، لەلایەكی تر، سەنگی سیاسی حزبەكەی لەلای دوو هێزە سیاسییە دەسەڵاتدارەكە (پارتی‌و یەكێتی) لاواز كرد. یەكێتی نیشتمانی بەمدواییە هەوڵیدا كۆمەڵی ئیسلامی وەكو كارتێك بەدەستی خۆیەوە لەبەرامبەر پارتی بەكاربهێنێت، ئەمەش نەك هێزی بە كۆمەڵ نەبەخشی، هەندێكیش زیانی بە ناوبانگە سیاسییەكەی گەیاند، بەبێ ئەوەی هیچ دەستكەوتێكی سیاسی لێ بچنێتەوە.  بەگشتی كۆمەڵ بەم فۆرمە لە دانوستان، هەم حكومەتی لەدەستدا‌و هەم جەماوەرەكەی، هەڵبژاردنی بردەوە‌و دانوستانی دۆڕاند. كۆمەڵی ئیسلامی سەرباری مانەوەی لە دەرەوەی دەسەڵات، بەڵام پێناچێت بۆ چوار ساڵی داهاتوو بتوانێت سەركردایەتی بەرەی ئۆپۆزسیۆن بكات لە كوردستان، ئەمەش رەنگە بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو زیان لە دەنگەكانی بدات. یەكگرتووی ئیسلامی ئەم حزبە دۆڕاوی گەورەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بوو، هاوشێوەی بزوتنەوەی گۆڕان 50%ی كورسییەكانی لە پەرلەمان لەدەستدا. دوای شكستی هەڵبژاردن، یەكگرتوو خۆڕێكخستنەوەی ناوخۆیی بەلاوە گرنگتر بوو لە بەشداری لە حكومەت، ئەم حزبە سەركەوتوو بوو لەوەی خۆی لە تانەی شەقام پاراست، بڕیارە بەپەلەكەی بۆ هەڵبژاردنی بەرەی ئۆپۆزسیۆن تا چوار ساڵی داهاتوو، تاڕادەیەك حزبەكەی لەو نیگەرانییە ناوخۆییانە پاراست كە لەدوای شكستی هەڵبژاردنەوە دروستبوو. بە پێچەوانەی كۆمەڵی ئیسلامی، پارتی وەكو لایەنی سەرەكی پێكهێنەری حكومەت، چەندینجار داوای لە یەكگرتوو كرد بەشداری حكومەت بكات، بەڵام رەتیكردەوە، یەكگرتوو بەم هەنگاوە زیانە جەماوەرییەكانی خۆی لە ئاستێكدا راگرت، نەیهێشت لەوە زیاتر تەشەنەبكات. ئێستا یەكگرتوو هێزێكی ئۆپۆزسیۆنە، بەڵام ئۆپۆزسیۆنبوونەكەی شێوازە نەریتییەكەی پێشتری خۆی تێنەپەڕاندووە، وا دەردەكەوێت ئەم حزبە لە سوڕی متبوونی تەواوەتیدا بێت. جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەتوانرێت وەكو هێزێكی براوە ئەژماربكرێت، لەیەكەمین ئەزمونی بەشداریكردندا لە هەڵبژاردن، (8) كورسی پەرلەمانی بردەوە. هەرچەندە لە كەمپەینی هەڵبژاردندا بانگەشەی گەیشتنی بە "ترۆپكی دەسەڵات" دەكرد، بەڵام دوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردن، هەرزوو بەبێ دوودڵی ریزی ئۆپۆزسیۆنی هەڵبژارد. جوڵانەوەی نەوەی نوێ جگە لە ئۆپۆزسیۆنبوون هیچ بژاردەیەكی سەلامەتتری لەبەردەستدا نەبوو، چونكە لەلایەك پارتی ئامادە نەبوو بەشداری پێبكات، لەلایەكی تر بەشداربوونی لە حكومەت بە قەبارەی ئێستایەوە، وەكو خۆكوشتنێكی سیاسی دەبوو، ئەمەش بەلەبەرچاوگرتنی بانگەشە سیاسییەكانی ئەو جوڵانەوەیە لەدژی دوو پارتە دەسەڵاتدارەكە لەلایەك‌و لەبەرامبەر بزوتنەوەی گۆڕان لەلایەكی تر. ئەم جوڵانەوەیە هەر لەسەرەتای دەستوپەنجە نەرمكردنەوە لەگەڵ سیاسەت لە هەرێم، كەوتە ناو هەڵەیەكی سیاسییەوە، كە ئەوەش تاڕادەیەك بە زیان بۆ ناوبانگی جوڵانەوەكە شكایەوە، ئەم جوڵانەوەیە لەسەرەتاوە بڕیاریدا پەرلەمان بایكۆت بكات، بەڵام دواجار پاشگەزبووەوە پەرلەمانتارە دەرچووەكانی ناردە ناو پەرلەمانەوە. سەرباری بەشداریكردنی، ئەندامانی ئەم جوڵانەوەیە لە پەرلەمان تائێستا جوڵەیەكی سیاسی ئەوتۆیان نەكردووە كە رایگشتی دروستبكات، گوتارو جوڵە سیاسییەكانیان لەناو پەرلەمان هێشتا گوتارەكەی پێشووی بزوتنەوەی گۆڕانی لەسەردەمی ئۆپۆزسیۆنبووندا تێنەپەڕاندووە. ئێستا جوڵانەوەی نوێ بووە بە هێزێكی پەرلەمانی، بەڵام هێشتا فراكسیۆنەكەی پەرلەمان نەبووە بە روخساری جوڵانەوە سیاسییەكە‌و زیاتر شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەكە گوزارشت جوڵانەوەكە دەكات. شاسوار عەبدولواحید ئێستا لەلایەك بیر لە كۆكردنەوەی شەقامی ناڕازی‌و بەتایبەتی نارازییەكانی ناو گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو دەكاتەوە، لەلایەكی تریش بیر لە هێزە دەسەڵاتدارەكان‌و فەرمانڕەوایی دەكاتەوە‌و گوتارە سیاسییەكەی لە خاڵێكدا چڕنەكردوەتەوە. سەرباری ئەوەی هێزێكی نوێیە، بەڵام بەپێی قەبارەی كورسییەكانی لە پەرلەمان‌و ئەو دامەزراوە میدیاییەی كە لە پشتیەوەیە، پێدەچێت نەوەی نوێ بۆ چوار ساڵی داهاتوو سەرۆكایەتی بەرەی ئۆپۆزسیۆن‌و دەنگی ناڕازی بكات لە كوردستان. پێكهاتەكان كەمینەكان یاخود ئەوەی ناوی لێنراوە "پێكهاتەكان"‌و بە سیستمی "كۆتا" لە پەرلەمانی كوردستان (11) كورسییان بۆ تەرخانكراوە، بەبێ هیچ دانوستانێكی ئەوتۆ، بوون بە براوەی كابینەی نوێی حكومەت. پێكهاتەكان كە بریتین لە (توركمان- مەسیحی)، پۆستی سكرتێری پەرلەمانی كوردستانیان (كە دواتر دەبێتە جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان) برد، ئەم پۆستە لەم خولەدا دوو ساڵ لای توركمان‌و دوو ساڵەكەی تری لای مەسیحییەكان دەبێت، پێدەچێت لە حكومەتیش پۆست وەرگرن. واتا پێكهاتەكان براوەیەكی گەرەنتیكراوی هەڵبژاردن‌و براوەی كابینەی نوێی حكومەتیش بوون. ئەوانی تر حزبی شیوعی لە هەڵبژاردندا دەنگەكانی كەمی كرد، هەرزوو بڕیاری خۆی یەكلاكردەوە‌و بۆ چوار ساڵی داهاتوو بوو بە ئۆپۆزسیۆن، حزبی سۆسیالیس دیموكراتی كوردستان بەمایەی خۆیەوە لە هەڵبژاردن دەرچوو، لە پەرلەمانی تاكە كورسییەكەی خۆی خستە پاڵ پارتی‌و فراكسیۆنی هاوبەشی دروستكرد، پێدەچێت لە حكومەتیش پۆستێك وەرگرێت، بزوتنەوەی ئیسلامی بە یەك لیست لەگەڵ یەكگرتوو بەشداری هەڵبژاردنی كرد "لیستی بەرەو ئیصلاح"، هەڵبژاردنی دۆڕاند‌و تاكە كورسییەكەشی لە پەرلەمان لەدەستدا، ئەم حزبە هێشتا بڕیاری خۆی یەكلانەكردوەتەوە‌و پێدەچێت بەبێ كورسیش لە پەرلەمان، پۆستێكی لە حكومەت پێبدرێت.