راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ بەدەستپێشخەری ژمارەیەك پەرلەمانتاری سەربە پارتی‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان، لە پەرلەمانی كوردستانەوە بە یاسایەك تەمەنی پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژدەكرێتەوە، پارتی دەیەوێت پارێزگاری هەولێر بگۆڕێت، گۆڕان دەیەوێت پارێزگارو پۆستەكانی سلێمانی بهێڵێتەوە، یەكێتیش دەیەوێت پۆستێكی نوێ بۆ سەركردەكانی ئامادە بكات. زیاتر لە ساڵێكە وادەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان كۆتایی هاتووە، ئەم ئەنجومەنانە‌و پارێزگارەكانیش بەبێ بوونی هیچ پاڵپشتییەكی یاسایی كاروباری خۆیان بەڕێوەدەبەن. سێ پارێزگای هەرێمی كوردستان (هەولێر، سلێمانی، دهۆك) دوچاری ئەم كێشەیە یاساییە بوون، پارێزگای هەڵەبجە بەهۆی ئەوەی پارێزگایەكی تازەدروستكراوە، دۆخی تایبەتی هەیە‌و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای تێدا نەكراوە، ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە بڕیاربوو بەرێككەوتنی سیاسی نێوان لایەنەكان‌و بەشێوازی دامەزراندن پێكبهێنرێت، بەڵام ئەوەش بەهۆی ناكۆكی نێوان لایەنەكانەوە تائێستا دروستنەكراوە، پارێزگاری هەڵەبجەش لەچوارچێوەی رێككەوتنی سیاسی نێوان یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕان بەشێوازی دامەزراندن دانراوە. پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان بەپێی یاسای كارپێكراو، كارەكانیان لەچوارچێوەی وەزارەتی ناوخۆدایە، رۆژی 29ی ئایاری ئەمساڵ وەزارەتی ناوخۆی هەرێم بە نوسراوێك هەموو ئەنجومەنەكانی ئاگاداركردەوە بەهیچ جۆرێك هیچ    بڕیارێك دەرنەچوێنن. وەزارەتی ناوخۆ ئەم نوسراوەی بە پشتبەستن بە رادەربڕینێكی ئەنجومەنی شورای هەرێم كردوو، كە رۆژی 19ی ئازاری ئەمساڵ دەرچووە‌و تێیدا هاتووە" بڕیارەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە دوای رۆژی 21/9/2018وە نایاساین"، واتە لەو رۆژەوە ئەنجومەنەكان شەرعیەتیان لەدەستداوە، پارێزگارەكانیش كە لەلایەن ئەنجومەنەكانەوە هەڵبژێردراون، ئەوانیش شەرعیەتی یاساییان نەماوە. پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان كە پێشتر بە هەڵبژاردن‌و دەنگدان خەڵك دروستكراون، ئێستا بۆ مانەوە پەنایان بۆ پەرلەمان بردووە.  چەند رۆژێكە پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی ئەوەیە دەرچەیەكی یاسایی نوێ بۆ كاری ئەنجومەنی پارێزگاكان بدۆزێتەوە‌و بەشێوەی یاسایی وادەی كاركردنیان درێژبكاتەوە تا ئەو كاتەی هەڵبژاردنێكی نوێ دەكرێت یاخود بە هەر شێوازێكی تر چارەنوسی ئەم ئەنجومەنانە یەكلادەكرێتەوە. چارەسەرێكی یاسایی ! (19) پەرلەمانتار لە هەرسێ فراكسیۆنی (پارتی، یەكێتی، گۆڕان) لە پەرلەمانی كوردستان بە ئیمزای خۆیانەوە پرۆژەیەكیان پێشكەش كرد بۆ هەمواركردنەوەی یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. پەرلەمانی كوردستان هەر زوو بۆ ئەم پرسە هاتەدەست، ئەمڕۆ لە كۆبونەوەیەكدا بەشێوەیەكی خێرا خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كرد‌و هێمن هەورامی جێگری سەرۆكی پەرلەمان بە ئیمزای خۆیەوە پێشنیازی هەموارە یاساكەی رەوانەی لیژنە پەیوەندیدارەكان كرد بەمەبەستی ئامادەكردن راپۆرتی كۆتایی. بڕیارە سبەینێ كاتژمێر 11ی پێشنیوەڕۆ پەرلەمان جارێكی تر كۆببێتەوە بۆ خوێندنەوەی دووەمی پرۆژە هەموارەكە‌و پەسەندكردنی. كاتژمێر 12ی نیوەڕۆی ئەمڕۆ هەر دوای كۆبونەوەی پەرلەمان، بەشێوەیەكی خێرا هەردوو لیژنەی (كاروباری یاسایی)و لیژنەكانی (پێشمەرگەو ناوخۆو ئاسایش‌و ئەنجومەنە خۆجێیەكان) كۆبونەوە بەمەبەستی ئامادەكردنی راپۆرتی كۆتایی. پارێزگار لە دەرەوەی ئەنجومەن ئەو پرۆژە یاسایەی كە ئێستا لەبەردەم پەرلەماندایە ناوی "پێشنیازی یاسای هەمواری یاسای ژمارەی 3ی ساڵی 2009 یاسای پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان"ە. ماددەی یەكەمی ئەم پرۆژە یاسایە داوای هەمواركردنی خاڵی (1) لە بڕگەی سێیەمی ماددەی (شەشەم)ی یاساكە دەكات. "هەڵبژاردنی پارێزگار لەنێوان ئەندامانی ئەنجومەن بەزۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامان ئەنجومەن.." ئەمە ئەو دەقە یاسایەیە كە داواكراوە هەموار بكرێتەوە. هەموارە نوێیەكە دەڵێت" هەڵبژاردنی پارێزگار لە دەرەوەی ئەندامانی ئەنجومەن یان لەنێوانیاندا بەزۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەن دەبێت..". جیاوازی نێوان یاسا بنەڕەتییەكە‌و پێشنیازە هەمواركراوەكەی ئەوەیە، بەپێی یاسا بنەڕەتییەكە رێگە بە كەس نادرێت ببێت بە پارێزگار ئەگەر ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا نەبێت، بەڵام هەموارەكە كە ئێستا پەرلەمان دەیەوێت پەسەندی بكات، دەرگا لەبەردەم ئەوە دەكاتەوە كەسێك لە دەرەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش پۆستی پارێزگار وەرگرێت، بەڵام لە هەردوو حاڵەتەكەدا دەبێت پارێزگار بە دەنگی زۆرینەی رەها واتە دەنگی (50+1) كۆی ئەندامانی ئەنجومەن هەڵبژێردرێت. بۆیان درێژدەكرێتەوە پرۆژە یاساكەی پەرلەمانی كوردستان تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان تا هەڵبژاردنی خولێكی نوێی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژدەكاتەوە، ئەمەش لەكاتێكدایە تائێستا هیچ وادەیەك بۆ بەڕێوەچوونی ئەو هەڵبژاردنە دیارینەكراوە. دەقی هەموارەكە بەشێوەیەكە، ئەو ماوەیەشی كە ئەنجومەنەكان لەدەرەوەی شەرعیەتی یاسایی كاریان كردووە، كارەكانیان بۆ كراوە بە یاسایی، چونكە دەقی هەموارەكە دەڵێ" بەدەر لە حوكمی بڕگەی دووەم لەماددەی چواردەهەمی یاساكە، ئەم خولەی پارێزگاكان لە پیادەكردنی تایبەتمەندییەكانیان لەكاتی (كۆتایهاتنی ماوەی یاساییان تا هەڵبژاردنی خولێكی نوێی ئەنجومەن) بەردەوام دەبن". چەند سەرەنجێكی تر پەیمانگەی كوردی بۆ هەڵبژاردن لە راپۆرتێكدا بۆچونی خۆی لەبارەی ئەو هەموارە بڵاوكردەوە كە ئێستا لەبەردەم پەرلەمانی كوردستاندایە، لە راپۆرتەكەدا پەیمانگەكە چەند تێبینییەكی خستوەتەڕوو كە ئەمانەن: * ئامانج لە دەرچوونی یاسای پارێزگاكان قوڵكردنەوەی پرەنسیپی لامەركەزییە لەڕێگەی هەڵبژاردنی نوێنەرانی خۆجێی پارێزگاكان، بەڵام ئەم هەمواركردنە مافی هەڵبژاردن بۆ دیاریكردنی پارێزگار لە هاوڵاتیان دەسەنێتەوەو ئەوەش كوشتنی رۆحی لامەركەزیەتە. * چەسپاندنی لامەركەزیەتی كارگێڕی پێویستی بە زیاد لە یاسایەكەو تەنها بە یاسای پارێزگاكان رووماڵناكرێت، چ جای ئەوەی وەك ئێستا بە پەلەپروزكێ‌و پینەوپەڕۆ ئەو دوو بڕگەیەی یاساكە هەمواربكرێتەوە.   * لەبری ئەوەی ماوەی كاركردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژبكرێتەوە، شەرعیەتی یاسایی‌و دیموكراسی ئەوە دەخوازێت، هەڵبژاردن بۆ خولی سێهەمی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامبدرێت. * هەڵبژاردنی پارێزگار لەدەرەوەی ئەنجومەنی پارێزگا، دەرگا لەسەر دەرچوونی ئەو پاڵێوراوانە دەكاتەوە كە دڵخوازی مەكتەب سیاسی حزبەكانن بە بەڵگەی ئەوەی دەنگی راستەوخۆی هاوڵاتیانی بەدەستنەهێناوە. هەموارەكە بۆچی ؟ پرۆژە یاساكە پێشنیازكراوەكەی پەرلەمانی كوردستان لەبارەی هۆكاری دەرچواندنی ئەم یاسایەوە دەڵێ" بەمەبەستی دروستنەبوونی بۆشایی یاسایی لە ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و بەردەوامبوونی ئەنجومەنەكان لەپیادەكردنی تایبەتمەندییەكانیان بەمەبەستی فەراهەمكردنی‌و گەیاندنی خزمەتگوزارییەكان بۆ هاوڵاتیان بەشێوەیەكی باشتر، ئەم یاسایە دەرچوێندرا". بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەدەر لەم پاساوە یاساییە كە لە پرۆژە پێشنیازكراوەكەدا نوسراوە، بەهانەی گرنگتر لە ئارادایە كە وایكردووە پەرلەمانی كوردستان‌و بەدیاریكراویش هەرسێ لایەن (پارتی، یەكێتی، گۆڕان) بەپەلە دەستبكەن بە هەمواری یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكان. پاساوی پارتی پارتی دیموكراتی كوردستان سەركردایەتی هەوڵی هەموارەكە دەكات، پارتی دەیەوێت (نەوزاد هادی) پارێزگاری هەولێر بگۆڕێت، بەڵام لەناو ئەندامانی فراكسیۆنەكەی لە ئەنجومەن هیچ بەدیلێكی نییە كە بتوانێت جێگاكەی نەوزاد هادی پربكاتەوە، پارتی دەیەوێت لە دەرەوەی ئەندامانی فراكسیۆنەكەی لە ئەنجومەنی پارێزگا كەسێكی تر بكات بە پارێزگار. بەگوێرەی زانیارییەكان، پارتی پۆستێكی وزاری لەكابینەی نوێی حكومەت بە نەوزاد هادی دەدات‌و لەبری ئەو (فرسەت سۆفی) لە پۆستی پارێزگاری هەولێر جێگیر دەكات، فرسەت سۆفی پێشتر پەرلەمانتاربووە‌و ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا نییە، بەبێ ئەم هەموارە یاساییە ناتوانێت ببێت بە پارێزگار. سەرباری ئەمە، پارتی داوا دەكات ئەنجومەنی پارێزگاكان هەڵوەشێندرێنەوە‌و لەبری ئەوان ئەنجومەنی شارەوانییەكان كارا بكرێنەوە، پارتی كار لەسەر ئەم پرسە دەكات، دیارنییە كەی لایەنەكان دەگەنە رێككەوتن، چارەنوسی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش نادیارە، بۆیە پارتی دەیەوێت تائەو كاتەی چارەسەری پرسی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكرێت، پارێزگارەكانی لەناو چوارچێوەی یاسایدا كاربكەن. پاساوی بزوتنەوەی گۆڕان بزوتنەوەی گۆڕان كە رۆژگارێك دژی درێژكردنەوەی ماوەی یاسایی دامەزراوەكان بوو بەدیاریكراویش ماوەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئێستا پشتیوانی درێژكردنەوەی ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و پارێزگارەكان دەكات. بزوتنەوەی گۆڕان هاوشێوەی پارتی بەهانەی خۆی هەیە بۆ پشتیوانی لە هەموارە یاساییەكە، بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی پارێزگاری سلێمانی‌و كۆمەڵێك پۆستی تری قایمقام‌و بەڕێوەبەری ناحیە‌و فەرمانگەكانی لە سنوری سلێمانی‌و هەڵەبجە‌و ئیدارەی گەرمیان‌و راپەڕین بەدەستەوەیە، بەهۆی ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ پارتی لەبارەی پێكهێنانی حكومەت كردویەتی، پەیوەندییەكانی لەگەڵ یەكێتی تێكچووە‌و بەردەوام ترسی هەیە یەكێتی بەپشتبەستن بەتەواوبوونی وادەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان، پۆستە ئیدارییەكانی لێوەرگرێتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، درێژكردنەوەی تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان یەكێك لەو تەوەرانە بووە كە لە پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتیدا رێككەوتنی لەسەر كردووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان بەهیچ جۆرێك نەچووە ژێر باری فشارەكانی یەكێتی بۆ دوركەوتنەوە لە پارتی. سەرباری ئەمە، بزوتنەوەی گۆڕان لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان رێژەی دەنگەكانی 50% كەمیكرد، 30 نیسانی 2014 كاتێك هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان 24 كورسی هەبوو، بەڵام ئێستا ژمارەی كورسییەكان 12 كورسییە، گۆڕان ئێستا لە كۆی (32) كورسی، لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی (12) كورسی هەیە‌و كورسییەكی لە یەكێتی زیاترە، بەدرێژكردنەوەی ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان پارێزگاری لەو زۆرینەیە دەكات كە لە ئەنجومەنەكەدا هەیەتی، بەڵام لە هەر ئەگەرێكی تردا پۆستەكانی لەدەستدەدات. لەلایەكی ترەوە بزوتنەوەی گۆڕان بەهۆی ئەو پاشەكشێی لە دەنگەكانیدا كردویەتی، لەگەڵ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكاندا نییە‌و چاوی لەوەیە كۆتایی بە كێشە ناوخۆییەكانی بهێنێت‌و جارێكی تر بەهێزەوە بگەڕێتەوە بۆ ناو گۆڕەپانە سیاسییەكە، بزوتنەوەی گۆڕان تەنانەت لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش نەبوو، ساڵی رابردوو هەوڵی زۆریدا هەڵبژاردنی پەرلەمان دوابخرێت، بەڵام هەوڵەكانی سەركەوتوو نەبوو.  پاساوی یەكێتی ئێستا یەكێتی لە كۆی چوار پارێزگای كوردستان تەنیا یەك پۆستی پارێزگاری بەدەستەوەیە كە پۆستی پارێزگاری هەڵەبجەیە‌و لەچوارچێوەی رێككەوتنی سیاسیدا ئەو پارێزگارەی بەشێوەی "تعین"كردن بۆ دانراوە. بەڵام بەرپرسانی یەكێتی هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی بە نوێنەری خۆیان دەزانن‌و پشتیوانی لێدەكەن، ئەمە لەكاتێكدایە هەڤاڵ ئەبوبەكر وەكو نوێنەری دەنگدەرانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەو پۆستەی وەرگرتووە.  یەكێتی پشتیوانی هەمواری یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكان دەكات‌و ئیمزای لەسەر كردووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پاساوی سەرەكی یەكێتی بۆ پشتیوانی لە پرۆژە هەموارەكە زیاتر بەهۆی ئەو بڕگەیەوەیە كە دەرفەت دەدات پارێزگار كەسێك بێت لە دەرەوەی ئەندامانی ئەنجومەن، سەركردەكانی یەكێتی لە داهاتوودا ئەگەر بیانەوێت پارێزگار بە دیاریكراوی پارێزگاری سلێمانی لە پۆستەكەی دوربخەنەوە، دەرفەتی ئەوەیان دەبێت یەكێك لە سەركردەكانی حزبەكەیان لە پۆستی پارێزگاردا جێگیر بكەن، نەك ناچار بن پەنا بۆ هەڵبژاردنی ئەندامێكی ئەنجومەن ببەن كە هیچ پۆستێكی حزبی ئەوتۆیان نییە. ئیمتیازی ئەنجومەنەكان ئێستا لە هەرێمی كوردستان سێ ئەنجومەنی پارێزگا هەن كە ئەمانەن: •    ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر: پێكهاتووە لە (30) ئەندام •    ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: پێكهاتووە لە (32) ئەندام •    ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك: پێكهاتووە لە (28) ئەندام واتە بە تێكڕا ئێستا (90) كەس وەكو ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا لە هەرێمی كوردستان موچە وەردەگرن. موچەی مانگانەی هەر ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگا بە موچەی بنەرەتی‌و دەرماڵەوە (3 ملیۆن) دینارە، واتە مانگە (270 ملیۆن) دینار تەنیا بۆ موچەی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەڕوات، ئەمە جگە لە موچە‌و دەرماڵەی پارێزگارەكان. پێشتریش هەر ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە رێژەی (80%)ی كۆی موچەكانیان خانەشینكراون، واتا هەر ئەندامێكی خانەنشینكراوی ئەنجومەنەكان مانگانە (2 ملیۆن‌و 400 هەزار) دینار موچەی خانەشینی وەردەگرن، (121) كەس وەكو ئەندامی خولی پێشووی ئەنجومەنی پارێزگاكان موچەی خانەنشینی وەردەگرن، كۆی ئەو پارەیەی بەم خانەنشینكراوانە دەدرێت مانگانە (290 ملیۆن‌و 400 هەزار) دینارە. بەتەنیا ئەو پارەیەی كە لەساڵێكدا وەكو موچە بۆ ئەندامانی خانەنشینكراوی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەڕوات، (3 ملیارو 484 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینارە، ئەمەش پارەیەكی زۆرە‌و لەئاست بودجەی وەزارەتێكدایە. لەبارەی ئەنجومەنەكانەوە یەكەمین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان ساڵی 2005 بەڕێوەچوو، ئەمە هەڵبژاردنێك بوو لە چوارچێوەی هەڵبژاردنی پارێزگاكانی عێراق، ئەوكات هەرێم خاوەنی یاسای تایبەت بە پارێزگان نەبوو، هەڵبژاردنەكە بەپێی بڕیاری ژمارەی (71)ی دەسەڵاتی مەدەنی ئەمریكا لە عێراق "پۆل بریمر" بەڕێوەچوو. ئەوكات بۆ هەر پارێزگایەك بەبێ لەبەرچاوگرتنی ژمارەی دانیشتوان‌و پێودانگكردنی بە كورسی، بۆ ئەنجومەنی هەر پارێزگاكایەك (41) كورسی دیاریكرا. ساڵی 2010 دەبوو هەرێمی كوردستان لەگەڵ پارێزگاكانی تر عێراق هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكات، بەڵام بۆ خولی نوێی هەڵبژاردنی نەكرد‌و هاوشێوەی ئێستا ئەنجومەنەكە تەمەنی خۆی درێژكردەوە.  ساڵی 2014 دووەم هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، ئەم هەڵبژاردنە هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق بەڕێوەچوو، بەڵام دەسەڵاتی ئەنجومەنەكان‌و پارێزگارەكان بەپێی یاسای ژمارەی (3) پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان دیاریكرا كە ساڵی 2009 دەرچوو بوو. ئێستا كە پەرلەمانی كوردستان دەیەوێت تەمەنی یاسایی ئەم خولەی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژبكاتەوە، پەنای بۆ یاسای ژمارە (3)ی پارێزگاكان بردووە. لە عێراقیش بەهەمان شێوە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەوادی یاسایی خۆی دواكەوتووە، بڕیارە لە نیسانی ساڵی داهاتوو عێراق هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكات، بەڵام دیارنییە هەرێم كوردستان لەگەڵ عێراق ئەو هەڵبژاردنە دەكات یاخود نا. چارەنوسی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم تائێستا ناڕوونە، پارتی دیموكراتی كوردستان كە ئێستا گەورەترین هێزی پەرلەمانییە داوای هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكات‌و دەخوازێت لەبری ئەو، ئەنجومەنی شارەوانییەكان كارابكرێنەوە، بەڵام یەكێتی نیشتمانی لەئێستادا بۆچونی پێچەوانەی هەیە.      

راپۆرتی: محەمەد رەئوف تەنها 48 كاتژمێر ماوە لەبەردەم یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا تا كاندیدەكانی بۆ پۆستەكان یەكلابكاتەوە، خۆ كاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم، هاوكێشەی ناو یەكێتی ئاڵۆزكردووە، مەسرور بارزانی لەبەردەم سەرۆك پەرلەمانێكی یەكێتیدا سوێندی یاسایی دەخوات بەڵام پارێزگاری كەركوك لەگەڵ  سوێندخواردنی مەسرور بارزانیدا هەڵنابژێردرێت و تەنها كاندیدی پارێزگار دیاری دەكرێت. یەكێتی بۆی یەكلادەكرێتەوە؟ رۆژی یەكشەممەی داهاتوو دوایین وادەیە بۆ ئەوەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كاندیدەكانی بۆ پۆستەكان یەكلابكاتەوە، بڕیارە پاشنیوەڕۆی سبەینێ ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆببێتەوە و بڕیار لەسەر كاندیدەكان بدات و دوای ئەوەی جەمسەرەكانی یەكێتی تەوافوق لەسەر كاندیدەكان دەكەن. یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی یەكێتی ئەگەرچی لە ئێستادا بە دۆخێكی ئاڵۆزدا تێدەپەرێت، بەڵام بەهۆی زۆری پۆستەكان و بەدیلی جیاوازەوە، ئەگەری چارەسەر لەدواچركەكاندا هەیە، خۆ ئەگەر لەماوەی 48 كاتژمێری داهاتودا یەكێتی كاندیدەكانی یەكلابكاتەوە، كە ئەگەرێكی بەهێزە لەدوای رازی بوونی پارتی دیموكراتی كوردستان بە دیاریكردنی كاندیدی پارێزگاری كەركوك هیچ رێگەیەكی تر لەبەردەم یەكێتیدا نەماوە، بەیەكلاكردنەوەی كاندیدەكانیشی ئەو روانینەی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر خۆی لادەبات كە پێشتر بەردەوام رایاندەگەیاند " یەكێتی كێشەی كەركوكی نیە، بەڵكو كێشەی یەكلانەكردنەوەی كاندیدەكانی هەیە"     لە نێوان قوباد و شاڵاودا خۆكاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم، بەتەواوی هاوكێشەی ناو باڵەكانی یەكێتی ئاڵۆزكردووە، بەجۆرێك رەنگە راستەوخۆ كاریگەری لەسەر پۆستەكانی دیكەش بكات، بەو پێیەی پێشتر  ناوی شاڵاو لە ناو كاندیدەكاندا نەدەهات و تەنها دەرباز كۆسرەت رەسوڵ وەك كاندید بۆ پۆستی وەزیری پلاندانان دەهات، خۆكاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم چەند لێكدانەوەیەكی بۆ دەكرێت:. •    بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ لە خۆكاندیدكردنی جدیەو دەیەوێت پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت مسۆگەر بكات و بەو هەنگاوەش، قوباد تاڵەبانی دەبێتە جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان، زانیاریەكانی ( درەو میدیا) كە لەچەند سەرچاوەیەكی ناو یەكێتیەوە دەستیكەوتووە، ئەگەر بەدەنگدان لە ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی پۆستەكان یەكلابكرێتەوە، شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بە ئاسانی لە قوباد تاڵەبانی دەباتەوە، چونكە بەشی زۆری سەركردایەتی یەكێتی لە بڕیار و هەڵوێستەكانی رابردوی قوباد تاڵەبانی نیگەرانن. •    شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت وەك كارتێك بەكار دەهێنێت بۆ مسۆگەركردنی  بەشێك لە پۆستە باڵاكانی بەركەوتەی یەكێتی بۆ باڵی كۆسرەت رەسوڵ، بەتایبەتیش لە سەرۆكایەتی هەرێم و پەرلەماندا. •    شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بە خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت، دەیەوێت گرنتی پۆستێكی دیكەی وەك وەزارەتی پلاندانان مسۆگەر بكات، بەو پێیەی وەزیری پلاندانان ( ئەندامی ئەنجومەنی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان)ە .  مەسرور بارزانی لەبەردەم یەكێتیەكدا سوێند دەخوات  لە كۆبونەوەی 30ی حوزەیرانی رابردوی نێوان وەفدی یەكێتی و پارتیدا هەردولا رێككەوتون كە بەر لە سوێندخواردنی مەسرور بارزانی و كابینەكەی، دەبێت ئاڵۆگۆر لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستاندا بكرێت و كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دەستبەكار بێت،لە ئێستاشدا لیژنەی كاروباری یاسایی پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی چۆنیەتی بەرێوەچونی ئەو ئاڵوگۆڕە یاساییەن، بەو پێیەش مەسرور بارزانی لەبەردەم سەرۆكی پەرلەمانی یەكێتیداسوێندی یاسایی دەخوات.  تا ئێستاش كێبەركێی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لە نێوان (بێگەرد تاڵەبانی و رێواز فایەق)دایەو هەردوكیان سورن لەسەر وەرگرتنی پۆستەكە، بەڵام لەماوەی 48 كاتژمێری داهاتوودا دەبێت یەكێكیان پاشەكشە بكەن یاخود لە ناو ململانێی باڵەكانی یەكێتیدا یەكێكیان دەبنە قوربانی، بەڵام پێدەچێت بە پێدانی وەزیر بە یەكێكیان، چارەسەری ئەو پرسە بكەن و بەرلە سوێندخواردنی سەرۆكی كابینەی نۆیەم و وەزیرەكانی، سەرۆكی نوێی پارلەمانی كوردستان سوێندی یاسایی بخوات و سەرۆكی ئێستای پەرلەمانی كوردستانیش ( ڤالا فەرید) بكرێتە وەزیر لە كابینەكەی مەسرور بارزانیدا.  جێگری سەرۆكی هەرێم تا ئێستا كێبەركێی توند لە نێوان ( عومەر فەتاح كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتی و جەعفەر شێخ مستەفا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی و فەرماندەی هێزەكانی 70 ی یەكێتی)دایە، یەكلاكردنەوەی ئەم پۆستە پەیوەندی بە گفتوگۆی نێوان باڵەكانی یەكێتیەوە هەیە لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان، ئەگەر لە پرۆسەی یەكلاكردنەوەی پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم ( قوباد تاڵەبانی) لە جێگری سەرۆكی حكومەتەوە بۆ جێگری سەرۆكی هەرێم نەگوازرێتەوە، ئەوا دەبرێتە كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی و لەوێ بەدەنگدان یەكلادەكرێتەوە، كە چانسی جەعفەر شێخ مستەفا زیاترە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری پێشمەرگە.     پۆستە وزارییەكان بە پێی رێككەوتنی نێوان وەفدی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا یەكێتی هەریەك لە وەزارەتەكانی(پێشمەرگە، رۆشنبیری، خوێندنی باڵا، پلاندانان، كشتوكاڵ، وەزیری هەرێم بۆ كاروباری ناوچە دابڕاوەكان) و ژماریەك دەستەو راوێژكار و بەرێوەبەری گشتی بەردەكەوێت. بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) پۆستی وەزارەتی پلاندانان، كە هاوكات ئەندامی لیژنەی نەوتی غازی هەرێمی كوردستانیشە، دەكرێتە گفتوگۆی یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی جێگری سەرۆكی حكومەت و هەرێم و (پۆستی رازی كردنی پۆستە باڵاكان) دەبێت، ئەگەر دەرباز كۆسرەت رەسوڵ ئەو پۆستە وەرنەگرێت، ( عوسمان شوانی) كاندیدێكی بەهێزی ئەو پۆستەیە. پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا، كە تا ئێستاش ( د. یوسف گۆران )چاوی لەو پۆستەیە بەڵام بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) د. یوسف گۆڕان لەناو سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكێتیدا چانسی دانانەوەی كەمە، تەنها چانسی وەركرتنی ئەو پۆستە لەلایەن د. یوسف گۆران، پاڵپشتی قوباد تاڵەبانیە، ئەگەرنا چانسی وەرگرتنی ئەو پۆستەی زۆر لاوازەو هەریەك لە ( د. شێركۆ مەنگۆڕی، د. سامان فەوزی، د. دانا سەعید سۆفی ) كاندیدی بەهێزی ئەو پۆستەن.  بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری چانسی ( حەمەی حەمە سەعید ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی) بەهێزە، هەرچی پۆستی وەزارەتی پێشمەرگەیە چانسی ( شۆڕش ئیسماعیل ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی) بەهێزە، ئەگەرچی (مستەفا چاورەش و جەبار یاروەر) چاویان لەو پۆستەیە. وەزیری كشتوكاڵ، ئەگەر بڕیاری كۆتایی بدات بۆ سەعدی ئەحمەد پیرە یەكلا بۆتەوە، بەڵام بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) سەعدی ئەحمەد پیرە قەلەقە لە وەرگرتنی ئەو پۆستەو چاوەڕەوانی یەكلاكردنەوەی تیمی حكومەت دەكات. رەوەند مەلا مەحمود جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی بۆ سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم تا ئاستێك یەكلا بۆتەوە.  یەكێتی پاشەكشە دەكات! بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) لە كۆبونەوەو گفتوگۆكانیاندا وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان بە وەفدی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیان راگەیاندووە، كە تا ناوی كاندیدە وزارییەكان رادەستی سەرۆكی كابینەی راسپێردراو نەكرێت، ناوی كاندیدی پارێزگاری كەركوك وەرناگرن. زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە لەگەڵ سوێندخواردنی سەرۆكی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، پارێزگاری كەركوك هەڵنابژێردرێت، بەڵكو تەنها ناوی كاندیدەكە وەردەگیرێت، كە هەردولا لەسەر ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك رێككەوتوون، پارتی دیموكراتی دوای رەتكردنەوەی زیاتر لە ( 40 ) كاندیدی یەكێتی رەزامەندی لەسەردا، كە رەنگە بەشێكی پەیوەندی بەوە هەبێت كە یەكێك بوو لەلایەنگرانی ( ریفراندۆم) و كە ئێستا لە ناوەندە میدیاییەكان بە ( ریفراندۆمچی) ناودەبرێن، هەربۆیە بەر لە دیاریكردنی، پارتی دیموكراتی كوردستان بانگهێشتی هەولێریانكردووەو قسەیان لەگەڵكردووە. ( درەو میدیا) زانیویەتی كە پرۆسەی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك دەكەوێتە دوای پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم، ئەویش لەدوای رێگەخۆشكردن بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك و ئامادەكاری بۆ كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بە ئامادەبونی تەواوی ئەندامانی لیستی برایەتی، دواتر پارێزگاری كەركوك هەڵدەبژێردرێت، كە بەپێی رێككەوتنەكانی نێوان پارتی و یەكێتی دیاریكردن و هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب دەبێت لەگەڵ پێكهێنانی حكومەت و سوێندخواردنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان. 

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت- نامیق رەسوڵ بزوتنەوەی گۆڕان سێ‌ مانگ لە رێگەی لیژنەیەكەوە سەرقاڵی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدبوو بۆ پۆستە حكومییەكان، ئەمڕۆ بە بڕیاری جڤاتی نیشتمانی، ئەو لیژنەیەو كارەكانیشی هەڵوەشاندەوە. ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ یەكلاییكردنەوەی پرسی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوە بۆ پڕكردنەوەی پشكی بزوتنەوەكە لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا  كۆبوەوە. پێشتر (درەو میدیا) ئاشكرایكرد جڤاتی نیشتمانی تاوتوێی سێ‌ پێشنیازدەكات لەبارەی پرسی چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكانی بزوتنەوە بۆ پۆستەكان، بەڵام جڤاتی نیشتمانی هیچ كام لەو پێشنیازانەی پەسەندنەكرد‌و پێشنیازی چوارەم هاتەكایەوە‌و جڤات پەسەندیكرد. پێشنیازی چوارەم پێشنیازی چوارەم ئەوەیە كە جڤاتی نیشتمانی وەك باڵاترین دەسەڵاتی بڕیاردان لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا دەسەڵاتی خۆی لە یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بداتە عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە. بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) پێشترو بەر لە كۆبوونەوەی جڤاتی نیشتمانی چەند كەسێك لە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن ئەم پێشنیازەیان خستوەتە بەردەم رێكخەری گشتی، بەڵام ئەو كات رەتیكردوەتەوە دۆسیەی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بگرێتەدەست، بەپاساوی ئەوەی هیچ رێككەوتنێكی پێشوەخت نەكراوە‌و ململانێی توند لە نێو جەمسەرەكانی بزوتنەوەكەدا هەیە لەسەر پۆستەكان. سێ‌ پێشنیازەكەی تر كە ئەمڕۆ رەتكرانەوە بریتی بوون لەمانە: * خانەی راپەراندن كە ئێستا لە شەش كەس پێكدێت بڕیاربدات لەسەر دیاریكردنی كاندیدەكان. * جڤاتی نیشتمانی نیشتمانی بڕیاربدات. * جڤاتی نیشتمانی‌و جڤاتی گشتی پێكەوە بڕیاربدەن. رێكخەر چۆن یەكلایدەكاتەوە؟ ئەمە یەكەمجار نیە كە بزوتنەوەی گۆڕان دەكەوێتە بەردەم ئاڵنگاری یەكلاكردنەوەی لیستی كاندیدەكانی بۆ حكومەت، لە كابینەی هەشتەمدا بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری لە حكومەتدا كرد، ئەوكات نەوشیروان مستەفا دامەزرێنەری بزوتنەوەكە لە ژیاندا بوو، هەژمونی فراوانی بەسەر بزوتنەوەكەیدا هەبوو، ئەو بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ جڤات‌و دامەزراوەكانی بزوتنەوەكەی لیستی كاندیدەكانی پێشكەشكرد، بەڵام ئەمجارەیان دۆخەكە بۆ رێكخەری گشتی ئێستای بزوتنەوەكە تەواو جیاوازە. پێش ئەوەی پرسی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بە رێكخەری گشتی گۆڕان بسپێردرێت، لیژنەیەكی 13 كەسی بزوتنەوەكە بۆ هەر پۆستێكی كە بەر گۆڕان دەكەوێت سێ‌ كەسی دیاریكردووە‌و  پرۆسەی " شۆرت لیست"ی بۆ ناوی ئەو كاندیدانە كردبوو كە سیڤیان پێشكەشی بزوتنەوە كرد. ئێستا زانیاری جیاواز هەن لەبارەی چارەنوسی شۆرت لیستەكەوە، هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان دەڵێن شۆرت لیستەكە لەلایەن ئەندامانی لیژنەكە ئیمزاكراوە‌و رادەستی خانەی راپەڕاندن كراوە، هەندێكی تر دەڵێن شۆرت لیستەكە لەلایەن ئەندامانی لیژنەكەوە ئیمزای لەسەر نەكراوە‌و بەهۆی ناكۆكیان لەسەری ماوەتەوە‌و رادەستی خانەی راپەڕاندن نەكراوە. شۆرت لیستەكە گەیشتبێتە خانەی راپەڕاندن یان نا، پێناچێت رێكخەری گشتی  شۆرت لیستەكە بەهەند وەربگرێت، چونكە خودی خۆی یەكێكە لە نەیارە سەرسەختەكانی ئەو شۆرت لیستە، هەرچەندە ئەوانەی پشتیوانی بڕیارەكەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی دەكەن بۆ هێوركردنەوەی ناڕەزایەتییەكان دەڵێن رێكخەری گشتی لە بڕیاردان لەسەر كاندیدەكان شۆرت لیستەكەو تێبنییەكانی ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی لەبەرچاودەگرێت. بزوتنەوەی گۆڕان دوای سێ‌ مانگ لە دیاریكردنی میكانیزم‌و لیژنە‌و تاوتوێكردنی سیڤی‌و لێكۆڵینەوەو دواقۆناغیش شۆرت لیستكردن بەم بڕیارەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی جارێكی تر گەڕایەوە چوارگۆشەی یەكەم. پێشتر بەر لە پێكهێنانی لیژنەكەی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان لە مانگی نیساندا (درەو میدیا) لە راپۆرتێكیدا ئاشكرایكرد كە جەمسەرە بەهێزەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەدیاریكراوی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا( نما‌و چیا) دەیانەوێت كە یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستەكان بكەوێتە ساتەكانی كۆتایی، تا بە پاساوی نەمانی كاتی پێویستەوە لیستی كاندیدەكان لە دەنگدانی جڤاتی نیشتمانی بپارێزرێت كە پێشبینیدەكرا ناكۆكی گەورەی لێبكەوێتەوە. ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان تەنها 48 كاتژمێری لەبەردەمدایە بۆئەوەی ناوی كاندیدەكانی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان رادەستی مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بۆ سەرۆك وەزیران بكات. هەموو پێشبینی‌و سەرچاوەكانی زانیاری بەو ئاراستەیەن كە رێكخەری گشتی كە دەسەڵاتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكانی پێسپێدراوە، میكانیزمێكی دیاریكراوی نابێت بۆ یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان‌و دەگەڕێتەوە بۆسەر ئەو رێككەوتنەوەی لە پشتی پەردەوە لە نێوان خۆی و كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا لەلایەك و ئەندامانی تری خانەی راپەڕاندن لەگەڵ كوڕەكانی نەوشیروان مستەفادا هەیانە. كاندیدەكانی ناو شۆرت لیستەكە: زیاتر لە 400 كەس سیڤیان بۆ وەرگرتنی پۆستە باڵاكانی گۆڕان لە حكومەتدا پڕكردوەتەوە، لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان لە شۆرت لیستێكدا ناوی كاندیدەكانی بەمشێوەیە بۆ پۆستەكان كورتكردەوە، ئەمەش ئەمڕۆ بە بڕیاری جڤاتی نیشتمانی كۆتایی پێهێنراو بەشێوەی فەرمی كاری لەسەر ناكرێت‌و رەتكراوەتەوە. كاندیدەكانی شۆرت لیستەكە ئەمانەبوون: • وەزارەتی دارایی‌و ئابوری/ ئاوات شێخ جەناب- هاوار شێخ رەئوف- شۆڕش حەمید • وەزارەتی بازرگانی/ داهێن هاشم- كاروان هاشم- چالاكی موهەندیس- بەشدار حسێن • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن/ دانا عەبدولكەریم- هیوا قلیاسانی- بەختیاری رانیە • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی/ ئاراس وەلی- چیمەن حەمەڕەشید- هەژار مەعروف پۆستەكانی گۆڕان بەپێی ئەو رێككەوتنە سیاسییەی لەگەڵ پارتی كردویەتی، بزوتنەوەی گۆڕان  4 وەزارەت‌و دوو  پۆستی باڵا وەردەگرێت، ئەوەی ئێستا بڕیارە رێكخەری گشتی یەكلای بكاتەوە تەنها كاندیدی پۆستە وزارییەكانە. بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لەناو گۆڕاندا سێ‌ كەس خۆیان كاندید كردووە كە بریتین لە مستەفا سەیدقادر، محەمەد تۆفیق رەحیم، جەمال حاجی محەمەد، بەپێی زانیارییەكانی "درەو میدیا" هیچ كەسێك لەم سێ‌ كەسە سیڤیان پڕنەكردوەتەوەو كاندیدن بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە. تائێستا دیار نیە كاندیدی ئەم پۆستە باڵایە لەناو گۆڕاندا بە میكانیزمێك یەكلادەكرێتەوە، ئایا جڤاتی نیشتمانی بڕیاردەدات یان رێكخەری گشتی؟، یاخود وەك ئەوەی باس دەكرێت بە رێككەوتن‌و پاشەكشێكردن بۆ یەكتری كاندیدەكە یەكلادەكرێـتەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە محەمەد توفیق رەحیم، جەمال حاجی محەمەد ئەندامانی خانەی راپەڕاندن سورن لەسەر كاندیدبوونیان‌و ئامادەنین بۆ مستەفا سەید قادر بكشێنەوە، ئەمە لە كاتێكدایە مستەفا سەیدقادر خۆی یەكێكە لە ئەندازیارانی رێككەوتنەكەی نێوان گۆڕان‌و پارتی لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و سەرەڕای ئەمەش كاندیدی بەهێزی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفایە. سەبارەت بە پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆچاكسازی كە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، پێناچێت ئەم پۆستە بەمزوانە قسەوباسی لەسەر بكرێت، چونكە پۆستێكی نوێیە لەم كابینەیەدا تایبەت بۆ بزوتنەوەی گۆڕان داهێنراوەو پێناچێت لەگەڵ دەستبەكاربونی كابینەی نوێی حكومەت،ئەم پۆستە دەستبەكاربێت، چونكە پێویستە پەرلەمان یاسای بۆ دەربكات، بەڵام سەرباری ئەمەش لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا چەند كەسێك خۆیان بۆی كاندید كردووە. جەلال جەوهەر، ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان كە لەلایەن رێكخەری گشتیەوە پشتگیری دەكرێت، چاوی لە وەرگرتنی پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری چاكسازی بەوپێەی خۆی پرۆژەی دانانی ئەم پۆستەی ئامادەكردووە‌و دانوستانی لەگەڵ پارتیدا لەسەر كردووە، جەلال جەوهەر هاوشێوەی ئەندامانی تری خانەی ڕاپەڕاندن كاندیدە‌و سیڤیشی پێشكەشنەكردووە. جگە لە جەلال جەوهەر، كاندیدێكی تریش لەناو گۆڕاندا بۆ ئەم پۆستە هەیە كە ئەویش (شوان قلیاسانی)یە‌و كاندیدێكی بەهێزەو هەڵسوڕاوێكی دیاری بزوتنەوەی گۆڕان بووەو یەكێك لە هاوڕێ نزیكەكانی نەوشیروان مستەفا.

راپۆرت: فازڵ حەمەرەفعەت- محەمەد رەئوف سبەینێ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆدەبێتەوە، چارەنوسی "شۆرت لیستەكە" نادیارە‌و هەوڵێكی بەهێز هەیە لەدەرەوەی جڤاتی نیشتمانی ناوی كاندیدی پۆستە حكومییەكان یەكلابكرێتەوە، (درەو میدیا) لەو راپۆرتەدا نوێترین زانیاری لەبارەی لیستی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بڵاودەكاتەوە. وادەی یاسایی بۆ رادەستكردنی ناوی كاندیدی پۆستە حكومییەكان بە پەرلەمانی كوردستان تەنیا یەك هەفتەی ماوە، بڕیارە رۆژی 11ی ئەم مانگە مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، ناوەكان رادەستی پەرلەمان بكات. جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان سبەینێ كۆدەبێتەوە، تەوەری سەرەكی كۆبونەوەكە بۆ بڕیاردانە لەسەرە چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پۆستە حكومییەكان. لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان (4) وەزارەت وەردەگرێت، ئەمە جگە لە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم‌و یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی چەندین پۆستی بەڕێوەبەری گشتی‌و راوێژكار. كۆبونەوەی سبەینێی جڤاتی نیشتمانی دوای پینج رۆژ دێت لە كۆبونەوەی جڤاتی گشتی بزوتنەوەكە سەبارەت بە پرسی یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستە حكومییەكان. سێ پێشنیاز  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لە كۆبونەوەی جڤاتی گشتی بزوتنەوەكەدا كە رۆژی 30ی مانگی رابردوو بەڕێوەچوو، تاوتوێی سێ پێشنیازكراوە لەبارەی دۆسیەی كاندیدەكانەوە، لە كۆبونەوەی سبەینێی جڤاتی نیشتمانیدا بڕیاری لەسەر یەكێك لەو پێشنیازانە دەدرێت، پێشنیازەكان ئەمانەن:  •    پێشنیازی یەكەم:  ئەوانەی پشتیوانی ئەم پێشنیازە دەكەن، داوا دەكەن (خانەی راپەڕاندن) بڕیاری كۆتایی بدات لەسەر ئەو ناوانەی كە بۆ وەرگرتنی پۆستەكان كاندید دەكرێن.  خانەی راپەڕاندن بەپێی دەستوری ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان بەرزترین دەسەڵاتی جێبەجێكردنە، ئەم خانە لە (7) كەس پێكدێت، بەڵام ئێستا تەنیا (6) كەسن، چونكە (عوسمان حاجی مەحمود) یەكێك لە ئەندامانی ئەو خانەیە، پێشتر دەستی لەكاركێشاوەتەوە،  ئەندامانی خانەی راپەڕاندن بریتین لەم كەسانە (عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە، حەمەتۆفیق رەحیم، شۆڕش حاجی، جەمال حاجی محەمەد، رەئوف عوسمان، جەلال جەوهەر). •    پێشنیازی دووەم:  هەندێكی تر داوا دەكەن جڤاتی نیشتمانی بڕیار لەسەر كاندیدەكان بدات، بەوپێیەی ئەم بڕیارە بەپێی دەستوری ناوخۆیی بەدیاریكراوی لە دەسەڵاتی جڤاتی نیشتمانیدایە. ئەم جڤاتە ئەندامەكانی نزیكەی (56) كەسن، لەناو ئەم دامەزراوەیەشدا هاوشێوەی خانەی راپەڕاندن ژمارەك كەس دەستیان لەكاركێشاوەتەوە، ژمارەی ئەندامانی ئەم جڤاتە بەردەوام لە گۆڕانكاریدایە‌و كەم‌و زیاد دەكات. جڤاتی نیشتمانی بەپێی دەستوری ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان، بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە، بڕیاردان لەناو جڤاتی نیشتمانیدا بەپێی بابەتەكان بڕیاری لەسەر دەدرێت، واتە دەكرێت بەشێوازی ئاشكرا بێت یاخود بەشێوازی نهێنی، ئەگەر دۆسیەی كاندیدەكان لە جڤاتی نیشتمانی یەكلابكرێتەوە، پەنا بۆ دەنگدانی نهێنی دەبرێت، بەوپێیەی بۆ هەر پۆستێك زیاد لە كاندیدێك هەن. •    پێشنیازی سێیەم: رۆژی 30ی مانگی رابردوو، جڤاتی گشتی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە، لەو كۆبونەوەیەدا هەندێك لە ئەندامانی جڤاتەكە پێشنیازیان كرد، هەردوو جڤاتی نیشتمانی‌و جڤاتی گشتی پێكەوە دەنگ لەسەر هەڵبژاردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بدەن بۆ پڕكردنەوەی پۆستە حكومییەكان. جڤاتی گشتی بەپێی دەستوریی ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجومەنێكی راوێژكارییە، بڕیاردان لەناو ئەم جڤاتەدا بە زۆرینەی سادەیە.  لەبارەی شۆرت لیستەكە ؟ مانگی نیسانی رابردوو، بە فەرمانی خانەی راپەڕاندن، بزوتنەوەی گۆڕان لیژنەیەكی (13) كەسی پێكهێنا بۆ دیاریكردنی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان. كۆتایی هەفتەی رابردوو، دوای سێ مانگ لە راسپاردنی، لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان "شۆرت لیست"ی ناوی كاندیدەكانی ئامادەكرد، لەو لیستەدا بۆ هەر پۆستێكی وزاری (3 بۆ 5) كاندیدی دیاریكرد بۆ ئەوەی جڤاتی نیشتمانیدا لەنێویاندا بۆ هەر پۆستێك یەكێكیان هەڵبژێرێت‌و ئەو كەسە ببێت بە كاندیدی فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان‌و ناوەكەی رادەستی مەسرور بارزانی بكرێت. ئەم شۆرت لیستە ناڕەزایەتی لەناو كاندیدەكان دروستكرد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئێستا شۆرت لیستەكە لەبەردەم خانەی راپەڕاندندایە‌و دیار نییە چارەنوسی بە كوێ دەگات. (درەو میدیا) پێشتر "شۆرت لیست" لیستی كورتكراوەی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پۆستە وزارییەكان بڵاوكردەوە كە ئەمانەن: • وەزارەتی دارایی‌و ئابوری/ ئاوات شێخ جەناب- هاوار شێخ رەئوف- شۆڕش حەمید • وەزارەتی بازرگانی/ داهێن هاشم- كاروان هاشم- چالاكی موهەندیس- بەشدار حسێن • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن/ دانا عەبدولكەریم- هیوا قلیاسانی- بەختیاری رانیە • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی/ ئاراس وەلی- چیمەن حەمەڕەشید- هەژار مەعروف كێ بڕیار دەدات ؟ (درەو میدیا) زانیویەتی، كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا (چیاو نما)‌و بەشێك لە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن دژی ئەو "شۆرت لیست"ەن كە لیژنەكە ئامادەیكردووە، تا ئەو رادەیەی هەڕەشەكراوە ئەگەر پێداوچونەوە بە شۆرت لیستەكەدا نەكرێت، لە دەرەوەی لیژنەكە‌و تەنانەت جڤاتی نیشتمانیش ناوی كاندیدەكان رادەستی مەسرور بارزانی دەكەن. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئێستا خانەی راپەڕاندن لەبارەی "شۆرت لیست"ەكەوە دابەشبووە بەسەر دوو بەرەدا: بەرەی یەكەم: حەمەتۆفیق رەحیم و شۆڕش حاجی، ئەم دوو ئەندامەی خانەی راپەڕاندن بە ئاشكرا پشتیوانی لە "شۆرت لیست"ەكە دەكەن. بەرەی دووەم: عومەری سەید عەلی‌و جەلال جەوهەر، ئەم دوانە بە توندی دژی "شۆرت لیست"ەكەن. بەرەی سێیەم: جەمال محەمەد‌و رەئوف عوسمان، ئەم دوانە بەتەواوەتی هەڵوێستیان روون نییە‌و یەكلانەبونەتەوە. ئەندامانی خانەی راپەڕاندن كە ژمارەیان (6) كەسە، سێ كەسیان چاویان لە وەرگرتنی پۆستە، محەمەد تۆفیق رەحیم‌و جەمال محەمەد كاندیدن بۆ وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، جەلال جەوهەریش چاوی لە وەرگرتنی پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری چاكسازی.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف ئەمجارە شاعیرێك یەكێتی‌و پارتی لەسەر پۆستی پارێزگاری كەركوك لە رێككەوتن نزیككردوەتەوە، ئەو ماوە یاساییەی كە لەبەردەم مەسرور بارزانیدایە بۆ پێشكەشكردنی ناوی كاندیدەكانی كابینەی نوێی حكومەت بە پەرلەمان تەنیا (9) رۆژی ماوە، ئەگەر رێككەوتنی ئەمجار شكستی بهێنێت، چانسی رێككەوتنی نوێ سەخت دەبێت، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری ورد لەبارەی رێككەوتنەكە بڵاودەكاتەوە. رێككەوتنێك لە پشتی پەردەوە جارێكی تر یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان لە رێككەوتن لەسەر یەكلاكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك نزیكبونەتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، چەند رۆژێكە لە پشتی پەردەوە، بەرپرسانی یەكێتی‌و پارتی لەسەر ناوی كاندیدی نوێ بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك رێككەوتوون. ئەمجارە بەرپرسانی هەردوولا بە هەستیارییەوە مامەڵە دەكەن، بۆئەوەی رێككەوتنەكە بگاتە قۆناغی كۆتایی، هیچ زانیارییەك بۆ لەبارەی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكەیان بۆ میدیاكان ئاشكراناكەن. ئێستا نەك تەنیا میدیاكان، بەڵكو زۆرێك لە سەركردەكانی هەردوو حیزب ئاگاداری رێككەوتنەكە نین. وردەكاری رێككەوتنەكە دوای بەدواداچونێكی وردی چەند رۆژە، (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی قایل بووە بەوەی ئەو كەسەی كە پۆستی پارێزگاری كەركوك وەردەگرێت كەسێكی سەربە یەكێتی بێت، بەڵام داوایكردووە لەبەردەم رایگشتیدا وەكو كاندیدی (لیستی برایەتی) ناوی لێبنرێت، واتە لیستی لایەنە كوردییەكان لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، و هەردوولا پێكەوە وەك كاندیدی هاوبەش ناوەكەی رابگەیەنن،  یەكێتی بەم داواكارییەی پارتی قایل بووە. هەر بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، زۆرینەی باڵەكانی یەكێتی قایلن بە رێككەوتنە نوێیەكە. كاندیدە نوێیەكە كێیە ؟ بەپێی ئەو زانیارییەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی جیاوازە لەناو هەردوو حزب دەست (درەو میدیا) كەوتووە، بەپێی ئەو رێككەوتنەی كە كراوە یەكێك لەم دوو كەسە دەبن بە كاندیدی هاوبەشی یەكێتی‌و پارتی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك. •    كاندیدی یەكەم: تەیب جەبار ئەم پیاوە ئەندازیارە، هاوكات شاعیرو نوسەرەو ماوەیەك جێگری وەزیرە بووە لە ئیدارەی سلێمانی حكومەتی هەرێمی كوردستان.  سەربە گروپی كەركوكییەكانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتییە‌، ئەم پیاوە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی زیاترە. •    كاندیدی دووەم: یونس ئەحمەد ناسراو بە (یونس جاف) ئەم پیاوە ئەندازیارەو جێگری بەڕێوەبەری ئیدارەی گەرمیانە، بەپێی قسەی هەندێك لە سەرچاوەكانی (درەو میدیا)، كاندیدی هاوبەشی یەكێتی‌و پارتییە بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك. لەنێوان كوڕو برازاكەیدا بڕیاری لە چەند رۆژی داهاتوودا رێككەوتنەكە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە، پاشان یەكێتی دەست دەكات بە كاركردن بۆ دیاریكردنی ناوی كاندیدەكانی بۆ پۆستەكانی لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان. پێشتر یەكێتی بەشداریكردنی لە كابینەی نوێی حكومەت بەستەوە بە دیاریكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك، بەوهۆیەوە فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان دەنگی بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نەدا، بەڵام دواتر دەنگیدا بۆ راسپاردنی مەسرور بارزانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لەناو پەرلەمانەوە. پارتی پێشتر ئامادە نەبوو بچێتە ژێر باری داواكاری یەكێتی لەبارەی پۆستی پارێزگاری كەركوك، مەسعود بارزانی سەرچڵی بە چانسی نێچیرڤان بارزانی برازایەوە كرد لەناو پەرلەمان، بەوهۆیەوە یەكێتی دەنگی بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نەدا. بەڵام لە نۆرەی مەسرور بارزانی كوڕیدا كە ئێستا لەلایەن پەرلەمانەوە راسپێردراوە بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و تەنیا (9) رۆژ ماوەی یاسایی لەبەردەمدایە بۆ ئەوەی كابینەكەی پێشكەشی حكومەت بكات، مەسعود بارزانی لەگەڵ یەكێتی لەسەر پۆستی پارێزگاری كەركوك رێككەوتنی كرد. یەكلانەكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك لەنێوان یەكێتی‌و پارتی، پێشتر ماوەی (9 مانگ) پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی پەكخست. زیاتر لە 40 كاندید بۆ پۆستێك  ! یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە، ناوی زیاتر لە (40) كاندیدی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك خستوەتەبەردەم پارتی دیموكراتی كوردستان‌و هەموو ئەو ناوانە رەتكراوەتەوە. پارتی دەیوت هیچ كەسێك لەوانە وەكو پارێزگاری كەركوك قبوڵ ناكات كە لەڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 تێوەگلاون یاخود پاڵپشتییان كردووە، پارتییەكان دەستەواژەی "ئۆكتۆبەرچی" بۆ ئەو كەسانە بەكاردەهێنن‌و وەكو "خیانەتكار" ناویان دەبەن. پارتی پێشتر بەفەرمی یەك ناوی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك قبوڵدەكرد كە ئەویش (فەرەیدون عەبدولقادر) ئەندامی پێشووی مەكتەبی سیاسی یەكێتییە، بەڵام یەكێتی رەتیكردەوە. یەكێتی كە لە رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەردا پۆستی پارێزگاری كەركوكی لەدەستدا، ئێستاش ئەو پۆستە بە پشكی خۆی دەزانێت، دیارترین ئەو ناوانەی یەكێتی لەدوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە بۆ پڕكردنەوەی شوێنەكەی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك پێشكەشی پارتی كردووە ئەمانەن: •    رزگار عەلی- ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    رەفعەت عەبدوڵا- ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    ئاسۆ ئەڵمانی- بەرپرسی مەڵبەندی كەركوك‌و ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    خالید شوانی- ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی •    كاكە رەش سدیق- ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، یەكێتی •    ئەحمەد عەسكەری- ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك- یەكێتی •    رەوەند مەلا مەحمود- جێگری بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لە كەركوك •    لیوا جەمال تاهیر- بەرپرسی پێشووی پۆلیسی كەركوك، یەكێتی •    دكتۆر عومەر ئینجە- جێگری سەرۆكی زانكۆی كەركوك، یەكێتی •    لیوا ئەنور حەمەئەمین- فەرماندەی هێزی ئاسمانی عێراق

راپۆرت: سەلام جاف بۆ ر‌وژنامەی العربی الجدید-ی قەتەری    وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت لە عێراق سیاسەتمەداران تەنانەت بازرگانی‌و كڕین‌و فرۆشتن بە حەج-یشەوە دەكەن، زیاتر لە 100 پەرلەمانتاری عێراق ناویان تۆماركردووە گەشتی حەجی ئەمساڵ بكەن، ئەم راپۆرتە كە رۆژنامەی (العربی الجدید) ئامادەی كردووە بە وردی باسی چیرۆكی بارزگانیكردن بە فەریزەی حەجەوە دەكات، (درەو میدیا) بە كەمێك دەستكارییەوە دەقی راپۆرتەكە وەكو خۆی بڵاودەكاتەوە. مانگی رابردوو دەسەڵاتدارانی سعودیە بڕیاریاندا ژمارەی كورسییەكانی عێراق بۆ (50) هەزار كورسی زیاد بكەن، ئەمە دەرگای ململانێیەكی نوێی لەنێوان لایەنە سیاسییەكاندا كردەوە. لایەنە سیاسییەكان هەریەكەیان ساڵانە رێژەیەكی دیاریكراو كورسی لە پشكی عێراق بۆ حەج وەردەگرن، ئەمە سەرباری ئەو كورسییانەی حەج كە لە عێراق پێی دەوترێت "كورسی موجامەلە" یاخود "حەجی موجامەلە"، كە سعودیە ساڵانە لەدەرەوەی پشكی دیاریكراو، بە بەرپرس‌و سیاسەتمەدارانی عێراقی دەدات. ئەو ململانێ پێشوەختەی كە لەنێوان حیزب‌و لایەنە سیاسییە جیاوازەكاندا لەبارەی كورسییەكانی حەجەوە دروستبووە، وایكرد هەفتەی رابردوو موقتەدا سەدری رێبەری رەوتی سەدر داوا لە حكومەت بكات رێگری لە گەشتی سیاسەتمەداران بۆ حەج بكات "ئەگەر تەنیا بۆ ئەمساڵیش بێت، خۆ ئەگەر بۆ چەندجارێكی تریش ئەو كارە بكرێت، باشترە"، داوایكرد رێگری بكرێت لە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆسیەیەدا بەشێوەیەكی تائیفی‌و "لیژنەیەكی باوەڕپێكراو بۆ ئەو كارە پێكبهێنرێت". 100 پەرلەمانتار حەج دەكەن بەرپرسێكی عێراقی لە بەغداد بە "العربی الجدید"ی راگەیاند، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران "فەرمانیداوە بە دەستەی باڵای حەج‌و عەمرە راپۆرتێكی ورد بەرزبكاتەوە لەبارەی هەر حیزب‌و لایەنێك كە فشار بكات لەپێناو بەدەستهێنانی كورسی زیاتردا، ئەمەش بۆ رێگریكردن لەوەی بابەتەكە ببێت بە دۆسیەیەكی نوێی ململانێ‌و پشك پشكێنە". ئاماژەی بەوەكرد" ململانێكە لەتاریكیدا لەنێوان كوتلە سیاسییە گەورەو بچوكەكاندا بەڕێوەدەچێت لەپێناو بەدەستهێنانی ژمارەیەكی زیاتری ئەو كورسییانەی حەج كە بۆ عێراق دابینكراون، ئەمەش دوای بەرزكردنەوەی ژمارەی كورسییەكانی عێراق بۆ ئاستێكی بێ پێشینە كە 50 هەزار كورسییە، پێشنیازێك هەیە هەر پەرلەمانتارێك 15 كورسی حەجی پێبدرێت، هەندێك تر دەڵێن دەبێت دابەشكردنەكە دور بێت لە قەبارەی كوتلە پەرلەمانییەكە". بەپێی قسەی ئەو سەرچاوەیە، زیاتر لە 100 پەرلەمانتار هەن كە تائێستا ناوی خۆیان تۆماركردووە بۆ حەج. 30 هەزار كورسی بۆ بەرپرسان ساڵانە دابەشكردنی كورسییەكانی حەج ساڵانە جێگیرە، سەرۆكایەتی كۆمار‌و سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران‌و پەرلەمان هەریەكەیان پشكی خۆیان هەیە، پاشان نوسینگەی وەزیرەكان‌و بریكارەكانیان، پشكی دەستە سەربەخۆكان تا دەگاتە نوسینگەی مەرجەعە ئاینییەكان‌و وەقفی سوننی‌و وەقفی شیعە‌و بە پشكی كوتلە‌و حزبە سیاسییەكان‌و نوسینگەی پارێزگارەكان كۆتایی دێت، ئەمەش لە كۆتایدا دەفرۆشرێت یاخود وەكو خەڵات بە لایەنەكانی تر دەدرێت. ساڵی رابردوو زیاتر لە (3 هەزار) كورسی حەج دراوە بە بەرپرس‌و سیاسەتمەداران، ئەمە سەرباری ئەو كورسییانەی كە سعودیە بەشێوەیەكی راستەوخۆ بە سیاسەتمەدار‌و بەرپرسانی عێراقی دەدات. هێزە سیاسییەكان پشكی جێگیریان دەوێت، ئەمەش بەگوێرەی قورساییان لە پەرلەمان، هەندێكی تریش دەڵێن مافی خۆیان پێنەدراوە‌و داوای "پشكی زیاتر" دەكەن، ئەمەش وەكو قەرەبووكردنەوەیەك بۆ ئەوكاتانەی كە "داعش" ناوچەكانی داگیركردوون‌و لە چوار ساڵی رابردوودا زۆرێكیان بێبەشبوون لەوەی گەشتی حەج بكەن. "حەجی موجامەلە" دوێنێ نوسینگەی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق رایگەیاند، سەرۆك كۆمار پێشوازی لە خالید عەتیە سەرۆكی دەستەی باڵای ححەج‌و عەمرە كردووە‌و لەگەڵیدا تاوتوێی ئامادەكارییەكانی كردووە بۆ وەرزی حەجی داهاتوو هەروەها هەوڵەكان بۆ بەرزكردنەوەی ژمارەی حاجیانی عێراقی‌و فەراهەمكردنی كەشوهەوای گونجاو بۆ ئەنجامدانی حەجەكەیان. لیژنەی ئەوقاف لە پەرلەمانی عێراق، باڵیۆزخانەی سعودیەی تۆمەتباركرد بەوەی پشكێكی "موجامەلە"ی بۆ سیاسەتمەدارانی عێراقی تەرخانكردووە، ئەمەش هۆكاری دروستبوونی ئەو ناكۆكیەیە، هەندێك لایەن گومانیان هەیە ئەو كورسیانەی كە باڵیۆزخانە بە بەرپرسانی داوە، لەسەر پشكی عێراق بێت. عەلی جەبار ئەندامی لیژنەی یاسایی پەرلەمان بە رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری وتووە" باڵیۆزخانەی سعودیە بەشێوەیەكی پێشوەختە حەجی موجامەلەی بۆ سیاسەتمەداران‌و كەسایەتییەكان دابینكردووە، هەندێك لە بەرپرسان‌و پەرلەمانتاران سەدان كورسی حەجیان دەستكەوتووە". "بازرگانی بە حەجەوە" بەپێی قسەی بەرپرس‌و چالاكوانان ئێستا نرخی هەر كورسییەكی حەج (3 هەزارو 500) دۆلاری تێپەراندووە بەزمانی بازاڕ واتە (35 وەرەقە)، نوسینگەی حیزب‌و سیاسەتمەداران دەستیانكردووە بە كۆكردنەوەی ناوی ئەو كەسانەن كە دەیانەوێت كورسی حەج بكڕن، ئەمانەش زیاتر ئەو هاوڵاتیانەن كە ناویان لە تیروپشك دەرنەچووە‌و پەلەیانە ئەمساڵ فەریزەی حەج جێبەجێ بكەن. محەمەد خەیات یەكێكە لە بەڵێندەرەكانی گواستنەوەی حاجیان، بە رۆژنامەكەی وتووە:" لەرێگەی دەڵاڵەكانەوە مامەڵە لەگەڵ زۆرێك لە سیاسییەكان دەكەین، دوای ئەوەی بەشی خۆیان هەڵدەگرن، كورسی حەج دەفرۆشن".  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ – فازڵ حەمەرەفعەت  عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق بەبڕیارێك كۆتایی هێنا بە فۆرم‌و شێوازی كاركردنی ئێستای حەشدی شەعبی. عەبدولمەهدی بڕیاریدا سەرجەم هێزەكانی حەشدی شەعبی ببنە بەشێكی جیانەكراوە لە هێزە چەكدارەكانی عێراق‌و سەرجەمیان لەژێر فەرمانی فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكاندا بن، فەرمانەكە لە (10) خاڵدا چارەنوسی هێزەكانی حەشدی شەعبی‌و شێوازی كاركردنیان دیاریكردووە، كورتەی خاڵەكان ئەمانەن:  •    تەواوی ئەو یاسایانەیان بەسەر هێزە چەكدارەكاندا جێبەجێدەكرێن، بەسەر حەشدی شەعبیشدا جێبەجێبكرێن. •    ناوە جیاوازەكانی میلیشیاكانی حەشدی شەعبیی كۆتاییان پێدەهێندرێت‌و دەگۆڕدێن بە ناوە سەربازییەكانی (یەكە، لیواو هتد..). •    حەشدی شەعبی بەپێی بڕیارەكە چ وەكو پێكهاتەو چ وەكو فەرد هەموو پەیوەندییەك لەگەڵ ئەو لایەنە سیاسییانەدا دەپچڕێنێت كە پێشتر لەگەڵیدا بووە •    ئەو یەكانەی حەشدی شەعبی كە نایانەوێت پەیوەندی بە هێزە چەكدارەكانەوە بكەن، دەتوانن ببن بە رێكخراوی سیاسی ملكەچ بۆ یاسای حزبەكان‌و یاساكانی تایبەت بە كاری سیاسی، ئەوكاتیش رێگەیان پێنادرێت چەكیان هەبێت، جگە لەو چەكانەی كە بۆ پاسەوانیكردنی بارەگای حزب بەكاردەهێنرێن •    سەربازگە‌و شوێنی جێگیربوونی هێزەكانی حەشدی شەعبی هاوشێوەی هێزە چەكدارەكانی تر دیاری دەكرێن •    هەموو ئەو بارەگایانە دادەخرێن كە ناوی گروپێكی حەشدی شەعبییان لەسەر نوسراوە، چ لەناو شارەكان یان لە دەرەوەی شار •    هەر گروپێك لە دەرەوەی خاڵەكانی ئەم بڕیارە بەشێوەی نهێنی یاخود ئاشكرا كاربكات، بە گروپێكی لەیاسادەرچوو ئەژماردەكرێت‌و بەپێی یاسا لێپرسینەوەی لێ دەكرێت •    هەموو ئەو ئۆفێسە ئابوری‌و بارزگانە دادەخرێن كە لە دەرەوەی ئەم چوارچێوەی نوێیەی كاركردنن •    كۆتایی ئەم مانگە دواین وادەیە بۆ جێبەجێكردنی ئەم بڕیارانە •    لەكاتێكی تردا فەرمانی نوێ لەبارەی پەیكەری حەشدی شەعبی‌و پێكهاتەكانییەوە دەردەچێت كاردانەوەكان لەیەكەم كاردانەوەدا، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر پاڵپشتی خۆی بۆ بڕیارەكانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕاگەیاند. سەدر وتی:" بڕیارەكانی سەرۆك وەزیرانی لەبارەی حەشدی شەعبییەوە، هەنگاوێكی گرنگە بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێك كە ڕەشەبا بە ئاسانی نەیخاتە جوڵە". موقتەدا سەدر تەنها بە پاڵپشتییەكەی بۆ بڕیارەكەی عەبدولمەهدی رانەوەستا، هاوكات بڕیاریدا هێزەكانی "سەرایا سەلام"ی سەربە رەوتەكەی هەڵوەشێنێتەوە. ئەبو یاسر یاریدەدەری موقتەدا سەدر بۆ كاروباری جیهادی، لەیەكەم كاردانەوەدا پابەندبوونی بە فەرمانەكەی موقتەدا سەدر بۆ هەڵوەشاندنەوەی "سەرایا سەلام" راگەیاند. قەیس خەزعەلی ئەمینداری گشتی هێزەكانی عەسائبی ئەهلی حەق بەهەمان شێوەی موقتەدا سەدر پشتیوانی خۆی بۆ بڕیارەكەی سەرۆك وەزیران لەبارەی حەشدی شەعبییەوە دەربڕی. قەیس خەزعەلی لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسی:" دورخستنەوەی حەشدی شەعبی لە كێشمەكێشی سیاسی‌و دابینكردنی پێداویستییە لۆجستییەكانی، گرەنتییە بۆ پاراستنی هێزی حەشدی شەعبی..". فراكسیۆنی بەدری سەربە هادی عامری ئەمینداری رێكخراوی بەدر، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە پەرلەمانی عێراق پشتیوانی خۆیان بۆ بڕیارەكەی سەرۆك وەزیران دەربڕی. هادی عامری خۆی یەكێكە لە دیارترین سەركردەكانی هێزی حەشدی شەعبی، بەپێی قسەی فراكسیۆنەكەی، ئەو بڕیارانەی كە عادل عەدبولمەهدی سەرۆك وەزیران دوێنێ لەبارەی حەشدی شەعبییەوە دەریكردووە، روانگەی هادی عامری بووە بۆ ئەو هێزانە بەر لە دوو ساڵ. هاوپەیمانی میحوەری نیشتمانیش، كە نوێنەرایەتی بەشێكی گەورەی لایەنە سوننەكانی عێراق دەكات، پشتیوانی خۆی بۆ بڕیارەكەی عەبدولمەهدی راگەیاند. دەبێت پێشمەرگەش بگرێتەوە هاوپەیمانی نەسر كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق سەرۆكایەتی دەكات پشتیوانی خۆی بۆ هەنگاوەكەی عەبدولمەهدی بەرامبەر حەشدی شەعبی دەربڕیو جەختیشدەكاتەوە كە پێویستە ئەو بڕیارە هێزی پێشمەرگەش بگرێتەوە. نەسر لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" هاوپەیمانی نەسر پشتیوانی خۆی بۆ فەرمانی دیوانی ژمارە 237ی تایبەت بە رێكخستنی دامەزراوەی حەشدی شەعبی رادەگەیەنێت‌و پشتیوانی لەهەر ئاراستەو هەنگاوێك دەكات كە هێز‌و سەروەریی دەوڵەت بەهێزتربكات". نەسر لە بەشێكی تری بەیاننامەكەیدا داوادەكات فەرمانكەی عەبدولمەهدی هێزی پێشمەرگەش بگرێتەوە‌و دەڵێت:" داوادەكەین فەرمان‌و رێنمایی بۆ رێكخستنی هێزی پێشمەرگە‌و هەموو هێزە سەربازی‌و نیمچە سەربازییەكانی تر دەربكرێت". حەشدی شەعبی  حەشدی شەعبی رۆژی 13ی حوەزیرانی 2014 بە فەتوایەكی عەلی سیستانیی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق دامەزرێندرا، ئەوەش دوای ئەوەی سوپای عێراق لە موسڵ لەبەردەم هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی "داعش" خۆی رانەگرت‌و تێكشكا. لەدوای ئەو فتوایەی عەلی سیستیانیەوە نوری مالیكی لە رۆژی 18/6/2014 فەرمانی ژمارە 47 ی دەركرد تیایدا ( دەستەی حەشدی شەعبی ) راگەیاند، كە پەیوەستە بە ئەنجومەنی وەزیرانەوەو پێكدێت لە ( ئیدارەی حەشدی شەعبی ، راهێنان، پڕچەككردن ، دابەشكردنیان بەسەر ئۆپەراسیۆنەكاندا)،  لە هەمان رۆژ نوری مالیكی بریاری ژمارە 48ی راگەیاند كە تایبەت بوو بە موچەو پاداشتی هێزەكانی حەشدی شەعبی كە تیایدا هاتووە :. 1-    هەر خۆبەخشیكی حەشدی شەعبی مانگانە بڕی ( 500 هەزار ) دیناری بۆ خەرجدەكرێت. 2-    هەر خۆبەخشێك مانگانە بری ( 125 هەزار دینار)ی وەك پاداشتی خواردن بۆ خەرج دەكرێت.  3-    هەر خۆبەشێك كە دەنێردرێت بۆ یەكێك لە بەرەكانی جەنگ بری ( 250 هەزار ) دیناری بۆ خەرج دەكرێت.  لەدوای ئەو بڕیارانەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئیتر چەكدارانی حەشدی شەعبی لە كۆمەڵێك میلیشیای چەكداریەوە خرایە سەربە هێزە چەكدارەكانی عێراق و لە چوارچێوەی حكومەتی عێراقدا چەك و پارەیان بۆ خەرج دەكرێت. تەنانەت لە پڕۆژە یاسای بودجەی 2016ی عێراق بودجەیەكی زەبەلاحی بۆ تەرخانكراوەكە بودجەی ساڵێكی حەشدی شەعبی (بەپڕچەككردنیەوە) بڕەكەی ( یەك تریلیۆن و 301 ملیار و 242 ملیۆن و 388 هەزار دینارە)  كە  ئەم بودجەیە بۆ حەشدی شەعبی بەردەوام زیادراو لە یاسای بودجەی 2019 كرا بە ( 2 ترلیۆن و 500 ملیار دینار) و موچەی چەكدارێكی حەشدی شەعبی لە ( 850 ) هەزارەوە زیادكرا بۆ ( یەك ملیۆن ) دینار.     پێكهاتەو ژمارەی حەشدی شەعبی  لەدوای بریاری ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە پێكهێنانی حەشدی شەعبی، وەكو دەستەیەكی سەربە ئەنجومەنی وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق، ئێستا عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقەو فەرماندەی باڵای هێزەكانی حەشدی شەعبیە، فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیە و ئەبومەهدی موهەندیس جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیەو سامر تەمیمی یاریدەدەری سەرۆكی دەستەو ئەحمەد ئەسەدی وەتەبێژی دەستەی حەشدی شەعبی،  لە دیاردرین رێكخراوەكانی كە چونەتە پاڵ حەشدی شەعبی و بەشێكی كاریگەری ئەو گروپەن، هادی عامری سەرۆكی رێكخراوی بەدر، عەمار حەكیم لە سەرایای عاشورا ، قەیس خەزعەلی لە عەسائیبی ئەهلی حەق، موقتەدا سەدر سەرایای سەلام، ئەحمەد سافی فیرقەی عەباسیەی قیتالی ، دەیانی تر. ژمارەی چەكدارانی حەشدی شەعبی بە پێی  لە یاسای بودجەی عێراق بە 150 هەزار چەكدار بووە‌و زۆربەی گروپەكانی حەشدی شەعبی شیعە مەزهەبن، جگە لە گروپی " بابلیون"ی مەسیحییەكان كە رەیان كلدانی سەرۆكایەتی دەكات، هەندێك گروپی تریش لە ناوچە سوننە نیشنەكان بەناونیشانی " حەشدی عەشایەر" دامەزرێندراون. بەپێی ئامارە نارەسمییەكان لە حوزەیرانی 2014 حەشدی شەعبی لەدوای 2014ەو لە شەڕەكاندا 3 هەزار چەكداری حەشد كوژراون‌و 10 هەزاریشیان برینداربوون. دیارترین گروپەكانی حەشدی شەعبی: * رێكخراوی بەدر: ساڵی 1982 لەكاتی شەڕی عێراق- ئێراندا دامەزرێندراوە، هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات، پێشتر باڵی سەربازی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراق بوو، ساڵی 2012 لەو ئەنجومەنە جیابوەوە. * سەرایا سەلام:  باڵی سەربازی رەوتی سەدرە، ساڵی 2007 دوای هەڵوەشاندنەوەی سوپای مەهدی دامەزرێندراوەو سەدر رابەرایەتی دەكات‌و ئامانجیان پاراستنی مەزارگە‌و شوێنە پیرۆزەكانی شیعەیە. * كەتیبەكانی حزبوڵای عێراق: ساڵی 2017 راگەیەندراوە، دوای چەند ساڵێك شەڕ دژی هێزەكانی ئەمریكا، سەركردایەتییەكی ئاشكرا‌و راگەیەندراوی نیە، هەمیشە لە بەیاننامەكانیدا وەلائی خۆی بۆ ئێران دووپاتدەكاتەوە، تۆمەتباردەكرێت بەوەی كە راستەوخۆ لەلایەن سوپای پاسدارانی ئێرانەوە بەڕێوەدەبرێت. * عەسائیبی ئەهلی حەق: ساڵی 2007 دوای بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سوپای مەهدی لەلایەن موقتەدا سەدرەوە، لەلایەن قەیس خەزعەلی‌و ئەكرەم كەعبییەوە دامەزرێندراوە، دواتر كەعبی جیابوەوەو خەزعەلی بووە فەرماندەی گشتیو چەندین جار دڵسۆزی خۆی و گروپەكەی بۆ عەلی خامنەیی دووپاتكردوەتەوە. * حزبوڵا/ نوجەبا: ساڵی 2013 بە فەرماندەیی ئەكرەم كەعبی لە عەسائیب جیابوەتەوە. * سەریای جیهاد‌و بینا: یەكێكە لە میلیشیاكانی سەربە  ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی كە دوای جیابوونەوەی بەدر دامەزرێندراوەو ساڵی 2011 لە تێكەڵكردن سێ‌ گروپی حزبوڵای عێراق، كەتائیبی سەیدو شوهەدا، حزبی نەهزەی عێراق دامەزرێندراوە. * سەرایای خوراسانی: گروپێكی چەكداری سەربە حزبی تەلیعەی ئیسلامییە بە سەرۆكایەتی عەلی یاسری، ساڵی 2013 بە دروشمی بەرگریكردن لە پیرۆزییەكان لە سوریا دامەزرێندراوە، فەرماندەی فیغیی گروپەكە حامد جەزائیرییە‌و عەلی خامنەیی بە مەرجەعی باڵای خۆی دادەنێت‌و سێ‌ لیوای راستەوخۆ سەربە ئێرانن‌و لیوایەكیش سەربە دەستەی حەشدی شەعبییە. * كەتائیبی تەیاری رسالی:  عەلی شەحمانی سەرۆكایەتی دەكات، خۆی بە پەیڕەوكاری كازم حائیری مەرجەعی شیعە دادەنێت كە زۆر نزیكە لە عەلی خامنەییەوە. * دەیان گروپی تر كە ئەمانەن: كتائب سید الشهدا‌ء، أبو فضل العباس، كتائب الإمام علی، سرایا الجهاد، قوات العباس، سرایا علی الاكبر، جیش المختار، كتائب مالك الاشتر، كتائب جند الإمام، أنصار العقیدة، سرایا أنصار عاشورا‌ء، كتائب الشهید اڵاول، كتائب الشهید الصدر اڵاول، كتائب النخبە، لوا‌ء الشباب الرسالی، أنصار المرجعیە، أسد الله الغالب، فیلق الوعد الصادق، كتائب أنصار الحجە، كتائب قمر بنی هاشم، لوا‌ء قاصم الجبارین، لوا‌ء الإمام القائم، كتائب أئمە البقیع، حركە أنصار الله،  لوا‌ء المنتظر، كتائب ثائر الله، كتائب القصاص، كتائب أشبال الصدر، كتائب ثائر الحسین، كتائب الدما‌ء الزكیە، لوا‌ء ذو الفقار، كتائب مسلم بن عقیل، لوا‌ء أنصار المهدی، لوا‌ء المؤمل، كتائب العدالە، كتائب الفتح، سرایا الزهرا‌ء، حركە العراق الإسلامی، العتبە الحسینیە، لوا‌ء زینب، لوا‌ء الطف، كتائب الإمام الغالب، كتائب الإمام الحسین، كتائب القیام الحسینی، كتائب درع الولایە، كتائب القارعە، كتائب یدالله، كتائب بقیە الله، كتائب الشبیبە الإسلامیە، كتائب الطفل الرضيع، سرایا المختار الثقفي، سرایا لوا‌ء السجاد، كتائب وعدالله، كتائب جمعیە ال البیت، سرایا الدفاع الشعبی، كتائب الغوث اڵاعظم.

راپۆرت: فازڵ حەمەرەفعەت – محەمەد رەئوف لە چەند كاتژمێری داهاتوودا دوای 15 ساڵ، زیاد ئەسعەد بێدەنگی دەشكێنێت‌و قسە دەكات، وەڵامی ئەو دەنگۆیانە دەداتەوە كە لەبارەی تێكچوونی باری دەرونییەوە بڵاودەكرێنەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا بەپشتبەستن بەچەندین سەرچاوەی نزیك، زانیاری ورد لەباری شوێنی ژیان‌و دۆخی تەندروستی زیاد ئەسعەد بڵاودەكاتەوە. نزیكەی هەفتەیەكە بارودۆخی دەروونی‌و تەندروستی زیاد ئەسعەد گۆرانیبێژو ئاوازدانەر بووەتە باسی گەرمی میدیا‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان. مشتومڕەكان دوای چاوپێكەوتنێكی سەردار كەركوكی هونەرمەندی میللی هات لەگەڵ رادیۆی (نەورۆز)ی سەربە وەزارەتی رۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان. لەو چاوپێكەوتنەدا، سەردار كەركوكی وتی:" كاك زیاد ئەسعەد كە كاك سامی ئەسعەد ناوە ئەسڵییەكەیەتی، لە وڵاتی سویدە، لە شێتخانەیە لە نەخۆشخانەی لیلا هاگنە لە یۆتۆبۆری لە ئوستراخویگز".  ئەم لێدوانەی سەردار كەركوكی هەرزوو كاردانەوەی بەرفراوانی لەسەر ئاستی میللی بەدوای خۆیدا هێنا، زیاد ئەسعەد لە ساڵی 2004وە واتە ماوەی 15 ساڵە  هیچ دەركەوتنێكی لە نە بە (دەنگ)‌و نە بە (رەنگ) لە میدیای كوردیدا نەبووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە خەڵك‌و هەوادارانی دەیانەوێت بەدوای چارەنوسیدا بگەڕێن.  لەگەڵ بڵاوبونەوەی قسەكانی سەردار كەركوكیدا، چەند هونەرمەندێك رونكردنەوەیان لەبارەی زیاد ئەسعەدەوە بڵاوكردەوە‌و رایانگەیاند، دۆخی تەندروستی باشە‌و قسەكانی سەردار كەركوكی دورن لە راستییەوە، لەوانە ئاوازدانەر هەڵكەوت زاهیر‌و چەند هونەرمەندێكی تر. تەندروستی زیاد ئەسعەد باشە ؟ بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، زیاد ئەسعەد دۆخی تەندروستی دروونی باشە‌و تەنانەت ئەوەی زۆر بێتاقەتی كردووە بڵاوكردنەوەی دەنگۆی "شێتبوونیەتی".  بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، كێشی جەستەی زیاد ئەسعەد زۆر زیادیكردووە، بەجۆرێك قەڵەویی بەتەواوەتی شێوازی جەستەی گۆڕیوە، هەر بەهۆی زیادبونی كێشەوە، قاچی چەپی توشی ئازار بووە‌و دەشەلێت، پشتی تاڕادەیەك چەماوەتەوە. ئەم زیادبونەی كێش وای لە زیاد ئەسعەد كردووە، زۆرترین كات لەماڵەوە بمێنێتەوە‌و نەیەتە دەرەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، زیاد ئەسعەد لە شارۆچكەیەكی بچوكدا دەژی لەنزیك ستۆكهۆڵمی پایتەختی سوید، بەهۆی ئەوەی تێكەڵاوی‌و هاتنەدەرەوەی زۆر كەمە، كەم كەس دەیبینن‌و پەیوەندییەكانی زیاتر لەڕێگەی تەلەفۆنەوە ئەنجام دەدات. زیاد لە نەخۆشخانەیە ؟ سەردار كەركوكی لە قسەكانیدا بۆ رادیۆی نەورۆز دەڵێت" زیاد ئەسعەد لە نەخۆشخانەیەكی دەروونییە بەناوی نەخۆشخانەی لیلهاگن لە شاری یۆتۆبۆری سوید". بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا)، ئەو نەخۆشخانەیەی كە سەردار كەركوكی باسی كردووە، لە ساڵی 2013وە داخراوە، عەبدوڵ قەرەگۆلی كە كوردێكی شارەزای دانیشتووی سویدە، ئەم زانیارییەی بۆ (درەو میدیا) پشتڕاستكردەوە. زیاد قسە دەكات ! هاوڕێكانی دەڵێن دۆخی تەندروستی باشە‌و رۆژانە بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ دەكەن، ئەگەر ئەمە راستە بۆچی زیاد ئەسعەد خۆی قسەناكات‌و ئەو دەنگۆیانە رەتناكاتەوە كە لەبارەیەوە بڵاوكرانەوە، ئەمە پرسیاری (درەو میدیا) بوو بۆ ئاسۆ هاشم پارێزەری دەستنیشانكراوی زیاد ئەسعەد. ئاسۆ هاشم بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، پێموتووە خەڵكی چاوەڕەوانی قسەو درەكەوتنی ئێوەن، خەڵكی دەڵێن مادام دەرناكەوێت‌و قسە ناكات، كەواتە قسەكانی سەرداركەركوكی راستە ! زیاد لە وەڵامدا وتی:" من 15 ساڵە خۆم دەرنەخستووە چۆن بە قسەی هونەرمەندێكی میللی خۆم دەربخەم، بەڵام خەڵكی كوردستان دڵنیادەكەمەوە كە بە پرۆژەیەكی گەورەوە دێمەوە ناوتان".  زیاد ئەسعەد بەتەلەفۆن ئاسۆ هاشمی كردووە بە پارێزەری خۆی، هێشتا بەفەرمی وەكالەتنامەی بۆنەكردوەتەوە، بەهۆی ئەوەی ئاسۆ لە هەرێمی كوردستانە‌و ئەو سویدە‌و لە سویدیش لەماڵەكەی خۆی نەچوەتەدەرەوە تاوەكو لەوێ وەكالەتنامەی بۆ بكاتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پێدەچێت لە چەند رۆژی داهاتوو ئەم كاروبارە یاساییە جێبەجێ بكرێت.  واتە لەمەودوا ئاسۆ هاشم بەفەرمی لەبەردەم یاسادا نوێنەرایەتی زیاد ئەسعەد دەكات‌و دەتوانێت كاروبارە یاساییەكانی جێبەجێ بكات. ئاسۆ هاشم بەتایبەتی بۆ (درەو میدیا)ی ئاشكراكرد، زیاد ئەسعەد وتویەتی لە نزیكترین كاتدا قسەدەكات‌و گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای (بابلیۆن) كردووەو تۆمارێكی (40) خولەكی بڵاودەكاتەوەو باسی پرۆژە گەورەكەی دەكات‌و ئاماژە بەو دەنگۆیانەش دەكات كە لەسەری دروستبوون‌و ئێستا سەرقاڵی دانانی ئاوازو گۆرانی نوێیە".  (درەو میدیا) زانیویەتی، ئەو تۆمارە دەنگییە لە چەند كاتژمێری داهاتوودا بڵاودەبێتەوە. زیاد بەدوای شێركۆ دەگەڕێت ! هەڵۆ شێركۆ بێكەس كوڕی شاعیری گەورە شێركۆ بێكەس یەكێكە لە هاوڕێ نزیكەكانی زیاد ئەسعەد كە بەردەوام پێكەوە گفتوگۆ دەكەن. دوێنێ شەو كاتێك بۆ هەواڵپرسینی تەندروستی زیاد ئەسعەد (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ هەڵۆ شێركۆ بێكەس كرد، هەڵۆ كە رۆژی پێشتر لەگەڵ زیادی هاوڕێی قسەی كردبوو، جارێكی تر بۆ دڵنیاكردنەوەی (درەو میدیا) بەتەلەفۆن پەیوەندی بە زیاد ئەسعەدەوە كردەوە. هەڵۆ داوای لە زیاد ئەسعەد كرد لەبارەی ئەو دەنگۆیانەی لەسەری بڵاوكراونەتەوە قسە بكات، زیاد پێی وت:" چەندین ساڵە من دەرنەكەوتووم، پێم ناخۆشە بۆ شتێكی وا قسە بكەم"، هەڵۆ داوای لێكرد قسە بكات، زیاد بەڵێنیدا لە زوترین كاتدا قسە بكات.   زیاد ئەسعەد ئەم رۆژانە بەشوێن شعرێكی شاعیری كۆچكردوو (شێركۆ بێكەسدا) دەگەڕێت كە لەبارەی (دكتۆر فەرهاد پیرباڵ) لە دیوانی سێیەمیدا نوسیویەتی. شێركۆ بێكەس یەكێك بوو لەوانەی كە سەرسام بوو بە توانای هونەری زیاد ئەسعەد، ئەو جارێك لەبارەی زیادەوە وتی:" هونەرمەند زیاد ئەسعەد لە دنیای گۆرانی‌و مۆسیقای مندا لە نەورەسێكی سپی ئەچێ كە لەبەر هەتاوی ژیاندا دەبرسیكێتەوە.. لەنێو شەپۆلە تازەكانی گۆرانی مۆزیكی كوردیدا، لەو ساڵانەی دوایدا، زیاد ئەسعەد بە گوڕوتین‌و تۆنێكی تاسەشكێنەوە هاتە نامانەوەو هەندێ سنوری تەقلیدی بەزاندو دڵ‌و گوێچكەمانی بەریتمی تازەو داهێنەرانە زاخاو دایەوە، چۆن و بۆچی ؟! یەكەم: لەبەر ئەوەی لاسایكەرەوەو تەقلیدی نەبوو، واتە هەمان سەدای گۆرانییەكانی رابردووی نەدایەوە بەگوێچكەماندا، فۆلكلۆریشی بۆ خۆی نەكرد بە بەندینخانە. دووەم: هونەرمەند زیاد ئەسعەد بە تەنها هەر بەهرەو سەلیقە نییە، بەڵكو لە هەمانكاتدا شارەزایی دنیای موزیك‌و مەقاماتەو ئەزانێت چی ئەكات‌و عاشقانە لەگەڵ كارەكەی خۆیدا هەڵسوكەوت ئەكات، یان ئەتوانم بڵێم (مۆسیقاو گۆرانی بووە بەدڵدارو تەنانەت – هاوسەری ئەو). پێشینەیەكی كورت ئەمە یەكەمجار نییە زیاد ئەسعەد دەبێت بە باسی گەرمی ناو میدیا‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان. مانگی شوباتی 2018 دەنگۆی مردنی زیاد ئەسعەد لە سوید بڵاوكرایەوە، دواتر راستی هەواڵەكە رەتكرایەوە. مانگی تشرینی یەكەمی 2018 وێنەیەك لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكرایەوە، باس لەوەكرا ئەوە وێنەی زیاد ئەسعەدە، دواتر رەتكرایەوە‌و دەركەوت پیاوێكی كوردە كە هاوشێوەی زیاد ئەسعەدە. پرۆفایلی زیاد ئەسعەد زیاد ئەسعەد ساڵی 1966 لە گەڕەكی (تەیراوە)ی شاری هەولێر لەدایكبووە، ئامادەیی پیشەیی لە هەولێر تەواوكردووە. ئەو لەیەككاتدا گۆڕانبێژو مۆسیقارو ئاوازدانەرو هۆنراوەنوسە، یەكەمین گۆڕانی خۆی لە ساڵی 1983 بەناوی "دوعادەكەم" تۆماركردووە، یەكەمین كاسێتی لە ساڵی 1988دا بڵاوكردوەتەوە، تائێستا خاوەنی پێنج ئەلبومی گۆڕانییە. زیاد تا ئەم تەمەنە ژمارەیەكی زۆر وڵات گەڕاوە، لەوانە ئێران‌و روسیا‌و كەنەداو وڵاتانی ئەوروپا، بەپێی زانیارییەكان، زمانەكانی روسی‌و ئینگلیزی‌و سویدی‌و فارسی دەزانێت. دواین بەرهەمی زیاد گۆرانییەك بوو بە ناوی "سكاڵا" كە لە ساڵی 2003 بڵاوبووەوە، ئەو سەرباری ئەوەی ئاوازی بۆ زۆرینەی گۆڕانییەكانی خۆی داناوە، تائێستا زۆرترین ئاوازیشی بە هونەرمەندەكانی تر داوە. زیاد لەو هونەرمەندانەیە كە لەدوای راپەڕینەوە خۆی لە ژیانی حزبایەتی‌و كاری سیاسی پاراستووە‌و زیاتر خەریكی هونەرەكەی بووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە دوای چەندین ساڵ دوركەوتنەوە هێشتا جەماوەرەكەی لەدەستنەداوە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت سەرەتای ئەم مانگە، بۆنەیەكی تایبەت بوو بە حاكمی دوبەی شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم، چونكە لەم مانگەدا بوو گەورەترین ئاهەنگی سازكرد بۆ هاوسەرگیری هەرسێ‌ كوڕەكەی (حەمدان، مەكتوم، ئەحمەد) لە یەك رۆژدا، بەڵام ئەمە زۆری نەخایاند كە هەواڵ هەڵاتنی شازادە هەیای چوارەمین ژنی لەگەڵ دوو منداڵەكەیدا بۆ ئەڵمانیا بڵاوبوەوە، هەرچەندە تائێستا هیچكام لە ئیمارات‌و ئەڵمانیا بە فەرمی هیچیان لەسەر ئەو رووداوە رانەگەیاندووە. هەیا چۆن هەڵات؟ چەند راپۆرتێكی میدیاكانی ئەڵمانیا‌و بەریتانیا باس لە هەڵاتنی شازادە هەیا بنت ئەلحوسەین (45 ساڵ) هاوسەری شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم (70 ساڵ) حاكمی دوبەی دەكەن‌و رایدەگەیەنن هەیا لەگەڵ دوو منداڵەكەی بە هاوكاری دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانیی ئیماراتی بەرەو ئەڵمانیا بەجێهێشتووە‌و لەو وڵاتە داوای پەنابەریی كردووە. سایتی رۆژنامەی (بێڵد)ی ئەڵمانیی رایگەیاند هەیا كە كچی پادشای كۆچكردووی ئوردنە لەگەڵ كوڕەكەی زاید (7 ساڵ)‌و كچەكەی جەلیلە (11 ساڵ) هەڵاتووە‌و 35 ملیۆن یۆرۆشی لەگەڵ خۆیدا بردووە. سایتی بێڵد لەسەر زاری رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانییەوە ئاشكرایكرد، دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانی هاوكاری شازادە هەیاو منداڵەكانی كردووەو لە ئەڵمانیا داواكاری مافی پەنابەرێتی پێشكەشكردووەو داوای جیابوونەوەشی لە محەمەد بن راشد ئالمەكتومی هاوسەری كردووە. (زە سەن) دەربارەی هۆكاری هەڵاتنی شازادە هەیا باسی لەوەكردووە كە لەبەر مەترسی لەسەر ژیانی ئەو بڕیارەی داوە‌و دەربارەی پێشكەشكردنی داواكاری مافی پەنابەرێتیشی لە ئەڵمانیا ئاماژەیبەوەداوە  متمانەی بە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا نەبووەو ترسی لەوە هەبووە بگەڕێنرێتەوە بۆ دوبەی. شازادە هەیا كە لە مانگی شوباتی رابردوەوە دەرنەكەتووە تا ئێستا هیچ لێدوانێكی رەسمی دەربارەی بەجێهێشتنی ئیمارات بڵاونەكردوەتەوە. هەیا یەكەم كەس نیە ئەمە یەكەمینجار نیە كە ژنانی نزیك لە حاكمە بەهێزەكەی دوبەی كە سەرمایەكەی بە 10 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت هەڵدێن، پێشتریش دوان لە كچەكانی هەڵاتون یان هەوڵی هەڵاتیان داوە، شەمسە (38 ساڵ) لە گەشتێكیدا بۆ بەریتانیا بە ئۆتۆمبیلەكەی خۆی هەڵات، بەڵام دواتر دەستگیركراو دیپۆرتی دوبەی كرایەوە، لەتیفەش (32 ساڵ)  لە عوممانەوە بە یەختێك هەوڵی هەڵاتنی دا، بەڵام لە لایەن هێزی دەریاوانی هیندستانەوە دەستگیركراو رەوانەی دوبەی كرایەوە. بن راشد بە شیعر لە رووداوەكە دەدەوێت هەرچەندە میدیای فەرمیی ئیمارات، هیچ هەڵوێست‌و رونكردنەوەیەكی حاكمی دوبەی دەربارەی هەڵاتنی هاوسەرەكەی بڵاونەكردوەتەوە، بەڵام بە گوێرەی رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانیی، حاكمی دوبەی داوای لە دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا كردووە هاوسەرەكەی‌و منداڵەكانی دیپۆرتی ئیمارات بكەنەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی بەرلین ئەو داواكارییەیان رەتكردوەتەوەو رایانگەیاندووە كە هێزە ئەمنییەكان پارێزگاریان لێدەكەن. رۆژنامە بەریتانییەكە ئاشكراشیكردووە لەو كاتەوەی كە شازادە هەیا دیارنەماوە، شێخ محەمەدی هاوسەری دوو شیعری بە زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی لە تۆڕی ئینتەرنێت بڵاوكردوەتەوەو تێیدا ئاماژەی بە لەدەستدان‌و هەڵاتنی هاوسەركەی كردووە. لە یەكێك لە شیعرەكانیدا كە بەناوی "خۆشەویستی لە چاوەكانتدایە" بن شێخ محەمەد نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵاتنی هاوسەرەكەی‌و ئازاری ئەو رووداوەشی بە تیرێك چواندووە كە رۆحی پێكاوە‌و شێتی كردووەو لە كۆتاییشدا داوای لێكردووە لە دڵی نەرم بێت‌و لە هەڵەكانی خۆشببێت‌و پاداشتی كارە باشەكانی بداتەوە. شازادە هەیا شازادە هەیا كچی شا حوسێن بن تەڵاڵ پادشای پێشووی ئوردن لە هاوسەرەكەی ( شاژنە عەلیا) 3ی ئایاری 1974 لە دایكبووە، لە باوكەوە برای شا عەبدوڵای دووەم پادشای ئێستای ئوردنەو كاتێك تەمەنی سێ‌ ساڵان بووە دایكی ساڵی 1977 بەهۆی كەوتنەخوارەوەی هێلیكۆپتەرەكەی لە باشوری ئوردن گیانی لەدەستداوە. شازادە هەیا لە ئوردن قۆناغی سەرەتایی خوێندنی تەواوكردووەو پاشان ساڵی 1985 چوەتە خوێندنگەی بادمنتۆن لە ئینگلتەراو پاشان خوێندنگەی براینستۆن لە هەرێمی دۆرست لە باشوری خۆرئاوای ئینگلتەراو ساڵی 1992 چوەتە كۆلێژی سانت هێڵدا بۆ خوێندنی زانستی ئابوری‌و سیاسی‌و دوای ئەوەش پەیوەندی بە زانكۆی ئۆكسفۆردەوە كردووەو ساڵی 1994 زانكۆی تەواوكردووە. هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد شازادە هەیا 10ی نیسانی 2004 هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم كردووە كە ئەوكات وەزیری بەرگری ئیمارات‌و جێنشینی حاكمی دوبەی بووەو دوو منداڵی هەیە: * جەلیلە: ساڵی 2007 لەدایكبووە. * زاید: ساڵی 2012 لەدایكبووە. چالاكییەكانی شازادە هەیە لە بواری وەرزشی سوارچاكیدا زۆر لێهاتوو بووەو چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتی لەو بوارەدا بەدەستهێناوەو ساڵی 2006 بۆ ماوەی چوار ساڵ بە سەرۆكی یەكێتی سوارچاكی نێودەوڵەتیی هەڵبژێدراوەو باڵیۆزی نیازپاكی نەتەوە یەكگرتووەكانیش بووە. محەمە بن راشد كێیە؟ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم جێگری سەرۆكی ئیماراتە، هاوكات سەرۆك وەزیران‌و حاكمی ئیمارەتی دوبەی-یە. رۆژی 15ی تەموزی 1949 لە دوبەی لەدایكبووە، كوڕی سێیەمی شێخ راشد بن سەعید-ە، شێخ راشد چوار كوڕی هەبووە‌و لەنێوان ساڵانی 1958وە تاوەكو ساڵی 1990 حاكمی دوبەی بووە.  شێخ محەمەد لە ماڵی شێخ سەعید ئال مەكتومی باپیری لەناوچەی (شەندەغە) لە بیابانی دوبەی گەورە بووە، لەمنداڵییەوە لەسەردەستی راهێنەرانی تایبەتی زانستی زمانی عەرەبی‌و ئیسلامی وەرگرتووە، ئەمە بەر لەوەی پەیوەندی بە سیستمی خوێندنی بنەڕەتییەوە بكات لە خوێندنگەی (ئەحمەدی) لەناوچەی (دیرە) لە شاری دوبەی. كاتێك تەمەنی گەیشتووەتە (10) ساڵان، چوەتە خوێندنگەی (الشعب)‌و دوو ساڵ لەوێ خوێندویەتی‌و دواتر چوەتە خوێندنگەی ناوەندی دوبەی، ساڵی 1965 خوێندنی ناوەندی تەواو كردووە. دوای ساڵێك، شێخ محەمەد بەهاوڕێیەتی یەكێك لە كوڕە مامەكانی گەشتی كردووە بۆ بەریتانیا بەمەبەستی خوێندنی زمانی ئینگلیزی، لەوێ لە كامبردیج پەیوەندی بە خوێندنگەی (بیڵ)ی تایبەت بە زمانەوە كردووە. دوای تەواوكردنی زمانی ئینگلیزی، شێخ محەمەد پەیوەندی بە كۆلیژی (مۆنز)ی سەربازییەوە كردووە لە ئالدرشوت، لەوێ خولێكی راهێنانی تەواوكردووە كە شەش مانگی خایاندووە.   حەزو ئارەزووەكانی شێخ هەر لە منداڵییەوە هاوشێوەی منداڵەكانی تری بنەماڵەی مەكتوم‌و زۆرێك لە خەڵكی وڵاتانی كەنداو، وانەی لە وەرزشە جۆربەجۆرە كلتورییەكان وەرگرتووە لە نمونەی راوی هەڵۆ، ئەسپسواریی، ئەو ماوەیەش كە لە بەریتانیا ژیاوە زیاتر ئاشنای ئەسپسواری بووە. شێخ محەمەد حەزی لە یاری تێنس‌و تۆپی پێ-ش هەیە، بەڵام وەكو باسدەكرێت زیاتر هۆگری ئەسپسوارییە‌و چەند گۆڕەپانێكی بەناوبانگی لە وڵاتەكەی بۆ ئەسپسواری دروستكردووە لەوانە گۆڕەپانی (جۆدۆلفین). چوار ژن‌و زیاتر لە 20 منداڵ ! بەپێی ئەوەی باسدەكرێت، شێخ محەمەد بەفەرمی چوار ژنی هەیە، كە ئەمانەن: •    هند بن مەكتوم بن جومعە بن ئال مەكتوم  ئەمە یەكەمین هاوسەری شێخ محەمەدە، لەم ژنە 12 منداڵی هەیە كە ئەمانەن (حسە- راشید- حەمدان- مەكتوم- ئەحمەد- لەتیفەی سێیەم- سەعید- مەریەمی دووەم- شێخە- فەتیم- سەلامە- شەممە). •    حوریە ئەحمەد معاش ئەمە هاوسەری دووەمی شێخ محەمەدە‌و خەڵكی جەزائیرە، لەم ژنە (4) منداڵی هەیە بەناوەكانی (شەمسە- لەتیفەی ناوەنجی- مەیسا- ماجد). •    دەلیلە عەلی ئەمە هاوسەری سێیەمی شێخ محەمەدە، ئەم ژنە خەڵكی لوبنانە، لە شێخ محەمەد جیابوەتەوە، بەڵام (3) منداڵی لە شێخ محەمەد هەیە بەناوەكانی (لەتیفەی یەكەم- دەلال- مەریەمی یەكەم). •    شازادە هەیا بنت حسێن ئەمە كچی شاحسێن پادشای پێشووی ئوردن‌و خوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، دواین هاوسەری فەرمی شێخ محەمەدە‌و دوو منداڵی لێی هەیە بەناوەكانی (جەلیلە- زاید). شێخ محەمەد لە ژنەكانی زیاتر لە (20) منداڵی هەیە (هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن (30) منداڵی هەیە‌و (6 جار) هاوسەرگیری كردووە)، گەورەترین منداڵی (مەنال)ە كەلەدایكبووی ساڵی 1977ە، بچوكترین منداڵیشی (زاید)ە كە لەدایكبووی ساڵی 2012یە. شێخ لە دەسەڵاتدا  شێخ محەمەد هەر لەمنداڵییەوە بۆ ئەوە ئامادەكراوە حوكمڕانی بكات، وەكو باسدەكرێت شێخی بچوك لەناوچەی (شەندەغە) لە دوبەی هەر لە منداڵییەوە تەماشای باپیرو باوكی‌و مامەكانی كردووە كە حوكمی وڵاتیان كردووە‌و لەوانەوە فێری حوكمڕانیكردن بووە. شێخ محەمەد لە مەجلیسی پیاوماقوڵانی باپیریدا گەورە بووە، چۆنیەتی فراوانبوونی پرۆژەی ئیماراتی عەرەبی قۆناغ بە قۆناغ بەچاوی خۆی بینیوە، هەر لە دروستكردنی ئەنجومەنی فەرمانڕەوایانی ئیماراتەوە كە بناغەی دەوڵەتەكەیە‌و دواتر رێككەوتنی ئەو یەكێتی‌و یەكبونەی لێكەوتەوە كە لەنێوان شێخ زاید بن سوڵتان حاكمی پێشووی ئەبوزەبی‌و شێخ راشیدی حاكمی پێشووی دوبەیدا كرا لە رۆژی 18ی شوباتی 1968‌و ئەوە بوو بە یەكەمین هەنگاو بۆ دروستكردنی یەكێتییەك‌و پاشان دەوڵەتی ئیماراتی لێكەوتەوە. شێخ محەمەد بۆیەكەمینجار لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی 1969 پۆستی حكومی وەرگرتووە، كاتێك دوای دەرچوونی لە خولی راهێنانی سەربازی لە بەریتانیا، باوكی پۆستی سەرۆكایەتی دەزگای پۆلیس‌و ئاسایشی گشتی لە ئیمارەتی دوبەی پێبەخشی. چیرۆكی دروستكردنی دەوڵەت رۆژی 2ی كانونی یەكەمی 1971، كۆشكی كەناری جومێرا لە دوبەی، كە كۆشكی تایبەتی شێخ راشیدی باوكی شێخ محەمەدبوو، ئاهەنگێكی گرنگی بەخۆوە بینی، ئەوە ئاهەنگی ئیمزاكردنی یەكەمین بەڵگەنامەی دەستوریی كاتیی بوو، كە لەسەر بنەمای ئەو بەڵگەنامەیە دەوڵەتی (ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو) دروستكرا. فەرمانڕەوای ناوچەكانی ئەبوزەبی، دوبەی، شارقە، عەجمان، فوجێرە‌و شازادەی جێنشینی ویلایەتی ئوم قەیوین بەنوێنەرایەتی باوكی، ئیمزایان لەسەر بەڵگەنامەكە كرد. رۆژانی دواتر، دەوڵەتی ئیمارات دروستكرا، شێخ مەكتوم برای شێخ محەمەد راشید ئەركی دروستكردنی یەكەمین ئەنجومەنی وەزیرانی دەوڵەتەكەی كەوتەئەستۆ، ئەو پۆستی وەزیری بەرگری بەخشی بە محەمەد برای، ئەوكات محەمەد بوو بەمنداڵترین وەزیری بەرگری لەسەر ئاستی جیهان. دیارترین بڕیاری شێخ محەمەد بن راشید لە پۆستی وەزیری بەرگریدا دەریكرد، بڕیاری بەشداریكردنی سوپای ئیمارات بوو لە هێزی هاوپەیمانان كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكرد بۆ دەركردنی سوپای عێراق لەناو خاكی كوەیت لە ساڵی 1990دا، ئەوە یەكەمینجار بووە هێزەكانی ئیمارات بەشداری ئۆپراسیۆنێكی سەربازی بكەن. شێخ‌و كاروانی ئاوەدانیی لەبواری ئاوەدانكردنەوەدا، شێخ محەمەد درێژەی بە كاروانەكەی باوكیدا. پرۆژەی كردنی دوبەی بە ناوەندێكی بازرگانی‌و گەشتیاری نێودەوڵەتی، لەسەردەمی شێخ راشیدەوە دەستیپێكرد، كە رابردوودا بەرپرسیارێتی جێبەجێكردنی پرۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەی بەمنداڵەكانی نەدەسپارد. شێخ راشید ئەركی دامەزراندنی بیری وشكی دوبەی‌و سەرۆكایەتی لیژنەی كارگێڕی فڕۆكەخانەی دوبەی‌و بەرپرسیارێتی كۆمپانیای نەوتی دوبەی كە شادەماری سەرەكی ئابوری ئیمارەتەكە بوو، سپارد بە محەمەدی كوڕی. دوای كۆچی دوایی شێخ راشد لە ساڵی 1990دا، شێخ مەكتومی كوڕی جێگەی گرتەوە، شێخ مەكتوم لە رۆژی 4ی ئازاری 1995دا شێخ محەمەدی برای وەكو شازادەی جێنشین هەڵبژارد. دیاریكردنی وەكو شازادەی جێنیشن، دەسەڵاتای فراوانتری بە شێخ محەمەد بەخشی، بەتایبەتی لە بواری فراوانكردنی پرۆژە‌و كاروانی ئاوادانی ئیمارەتی دوبەیدا، تا وای لێهات ئەو وەكو حاكمی فیعلی دوبەی تەماشادەكرا، بەمشێوەیە شێخ محەمەد هەوڵەكانی بۆ راكێشانی گەشتیاران بۆ دوبەی‌و كردنی شارەكە بە ناوچەیەكی سەرەنجڕاكێش لە جیهان دەستپێكرد. لەوكاتەوە تائێستا شێخ محەمەد ژمارەیەكی پرۆژەی ئاوەدانكردنەوەی گەورەی لە ئیمارات جێبەجێكردووە لەوانە (تاوەری عەرەب‌و دورگەی دارخورما‌و ...).

راپۆرتی: محەمەد رەئوف پێچەكانی كورتەك، دەروازەی "هەرێمی‌ پاراستنی‌ میدیا"، كە سنوری دەسەڵاتدارێتی پارتی كرێكارانی كوردستانە، بۆ دووەمجار دەبێتە پێچی مەرگی هاوڵاتییانی مەدەنی. ئێوارەی دوێنێ بە بۆردومانی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا، 3 هاوڵاتی شەهیدبوون و 5ى دیكەش برینداربوون، لە نزیك مۆنۆمێنتی شەهیدانی كورتەك  كە هەشت ساڵ لەمەوبەر لە بۆردومانێكی هاوشێوەی فڕۆكەكانی توركیادا 7 هاوڵاتی مەدەنی شەهیدبوون.  تا ئێستا سەرۆكی هەرێم و حكومەت بێدەنگیان هەڵبژاردووە، بە پێچەوانەی هەڵوێستیان بەرامبەر بە بۆردومانی فڕۆكەخانەی ئەبهای سعودیە كە بە توندی ئیدانەیان كرد. بۆردومانی كورتەك پێچەكانی كورتەك كۆتایی سنوری دەسەڵاتی حكومەتی هەرێم و سەرەتای سنوری دەسەڵاتی ( هەرێمی پاراستنی میدیا)ی سەربە پارتی كرێكارانی كوردستانە، كە تەنها 20 خولەك لە ناحیەی‌ سەنگەسەری‌ قەزای‌ پشدەرەوە دورەو دەكەوێتە نێوان بازگەكانی ئاسایشی هەرێم و گەریلاکانی پەكەكەوە. رۆژانە گوندنشیانی ئەو ناوچەیە هاتوچۆ دەكەن لە نێوان گوندەكەیان كە لەژێر دەسەڵاتی پەكەكەدایە، بەپێی‌ ئامارێكی‌ شارەوانی‌ بناری‌ قەندیل (هەرێمی پاراستنی میدیا) زیاتر لە (8 هەزار) هاوڵاتی، لە( 62 )گوندی ئەو ناوچەیە دەژین و سەرقاڵی‌ ژیانی‌ ئاسایی‌و بەخێوكردنی‌ مەڕو ماڵات‌و باخداری‌و هەنگەوانین‌.  ئێوارەی دوێنێ خێزانێكی گوندی (ئاشقوڵكە)ی بناری قەندیل كە لەوێ رەزو باخ و كشتوكاڵیان هەیە رۆژانی پێنجشەممان لە ناحیەی چوار قوڕنەوە دەچنەوە بۆ گوندەكەیان لە كاتی گەڕانەوەیاندا لە پێچەكانی كورتەك لە لایەن فڕۆكەكانی توركیاوە بۆردومانكران، بەهۆیەوە سەرۆكی خێزانەكە بەناوی ( عەبدوڵا ئاڵی مینە) تەمەن ( 53 ) ساڵ لەگەڵ كوڕو كچێكیدا بەناوەكانی (كوردستان عەبدوڵا ئاڵی مینە) تەمەن 30 ساڵ و (هەریاد عەبدوڵا ئاڵی مینە) تەمەن 19 ساڵ شەهیدبوون، لەگەڵ ( 5 )كەسی تری خیزانەكەی برینداربوون بەناوەكانی ( محەمەد عەبدوڵا ئاڵی مینە، مەلیكە محەمەد عەبدوڵا ئاڵی مینە، تەیب محەمەد عەبدوڵا ئاڵی مینە، رابی حەمد خیزانی عەبدوڵا،  بەناز محەمەد خێزانی محەمەد عەبدوڵا ئاڵی مینە).    نێچیرڤان بارزانی بێدەنگ بوو! نێچیرڤان بارزانی كە 18 رۆژە وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەستبەكاربووە لەبەرامبەر ئەو بۆردومانەو شەهیدبونی هاوڵاتیانی مەدەنی بێدەنگی هەڵبژارد و هیچی نەوت، لە كاتێكدا ( سوێندی خوارد كە پارێزگاری لە مافی هاوڵاتیانی هەرێم بكات)، چونكە فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا ئاسمانی هەرێمی كوردستانیان بەزاندوەو لەناو خاكی هەرێمدا هاوڵاتی شەهید كردووە. لە كاتێكدا حكومەتی هەرێمی كوردستان 15 رۆژ پێش روداوەكەی كورتەك لە 13/6/2019 لە بەیاننامەیەكدا بە توندی ئیدانەی هێرشەكەی سەر فڕۆكەخانەیەكی سعودیە كرد، كە تەنها چەند كەسێكی تیادا برینداربون، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەیاننامەكەیدا دەڵێت" بە توندی ئیدانەی ئەو‌ هێرشه مووشەكییە دەكەین كە دوێنێ چوارشەممە 12/6/2019 كرایە سەر فڕۆكەخانەی ئەبها لە شانشینی سعوودیە و لە ئەنجامدا بیست و شەش كەسی سڤیل بریندار بوون و زیانی گەورەش بەر فڕۆكەخانەكە كەوت، هیوای چاكبوونەوە بۆ برینداران دەخوازین" لە كورتەك مێژوو خۆی دوبارە دەكاتەوە  ئەو بۆردومانەی كە دوێنێ  فڕۆكەكانی توركیا ئەنجامیاندا، هەشت ساڵ لەمەوبەر لە هەمان ناوچەو هەمان شوێن  بەرامبەر هاوڵاتیانی مەدەنی هەمان ناوچە ئەنجامیاندا.   لە ڕۆژی ٢١/٨/٢٠١١  فرۆكە جەنگیەكانی توركیا بەبیانوی بۆردومانكردنی بارەگاكانی پەكەكە ئۆتۆمبێلی خێزانێكی گوندنشینیان لە پێچەكانی كورتەك كردە ئامانج كە ژمارەیان حەوت كەس بون ھەرھەمویان شەھیدبوون، كە لەدوای بۆردومانەكە ئۆتۆمبیلەكەیان گڕی گرت و سەرەرای پارچەبونی جەستەیان سوتان و تەرمەكانیان لەیەك جیانەدەكرانەوە، سەرۆك خێزانەكەیان بەناوی ( حسێن مستەفا حەسەن) و لەگەڵ كوڕو كچەكان و منداڵەكانی بەناوەكانی ( ڕێزان حسێن مستەفا، سۆنیا شەماڵ حسێن، زانا شەماڵ حسێن،  سۆلین شەماڵ حسێن،  ئۆسكار عوزێر حەسەن، میر حاجی مام كاك). لەدوای روداوەكە و لە شوێنەكەیدا مۆنۆمێنتێك بۆ ئەو شەهیدانە درووستكراوە بەناوی ( مۆنۆمێنتی شەهیدانی كورتەك). ئەو روداوە هاوشێوەی ئێستا بە هەمان بێدەنگی بەرپرسانی حكومەتی هرەێمی كوردستاندا تێپەڕیوە، روداوەكان بەم شێوەیە بەردەوام بن، ئەگەری دوبارەو سێبارەی روداوەكەی كورتەك دەبینرێت. بۆردومانی بەردەوام بۆردومانە بەردەوامەكانی فڕۆكەكانی توركیا چەندین روداو قوربانی بەدوای خۆیدا هێناوەو چەندین روداوی هاوشێوەی كورتەكی لە هەرێمی كوردستان دروستكردووە. •    لە ١/٨/٢٠١٥ فرۆكە جەنگییەكانی توركیا بۆردومانی  گوندی زارگەڵییان كردو نۆ كەسی مەدەنیان لەو گوندە شەھید كرد، سەرباری وێرانكردنی خانوەكانی گوندەكەو سوتانی رەزوباخەكانیان.   •      رۆژی 22ی ئاداری 2018، فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا گوندەكانی (وەسان، ماونان، سەركان)ی دۆڵی باڵەیانی قەسرێی سەر بەقەزای چۆمانیان بۆردومان كردو بەهۆی بۆردومانەكەشەوە لەناو گوندی سەركان چوار كەس شەهیدبوون كە سەرجەمیان پێشمەرگەبون، بەناوەكانی (شەرۆ مەحمود برایم ، بێژەن مستەفا ئەبوبەکر، محمد ئیسماعیل حمد، دەرباز محمد یوسف) . •    رۆژی 23/1/2019  فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا لە دوو بۆردومانی جیاوازدا لە گەلی رەشاڤە ( كەمەری ئامێدی) لە ناحیەی دیرەلوكی سەربە قەزای ئامێدی شەش هاوڵاتی ناوچەكەیان كردە قوربانی، كە بەمەبەستی راوە ماسی چوبونە ئەو ناوچەیە (  ئەو ناوچەیە چۆڵە لە نێوان دەسەڵاتی حكومەتی هەرێم و پەكەكەدا) لەو بۆردومانەدا چواریان شەهیدبوون و دوانیشیان برینداربوون، لەدوای ناشتنی تەرمەكانیان، گەنجانی ناوچەكە بە خۆپیشاندان بەرەو بنكەی سەربازی ( سیرێ) كە لە كۆمەڵگەی سیرێیە بەڕێكەوتن ، دوای ئەوەی سەربازانی ناو بنكە سەربازیەكە تەقە بەسەر خۆپیشاندەراندا دەكەن، خۆپیشاندەران زیاتر بەرەو پێش دەچن و تا دەچنە ناو بنكەكەوەو تەواوی كەلوپەلی  سەربازی ناو بكە سەربازییەكەی توركیا دەسوتێنن و  سەربازەكانی توركیاش بنكەكە چۆڵ دەكەن و دەكشێنەوە، بەهۆی ئەو خۆپیشاندانەوە 7 هاوڵاتی برینداربوون و خۆپیشاندەرێكیش شەهیدبوو بەناوی ( حسێن رێكان بەنستانی )رێكانی،  لەدوای ئەو روداوەش هێزە ئەمنییەكانی حكومەتی هەرێم ژمارەیەك رۆژنامەنوس و چالاكیان بۆ ماوەیەك دەستگیركرد. ئەو هێرش و پەلامارانەی سوپای توركیا بۆسەر باشوری كوردستان بە بیانوی بونی گەریلاکانی پارتی كرێكارانی كوردستانە لە ناوچە شاخاوییەكانی هەرێمی كوردستان. پەكەكەو باشوری كوردستان  پارتی كرێكارانی كوردستان لە ساڵی 1978 دامەزراوە، یەكەم كۆنفرانسی خۆی لە ساڵی 1981 ئەنجامداوە، لە ساڵی 1984ەوە شۆڕشی چەكداری دەستپێكردووە، لەوكاتەوە بنكەو بارەگای لە باشوری كوردستان كردوەتەوە. لەدوای پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان، لە یەكەم هەنگاودا بە فشاری توركیا هێزی پێشمەرگە لە ساڵی 1993 چووە شەڕی براكوژییەوە لەگەڵ هێزەكانی پەكەكە لە باشوری كوردستان، هێزی پێشمەرگە نەیتوانی شەڕەكە یەكلابكاتەوە‌و پەكەكە لەناوچەكە دەربكات، بەڵام نیازپاكی بەرپرسانی هەرێمی نیشانی توركیادا. ئێستا بنكەو بارەگاكانی پەكەكە تەواوی ناوچە شاخاوی‌و سنورییەكانی رۆژهەڵات‌و باشور تا رۆژئاوای كوردستانی گرتوەتەوەو ناوچەیەكی فراوانیان بۆخۆیان كۆنترۆڵكردووە، لەگەڵ فراوانبوونی ناوچەی چەكداریان جموجوڵی سیاسی‌و مەدەنیشیان لە باشوری كوردستان زیادیكردووە. لە باشوری رۆژهەڵاتی هەرێمی كوردستان واتە سنوری نێوان هەرێمی كوردستان‌و ئێران، ناوچەیەكی فراوان‌و ناوەندی دەسەڵاتی پەكەكەی لێیە، ئەوەش زنجیرە چیای "قەندیل"ە، كە لە سنوری ناوچەكانی قەزای قەڵادزێ، قەزای رانیە، قەزای چۆمان، قەزای رەواندوز، قەزای سۆران، پێكدێت، واتا دەسەڵاتیان لە سنوری قەزای قەڵادزێوە درێژ دەبێتەوە بۆ باڵەكایەتی‌و سیدەكان‌و حاجی ئۆمەران، لەم ناوچەیەدا (62) گوند لەژێر دەسەڵاتی شارەوانییەكانی پەكەكەدایە.  بەپێی بەدواداچونێكی رۆژنامەی (رووداو)، لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستانیش زیاتر لە (658) گوند لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایەو زیاتر لە 34%ی كۆی خاكی پارێزگای دهۆك لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایە.  زۆرترین سنوری دەسەڵاتی پەكەكە لە ناوچەی قەزای ئامێدیە، كە نزیكەی (250) گوندی ئەو ناوچەیە لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایەو زۆرینەی بنكەو بارەگا سەربازییەكانی توركیاش لەو قەزایەدایە كە بنكەكانی بامەڕنێ، دێرەلوك، كانی ماسی دەگرێتەوە، بەواتایەكی تر جێگیركردنی ئەو بنكە سەربازیانەی توركیا تەواو لەبەرمەترسی هەژموونی پەكەكەیە، چونكە زۆرینەی خاكی ئەو قەزایە لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایە، بەو پێیەی لە كۆی (2700) كیلۆمەتر دوجای خاكی ئەو قەزایە، زیاتر لە 70%ی لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایە. لەدوای ئامێدی، زۆرترین سنوری جوگرافی ژێر دەسەڵاتی پەكەكە لە قەزای زاخۆیە، بەوپێیەی زیاتر لە (120) گوندی ئەو قەزایە لەژێر دەستی پەكەكەدایە، واتە 35% خاكی ئەو قەزایە، لە قەزای ئاكرێش زیاتر لە (20) گوندی ئەو قەزایەش لەژێر دەستی پەكەكەدایە. بەگشتی لە سنوری پارێزگای دهۆك بەوپێیەی هەرێمەكانی بادینانی پەكەكە لەوێیە، پەكەكە پێگەیەكی گەورەی هەیە، كە بە نزیكەی 30% بۆ 36%ی خاكی پارێزگای دهۆك ئەژماردەكرێ، واتا تەواوی ناوچە شاخاوی‌و سنورییەكانی پارێزگای دهۆك لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایە. لە سنوری قەزای مێرگەسور كە ناوچەكانی بارزان‌و پیران‌و شیروان دەگرێتەوە، زیاتر لە (150) گوند لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدایە، واتا بەگشتی لە سنوری قەزاكانی پارێزگای هەولێر زیاتر لە (200) گوند لەژێر كۆنترۆڵی پەكەكەدان، جگە لە مەخمور كە كەمپێكی گەورەی پەكەكەی لێیە. لە رۆژئاواشەوە لە سنوری قەزای شەنگال ناوچەیەكی بەرفراوان‌و دەیان گوندو بەرزایی بەدەست پەكەكەوەیە، بەگشتی زۆرینەی بنكەو بارەگاو پێگەی پەكەكە لە سنوری ناوچەی جێنفوزی پارتیدایە، كە ئەتوانرێت بوترێت پەكەكە بەتەواوی  پارتی گەمارۆداوە. توركیا لە باشوری كوردستان  توركیا دەیان بنكەو بارەگای لە ناو خاكی هەرێمی كوردستاندا هەیە، لەدوای هاتنی داعش و بە بیانوی رزگاركردنی موسڵ لە مانگی كانوونی یەكەمی 2015 توركیا هێزێكی گەورەی هێنایە باشیكی نزیك موسڵ كە بە نزیكەی 900 سەرباز و 16 تانك و 20 زرێ پۆشبون، بیانوی توركیا ئامانج لە هێرش و ئۆپەراسیۆنەكانی  لەناوخاكی هەرێم دژ بە چەكدارانی داعشە. لەڵام لە ماوەی ساڵی 2015 دا لە كۆی( 300 )هێرش و ئۆپەراسیونی ئاسمانی سوپای توركیا تەنها 3 هێرشیان بۆسەر داعش بووە، لەبەرامبەردا(297) هێرشی بۆسەر بنكەو ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پەكەكە بووە، واتا بەرێژەی 1% بۆسەر داعش و 99%ی هێرشەكانی بۆسەر پەكەكە بووە، ئەگەرچی توركیا لە هەرێمی كوردستان چەندین بنكەی سەربازی دیكەی هەیە، بەتایبەتیش لە دوای  شەری ناوخۆوە بەرەزامەندی پارتی دیموكراتی كوردستان و لەچوارچێوەی هێزی ئاشتی پارێز هێزێكی گەورەی توركیا لە 1997 لە بامەڕنێی سەربە قەزای ئامێدی جێگیر بوون، كە فرۆكەخانەیەكی سەربازی و 38 دەبابە و 738 سەربازی تورك پێكهاتووە هاوكات هەر لە ساڵی 1997 سێ بنكەی دیكەی سەربازی لە ناحیەی دێرەلوكی سەربە قەزای ئامێدی كە 40 كم دەكەوێتە باكوری ئەو قەزایەوەكردەوە، ساڵی 1997 بنكەیەكی دیكەی سەربازی لە ناحیەی كانی ماسی سەربە قەزای ئامێدی و لە هەمان ساڵدا لە گوندی سێرسی كە 30كم باكوری شاری زاخۆیە بنكەیەكی دیكەی سەربازی جێگیركرد، تەواوی ئەو بنكە سەربازیانەی سوپای توركیا لە خاكی هەرێمی كوردستان لە نزیكی سنوری نێوان ناوچەی جێ نفوزی پەكەكەو پارتین. ئەگەرچی لەشكركێشی سوپای توركیا بۆ ناو خاكی هەرێم بە پێشیلكردنی سەروەری خاكی عێراق دادەنرێت، بەڵام تا ئێستا عێراق بێدەنگە، چونكە عێراق و توركیا لە ساڵی 1982 دا رێكەوتنێكیان واژووكردووە كەهەریەكەیان دەتوانن 20 كیلۆمەتر سنوری خاكی یەكدی ببەزێنن بە بیانوی پاراستنی سنورەكانیان كە ئەوكاتیش بۆ دژایەتیكردنی پەكەكە بوو. هاوكات لە ساڵی 1995 رێكەوتنێكی تری نێوان عێراق لەگەڵ توركیا واژووكراوەو لە ساڵی 2007 رێكەوتنەكەی ساڵی 1982 نوێكرایەوە بەڵام بەزاندنی سنوریان لە 20 كم زیادكرد بۆ 25 كم ئەم رێكەوتنانە هەموویان لەسەر داوای توركیا بووەو فشار بووە لەسەر عێراق بۆ وەردەرنانی چەكدارانی پەكەكە لە خاكی عێراق.  بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور لەمانگی كانونی یەكەمی 2015 بڵاویكردۆتەوە هاتووە"لەئێستادا ژمارەی ھێزەكانی توركیا  لەناو خاكی ھەرێمی كوردستاندا (٣٢٣٥) ئەفسەرو سەربازو ژەندرمە لەگەڵ چەندین جۆر چەك و تەقەمەنی"ە. بەپێی راپۆرتەكە توركیا (٥٨) تانك، (٢٧) زرێپۆش، (٣١) تۆپ‌و (٢٦) ھاوەن، (١٧) ئاڕبیجی‌و (١٠) دۆشكە، (٤٠) ئۆتۆمبیلی سەربازیی، جیھازێكی پێشكەوتووی دەنگھەڵگری سیخوڕی‌و سەدان پارچە چەكی مامناوەندو هەزارانی بچوكیان لەهەرێم جێگیكردووە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف "شۆرت لیست".. ئەمە دیارترین دەستەواژەی سیاسی ئەم رۆژانەیە لە گردی زەرگەتەی شاری سلێمانی، كە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕانە. لیژنەی یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستەكان لەناو بزوتنەوەی گۆڕان دواین ئەركی خۆی جێبەجێكرد، بۆ هەر پۆستێك لە نێوان (3 بۆ 5) كاندیدی دیاریكرد، بڕیاربوو سبەینێ جڤات نیشتمانی دەنگ لەسەر كاندیدەكان بدات، بەڵام بەهۆی ناكۆكییەكانەوە پێناچێت كۆبونەوەكە بكرێت. لیژنەكەی گۆڕان  بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانەوە یەكەمین لایەن بوو رێككەوتنی سیاسی بۆ بەشداریكردن لە حكومەت لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردن، ئیمزاكرد. گۆڕان كە پۆستو پێگەی خۆی لە حكومەت چەسپاندووە، ئێستا سەرقاڵی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكانیەتی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان. مانگی نیسانی رابردوو بەفەرمانی خانەی راپەڕاندن، كە ئەم خانەیە بەپێی دەستوری ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان بەرزترین دەسەڵاتی جێبەجێكردنە لەناو حزبەكەدا، لیژنەیەك بۆ یەكلاكردنەوەی دۆسیەی كاندیدەكان دروستكرا. لیژنەكە پێكهاتووە لە (13) كەس، ئەركی ئەم لیژنەیە بریتییە لە پۆلێنكردن‌و جیاكردنەوەی ناوی ئەوانەی سیڤییان بۆ وەرگرتنی پۆستەكان پڕكردوەتەوە، ئەم لیژنەیە پێوەرێكی داناوە‌و بەپێی ئەو پێوەرە هەر كاندیدێك لەسەر (10 نمرە) خەمڵاندنی بۆ دەكرێت‌و بەپێی ئەو ئەنجامەی لە كۆی ئەو (10) نمرەیە بەدەستی دەهێنێت، بڕیار لەسەر دانان یان دورخستنەوەی لە لیستی كاندیدەكان دەدرێت. شۆرت لیستی كاندیدەكان بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لیژنەكە چەند كاتژمێرێك بەر لە نوسینی ئەم راپۆرتە دواین كاری خۆی تەواوكردووە كە "شۆرت لیست"كردنی ناوی كاندیدەكانە، واتە كورتكردنەوەی لیستی كاندیدەكان، چونكە بەپێی ئەوەی بڕیاری لەسەر دراوە، دەبێت ئەم لیژنەیە بۆ هەر پۆستێك لەو پۆستانەی كە لە حكومەت بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، لەنێوان (3 بۆ 5) كاندید بهێڵێتەوە، بۆ ئەوەی جڤاتی نیشتمانی كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لەناو بزوتنەوەكە، بتوانێت بەئاسانی‌و بەدەنگدان لەنێوان ئەو ناوانەدا بۆ هەر پۆستێك یەكێكیان هەڵبژێرێت‌و دواجار ناوی ئەو كاندیدە بدرێت بە مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم. بازەكە لەسەر شانی كێ دەنیشێتەوە ؟ بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان تەنیا لیستی ئەو كاندیدانەی "شۆرت لیست" كردووە كە سیڤییان بۆ وەرگرتنی وەزارەتەكان پڕكردوەتەوە، بزوتنەوەی گۆڕان بەپێی ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ پارتی كردویەتی، لەم كابینەیەدا (4) وەزارەتی بەدەستەوە دەبێت. سەرباری وەزارەت، بزوتنەوەی گۆڕان دوو پۆستی گرنگیشی بەدەستەوە دەبێت كە بریتین لە پۆستەكانی (جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان)‌و (یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی). بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، سێ كەسایەتی دیار لەناو بزوتنەوەی گۆڕان خۆیان كاندید كردووە، كاندیدەكان بریتین لە (جەمال محەمەد سكرتێری جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەكە، مستەفا سەید قادر وەزیری پێشووی پێشمەرگە، محەمەد تۆفیق رەحیم ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەكە). بۆ پۆستی (یاریدەدەری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری چاكسازی) تائێستا بەهێزترین كاندید (جەلال جەوهەر) ئەندامی خانەی راپەڕاندنە. لیژنەی تایبەت بە كاندیدەكان تائێستا هیچ بڕیارێكی لەبارەی كاندیدەكانی ئەو دوو پۆستە باڵایە نەداوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، كاندیدەكانی (4) وەزارەتەكەی بەمشێوەیە "شۆرت لیست" كردووە‌و تەنیا ئەم ناوانەی هێشتوەتەوە‌و دواجار ئەم ناوانە دەخرێنە بەردەم جڤاتی نیشتمانی‌و بەدەنگدان بۆ هەر پۆستێك یەكێكیان هەڵدەبژێردرێت: •    وەزارەتی دارایی‌و ئابوری/ ئاوات شێخ جەناب- هاوار شێخ رەئوف- شۆڕش حەمید •    وەزارەتی بازرگانی/ داهێن هاشم- كاروان هاشم- چالاكی موهەندیس- بەشدار حسێن •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن/ دانا عەبدولكەریم- هیوا قلیاسانی- بەختیاری رانیە •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی/ ئاراس وەلی-     چیمەن حەمەڕەشید- هەژار مەعروف كاندیدی بێ سیڤی ! بۆ نوسینی ئەم راپۆرتە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ ژمارەیەك بەرپرسی بزوتنەوەی گۆڕان كرد، بەپێی قسەی ئەوان هەندێك بەرپرسی باڵای بزوتنەوەكە خۆیان بۆ پۆستەكان كاندید كردووە، بەڵام هیچ سیڤییەكیان پێشكەش نەكردووە. نازانرێت لیژنەكە بە چ شێوەیەك خەمڵاندن بۆ ئەو كەسانە دەكات كە كاندیدن بۆ وەرگرتنی پۆستەكان، بەڵام سیڤییان پێشكەش نەكردووە. (درەو میدیا) زانیویەتی، چەند كەسێك لە بەرپرسانی باڵای بزوتنەوەكە‌و ئەندامانی خانەی راپەڕاندن خۆیان بۆ پۆستە باڵاكان كاندید كردووە، بەڵام سیڤییان پێشكەش نەكردووە. ئەوانەی سیڤییان پێشكەش نەكردووە چانسی گەورەیان هەیە بۆ وەرگرتنی پۆستەكان. ناڕەزایەتییەكان لەگەڵ بڵاوبونەوەی دەنگۆی "شۆرت لیست"كردنی لیستی كاندیدەكان، شەپۆلێك ناڕەزایەتی لەنێوان ئەو كەسانەدا دەستیپێكردووە كە سیڤییان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان پێشكەشكردووە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، هەندێك نیگەرانن لەكاری لیژنەكە‌و پێیانوایە ستەمیان لێكراوە، بەتایبەتی لە دانانی نمرەی تایبەت بە كاندیدبوونیان كارو ماندوبونیان لەناو بزوتنەوەكە لەماوەی رابردوودا لەبەرچاونەگیراوە. ژمارەیەك كاندید هەن كە پشتیوانی بەهێزیان لەناو جەمسەرەكانی بڕیاردا لە گردی زەرگەتە هەیە، بەڵام بەپێی زانیارییەكان لیژنەكە "شۆرت لیست"ی كردون، واتە دوریخستونەتەوە، سەرباری ئەوە، هەندێك كاندیدیش هەن كە سیڤییەكەیان لەڕووی پیشەییەوە بەهێز بووە، بەڵام دورخراونەتەوە، دیارترین كاندیدە دورخراوەكان ئەمانەن: •    كوێستان محەمەد، كاندید بۆ پۆستی وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی، لەلایەن عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكەوە پشتیوانی لێدەكرێت •    عومەر عینایەت، پەرلەمانتاری پێشووی بزوتنەوەكە لە پەرلەمانی كوردستان، كاندید بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن، وەكو باسدەكرێت سڤییەكەی لە زۆربەی كاندیدەكانی تر بۆ ئەو پۆستە دەوڵەمەندتر بووە، بەوپێیەی خۆی ئەندازیارە‌و ئەزمونێكی زۆری كاركردنی لە بواری ئاوەدانكردنەوەدا هەیە  •    برزۆ مەجید، كاندید بۆ وەرگرتنی وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی، سەرۆكی پێشووی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان كە لەلایەن كوڕەكانی نەوشیروان مستەفاوە پشتیوانی دەكرێت  جڤات كەی بڕیار دەدات ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئەمشەو لیژنەی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەتەوە، بڕیاربووە سبەینێ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆببێتەوە بۆ دەنگدان لەسەر كاندیدەكان، بەڵام كۆبونەوەكەی جڤات بۆ كاتێكی نادیار دواخراوە. هەندێك لە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕان كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردوون، هۆكاری دواخستنی كۆبونەوەی جڤات‌و یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بۆ دواخستنی كۆبونەوەی پەرلەمان تایبەت بە پێدانی متمانە بە حكومەت دەگێڕنەوە، هەندێكی تر باسلەوەدەكەن ناكۆكی قوڵ هەیە لەسەر لیستی كاندیدەكان‌و بەوهۆیەوە كۆبونەوەكە دواخراوە. بەپێی زانیارییەكان، لیژنەی تایبەت بە كاندیدەكان بەو "شۆرت لیست"ەی كە ئامادەی كردووە، ریسی رێككەوتنی ژێربەژێری نێوان جەمسەرەكانی گۆڕانی لەسەر كاندیدەكان كردووەتەوە بەخوری، ئەمەش كێشەی دروستكردووە. ئەندامانی لیژنەكە كێن ؟ ئەم لیژنەیە هەر لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا هەندێك ناڕەزایەتی لەناو بزوتنەوەی گۆڕان دروستكرد، هەندێك رەخنەیان لەوە هەبوو لیژنەكە لەسەر فەرمانی خانەی راپەڕاندن دروستكراوە، لەكاتێكدا بەپێی قسەی ئەم كەسانە دەبوو لەسەر فەرمانی جڤاتی نیشتمانی ئەم لیژنەیە دروستبكرێت‌و ئەندامەكانی دیاری بكرێت، بەوپێیەی جڤاتی نیشتمانی بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە بەپێی دەستوری ناوخۆیی حیزبەكە. ئەندامانی لیژنەكە بریتین لە: •    سەفین مەلاقەرە •    مستەفا سەلیم •    د. محەمەد شوانی •    چۆمان عەلی •    د. دەرباز محەمەد •    شێخ كامیل پێنجوێنی •    ئاكۆ وەهبی •    د. سنور قادر كۆكۆیی •    لیوا جەلال •    بایەزید حەسەن •    هێمن شێخانی •    ئاسۆ رەحیم •    فوئاد جەمال

درەو میدیا:  "بەڕاشكاوی بە یەكێتیمان وتووە ئێمە قارەمانەكانی شانزەی ئۆكتۆبەر بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك قبوڵ ناكەین، چۆن سەرۆكایەتی پەرلەمان و سەرۆكی هەرێممان بێ یەكێتی هەڵبژارد دەتوانین حكومەتیش پێكبهێنین" ئەمە نوێترین لێدوانی فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانە كە بەدەنگی ئەمریكای راگەیاندووە. با بارزانی مەرجەع بێت! سەبارەت بە مەرجەعبونی مەسعود بارزانی فازڵ میرانی دەڵێت "من لەقسەكانی"كاك سەعدی پیرە" تێگەیشتم، خوێندمەوە لەدەنگی ئەمریكا كە دەڵێ پارتی دەیەوێت"كاك مەسعود" مەرجەع بێت ئەمە چیتر ناخوات، هەر خۆیان بە خۆ-شیەوە (كاك سەعدی پیرە) كە ئیشێكیان كەوتۆتە لای "كاك مەسعود" و بۆیان جێ بەجێ كراوە دواتر خۆیان وتویانە "كاكە ئەم پیاوە نەك تەنها سەرۆكی پارتیە، ئەمە بكەنە "مەرجەعێك" بۆ هەموومان، بەڵام دیارە ئیتر بەرژەوەندییەكان (مەبادیئی) داپۆشیوە." سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان زیاتر ڕونیكردەوە" من ناڵێم یەكێتی بەفەرمی داوای كردووە، باسی ئەوانە لە یەكێتی دەكەم كە ئێستا ڕەخنە دەگرن و دەڵێن كاك مەسعود دەیەوێت ببێتە مەرجەع، بەڵام بەشێك لە خۆیان لە ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی بە "بەندە" و بەشێك لەبرادەرانی مەكتەبی سیاسی ئێمەیان وتووە بە (كاك مەسعود بارزانی" بڵێن تەنها وەك سەرۆكی پارتی نەبێت بەڵكو ببێتە مەرجەعی كوردستان بۆ هەموومان چونكە هەر ئەو-مان (كاك مەسعود بارزانی) ماوە بەدەستەوە (جا بەبێ بەڵگە ئەو قسەیە ناكەم و بەڵگەمان لایە لەسەر ئەو قسەیە)، بەدڵنیاییەوە بەشێكی زۆرییان ئەو "مەرجەعیەتە"قبوڵ دەكەن بەو مەرجەی "تەئمینی بەرژەوەندی ئەوان بكات". لە قسەكانی سەنگاوی نیگەرانن!  فازڵ میرانی لە گفتوگۆكەیدا لەگەڵ دەنگی ئەمریكا نیگەرانی زۆری پارتی لە قسەكانی مەحمود سەنگاوی دەردەبڕێت" خۆی قسەكانی "مەحمود سەنگاوی" هی ئەوە نیە مرۆڤ وەڵامی بداتەوە ئێمە بە ئەنقەست گەورەمان كردەوە خۆ ئەگەر بۆ ئێمە بوایە ئێمە قوتمان دەدا بەڵام "زماندرێژی" بەوجۆرەكرد كە باسی "مەلا مستەفا" بكات كە هەرچوار پارچەی كوردستان و یەكێتیەكانی پێش 1964 یش سوێندییان بەسەری دەخوارد، ئێمە جوابی ئەو-مان نەدا جوابی ئەو ڕونكردنەوە شەرمنانەی یەكێتی-مان دا چونكە ڕونكردنەوەكە وابوو بڵێن" كاك مەحمود دەستت خۆش بێت ئەمە بەدڵی ئێمە بوو بەزاری تۆ بوو" نەیانتوانی بڵێن ئێمە ئیدانەی دەكەین و تۆ مافت نیە باسی "مەلا مستەفا" بكەی كە مەرجەعی كوردە و هەرچوار پارچەی كوردستانی پێی ڕازیبووە 16ی ئۆكتۆبەر مێژویەكی رەشە فازڵ میرانی 16ی ئۆكتۆبەر بە مێژویەكی رەش ناودەبات و دەڵێت " لێت ناشارمەوە ئێمە قارەمانەكانی شانزەی ئۆكتۆبەر بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك قبوڵ ناكەین ئەوە ڕاستیەكەیە، بەشێكی زۆری ئەو كاندیدانە لەوانە بوون، خۆ ئەو پۆستە بەتەنها هی یەكێتی نیە هی هەموو خەڵكی كەركوكە دەبێت ئێمەش لەسەری ڕازی بین."  میرانی رونتر دەڵێت:  ئێمە ڕاشكاوانە بە برادەرانی یەكێتیمان وتتوە كە بەوانە ڕازی نابین بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك كە قارەمانی شانزەی ئۆكتۆبەر-ن، ئەگەر خۆتان "تەعینی" دەكەن لەگەڵ حكومەتی عیراق بیكەن."   سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەوەش دەڵێت" شانزە ڕێككەوتنیش بكەین لەسەر باس نەكردنی 16 ی ئۆكتۆبەر، بەدڵی من و یا برادەرێكی یەكێتی یا بەڕێككەوتنی پارتی و یەكێتی نابێت كەباس نەكرێت چونكە ئەو ڕۆژە ڕۆژێكی ڕەشە لە مێژووی كوردستاندا منداڵەكانی ئێمە و ئەوان دەزانن 16ی ئۆكتۆبەر چیە؟ تەنانەت منداڵەكانی قارەمانانی شانزەی ئۆكتۆبەریش كە ئێستا لەكەركوك ناژین "وەڵاه" پێیان ناخۆشە 16ی ئۆكتۆبەر، ئنجا با ئەوانە بچن لەكەركوك بژین، دەمی ئەو خەڵكە بە ئێمە ناگیرێت بڵێین باسی شانزەی ئۆكتۆبەر مەكەن، باشە ئەی بەیاننامەكانی كاك كۆسرەت و مەلا بەختیار چی لێبكەین كە هی خۆیانە ئەوانیش بسڕینەوە لە مێژوو؟"    بێ یەكێتیش حكومەت پێكدێنین فازڵ میرانی  بەراشكاوی دەڵێت كە بەبێ یەكێتیش ئەتوانین حكومەت پێكبهێنین "  به‌ دڵنیایی و بێ گومان پڕۆسه‌ی سیاسی له‌سه‌ر حیزبێك ناوه‌ستێنین، ڕێزمان بۆ براده‌رانی یه‌كێتی هه‌یه‌، جێگه‌ی ئه‌ساسیان له‌ناو حكومه‌تدا هه‌یه‌ به‌ڵام ده‌بێت ئه‌وانیش ئه‌و سنوره‌ بزانن پارتی خاوه‌نی زۆرینه‌یه‌كی له‌به‌رچاوی په‌رله‌مانه‌ وه‌ ئێمه‌ زۆرینه‌ی حكومه‌تین، چۆن سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان و سه‌رۆكی هه‌رێممان هه‌ڵبژارد ده‌توانین ئه‌وه‌ش بكه‌ین له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كانی ترمان وه‌ پارێزگاری له‌ پێگه‌ و پۆسته‌كانی یه‌كێتیش ده‌كه‌ین جاری پێشوش وابوو، به‌ڵام ئه‌مه‌ ناچاریه‌ هه‌روه‌ك له‌ شه‌رعدا ده‌وترێت (اكره الحلال فی الاسلام الگلاق به‌دڵنیایی پۆسته‌كانیان به‌به‌تاڵی داده‌نێین خۆ یه‌كێتی "مه‌حروم ناكه‌ین". ئه‌گه‌ر یه‌كێتی بڕیاری ئۆپۆزسیۆن بونی دا چی؟ فازڵ میرانی ده‌ڵێت" ئۆپۆزسیۆن بونی پارتی و یه‌كێتی به‌و ڕاده‌ و قه‌باره‌یه‌ی هه‌یانه‌ ناتوانن ببنه‌ ئۆپۆزسیۆن، چونكه‌ ئێمه‌ به‌رپرسی ئه‌م ئه‌زمونه‌ین كه‌ له‌ وڵاته‌كه‌ی ئێمه‌دا هه‌یه‌ ناچارین ئه‌م وڵاته‌ به‌ڕێوه‌ ببه‌ین ببینه‌ ئۆپۆزسیۆنی كێ؟ جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ ناكرێت پارتی و یه‌كێتی ببنه‌ ئۆپۆزسیۆن."

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت- نامیق رەسوڵ- محەمەد رەئوف دادوەرێك كە تا ساڵی 2003‌و روخانی رژێمی پێشووی عێراق لە سیستمی دادوەری عێراق كاریكردووە‌و نەگەڕاوەتەوە بۆ كوردستان، ناكۆكی نێوان پارتی‌و یەكێتی لەسەر پۆستی وەزارەتی دادی عێراق چارەسەركرد‌و بوو بە وەزیری داد لەسەر پشكی كورد، ئەم پیاوە شەشەمین كوردە لە مێژووی عێراقدا كە پۆستی وەزارەتی داد وەردەگرێت، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری ورد بڵاودەكاتەوە. دوای زیاتر لە ساڵێك، دواجار پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەسەر ناوێك وەكو كاندید بۆ پۆستی وەزیری دادی عێراق رێككەوتن. ئەمڕۆ پەرلەمانی عێراق ناوی دادوەر (فاروق ئەمین شوانی) وەكو كاندیدی كورد بۆ پۆستی وەزارەتی داد پەسەندكرد. ئەم پیاوە، لەسەر پشكی كورد‌و لەناو پشكی كوردیشدا لەسەر پشكی یەكێتی نیشتمانی پۆستی وەزارەتی دادی عێراقی وەرگرتووە. فاروق ئەمین شوانی كێیە ؟ بەپێی ئەو پرۆفایلەی كە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پێشكەشی پەرلەمانی كردووە: •    فاروق ئەمین شوانی، ناوی تەواوەتی بریتییە لە (فاروق ئەمین عوسمان محەمەد شوانی) •    ساڵی 1957 لە كەركوك لەدایكبووە •    ساڵی 1980 بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە قانون‌و زانستی سیاسییدا بەدەستهێناوە •    ساڵی 1993 بڕوانامەی دیپلۆمی باڵای لە زانستی دادوەرییدا لە پەیمانگای دادوەریی بەغداد بەدەستهێناوە •    ئەم پیاوە تاوەكو ساڵی 2003‌و روخانی رژێمی بەعس نەگەڕاوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان •    ساڵی 1993 تاوەكو 1997 سەرۆكی دادگای تێهەڵچونەوەی زیقار بووە •    ساڵی 1998 تاوەكو 2003 سەرۆكی دادگای تێهەڵچونەوەی ئەنبار بووە •    لە ساڵی 2003‌و دوای روخانی رژێمی بەعسەوە تاوەكو ئەمڕۆ، سەرۆكی دادگای تێهەڵچونەوەی كەركوك بووە  بەپێی ئەوەی لە سڤییەكەیدا نوسراوە، دیارترین دەستكەوت‌و كارەكانی ئەم پیاوە لەدوو خاڵدا كورتكراوەتەوە: •    بەشداری پرۆگرامی (IVLP)ی كردووە لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە ساڵی 2006 بۆ 2007 •    ژمارەیەكی زۆر نوسراوی رێزلێنانی پێدراوە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە لەبواری مافەكانی مرۆڤ‌و روبەڕووبونەوەی تیرۆردا     بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دادوەر فاروق شوانی خەڵكی گوندی (كڵاوقوت)ی ناوچەی شوانە، ئەم پیاوە لەماوەی رابردوودا كە سەرۆكی دادگای تێهەڵچوونەوەی كەركوك بووە، سەرباری ئەوەی سەربە یەكێتی بووە، بەڵام زیاتر وەكو بێلایەنێك كاریكردووە‌و ئەمە وایكردووە كە پارتی قایل ببێت بە كاندیدكردنی لەلایەن یەكێتییەوە بۆ پۆستی وەزارەتی دادی عێراق. كورد لە وەزارەتی دادی عێراقدا وەزارەتی دادی عێراق سەرەتا لە ساڵی 1920 دامەزرێندراوە، یەكەم وەزیری داد لە مێژووی عێراقدا (ناجی سویدی) بووە، لەسەرەتای دروستكردنی ئەم وەزارەتەوە، چەند كەسایەتییەكی كورد پۆستی وەزارەتی دادی عێراقیان بەدەستەوە بووە، بەمشێوەیە: •    یەكەمین كورد كە بووە بە وەزیری دادی عێراق (داود حەیدەری) بووە لە ساڵی 1928، ئەم پیاوە خەڵكی شاری هەولێر بووە •    دووەمین كورد كە پۆستی وەزارەتی دادی وەرگرتووە (جەمال بابان) بووە لە ساڵی 1930 •    سێیەمین كورد كە ئەم پۆستەی وەرگرتووە ناوی (ئەحمەد موختار بابان) بووە لە ساڵی 1943 •    چوارەمین كورد كە پۆستی وەزارەتی دادی وەرگرتووە (موسڵیحەدین نەقشبەندی) بووە لە ساڵی 1965دا، ئەم پیاوە خەڵكی بامەڕنی-ی سەربە قەزای ئاكرێ بووە •    پێنجەمین كورد دادوەر (دارا نورەدین) لە ساڵی 2008دا پۆستی وەزیری دادی عێراقی وەرگرتووە •    دادوەر (فاروق ئەمین شوانی) شەشەمین كوردە پۆستی وەزارەتی دادی عێراق دەگرێتەدەست بایەخی وەزارەتی داد ئەم وەزارەتە پەیوەندی بە دەسەڵاتی دادوەرییەوە نییە وەكو پایەیەكی سەرەكی پێكهێنەری دەسەڵات لە سیستمی سیاسیدا، لەكەیسی تایبەت بە دەسەڵاتی دادوەریدا، وەزارەتی داد تەنیا دەسەڵاتی سەرپەرەشتیكردنی گرتوخانەكان (چاكسازییەكان)ی پێدراوە. لایەنی گرنگی ئەم وەزارەتە بۆ كورد ئەو دەسەڵاتەیە كە لەبواری تۆماری زەوی‌و خانوبەرەدا هەیەتی، كورد لە كەركوك‌و ناوچە جێناكۆكەكانی تر دەتوانێت سود لەم دەسەڵاتە وەرگرێت بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەی موڵكایەتی. ئەركێكی تری ئەم وەزارەتە دەركردنی رۆژنامەی وەقایعی عێراقییە كە یاساكان پەسەندكراوەكانی تێدا بڵاودەكرێتەوە‌و دوای بڵاوكردنەوەیان یاساكان دەكەونە بواری جێبەجێكردنەوە. ساڵی 2003 دوای روخانی رژێمی پێشووی عێراق، دەسەڵاتی كاتی هاوپەیمانان، بەفەرمانی ژمارە (35) دەسەڵاتێكی گرنگی لەدەستی وەزارەتی داد سەندەوە كە دەسەڵاتی "چالاكی دادوەریی" بوو، ئەم دەسەڵاتە درا بە ئەنجومەنی باڵای دادوەریی. ململانێكان لەسەر وەزارەتی داد وەزارەتی دادی عێراق هەر لەسەرەتاوە كە بۆ كورد یەكلاكرایەوە، بووە سەرچاوەی ناكۆكییەكی نوێ لەنێوان پارتی‌و یەكێتی، ماوەیەكیش بزوتنەوەی گۆڕان هاتەسەر هێڵی ململانێكان بۆ بەدەستهێنانی ئەم پۆستە. لەماوەی رابردوودا ناوی چەند كەسێك بۆ وەزارەتی دادی عێراق خرانەبەردەم عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق، بەڵام هیچ یەكێكیان پەسەندنەكران، دیارترین ئەو ناوانەی كە لەماوەی رابردوودا بۆ پۆستی وەزارەتی داد باسكران ئەمانەبوون: •    خالید شوانی (كاندیدی یەكێتی بوو) •    حاكم ئیسماعیل عومەر، دادوەری دادگای بەرایی سلێمانی (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان بوو) •    ئازاد چۆمانی (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان) •    بەشدار حەسەن (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان) •    دارا نورەدین (كاندیدی پارتی دوای ئەوەی پارتی لەوە گەیشت عەبدولمەهدی دەیەوێت كاندیدێكی بێلایەنی كورد دابنرێت، دارا نورەدین 2008 بۆ 2010 وەزیری دادی عێراق بوو، ئێستا لە ئوردن دەژی) •    حاكم رزگار حەمەئەمین (كاندیدی بێلایەنی عادل عەبدولمەهدی بۆ پۆستەكە) پشكی كورد لە عێراق ئەوەی وەكو پشكی كورد لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراق دیاریكراوە، هەمووی لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا دابەشكراوە، چونكە هیچ لایەنێكی تری كوردی چ لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی بە هاوبەشی، چ بەشێوەی سەربەخۆ بەشداری حكومەتیان لە عێراق نەكردووە، بزوتنەوەی گۆڕان هەوڵێكیدا بە وەرگرتنی وەزارەتی داد بچێتە ناو حكومەتەوە، بەڵام سەركەوتوو نەبوو. ئێستا كورد یاخود بەدیاریكراوی (پارتی‌و یەكێتی) لە حكومەتی عێراق خاوەنی ئەم پۆستانەن: •    پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق (بەرهەم ساڵح- یەكێتی) •    پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق (بەشیر حەداد- پارتی) •    پۆستی وەزیری دارایی‌و جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق (فوئاد حسێن- پارتی) •    پۆستی وەزیری ئاوەدانكردنەوەی عێراق (بەنگین رێكانی- پارتی) •    پۆستی وەزیری دادی عێراق (فاروق ئەمین شوانی- یەكێتی) واتە لەم كابینەیەی حكومەتی عێراقدا كورد جگە لە پۆستی سەرۆك كۆمار‌و پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان، تەنیا (3) پۆستی وزاری وەرگرتووە، ئەمە لەكاتێكدایە لەكابینەی پێشوودا جگە لە دوو پۆستە باڵاكە، كورد (5) پۆستی وزاری بەدەستەوە بوو.   

درەو میدیا: محەمەد رەئوف – نامیق رەسوڵ بڕیارێكی حكومەتی عێراق بۆ قەدەغەكردنی هاوردەكردنی هێلكە، نرخی هێلكە لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بە رێژەی 100% بەرزدەكاتەوە، هەرێمی كوردستان ساڵانە توانای بەرهەمهێنانی (ملیارێك‌و300 ملیۆن )هێلكەی هەیە، بەڵام ئەو بڕە ناتوانێت پێداویستی ناوخۆ پڕبكاتەوە كە ساڵانە تەنها ( 800 ملیۆن ) هێلكەیە، چونكە بڕێكی زۆر لەو هێلكەیەی لە ناوخۆی هەرێم بەرهەمدەهێنرێت هێلكەی رەنگ سورە رەوانەی شارەكانی تری عێراق دەكرێتو لە هەرێمی كوردستان خواستی لەسەر نییە. هۆكاری گرانبوونی هێلكە وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق، رۆژی 30ی نیسانی رابردوو نوسراوێكی فەرمی ئاراستەی وەزارەتی ناوخۆ كردووە بۆئەوەی رێگە بگرێت لە هاوردەكردنی هێلكە لە دەرەوەی عێراق لەسەرجەم دەروازە سنورییەكاندا بە تایبەتی دەروازەكانی هەرێمی كوردستان، وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق هۆكاری ئەو بڕیارەی بۆئەوە گەڕاندوەتەوە كە بڕێكی زۆر هێلەی خراپ بە شێوەیەكی نایاسایی‌و بە نرخێكی كەم لە رێگەی هەرێمی كوردستانەوە هاوردەكراوە‌و ئەوەش زیانی بە بەرهەمی ناوخۆ گەیاندووە، ئەو بڕیارەی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق، بەشێوەیەكی خێرا نرخی هێلكەی لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بەرزكردەوە. پێداویستی ناوخۆیی هێلكە  لەدوای دەركردنی ئەو بڕیارەوە وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق، نرخی تەبەقێك هێلكە بە رێژەی 100% بەرزبوەوە‌و لە 3 هەزار دینارەوە بۆ نزیكەی 6 هەزار بەرزبوەوە. بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان, لە 11 پڕۆژەی پەلەوەری بەرهەمێنانی هێلكە، ئێستا پێنجیان بەرهەمیان هەیە، ئەگەر هەر 11 پڕۆژەكە بكەونەوە كار ساڵانە (ملیارێك ‌و 300 ملیۆن) هێلكە بەرهەمیان دەبێت، ئەوە لە كاتێكدا پێویستیی هەرێمی كوردستان بە هێلكە لە ساڵێكدا نزیكەی 800 ملیۆنە". بەوەش هەرێمی كوردستان دەتوانێت ساڵانە ( 500 ملیۆن) هێلكە لە پێداویستی خۆی زیاتر بەرهەمبهێنێت. بە بڕوای چەند شارەزایەكی ئابوریی بڕیاری قەدەغەی هاوردەی هێلكەی سودیشی هەیە بەوە بووەتە هۆی بووژانەوەی پرۆژەكانی پەلەوەر لە ناوخۆی هەرێم. بەپێی ئاماری وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2017 دا خواست لەسەر هێلكەی كوردستان لە شارەكانی عێراق زۆربووە‌و، 90%ی ئەو هێلكەیەی لە كوردستان بەرهەمدێت، هەناردە دەكرێ‌ بۆ شارەكانی عێراق، لە هەمانكاتدا هەرێمی كوردستان ساڵانە بایی(45 ملیۆن دۆلار) هێلكە لە توركیا‌و ئێران دەكڕێت.   هێلكە لە توركیا هەرزان دەبێت لەدوای بڕیاری قەدەغەی هاوردەكردنی هێلكە لەلایەن وەزارەتی كشتوكاڵی عێراقەوەو گەڕاندنەوەی سەدان تۆن هێلكە بۆ توركیا لە هەرێمی كوردستانەوە، نرخی هێلكە لە بازاڕەكانی توركیا دادەبەزێنێت، بەوتەی سەرۆكی یەكیتی سەنتەری بەرهەمهێنانی هێلكە لە توركیا" پێشتر لە توركیا یەك تەبەقی هێلكە بە (٢٠)لیرەی توركی بووە، بەڵام لەدوای قەدەغەكردنی هاوردەی هێلكەی توركی بۆ عێراق، نرخی یەك تەبەق هێلكە بووە بە(١٠)لیرەی توركی. ئیبراهیم ئافیۆن سەرۆكی یەكێتی سەنتەری بەرهەمهێنانی هێلكە لە توركیا، بە رۆژنامەی (جمهوریەت)ی توركی راگەیاندووە" بۆیە نرخی هێلكە لە ناوەوەی توركیا هەرزارن بووەو لە عێراق گران بووە، ماوەی چەندین ساڵە ٩٥٪ی هێلكەی وڵاتەكەیان لە عێراق ساغدەكەنەوە" هاوڵاتیەك ساڵانە 145 هێلكە دەخوات هەرێمی كوردستان ساڵانە پێویستیی بە ( 800 ملیۆن ) هێلكەیە، واتا ساڵانە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان (800 ملیۆن) هێلكە دەخۆن، ژمارەی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە نزیكەی ( 5 ملیۆن و 500 هەزار)كەسە, ئەگەر ئەو هێلكانە دابەشی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بكرێت، ئەوا هەر هاوڵاتیەكی هەرێم ساڵانە ( 145 ) هێلكەی بەردەكەوێت.      

راپۆرت: BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت كۆنترین دەوڵەتی سەربەخۆی كیشوەری ئەفریقا روبەڕووی هەوڵی كودەتای سەربازی بووەوە، فەرماندەی سوپا بەدەستی پاسەوانەكەی كوژرا، بەڵام كودەتاكە راگیرا‌و سەركەوتوو نەبوو. نوسینگەی ئابی ئەحمەد سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا رایگەیاند، فەرماندەی سوپا لە تەقەكردنێكدا لە ئەدیس ئابابای پایتەخت كوژراوە. بەپێی قسەی سەرۆك وەزیران، ژەنەراڵ سیاری میكونین‌و ئەفسەرێكی تر، لەكاتی هەوڵدانیان بۆ رێگریكردن لە رودانی كودەتای سەربازی لەدژی ئیدارەی ناوچەی ئەمهەرەی باكوری ئەسیوپیا، كوژراون. میدیاكان لە زاری وتەبێژی سەرۆك وەزیرانەوە باسیانلەوەكرد، سەرۆك ئەركانی سوپا بەدەستی پاسەوانێكی خۆی كوژراوە. بەگوێرەی ئەوەی میدیای فەرمی ئەسیوپیا بڵاویكردەوە، هەر لەو هەوڵە شكستخواردووەدا بۆ كودەتا، سەرۆكی ویلایەتی ئەمهەرە‌و راوێژكارەكەی كوژراون.  سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا بەجلوبەرگی سەربازییەوە لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەركەوت‌و وتی:" لە هێرشێكدا بۆسەر شاری بەحر دار پایتەختی ناوچەی ئەمهەرە، ژمارەیەك لە بەرپرسان كوژران". پێشتر حكومەتی ئەسیوپیا ئاماژەی بەوەكرد هەوڵێكی كودەتاكردن لەناوچەكە رویداوە، چەندین راپۆرتیش بڵاوبونەتەوە سەبارەت بەوەی هێڵی ئینتەرنێت پچڕاوە، خەڵكی شاری بەحر دار-یش باسلەوە دەكەن گوێیان لە دەنگی تەقەكردن بووە. باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەڵێ" ئاگاداری ئەوە بووە روبەڕووبونەوەی چەكداری لە پایتەختی ئەسیوپیا رویداوە". ئابی ئەحمەد دوای هەڵبژاردنەكەی ساڵی رابردوو پۆستی سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیای وەرگرتووە، لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی‌و قەدەغەی كاری سیاسی لەسەر پارتەكان هەڵگرت‌و پرۆسەی دادگایكردنی ئەو بەرپرسانەی دەستپێكرد كە تۆمەتبارن بە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ. بەڵام بەپێی راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، لەوكاتەوە ئەم پیاوە دەسەڵاتی گرتوەتەدەست، توندوتیژی رەگەزی زیادی كردووە‌و بەهۆیەوە (2 ملیۆن‌و 400 هەزار) كەس ئاوارەبوون. ئابی وتی:" ژەنەراڵ سیاری میكۆنین فەرماندەی ئەركانی سوپا قوربانی هێرشێكە كە چەتەكان ئەنجامیاندا"، لەمە زیاتر باسی لە وردەكاری تر نەكرد. ئاماژەی بەوەكرد، بەرپرسان لە ئەمهەرە لە كۆبونەوەدابوون كاتێك "هاوڕێكانیان" تەقەیان لێكردوون. پێشتریش وتەبێژەكەی ئابی رایگەیاند، ئەنجامدەرانی هەوڵی كودەتاكە، داوای وازهێنانی ئەمباچیۆ میكۆنین سەرۆكی حكومەتی خۆجێی ئەمهەرەیان دەكرد، هێزەكانی سوپا بەرەنگاریان بونەوە. پارتی دەسەڵاتداری ئەسیوپیا لە ئەمهەرە لەبەیاننامەیەكدا بەرپرسێكی ئەمنی تۆمەتباركرد بە هاندان بۆ كردەوە توندوتیژییەكان، كە زیندانیكراو بووە‌و لەگەڵ دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەددا لەزیندان ئازادكراوە. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەزاری یەكێك لە مامۆستایانی زانكۆوە لە شاری بەحر دار بڵاویكردەوە، تەقەكردن لە شارەكە بۆماوەی چوار كاتژمێر بەردەوام بووە. مامۆستاكە دەڵێ:" سەرەتا گومانم دەكرد ئەوە تەنیا روداوێكی ئاسایی بێت، دواتر گوێمان لە دەنگی چەكی قورس بوو". ئەسیوپیا دێرینترین دەوڵەتی سەربەخۆیە لە كیشوەری ئەفریقا، دووەم دەوڵەتە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە (لەدوای نەیجیریاوە)‌و ژمارەی دانیشتوانەكەی (105 ماایۆن‌و 500 هەزار) كەسە، كە دابەشبوون زیاتر لە (80) گروپی ئیتنیكی جیاوازدا. ئەسیوپیا سەنتەرێكی گرنگە لە بواری گواستنەوەی ئاسمانی مەودا درێژدا، ئابورییەكەی بە یەكێك لە خێراترین ئابورییەكانی جیهان دادەنرێت، بەڵام سەرباری ئەمەش ژمارەیەكی زۆری گەنجیش هەن كە بەدەست بێكارییەوە دەناڵێنن. لەبارەی هێرشەكانەوە چی دەزانین ؟ ژەنەراڵ سیاری مییكۆنین‌و ژەنەراڵ جیزا ئەبیرا لەسەر دەستی پاسەوانە تایبەتەكەی فەرماندەی سوپا كوژراون‌و ئێستا ئەو پاسەوانە دەستبەسەرە، ئەمە بەگوێرەی قسەی نوسینگەی رۆژنامەوانی سەرۆك وەزیران. لە ئەمهەرە، حاكمی ویلایەتە‌و راوێژكارە دیارەكەی كە ناوی ئیزی واسیە، كوژراون، داواكاری گشتی ناوچەكەش برینداربووە. لایك ئەیالیۆ دانراوە وەكو حاكمی ویلایەتەكە. نوسینگەی سەرۆك وەزیران، ئەسامینۆ تسیج سەرۆكی ئاسایشی هەرێمیی لە ناوچەی ئەمهەرە تۆمەتبار دەكات بە پلاندانان بۆ بۆ هەوڵی كودەتاكردن، تائێستا روون نییە ئایا ئەو پیاوە دەستگیركراوە یاخود نا. بەیاننامەی حكومەت دەڵێ" هەوڵی كودەتا لە ویلایەتی ئەمهەرە، پێچەوانەی دەستورە‌و ئامانج لێی تێكدانی ئەو ئاشتیەیە كە لەناوچەكە بەدی هاتووە". بەیاننامەكە داوا لە خەڵك دەكات ئیدانەی ئەو "كودەتا نایاساییە" بكەن، جەخت لەسەر ئەوەدەكات، حكومەتی فیدراڵی توانای سەركەوتنی هەیە بەسەر ئەو گروپە چەكدارەدا. وتەبێژی سەرۆك وەزیران: سەرۆكی ئەركان بەتەقەی پاسەوانەكەی كوژراوە ​​​​​​​ دۆخێكی سیاسی ژەهراوی ئەم بارودۆخە بۆ ئەسیوپیا‌و سەرۆك وەزیرانەكەی ئاڵَۆزە، كە خۆی لە بنەڕەتەوە روبەڕووی ئاڵۆزی ئیتنیكی بوەتەوە. سەرۆك ئەركانی سوپا، پۆستی فەرماندەی سوپای بۆ ماوەی ساڵێك وەرگرت، ئەمەش دوای ئەوەی ئابی ئەحمەد لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران لە مانگی نیسانی رابردوودا، گۆڕانكارییەكی گشتگیری لە دەزگای ئەمنیدا كرد. ئەوەی كە روونە ئەوەیە، هێشتا لەناو سوپادا ناڕەزایەتی هەیە لەبارەی شێوازی كاركردنی سەرۆك وەزیرانەوە. كوشتنی حاكمی ویلایەتی ئەمهەرە گورزێكی گەورە بوو كە لە ئابی درا، كە چاكەی دانانی ئەمباچۆ میكۆنین لەو پۆستەدا بۆ ئەو دەگەڕێتەوە. حاكمە كوژراوەكەی ویلایەتی ئەمهەرە، هاوپەیمانی سەرەكی سەرۆك وەزیرانی ناوچەكە بوو، ئەو خۆشی روبەڕووی كێشەی ئەمنی‌و داواكاری هەندێك لە گروپەكان بۆ ئۆتۆنۆمی‌و خۆبەڕێوەبەرییەكی گەورە تر لە حكومەتی ناوەندی، دەبووەوە. پێشبینی دەكرێت ساڵی داهاتوو یەكەمین هەڵبژاردنی گشتی لەدوای دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەدەوە لە ئەسیوپیا بەڕێوەبچێت، بەڵام سەختە پێشبینی ئەوە بكرێت ئەو پرۆسەیە چۆن بەڕێوەدەچێت لە وڵاتێكی فرەجەمسەردا، كەشوهەواكە زۆر ژەهراوییە. بایەخی ویلایەتی ئەمهرەیە لەچیدایە ؟ ئەم ویلایەتە نیشتمانی رەگەزی "ئەمهەرە"یە، دووەم گەورەترین ناوچەی ئەسیوپیایە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە، زمانی فەرمی ئەسیوپیا "ئەمهەریی" لەم ناوچەیەوە سەرچاوەی گرتووە. مانگی رابردوو، لە ئەمهەرە‌و ناوچەی بنیشنگۆل گۆمۆزی دراوسێی، بەهۆی ناكۆكی نێوان خەڵكی سەربە هەردوو رەگەزی "ئەمهەری"‌و "گۆمۆز"، دەیان كەس كوژران.   ناكۆكی رەگەزیی كە زۆربەی جار سەرچاوەیەكەی بۆ ناكۆكی لەسەر زەوی‌و زار دەگەڕێتەوە، بووەتەهۆی ئاوارەبوونی (3 ملیۆن) كەس لەسەرتاسەری ئەسیوپیا. كێشەیەكی تریش هەیە كە روبەڕووی سەرۆك وەزیران دەبێتەوە، ئەویش ناكۆكییەكانی ناو سوپایە. ئابی وتی، ئەو سەدان سەربازەی كە هەڵیانكوتایەسەر نوسینگەكەی‌و داوای زیادكردنی موچەكانیان كرد، هەوڵیانداوە بیكوژن. بەر لە ساڵێك ئابی لە هێرشێك رزگاری بوو كە بەبۆمب ئەنجامدرا‌و بەهۆیەوە دوو كەس كوژران‌و 100 كەس برینداربوون. گومانلێكراوی پشت هەوڵی كودەتاكە كێیە ؟ ئەسامینیۆ تسیگی یەكێك بوو لەو سەربازە پلەدارانەی كە لەسەرەتای ساڵی رابردوودا لە زیندان ئازادكران، ئەوەش كاتێك حكومەتی پێشوو لەژێر فشارێكی میللیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی. ژەنەراڵ ماوەی (9 ساڵ) بوو لە زینداندا بوو، تاوانباركرابوو بە پلاداندانان بۆ كودەتا. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز باسلەوەدەكات، بەرپرسانی باڵا رۆژی شەممە كۆبونەوەیەكیان كردووە بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی هەوڵە ئاشكراكانی ژەنەراڵ بۆ دروستكردنی میلیشیایەكی رەگەزیی. لە ڤیدیۆیەكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاوبووەوە، ژەنەراڵ ئەسامنۆ بەشێوەیەكی ئاشكرا داوای لە خەڵك كرد چەك هەڵگرن. روون نەبوەتەوە ئاخۆ ژەنەراڵ لەنێو ئەو كەسانەدایە كە دەستگیركراون یاخود نا.