راپۆرتی:  محەمەد رەئوف  كورد زەرەرمەندی یەكەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەبێت لە كەركوك كە لە 23ی تەموزی رابردوو لەپەرلەمانی عێراق پەسەندكرا، ئەگەر هەمواری یاساكە جێبەجێ بكرێت ( 35 -40 هەزار) دەنگی كورد لە تۆماری دەنگدەران دەسڕێتەوە. تەنها هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان زیان لە پێگەی كورد نادات لەكەركوك، بەڵكو ناكۆكی و ململانێی نێوان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لە رابردووداو چۆڵبونی گۆڕەبانی كەركوك، ئەگەری دۆڕانی كورد زیاتر دەكات  لە هەڵبژاردنی داهاتوودا.   كورد لە هەڵبژاردنی كەركوكدا بەپێی هەمواری بڕگەی  7 ی  مادەی 35ی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە تایبەتە بە هەڵبژاردن لە پارێزگای كەركوك،  كۆمسیۆنی هەڵبژردنەكانی عێراق پابەندكراوە كە تاوەكو( 31ی كانونی یەكەم 2020 ) وردبینی بكات لە تۆماری دەنگدەرانی پارێزگای كەركوك لە نێوان پسوڵەی خۆراك و ناسنامەی باری شارستانی، بۆئەوەی ئەو ناوانە بسڕێتەوە كە لە هەردوو تۆمارەكەدا هاوتا نین.¬ بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا) ئەگەر ئەو بڕگەیە جێبەجێ بكرێت، ئەوا نزیكەی( 35 – 40 ) دەنگی كورد لە تۆماری دەنگدەرانی ئەو پارێزگایە دەسڕێتەوە، چونكە بەپێی هەمواری یاساكە ئەگەر لە لیستی دەنگدەراندا فۆرمی خۆراك و ناسنامەی باری شارستانی ( هویە الاحوال المدنیە) هاوتا نەبن ئەوا ناوەكانیان دەسڕێتەوە، بەو پێیەی بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی ناوچەكانی درەوەی كەركوك ( چەمچەماڵ، سەنگاو، قادر كەرەم، ئاغجەلەر، قەرەناو ..) فۆرمی خۆراكیان گواستۆتەوە كەركوك و تۆماری دەنگدانیان لە كەركوكە بەڵام ناسنامەی باری شارستانیان نەگواستۆتەوە كەركوك هەر لە سەر سلێمانین، بۆیە ناوەكانیان دەسڕێتەوە. بەشێك لە هاوڵاتیانی كورد كە مادەی 140 دەیانگرێتەوە، فۆرم و ناسنامەو تۆماری دەنگدەریانیان كەركوكە، كە ئەمان كێشەیان نیە و یاساكە نایانگرێتەوە، بەڵام بەشێكیان هێشتا قەرەبوی مادەی 140 یان وەرنەگرتووە، فۆرم و تۆماری دەنگدانیان كەركوكە، بەڵام ناسنامەیان كەركوك نیە بۆیە بەپێی یاساكە ناوەكانیان دەسرێتەوە.  كورد زەرەرمەندی سەرەكی ( درەو میدیا) بەدواداچونی ووردی كردووە بۆ یاسای هەڵبژاردن و كاریگەری لەسەر پێگەی كورد لە پارێزگای كەركوك، بەشێك لە نوێنەری لایەنە كوردیەكان پێیان وایە ئەو یاسایە بەسەر نوێنەرانی كورد لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا تێپەڕێوەو زیانی زۆری بۆ كورد دەبێت، بەشێكی تریان پێیان وایە ئەو یاسایە زیانی زۆر بە كورد ناگەیەنێت، ئەگەر كورد بەیەك لیست و بە گوڕوتینێكی بەهێزەوە بەشداری لە هەڵبژاردنەكاندا بكەن، كورد دەنگی خۆی بەدەستدێنێتەوە كە لە زۆرینەی هەڵبژاردنەكاندا كورد نیوە زیاتری كورسیەكانی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێناوە، كێشەی سەرەكی كورد لە ئێستادا لە كەركوك: -    چۆڵكردنی كەركوك و لەدەستدانی پۆست و پلەكانی كورد لەو پارێزگایە، ئەگەر بەم بارودۆخەوە كورد بچێتە هەڵبژاردنەوە زیانی گەورە دەكات. -    كێشەی كورد لە كەركوك لە ئێستادا تەنها كێشەی كورد و پێكهاتەكانی تری كەركوك نیە، بەڵكو كێشەی ناوخۆی كوردو  پارتی و یەكێتیە، كە لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە هێندەی بە ململانێی یەكتریەوە سەرقاڵبون هێندە لە هەوەڵی چارەسەری كێشەی كەركوكدا نەبوون. -    دواخستنی دانانی پارێزگاری كەركوك و كۆنترۆڵكردنی هەموو پۆست و شوێنە هەستیارەكانی لەلایەن پێكهاتەكانی دیكەوە. ئێستا كورد هەوڵی جدی دەدات كە پێش هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 پرۆسەی ووردبینی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا نەكرێت و پرۆسەكە بكەوێتە دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان، دیاریكردنی 31ی كانونی یەكەمی 2020 بۆ ئەوەیە كە پرۆسەكە بكەوێتە دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانەوە، بەوەش رازین كە بەشێك لە هەنگاوەكان پێش هەڵبژاردن بگیرێنەبەر بەڵام بڕیاری كۆتایی لەسەر پرۆسەكە بكەوێتە دوای هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 . توركمان سورە لەسەری لایەنە توركمانیەكان كە فشاری زۆریان دەكرد بۆ ئەوەی هەمواری یاساكە بكرێت و هەڵبژاردن لە كەركوك بەشێوەیەك بكرێت ووردبینی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا بكرێت،  بەڵام دەیانەوێت پێش هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 پرۆسەی ووردبینی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا بكرێت. ئەرشەد سالحی سەرۆكی بەرەی توركمانی لە پەیجی رەسمی خۆی نوسیویەتی كە " ئەگەر ووردبینی تەواو لە تۆماری دەنگدەراندا نەكرێت و تۆماری دەنگدەران لە دەنگە ساختەكان پاكنەكرێتەوە پێش هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێگای كەركوك، دەبێتە كلیلی دروستكردنی شەڕی ئەهلی، كە سەردەكێشێت بۆ گۆڕینی نەخشەی جوگرافی لە عێراقدا". كۆبونەوە نهێنیەكان لەبەغداد ( درەو میدیا) زانیویەتی چەند رۆژێكە لە بەغداد كورد و پێكهاتەكانی دیكە بە چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەو گفتوگۆدان بۆ ئەوەی بگەنە چارەسەرێكی رێشەیی بۆ كێشەی كەركوك، بەرپرسێكی ئاگاداری كورد لە كۆبونەوەكان بە ( درەو میدیا) رایگەیاند: بە چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان نوێنەری پێكهاتەكانی كەركوك لە بەغداد چەند كۆبونەوەیەكیانكردووەو بڕیارە لەكۆتایی ئەم هەفتەیە یان سەرەتای هەفتەی داهاتووكۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە شاری بەغداد بەرێوەبچێت و پارێزگاری كەركوكیش دیاری بكرێت، هەرچەندە لایەنی عەرەب و توركمان دژی دانانی پارێزگارن" لە قۆناغی یەكەمدا بڕیارە لیستی برایەتی كورد كۆببێتەوەو ئەجێندای كاری خۆیان یەكبخەن، دواتر ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كۆببێتەوە، ئەگەرچی پارتی دیموكراتی كوردستان رێككەوتنی لەگەڵ یەكێتی هەیە بۆ دیاریكردنی پارێ.گاری كەركوك، بەڵام پێناچێت بە بێ ئاساساییكردنەوەی بارودۆخی ئەمنی كەركوك پارتی بارەگاكانی بگەڕێنێتەوە كەركوك، بەڵام لەدەرەوەی كەركوك لە ( بەغداد) بەشداری كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێ.گای كەركوك دەكات و دەنگ بە پارێزگاری كەركوك ( تەیب جەبار) دەدات. لە حاڵەتی نەگەڕانەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ كەركوك، ئەوكات ناراستەوخۆ پشتیوانی لە لیستێك دەكات كە رەنگە لیستەكەی (نەجمەدین كەریم) بێت كە چەند رۆژێكە نەجمەدین كەریم ئاماژە بە دانانی لیستی هەڵبژاردن دەكات لە كەركوك لە كاتی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێ.گای كەركوك.   دەقی هەمواری بڕگەی ( 7 ، 8 ) مادەی 35ی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق: بڕگەی 7: كۆمسێۆنی باڵای سەربەحۆی هەڵبژاردنەكان پابەندە بەوەی تاوەكو رۆژی 31 كانونی دووەمی 2020 وردبینی بكات لە تۆماری دەنگدەرانی پارێزگای كەركوك لە نێوان پسوڵەی خۆراك و ناسنامەی باری شارستانی، بۆئەوەی ئەو ناوانە بسڕێنەوە كە لە هەردوو تۆمارەكەدا هاوتا نین، ئەمە ئەوانە ناگرێتەوە كە رێوشوینەكانی لیژنەی بەدواداچوونی راستییەكان گرتونیەتەوە كە ئەو لیژنەیە بەپێی ماددەی 140ی دەستور لە پارێزگای كەركوك دروستكراوە بڕگەی 8: كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی  هەڵبژاردنەكان پابەندە بە گرتنەبەری رێوشوێنی پێویست بەپێی رێنماییە كارپێكراوەكان سەبارەت بە رێوشوینی ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان لە هەڵبژاردنی داهاتوودا بۆ ئەو وێستگانەی كە داوای ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان دەكرێت تێیاندا.  بەپێی یاساهەمواركراوەكە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان پارێزگای كەركوكیش دەگرێتەوە، 14 كورسی بۆ پارێزگای كەركوك دیاریكراوەو ( 13 كورسی گشتی و  1 كورسی كۆتای)ە، كورسیە گشتیەكان بەپێی ژمارەی دانیشتوان دیاریكراوە كە ژمارەی دانیشتوانی كەركوك بە ( یەك ملیۆن و 639 هەزارو 953 )كەس دیاریكراوە. ئەگەرچی ئێستا ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ( 41 ) ئەندامە چونكە كەركوك تەنها بەشداری لەیەك هەڵبژاردندا كردووە ئەویش بەپێی یاسای ژمارە 71ی پۆڵبریمەری حاكمی مەدەنی عێراق بووە، كە بۆ هەر پارێزگایەك 41 كورسی دیاریكرابوو.  ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەدوای هەڵبژاردنی 30ی كانونی دووەمی 2005 ەوە بەهۆی ناكۆكی پێكهاتەكانی ئەو پارێزگایەوە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە كەركوك ئەنجامنەدراوە، بەڵام بڕیارە لە هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق هەڵبژاردن لە پارێزگای كەركوكیش بەڕێوە بچێت. كەركوك هەڵبژاردنی 2005 دا  لە هەڵبژاردنی 30/1/2005ی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكدا لیستی (برایەتی كەركوك) كە لایەنە كوردیەكانی لە خۆ دەگرت لە كۆی( 41 كورسی پارێزگە 26 كورسی بەدەستهێنا بەرێژەی( 63.4% ) كورسی ئەو پارێزگایە، لەبەرامبەردا بەرەی توركمانی 8 كورسی و بەرێژەی ( 19.5% )ی كورسیەكان و  گردبوونەوەی عەرەبی 5 كورسی و بەرێژەی ( 12.2% ) و هاوپەیمانی ئیسلامی توركمانی 1 كورسی  بەرێژەی ( 2.4% ) و گردبوونەوەی نیشتیمانی عێراقی  1 كورسی و بەرێژەی ( 2.4% ) كورسی واتا كورد ( 63.4% ) كورسی ئەنجومەنی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا، كە دەكرێت بوترێت لە ( 63.4% ) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێناوە بەڵام لایەنەكانی تر بە عەرەب و توركمانەوە ( 36.6% )ی كورسی ئەنجومەن و دەنگی پارێزگای كەركوكیان بەدەستهێناوە كەركوك لە هەڵبژاردنی 2010 دا  لە هەڵبژاردنی 7/3/2010 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا كە كورد بە چەند لیستێك بەشداری كرد، لەكۆی ( 557 هەزارو 37 ) دەنگدەری پارێزگای كەركوك ، لە لیستە سەركەوتووەكاندا لیستی هاوپەیمانی كوردستانی كە لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان و چەند پارتێكی دیكە پێكهاتبوو، توانی  (206 هەزارو 542 ) دەنگ بەرێژەی (37% )ی دەنگەكانی ئەو پارێزگایە بەدەستبهێنێت و 6 كورسی  لە كۆی 12 كورسی پشكی ئەو پارێزگایە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەدەستبهێنێت، كە رێژەی كورسیەكانی ( 50%) دەكات، هاوكات  لیستی عێراقیە (211 هەزارو 336 ) دەنگ و بەرێژەی ( 37.9% )ی دەنگی لیستە سەركەوتوەكانی ئەو پارێزگایەو  6 كورسی بەدەستهێنا واتا (50% ) و لیستی رافیدەین (28 هەزارو 78 ) دەنگ و بەرێژەی ( 5% )  و 1 كورسی لە كورسی كۆتا بەدەستهێنا. سەرەرای دەنگی لیستی هاوپەیمانی كوردستانی كە (206 هەزارو 542 ) دەنگی بەدەستهێنابوو دەنگی سەرجەم لیستە كوردیەكان لەو پارێزگایە ( 278هەزارو 170 ) دەنگی بەدەستهێنابوو بەرێژەی ( 49.9% )ی دەنگی ئەو پارێزگایە بەو پێەی لیستی گۆران ( 36هەزارو 554 ) دەنگ و یەكگرتووی ئیسلامی ( 24هەزارو 274 ) دەنگ، كۆمەڵی ئیسلامی ( 7 هەزارو 175) دەنگی بەدەستهێنابوو حیزبی شیوعی ( 3 هەزارو 397 ) دەنگی بەدەستهێنا بوو، كە نزیكەی ( 70 هەزار ) دەنگە كە ئەو دەنگانە لەبەر ئەوەی دەنگی پێویستیان نەهێنا بۆ كورسیەك كە بەهای كورسیەك ( 46 هەزارو 419 ) دەنگ بووە، هیچ كورسیەكیان بەدەستنەهێناو دەنگەكانیان سوتا. بەو پێیەش دەنگی كورد لە نێوان 2005 بۆ 2010 لە ( 63.4% ) دەنگی ئەو پارێزگایەوە بۆ ( 49.9% )ی دەنگی ئەو پارێزگایە دابەزی واتا بەرێژەی ( 13.5% )ی دەنگەكانی دابەزی رێژەی كورسیەكانیشی بەهەمان شێوە( 13.4% ) دابەزی. كەركوك لە هەڵبژاردنی 2014دا  بەڵام لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای كەركوك لە كۆی (570795 ) دەنگدەری ئەو پارێزگایە كە 12 كورسی هەبوو بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەكێتی ( 209964 ) دەنگی بەدەستهێنا 6 كورسی و پارتی ( 63076 ) دەنگی بەدەستهێنا 2 كورسی بەدەستهێنا بەهای كورسی لەو پارێزگایە ( 47566 ) دەنگ دەكات . كەركوك لە هەڵبژاردنی 2018 دا  لە دوایین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12ی ئایاری 2018 دا  لە پارێزگای كەركوك پارتی دیموكراتی كوردستان بەشداری هەڵبژاردنی ئەو پارێزگایەی نەكرد، لە كۆی ( 12) كورسی و ( 487 هەزارو 142 ) دەنگدەر.  -    یەكێتی نیشتیمانی  6 كورسی و ( 177 هەزارو 920 ) دەنگی بەدەسهتهێنا -    هاوپەیمانی عەرەبی لەكەركوك 3 كورسی و ( 86 هەزارو 452 ) دەنگی بەدەستهێنا -    بەرەی توركمانی 3 كورسی و ( 82 هەزارو 33 ) دەنگی بەدەستهێنا -    لیستی نیشتیمانی ( گۆڕان، هاوپەیمانی، كۆمەڵ) لە كەركوك ( 14 هەزارو 914 ) دەنگی بەدەستهێنا بەبێ كورسی -    نەوەی نوێ (  13 هەزارو 665 ) دەنگی بەدەستهێنا -    حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان ( 7 هەزارو 509 ) دەنگی بەدەستهێنا -    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان ( 4 هەزارو 784 ) دەنگ  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف نێچیرڤان بارزانی چاوەڕێی بزوتنەوەی گۆڕانە كاندیدی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم یەكلابكاتەوە، كاندیدەكەی گۆڕان پرسی دانانی دوو جێگرەكەی سەرۆكی هەرێمی دواخستووە، سبەینێ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆدەبێتەوە‌و كاندیدی هەموو ئەو پۆستانەی تر یەكلادەكاتەوە كە لەكابینەی نوێدا بەر بزوتنەوەكە كەوتووە. سبەینێ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆدەبێتەوە، كۆبونەوەكە بۆ بڕیاردانە لەسەر چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پۆستی (جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان)‌و (یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی)‌و پشكەكانی تری بزوتنەوەكە لە حكومەت، بەدیاریكراویش پۆستەكانی (راوێژكارو بەڕێوەبەرە گشتییەكان). نێچیرڤان بارزانی چاوەڕوانی گۆڕانە سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان چاوەڕوانی بزوتنەوەی گۆڕان تاوەكو ناوی كاندیدی خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم رەوانە بكات. سەرچاوەكە وتی:" دواكەوتنی دانانی جێگرەكانی سەرۆكی هەرێم، پەیوەندی بە بزوتنەوەی گۆڕانەوە هەیە‌و ئەو بزوتنەوەیە تائێستا كاندیدی خۆی یەكلانەكردوەتەوە، پارتی بە فەرمی داوای لە گۆڕان كردووە ناوی كاندیدی خۆی بنێرێت". بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت لە یەك رۆژدا فەرمانی دانانی جێگرەكانی سەرۆكی هەرێم دەربكات، كە یەكێكیان كاندیدی یەكێتییە‌و یەكێتی یەكلایكردوەتەوە جەعفەر شێخ مستەفا ئەو پۆستە وەردەگرێت، ئەوی تریان كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕانە‌و هێشتا بەفەرمی یەكلانەكراوەتەوە. كاندیدی جێگری سەرۆكی هەرێم  (درەو میدیا) زانیویەتی، ئێستا پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا لەنێوان سێ سەركردەی باڵای گۆڕاندا كێبڕكێی لەسەرە، ئەوانیش هەریەكە لە (مستەفا سەید قادر- جەمال محەمەد، محەمەد تۆفیق رەحیم)ن. مستەفا سەید قادر كاندیدی بەهێزە بۆ وەرگرتنی پۆستەكە، بەوپێیەی خۆی ئەندازیاری رێككەوتنە سیاسییەكەی بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتییە‌و هاوكاتیش لەلایەن كوڕەكانی نەوشیروان مستەفاوە پشتیوانی لێدەكرێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، مستەفا سەید قادر هەرچەندە كاندیدی بەهێزە، سیڤی خۆی بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە پێشكەش نەكردووە، بەڵام دوو كاندیدەكەی تر (حەمەتۆفیق رەحیمو جەمال محەمەد) سیڤییان پێشكەشكردووە. كاندیدی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی یەكێكی ترە لەو پۆستە باڵایانەی كە بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت وەریدەگرێت‌و هێشتا كاندیدەكەی یەكلا نەكردوەتەوە. یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی، پۆستێكە بۆ یەكەمینجارە لەم كابینەیەدا دروستدەكرێت، ئەم پۆستە لەسەر داوای بزوتنەوەی گۆڕان دروست دەكرێت‌و كاندیدی بەهێز بۆ وەرگرتنی پۆستەكە (جەلال جەوهەر) ئەندامی خانەی راپەڕاندنە، چەند كەسێكی تر ناویان هێنراوە بۆ وەرگرتنی پۆستەكە لەوانە (شوان قلیاسانی). ئەم پۆستە رەنگە دروستكردنی ماوەیەكی تر بخایەنێت، بەوپێیەی دەبێت ئەنجومەنی وەزیران پرۆژەیاسای پێكهێنانی رەوانەی پەرلەمان بكات‌و پەرلەمان پەسەندی بكات. ئەو دامەزراوەیە ( یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆكاروباری چاكسازی ) ئەنجومەنێكی بۆ درووست دەكرێت كە  نوێنەری لایەنەكانی تێدا دەبێت‌و سەرۆكەكەی لەلای بزوتنەوەی گۆڕان دەبێت، ئەو كەسەی سەرۆكی ئەنجومەنەكە وەردەگرێت پلەكەی (وەزیر) دەبێت. مەسرور بارزانی جگە لە یاریدەدەر بۆ كاروباری چاكسازی، دوو یاریدەدەری تریشی دەبێت، ئێستا ئاشتی هەورامی بەفەرمی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری وزە، دەنگۆش هەیە رێباز حەملان وەزیری پێشووی دارایی بكرێت بە یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری دارایی، بەڵام هێشتا فەرمانی بۆ دەرنەچووە، (درەو میدیا) زانیویەتی، بزوتنەوەی گۆڕان ناڕەزایەتی خۆی لەبارەی پێدانی پۆست لە كابینەی نوێ بە پارتی راگەیاندووە، بەوپێیەی رێباز حەملان لە كابینەی پێشوودا سەربە بزوتنەوەی گۆڕان بووە‌و دواتر لە گۆڕان جیابوەتەوە، بەڵام پارتی داواكاری‌و نیگەرانییەكانی گۆڕانی لەوبارەیەوە رەتكردوەتەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی بە بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاندووە، مەسعود بارزانی فەرمانیداوە رێباز حەملان لە كابینەی نوێدا بمێنێتەوە‌و پۆستی پێ بدرێت، بۆیە  ئەگەر پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی بۆ كاروباری دارایی پێنەدرێت، پۆستی سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنان وەردەگرێت. پۆستەكانی تر جگە لەو دوو پۆستەی باڵایە، بزوتنەوەی گۆڕان ژمارەیەك پۆستی تری راوێژكارو بەڕێوەبەری گشتی وەردەگرێت، پێشتر بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕان رایانگەیاند، بەپێی پشكی خۆیان دەبێت (24) پۆستی راوێژكارو (24) پۆستی بەڕێوەبەری گشتی وەربگرن. بۆ ئەم پۆستانە ژمارەیەك لە هەڵسوڕاوەكانی بزوتنەوەی گۆڕان سیڤییان پڕكردوەتەوە، بزوتنەوەی گۆڕان گومانی لەوە هەیە پارتی هەموو پۆستەكانی راوێژكارو بەڕێوەبەری گشتی لەوادەی دیاریكراودا رادەست بكات، لەكابینەی هەشتەمدا كە نەوشیروان مستەفا رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە لەژیاندا بوو، خۆی چاودێری رێككەوتنەكەی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دەكرد، پارتی تا كۆتا رۆژ كە گۆڕانی لە حكومەت دەركرد، هەندێك لە پۆستەكانی بەڕێوەبەری گشتی كە بەر گۆڕان كەوتبوو، پڕنەكردەوە، گۆڕان لەمڕووەوە پارتی تۆمەتبار دەكرد بەوەی تەنانەت بەر لە تێكچوونی پەیوەندییەكانیشیان لەسەر یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، پارتی بابەندی رێككەوتنەكەی نەبووە لەگەڵ گۆڕان. كێ بڕیار لەسەر كاندیدەكان دەدات ؟ رۆژی 5ی ئەم مانگە جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە، لەو كۆبونەوەیەدا جڤات كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا، دەسەڵاتی خۆی بۆ دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پڕكردنەوەی پۆستە وزارییەكان بەخشی بە عومەر سەید عەلی رێكخەری بزوتنەوەكە، بەم بڕیارە، جڤاتی نیشتمانی كارەكانی ئەو لیژنەیەی هەڵوەشاندەوە كە پێشتر‌و بەر لە سێ مانگ بزوتنەوەكە دروستیكرد بۆ یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستەكان، ئەم بڕیارە ئەندامانی لیژنەكەی نیگەران كرد‌و دواتر چەند كەسێكیان راگەیەندراوێكیان بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە. دوو رۆژ دوای بڕیارەكەی جڤاتی نیشتمانی، عومەر سەید عەلی بەپێی ئەو دەسەڵاتەی كە جڤات پێیدابوو، كاندیدی ئەو چوار پۆستە وزارییەی دیاریكرد كە بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت وەریگرتووە، بەمشێوەیە: •    پۆستی وەزیری دارایی: ئاوات شێخ جەناب •    پۆستی وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازی: كەمال موسلیم •    پۆستی وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی: كوێستان محەمەد •    پۆستی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە: دانا عەبدولكەریم دیارنییە جڤاتی نیشتمانی كە سبەینێ كۆدەبێتەوە چ بڕیارێك لەسەر چۆنیەتی دیاریكردنی كاندیدی پۆستەكانی تری بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەدات، بەڵام بەوپێیەی ململانێی ئەم پۆستانەی تر لەنێوان سەركردە باڵاكانی بزوتنەوەكەدایە، پێناچێت عومەر سەید عەلی بیەوێت ئەو رۆڵە بگێڕێت كە لەدانانی وەزیرەكاندا گێڕای، بەتایبەتیش ئەوەی كە ململانێكان لەسەر پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لەنێوان دوو ئەندامی خانەی راپەڕاندن (حەمەتۆفیق رەحیم، جەمال محەمەد)‌و سەركردەیەكی تری باڵای بزوتنەوەكەدایە (مستەفا سەید قادر)ە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەگەر ئەو كارەكتەرانە لەنێوان خۆیاندا لەسەر ناوێك رێكنەكەون‌و بۆ یەكتری نەكشێنەوە، جڤاتی نیشتمانی بەدەنگدان ناوی كاندیدەكان یەكلادەكاتەوە. سەبارەت بە كاندیدی پۆستی راوێژكارو بەڕێوەبەرە گشتییەكانیش، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) پێشنیازێك هەیە جڤاتی گشتی بگەڕێتەوە بۆسەر ئەو میكانیزمەی كە لیژنەی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكان بڕیاری لەسەر داوە، لەم رێگەیەوە هەەوڵدەدرێت هەندێك ئیعتیبار بۆ كارەكانی ئەو لیژنەیە بگەڕێندرێتەوە، بەتایبەتیش دوای ئەوەی كارەكانی لیژنەكە لە دانانی كاندیدی وەزارەتەكان رەتكرایەوە، واتە هەوڵدەدرێت كار بەو پێوەرانە بكرێت كە لیژنەكە دایناوە بۆ یەكلاكردنەوەی سیڤی كاندیدەكان، كە ئەویش بەشێوازی دانانی نمرەیە لە بوارە جیاوازەكاندا بۆ كاندیدەكان‌و دواتر كۆكردنەوەی كۆنمرەیە بۆ یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكە.    

راپۆرتی: محەمەد رەئوف 118 بەرپرسی هەرێمی كوردستان لەژێر چاودێری وردی "ئاژانسی چاودێری بۆ روبەروبونەوەی سپیكردنەوەی پارە"دان لە یەكێتی ئەوروپا، ئەم بەرپرسانە لە رابردوودا لەڕێگەی نایاساییەوە پارەیان رەوانەی بانكەكانی ئەوروپا كردووە، (درەو میدیا) لە بەدواداچونێكدا، زانیاری ورد لەبارەی سپیكردنەوەی پارەی بەرپرسانی هەرێم‌و حەواڵەكردنی بۆ بانكەكانی ئەوروپا، بڵاودەكاتەوە. دەزگایەكی نوێ دەستبەكاردەبێت مانگی ئازاری ئەمساڵ یەكێتی ئەوروپا دوای بەدواداچونێكی چەندین ساڵە لەسەر كەیسی زیادبوونی دیاردەی سپیكردنەوەی پارە لە بانكەكانی ئەوروپا، لەڕێگەی "دەسەڵاتی بانكیی یەكێتی ئەوروپا"وە دەزگایەكی بۆ روبەڕووبونەوەی سپیكردنەوەی پارە، ئاڵوگۆڕی پارەی زۆرو پرۆژەی وەبەرهێنانی كارەكتەرە سیاسییەكان لەناو سنوری یەكێتی ئەوروپا، دامەزراند. دەزگاكە ناوی لێنراوە " ئاژانسی چاودێری بۆ روبەروبونەوەی سپیكردنەوەی پارە". ئامانج لە دامەزراندنی ئەم دەزگایە، چاودێریكردنی ئەو بەرپرسە حیزبی‌و حوكومییانەی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستە كە هەوڵی سپیكردنەوەی پارە ناشەرعییەكانیان دەدەن، ئەوەش لەڕێگەی ناردنەدەرەوەی پارەكانیان بۆ بانكەكانی ئەوروپا‌و بونیاتنانی پرۆژەی بازرگانی گەورە لە وڵاتانی ئەوروپا. دامەزراندنی ئەم ئاژانسە دوای راپۆرتە بنكۆڵكارییەكانی (رێكخراوی بنكۆڵكاریی رۆژنامەوانی نێودەوڵەتی) هات، ئەو رێكخراوە دەیان راپۆرتی وردی لەسەر سپیكردنەوەی پارەی كاربەدەستە سیاسییەكان بڵاوكردەوە، بەتایبەتی بڵاوكردنەوەی (11 ملیۆن 500 هەزار) بەڵگەنامە كە دواتر بە بەڵگەنامەكانی "پەناما پەیپەرس" ناسرا‌و تێیدا هەزارن كەیسی پارە سپیكردنەوەو سەرمایەی كاربەدەستانی حكومی‌و حیزبیی وڵاتانی جیهان، ئاشكراكرا. كورد لە دۆسیەی سپیكردنەوەی پارەدا (درەو میدیا) چەند رۆژێك سەرقاڵی بەدواداچونی ورد بوو لەسەر كەیسی سپیكردنەوەی پارەی بەرپرسانی هەرێمی كوردستان تاوەكو دەستی گەیشت بە كارەكتەرێكی نزیك لە "ئاژانسی چاودێری بۆ روبەروبونەوەی سپیكردنەوەی پارە" لە دەسەڵاتی بانكیی یەكێتی ئەوروپا. بەپێی زانیارییەكانی ئەو سەرچاوەیە كە ناوەكەی لای (درەو میدیا) پارێزراوە، ئێستا (118) كارەكتەری حیزبی‌و حكومی هەرێمی كوردستان لەژێر چاودێریی وردی ئاژانسی روبەرووبونەوەی سپیكردنەوەی پارەن لە یەكێتی ئەوروپا، ناوی بەشێك لەو بەرپرسانە لای (درەو میدیا) پارێزراوە. سەرچاوەكە باسیلەوەكرد، ئاژانسەكە چاودێری وردی خستوەتە سەر ئەو كارەكتەرە حزبی‌و حكومیانەی هەرێمی كوردستان‌و ئاگاداری مامەڵەو حەواڵەكانیانەو چاودێری وردی پارەو پرۆژەكانیان دەكات لە بانكەكانی ئەوروپادا. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، دەسەڵاتی بانكیی یەكێتی ئەوروپا زانیاری لەسەر ئەو بەرپرسانەی هەرێم لەبەردەستدایە كە لەنێوان (2011 بۆ 2019)  پارەیان بە ناشەرعی پەیداكردووە‌و پارەكانیان رەوانەی بانكەكانی ئەوروپا كردووە، هەندێك لەوانە پرۆژەی گەورەیان دامەزراندووەو موڵك و ماڵیان پێ كڕیوە. ناوی كەسایەتییەكان‌و پڕۆژەكانیان لە هەندێك لە وڵاتانی وەك ئەڵمانیاو بەریتانیاو سویسراو فەرەنساو هۆڵەندا لای (درەو میدیا) پارێزراوە، تائەوكاتەی لێكۆڵینەوەكان دەگەن بەئەنجام‌و بەفەرمی بڵاودەكرێنەوە. پارە چۆن سپیدەكرێتەوە ؟ بەگوێرەی بەدواداچونەكان، بەشێكی زۆری بەرپرسە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان دەستیان تێكەڵە لە بازرگانی نەوت‌و لە پشت زۆرێك لە سەرمایەو كارە بازرگانییەكانی ترەوەن، كێشەی سەرەكی بەردەم ئەو بەرپرسانە پەیداكردنی پارە نیە، بەڵكو سپیكردنەوەی ئەو پارە زۆرو زەبەلاحەیە كە دەستیان دەكەوێت. بەرپرسان ئەو پارانەیان دەنێرنە بانكەكانی ئەو وڵاتانەی كە پەیوەستنامەو رێككەوتنیان نیە لەگەڵ وڵاتانی تر تایبەت بە وردبینیكردن‌و خاوەنی یاسای تایبەت بە خۆیانن لە نمونەی وڵاتانی (پەنەما، سویسرا، قوبرس، ماڵتا، لیتوانیا، ئیستۆنیا.. هتد..). ئێستا زۆرێك لە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی ئەو بانكانەوە پارەكانیان حەواڵە دەكەن كە لقیان لە شارەكانی هەرێمی كوردستان هەیەو لقەكانی دیكەیان لە (قوبروس، ماڵتا، ئیستۆنیا، لیتوانیاو پەنەما) هەیە‌و چەندین ساڵە سەرقاڵی سپیكردنەوەی پارەن. بۆ نمونە، لە  بانكی (......) كە ناوەكەی لای (درەو میدیا) پارێزراوە، ژمارەی بانكیی دەكەنەوە، ئەم بانكە لقی لە سلێمانی‌و هەولێر هەیە، پارە دەخەنە سەر ئەو حساب بانكییەو دواتر لە لقە ئەوروپییەكەوە لە قوبرس بە ئەلیكترۆنی حەواڵەی دەكەن بۆ بانكەكانی تریان لە سویسراو فەرەنساو ئەڵمانیاو بەریتانیا.. هتد. جگە لە بانكەكان، چەندین رێگای تر هەیە بۆ سپیكردنەوەی پارەكان، دیارترینیان حەسانەی دیپلۆماسییە، فڕۆكەی تایبەت‌و جانتای بەرپرسە باڵاكان لە فڕۆكەخانەكاندا ناپشكنرێن، هەندێك لەو بەرپرسانە بڕێكی زۆر پارەی كاش بەوشێوەیە دەبەنەدەرەوە، هەرچەندە ئەمە سەرچڵییە‌و ئەگەر ئاشكرابن روبەڕووی لێپێچینەوەو ئابڕوچوون دەبنەوە. ئەم حەواڵەكردنە زۆرجار خاوەنی پارەكانی دوچاری كێشەو گرفتی زۆر كردووە، بەپێی ئەو زانیاریانەی كە دەستی (درەو میدیا) كەوتووە، لە ساڵی 2015دا بەرپرسێكی باڵای هەرێمی كوردستان (ناوەكەی پارێزراوە)، بڕی (205 ملیۆن) دۆلار لەڕێگەی بانكەكانی لوبنانەوە رەوانەی بانكەكانی ئەوروپا دەكات، لە لوبنان لەلایەن حزبوڵای لوبنانەوە دەستی بەسەردا دەگیرێت، دوای گفتوگۆو دانوستانی زۆرو پەنابردن بۆ بەرپرسانی ئێرانی‌و حزبە شیعەكانی عێراق، توانرا نیوەی پارەكە وەربگیرێتەوە. هەر لە ساڵی 2015دا لەڕێگەی فڕۆكەوە بڕێكی زۆر پارەی كاشی بەرپرسێكی هەرێمی كوردستان رەوانەی پۆڵەندا كراوە، لەوێ لە فڕۆكەخانە كێشەی بۆ دروست كرا، بەڵام دواتر بە ئۆتۆمبێل گوازرایەوە بۆ بانكەكانی ئەڵمانیا. لە ساڵی 2017 كێشەی زۆر بۆ بڕی (7 ملیار) دۆلاری یەكێك لە كۆمپانیاكانی هەرێمی كوردستان (ناوەكەی لای درەو میدیا پارێزراوە) دروستكرا، كە سەربە بەرپرسێكی حزبییە، دواتر بە هەوڵێكی زۆر چارەسەركرا.  پارەكانیان لەكوێ دادەنێن زۆرێك لە بەرپرسان لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەڕێگەی ناشەرعییەوە پارە كۆدەكەنەوە، دەیانەوێت پارەكان لە وڵاتێك بخەنەگەڕ كە نەكەوێتە ژێر هیچ جۆرە چاودێرییەك‌و زانیارییەكانیش نەگاتە هاوڵاتیانی وڵاتەكانی خۆیان. بەرپرسان زۆربەیان پارەو پرۆژەكانیان لەو وڵاتانە دەخەنەگەڕ كە خاوەنی یاسای تایبەت بەخۆیانن‌و ناكەونە ژێر چاودێری‌و لێكۆڵینەوەی وڵاتانی دیكەوە، لەنمونەی دورگەكانی (كەیمەن‌و پەنەما). بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەشێك لە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان پارەكانیان لە دورگەكانی (كەیمەن‌و پەنەما) خستوەتەگەڕ، ئەوەش لەڕێگەی "كۆمپانیا هۆڵدین" واتا "گروپی كۆمپانیا"، ئەمانە ژمارەیەكی زۆر كۆمپانیان كە لەژێر چەترێكدا كۆدەبنەوە، كۆمپانیاكە بەناوی بەرپرسەكە خۆیەوە نابێت، بەڵكو بەناوی گروپی پارێزەرانەوە دەبێت كە ئێستا زۆرێك لە كۆمپانیاكان بەوشێوەیە كاردەكەن، ناوی بەشێك لە بەرپرسانی هەرێم لای (درەو میدیا) پارێزراوە، كە لەو دوو دورگەیە پارەكانیان خستوەتەگەڕ، هەروەها بەشێكیشیان پارەو پرۆژەكانیان لە (سویسرا، قوبرس، ماڵتا، ئیستۆنیا‌و لیتوانیا..) داناوە، كە بانكەكانیان ناكەوێتە ژێر چاودێری‌و لێكۆڵینەوەی وڵاتانی یەكێتی ئەوروپاو ئەمریكاوە، بۆیە یاسای بانكیی تایبەت بەخۆیان هەیەو بازرگان‌و سەرمایەداران ناو و پارەو پرۆژەكانیان پارێزراوە. ئەم وڵاتانە رێككەوتنی پەیوەست بە بانك‌و پرۆژە ئابورییەكانیان لەگەڵ وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا واژو نەكردووە، بۆیە چاودێریكردن‌و لێكۆڵینەوە نایانگرێتەوە.  بەپێی راپۆرتێكی پەیمانگەی "بازل"ی نێودەوڵەتی تایبەت بەسپیكردنەوەی پارە، كە لە دیسەمبەری 2018 دەرچووە، ئاماژە بەوە دەكات، 20 دەوڵەت سپیكردنەوەی پارەیان تێدا ئەنجام دەدرێت.   عێراق لە سپیكردنەوەی پارەدا ساڵی 2015 گەورەترین دۆسیەی گەندەڵی‌و سپیكردنەوەو حەواڵەكردنی پارەی بەرپرسانی عێراق ئاشكرا بوو، ئەوكات كۆچكردووە (ئەحمەد چەلەبی) سەرۆكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق سەرقاڵی بەدواداچوون‌و كۆكردنەوەی زانیاری بوو لەسەر ئەو دۆسێیە. دۆسیەكە (72) لاپەڕە بوو، تێیدا ئەوە ئاشكراكرابوو كە لەنێوان ساڵانی (2007 -2013) بڕی (312 ملیار) دۆلار چوەتە بانكەكانی عێراقەوە، لەوە بڕی (212 ملیار) دۆلاری چوەتە دەرەوەی عێراق، لەو نێوەندەدا بڕی (78 ملیار) دۆلار چارەنوسی نادیارە‌و نازانرێت لەلایەن كێوە بۆ كێ رۆیشتووە؟.  سەبارەت بەو حەواڵانەش، لەو ماوەیەدا (60 هەزار) جوڵەی بانكیی هەبووە، لەو (60 هەزار)جوڵەیە (30 هەزار) جوڵەی بانكیی نازانرێت لە كێوە بۆ كێ چووە؟، بەشێوەیەكی گشتی لەو ماوەیەدا رۆژانە بە تێكڕا (50 ملیۆن) دۆلار جوڵەی پێكراوە، بەشی زۆری ئەو پارەیە حەواڵەی بانكەكانی دەرەوە كراوە. هەرێمی كوردستان لە دۆسیە گەورەكەدا لەو (78 ملیار) دۆلارەی كە نازانرێت لە كێوە بۆ كێ رۆشتووەو چارەنوسی نادیارە، بڕی (12 ملیار) دۆلاری لە بانكەكانی هەرێمی كوردستانەوە چوەتە دەرەوە، (32) بەرپرس‌و (25) كۆمپانیای هەرێمی كوردستان لەناو دۆسیەكەدان، كە دەوترێت مردنی گوماناوی (ئەحمەد چەلەبی) لە 2015دا پەیوەندی بەو دۆسیەیەوە هەبووە. سەرچاوەیەكی ئاگادار كە نەیویست ناوەكەی بڵاوبكرێتەوە، بە (درەو میدیا)ی راگەیاند:" ئێستا هەموو جموجوڵێكی حەواڵەكردنی پارەی زۆر بەئاگاداری بانكی ناوەندیی دەبێت، ئەگەرچی چونە دەرەوەی پارە بە بڕی زۆر بەئاسانی ناكرێت، بەڵام لەڕێگەی دەروازە سنورییەكانەوە پارەی زۆر حەواڵە دەكرێت، ئەویش لەبەرامبەر هاوردەكردنی كەلوپەل‌و فێڵی ترەوە". بەپێی راپۆرتی پەیمانگەی "بازل"ی نێودەوڵەتی كە تایبەتە بە سپیكردنەوەی پارە، لە ساڵی 2012دا لە دزین‌و سپیكردنەوەی پارەی حكومەتدا، عێراق پلەی یەكەمی هەبووە لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی‌و هەموو جیهان. پۆلێنكارییەكە لەسەر بنەمای 14‌ پێوەری ورد دانراوە، كە وڵاتانی پێ هەڵسەنگێنراوە، لەناو وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئوردەن خاوێنترین وڵاتە. بەڵام لە ساڵی 2018دا بانكی ناوەندی عێراق رایگەیاند، عێراق بەفەرمی لە لیستی دەستەی چاودێریكردنی سپیكردنەوەی پارەی نێودەوڵەتی‌و پشتیوانیكردنی دارایی تیرۆر (FAFTF) دەرهێنراوە، ئەوەش بە هۆی ئەوەی كە بانكی ناوەندی‌و نوسینگەی بەرەنگاربوونەوەی سپییكردنەوەی پارەو پشتیوانیكردنی دارایی تیرۆر پابەندی رێنماییەكانی كۆمەڵەكە بوون. ئەمە جگە لەوەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی سپیكردنەوەی پارە ژمارە 39 بۆ ساڵی 2015 دەركردووە.  لە 2017 نوسینگەی نەتەوە یەكگرتووەكان تایبەت بە تاوان، پرۆسەی سپیكردنەوەی پارەی لەسەر ئاستی جیهان بە رێژەی ساڵانە لەنێوان 2-5%ی كۆی قەبارەی بەرهەمی جیهانی دیاریكرد، ئەوكاتە ئەو بڕە بە (2 ترلیۆن) دۆلار خەمڵێندرا، لەوكاتەی پێوەری بازڵ بۆ نەهێشتنی سپیكردنەوەی پارە كە لە پەیمانگای بازل دەرچووە لە سویسرا، لە راپۆرتی خۆیدا لە ساڵی 2017 دەڵێ" قەبارەی پرۆسەی سپیكردنەوەی پارە لە جیهاندا ساڵانە لەنێوان 500 ملیار بۆ  ترلیۆنێك) دۆلاردایە، ئەوەش رێژەی 1%ی قەبارەی ئابوری جیهان پێكدەهێنێت كە بڕەكەی (85 ترلیۆن) دۆلارە.  

راپۆرتی: محەمەد رەئوف  ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی پەسەندكردو رۆژی 1ی نیسانی 2020 دیاریكرد بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە پارێزگای كەركوكەوە، جگە لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. لە یاساكەدا هەمواری بڕگەكانی ( 7 و 8 ) لە مادەی 35ی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق، كە دوای گفتوگۆیەكی زۆری نوێنەری پێكهاتەكانی كەركوك لە ئەنجومەنی نوێنەران لەسەری رێككەوتن و بە دەستنوسە، تیایدا ئاماژە بەوە كراوە " هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە پارێزگای كەركوك ئەنجامدەدرێت و  تۆماری دەنگدەران و بایۆمەتری، ووردبینی تیادا دەكرێت و پاكدەكرێتەوە لە ماوەیەكدا كە زیاتر نەبێت لە 31/12/2020"  بەپێی هەمواری ئەو مادەیە بێت  هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 ئەنجومەنی پارێزگاكان بە تۆمارە كۆنەكە دەكرێت، چونكە ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بە پێشتر بە سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراقیان راگەیاندووە كە ناتوانن بۆ هەڵبژاردنی 1 ی نیسانی 2020 بە ووردبینی لە لیستی تۆماری بایۆمەتری و تۆماری دەنگدەراندا بكەن .  دەقی پرۆژە هەمواركراوەكە دەستكاریكرا كە لە 6 بڕگە پێكهاتبوو كە ئاماژە بەوە دەكات دەبێت وەزارەتەكانی ( ناوخۆ و تەندروستی و پلاندانان) وردبینی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا بكەن، خۆ ئەگەر پێش هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان وردبینی نەكرا ئەوا دەبێت دوای شەش مانگ لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێی پارێزگاكان وردیبینی بكرێت.  كەركوك لە هەڵبژاردنی داهاتودا بەپێی ئەو خشتەیەی لەلایەن لیژنەی یاسایی پەرلەمانی عێراقەوە واژووی لەسەر كراوەو لە دانیشتنی دوێنێی پەرلەمانی عێراق پەسەندكرا، كورسی پارێزگاكانی عێراق بە پێی ژمارەی دانیشتوان دیاریكراوە. بەپێی یاساهەمواركراوەكە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان پارێزگای كەركوكیش دەگرێتەوە، كە 14 كورسی بۆ پارێزگای كەركوك دیاریكراوەو ( 13 كورسی گشتی و  1 كورسی كۆتای)ە، كورسیە گشتیەكان بەپێی ژمارەی دانیشتوان دیاریكراوە كە ژمارەی دانیشتوانی كەركوك بە ( یەك ملیۆن و 639 هەزارو 953 )كەس دیاریكراوە. ئەگەرچی ئێستا ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ( 41 ) ئەندامە چونكە كەركوك تەنها بەشداری لەیەك هەڵبژاردندا كردووە ئەویش بەپێی یاسای ژمارە 71ی پۆڵبریمەری حاكمی مەدەنی عێراق بووە، كە بۆ هەر پارێزگایەك 41 كورسی دیاریكرابوو. بۆ پارێزگاكانی دیكەی عێراقیش بەپێی ژمارەی دانیشتوان كورسیەكانی ئەنجومەنی پارێزگا دیاریكراوە:  ئەنبار:   14 كورسی  بەسرە : 21 كورسی   یەك كورسی كۆتا بۆ مەسیحی قادسیە: 12 كورسی  موسەننا:   10 كورسی  نەجەف:  13 كورسی بابل:   16 كورسی  بەغداد:  50 كورسی، 3 كورسی كۆتایە( مەسیحی، سابئی، كوردی فەیلی) دیالە:    13 كورسی زیقار:   16 كورسی  سەڵاحەدین:   13 كورسی  كەربەلا:  11 كورسی  كەركوك:  14 كورسی میسان:  12 كورسی یەك كورسی كۆتا بۆ سائیبی نەینەوا:   27 كورسی، 3 كورسی كۆتا بۆ ( مەسیحی، ئێزدی، شەبەك) واست:  13 كورسی   یەك كورسی كۆتا بۆ فەیلی  كۆی گشتی 255 كورسی   پارتی دەنگی نەدا! لە كاتی دەنگدان لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق، فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان هۆڵی كۆبونەوەكانیان جێهێشت، لەگەڵ چەند پەرلەمانتارێكی یەكێتی، بەڵام ئەندامانی تری فراكسیۆنە كوردستانیەكان لە هۆڵەكەدا مانەوەو دەنگیان بە هەمواری یاساكەدا. ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە نەیویست ناوی بڵاوبكرێتەوە بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند" پارتی دیموكراتی كوردستان هەر لە سەرەتاوە رازی نەبوو بەوەی هەڵبژاردن لە پارێزگای كەركوك بكرێت، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە لە ئێستادا پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك 12 ئەندامی هەیەو هەرگیز ئەو كورسیانە بەدەستناهێنێتەوە، بۆیە دەیەوێت دۆخەكە بەو شێوەیە بمێنێتەوەو هەڵبژاردن لە پارێزگای كەركوك نەكرێت" ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەدوای هەڵبژاردنی 30ی كانونی دووەمی 2005 ەوە بەهۆی ناكۆكی پێكهاتەكانی ئەو پارێزگایەوە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە كەركوك ئەنجامنەدراوە، بەڵام بڕیارە لە هەڵبژاردنی 1ی نیسانی 2020 هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق هەڵبژاردن لە پارێزگای كەركوكیش بەڕێوە بچێت. كەركوك هەڵبژاردنی 2005 دا  لە هەڵبژاردنی 30/1/2005ی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكدا لیستی (برایەتی كەركوك) كە لایەنە كوردیەكانی لە خۆ دەگرت لە كۆی( 41 كورسی پارێزگە 26 كورسی بەدەستهێنا بەرێژەی( 63.4% ) كورسی ئەو پارێزگایە، لەبەرامبەردا بەرەی توركمانی 8 كورسی و بەرێژەی ( 19.5% )ی كورسیەكان و  گردبوونەوەی عەرەبی 5 كورسی و بەرێژەی ( 12.2% ) و هاوپەیمانی ئیسلامی توركمانی 1 كورسی  بەرێژەی ( 2.4% ) و گردبوونەوەی نیشتیمانی عێراقی  1 كورسی و بەرێژەی ( 2.4% ) كورسی واتا كورد ( 63.4% ) كورسی ئەنجومەنی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا، كە دەكرێت بوترێت لە ( 63.4% ) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێناوە بەڵام لایەنەكانی تر بە عەرەب و توركمانەوە ( 36.6% )ی كورسی ئەنجومەن و دەنگی پارێزگای كەركوكیان بەدەستهێناوە كەركوك لە هەڵبژاردنی 2010 دا  لە هەڵبژاردنی 7/3/2010 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا كە كورد بە چەند لیستێك بەشداری كرد، لەكۆی ( 557 هەزارو 37 ) دەنگدەری پارێزگای كەركوك ، لە لیستە سەركەوتووەكاندا لیستی هاوپەیمانی كوردستانی كە لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان و چەند پارتێكی دیكە پێكهاتبوو، توانی  (206 هەزارو 542 ) دەنگ بەرێژەی (37% )ی دەنگەكانی ئەو پارێزگایە بەدەستبهێنێت و 6 كورسی  لە كۆی 12 كورسی پشكی ئەو پارێزگایە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەدەستبهێنێت، كە رێژەی كورسیەكانی ( 50%) دەكات، هاوكات  لیستی عێراقیە (211 هەزارو 336 ) دەنگ و بەرێژەی ( 37.9% )ی دەنگی لیستە سەركەوتوەكانی ئەو پارێزگایەو  6 كورسی بەدەستهێنا واتا (50% ) و لیستی رافیدەین (28 هەزارو 78 ) دەنگ و بەرێژەی ( 5% )  و 1 كورسی لە كورسی كۆتا بەدەستهێنا. سەرەرای دەنگی لیستی هاوپەیمانی كوردستانی كە (206 هەزارو 542 ) دەنگی بەدەستهێنابوو دەنگی سەرجەم لیستە كوردیەكان لەو پارێزگایە ( 278هەزارو 170 ) دەنگی بەدەستهێنابوو بەرێژەی ( 49.9% )ی دەنگی ئەو پارێزگایە بەو پێەی لیستی گۆران ( 36هەزارو 554 ) دەنگ و یەكگرتووی ئیسلامی ( 24هەزارو 274 ) دەنگ، كۆمەڵی ئیسلامی ( 7 هەزارو 175) دەنگی بەدەستهێنابوو حیزبی شیوعی ( 3 هەزارو 397 ) دەنگی بەدەستهێنا بوو، كە نزیكەی ( 70 هەزار ) دەنگە كە ئەو دەنگانە لەبەر ئەوەی دەنگی پێویستیان نەهێنا بۆ كورسیەك كە بەهای كورسیەك ( 46 هەزارو 419 ) دەنگ بووە، هیچ كورسیەكیان بەدەستنەهێناو دەنگەكانیان سوتا. بەو پێیەش دەنگی كورد لە نێوان 2005 بۆ 2010 لە ( 63.4% ) دەنگی ئەو پارێزگایەوە بۆ ( 49.9% )ی دەنگی ئەو پارێزگایە دابەزی واتا بەرێژەی ( 13.5% )ی دەنگەكانی دابەزی رێژەی كورسیەكانیشی بەهەمان شێوە( 13.4% ) دابەزی. كەركوك لە هەڵبژاردنی 2014دا  بەڵام لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای كەركوك لە كۆی (570795 ) دەنگدەری ئەو پارێزگایە كە 12 كورسی هەبوو بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەكێتی ( 209964 ) دەنگی بەدەستهێنا 6 كورسی و پارتی ( 63076 ) دەنگی بەدەستهێنا 2 كورسی بەدەستهێنا بەهای كورسی لەو پارێزگایە ( 47566 ) دەنگ دەكات . كەركوك لە هەڵبژاردنی 2018 دا  لە دوایین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12ی ئایاری 2018 دا  لە پارێزگای كەركوك پارتی دیموكراتی كوردستان بەشداری هەڵبژاردنی ئەو پارێزگایەی نەكرد، لە كۆی ( 12) كورسی و ( 487 هەزارو 142 ) دەنگدەر.  -    یەكێتی نیشتیمانی  6 كورسی و ( 177 هەزارو 920 ) دەنگی بەدەسهتهێنا -    هاوپەیمانی عەرەبی لەكەركوك 3 كورسی و ( 86 هەزارو 452 ) دەنگی بەدەستهێنا -    بەرەی توركمانی 3 كورسی و ( 82 هەزارو 33 ) دەنگی بەدەستهێنا -    لیستی نیشتیمانی ( گۆڕان، هاوپەیمانی، كۆمەڵ) لە كەركوك ( 14 هەزارو 914 ) دەنگی بەدەستهێنا بەبێ كورسی -    نەوەی نوێ (  13 هەزارو 665 ) دەنگی بەدەستهێنا -    حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان ( 7 هەزارو 509 ) دەنگی بەدەستهێنا -    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان ( 4 هەزارو 784 ) دەنگ كورد لە هەڵبژاردنی داهاتوودا تا ئێستا كورد زۆرینەیە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە كۆی 41 كورسی 26 كورسی هەیە، بەڵام ناكۆك و ناتەبان و لیستی برایەتی بەسەر چەندین گروپدا دابەش بووە، حزبە كوردیەكانیش لە كەركوك ناكۆكی زۆریان هەیە، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان ئەگەرچی رێككەوتنیان هەیە بۆ هەڵبژاردن و دانانی پارێزگارێكی نوێ بۆ ئەو شارە ( تەیب جەبار) بەڵام تا ئێستا ئەو دوو حزبە كات و رێوشوێنی دانانی ئەو پارێزگایەیان دیارینەكردووەو پارتی تا ئێستاش سورە لەسەر ئەوەی دەبێت لە پێشدا بارودۆخی ئەمنی ئەو پارێزگایە ئاسایی بكرێتەوە ئەوكات ئامادەن بگەڕێنەوە كەركوك و بەشداری لە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكدا یكەن، بۆیە پێناچێت بەر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بتوانرێت پارێزگاری نوێ دابنرێت، لە ئێستادا كێشەی كەركوك پەیوەستە بە كێشەو ناكۆكی نێوان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، پاشان پێكهاتەكانی دیكەو وڵاتە هەرێمایەتیەكان، چونكە جگە لە كەركوك، كورد لە خانەقین و دوزخورمات و شەنگال و موسڵێش ناكۆك و پەرتەوازەیە، ئەم ناكۆكیانە و بارودۆخی دوای ریفراندۆم و روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر لە ناوچەكانی مادەی 140، بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی پارێزگاكان كاریگەری تەواوی لەسەر پێگەی كورد دەبێت.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ - محەمەد رەئوف لە كابینەی نۆیەمیشدا دۆسیەی نەوت خرایەوە جانتاكەی ئاشتی، پێشتر دەوترا هەموو وەزارەتی سامانە سروشتیەكان لە جانتاكەی ئاشتی هەورامیدایە، لەماوەی 14 ساڵی رابردودا و پێنج كابینەی یەك لەدوای یەك دۆسیەی نەوت دەخرێتە جانتاكەی ئاشتی هەورامیەوە، ئەمڕۆش بە فەرمانێك مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئاشتی هەورامی كرد بە  یاریدەدەری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وزە، بە واتایەكی تر دۆسیەی نەوت سپێردرایەوە بە ئاشتی هەورامی. تا ئێستا فەرمانەكەی مەسرور بارزانی رون نیە كە بەپێی كام یاسا و بڕیار ئاشتی هەورامی كردووە بە یاریدەدەری خۆی، كە ئایا بەو بڕیارە وەزیری سامانە سروشتیەكان لە كابینەكەیدا ناهێڵیت،  یاخود ئاشتی هەورامی لە وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دورخستۆتەوە. بەڵام بە لێكدانەوەی ئەو دەسەڵاتانەی كە لە فەرمانەكەی مەسرور بارزانیدا هاتووە، ئاشتی هەورامی لەگەڵ ئەوەی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت دەبێت بۆ كاروباری وزە، دەسەڵاتەكانی وەزیری سامانە سروشتیەكانیشی دەبێت.   دەسەڵاتەكانی ئاشتی هەورامی  بەپێی خاڵی یەكەمی ئەو دەسەڵاتانەی مەسرور بارزانی بۆ ئاشتی هەورامی دیاریكردووە، (یاریدەدەری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بۆ كاروباری وزە) دەسەڵاتی جێبەجێكردنی دەبێت" بەدواداچوونی جێبەجێكردنی بڕیار و راسپاردەو سیاسەتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان - عیراق لە بواری نەوت و غاز، بەپێی مادەی شەشەم لە یاسای نەوت و غازی هەرێمی كوردستان – عێراق، ژمارە 22 ساڵی 2007 بەراوێژ لەگەڵ سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران" بەپێی ئەم خاڵە بێت ئاشتی هەورامی دەسەڵاتی جێبەجێكردنی هەیە واتا مومارەسەی كاری وەزیری دەكات و لەگەڵ پلەی یاریدەدەریدا وەزیری سامانە سروشتیەكانیش دەبێت. بەپێی خاڵی پێنجەمی ئەو دەسەڵاتانەی مەسرور بارزانی بۆ ئاشتی هەورامی دیاریكردووە ئاشتی هەورامی دەبێتە ئەندامی ئەنجومەنی هەرێمی بۆ نەوت غاز " ئامادەبوونی لە كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی هەرێمی نەوت‌و غاز بەپێی مادەی چوارەم لە یاسای نەوت و غازی هەرێمی كوردستان – عێراق ژمارە 22 ساڵی 2007 ، داڕشتنی بەرنامەی كۆبوونەوەكان" ئامادەبون لە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی هەرێمی واتا ئەندامی  ئەنجومەنەكە، مادەی 4ی یاسای نەوت و غازی هەرێمی كوردستان ئاماژە بە ئەندامانی ئەنجومەنی هەرێمی نەوت و غاز دەكەن كە پێكهاتون لە : 1-    سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران – سەرۆكی ئەنجومەنەكە  2-    جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران- جێگر 3-    وەزیری سامانە سروشتیەكان – ئەندام 4-    وەزیری دارایی و ئابوری – ئەندام  5-    وەزیری پلاندانان – ئەندام  خۆ ئەگەر بەدەر لە وەزیری سامانە سروشتیەكان، یاریدەدەری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وەزە، ببێتە ئەندامی ئەنجومەنی هەرێمی بۆ نەوت و گاز ئەوكات دەبێت یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان ژمارە 22ی ساڵی 2007 هەموار بكرێتەوە، بۆیە پێدەچێت ئامادەبونی لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی هەرێمی نەوت گاز تەنها وەك راوێژی یاخود بەشدار بوو بێت نەك ئەندامی ئەنجومەنەكە  فەرمانێك بەبێ‌ پشت بەستن بە یاسا مەسرور بارزانی بە فەرمانی ژمارە (4) كە رۆژی 15ی تەمموز دەریكردووە بڕیاریداوە بە راسپاردنی عەبدوڵا عەبدولڕەحمان عەبدوڵا ناسراو بە ( ئاشتی هەورامی) بە پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بۆ كاروباری وزە. مەسرور بارزانی لە فەرمانەكەیدا بۆ دانانی ئاشتی هەورامی بە یاریدەدەری سەرۆك وەزیران پشتی بە هیچ دەقێكی یاسایی نەبەستووە‌و ئاماژەی بە هیچ دەقێك نەداوە كە دەسەڵاتی ئەوەی پێببەخشێت كەسێك بكاتە یاریدەدەری سەرۆك وەزیران. یاسای ئەنجومەنی وەزیران چی دەڵێت؟ یاسای ژمارە (3) ی ئەنجومەنی وەزیران كە ساڵی 1992 پەرلەمانی كوردستان پەسەندیكردووە‌و تائێستا 10 جار هەمواركراوەتەوە هیچ جۆرە ئاماژەیەكی بۆ پۆستی یاریدەدەری سەرۆك وەزیران تێدا نیە بەڵكو دەڵێت" ئەنجومەن باڵاترین دەزگای جێبەجێكردنە لە هەرێمدا‌و لە سەرۆك‌و جێگرەكەی‌و وەزیرەكان پێكدێت". یاریدەدەری سەرۆك وەزیران لە عێراق لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا كە عادل عەبدولمەهدی سەرۆكایەتی دەكات، دوو یاریدەدەری سەرۆك وەزیران هەن بۆ كاروباری دارایی و وزە، بەڵام هەردووكیان پلەی وەزیری پسپۆریان هەیە بریتین لە: - فوئاد حسێن، وەزیری دارایی‌و یاریدەدەری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری دارایی. - سامر غەزبان، وەزیری نەوت‌و یاریدەدەری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وزە. بەڵام لە دیاریكردنی یاریدەدەری سەرۆك وەزیرانی بۆ كاروباری وزە ( ئاشتی هەورامی) پۆستی وەزیری سامانە سروشتیەكانی نیە، واتا پلەی یاریدەدەر بەبێ پۆستی وەزیری، بە پێچەوانەی بەغدادەوە كە یاریدەدەری سەرۆك وەزیران پۆستی وەزیریان هەیە.  كەمكردنەوەی رۆڵی وەزیرەكان بە گوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا) مەسرور بارزانی، بەنیازە یاریدەدەرێكی تر بۆ كاروباری دارایی دابنێت‌و باس لەوەشدەكرێت كە ئەو ئەركە بە (رێباز حەملان) وەزیری پێشووی دارایی بسپێردرێت. دانانی دوو یاریدەدەر بۆ كاروباری (وەز‌و دارایی) كەمكردنەوەی رۆڵی وەزیرەكانی ئەو دوو وەزارەتەیە‌و كۆنترۆڵكردنی دۆسیەی نەوت‌و داراییە لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە، ئەگەرچی تائێستا مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت هیچ كەسێكی بۆ پۆستی وەزیری سامانە سروشتییەكان دیارینەكردووە‌و پێدەچێت خۆی ئەو پۆستە بەڕێوەبەرێت‌و بە گوێرەی یاسای ژمارە (3)ی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆك وەزیران مافی ئەوەی هەیە یەكێك لە وەزارەتەكانی حكومەتەكەی بە ئەسالەت یان بە وەكالەت بەڕێوەبەرێت. یاریدەدەر بۆ كاروباری چاكسازی بە گوێرەی رێككەوتنی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بڕیاردراوە یاریدەدەری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری چاكسازی بە پلەی وەزیر دابنرێت، بدرێت بە گۆڕان‌و لەناو گۆڕانیشدا ئەو پۆستە چەند كەسێك كاندیدن لەوانە جەلال جەوهەر ئەندامی خانەی راپەڕاندن، شوان قلیاسانی هەڵسوڕاوی گۆڕان، بەڵام هێشتا  ئەم یاریدەدەرە كە بە فەرمی پێشوەخت رێككەوتنی لەسەركراوە دەستبەكارنەبووە‌و لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستانیشەوە جەختلەوەدەكرێتەوە كە بۆ دەستبەكاربوونی پێویستە پەرلەمانی كوردستان یاسایەكی بۆ دەربكات، ئەمەش لە كاتێكدایە كە ئاشتی هەورامی بەبێ‌ یاسای پەرلەمان بە فەرمانێك لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە كرا بە یاریدەدەر بۆ كاروباری وزە.  

درەو میدیا:  مەلا بەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا پڕۆژەكەی بۆ چارەسەری كێشەكانی یەكێتیی و چاكسازی راگەیاند وەك هەڵسەنگاندنێكی رەخنەییانەی كە چەندین تەوەر لەخۆدەگرێت: - حكومەتەكان، نەك سەركەوتوو نەبون لە دەستەبەری ژێرخانی ئابوری تۆكمە، بەڵكو چەندین كابینە جەزرەبەیان لە بونیاتنانی ژێرخانی ئابوری داوە - كابینەی هەشت‌و ئێستاش كابینەی (9)یان خستەژێر باری ملیارەها دۆلار قەرزو بانكەكانیان بەتاڵ كردو پرۆژەكانیان چوار ساڵ راگرت‌و پاشەكەوتی موچەیان بەناچاریی كردە مەینەتی موچەخۆر - دەبوایە كابینەی (7) بدرێتە دادگا نەك پاداشت بكرێ‌ - كاریان گەیاندۆتە ئەوەی بەشێكی سەیتەرەكان بە قۆنتەرات دراوون - كۆمپانیا نەماوە سەرانەیان لێنەسێنن - ئێستا تاڵانی تریشیان داهێناوە، ئەویش شكاندنی بۆریە نەوتەكانە - شەوانیان كردۆتە قەڵای فرۆشتنی كاروانی تەنكەرە نەوت بۆ سەر سنورەكان‌و پاڵاوگە ئەهلیەكان - بیرتانە لە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی وتم: هیچ نەبێ‌ بەقەد پارتی گەندەڵ‌و دزەكان سزا بدەین، هەر باشە. بەشێكتان پێكەنین‌و بەشێكیشتان بەسەرسوڕمانەوە سەیرتان كردم * لەبارەی سیستەمی حوكمڕانی‌و حكومەت - هێشتا یەكێتی، هەڵوێستێكی راستەقینەی بۆ گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی نەك نەبووە، بگرە نەشمانتوانیووە جومگە سەرەكیەكانی هێزی چەكدارو ئاساییش یەكبخەین - هێزی چەكداری چەندین بەرامبەر، پەرەیان پێدراوە - رەخنەكانیشمان لە پشكە حكومەتی پارتی، هێندە شەرمنانەیە، كە هەرگیز ناتوانێ‌ جیاوازی‌و پاكی یەكێتی‌و راستگویەتی لە دژایەتی گەندەڵی، بەرامبەر پارتی دەربخات - سەدان بەڵگە لای پارتی لەسەر گەندەڵەكانی یەكێتی‌و دەڤەری سەوزو شیرینی نەوت هەیە - سیستەمی حوكمڕانی كەمترین گۆڕانكاریان تێدا كراوە - هێزەكانی چەكدار، پەرتەوازەو پەیوەندی تایبەتیان بەهێزتر بووە - چەكی هێنراوی قاچاغ‌و، بازاڕی چەكی ناشەرعی، هەتا هاتووە زیادی كردووە - كەلێنی گەورە گەورەی تێپەڕاندنی تاوان‌و، تاڵان‌و، پەراوێزخستنی یاسا، فراوانتر دەكرێ‌ - یاسا، تەنها لەسەر خەڵكی بێكەس، سەروەرە، وەكوتر، یاساو رێسا، رۆژانە ئەتك دەكرێن، كە حاكم‌و پۆلیسیش بڕیاری گرتنیان دەردەكات، تاوانباران خۆیان دەدەنە پەنای ئەم‌و ئەو بەرپرسیار لەناو حزبەكان. یان لەنێوان هەولێرو سلێمانیدا تەراتێن دەكەن  - حزب نییە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هێندەی یەكێتی بەرپرسەكانی ئاشكراو نهێنی، تەسریح بدەن‌و، رای گشتی چەواشە بكەن‌و، بەرنامەی حزبەكە تێكبدەن‌و، بوختان هەڵبەستن - باوەڕ ناكەم، حزبێك هەبێ‌، بە پارەی دەزگاكانی، بەئەندازەی یەكێتی سایتی نهێنی‌و پەیچی سەیروسەمەرەی شكاندن‌و تومەت هەڵبەستنی هەبێ‌!!  - بەشە دەسەڵاتی حوكمڕانی یەكێتی، چ ئەوانەی سەرۆك وەزیران‌و جێگرانی بوون، چ ئەوانەی لە وەزارەتی ناوخۆو پێشمەرگەدا، كاربەدەست بون. بۆ یەك جاریش پێیان لەسەر سزای گەندەڵ دانەگرتووە - لەبەرامبەر روداوە كارەساتبارو چارەنوسسازەكانیشدا، یەك وەزیر دەستبەرداری پۆستەكەی نەبووە - چۆن رێی تێدەچێ‌، لەناو ئۆرگانە باڵاكانی یەكێتیدا، لەسەر هیچ پێشێلكارییەك، تاقە بەرپرسێك سزا نەدرابێ‌؟ تاقە باندێك نەگیرابێ‌ ؟ - چۆن دەتوانین، بڕوا بەخەڵك بهێنین، كە یەكێتی، لە (دە-پانزە) ساڵی رابوردودا، تاقە بەرپرسێكی تیادا نەبووە شایەنی سزای حزبی‌و لێپێچینەوەی یاسایی بێ‌؟! *   ژیانی حزبایەتی - مەرجەعیەتی حزبایەتی‌و مەركەزیەت، نەماوە - چاودێری كادرو ئۆرگان‌و سەركردەكان، نەماوە - جێبەجێكردنی پرنسیپی سزاو پاداشت، نەماوە - لێپرسینەوە لە كەمتەرخەم، هەلپەرست، تاوانبار، ئۆرگان‌و پۆستی سەرنەكەوتوو، نەماوە - دەستەگەری، هەتا هاتووە تەشەنەی سەندووەو، تەكەتولەكان لەبری سزا، پاداشت دەكرێن - زۆربەی ئۆرگانەكان، وەكو فەرمانگەی فەرمانبەرانیان لێهاتووەو هەفتەش تێناپەڕێ‌، پلەی تەكەتول‌و پۆستی واسیتە، بەرزنەكرێتەوە - داخوازی شەخسی جێگەی بەرنامەی پەروەردەكردن‌و ئەرك راپەڕاندنی گرتۆتەوە - جیاوازی لەنێوان دڵسۆزو هەلپەست، خاوەن پرنسیپ‌و بێ‌ پرنسیپ، مۆڕاڵ‌و رێزی هەڤاڵ، ئەوەندە كاڵ بۆتەوە، نەبێتەوە - رەوشتی بەرزی حزبایەتی‌و پەیوەندی هەڤاڵانە، كراونەتە قوربانی پیلانگێڕی‌و هەوەسبازی! - موزایەدەی سیاسی جێگەی راستگۆیی لەراگەیاندن‌و رەخنەی بونیاتنەرانەی گرتۆتەوە - كۆبونەوەكان، پرنسیپ‌و نرخی بڕیاردانیان نەماوە. چونكە پێشوەخت، لەكۆبونەوە لاوەكیەكاندا، هەموو رێكەوتنێكی ژێربەژێر دەكرێ‌‌و تەكەتولەكانی بەرژەوەندییە جۆراوجۆرەكان، بڕیار دەدەن - ئەندامان بەردەوام واز لە ریزەكانی یەكێتی دەهێنن‌و تاك‌و تەرا دێنە ریزی یەكێتی. ئەویش لە یەك دوو دەڤەرەی تایبەتی ناوچە كێشەلەسەرەكان - خاوەن سەفتە دۆلارەكان، سەرقاڵی قوڵكردنی گیانی دەستەگەری‌و، كڕینی ویژدانی كادر‌و، كردنەوەی دەیان سایت‌و پەیجی پیاهەڵدانی ئەم‌و ئەون‌و شكاندنی هی ترن - بۆتە باو لەناو كادراندا، كە هەڵگەڕانەوە لەیەكێتی‌و دژایەتی یەكێتی، سودی زیاترە لەدڵسۆزیی بۆ یەكێتی - لەهەمووش خراپتر، زۆربەی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی، نمونەیەكی جوانی پاراستنی پرنسیپەكان‌و بەهای حزبایەتیان، لەساڵانی رابوردودا، پێشكەش نەكردووە. بەڵكو جەزرەبەشیان لێداوە   •    پەیوەندی یەكێتی‌و لایەنەكان -    چەند هەڤاڵێكی مەكتەبی سیاسی، پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە(21/9/2013) زانیاری هەڵبەستراویان لەسەر پێگەو كاریگەری یەكێتی دەدایە جەنابی مام - دواجار لەكەركوكدا بڕیار درا، لە لیستی هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی دووربكەینەوەو سەربەخۆ دابەزین، زۆربەمان سواری شەپۆلی راپۆرتی هەڵە بوین‌و سوربوین لەسەر خەیاڵپڵاوی - سەرەنجامی تەواوی هەڵبژاردنەكانیش، دوای دەرچونمان لەهاوپەیمانێتی پارتی، بینی، كە تا ئێستاش باجەكەی دەدەین - هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی سودی بۆ ئەزمونەكەمان‌و پارتی‌و یەكێتیش هەبوو. كەچی دۆستایەتی لایەنەكانی تر، كێشەی جۆراوجۆریان لێدەكەوتەوە - خۆپیشاندانەكانی 17/ی شوبات‌و ناڕەزاییەكانی دوای ئەوەو ئاڕاستەی راگەیاندنی لایەنەكان بۆ نابوتكردنی حكومەتی هەرێم، بەتایبەتی یەكێتی، گومان ناهێڵن، كە دوركەوتنەوەمان لە رێكەوتنی ستراتیژی، هەڵەیەكی ستراتیژی بوو - لەبەرامبەردا، هەر ئەوانەی پێیانوابوو، دوركەوتنەوە لە پارتی، نزیكمان دەخاتەوە لە گۆڕان، لەژێرەوەو لەسەرەوە، رەنجێكی كەمیان نەدا، قسەكانیان بهێننەدی. بەڵام سەرنەكەوتن - بینیمان گۆڕان، لە قۆناغی یەكەمدا، هەر هاوپەیمانییان لەگەڵ پارتیدا هەڵبژارد، نەك یەكێتی. تەنانەت كۆنفرانسەكەشیان بردە هەولێر! - هەمیشە وتومانە، نە لەگەڵ پارتی بین دژی گۆڕان‌و نە لەگەڵ گۆڕانیش بین دژی پارتی - نەدەچووە هزرم، گۆڕان، بتوانێ‌ سیاسەتی خۆی، لە سیاسەتی تێكشكاندنی یەكێتیەوە بۆ هاوپەیمانی ستراتیژی، لەگەڵماندا بگۆڕێ‌ - كاتێك، لە روداوەكانی 17/ی شوباتیشدا، پارتی شەوێكیان لەپڕ هێزی بۆ سەر گۆڕان نارد، یەكەمین كەس، بەندە، لەكۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی، دژی بوم - ئەو هەوڵەی دامان بۆ ئاشتەوایی نێوان گۆڕان‌و یەكێتی، هەتا گەیاندمانە لێكتێگەیشتنی دەباشان، پرۆسەكە بەقۆناغ بەردەوام بوایە، دڵنیام هەردولامان یەكمان دەگرت * پەیوەندی یەكێتی‌و پارتی - شەڕی ناوخۆی دوای راپەڕین، لە شەڕی ناوخۆی شۆڕش، زیانی زۆرتر بە شكۆی نەتەوەكەمان گەیاند. كە شەڕ هەڵگیرسا، زۆر دژی بوم - ساڵی (1994-1995) لەگەڵ عارف تەیفورو شەهید سەعد عەبدوڵڵا كراینە بەرپرسیاری پەرەنەسەندنی شەڕ بۆ ناو هەولێر، چەندین جار، گیانبازیمان دەكرد، بۆ دامركاندنەوەی شەڕ لەناو گەڕەك‌و بازاڕەكانی هەولێر - چیرۆكی تاڵم لایە، كە فەرماندەی هەردوولا، بۆ تاڵانی‌و دەستكەوتی شەڕ، چۆن شەڕەكەیان گەرمتر دەكرد. دەیانیش كرانە قوربانی تاڵانی * كنەی هەلپەرستی - دەنگی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی، لەهەڵبژاردنەكانی عێراق‌و كوردستاندا، زۆر كەمترە لە رێژەی دەنگی ئەو كاندیدانەی سەركردایەتی نەبون - كاندیدی خزم خزمێنەو، كاندیدی تەكەتولەكان، لە سنوری مەڵبەندەكانداو، لەناو هێزەكانی پێشمەرگەو چەكداری دەڤەری سەوزدا، رێژەی دەنگەكانیان بەڵگەی دابەزینی متمانەی ئەو دەنگدەرانەیە بە لیستی یەكێتی‌و كاندیدی تەكەتول‌و خزم‌و بنەماڵە\ - هیچ كەسێكتان لەخۆتان پرسیووە، لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، لەناو سەنتەری سلێمانیدا، تاقە كاندیدێكی شارەكە، بۆچی متمانەی وەرنەگرتووە؟ هەڤاڵ زیادو سەلمە دەرچون، خەڵكی سەیدسادق‌و چەمچەماڵن - هیچ كەسێكتان لەخۆتان پرسیووە، لەناو تەواوی هێزەكانی پێشمەرگەو ئاساییش‌و پۆلیسدا، بۆچی سەپاندنی كاندیدی كورەكان‌و تەكەتول‌و خزمەكانتان، بەهەوڵی بێوچان‌و پارە هەڵڕشتن‌و فشاری دەرونی، یەكێتی شەرمەزار دەكەن؟ - لەخانەقین كە قەزایەكە دەتوانرێ‌ شێركۆ میروەیس دەربچێندرێ‌ بۆ پەرلەمان‌و پیلانی لایەنەكانیش نەبوایە (تایبەت دەنگەكانی هاودیدەكان!!) سۆزان مەنسوریش دەردەچێنرا. بەڵام لەگەرمیاندا، سێ‌ قەزاو (26) ناحیە‌و سەدان گوند هەن، نەتوانراوە تاقە كاندیدێكی پەرلەمانی عێراق دەرچێنرێ‌! - بۆچی لە هەولێری پایتەختدا، دوو هەڵبژاردنە ناتوانرێ‌ دو كاندید زیاتر سەربخرێ‌؟     دەقی پرۆژەکە لەگەڵ گەڵاڵەی قۆناغەکە: هەڵسەنگاندنێکی رەخنەگرانە مەلا بەختیار بەرێز / جێگری سكرتێری گشتی (ی.ن.ك) بەرێزان/ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی بەرێزان/ ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەند بەرێزان/ ئۆرگانەكانی یەكێتی سڵاوێكی هەڤاڵانەتان پێشكەش بێ‌‌و بەهیوام ئەم بۆچونانەم وەكو پەیامێك بەوردیی بخوێننەوەو بڕیاری پێویستی دەربارە بدەن. پەیامەكە، پەیامی پەرۆشیمە بۆ دەربازكردنی یەكێتی لەم قەیرانەی تێیكەوتووە. بۆیە بەراشكاویی پەنجەم خستۆتە سەر برینەكان، چونكە ئەمە تاقە رێگای دۆزینەوەی چارەسەرە. پینەوپەڕۆ، یان سیاسەتی رازیكردن‌و خاترگرتن، شكستیان خواردو سەرەنجامی رازیكردنی تەكەتولەكانیشمان بینی!! حەوت مانگ پێشتر دەستم بە نوسینی ئەم بۆچونانە كردووە، بەڵام لەبەرئەوەی یەكێتی لەدانوستاندن بوو، رامگرت. بەڵكو بتوانن سیاسەتی هاوسەنگی لەحكومەتی كوردستاندا سەربخەن، ئێستا كە بەوشێوەیە دانوستانی پێكهێنانی سەرۆكی پەرلەمان‌و حكومەتتان دوای (9) مانگ بگرەو بەردە، یەكلاكرایەوە، بەبێ‌ ئەوەی ئەزیەت بكێشن تەنانەت سەیری یەك سیڤی (200) هەڤاڵ‌و خاوەن بڕوانامە بكەن، كە ئومێدەوار بون یەكێتیەكەی مام‌و شەهیدان، پاداشتی خەبات‌و تواناكانیان بداتەوە. لەهەمووش ناخۆشتر ئەوەیە، كۆمیتەیەكی مەكتەبی سیاسی دوو ساڵە تەتەڵەی داخوازی كادرەكان دەكات. بەم كارە، گومانتان لای یەك ئەندامی یەكێتی نەهێشتەوە كە بڕیاری تەكەتولتان، زۆر لە هەموو ئۆرگان‌و كەسانی بەتواناو ئۆرگانە شەرعیەكان لا گرنگترە. كە دۆخی یەكێتیش وای بەسەرهێنرا،  ئیتر كاتی ئەوەیە، منیش، هاوكاتی داوای هەزاران ئەندامانی یەكێتی بۆ بەستنی  كۆنگرە، قسەی خۆم لەفۆرمێكی هەڵسەنگاندن‌و رەخنەدا دەرببڕم. پەیامێك لەبری پرۆژەیەك هەڤاڵان! یەكێتی، توێژینەوەی زۆری ناوێ‌، ساغی بكەینەوە، لە چ دۆخێكی سیاسی‌و جەماوەری‌و حزبایەتیدایە. تەنها ئاماری دەنگدەرانی یەكێتی لەچەندین هەڵبژاردندا، وەكو پێشەكی بەسن هەتا تێبگەین، پێگەی یەكێتی، سەرەنجامی بێزاری خەڵك لەرەفتاری نابەجێ‌‌و سیاسەتی نەخوازراو، چەند لاواز‌و ئایندەشی، چەند مەترسیدارترە. فەرموون دیقەتی رێژەكان بدەن. سامپڵی دوو هەڵبژاردنی عێراق: یەكەم: ساڵی (2014) دەنگی یەكێتی (847711) بووە. دووەم: ساڵی (2018)  دەنگی یەكێتی گەیشتۆتە (617144) واتا (230567 دووسەدو سی هەزارو پێنج سەدو شەست‌و حەوت) دەنگ دابەزیوە. سامپڵی دوو هەڵبژاردنی كوردستان: یەكەم: ساڵی (2013) دەنگی یەكێتی (350500) بووە. دووەم: ساڵی (2018) دەنگی یەكێتی (319912) بووە.  واتا (30588) دەنگ دابەزیوە، ئەمە لەكاتێكدا لەماوەی ئەو چوار ساڵەدا، چوار نەوەی تر مافی دەنگدانیان هاتۆتە سەر كۆی دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان‌و عێراق. دیارە، ئەم هەڵبەزو دابەزە، لە رێژەی دەنگدەران، هۆی بابەتی‌و خۆیی هەیە. پێویستە رونیان بكەینەوە. هۆیە بابەتیەكان، پرۆسەیەكە خۆبەخۆ دەخەمڵێ‌‌و كەمتر، كاریگەری فاكتەرە خۆییەكانی لەسەرە. ئەوەی بۆ یەكێتی هەمیشە چارەنوسساز بووە، هۆكارە خۆییەكانی حكومەت‌و سیاسەتی حزب‌و حزبایەتیە. بۆیە جەخت لە هۆكارە خۆییەكان دەكەینەوەو بەس.       لەڕوی ئابوریەوە -   لەباری ئابوریەوە؛ حكومەتەكان، نەك سەركەوتوو نەبون لە دەستەبەری ژێرخانی ئابوری تۆكمە، بەڵكو چەندین كابینە جەزرەبەیان لە بونیاتنانی ژێرخانی ئابوری داوەو كابینەی هەشت‌و ئێستاش كابینەی (9)شیان خستە ژێر باری ملیارەها دۆلار قەرزو بانكەكانیان بەتاڵ كردو پرۆژەكانیان چوار ساڵ راگرت‌و پاشەكەوتی موچەیان بەناچاریی كردە مەینەتی موچەخۆر. لە حكومەت‌و پەرلەمانێكدا یاسا سەروەر بێ‌‌و چاودێری قەیران بكرێ‌، دەبوایە كابینەی (7) بدرێتە دادگا نەك پاداشت بكرێ‌. بەرەنجامی سەرجەم ئەو سیاسەتە ئابوریە شكستخواردووە دەركەوت كە: شكستی حكومەتەكانە لە زیادكردنی داهاتی خۆماڵی، لەچاودێریكردنی بازاڕی ئازاد، لە بەملیاردێربونی توێژێكی مشەخۆر، لەسەر حسابی بەرخۆر. لە سیاسەتی دەروازەی كراوە بۆ هاوردەو لاوازكردنی شمەكی هەناردە، دەستەبەرنەكردنی كارەباو بەرەڵڵایی لە بازاڕی دەرمانی بەسەرچوو..تاد. كورتیەكەی: سیاسەتی ئابوری كوردستان لەدوای رێكەوتنی نەوت بەرامبەر بە خۆراك لەعێراقدا (986) پستبەستن بووە بە وەرگرتنی پارەی مۆڵی عێراق‌و پاشان بودجە‌و سەرفكردنێكی بەبێ‌ پرۆژەی زیادكردنی داهات! بەڵكو وەرگرتنی بودجە، كرایە بنەمای سیاسەتی ئابوری لەسەر حسابی، بوژاندنەوەی بازاڕی ناوخۆیی. بۆیە، یەك چارەكە سەدەیە سەرفیاتی حكومەت، زۆر زیاتر بووە لەداهاتی زێدە مەسرەف. واتا: نەهێشتنی پاشەكەوتی دارایی‌و دەستەبەری دراو. سەرەنجام بینیمان، دوای فشاری حكومەتی ئیتیحادی لەسەر هەرێم‌و داشكانی نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهاندا، ئابوری كوردستان داڕما. داڕمانەكەش بازاڕی كوردستانی ئیفلیج‌و گیرفانی موچەخۆری بەتاڵ كرد. ئاكام، ناڕەزایی بێڕادەی جەماوەر دژی حكومەت وروژاو ناڕەزاكان هەڵیانكوتایە سەر بارەگاو فەرمانگەو ئەزمونەكەشمان لەروخان نزیك كەوتەوە. بەڵام بە راوێژی پسپۆڕان، سیستەمی بایۆمەتری‌و كۆنترۆڵكردنی موچەو داهات‌و سەرف تاڕادەیەك رێكخرایەوە، كە كارێكی ئیداری‌و ئابوری سەركەوتوو بوو. دۆخەكەش تاڕادەیەك دەرباز كرا. بەڵام دەریشكەوت، گەندەڵی، مشەخۆری، دزی، تەخشان‌و پەخشان، دامەزراندنی سەدان هەزار موچەخۆر بێ‌بنەما، كۆمپانیای گومڕایی‌و بەرتیلخۆریی، بەخشینەوەی پلەو پۆستی (حزبایەتی-خزمایەتی) دەست بەسەرداگرتنی ئەرزی كشتوكاڵ، بەردەڵانی (سەخەری) دارستان..تاد، دەركەوت، ئەو دیاردە قێزەونانە، لەهەناوی حكومەت‌و سیستەمی حوكمڕانیدا، چ كارەساتێكی دوچاری ئابوری وڵات كردبوو. كە سەرەنجام، بەشی زۆری باجی ئەو سیاسەتە ئابوریەو، ئەو نەهامەتیەی حوكمڕانی هاوڵاتی‌و، موچەخۆرو، سەرمایەدارو كۆمپانیاكانی كوردستان‌و پرۆژە خزمەتگوزاریەكان دایان. بەتایبەتی لە دەڤەری سەوزدا. بەڵام مشەخۆرەكانی بەرپرسیار لەو كارەساتە، نەك سزا نەدران، بەڵكو لەو میحنەتە ئابوریەی گەلەكەشماندا، كە سەدان هەزار موچەخۆر لەبەردەمی بانكەكان، داماو داماو بۆ موچەكانیان رێچكەی برسێتیان دەبەست، كەچی دزی‌و فزی، زیاتر دەكرا. دزی بچوك، تەشەنەی سەند بۆ تاڵانی گەورەی نەوت فرۆشتن‌و ژێربەژێر رێكەوتن لەگەڵ ئەم كۆمپانیا‌و ئەو پایتەخت. تا كاریان گەیاندۆتە ئەوەی بەشێكی سەیتەرەكان بە قۆنتەرات دراوون. كۆمپانیا نەماوە سەرانەیان لێنەسێنن. بەمەشەوە نەوەستاوون، ئێستا تاڵانی تریشیان داهێناوە، ئەویش شكاندنی بۆریە نەوتەكان‌و، شەوانیشیان كردۆتە قەڵای فرۆشتنی كاروانی تەنكەرە نەوت بۆ سەر سنورەكان‌و پاڵاوگە ئەهلیەكان. كەچی هەموو ئەو كارەساتانەو كاریگەرییە نالەبارەكانی لەسەر خەڵك، بەبێ‌ كەمترین لێپێچینەوە، سەرانی گەندەڵی  ئەژدیهائاسا، هەر سەری گەندەڵەو لە پەیكەرەی حكومەت‌و كۆمپانیاكاندا زیاد دەكەن. بیرتانە لەكۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی وتم: هیچ نەبێ‌ بەقەد پارتی گەندەڵ‌و دزەكان سزا بدەین، هەر باشە. بەشێكتان پێكەنین‌و بەشێكیشتان بەسەرسوڕمانەوە سەیرتان كردم.       سیستەمی حوكمڕانی‌و حكومەت یەكێتی، لەدوای یەكەمین هەڵبژاردنەوە، حكومەتی هەڵبژاردو پارتیش سەرۆكایەتی پەرلەمان. لەهەموو كابینەكاندا، یان سەرۆك یاخود جێگری سەرۆك‌و بەشێكی كابینەكەمانمان هەبووە. لەدوو كۆنگرەو سێ پلینیۆمدا، باسی سەرەكیمان، گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی‌و دامەزراندنی حكومەتی توانامەندە. بەڵام بەداخەوە، دوای هەموو ئەو بڕیارانەی كۆنگرەو پلینیۆم‌و راگەیەندراوی كۆبونەوەكانی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی، هەروەها نوسینی چەندین پرۆژەو نەخشەڕێگا، لەبەر زاڵكردنی جەمسەرەكانی تەكەتول، هێشتا یەكێتی، هەڵوێستێكی راستەقینەی بۆ گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی نەك نەبووە، بگرە نەشمانتوانیووە جومگە سەرەكیەكانی هێزی چەكدارو ئاساییش یەكبخەین، بەڵكو پەرتەوازەتر كراوون‌و هێزی چەكداری تایبەتیش، چەندین بەرامبەر، پەرەیان پێدراوە. تەنانەت رەخنەكانیشمان لە پشكە حكومەتی پارتی، هێندە شەرمنانەیە، كە هەرگیز ناتوانێ‌ جیاوازی‌و پاكی یەكێتی‌و راستگویەتی لە دژایەتی گەندەڵی، بەرامبەر پارتی دەربخات. چونكە سەدان بەڵگە لای پارتی لەسەر گەندەڵەكانی یەكێتی‌و دەڤەری سەوزو شیرینی نەوت هەیە، ئەمانە بەشی زۆری مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتیان ناچار كردووە، تەنها بۆ دەستكەوتی خۆیان پێ دابگرن‌و بەس!! بۆیە: - سیستەمی حوكمڕانی كەمترین گۆڕانكاریان تێدا كراوە. - هێزەكانی چەكدار، پەرتەوازەو پەیوەندی تایبەتیان بەهێزتر بووە. - چەكی هێنراوی قاچاغ‌و، بازاڕی چەكی ناشەرعی، هەتا هاتووە زیادی كردووە. - كەلێنی گەورە گەورەی تێپەڕاندنی تاوان‌و، تاڵان‌و، پەراوێزخستنی یاسا، فراوانتر دەكرێ‌. - یاسا، تەنها لەسەر خەڵكی بێكەس، سەروەرە، وەكوتر، یاساو رێسا، رۆژانە ئەتك دەكرێن، كە حاكم‌و پۆلیسیش بڕیاری گرتنیان دەردەكات، تاوانباران خۆیان دەدەنە پەنای ئەم‌و ئەو بەرپرسیار لەناو حزبەكان. یان لەنێوان هەولێرو سلێمانیدا تەراتێن دەكەن. پشكی یەكێتی لەم دیاردە دزێوەدا،  لەناو رای گشتیدا زەق بۆتەوە. زۆرجار هەوڵمانداوە، دۆخی سیستەم‌و حوكمڕانی‌و سەروەری یاسا، پاكسازی‌و چاكسازی بكەین، لە كۆبونەوەكاندا بڕیارمان لێداوە، پرۆژەو بەرنامەمان نوسیووە، لەكۆبونەوەكانی پارتیدا، باسمان كردوەو پرۆژەكانمان پێشكەش كردوون، تەنانەت بەرنامەی گرتنی تاوانبارانمان هەبوو. بەڵام: - كە لەگەڵ پارتی باسەكانمان دەكردو داكۆكیمان لەسەر پرۆژەكان دەكرد، لەهەمان كاتدا بەتەسریحی نابەجێ‌‌و، كۆبونەوەی لاوەكی‌و، تەكەتولی ناو سەركردایەتی، وەفدی مفاوەزات ناچار رادەوەستاو تەنانەت، لەكۆبونەوەكاندا، بە موزایەدەی زادەی هەلپەرستی، قەرزارباریش دەكراین. حزب نییە لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هێندەی یەكێتی بەرپرسەكانی ئاشكراو نهێنی، تەسریح بدەن‌و، رای گشتی چەواشە بكەن‌و، بەرنامەی حزبەكە تێكبدەن‌و، بوختان هەڵبەستن. باوەڕیش ناكەم، حزبێك هەبێ‌، بە پارەی دەزگاكانی، بەئەندازەی یەكێتی سایتی نهێنی‌و پەیچی سەیروسەمەرەی شكاندن‌و تومەت هەڵبەستنی هەبێ‌!! هەمووشی بۆ تەكەتولەكان دەكرێ‌ نەك بۆ یەكێتی. حكومەتێك نەتوانێ‌ لەم دەڤەری سەوزەدا، كۆنترۆڵی ئەم دۆخە ئابوری‌و تەراتێنەی بەشێكی بەرپرسانی یەكێتی لەبواری كۆمپانیاكان‌و بازرگانیدا بكات، هۆكەی تەنها بۆ دەسەڵاتی یەكێتی هاوكات دەسەڵاتی حكومەت دەگەڕێتەوە. ئەگینا هۆی دیكەی نییە. بەشە دەسەڵاتی حوكمڕانی یەكێتی، چ ئەوانەی سەرۆك وەزیران‌و جێگرانی بوون، چ ئەوانەی لە وەزارەتی ناوخۆو پێشمەرگەدا، كاربەدەست بون. بۆ یەك جاریش پێیان لەسەر سزای گەندەڵ دانەگرتووە. لەبەرامبەر روداوە كارەساتبارو چارەنوسسازەكانیشدا، یەك وەزیر دەستبەرداری پۆستەكەی نەبووە. دەسەڵاتی سیاسی یەكێتیش، هاوشانی ئەو دەسەڵاتە حكومییەی هەیە، خۆی لەخۆیدا،  هاودەسەڵاتەو سایەی دیاردە دزێوەكانیشە. نایشارمەوە: لەسایەی حكومەتەكانی كوردستاندا، گەندەڵی بەردەوام پەرەی سەندوەو گەندەڵكارانیش، هەتا ئێستا، بەشێكی دانەبڕاوی تەكەتولن‌و جەمسەری سەیرو سەمەرەی ناو ناكۆكیەكانن!! باندو تاوانبارەكانیشیان، داڵدەدراوی سەرانی تەكەتولن. ئاسایش‌و پۆلیسیش، دادو بێدادێتی بەدەستیانەوە. چۆن رێی تێدەچێ‌، لەناو ئۆرگانە باڵاكانی یەكێتیدا، لەسەر هیچ پێشێلكارییەك، تاقە بەرپرسێك سزا نەدرابێ‌؟ تاقە باندێك نەگیرابێ‌. چۆن دەتوانین، بڕوا بەخەڵك بهێنین، كە یەكێتی، لە (دە-پانزە) ساڵی رابوردودا، تاقە بەرپرسێكی تیادا نەبووە شایەنی سزای حزبی‌و لێپێچینەوەی یاسایی بێ‌؟! كەچی، كاتێك تەكەتولەكان بیانەوێ‌ پۆست‌و پلەكان دابەش بكەن، یان پیلان بگێڕن، بەئاسانی یەكدەگرنەوەو بڕیارەكانیان سەردەخەن! تەنانەت بۆ سزادانیش، بەدەست‌وبردن!! لەناو كۆبونەوەی سەركردایەتیدا بەرتیل دەدرێتە چەندین ئەندامان‌و سەیارەیان بۆ دەكڕن‌و سەفتە دۆلاریان دەدەنێ‌، هەتا دەست هەڵبڕن بۆ بڕیارەكان.       ژیانی حزبایەتی هەموو ئەندامێكی سەركردایەتی‌و ئۆرگانێك، یەكەمین ئەركی، پابەندبونێتی بە پەیڕەوی ناوخۆ لەژیانی حزبایەتیدا. بەداخەوە، لەدوای سێهەمین كۆنگرەوە، مەترسیدارترین پێشێلكاری پەیڕەوی ناوخۆ كراوەو دەكرێ‌. پێشێلكاری، هاوكات شێواندنی ژیانی حزبایەتی، گەیەندراوەتە رادەیەكی ترسناكی، وەكو: - مەرجەعیەتی حزبایەتی‌و مەركەزیەت، نەماوە. - چاودێری كادرو ئۆرگان‌و سەركردەكان، نەماوە. - جێبەجێكردنی پرنسیپی سزا و پاداشت، نەماوە. - لێپرسینەوە لە كەمتەرخەم، هەلپەرست، تاوانبار، ئۆرگان‌و پۆستی سەرنەكەوتوو، نەماوە. - دەستەگەری، هەتا هاتووە تەشەنەی سەندووەو، تەكەتولەكان لەبری سزا، پاداشت دەكرێن. - زۆربەی ئۆرگانەكان، وەكو فەرمانگەی فەرمانبەرانیان لێهاتووەو هەفتەش تێناپەڕێ‌، پلەی تەكەتول‌و پۆستی واسیتە، بەرزنەكرێتەوە. - داخوازی شەخسی جێگەی بەرنامەی پەروەردەكردن‌و ئەرك راپەڕاندنی گرتۆتەوە. - جیاوازی لەنێوان دڵسۆزو هەلپەست، خاوەن پرنسیپ‌و بێ‌ پرنسیپ، مۆڕاڵ‌و رێزی هەڤاڵ، ئەوەندە كاڵ بۆتەوە، نەبێتەوە. - رەوشتی بەرزی حزبایەتی‌و پەیوەندی هەڤاڵانە، كراونەتە قوربانی پیلانگێڕی‌و هەوەسبازی! - موزایەدەی سیاسی جێگەی راستگۆیی لەراگەیاندن‌و رەخنەی بونیاتنەرانەی گرتۆتەوە. - كۆبونەوەكان، پرنسیپ‌و نرخی بڕیاردانیان نەماوە. چونكە پێشوەخت، لەكۆبونەوە لاوەكیەكاندا، هەموو رێكەوتنێكی ژێربەژێر دەكرێ‌‌و تەكەتولەكانی بەرژەوەندییە جۆراوجۆرەكان، بڕیار دەدەن. - ئەندامان بەردەوام واز لە ریزەكانی یەكێتی دەهێنن‌و تاك‌و تەرا دێنە ریزی یەكێتی. ئەویش لە یەك دوو دەڤەرەی تایبەتی ناوچە كێشەلەسەرەكان. - خاوەن سەفتە دۆلارەكان، سەرقاڵی قوڵكردنی گیانی دەستەگەری‌و، كڕینی ویژدانی كادر‌و، كردنەوەی دەیان سایت‌و پەیجی پیاهەڵدانی ئەم‌و ئەون‌و شكاندنی هی ترن. - بۆتە باو لەناو كادراندا، كە هەڵگەڕانەوە لەیەكێتی‌و دژایەتی یەكێتی، سودی زیاترە لەدڵسۆزیی بۆ یەكێتی. - لەهەمووش خراپتر، زۆربەی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی، نمونەیەكی جوانی پاراستنی پرنسیپەكان‌و بەهای حزبایەتیان، لەساڵانی رابوردودا، پێشكەش نەكردووە. بەڵكو جەزرەبەشیان لێداوە. زیاتر لە (50) جار، لەكۆبونەوەكانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی‌و دانیشتن لەگەڵ جێگری سكرتێری گشتی‌و كارگێڕدا، باسی ئەو دیاردانەم كردووە. بەڵام نەك گوێم لێنەگیراوە، بەڵكو بە نەخشە، ئەو دیاردە دزێوانە پەرەیان پێدراوە. تەنانەت بە جێگری سكرتێری گشتیم وتووە: یەكێتی وای بەسەردێ‌، نەتوانن هێزەكانیشتان بەكاربهێنن (شایەتەكانم ماوون). ناچار بوم، لە سێ‌ وتاردا، یەكەمیان بەناونیشانی (دۆخێكی ئاڵۆزو ئەنجامێكی نالەباری هەڵبژاردن) لەمێژووی (18/10/2013) لەچاودێر بڵاوكردەوە. سودی نەبوو. دووەمیشیان (2015) بەناونیشانی (ئازادی‌و ئازادی حیزبایەتی) هەر لە چاودێردا بڵاوكرایەوە، بێهودە بوو. سێهەمیشیان هەر لەچاودێردا بەناونیشانی (گوزەرانی كەسوكاری شەهیدان‌و قەیرانی ئابوری‌و یەكێتی) رۆژی (19/12/2016) بڵاوكردەوە.       پەیوەندی یەكێتی‌و لایەنەكان مەخابن، لەژێر فشاری سیاسەتی موزایەدەخوازی، بەڵام لەناوەرۆكدا، هاوئاهەنگ لەگەڵ نەیارانی یەكێتی، چەند هەڤاڵێكی مەكتەبی سیاسی، پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە(21/9/2013) زانیاری هەڵبەستراویان لەسەر پێگەو كاریگەری یەكێتی دەدایە جەنابی مام، دوای رەتكردنەوەی چەندین جار لەلایەن مام جەلال‌و چەند هەڤاڵێكی مەكتەبی سیاسیش، كە لە هاوپەیمانی پارتی بچینە دەرەوە، دواجار لەكەركوكدا بڕیار درا، لە لیستی هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی دووربكەینەوەو سەربەخۆ دابەزین، زۆربەمان سواری شەپۆلی راپۆرتی هەڵە بوین‌و سوربوین لەسەر خەیاڵپڵاوی. سەرەنجامی تەواوی هەڵبژاردنەكانیش، دوای دەرچونمان لەهاوپەیمانێتی پارتی، بینی، كە تا ئێستاش باجەكەی دەدەین. تەنانەت لەناو حكومەت‌و لەهاوكێشە سیاسی‌و ئیقلیمیەكەشدا. هاوسەنگی تێكچووەو یەكێتی پاشەكشەی كردووە. لەبەرامبەردا، نەمانتوانی، هیچ لایەكی دیكە، بەئەندازەی پارتی، سەرەڕای ناكۆكیەكانمان بكەینە دۆستی سیاسیمان. هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی سودی بۆ ئەزمونەكەمان‌و پارتی‌و یەكێتیش هەبوو. كەچی دۆستایەتی لایەنەكانی تر، كێشەی جۆراوجۆریان لێدەكەوتەوە. بەڵكو لایەنەكان، لاوازبونی ئێمەیان لەهەڵبژاردندا، دەقۆستەوە، هەتا بەتەواوەتی بمانڕوخێنن. خۆپیشاندانەكانی 17/ی شوبات‌و ناڕەزاییەكانی دوای ئەوەو ئاڕاستەی راگەیاندنی لایەنەكان بۆ نابوتكردنی حكومەتی هەرێم، بەتایبەتی یەكێتی، گومان ناهێڵن، كە دوركەوتنەوەمان لە رێكەوتنی ستراتیژی، هەڵەیەكی ستراتیژی بوو. لەبەرامبەردا، هەر ئەوانەی پێیانوابوو، دوركەوتنەوە لە پارتی، نزیكمان دەخاتەوە لە گۆڕان، لەژێرەوەو لەسەرەوە، رەنجێكی كەمیان نەدا، قسەكانیان بهێننەدی. بەڵام سەرنەكەوتن. بینیمان گۆڕان، لە قۆناغی یەكەمدا، هەر هاوپەیمانییان لەگەڵ پارتیدا هەڵبژارد، نەك یەكێتی. تەنانەت كۆنفرانسەكەشیان بردە هەولێر! بەش بەحاڵی خۆم گومانم نەبوو كە گۆڕان هەر ئەو سیاسەتە پەیڕەو دەكات، بەڵام ترۆتسكیەكانی ناو یەكێتی تێنەدەگەیشتن. لەدوای 17/ی شوبات، هەوڵێكی زۆر درا، سیاسەتێكی هاوسەنگ لەنێوان پارتی‌و گۆڕان پەیڕەو بكەین. ئەم سیاسەتە جیاواز بوو لەوەی، لەگەڵ گۆڕان بەرەیەك بۆ لاوازكردنی پارتی دروست بكرێ‌. یان بەقسەی پارتی بكەین، دژی گۆڕان! هەمیشە وتومانە، نە لەگەڵ پارتی بین دژی گۆڕان‌و نە لەگەڵ گۆڕانیش بین دژی پارتی. باری تایبەتمەندی دەڤەری سەوز، ئەم سیاسەتەی دەویست. هەروەها كوردستانیش. نەدەچووە هزرم، گۆڕان، بتوانێ‌ سیاسەتی خۆی، لە سیاسەتی تێكشكاندنی یەكێتیەوە بۆ هاوپەیمانی ستراتیژی، لەگەڵماندا بگۆڕێ‌. چونكە گۆڕینی ستراتیژی گۆڕان، لەدوژمنایەتیەوە بۆ هاوپەیمانێتی یەكێتی، زەمینە سیاسیەكەی نەڕەخسابوو. تا ئەوكاتەش (90%)ی راگەیاندنیان دژی یەكێتی بوو. كاتێك، لە روداوەكانی 17/ی شوباتیشدا، پارتی شەوێكیان لەپڕ هێزی بۆ سەر گۆڕان نارد، یەكەمین كەس، بەندە، لەكۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی، دژی بوم. بەمەش نەوەستام، سەعات دووی شەو چوومە پارێزگای سلێمانی‌و لەگەڵ ملازم عومەرو نەوزادی نوری بەگ، كۆبونەوە هەبوو، هەڤاڵان كۆسرەت‌و د.بەرهەم‌و دلێری سەید مەجید لەوێ‌ بون، ئەو شەوە بڕیار بوو، بەیانیەكەی گۆڕان، خۆپیشاندانی گەورە بكەن، پێش من چی قسە لەسەر كێشەكان كرابوو، نەگەیشتبونە ئەنجام، ناچار بە ملازم عومەرم گوت: لەگەڵ كاك نەوشیروان قسە بكەن، با رێكەوتنی سەراپایی بكەین. گوتی رێكەوتنی چۆن؟ گوتم: لەسەر هەموو كێشەكان قسە بكەین‌و چارەسەر بدۆزینەوە. تەنانەت گوتم: ئێستا ئامادەم خۆم بچمە لای كاك نەوشیروان (دەشمانزانی ئەو شەوە، لە گردەكە نەماوەو چۆتە ماڵی دۆستێكی خۆی). پەیامیشمان بۆ كاك نەوشیروان نارد كە ناهێڵین پارتی بێتە سەریان. هەڤاڵان زۆربەیان (نەك هەمویان) ئەمەیان پێ خۆشبوو. هەر ئەو شەوە كاك دلێری سەید مەجیدمان ناردە لای كاك نەوشیروان‌و دۆخەكەمان ئارام كردەوە. دوای ئەمە، بەندەو هەڤاڵ هێرۆ و دلێری سەید مەجید، سەردانی رێكخەری گشتی گۆڕانمان كردو زەمینەمان بۆ سەردانی وەفدی گۆڕان بۆ لای مام جەلال خۆشكرد‌و لەو كۆبونەوەیەدا، لەماڵی مام لێكتێگەیشتن ئیمزا كرا. لە نوسینی لێكتێگەیشتنەكەدا، دێڕێكی تیابوو سەبارەت بە یەكخستنی فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان، رازی نەبوین، چونكە دەمانزانی كێشەكان لەنێوان پارتی‌و هەردوولامان قوڵتر دەكات. بۆیە مام پێیگوتن: ئێمە دەمانەوێ‌ گۆڕان‌و پارتیش ئاشتبكەینەوە. نەك ئێمەش لەگەڵیاندا تێكبچین! بۆ ئەم كۆبونەوەیە بەڕێزان سالار عەزیزو قادری حاجی عەلی رۆڵێكی بەرچاویان لەناو گۆڕاندا هەبوو. ئەوكاتە، باش باش هەستم پێ‌دەكرد، هەبون لەناو یەكێتیدا لێكنزیكبونەوەكەیان پێناخۆشبوو. كەچی پروپاگەندەیان دژم بڵاودەكردەوە، گوایە دژی نزیكبونەوەی گۆڕان‌و یەكێتیم. تەنانەت كە هێزی پارتی دەهاتنە سەر گۆڕان، ئەو جوامێرانە ناڕاستەوخۆ پێیانخۆشبوو!! بەڵام دەشمزانی كە سەردانی رەوانشاد نەوشیروان دەكەن، ماستاویان بۆ خەست دەكردەوە. تاڕادەیەك، متمانە لەنێوان یەكێتی‌و گۆڕان گەڕایەوە، هەتا گەیشتە ئەوەی وەفدی هاوبەش، گەڵاڵەنامەیەكی (19) خاڵییان بۆ رێكەوتن ئامادەكرد. بەڵام مەخابن، شەوی پێش پەسەندكردنی رێكەوتنەكە لەئەنجومەنی سەركردایەتی (5) خاڵ، لەلایەن وەفدەكەی یەكێتیەوە، بەبێ‌ باسكردنی لە مەكتەبی سیاسیش، خرابوەوە سەر رێكەوتنەكە، من ئەمەم بە پیلان دەزانی. تەنانەت لەدانیشتنێكدا بەئامادەبونی دلێری سەید مەجید، كاك نەوشیروان فەرمووی، ئێمەش لەو خاڵانە نیگەرانیمان هەبوو، بەڵام وەفدەكەی یەكێتی سوور بون لەسەر چەسپاندنی. بێگومان گۆڕانیش پێیان خۆشبووە ئەو خاڵانە بخرێنە سەر رێكەوتنەكە، ئەگینا رەتیان دەكردنەوە. لەبەر زیادكردنی ئەم خاڵانە، پاشەكشەم لە رێكەوتنەكە كرد، بەڵكو مەترسیم هەبوو، سەرەنجام، دوو ئیدارەیی‌و دوو هێزی چەكداریش دروستبێتەوە. بۆیە، سەرەڕای هەوڵێكی زۆر، بەشداری مەراسیمی ئیمزاكردنەكە لە(17/5/2016  - گراند میلینیۆم) نەبوم. لێرەدا شایەنی باسە بڵێم: ئەو هەوڵەی دامان بۆ ئاشتەوایی نێوان گۆڕان‌و یەكێتی، هەتا گەیاندمانە لێكتێگەیشتنی دەباشان، پرۆسەكە بەقۆناغ بەردەوام بوایە، دڵنیام هەردولامان یەكمان دەگرت. بەڵام مەخابن، ئەوانەی لەناو هەردوو لادا، رەهەندی ستراتیژی هاوكێشەكانیان نەدەخوێندەوەو بە رق‌و كاردانەوە سیاسەتیان دەكرد. ئەمانە پرۆسەی یەكخستنی هەردوولایان كردە قوربانی تێنەگەیشتنیان لە هاوكێشەكان. تەنانەت دەشترسان، دوای یەكخستنی هەردولامان، پێگەی خۆیان لەق بكرێ‌. لەئاكامیشدا، یەكخستنی پرۆسەی یەكێتی‌و گۆڕانیان لەژێر پەردەی نزیكبونەوە لە گۆڕان لەبار برد، رێكخەری گشتی بزوتنەوەی (گۆڕان)یش گومانی لەتەواوی هەڵپەكان هەبوو، بۆیە لەكۆبونەوەكەی گراند میلینیۆمدا، وتی: (عیبرەت لە جێبەجێكردندایە) لەدوا سەرەنجامیشدا هەردوولامان ناچاربوین، یەكلایەنە لاوازتر لەگەڵ پارتیدا لەم حكومەتەشدا رێكبكەوین. پارتیش، دوای ئەوەی بۆی دەركەوت (حكومەتی بنكەفراوان!!) سەرناكەوێ‌، گۆڕانی وەدەرنا. پێش وەدەرنانی گۆڕانیش، لەكۆبونەوەیەكی داخراوداو لەكۆبونەوەیەكی ئاشكراشدا، بە رێكخەری گشتی گۆڕان‌و وەفدەكەیانم گوت: پارتی دەرتاندەكات. گوتیان ناتوانن. گوتم دەیكەن. كاكە عومەری سەید عەلی گوتی: گەر پارتی وایانكرد ئێوە چی دەكەن، وتم: دژی دەبین. بەڵام لەگەڵ پارتی لەسەر ئێوە تێكی نادەین. دژیشی بوین.       پەیوەندی یەكێتی‌و پارتی پەیوەندی یەكێتی‌و پارتی، لەشۆڕشدا، ئاڵۆز بوو، یەكێتی دوای شەهیدكردنی حەمە غەفور ئاغجەلەری، برایم عەزۆو هاوڕێكانی، حەسەن خۆشناو و هاوڕێكانی، هەروا، كارەساتی هەكاری، هەقی بوو بەرگری لەخۆی بكات. بەڵام كە یەكێتی دوای روخانی شا باڵادەست بوو، هەوڵی چارەسەر كەوتە گەڕ. ئەوەی مایەی قوڵترین نیگەرانییە، تەنانەت لەدوای راپەڕینیش، كە تازە لە كارەساتی ئەنفال‌و كیمیاباران دەربازمان بوبوو، برینە قوڵەكانی شەڕی ناوخۆی شۆڕشمان فەرامۆشكردو هەڵپەی دەسەڵاتخوازی حزبایەتی، ئاگری شەڕێكی دیكەیان خۆشكردو نوسەرانی هەلپەرستیش، لەهەردوولاماندا باوەشێنی گەشانەوەی ژیلەمۆكانی بەرپابونەوەی شەڕەكە بون. شەڕی ناوخۆی دوای راپەڕین، لە شەڕی ناوخۆی شۆڕش، زیانی زۆرتر بە شكۆی نەتەوەكەمان گەیاند. كە شەڕ هەڵگیرسا، زۆر دژی بوم. ساڵی (1994-1995) لەگەڵ عارف تەیفورو شەهید سەعد عەبدوڵڵا كراینە بەرپرسیاری پەرەنەسەندنی شەڕ بۆ ناو هەولێر، چەندین جار، گیانبازیمان دەكرد، بۆ دامركاندنەوەی شەڕ لەناو گەڕەك‌و بازاڕەكانی هەولێر. چیرۆكی تاڵم لایە، كە فەرماندەی هەردوولا، بۆ تاڵانی‌و دەستكەوتی شەڕ، چۆن شەڕەكەیان گەرمتر دەكرد. دەیانیش كرانە قوربانی تاڵانی. بەداخەوە، هەبون ئەوكاتەش بەوە تاوانباریان دەكردم، كە گوایە شۆڕشگێڕێتیەكەی جارانم لەشەڕدا نەماوە. هەروەكو، هەرگیز ویژدانمان لەخوێنی باشترین قوربانیەكانی شەڕدا، لەخوێن نەژەنیبێ‌! بیرمە، كە شەڕ بە قینی حزبایەتی‌و فیتی ئیقلیمی‌و دەسیسەی حكومەتی عێراق، لەگرێژنەی ئەقڵ دەركراو هەولێرمان كۆنترۆڵ كرد، كورتبینەكان پێیانوابوو، تازە یەكێتی سەركەوت‌و پارتی ژێركەوت. من هەر نیگەران بوم. لەدانیشتنێكدا لەكۆیە، عەرزی مام جەلالم كرد كە: سەردانی كاك مەسعود بكەو چارەسەرێك بۆ كێشەی هەولێر بدۆزنەوە. با پارتی هانا بۆ عێراق نەبات‌و جەزرەبەمان لێ نەدەن. ئەوكاتەش زانیاری ورد هەبوو، مەكتەبی سیاسی پارتی، سەردانی بەغدادو موسڵیان گەرمە. مام فەرمووی: مەلا بەختیار كاتی نییە، چونكە زۆرینەی فەرماندەو مەكتەبی سیاسی دژی هەنگاوی وان. بۆ پێكەنین زاراوە نەشیاوەكەی بەكارهێنا، گوتی: پێماندەڵێن باڵە حیزەڵەكە! بەداخەوە، پارتی ئێرانی كردە بیانوو، هانای بۆ عێراق بردو كارەساتی 31/ی ئاب قەوماو دەرس وەرنەگیرا. ئەوانەی مام‌و مەكتەبی سیاسییان تێگەیاندبوو، ئەمریكا بەهانامانەوە دێن، زانیاریەكانیان هەڵە بوو. تەنانەت ئەوكاتە بیرمە داوای سزای مەحكەمەی عەسكەریان دەكرا. كە یەكێتی باسكی ئەستور بوەوە، (1997) شەڕی تریش رویدا. لەو شەڕەشدا من نیگەران بوم لەئاكامە عەسكەرییەكەی. لەسەر نەخشەی شەڕەكەش، كە لە شاخ‌و دێهاتەكانەوە دەویسترا پارتی بشكێندرێ‌، دەمگوت: ئەم نەخشەیە سەرناگرێ‌‌و هێزەكەمان لەشەڕەكەدا دەپروكێن؟ ئەمجارەش پارتی پەكەكەی كردە بیانوو، توركیاشی هێنایە سەرمان، لەكاتێكدا فڕۆكەكانی توركیا سەنگەر سەنگەر لێیدەداین‌و هەڵیدەكەندین، دەركەوت، سیاسەتی ئێرانیش وا نەبوو، شەڕی ئیقلیمی لەبەر یەكێتی بەرپا بكات. دوای ئەم كارەساتانە، ئینجا باڵی شەڕخواز ئارام بونەوەو لەوساوە، كێشەكانی ناو یەكێتی، بەئەقڵیەتی تەكەتول‌و ئۆباڵ خستنە ئەستۆی یەكترو زاڵبون لەناو یەكێتیدا، هەتا هاتووە قوڵتر كراوە. تا رادەی بەهێزكردنی هێزی چەكداری تایبەتی بۆ ستراتیژی تایبەتی.       كنەی هەلپەرستی لەبیرەوەریماندا، هەلپەرستان، لەمێژووماندا، هەمیشە رۆڵێكی ناجوامێرانەیان، لەناو ریزەكانمان‌و لە گەرمتركردنی روداوە نەخوازراوەكاندا، گێڕاوە. ئەوەندەی سەركردە لاوازو كادرەكانی تەكەتول، یەكێتییان دوچاری كێشەی گەورە گەورە كردووە، قەت، دوژمنانی یەكێتی، ئەمەیان بەسەردا نەهێناوە. دەتوانم بەدڵنیاییەوە بڵێم: كنەی هەلپەرستی، هۆیەكی سەرەكی تێكدانی نێوان هەڤاڵانی سەركردایەتی‌و ئۆرگانەكان بون لە شاخ‌و شاردا. بەڵكو هاندەری ئەنجامدانی تاوانی نامرۆڤانەش بون. هەلپەرستان، لەناو قوڵكردنەوەی كێشەكاندا، بەردەوام دەتوانن مەرامەكانیان بەدیبهێنن. ئەمە خەسڵەتی هەلپەرستییە لەناو تەواوی حزب‌و حكومەتەكاندا. هیچ دەرفەتێكیش بەئەندازەی كێشە ناوخۆییەكان، بازاڕی هەلپەرست گەرم ناكات. هەلپەرست لەناو یەكێتیدا، لە پێگەو جێگەی جیاوازدا، خۆیان قایم كردووە. بەڵكو شوێنێك نەماوە پێگەیان پتەو نەكردبێ‌‌و بەرژەوەندییانیان دابین نەكردبێ‌. ئەوەی لەناو هیچ پارتێكی سیاسی ناوچەكەدا روی نەداوە، لەناو یەكێتیدا لە لوتكەوە بۆ دامێن رویدا. ئەمەش، دڵنیام ئاسەواری ترسناكی لەسەر ژیانی حزبایەتی‌و سەنگی یەكێتی لەناو رای گشتی‌و روناكبیراندا دەمێنێتەوە. دڵنیام كە هەموتان دڵنیان، رای گشتی‌و سەرجەم هەڤاڵانی یەكێتی، وردو درشتی رەفتار، كردار، سات‌و سەودای پلەدارو پۆستدارەكان دەزانن، بەڵكو ناسنامەی كەسایەتیان لەویژدانیاندا، وا چەسپیووە، هیچ چەواشەكارییەك، بڕوایان بەرامبەر دیاردە دزێوەكان‌و بەرپرسە دزەكان، ناگۆڕێ‌. باشترین بەڵگەش ئەوەیە كە: با هەموو بەرپرسێك، دیقەت لە رێژەی دەنگەكانی كاندیدە خزمەكانیان‌و، كاندیدە تەكەتولەكانیان‌و، كاندیدە موچە تایبەتیەكانیان بدەن، بزانن رێژەی دەنگەكانیان چەند لەهەڵبژاردنەكاندا، مایەی نەمانی متمانەی دەنگدەرانی یەكێتییە، بەو كاندیدانە!! هەروا، رێژەی دەنگی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی، لەهەڵبژاردنەكانی عێراق‌و كوردستاندا، زۆر كەمترە لە رێژەی دەنگی ئەو كاندیدانەی سەركردایەتی نەبون. كاندیدی خزم خزمێنەو، كاندیدی تەكەتولەكان، لە سنوری مەڵبەندەكانداو، لەناو هێزەكانی پێشمەرگەو چەكداری دەڤەری سەوزدا، رێژەی دەنگەكانیان بەڵگەی دابەزینی متمانەی ئەو دەنگدەرانەیە بە لیستی یەكێتی‌و كاندیدی تەكەتول‌و خزم‌و بنەماڵە. ئایە: - هیچ كەسێكتان لەخۆتان پرسیووە، لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، لەناو سەنتەری سلێمانیدا، تاقە كاندیدێكی شارەكە، بۆچی متمانەی وەرنەگرتووە؟ هەڤاڵ زیادو سەلمە دەرچون، خەڵكی سەیدسادق‌و چەمچەماڵن. - هیچ كەسێكتان لەخۆتان پرسیووە، لەناو تەواوی هێزەكانی پێشمەرگەو ئاساییش‌و پۆلیسدا، بۆچی سەپاندنی كاندیدی كورەكان‌و تەكەتول‌و خزمەكانتان، بەهەوڵی بێوچان‌و پارە هەڵڕشتن‌و فشاری دەرونی، یەكێتی شەرمەزار دەكەن؟ - لەخانەقین كە قەزایەكە دەتوانرێ‌ شێركۆ میروەیس دەربچێندرێ‌ بۆ پەرلەمان‌و پیلانی لایەنەكانیش نەبوایە (تایبەت دەنگەكانی هاودیدەكان!!) سۆزان مەنسوریش دەردەچێنرا. بەڵام لەگەرمیاندا، سێ‌ قەزاو (26) ناحیە‌و سەدان گوند هەن، نەتوانراوە تاقە كاندیدێكی پەرلەمانی عێراق دەرچێنرێ‌! - بۆچی لەهەولێری پایتەختدا، دوو هەڵبژاردنە ناتوانرێ‌ دو كاندید زیاتر سەربخرێ‌؟ ئەو رێژانە، ئاماژەی بێمتمانەیی جەماوەری یەكێتییە، بە دەسەڵاتدارو بەرپرسانی یەكێتی، سەرەنجامی رەفتارو كردارە زیانبەخشەكانیانە بە یەكێتی‌و رێبازی مام جەلال كە هەمیشە فەرمویەتی: (یەكێتییەكان دەبێ‌ دەست‌و دەم‌و داوێن پاك بن).       دیاردە هەرە زیانبەخشەكان دیاردە هەرە زیانبەخشەكان لەدوای راپەڕینەوە، سەریهەڵدابێ‌‌و كرابێتە سیاسەتی باوی چەند بەرپرسێك، ئەمانەی خوارەوەن، كە ژیانی حزبایەتییان نەهێشتووەو بەرە بەرە یەكێتییان گەیاندۆتە ئەم دۆخە ترسناكە. یەكەمیان: لە كۆنگرەكاندا؛ پەیڕەویكردنی سیاسەتی تەسكیەو بە تەسكیە دەرچواندنی چەندین سوپەر سەركردە. بۆ نموونە: لەیەكەمین كۆنگرە، بێ رێساو لەژێر هەڕەشەی جیابونەوەو، (گوایە!) دروستكردنەوەی كۆمەڵەی رەنجدەران‌و، بە پیلانی كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانی مام جەلال، دوای (11) رۆژ لە گوێزە گوێزەی كۆنگرە لەنێوان (هەولێر-سلێمانی) سەرەنجام، چەندین سەركردە كە پێشتر خەونیان بە ئەندام مەڵبەندەوە دەبینی، هەلیان بۆ رەخسا، ناكۆكیەكان بقۆزنەوە بۆ سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی. دووەمین كۆنگرە، سێ‌ جەمسەر، ناكۆكیەكانیان قوڵبوبون، دەستەگەری «هەڤاڵ كۆسرەت، هی رەوانشاد نەوشیروان‌و هێڵی گشتی یەكێتیش (مام)». لەترسی تەقینەوەی كێشەكان، بۆ یەكەمین جار لەمێژووی تەواوی حزبەكانی رۆژهەڵات، سەركردایەتی لەیەكەم دانیشتندا هەڵبژێردراو (7) سەركردایەتیش، بە تەسكییە دەرچێنران! سێهەمین كۆنگرە؛ مام جەلال خۆی لە كێشەكان دووردەخستەوەو تەكەتولەكانیش تەراتێنیان لەناو كۆنگرەدا دەكردو هۆڵی كۆنگرە، لیستباران كرا. سەرەنجام، دیسان، بەتەسكییە، دوو هەڤاڵ دەرچێنران. (5)یشیان بە گزیی (200) دەنگیان بۆ قۆپیە كرا (سەرجەم سیناریۆكە دەزانم). (400) كەسیش بە دەسەڵاتی سكرتێرو جێگرەكەی هێنرانە ناو كۆنگرەو تەلقینیش كرابون دەنگ بە كام لیست بدەن. ئاسەواری نالەباری ئەو سێ‌ كۆنگرانە، ئێستاش بەیەكێتیەوە دیارە. هەرە خراپەكەیان، حەڵاڵكردنی تەكەتولە. تەنانەت (پەیمانی ئاكار)یش، كرایە قوربانی ئاكارە خراپەكانی ناو یەكێتی. دەمانویست بە «پەیمانی ئاكار» لایەنی كەم، رەوشتی هەڤاڵێتی‌و ژیانی حزبایەتی بگێڕینەوە ناو ماڵی یەكێتی؛ یەكەمین جار كە باسی پەیامەكەم لەگەڵ (سەرۆك مام جەلال)دا كرد، بەخەمساردییەكەوە، رازی بوو. تومەزە، جەنابی، باشتری دەزانی، كە تازە پەیمانی ئاكار، ئاكارە خراپەكان راستناكاتەوە.       لەدوای كۆنگرەوە! لەدوای سێهەمین كۆنگرەوە، مام جەلال هێندە فریاكەوت ئۆرگانەكانی لە كارگێڕەوە بۆ مەكتەبەكان، خستەوە سەر رێڕەوی خۆیان. دوای هەڵبژاردنی مەكتەبی سیاسی، كە هەندێكیان بە لەقەلەق متمانەیان لەناو كۆنگرەو لەناو سەركردایەتیدا وەرگرت، بەندە، بەدەنگی حەڵاڵی خۆم لەناو كۆنگرە (بەبێ‌ ئەوەی یەك دەنگی حەرامم وەرگرتبێ‌‌و یەك كەسی ناشەرعیشم هێنابێتە ناو كۆنگرە) پێنجەم دەنگم هێنا. لەناو سەركردایەتیشدا، دەنگێكی زۆرم بۆ مەكتەبی سیاسی‌و، لەناو مەكتەبی سیاسیشدا لە(19) دەنگ (18) دەنگم بۆ بەرپرسیاری كارگێڕ هێنا. ئەركی كارگێڕ، جێبەجێكردنی بڕیارەكانی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی بوو. تەواوی بڕیارەكانمان جێبەجێ دەكرد. بەڵكو لەدوای نەخۆشكەوتنی مام جەلال، تەنها كارگێڕ زۆرترین كات دەوامی دەكردو زیاترین ئەركیشی رادەپەڕاند. چ ئەركی ناوخۆی یەكێتی‌و، چ ئەركەكانی پەیوەندی‌و، دیپلۆماسی. جگە لە ئەركەكانی تریش، لەكاتی هەر روداوێكی چاوەڕوانەكراو، یان ئەركێكی لەناكاو. هەڤاڵان! من، لەویژدانی یەكەیەكەتان دەپرسم.. دوای ئەم هەموو ماندوبونە. پاش ئەوەی نەمانهێشت دوای نەخۆشكەوتنی مام جەلال‌و كاك كۆسرەت‌و بێتاقەتی هەڤاڵ هێرۆ، پێشتریش نەخۆشكەوتنی كاك جەبار فەرمان‌و كەمال فوئاد، كارە حزبیەكان پەكیان بكەوێ‌‌و زیاتر لە (11) سەعات رۆژانە ئەركمان رادەپەڕاند. دوای ئەوەی نەمانهێشت، كە «ناوەندی بڕیار» دامەزرا، ناكۆكیەكان بتەقنەوەو كوشتنی ئەندامانی یەكێتیش بخرێتە سەر خەرمانەی بەدبەختیەكانمان. دوای ئەوەی، هەوڵێكی زۆر درا لەلایەن هەندێك هەڤاڵەوە، دوو ئیدارەیی دروست ببێ‌‌و لەمەشەوە، هێزی پێشمەرگە بكرێتەوە دوو هێزو سەرەنجامیش، ئەگەری شەڕی ناوخۆ بقەومێتەوە. دوای ئەوەی رۆڵمان بینی، بۆئەوەی نە لەگەڵ پارتیدا بین دژی گۆڕان‌و نە لەگەڵ گۆڕانیش بین دژی پارتی‌و رەنجی زۆرمان دا، یەكێتی هاوسەنگیی بپارێزێ‌‌و میحوەری چارەسەریش بێ‌.. سەرەنجامی هەوڵی بێوچانی كارگێڕ، توانیمان قەناعەت بە پارتی بكەین، لەگەڵ گۆڕاندا ئاشتبێتەوەو سەرۆكی پەرلەمان‌و وەزیرەكانیان بگێرێتەوە. لەسەر ئەم سیاسەتانەش، ئەمریكاو بەریتانیاو فەرەنساو سۆسیال ئینتەرناسیۆنال‌و نەتەوە یەكگرتوەكان سوپاسیان كردین.. تەنانەت كۆنگرەی پارتە سۆسیالستەكانی دەوڵەتانی رۆژئاواو پارتە سۆسیال دیموكراتەكانی وڵاتانی عەرەبی‌و كۆنگرەی لاوانی وڵاتانی رۆژهەڵاتمان لەبەرئەو متمانەیە هێنایە سلێمانی. دوای ئەو هەموو رەنجە، كە بۆ یەكێتی‌و یەكێتی ناو یەكێتی دامان. هەر ئەوكاتە وتارێكم بەناونیشانی (هەلومەرجی بابەتی‌و یەكێتی ناو یەكێتی) لەژمارە (402)ی چاودێردا لە (7/1/2013) نوسی. كەچی پاداشتی ئەو هەموو پەرۆشی‌و رەنجە ئەوەبوو، ئەوانەی لەدەوری ماڵی (مام جەلال) كۆبوبونەوە دەیانووت: مەلا بەختیار نەبوایە (16) كەسەكەی ناوەندی بڕیارمان دەردەكرد. ئەوانەی ناوەندی بڕیاریش دەیانگوت: مەلا بەختیار نەبوایە، ماڵی مام جەلالمان تەفروتونا دەكرد. هەردوولاش هێزی ئامادەكردبوو، بۆ جێبەجێكردنی بریارەكانیان. قسەی هەردولایان راست بوو. ئێستاش پەشیمان نیم لەو هەڵوێستەم. ئەوانە باجی پیلانەكانیان دەدەن، كە نایانەوێ‌ چوارەمین كۆنگرە ببەستین!! چاكەی هەڤاڵانەو چاكەی پاراستنی گیانی پاكی رێبازەكەی مام جەلال بەوەتان داینەوە، بەشێكی دەوروبەری هەڤاڵ هێرۆ، لەگەڵ گروپەكەی د.بەرهەم‌و بە پەسەندی هەڤاڵ كۆسرەت (كارگێڕی مەكتەبی سیاسی)تان، وەكو تاقە ئۆرگانی باڵا، پیلان لێگێڕا. ماكی ئەم پیلانە ئەوانە گێڕایان كە هاوسۆزی دامەزراندنی (هاوپەیمانی)‌و لایەنگری بردنەوەی (سەرۆكەكەی) بون  بۆ سەرۆكی عێراق لەهەڵبژاردندا. لەكاتی جیابونەوەكەشدا، ئەوانە بە یەك وشەش، بەرگرییان لەیەكێتی نەكرد، بەڵكو هەوڵیشیان دەدا، خەڵك دەنگیان پێ بدات!! ئەرێ‌ گەلۆ! یەكێتی، لەناو ئەم هەموو رەفتارو كرداری ناحزبیانە، لەوپەڕی پێشێلكاری پەیڕەوی ناوخۆ، ئەو هەموو لادان‌و بادانە لە رێبازی مام جەلال. ئەو هەموو گەندەڵییەو شكستەی هەڵبژاردنەكان، لەكاتێكدا ژیانی حزبایەتی نەماوە، ئێوەی باڵادەست، ئەركی ترتان نەبوو جگەلەوەی بە پیلان، كارگێڕ هەڵبوەشێننەوە؟! تەنها ئەوەندە دەڵێم: هەم یار باقی‌و هەم سوعبەت باقی!!       دۆخی دوای كێشەكان چارەسەرنەكردنی ئەو كێشانە، نەك هەر دۆخی حزبایەتی، شێواندووە. بەڵكو مۆراڵی سیاسی‌و پەیمانی هاورێیەتیشی تێك‌وپێك داوە. دیسپلین‌و پرنسیپ نەماوە. كادرو ئۆرگانە ماندوەكان، وشیارەكان، پەرۆشەكان، شێر بە گوێ‌ بگرن، ئەگەر تەكەتول نەبن یان غەدریان لێ دەكرێ‌، یاخود پەراوێز دەخرێن، تەنانەت وایلێهاتووە، لەشارێكی وەكو كەركوك، چاودێریی شۆڤێنیەكی وەكو راكان جبوری، دژی كورد، لەسەر تاوانەكانی ناكرێ‌، بەڵام چاودێریی ئەو كادرو ئەندامانە دەكرێ‌، كە بەبێ‌ پرسی بەرپرسانی كەركوك، سەردانی دۆست‌و هەڤاڵانی تر بكەن. ساڵەهایە لە كێشەی چارەسەرنەكراوی نێوان سەركردە باڵاكانی یەكێتی‌و كوڕەكانیان ترساووم. ئەم كێشانە، رەگەزەكانی بۆ دوای راپەڕین‌و دوای دەسەڵات گرتنەدەست، فۆرمێكی  ستراتیژێكی دیكەی تەكەتولی ناوخۆیی بۆ داڕێژراوە. بەرە بەرە، هێزی جۆراوجۆری بۆ دامەزراوە. پارەو پێگەی بۆ دابینكراوە. بوغزاندن‌و گەوجاندنی بۆ چێندراوە. ناوبەناو، هاوپەیمانیەكانی بۆ گۆڕدراوە. سەرانیشیان، بەپێی دابینكردنی پۆست‌و پارە، ئەمسەرو ئەوسەری تەكەتولەكان تاقیدەكەنەوە.  یەكێك لە زیانبەخشترین ناكۆكیەكان، ناكۆكی نێوان ه.كۆسرەت‌و كوڕەكانی لەلایەك، ماڵی مام جەلالیش لەلایەكی دیكەوە. رەنجی فەرهادم دا نێوانیان چاك‌و چاپوك بكەم. بەڵام هەلپەرستانی دەوروبەریان، زیرەكتر بون لە تێكدانیان. خۆشیان ساز بون گوێ‌ لە هەلپەرستان بگرن. هەمیشە ئەو پرسیارەم لەخۆم كردووە كە بۆچی هەڤاڵان كۆسرەت‌و هێرۆ رێكناكەون؟ سەرەنجام دەگەیشتمە ئەو باوەڕە، مێمڵ‌و هەلپەرستەكان رێگرن. دابەشكردنی پۆستەكان‌و چۆنایەتی هێنانەوەی بەشێكی كەمی (هاودیدەكان!!) ئەو بۆچونەی منیان، زیاتر بۆ بەرجەستە كردم. هەتا سەرۆك مام جەلال مابوو، ئەم كێشە ناوخۆییە، بەریان پێ گیرا. دوای نەخۆشكەوتن‌و مردنی مام، كێشەكانی بن گۆمی تەكەتول سەرئاو كەوتن. لەوساوە، هەتا هاتووە، كێشەكان قوڵتر بون‌و باشترین دەرفەتیش رەخسا، ئەوەی بەدرێژایی مێژووی یەكێتی، هەلپەرست‌و هەڵپەكەر، نەیانتوانی لە بونی مامدا بیكەن، لەدوای مام بۆیان كرا. بەڵام لەسایەی مام جەلالیشدا، ئەم تەكەتولانە كنەیان كردبوو، خۆیان بۆ هەلی دوای مام مەڵاس دابوو. لەخۆڕا نەبوو, كە جاری یەكەم مام نەخۆشكەوت‌و لە عەمان (19) رۆژ چارەسەر دەكرا، لەكوردستان هەڵپە هەڵپە دەستیپێكرد كە شوێنی بگرنەوە. بیرمە مام چاك بوبوەوە، لەژوری چارەسەرەكەی بانگی كردم، فەرموی: مەلا بەختیار بیستوتە جرت‌وفرت بۆ شوێنگرتنەوەم دەستیپێكردووە؟ گوتم: بەڵێ‌. فەرموی: هیچ نەبێ‌ با دوای مردنم ئەمەیان بكردایە، ئاخر بێوەفایی بەم رادەیە؟! ئەوەبوو كە گەڕایەوە، تەواوی پۆستەكانی حكومەتی گۆڕی.       دوای سەرۆك مام جەلال ئێمەی رۆژهەڵاتی، زیاتر لە رۆژئاوایی، كە گەورەمان دەمرێ‌، وەفاو سۆز داماندەگرێ‌. بەڵام لەناو یەكێتیدا، كوت‌و مت پێچەوانەكەی رویدا. جارێ‌ (مام) لەسەرەمەرگدا بوو، جێگرێكی، كە مام دروستیكرد، هاوپەیمانی دامەزراند. دوای بەخاكسپاردنی، كە سەدان هەزار هاوڵاتی ژیانئاواییان لێكرد، یەكێتیەكەی (مام) كەوتە بەر هەڵمەتی پۆپۆلیستی پۆستپەرستی. لایەنی كەمی مۆراڵی تیادا رەچاونەكرا. بەڵام لەم ململانێ‌ سەختەشدا، بۆ دەربازكردنی یەكێتی، لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا، ناچار رێگەی جۆراوجۆر گیرایەبەر! هەتا رادەی نیگەرانی كاندیدەكان لەگۆڕینی ریزبەندیی ناوەكانیان لەكاتی ساغكردنەوەی دەنگەكان بۆ سەرخستنی كاندیدی تەكەتولەكان. پۆپۆلیستەكان، كە شكستیان خوارد، واقی سیاسییان ورما!! گۆڕان‌و نەوەی نوێ‌ دەرگای پۆستبازییان بۆ نەكردنەوە. تەنها مایەوە ماڵە بابان. بۆ زۆر كەسی شارەزا، هیچ جێگەی سەرسوڕمان نەبوو، سیناریۆی ژێربەژێر بۆ شكستخواردوترین پرۆسەی یەكخستنی دوو لایەن، رێكبخرێ‌، ئەگەر وا نییە، هیچ نەبێ‌ لایەنی كەمی هاودیدەكان‌و هیچ نەبێ‌ ئەندام پەرلەمانێكی دوو پەرلەمانتارەكەیان دەهاتنە ناو یەكێتی. ئەگەر پرۆسەی یەكخستنەكە، سروشتی ئەنجامبدرایە، وەكو یەكگرتنەوەكانی تر، دڵخۆشی لێدەكەوتەوە. بەراوردی بە پێشوازیەكەی یەكگرتنی (ئاڵای شۆڕش)‌و یەكێتی ناكەم، كە لە یاریگای سلێمانیدا، هەزاران كەس ئاهەنگیان بەئامادەبونی (مام)‌و ئێمەمانان بۆ گێڕا، بەڵكو بەراوردی دەكەم بە، پێشوازیەكەی حزبی (ئایندە) كە هۆڵی شەهید شازاد جمەی دەهات لەباوەش بۆكردنەوەیان. بەڵام رۆژی هاتنەوەكەی سەرۆكی هاودیدەكانمان لە مەكتەبی سیاسی لەبیرە، دەتگوت: تەعزیەیە! بۆیە، سەرجەم پرۆسەكەم پێ هەڵە بوو. ئەنجامەكەشی بە زیان گەڕایەوە. سەرەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش، دوای هاتنەوەی بەشێكی هاودیدەكان بۆ پلەو پۆستەكان (نەك لەبەر بیروباوەڕ) سەلماندی كە یەكێتی لەروی پرنسیپی سیاسی‌و متمانەی حزبیەوە، چ جەزرەبەیەكی بەركەوت! هەر دەشبوو ئاوا بێ‌، چونكە تەواوی سیناریۆی دامەزراندن‌و گەڕانەوەی بەشێكی هاوپەیمانی‌و پۆست پێبەخشینیان، لە گەمەی سێرك دەچوو، نەك یەكخستنی سیاسی!! لە هێنانەوەی بەشێكی كەمی (هاودیدەكان)دا، تەنها دەمەوێ‌ ئەم راستییانە بۆ مێژوو بڵێم: - سەرۆكەكەیان هەتا توانی مانۆڕی كرد، وەكو كاندیدی سەربەخۆ، بكرێتە كاندیدی سەرۆك كۆمار. بەندە پێمداگرت: ئەگەر نەیەتەوە ناو یەكێتی بەرەسمی، بەیاننامەی دژ دەردەكەم.  ئەوەبوو هەڤاڵان: عیماد، ئەرسەلان، بافڵ‌و لاهور، پێیانراگەیاند دەبێ‌ بێتەوە ناو یەكێتی. ناچار، بۆ یەكەمین جار، دوای ئەم هەڕەشەیە، لەناو (هاودیدەكان)یدا، رایگەیاندبوو، دەڕۆمەوە ناو یەكێتی‌و نامەی هاتنە ریزی یەكێتی بە دەست خەت نوسیبوو. بەبێ‌ ئەوەی لەكۆبونەوەی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسیش باسی بكات، ناوی جێگری دوەمی  سكرتێریشتان پێدایەوە. پاساوی هێنانەوەیتان بیردەخەمەوە: - ئایە تێزی هێنانەوەكە، وا نەبوو گوایە پێگەی سیاسی‌و دەسەڵاتدارێتی‌و جەماوەری یەكێتی، بەهێز بكرێ‌؟ - ئەوانەی تێزی هێنانەوەیان بەو چەشنە پەسەند دەكرد، نەیاندەگوت: (140) هەزار دەنگدەری هاوپەیمانی دێنە پاڵ دەنگدەرانی یەكێتی؟ دەی با پێكەوە، دوای دەركەوتنی ئەنجامی هاتنەوەكەو ئەو تێزە بێ پێزە، شەن‌وكەو بكەین‌و هەندێ‌ راستی دیكەشی بخەینەسەر، هەتا بزانین، چەند تێزەكە راست دەرچووە؟ چەندیش قرچۆك بووە؟ - لەهەڵبژاردنی دوای هاتنی (هاودیدەكان) لەو (140 هەزار) دەنگەی (هاوپەیمانی) لەعێراقدا هێنابویان، لەهەرێمی كوردستان (114.777) دەنگی بەدەستهێنابوو، نەك دەنگەكان نەچوونە سەر دەنگی یەكێتی بۆ پەرلەمانی كوردستان، بەڵكو لەماوەی چوار مانگ لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا، پەنجا هەزار دەنگیش كەممان كرد. بیریشتانە، كە لەژێر فشاردا هێنامانەوە، نەك خۆی دەنگی نەدایە لیستی یەكێتی، بەڵكو بەیاننامەیەكیشی دەرنەكرد، هاودیدو هاوپلەخوازەكانی دەنگ بەیەكێتی بدەن. - لەسەر ئاستی عێراق؛ نە هێزەكانی شیعە، وەكو جاران لەگەڵماندا ماوون‌و نە سوننەكانیشمان، كردۆتە دۆست. - لەباشوری كوردستان؛ پەیوەندیمان لەگەڵ تەواوی حزبە سیاسیەكانی كوردستان پاشەكشەی كردووە. لەگەڵ پارتی‌و گۆڕان، خراپتریش بووە. - لەبەشەكانی كوردستان؛ باكور سۆزی جارانیان لەگەڵماندا نەماوە، رۆژئاوا لێمان زویرن. رۆژهەڵات بێڕادە ناڕەزاییان بەرامبەرمان هەیە. - لەسەر ئاستی دیپلۆماسی؛ سەرۆكی عێراق یەكێتییە، بەڵام سلێمانی بۆتە هەواری خاڵیی لەهاتنی گەورە دیپلۆماتكاران. لە جەژنی نەورۆزدا، دەویسترا، سەفیرو كونسڵەكان داوەتی سلێمانی بكرێن، ئەویش سەرینەگرت!! - لەسەر ئاستی حكومەتی عێراق، یەكێتی پەیوەندییەكی تۆكمەی لەگەڵ بەغداد نییە. هەتا پارتی رازی نەبوو، وەزیری داد، دانەنرا. ئەویش بەپێی پێناسەی پارتی دانرا. - ناوچە كێشەلەسەرەكان؛ هێشتا، ئاسەواری نالەباری 16/ی ئۆكتۆبەر بەخراپیی ماوە. یەك دەسەڵاتی عەسكەری لەو شارانەدا نەكراونەتە مەدەنی. دەیان هەزار دۆنم ئەرزی جوتیاری كوردستان داگیركراوە. زیاتر لە (11) هەزار خێزانی تەعریب، بەئاشكرا، هێنراونەتە ناو كەركوك‌و دەوروبەری. - سەرۆكی عێراق، چاكی كرد سەردانی لێقەوماوانی موسڵی كرد. بەڵام چاكتر وابوو، پێشتر، سەردانی كەركوكی كردبا. كە تائێستاش نەیكردووە. هیچیشی پێنەكراوە بۆ سارێژكردنی بچوكترین برینی خەڵكەكەی‌و دانانی پارێزگار. ئێستا كاتێتی بڵێین: ئەنجامەكان پێمانناڵێن، هەق بوو ئەو دەستكەوتەی كاك نێچیرڤان بارزانی دابووی بە بافڵ، دوو ساڵ سەرۆكی حكومەت بەرمان بكەوێ‌‌و وەزیرێك‌و پارێزگاری كەركوك‌و، وەزارەت‌و پۆستی زیاتر لەبەغداد‌و كوردستان، ئایە هەق بو یەكێتی باشتر نەبوو هەموو ئەو دەستكەوتانە نەكەینە قوربانی پۆستێك، كە لەدۆخی عێراق‌و ناوچەكەدا، دەسەڵاتەكانیشی ناتوانێ‌ بەكاربێنێ‌. وەكو تر، هەڤاڵان! ئەم زاتە، یەكێتییە، سەردانی توركیا دەكات. دیارە توركیا مافی خۆیانە میوانە باڵاكان بەپێی پرۆتۆكۆڵ ببەنە سەر گۆڕی كەمال ئەتاتورك. بەڵام ئایا میوانەكان مەرجە بچنە سەر گۆڕەكەی؟ سەردانی گۆڕی سەربازی ون‌و ئەم جۆرە گۆڕەی سەرۆكەكان، بەپێی جۆرێك لە پرۆتۆكۆڵی سەردانی سەرۆكەكانە. پێی دەڵێن سەردانی دەوڵەتی (زیارە دولە) نەك هەموو جۆرە سەردانێك، كە سەرۆكی عێراق لەم هەلومەرجە، دەبوایە خۆی لەو جۆرە سەردانە بپارێزێ‌، هەتا بەناچاریی نەیبەنە سەر گۆڕەكەی ئەتاتورك. كە سەدان هەزار كوردی شەهید كردووە. باكوری كوردستانیشی كاول كردووە، شێخ سەعیدی پیران‌و هەڤاڵەكانی لەسێدارە داوە. دەپرسم: - بۆچی نیلسۆن ماندێلا، دەتوانێ‌ خەڵاتی توركیا رەتبكاتەوە، لەبەرئەوەی كورد دەكوژن؟ - بۆچی میر حوسێنی موسەوی، سەرۆك وەزیرانی پێشوتری ئێران، رەتیكردۆتەوە بچێتە سەر گۆڕی ئەتاتورك؟ - بۆچی مام جەلال، وەكو سەرۆك كۆمار، نەچووە سەر گۆڕی ئەتاتورك؟ ئیتر نازانم، بۆ كوت‌ومت لەم دۆخەدا كە فڕۆكەو سوپای توركیا، دوو بەشی كوردستان بۆردومان دەكەن‌و ئازادیخوازانی كوردستان شەهید دەكەن، سەرۆكی عێراق، تاجەگوڵینەی كڕنوشبردن بۆ گۆڕی ئەتاتورك دادەنێ‌. نازانم لەو چركەساتەدا، (سەرۆك!) ئۆجەلان‌و دەمیرتاش‌و زیاتر لە (25) هەزار كوردی زیندانیكراو، سەدان هەزار شەهید، پتر لە (500) هەزار زیندانی سەر بیروباوەڕی توركیا، لەكاتی تاجەگوڵینە دانانەكەدا، لەبیر بوە؟ عەبدوڵڵا پەشێوی شاعیر، تاجەگوڵینە لەسەر گۆڕی سەربازی ونی كوردستان ئاوا دادەنێ: كە وەفدێ‌ دەچێتە شوێنێ‌ بۆ سەر گۆڕی سەربازی ون، تاجە گوڵینەیەك دێنێ‌. ئەگەر سبەی، وەفدێك بێتە وڵاتی من، لێم بپرسێ‌: كوانێ‌ گۆڕی سەربازی ون؟ دەڵێم: (گەورەم! لەكەناری هەر جۆگەیێ لەسەر سەكۆی هەر مزگەوتێ‌ لەبەر دەرگای، هەر ماڵێ‌ هەر كڵێسەیێ، هەر ئەشكەوتێ‌، لەسەر گابەردی هەر شاخێ‌، لەسەر درەختی هەر باخێ‌، لەم وڵاتە، لەسەر هەر بستە زەمینێ‌، لەژێر هەر گەزە ئاسمانێ‌، مەترسە! كەمێك سەرت داخە و تاجە گوڵینەكەت دانێ‌!) ئەم شیعرە، لەویژداندا نەمرە. ئەو سەردانانەش، بۆ سەر گۆڕی تاوانباران، ئازاری ویژدانی نەتەوەیەك دەدات. كە بەشێكی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی، لەبەر ئەم دۆخەی یەكێتی، لەبەرامبەر ئەم هەڵسوكەوتە خۆپەرستیەدا، رازییە.       یەكێتی‌و دەسەڵات‌و قۆناغەكە یەكێتی، قۆناغی سەختی زۆر بڕیوە، مێژوویەكی جوانی هەیە (سەرەڕای شكست‌و هەڵەكان). لەقۆناغەكانی رابوردودا، بەحوكمی خەباتی رزگاریخوازی، گەلەكەمان لەهەڵەكانی دەبوارد. بەڵام ئەگەر دیقەت بدرێ‌، لەدوای سەركەوتن‌و حوكمڕانی، ساڵ بەساڵ، لێبوردەیی خەڵك بەرامبەر دەسەڵات، كەمبۆتەوە. چونكە، خەڵك لەشۆڕشدا قوربانی داوە بۆ ئامانجەكان، دوای سەركەوتن، ئامانجی كۆمەڵایەتی‌و ئابوری، دەبێتە پێوەر بۆ دابینكردنی مافەكان. ئەگەر، روداوەكانی دوای راپەڕینی (1991) هەڵبسەنگێنین، دەبینین، هەركاتێك گەلەكەمان، یان یەكێتی، دوچاری شكست، یان پیلانگێڕی هاتبێ‌، خەڵك بەگشتی‌و ئەندام‌و پێشمەرگەكانی بەتایبەتی، ئەركی دڵسۆزانەیان تا رادەی قوربانی بەردەوام راپەڕاندووە. بەڵام كاتێك دۆخەكە ئارام بۆتەوە، داخوازی‌و ناڕەزایی خەڵك پەرەی سەندووە، تا گەیشتە رادەی خۆپیشاندان‌و جیابونەوەو سەرهەڵدانی رەوتی جودا جودا. هۆی سەرەكی دابەزینی رێژەی دەنگدەرانیش لەهەڵبژاردنەكاندا، تۆڵەسەندنەوەیانە لەو بێ‌بەڵێنیەی بەرامبەریان كراوە. هاوكات، دژایەتی ئەو دیاردە ناپەسەندانەشە، كە بونەتە مایەی بێزاری رای گشتی، لەناو دەسەڵاتدارێتیدا گەندەڵی لەهەموو روداوێك زیاتر ناخی خەڵك، دژی دەسەڵات بریندار دەكات. بینیمان، لە (15) ساڵی رابوردودا، زۆرترین ناڕەزایی تەقینەوەو بەرفراوانترین رەخنەش لەیەكێتی‌و بەرپرسانی گیراوون. هۆیەكەش، تەنها رەفتارە نابەجێكان‌و دیاردە قێزەونەكانە. هەرە زەقیشیان، گەندەڵی‌و تاڵانی‌و سەرانەسەندنە لە كۆمپانیاو سەرمایەدارەكان. بەڵام نەمزانیووە لەبەرامبەر ئەو هەموو دیاردە خراپانەدا، راستگۆیەتی هەبێ‌، بۆ چارەسەر، یان بۆ ئاشتكردنەوەی خەڵك، تەنانەت، لەدوای دوو جیابونەوەش (گۆڕان‌و هاوپەیمانی) هێشتا، پێداچونەوە بەهەڵەكان‌و راستكردنەوەی بۆچونەكان، نەكرانە پرۆگرامی هەڵسانەوەی یەكێتی‌و چاكسازی‌و پاكسازی. لەو ماوەیەشدا، زۆرمان وت، بەڵام گوێتان نەگرت‌و زۆریشمان نوسی، بەڵام دێڕێكیشی كاریگەری نەبوو. ئەمە جگەلەوەی هەزاران وتارو چاوپێكەوتن لەلایەن نوسەرو رۆژنامەنوس‌و سایتەكانەوە، دژمان نوسراوون‌و گوتراوون، دیسان، بێهودە بون. تازە یەكێتی متمانەیەكی زۆری لەدەست داوە. ئاسانیش نییە رای گشتی، بەتایبەتی نەوەی دوای راپەڕین، باوەڕ بە راستكردنەوەی هەڵەكان، لە مەودای ئەم ساڵانەدا بكەن. بەراشكاویی دەیڵێم: لایەنی كەم، یەكێتی، دوای بەستنی كۆنگرەی گۆڕانكاری، دوو ساڵ كەمتری ناوێ‌ هەڵەكانی راستبكاتەوە؛ رەخنەلەخۆی بگرێ‌. دژایەتی گەندەڵی بكات. كێشەی خەڵك چارەسەر بكات. بەرپرسە لەبەرچاوكەوتووەكان‌و كاربەدەستە مشەخۆرەكان، دوربخاتەوە.. سەرەڕاش گومانم هەیە، سەنگ‌و سۆزی یەكێتی، بگاتە قۆناغی دڵنیابون. ئەمە جگە لەوەی، هێشتا لەوباوەڕەدا نیم، لێبڕان هەبێ‌ بۆ ریشەكێشكردنی گەندەڵی‌و چاكسازی‌و بەرنامەی دادپەروەری. ئیرادەی وا لەدوریشەوە، لەناو زۆربەی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی یەكێتیدا نابینم. هەتا ئیرادەی گۆڕانكاری‌و چاكسازی‌و دژایەتی راستەقینەی گەندەڵی‌و هەلپەرستی لەناوماندا دروست نەبێ‌، دڵنیابن، خۆری شكۆمەندی یەكێتی، زیاتر ئاوا دەبێ‌. ئیرادەی گۆڕانكاریش، بە هیچ چەشنێك بە پینەو پەڕۆ، یان بە پۆست گۆڕین‌و سەرخستنی تەكەتولێك بەرامبەر تەكەتولێكی دیكە، نایەتەدی. بەڵكو تەكەتولگێڕیی زیاتر متمانەی خەڵك بە یەكێتی لاواز دەكات‌و ریزەكانی یەكێتیش زۆرتر لەیەك دەترازێنێ‌. سەركردەكانی تەكەتول، هەرگیز دڵیان بەو هێزە خۆش نەبێ‌ كە لەبەر پارەو كاری تایبەت لەدەوریاندا ماوون. بەدڵنیاییەوە، یەكێتی وەكو ئێستای بمینێ‌، ئەو هێزانە، بەشێكی بەرچاویان دوردەكەونەوەو بەشێكیشی هەڵدەگەڕێنەوە. بێگومانم كە ئەم هەلومەرجە لەكوردستان‌و عێراقدا دەگۆڕێ‌، ئیتر هیچ بەرپرسێك بە هێزە تایبەتیەكەی، ناتوانێ‌ تەراتێنی تەكەتول بكات‌و هەڕەشەی پێ بكات بڕیارەكانی بسەپێنێ‌. تەنانەت بەدوری نازانم، گەر دۆخی یەكێتی، لەم دۆخەدا بمێنێتەوە، روداوی نەخوازراوی چاوەڕواننەكراویش، رووبەڕوی بەرپرسەكان بێتەوە. ناشیشارمەوە، لەوباوەڕەم، ئەگەر یەكێتی چارەسەری كێشەكانی نەكات‌و، متمانە نەگێڕێتەوەو ریزەكانی تۆكمە نەكاتەوە، بەدەستی خۆمان دەبینە مایەی بەهێزتربونی پارتی‌و لایەنە نەیارەكانی تریشمان. لەحاڵەتی واشدا، تا دوو هەڵبژاردنی ئایندە، یەكێتی پاشەكشە دەكات بۆ چوارەمین لایەن. پارتی لەدەڤەری سەوزیشدا پێشدەكەوێ‌ بۆ یەكەمین لایەن. ئەمە، لەكاتێكدا، ئەگەر كێشەی چاوەڕواننەكراویش، لەناوماندا نەقەومێ‌!!       كۆنگرە؛ چارەسەرە كۆنگرە، ئەگەر لەدوای راپەڕینەوە، ویستگەی پیاچونەوەو داڕشتنەوەی سیاسەتی یەكێتی بوبێ‌. بەدڵنیاییەوە، چوارەمین كۆنگرە، دوڕیانی هات‌ونەهاتی یەكێتییە. یان كۆنگرەی گۆڕانكاری، یاخود كۆتاییپێهێنانی رۆڵی مێژوویی یەكێتی. زۆربەی سەركردەكان، بەشی زۆری تەمەنیان بەخشیوەتە كوردستان‌و یەكێتی. ئێستا، كاتی هاتووە، بێ‌دوودڵی، چارەنوسی یەكێتی، بكرێتە بنەما بۆ بەستنی كۆنگرەی گۆڕانكاری. باوەڕ بكەن، ئاسانە بە پیلان كۆنگرە ببەسترێ‌. دەشتوانرێ‌ سەدان لەو كەسانە بهێنرێنە كۆنگرە، كە پلەیان وەكو پەشمەك، بەبێ‌ شایستەیی خەباتی حزبایەتی پێبەخشراوە، بەڵام ئەم چەشنە كۆنگرەیە، كۆنگرەی رۆبۆتەكانە.. نەك كادرە شایستەكان. كۆنگرەی بێ‌ دیالۆگ، كۆنگرەی بێ ئازادی، كۆنگرەی دەستەمۆكراوی بێ‌ ململانێ‌، تەنها كۆنگرەی پارتە سەرۆك دیكتاتۆرەكان‌و حزبەكانی دەسەڵاتە دژە دیموكراسیەكانە.  وڵاتان‌و دەسەڵاتی چوارەم، چاوی چاودێرییان تێبڕیوین. ئێستا لەسەر هێڵی سوری لەدەستدانی سەنگ‌و متمانەین، ئەگەر بێتو كۆنگرەی مردووش ببەستین، گومانتان نەبێ‌ یەكێتی لەسەر تاتەشۆری شارەوانی، شۆڕدەكەینەوە!! - گوناحە، ئەوانەی لە شەڕو كارەسات نەترساوون، ئێستا، لە كۆنگرەی ئازاد بترسن. - گوناحە، ئەوانەی چەندین جار لە مەرگ گەڕاونەتەوە، ئێستا، لەبەر بەرژەوەندی تایبەتی پاساوی بەستنی كۆنگرەی خۆسەپاندنەوە دابتاشن. - گوناحە، حزبێك، سەرقافڵەی شەهیدەكانی شیهابی شێخ نوری‌و هاوڕێكانی، عەلی عەسكەری‌و هاوڕێكانی، ئارام‌و هاوڕێكانی، شێخ حسێنی یەزیدی‌و هاوڕێكانی‌و هەزاران شەهیدش كەژاوەی نەمریی بێ‌.. ئێستا بەدیار ترسی بێناغەو لێبوكی سیاسیەوە، بۆ بەستنی كۆنگرە، دۆش دامابێ‌!! ساڵێكە، هەڵمەتێكی دەرونی بەرپاكراوە هەتا مەترسی بخرێتە ناو ئۆرگانەكان بۆ بەستنی كۆنگرە. ئەم پروپاگەندە دەرونییە، سەراپا پێچەوانەی راستییە بابەتیەكانەو لەبەرژەوەندی بەرژەوەندخوازەكانە، كە بە هیچ چەشنێك نایانەوێ‌ ئازادی لەناو كۆنگرەدا بۆ گۆڕانكاری هەبێ‌.       مام جەلال‌و كۆنگرە با ئاوڕێك، لە مامی رابەرمان لەسەر كۆنگرە بدەینەوە. مام.. هەرگیز، لە هیچ كۆنگرەیەكدا، لایەنگری لیستی تەوافقی نەبووە. زۆرترین ئازادی لەناو كۆنگرەكاندا هەبووە. تا ئەوڕادەیە، لەیەكەمین كۆنگرەدا، زۆرترین دەسەڵاتیان لێسەندەوە رازی بوو. لە دووەمین كۆنگرەشدا، لیستی تەوافقی قبوڵ نەكرد. بەڵكو هەتا كۆنفرانسە لۆكاڵیەكان نەبەسترا بۆ هەڵبژاردنی نوێنەرانی كۆنگرە، رازی نەبوو، كۆنگرە ببەسترێ‌. لەناو كۆنگرەكانیشدا، دوای خوێندنەوەی راپۆرتی سیاسی، لە لیژنەكان‌و لەناو هۆڵەكەدا، مام مەگەر پرسیاری لێكرابا، ئەگینا ئازادی لە هیچ ئەندامێكی كۆنگرە زەوت نەدەكرد. ئەو سیاسەتەی مام لەناو كۆنگرەكاندا، سیاسەتی زۆرترین بوار رەخساندن بۆ كادرو ئەندامانی كۆنگرە، نابێ‌ دوای مام جەلال، پێچەوانەكەی پەیڕەو بكرێ‌، رێبازی مام جەلال، تەنها هزرو سیاسەت نییە. بەڵكو رێسای خەباتی حزبایەتی‌و رێوشوێنی دیالۆگی ناو كۆنگرەو پلینیۆمەكانیشە. سەیر بكەن، لەناو كۆنگرەكاندا، زیاتر لە (100) ئەندامی نوێی سەركردایەتی هەڵبژێردراوون، لای مام ئاسایی بووە، گەرچی رەنگە نیوەشیانی بە شایستە نەزانیبێ‌. چ مەعقولیەتێكی تێدایە، لە شاخدا بیرمان لە كۆنفرانسی تەوافقی نەكردبێتەوە. لە سێ‌ كۆنگرەی دوای راپەڕین، لە بونی مام دا، كۆنگرەی تەوافقی نەبەسترابێ‌، كەچی لەم سەردەمەی جیهانگیری‌و ئازادی فراواندا، دوای ئەوەی كێشەكانی یەكێتی‌و گرفتەكانی دەسەڵاتدارێتی دەیان بەرامبەر جاران زیادیان كردووەو ریزەكانی یەكێتی لێكترازاوون، تازە تازە، بیر لەوە دەكرێتەوە، بە پینەوپەڕۆ، كۆنگرەی تەوافقی ببەسترێ‌، هەتا سەرجەم سەركردایەتی ئێستاو لەپاڵیشیا، لیستێكی تەكەتولە جیاوازەكان، بخرێنە ناو سەركردایەتیەكی فراوان!! لەكۆتاییدا، دەڵێم: لەگەڵ لێكتێگەیشتنم (تفاهم) دژی پیلانگێڕی‌و دوژمنایەتی ئەم‌و ئەووم.. سەرەڕای ئەوەی ناكۆكی زۆریش لەنێواندا هەبێ‌. با هەموان ئازاد بین. بەڵام هیچ هەڤاڵێكیش، ناكرێ‌، سەروی پرنسیپ‌و بەدەر بێ‌ لە ئیرادەی ئازادی ئەندامانی كۆنگرە. ئەگەر، زۆرینەی كۆنگرە، بە سەركردەیەك یان چەندین سەركردە رازی نابن، چەند شەرمەزاریە، بە فرت‌و فێڵ، یان بەهۆی قۆزتنەوەی كێشەكانی ناو یەكێتیەوە، بەشەرتی چەقۆ لەناو كۆنگرەدا بیانەوێ‌ خۆیان دەربچێننەوە!! بەهیوا، یەكێتی، بەوشیاری سەركردە پەرۆشەكان‌و هەڵوێستی كادرو ئەندامانی، بەرەو كۆنگرەی گۆڕانكاری، دوا بڕیاری مێژوویی بدات. كۆنگرەیەك، خەمی كەسوكاری شەهیدان بڕەوێنێتەوە، پێشمەرگەكان ئاسودە بكات‌و متمانە بۆ یەكێتیەكەی مام جەلال بگێرێتەوە.                لەگەڵ رێزی                           مەلا بەختیار                       20/7/2019                         یادی (42) ساڵەی گەڕانەوەی مام جەلال بۆ كوردستان هاوکات پرۆژەکە گەڵاڵەیەکیش لەخۆدەگرێت کە ئەمەی خوارەوە دەقی گەڵاڵەکەیە: گەڵاڵەی‌.‌.  ئەركەكانی قۆناغمەلا بەختیار گۆڕانکارییەکانی سەردەم، روداوەكان، دیاردەكان، دەركەوتە‌و كێشەكان، گەڵاڵەی ئەركەكانی قۆناغ دەكەنە بنچینەی سیاسەت‌و بیركردنەوە. لەڕوانگەی ئێمەوە، ئەركەكانی قۆناغ، ئەمانەی خوارەوەن: یەكەم ئەركەكانی حوكمڕانی -   نوسینی دەستوری مەدەنی هەمیشەیی گەلپەسەند. -   چەسپاندنی سیستەمی هاوچەرخ بكرێتە سیستەمی پەرلەمانی-دیموكراسی. -   دادپەروەری، بكرێتە بنچینەی یاساو پەرەپێدانی مەدەنیەت‌و ئازادی‌و سەربەستیەكانی ژن. -   ریشەكێشكردنی گەندەڵی‌و لێپێچینەوەی یاسایی، لە گەندەڵكار‌و سزادانیان. -   داڕشتنی سیاسەتی رۆشنبیری بكرێتە سەرچاوەی نەمانی ئەندێشەی توندوتیژی دینی‌و دونیایی. -   گۆڕینی فەلسەفەی پەروەردە، بەرەو فەلسەفەیەكی مۆدێرنی هاوچەرخی تەواو. -   چەسپاندنی سیستەمی بانكی‌و گێڕانەوەی متمانە بۆ بەرهەمهێن‌و بەكاربەر، بەشێوەیەك ئاشتەوایی هاوسەنگی كۆمەڵایەتی دەستەبەر بكات. -   چاودێریكردنی بازاڕو كۆمپانیاكانی كوردستان‌و بێگانە، كە سودیان بۆ ژێرخانی ئابوری بێ‌. -   دەستەبەركردنی تەندروستی كۆمەڵ‌و رزگاركردنی سێكتەری تەندروستی لە قاچاخچیەكانی دەرمانی ئێكسپایەر، كە سەرچاوەی نەخۆشیە كوشندەكانن. -   چەسپاندنی سیستەمی سۆسیال‌و دابینكردنی گوزەرانی هاوڵاتی، لە باشوری كوردستاندا. بەناوچەكانی دەرەوەی سنوری هەرێمیشەوە. دووەم ئەركە كۆمەڵایەتیەكان -   خەبات بۆ دادپەروەری چینایەتی-كۆمەڵایەتی، بكرێتە بنچینەی ئەركە سۆسیالیستیەكان. -   دژایەتی نەریتی باوكسالاری‌و سوربون لەسەر قوڵكردنی خەباتی یەكسانیخوازی. -   پەروەردەكردنی لاوان بە گیانی مەدەنی‌و رەخساندنی هەلەكانی پێگەیاندن‌و تێگەیاندن. -   دوژمنایەتی مادەی هۆشبەرو بەرپاكردنی هەڵمەتی فراوانی ریشەكێشكردنی. -   ژینگەپارێزیی، ئەركێكی چارەنوسسازی هەموو لایەكە، لەپێشەوەیاندا، یەكێتی. سێهەم ئەركەكانی یەكێتی -   گێڕانەوەی ژیانی حزبایەتی‌و پەروەردەی سۆسیال-دیموكرات‌و دژایەتی هەلپەرستی‌و چاودێری چۆنیەتی جێبەجێكردنی بەرنامەو بڕیاری یەكێتی، لە حكومەت‌و لەناو خەڵكدا. -   پابەندبون بە پەیڕەو و پرۆگرامی یەكێتی، لە لوتكەی ئۆرگانەكانەوە، بۆ پۆلەكان. -   دانانی رێسای سزا و پاداشت، بۆ كادرو ئەندامانی چالاك‌و كەمتەرخەم. -   كاراكردنی راگەیاندن، بەپێی رۆژگاری سۆسیال میدیاو شۆڕشی پەیوەندیەكان. -   بەستنی كۆنگرەی رێكخراوە دیموكراتیەكان‌و سەربەخۆیی كاری (رێكخراو-سەندیكا) لەچوارچێوەی ستراتیژی یەكێتی-دیموكراسیداو كۆتاییهێنان بە سیاسەتی بەرەیی. -   كردنەوەی دەروازەكان بۆ توانامەندەكان‌و بەبێ‌ راوێژكردن لەگەڵیاندا، لەسەر پرسەكانی، یاسایی، ئابوری، كۆمەڵایەتی‌و ئەكادیمی، هیچ بڕیارێك نەدرێ‌. چوارەم ئەركی بەستنی كۆنگرە -   (6) ساڵ لە وادەی بەستنی كۆنگرە تێپەڕیوە. پاساوی دواخستن نەما. دەسەڵاتی بەستنیشی لای ئەنجومەنی ناوەندە. -   گرنگیی وادەی بەستنی كۆنگرەو جێبەجێنەكردنی بڕیارەكانی ئەنجومەنی ناوەند، لەمەودوا، ئۆرگانەكان، دەخاتە ژێر بەرپرسیارێتی مێژووییەوە. -   كۆنگرە، دووربخرێتەوە لەهەموو جۆرە رێكەوتن‌و بڕیارێكی نادیموكراسی مەترسیدار! -   هەڵبژاردنی دیموكراسیانەی دیاریكردنی ئەندامانی كۆنگرە، دوور لە تەكەتول. -   لیژنەكانی هەڵسەنگاندنی پەیڕەو، پرۆگرام، ئابوری، سیاسی‌و حوكمڕانی، پێویستە ئاوێتەیەك بێ‌ لە كادری بەتوانای حزبی‌و توانامەندە خاوەن بڕوانامەكان. -   لیژنەی باڵای ئامادەكاری كۆنگرە، لەنوێنەرایەتی ئۆرگانە باڵاكانی یەكێتی پێكبێ‌. -   داوای دادوەری بێلایەن بۆ سەرپەرشتی كۆنگرە بكرێ‌‌و رێگەش نەدرێ‌، هیچ دەزگایەكی تایبەتی لەناو هۆڵی دەنگداندا، چاودێری پرۆسەی دەنگدان بكەن. مەلا بەختیار 20ی تەمموزی 2019

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت ئەمریكا دوای 16 ساڵ جارێكی تر دەگەڕێتەوە‌و هێزی سەربازی لە سعودیە جێگیردەكات، بەریتانیاش هۆشداری بە ئێران دەدات‌و لە مەترسییەكانی سنورداركردنی جموجوڵی دەریاوانی لە گەرووی هورمز ئاگاداری دەكاتەوە. پادشا رەزامەندی نیشاندا شا سەلمان بن عەبدولعەزیز پادشای سعودیە رەزامەندی نیشاندا لەسەر جێگیربوونی هێزی ئەمریكی لە خاكی وڵاتەكەی. ئاژانسی هەواڵی سعودیە رایگەیاند، نیشاندانی رەزامەندی بۆ "میوانداریكردنی" سوپای ئەمریكا لەلایەن شا سەلمانەوە بۆ پتەوتركردنی ئاسایش‌و سەقامگیرییە لە ناوچەكە. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پێنتاگۆن" لەبەیاننامەیەكدا لەبارەی ناردنی هیزی سەربازی بۆ سعودیە دەڵێ:" ئەوە بەرپەرچدانەوەی زیاترە بەڕووی هەڕەشەكاندا". ناردنی هێزی سەربازی بۆ سعودیە لەكاتێكدایە ئاڵۆزی نێوان واشنتۆن‌و تاران لەناوچەی كەنداوی عەرەبیدا زیادی كردووە‌و كاریگەری لەسەر بازاڕەكانی نەوتی لە جیهاندا دروستكردووە. هێزی ئەمریكی لە سعودیە ؟ ئاژانسی هەواڵی سعودیە لەزاری سەرچاوەیەكەوە لە وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بڵاویكردەوە، بڕیاری ناردنی هێزی ئەمریكی بۆ سعودیە ئامانج لێی "بەرزكردنەوەی ئاستی كاری هاوبەشە بۆ بەرگیركردن لە ئاسایش‌و سەقامگیری‌و زامنگردنی ئاشتی لە ناوچەكەدا". ئاژانسی رۆیتەرز لەزاری بەرپرسێكی تری ئەمریكییەوە كە ناوەكەی ئاشكرانەكردووە، دەڵێ:" زیاتر لە 500 سەربازی سوپای ئەمریكا رەوانەی سعودیە دەكرێن، ئەمە لەچوارچێوەی زیادكردنی ژمارەی سەربازانی ئەمریكادایە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاسا كە مانگی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند". مانگی حوزەیرانی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند، هەزار سەرباز رەوانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، بەڵام ئاماژەی بەوەنەكرد سەربازەكان لە چ وڵاتێك جێگیردەكرێن. ساڵی رابردوو پەیوەندییەكانی واشنتۆن‌و تاران جارێكی تر ئاڵۆزی تێكەوتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەرێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران كشایەوە كە ساڵی 2015 لەنێوان وڵاتانی زلهێزی جیهان‌و ئێران ئیمزاكرا‌و لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا ئێران قایل بوو بەوەی چالاكییە ئەتۆمییەكان سنوردار بكات لەبەرامبەر هەڵگرتنی ئەو سزا ئابورییانەی كە بەسەریدا سەپێندراوە. گەڕانەوەی ئەمریكا دوای 16 ساڵ رۆژی 26ی ئابی 2003 ئەمریكییەكان لە مەراسیمێكدا بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"نیان رادەستی سعودیە كردەوە، ئەمە راگەیاندنی كۆتایهاتنی بوونی سەربازی ئەمریكا بوو لە سعودیە. بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" رۆڵێكی گرنگی هەبوو لە ستراتیژیەتی واشنتۆن لە ناوچەكەدا، هەندێك كات ژمارەی سەربازانی ئەمریكی لەم بنكەیەدا دەگەیشتە (60 هەزار) سەرباز. واتە (16) ساڵ ئەمریكییەكان جارێكی تر هێزی سەربازی دەگەڕێننەوە بۆ سعودیە، ئەمەش لەكاتێكدایە پەیوەندییەكانی ئەمریكا‌و ئێران بە قۆناغێكی هەستیاردا گوزەر دەكەن. بەپێی هەواڵی تۆری (CNN)، سەربازانی ئەمریكا بۆ هەمان ئەو شوێنە دەگەڕێنەوە كە بەر لە (16 ساڵ) تێیدا جێگیربوون، واتە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" كە دەكەوێتە ناوچەیەكی بیابانی خۆرهەڵاتی ریازی پایتەختی سعودیە. هەندێك لە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان باسلەوەدەكەن، ئێستا ژمارەیەك سەربازی ئەمریكی لە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"ن بەمەبەستی ئامادەكاریكردن بۆ ناردنی هێزە سەربازییەكە‌و بەكارخستنی سیستمی بەرگری موشەكی پاتریۆت‌و نۆژەنكردنەوەی شوێنی نیشتنەوەی فڕۆكەكان. كێشەیەكی نوێ‌ سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران دوێنێ‌ دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوهەڵگری بەریتانیادا گرت لە گەرووی هورمز، ئەمە وەك وەڵامدانەوەیەك بوو بۆ دەستبەسەراگرتنی كەشتییەكی نەوتهەڵگری ئێران لە جەبەل تاریق لەلایەن بەریتانییەكانەوە، كە بەڕێگاوە بوو بۆ سوریا. بە گوێرەی قسەی میدیاكانی ئێران، ئەو  كەشتییە نەوتهەڵگرەی بەریتانیا كە ئێران دەستی بەسەرداگرتووە، ناوی "ستینا ئەمپیرۆ" یە، دوای خۆكێشانی بە بەلەمێكی راوكردندا لە گەرووی هورمز، لەلایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیراوە‌و لەگەڵ تیمەكەیدا كە (23) كەسن، بۆ بەندەر عەباس گواستراونەتەوە. بەرپرسێكی دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان رایگەیاند، كەشتییە نەوتهەڵگرە بەریتانییەكە بەپێچەوانەی ئاڕاستەوە لە دەریادا رۆیشتووە‌و یاسای دەریاوانی نێودەوڵەتی پێشێلكردووە. هاوكات موراد عەفیفی پور بەڕێوەبەری بەندەر‌و دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی "فارس" وتی:" 18 كەسی تیمی كەشتییە بەریتانییەكە هەڵگری رەگەزنامەی هیندستانن‌و پێنج كەسیان هەڵگری رەگەزنامەی روسیا، فلیپین‌و لاتیڤیا-ن". عەفیفی پور ئاشكراشیكرد" كەشتییەكە هیچ بڕە نەوتێكی هەڵنەگرتووە، دەربارەی هەندێك كاروباری تەكنیكیش لەلایەن دەسەڵاتی دادوەرییەوە لێكۆڵینەوە لەگەڵ تیمی كەشتییەكەدا دەكرێت". لەندەن هۆشداری دەدات لە كاردانەوەیدا بەرامبەر دەستبەسەراگرتنی ئەو كەشتییە، وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا بەیانی ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەكدا هۆشداریدا لە لێكەوتەی جدیی ئەگەر ئێران بەزووترین كات كەشتییەكە ئازادنەكات، لە هەمان كاتدا جەختیكردەوە "لەندەن بیر لە بژاردەی سەربازیی ناكاتەوە". جێریمی هانت وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" بە رێگایەكی گونجا‌و و بەهێز وەڵامدەدەینەوە، ئێمە بە روون‌و ئاشكرا دەڵێن ئەگەر ئەو دۆخە بە خێرایی چارەسەرنەكرێت، ئەوا كۆتایی مەترسیداری دەبێت". ئاماژەی بەوەشدا" بەریتانیا لە بژاردەی سەربازیی ناكۆڵێتەوە، بەڵكو لەڕێگەی دیپلۆماتییەوە هەوڵی چارەسەری دۆخەكە دەدات، ئەگەر ئازادی دەریاوانی سنورداربكرێت، ئەوا دۆڕاوی گەورە ئێران دەبێت، لە بەرژەوەندی خۆیاندایە بە خێراترین كات دۆخەكە چارەسەربكەن".  

راپۆرتی: محەمەد رەئوف 10 رۆژ بەسەر پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا تێدەپەرێت، بەڵام تا ئێستا پارێزگاری كەركوك دانەنراوە كە یەكێتی و پارتی لەسەری رێككەوتبون. دانانی پارێزگاری كەركوك ئێستا كەوتوەتە ناو ململانێی توندی ئێران و ئەمریكا و توركیاش ناراستەوخۆ هاتوەتە ناو ئاڵۆزییەكانی كەركوكەوە.  پارتی دیموكراتی كوردستان تەواوی مەرجەكانی خۆی بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك بەسەر یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا سەپاند، یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش، لەدوای دیاریكردنی ناوی كاندیدی پارێزگاری كەركوك، بێدەنگی هەڵبژاردووە.  رۆژی 11ی تەمموزی رابردوو یەك رۆژ دوای سوێندخواردنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە كۆبونەوەی وەفدی دانوستانكاری پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا لە سلێمانی، لەسەر دیاریكردنی كاندیدێك ( تەیب جەبار) رێككەوتن بۆ پارێزگاری كەركوك، رۆژی دواتر ژمارەیەك هاوڵاتی لە پێكهاتەی عەرەبی كەركوك خۆپیشاندانیان دژی دیاریكردنی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك ئەنجامدا، ئەو خۆپیشاندان و ناڕەزاییە پرسی دانانی پارێزگاری كەركوكی لە نێوان یەكێتی و پارتیدا سستكرد.  بارزانی كەركوكی بە هەولێر و بەغداد سپارد وتەبێژی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بەرپرسانی ئەو حزبە چەندینجار جەختیان لەسەر ئەوە دەكردەوە دەبێت پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەت و دانانی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب بێت، بەڵام ئێستا كابینەی نۆیەم پێی نایە دەیەمین رۆژیەوەو چارەنوسی كاندیدە دیاریكراوەكەی پارێزگاری كەركوكیش تا ئێستا نادیارە. مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەیامێكدا كە رۆژی 13ی تەموز بڵاویكردەوە، پێچەوانەی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتی چارەسەری كێشەی پارێزگاری كەركوكی لە رێككەوتنی نێوان ئەو دوو حزبەوە گواستەوە بۆ رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغداد، بارزانی لە پەیامەكەیدا زۆر بە رونی ئاماژەی بەوە كردووە" كێشەی كەركوك تەنیا گرفتی سیاسیی نێوان دوو حزب یان ململانێی سیاسیی نێوان چەند لایەن نییە، لە ڕاستیدا كێشەی كەركوك بابەتێكی مێژوویی و سیاسیی و كۆنە لە هەمانكاتیشدا فرەڕەهەند و گەورەیە.... ئێمە لەگەڵ ئەوەداین كە ڕێككەوتن و هاوڕایی لایەنە كوردییەكان، هەنگاوێكی گرنگە بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا پێویستە كێشەكانی كەركوك بە پارێزگاریشەوە سەرەتا لە نێوان هەولێر و بەغدا یەكلایی بكرێتەوە و چارەسەربكرێت"   بارزانی لەژێر فشاری ئێران و ئەمریكا! پەیامەكەی بارزانی پێچەوانەی رێككەوتنەكەی نێوان یەكێتی و پارتی  بوو، بەتایبەتیش پرسی دانانی پارێزگای کەرکوکی لە رێككەوتنی پارتی و یەكێتیەوە سپارد بە رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغداد لەسەر ئەو پرسە، ئەمەش لەلایەك خۆی لە فشار و ململانێی ئەمریكا و ئێران لەسەر چارەنوسی ئەو شارە رزگاركردو لەلایەكیش پەیامێكی دا بە یەكێتی كە یەكلاكردنەوەی پرسی ئەو شارەو دانانی پارێزگاری كەركوك تەنها لەدەستی ئەودا نیەو خۆی لە پرسی دانانی پارێزگاری كەركوك دزیەوە كە یەكێتی زۆر جەختی لەسەر دەكردەوە. زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە مەسعود بارزانی ئێستا لەژێر چوار فشاردایە بۆ ئاساییکردنەوەی كەركوك و دانانی پارێزگارێك بۆ ئەو شارە.  یەكەم/ سەرچاوەیەكی باڵا بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" لە چەند رۆژی رابردوودا وەفدێكی باڵای ئێران سەردانی مەسعود بارزانیان كردووەو پێیان راگەیاندووە، ئێستا لەگەڵ هەڵبژاردن و دانانی پارێزگاری كەركوكدا نین و دەیانەوێت بارودۆخی كەركوك وەک خۆی بمێنێتەوەو نایانەوێت بە دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ ئەو شارە ئاڵۆزی لە نێوان پێكهاتەكانیدا دروست بێت" دووەم/ لەبەرامبەر ئەو فشارەی ئێراندا زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن ئێستا ئەمریكیەكانیش  بە بەردەوامی لەگەڵ بارزانیدا لە گفتوگۆدان بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخی كەركوك و دانانی پارێزگارێك بۆ ئەو شارە لە زوترین كاتدا، ئەمریكییەكان دەیانەوێت بارودۆخی ئەمنی لە كەركوك ئاسایی بكەنەوەو بۆ ئەو مەبەستەش فشارەكانیان لەسەر عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش چڕكردوەتەوە.  سێیەم/ هەریەك لە پێكهاتەی عەرەب و توركمان ئێستا لەگەڵ دانانی پارێزگاری كەركوكدا نین و دەیانەوێت ئەم بارودۆخە تا هەڵبژاردنی داهاتوو بەردەوام بێت، چونكە پێیانوایە بە دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ ئەو شارە، كاریگەری دەبێت لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنی داهاتوو، لەم هەنگاوەدا توركیا و ئێران و بەشێك لە لایەنە عێراقییەكانیش دەستیان هەیە، لەم بارودۆخەشدا بەشێك لەلایەنە عێراقیەكان و توركیاش دەستیان هەیە لەوبارودۆخەدا. چوارەم/ بەپێی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتی دانانی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب دەبێت لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، بەڵام ئێستا بارزانی لەبەرامبەر یەكێتی جۆرێك لە ئیحراجی بۆ دروست بووە، بۆیە ئەو چارەنوسی ئەو پرسەی سپارد بە هەولێر و بەغداد، لەلایەكیش بەڵێنەكانی خۆی بردە سەر كە هەمیشە جەختی دەكردەوە هەتا بارودۆخی كەركوك ئاسایی نەبێتەوە پارتی دیموكراتی كوردستان ئەندامەكانی ناگەڕێنێتەوە كەركوك و پارێزگاری كەركوك هەڵنابژێرن، ئەمە سەرەرای ئەوەی رێگەی گرت لە كاندیدكردنی ئەوەی خۆیان ناوی دەنێن" ئۆكتۆبەرچیەكان" بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك.  دانانی پارێزگاری كەركوك ئێستا مەسعود بارزانی روبەروی ئیحراجیكردووە، لەلایەك لە ژێر فشاری ئێران و ئەمریكادایەو  لەلایەكیش حزبەكەی رێككەوتنی لەگەڵ یەكێتیدا هەیە بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك، ئەوەی لەم بارودۆخەدا روبەروی ئیحراجی دەبێتەوە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە كە هەمیشە جەختیان دەكردەوە بەبێ دانانی پارێزگاری كەركوك بەشداری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم ناكەن.      

راپۆرت: بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بەمدواییە ئەپلیكەیشن یاخود بەرنامەیەكی موبایل بەناوی "فەیس ئەپ" زۆر بەربڵاوبوەتەوە، كە گۆڕانكاری لە روخساری كەسەكاندا دەكات، وێنەكانی ئەوان پیر یاخود گەنج دەكاتەوە. هەزاران كەس لە بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، وێنەی روخساری خۆیان لە حاڵێكدا كە پیربوون یاخود گەنج بونەتەوە، بڵاودەكەنەوە. بەڵام لە چەند رۆژی رابردوودا كە بابەتی سودوەرگرتن لە ئامرازی گۆڕینی روخسار خرایەبەرباس، نیگەرانییەكان لەبارەی مەرج‌و حوكمەكانی بەكارهێنانی ئەو پرۆگرامە زیادی كرد. رەخنەگرانی ئەم ئەپلیكەیشنە دەڵێن كۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئەپلیكەیشنەكە كە كۆمپانیایەكی روسیە، لەبارەی زانیاری بەكاربەرانەوە "تێڕوانینێكی ناجێگیر"ی هەیە، بەڵام فەیس ئەپ لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند، زۆرینەی ئەو وێنانەی كە لەناو پرۆگرامەكەدا ئەپلۆد دەكرێن دوای 48 كاتژمێردا دەسڕێنەوە. ئەم كۆمپانیایە هاوكات دەڵێ تەنیا ئەو وێنانە لەناو ئامێری بەكاربەردا ئەپلۆد دەبن، كە بەمەبەستی گۆڕانكاریكردن تێیدا هەڵبژێردراون‌و وێنەی تر ئەپلۆد نابێت.  ئەم ئەپلیكەیشنە تەنانەت لەسەر وێنە پۆرترێتییەكانیش كاری خۆی دەكات‌و روخساریان دەگۆڕێت فەیس ئەپ چییە ؟ فەیس ئەپ ئەپلیكەیشنێكی نوێیە. بەر لە دوو ساڵ كۆپییەكی كەوتە بازاڕەەوە كە "فیلتەری نەتەوە‌و رەگەزی جیاواز"ی بە وێنەكان دەدا. بەڵام ئەم ئامرازە كە شێوەی روخساری نەتەوەیەكی دیاریكراوی دەگۆڕی بۆ نەتەوەیەكی تر، روبەڕووی رەخنەی توندبووەوە، بەجۆرێك دیزاینەرەكانی ناچاربوون بەرنامەكە راگرن. ئەپلیكەیشنە تازەكە، نەك تەنیا دەتوانێت كەسەكان گەنج یان پیر بكاتەوە، تەنانەت دەتوانێت بزەو پێكەنین بخاتەسەر روخساریان یان وێنەكان ئارایشت بكات‌و شێوازی قژیان بگۆڕێت. ئەم گۆڕانكارییە بەیارمەتی زیرەكییەكی دەستكرد (artificial intelligence) ئەنجام دەدرێت، ئەم ئەپلیكەیشنە لۆگاریتمێك لە وێنەی روخساری تۆ دەگرێت‌و بەپشتبەستن بە وێنەكانی تر، وێنەیەكی نوێ بەرهەم دەهێنێت. ئەم پرۆگرامە دەرفەتی ئەوە دەڕەخسێنێت بەجۆرێك روخساری كەسەكان خەندەئامێز بكرێت كە ددانەكانیان دەركەوێت‌و لەهەمانكاتدا هێڵەكانی دەوروبەری لێو، چەناگە‌و گۆناكان بەتەواوەتی سروشتی بن. كەواتە كێشە چییە ؟  نیگەرانییەكان كاتێك زیادیان كرد كە یوشۆ نوزی (Joshua Nozzi) یەكێك لە دیزاینەرەكانی ئەپلیكەیشنەكە لە تویتێكدا نوسی" ئەپلیكەیشتنی فەیس ئەپ بەبێ مۆڵەتی بەكارهێنەرانی هەموو وێنەكانی ئەوان لەناو موبایلە زیرەكەكانیان كۆدەكاتەوە". ئەڵبەتە ئەو رۆژێك دواتر تویتەكەی خۆی سڕییەوە‌و لە بانگەشەكەی پاشگەزبووەوە، بەڵام هەر ئەو ئاماژەیە بەس بوو بۆ وروژاندنی مەترسییەكە.  بەهەرحاڵ، پسپۆڕێكی فەرەنسی بواری ئاسایشی ئینتەرنێتی كە نازناوی خوازراوی (ئەلیوت ئەندەرسۆن) بەكاردەهێنێت، دەربارەی بانگەشەكانی نوزی لێكۆڵینەوەی كردووە‌و بۆی دەركەوتووە ئەو پرۆسەی ئەپلۆدكردنی وێنەیە رونادات‌و تەنیا ئەو وێنە تایبەتانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان بڕیاری لەسەردەدەن‌و لەڕێگەی فەیس ئەپە ئەپلۆد دەبێت. بەڕێوەبەری جێبەجێكاری فەیس ئەپ بە (بی بی سی) وت:" تەنیا ئەو وێنانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان داخڵی ناو سێرڤەرەكەی دەكەن". فەیس ئەپ هەر تەنیا دەسكاری تەمەنی كەسەكان ناكات، ئەتوانێت بزەو پێكەنینیش بخاتەسەر روخساری وێنەكانیان داوای FBI بۆ لێكۆڵینەوە چاك شومەر رێبەری كەمینەی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا لە تویتێكدا لەبارەی بەكارهێنانی بەربڵاوی فەیس ئەپ داوای لە پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا (FBI) كرد لەبارەی ئەو ئەپلیكەیشنە لێكۆڵینەوە بكەن. ئەو لە پەیامێكدا كە لە تویتەر بڵاویكردەوە، نیگەرانی قوڵی خۆی لەو جۆرە پرۆگرامانە نیشاندا كە زانیاری تایبەتی هاوڵاتیانی ئەمریكا دەخاتە بەردەم "هێزە نەیارە بیانییەكان"ەوە.  فەیس ئەپ لە بەیاننامەكەی خۆیدا ئەو تۆمەتانەی رەتكردەوە. سودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای ئاشكراكردنی روخسار هاوكات نیگەرانیش دروستبووە لەبارەی سودوەرگرتنی ئەم ئەپلیكەیشنە لە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخسار‌و پاسۆرد، كە لە موبایلی هۆشمەندی نوێدا هەیە. رەخنەگران دەڵێن لەم بارودۆخەدا تەنانەت ئەگەر وێنەی كەسەكەش لە سێرڤەرەكەدا بسڕێتەوە، بەڵام هەر لۆگاریتمی روخسار دەمێنیتەوە‌و بۆ ئەو مەبەستە سودی لێدەبینرێت. سەرۆكی جێبەجێكاری فەیس ئەپ ئەم بابەتەی رەتكردەوە‌و وتی:" لۆگاریتمی وێنەكان تەنیا بۆ ئیدیت‌و ئەنجامدانی گۆرانكاری سودی لێ دەبینرێت".   سێرڤەرەكەی لە ئەمریكایە نەك روسیا ! فەیس ئەپ كۆمپانیایەكی روسییە كە بارەگاكەی لە شاری سان پترسبۆرگە، بەڵام لە چەندین ناوچەی جیهانیش ئوفێسی هەیە‌و دەڵێ سێرڤەرەكانی لە ئەمریكایە. هەندێك پرسیار هەن لەبارەی ئەوەی بۆچی فەیس ئەپ گۆڕانكاری وێنەكان لەسەر روی موبایلی بەكاربەران ئەنجام دەدات، پێویستە لە بنەڕەتەوە وێنەكان لەسەر سێرڤەری خۆی ئەپلۆد بكات. لێكۆڵەرێكی ئاسایشی ئینتەرنێتیی باوەڕی وایە ئەم بابەتە بۆ فەیس ئەپ تەنیا تایبەتمەندییەكی بازرگانی‌و كێبڕكێی هەیە. ئەو پسپۆڕە باسلەوەدەكات بەهیچ جۆرێك فێڵی لەو ئەپلیكەیشنەدا نەدیوە، بەڵام جەختی كردووە ئومێدەوارە بژاردەیەك هەبێت كە بەكاربەران بتوانن دوای گۆڕانكاریكردن، وێنەكانیان لە سێرڤەردا بسڕنەوە. نیگەرانیش هەیە لەبارەی سودوەرگرتنی بازرگانی فەیس ئەپ لە وێنەی بەكاربەكارن‌و كۆتوبەندكردنی ئەم بابەتە لە مەرجەكانی بەكارهێنانی ئەپلیكەیشنەكەدا خراوەتەڕوو، مەرجێك كە زۆربەی بەكاربەران بەبێ ئەوەی بیخوێننەوە قبوڵی دەكەن. بەڵام لانسی ئۆلانۆڤ سەرنوسەری سایتی تەكنەلۆژی "لایڤ وایر"، لە كاردانەوەی ئەم نیگەرانییانەدا نمونەی بە مەرجەكانی تویتەر هێنایەوە كە "بەدیاریكراوی هەمان مەرجی بەكارهێنانی تێدایە". ئاسایشی ئینتەرنێتی یەكێك لەو بابەتانەیە كە لەم ساڵانەی دوایدا بایەخی زۆری پێدراوە، بە تەماشاكردنێكی هەواڵەكانی جیهانی تەكنەلۆژیا كەم مانگ هەیە كە هەواڵی هاككردن‌و بڵاوكردنەوەی تایبەتمەندی بەكاربەران بڵاونەبێتەوە.

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت  لیستی خانەنشینەكانی هەرێمی كوردستان ناوی (24) كەسی تری بۆ زیاد دەبێت، بەڵام ئەمانە پلەیان وەزیرەو لە كابینەی هەشتەمدا كاریان كردووە، موچەی خانەنشینی هەر وەزیرێك بۆ یەك مانگ (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە، واتە موچەی خانەنشینی ئەم (24) كەسە پێكەوە، مانگانە (156 ملیۆن) دینار لەسەر بودجەی هەرێمی كوردستان دەكەوێت.  رۆژ 6ی ئەم مانگە، كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكایەتی دەكرد، دواین كۆبونەوەی خۆی كرد، ئەوە كۆبونەوەی ماڵئاوایكردن بوو. كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم لە (33) كەس پێكهاتبوو، بەپێی سایتی فەرمی حكومەت، وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم (23) وەزیرن، لەگەڵ سەرۆكی (10) دەستەو فەرمانگەی سەربە حكومەت كە پلەی وەزیریان هەیە، واتە بەكۆی گشتی (33) كەس لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم پلەی وەزیرییان هەیە.   وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم بەهەمان پلەو موچەو ئیمتیازی پەرلەمانتاران خانەنشین دەبن‌، واتە لەگەڵ خانەنشینبوونیاندا ئەوانیش هاوشێوەی پەرلەمانتاران شەش موچە پێكەوە وەردەگرن، ئەمە سەرباری دوو پاسەوان‌و ئۆتۆمبیلێك. خانەنشینەكانی كابینەی هەشتەم لە كابینەی هەشتەمدا لە كۆی (33) كەس، (24) كەسیان خانەنشین دەبن، واتە ناچنەوە سەر پۆستی باڵای ترو دادەنیشن. ئەوانەی كە بە پلەی وەزیر لە كابینەی هەشتدا خانەنشین دەبن تاوەكو ساتی نوسینی راپۆرتە ئەمانەن: • وەزارەتی رۆشنبیری‌‌و لاوان- خالید دۆسكی • وەزارەتی كارەبا- سەڵاحەدین بابەكر  • وەزارەتی دارایی‌و ئابووری- رێباز حەملان • وەزارەتی تەندروستی- رێكەوت حەمەڕەشید  • وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی- یوسف گۆران • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن- دەرباز كۆسرەت رەسوڵ • وەزارەتی داد- سینان چەلەبی  • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی-  محەمەد هاودیانی • وەزارەتی كاروباری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان- مەحمودی حاجی ساڵح  • وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار-  نەورۆز مەولود   • وەزارەتی سامانە سروشتییەكان- ئاشتی هەورامی (بەپێی زانیارییەكان بڕیارە لە كابینەی نوێی حكومەتدا بمێنێتەوە‌و پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزە وەربگرێت، ئەگەر ئەم پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی كاروباری پێشمەرگە- مستەفای سەید قادر (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕانە بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، ئەگەر ئەو پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی پلاندانان- عەلی سندی • وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی- ساماڵ سەردار  • وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن- جونسون سیاوش ئەیۆ • وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان- مەولود باوە موراد • وەزیری هەرێم  بۆ كاروباری ژینگە- عەبدولڕەحمان عەبدولڕەحیم  • فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە- فەلاح مستەفا (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لەسەرۆكایەتی دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران- نێچیرڤان ئەحمەد (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، خانەنشین نابێت) • دەستەی وەبەرهێنان- رێبوار خەلیل • فەرمانگەی هەماهەنگی‌و بەدواداچوون- نوری عوسمان (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم-    نەسرەدین سندی • ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان- پەخشان زەنگەنە (پێدەچێت هەر لەم پۆستەدا بمێنێتەوە، ئەگەر بەردەوام بوو لە پۆستەكەی، خانەنشین نابێت) • دەزگای گشتی كاروباری مین- سیراج جیهاد ئەوانەی خانەنشین نابن  ئەوانەی لە كابینەی هەشتەمی حكومەتدا كاریان كردووە، بەڵام خانەنشین نابن‌و لە پۆستی تردا دەستبەكاردەبن (9) كەس كە ئەمانەن: • سەرۆك وەزیران- نێچیرڤان بارزانی (ئێستا لە پۆستی سەرۆكی هەرێمدایە) • جێگری سەرۆك وەزیران- قوباد تاڵەبانی (جارێكی تر پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی لە كابینەی نوێدا وەرگرتەوە) • وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو- عەبدولسەتار مەجید (ئێستا سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامییە لە پەرلەمانی كوردستان)  • وەزارەتی پەروەردە-  پشتیوان سادق (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری ئەوقافە)  • وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی-  كەمال موسلیم (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازییە) • وەزارەتی ناوخۆ- كەریم سنجاری (ئێستا سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمە) • سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم-  فواد حوسین (ئێستا وەزیری دارایی عێراقە) • فەرمانگەی میدیاو زانیاری/ وتەبێژی حكومەت- سەفین دزەیی (ئێستا سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەیە) • سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران-  ئامانج رەحیم (بۆ كابینەی نوێ لەهەمان پۆستی خۆیدا ماوەتەوە) موچەی وەزیر چەندە؟ كۆی موچە‌و دەرماڵەی هەر وەزیرێك پێش خانەنشینبوون (8 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، ئەمە جگە لەو نەسریەی كە لەبەردەستیدایە. خانەنشینی وەزیرەكان  هەر وەزیرێك بە بڕی (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینار خانەنشین دەكرێت، كۆی گشتی ئەو پارەیەی كە پێویستە بۆ موچەی خانەنشینی (24) كەس كە لەم كابینەیەدا بە پلەی وەزیر خانەنشین دەبن (156 ملیۆن) دینارە بۆ هەر مانگێك. موچەی خانەنشینی ساڵێكی ئەو (24) كەسە دەكاتە (ملیارێك‌و 872 ملیۆن) دینار. ئەمە سەرباری ئەوەی وەزیرەكانیش هاوشێوەی پەرلەمانتار‌و فەرمانبەرانی ئاسایی، بەپێی یاسا دوای خانەنشینبوون موچەی شەش مانگی خانەنشینی بەسەریەكەوە وەردەگرن، موچەی شەش مانگی خانەنشینی هەر وەزیرێك (49 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، كۆی ئەو شەش موچەیەی  كە (24) وەزیرە خانەنشینەكەی كابینەی هەشتتەم وەریدەگرن، دەكاتە (ملیارێك‌و 180 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینار لە داهاتی گشتی دەبات. پشكی حزبەكان لە كابینەی هەشتەمدا  • پارتی دیموكراتی كوردستان- 13 وەزیرو پلەی وەزیرو سەرۆك وەزیران • یەكێتی نیشتمانی كوردستان- 7 وەزیرو پلەی وەزیر  • بزوتنەوەی گۆڕان- 5 وەزیرو پلەی وەزیر • یەكگرتووی ئیسلامی- 4 وەزیرو پلەی وەزیر • كۆمەڵی ئیسلامی- 3 وەزیرو پلەی وەزیر  • شیوعی- 1 بە پلەی وەزیر كۆبونەوەی ماڵئاوایی كابینەی هەشتەم، چەند وەزیرێك ئامادەی كۆبونەوەكە نین كورتەیەكی مێژوویی لەكابینەی یەكەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە تاوەكو پێش كابینەی هەشتەم كە چەند رۆژی رابردوو وادەكەی تەواو بوو، بەپێی زانیارییەكان: • 461 كەس بە پلەی وەزیرو بریكاری وەزیرو راوێژكار خانەنشین كراون • هەزارو 98 كەس بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون كە (وەزیر- پەرلەمانتار- بریكاری وەزیر- بەڕێوەبەری گشتی- راوێژكار) دەگرێتەوە • كۆی موچەی ساڵێكی خانەنشینی پلە تایبەتەكان (60 ملیارو 900 ملیۆن) دینارە • 163 كەس بە پلەی وەزیر خانەنشینكراون، 96 كەسیش بە پلەی بریكاری وەزیر • 506 كەس بە پلەی بەڕێوەبەری گشتی خانەنشینكراون • 44 وەزیرو 60 بریكاری وەزیر‌و 260 بەڕێوەبەری گشتی‌و 75 راوێژكار بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون‌و كە رۆژێك لە رۆژان لەو پلە وەزیفیەدا كاریان نەكردووە 

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ بەیانی رۆژی هەینی لە شاری كەربەلا، حزبی دەعوەی ئیسلامی عێراق كۆنگرەی گشتی بەست، كۆنگرەكە بە وتەیەكی نوری مالیكی ئەمینداری گشتی حزبەكە دەستیپێكرد‌و دواتر گفتوگۆ‌و تاوتوێكردنی دۆخی حزبەكە دوای لەدەستدانی حكومڕانی عێراق  ئەنجامدراو شورای گشتی‌و ئەمینداری گشتی حزب هەڵبژێردراو دواتر ئەویش بە زۆرینەی دەنگ نوری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بە ئەمیندار هەڵبژاردەوە. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ماوەیەك لەمەوبەر پێش بەستنی كۆنگرەكە رایگەیاندبوو  خۆی بۆ هیچ بەرپرسیارێتیەك لەناو حزبدا هەڵنابژێرێت. وردەكاریی كۆنگرەكە سەرچاوەیەكی ئاگادار وردەكاری پشتی پەردەی كۆنگرەكەی حزبی دەعوەی ئیسلامیی لە كەربەلا ئاشكرادەكات كە ئەمانەن: * 400 بانگخواز ئامادەی كۆنگرەكە بوون كە یەك لەسەر سێیان ئەندامی نوێ بوون. * لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شورای حزبدا دوو لیست لە كێبركێدا بوون، یەكەمیان بەرەی ئەمینداری گشتی بوو كە 32 كاندیدی لەخۆگرتبوو، ئەم لیستە ناوی هیچ ئەندامێكی سەركردایەتی هەڵوەشاوەی حزبی تێدانەبوو جگە لە خودی نوری مالیكی. * لیستی دووەم بەرەی سەركردایەتی " میحور القادە" بوو كە 33 كاندیدی لەخۆگرتبوو، چەند ئەندامێكی سەركردایەتی پێشوو‌و خودی نوری مالیكیشی تێدابوو. * لیستەكەی بەرەی مالیكی ناوی ئەو سەركردانەشی تێدا نەبوو كە لە قەیرانی خۆكاندیدكردنی عەبادی لە ساڵی 2014 بێلایەن بوون وەك حەسەن شبر, دكتۆر عەبدولزەهرە بەندەر و دكتۆر تارق نەجم. * لیستی بەرەی مالیكی پشتیوانی لە سەرجەم ئەندامانی لیژنەی ئامادەكاری كرد، كە ئامادەسازییان بۆ كۆنگرەكە كردبوو بە پیر داواكارییەكانی ئەمینداری گشتییەوە چوون, جگە لە مەحمود مەیالی كە بەرەی مالیكی پشتگیرییان نەكرد. * سێ‌ لۆبی لە كێبركێدا بوون بۆ كاریگەریی خستنەسەر دەنگدان لە كۆنگرەی حزب كە بریتی بوون لە: ( دەستەبژێری بانگخوازان) ی مالیكی‌و ( كۆڕبەندی كەربەلا)ی سەركردایەتی پێشوو، ( بانگخوازە  مەیامینەكان) كە بزوتنەوەیەكە نوێنەرایی  بانگخوازانی دەرەوەی رێكخستن دەكات‌و دكتۆر مەنهەل زاڵمی لە كۆنگرەكەدا نوێنەرایەتی دەكردن. * زۆرینەیەكی بێدەنگ ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی لە نێوان بەرەكاندا یەكلاكردەوە‌و هەموانی توشی شۆك كرد كاتێك دەركەوت نوێنەرایەتی 70%ی كۆنگرەی گشتی دەكات. * سەركردایەتی پێشوو پارێزگاری لە مانەوەی كرد لە ئەنجومەنی شورای حزبدا، و زۆرینەی ئەندامەكانی لە پێگەكانی سەركردایەتی نوێ یان (دەستەی رێككاری حزبیی) یان ( دەستەی هەڵسەنگاندنی) حزبی ئامادەییان دەبێت. * رێژەیەكی باش لە گەنجان بەشداری كۆنگرە بوون، بەڵام چانسیان لە هەڵبژاردنەكاندا كەمبوون، چونكە رێگە بە زۆربەیان نەدرا خۆیان كاندیدبكەن. * لەكۆی 400 ئەندامی كۆنگرە تەنها 12 ژن بەشداربوون. * بەڕێوەبردنی كۆنگرەیە لەلایەن دكتۆر تارق نەجم سەعداوییەوە سەرۆكایەتی كرا. * هەندێك لە توندڕەوەكان لایەنگری ئەمینداری گشتی هەوڵیاندا هانی بدەن كە هەڵبژاردنی ئەمینداری گشتی لە كۆنگرەدا بخرێتەڕوو، سەركردایەتی حزبیش هەڕەشەی كشانەوەی كرد لە كۆنگرەكە ئەگەر ئەوە بكرێت. * هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی بۆ قۆناغی دواتر دواخرا‌و كۆنگرەی گشتی دەسەڵاتی دایە ئەنجومەنی شورا بۆ هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی. * دیارترین ئامادەنەبووی كۆنگرەكە بریتی بوو لە سەركردەی حزب شەریف رفاعیی براگەورەی عەبدولجەبار رفاعی كە بەهۆی خراپی باری تەندروستییەوە ئامادەنەبوو، لەگەڵ دكتۆر نەوفەل ئەبوشۆن‌و رۆشنبیری حزب شێخ موهەننەد ساعدیی. * ئەبو شۆن بایكۆتی كۆنگرەكەی كرد بەهۆی ناڕەزایەتی نەبوونی ناوی لە لیستی كاندیدەكانی ئەنجومەنی شورادا. * هۆكاری ئامادەنەبوونی  موهەننەد ساعدیین بۆ ڤیتۆی نوری مالیكی دەگەڕێتەوە لەسەری كە بە سەركردایەتی حزبی راگەیاندبوو ئەگەر ساعدیی ئامادەبێت ئەوا ئەو ئامادەنابێتو ئەوانیش پێیان وتبوو بەهۆی ئەوەوە حزبی دەعوە پەرت مەكە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی شێخ موهەننەد رەخنەی توندی ئاراستەی مالیكی كردبووو بەرگری لە دامەزراوەكانی حزب كردبوو دژی تاكڕەویی. * بەتەمەنترین ئەندامەكانی حزب لە سەركردایەتی و سەرجەم دەستەكانی حزبدا نەمان كە بریتی بوون لە كەریم كوفی, حەسەن شبر‌و عەبدولزەهرە بەندەر. * كۆنگرەكە دۆخی حزبەكەی بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتوو تاوتوێ نەكردو باسیشی لە دۆخی هاوپەیمانی ( دەوڵەتی یاسا)‌و ( نەسر) نەكرد. * كۆنگرەكە هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی بە ئەنجومەنی شورا سپارد. * كۆنگرەكە رێگەیدا رێكخستنی نێودەوڵەتی حزب لە ئەنجومەنی شورا نوێنەرایەتیان هەبێت لە رێگەی نوێنەرەكانی حزبەوە لە ئەوروپا، ئەمریكا، ئوسترالیا‌و ئێرانەوە. * كۆنگرەكە دژایەتی زۆری هەبوو بۆ سەركەوتنی كەسایەتیی توندڕەوەكان‌و لەو چوارچێوەیەشدا ناوی شێخ عامر كەفیشی هاتەئاراوە. * پەرلەمانتارانی حزب لە كۆنگرەكەدا ئامادەگییەكی ئەوتۆیان نەبوو، حزبەكە بەباشتری زانیبوو رۆڵی زیاتر بدرێتە چالاكانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی. * گروپەكانی داخراوەكانی تۆڕەكانی پەیوەندی‌و گروپەكانی ( واتس ئەپ) كە بەرووی ئەندامانی حزبدا داخرابوون، رۆڵێكی گەورەیان هەبوو لە ئاراستەكردنی دەنگدەران. * نوری مالیكی ئەمینداری گشتی پێشووی حزبی دەعوە ئامادەگییەكی بەهێزی لە كۆنگرەكەدا هەبوو، هێشتا پێگەیەكی گرنگی لە دەعوەدا ماوە. * دكتۆر تارق نەجم، شێخ عەبدولحەلیم زهێری‌و دكتۆر حەیدەر عەبادی پارێزگارییان لە پێكەی بەهێزی خۆیان كرد لە كۆنگرەكەدا. * لە كۆنگرەكەدا پێشێلكارییەكانی پەیڕەوی ناوخۆ خرانەڕوو. * زۆرینەی بانگخوازانی حزب لە قۆناغی پێش 2003 لیستەكانی هەڵبژاردنیان كۆنتر‌وڵكردبوو، ئامادەیی ئەو بانگخوازانەی دوای 2003 پەیوەندییان بە حزبەكەوە كردووە زۆر لاواز بوو. سەرچاوە: العالم الجدید

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت چارەنوسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم‌و پشكی بودجەی هەرێم لە بەغداد لەسەر ئەو وەڵام‌و رونكردنەوانە وەستاوەتەوە كە مانگی رابردوو فوئاد حسێن وەزیری دارایی لەبەردەم لیژنەی دارایی پەرلەماندا قسەی لەبارەوە كردووە. ئەگەر وەڵام‌و روونكردنەوەكانی فوئاد حسێن پەرلەمانتارانی لیژنەی دارایی‌و دواتر كۆی پەرلەمانتاران قایل نەكات، هەفتەی داهاتوو سەرەتای مەترسییەكی جدی لەسەر موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەردەكەوێت‌و پەرلەمان میوانداری وەزیری دارایی دەكات. ناردنی بەشە بودجەی هەرێم بەبێ‌ ئەوەی هەرێم بڕی 250 هەزار بەرمیل نەوت رۆژانە رادەستی  حكومەتی عێراق بكات، ئاستەنگی بۆ ئەو پرۆسەیە دروستكردووە, هەفتەی رابردوودا هەوڵدرا ئەو مادەیە هەمواربكرێتەوە كە موچەی هەرێمی پێ‌ رەوانەدەكرێت، بەڵام هەوڵەكە شكستیهێنا‌و ئێستاش فشاری زیاتر دەخرێتە سەر پەرلەمان‌و خودی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران بۆئەوەی ئەو پرسە چارەسەربكات. بڕیاربوو رۆژی سێشەممەی رابردوو پەرلەمانی عێراق میوانداری فوئاد حسێن وەزیری دارایی‌و چەند بەرپرسێكی تر بكات، بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێك كە دیارترینیان پرسی بودجەی هەرێمی كوردستان‌و رادەستكردنی نەوتی هەرێم بوو بە كۆمپانیای سۆمۆ. فوئاد حسێن نەچووە بەردەم پەرلەمان، هەفتەی داهاتووی بۆدیاریكراوە تائامادەبێت. سیناریۆكەی زێباری دووبارەدەبێتەوە؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)‌و بابەتی میوانداریكردنی فوئاد حسێن لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە، پارتی دیموكراتی كوردستان بەگشتی‌و فراكسیۆنە كوردییەكان‌و خودی مەسعود بارزانی سەرقاڵكردووە. پارتییەكان ترسیان لەوەیە كە هەمان سیناریۆی هۆشیار زێباری، وەزیری پێشووی دارایی عێراق دووبارە ببێتەوە كە لە خولی رابردوودا دوای لێپرسینەوە لێی لەسەر چەند كەیسێكی گەندەڵی متمانەی لێ‌ وەرگیرایەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی داوای لە فوئاد حسێن كردووە ئامادەی دانیشتنی پەرلەمان نەبێت‌و بۆئەوە ئەوەی بەبیرهێناوەتەوە كە لەخولی پێشوودا دژی ئەوە بووە هۆشیار زێباری بۆ لێپرسینەوە بچێتە بەردەم پەرلەمان، بەڵام هۆشیار زێباری چووەتە بەردەم پەرلەمان ئاكامەكەشی بە سەندنەوەی متمانە لێی كۆتایی هاتووە. تائێستا دیارنییە كە فوئاد حسێن لە بەردەم پەرلەمان ئامادە دەبێت یاخود نا، بەڵام پرسی ئامادەبوون یان نەبوونی ئێستا هەموو فراكسیۆنە كوردستانییەكانی لە پەرلەمانی عێراق سەرقاڵكردووە. (درەو میدیا) زانیویەتی فراكسیۆنی پارتی تاوتوێی ئەوەدەكات كە چۆن بتوانێت بەهەماهەنگی لەگەڵ فراكسیۆنەكانی تر بتوانن رێژەی یاسایی دانیشتنەكەی پەرلەمان بشكێنن‌و كۆبوونەوەكە بەڕێوەنەچێت. فراكسیۆنەكانی تری وەكو فراكسیۆنی گۆڕان‌و یەكێتی‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو و ئایندە ( ئەوانەی لە نەوەی نوێ‌ جیابوونەوە)‌و سەربەخۆكان، لە گفتوگۆی ئەوەدان چ هەڵوێستێك وەرگرن، هەندێك لەناو ئەم فراكسیۆنانە پێیانوایە باشترە رێگری لە لێدان لە وەزیری دارایی بكرێت، هەندێكی تر بە پێویستی دەزانن فراكسیۆنە كوردستانییەكان ئامادەی كۆبونەكە ببن‌و لەسەر ئەو رێككەوتنەی لە نێوان پارتی‌و عادل عەبدولمەهدیدا كراوە پرسیاری ئاراستەی وەزیری دارایی بكەن. فوئاد حسێن لەبەردەم لیژنەی داراییدا رۆژی  11ی ئەم مانگە فوئاد حسێن، وەزیری دارایی چووە بەردەم لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، لیژنەكە دوای كۆبوونەوەكەی راپۆرتێكی لەسەر كۆبوونەكە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بەرزكردووەتەوەو ئاماژەی بەوەداوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی هەناردە‌و فرۆشتنی نەوتی هەرێم‌و مادەی (10/ دووەم/ ج) ی یاسای بودجەی عێراق میوانداریی وەزیری دارایی‌و بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای سۆمۆ‌و بەڕێوەبەری گشتی ژمێریاری وەزارەتی داراییان كردووە. دەقی  (مادەی 10 / دووەم /ج)ی یاسای بودجە دەڵێت:" ئەگەر هەرێمی كوردستان داهاتە فیدراڵییەكانی بۆ گەنجینەی گشتی فیدراڵی نەگەڕاندەوە، یان حوكمەكانی هەردوو بڕگەی ( أ- ب)ی ئەو مادەیەی جێبەجێنەكرد، وەزارەتی دارایی ئەو بڕە پارەیە دەبڕێت كە لە هەردوو مادەی (یەكەم‌و دووەم/ أ-ب) ی مادەكەدا هاتووە. وردەكاری راپۆرتەكە: •    وەزارەتی دارایی بڕی 72 ملیار دیناری لە مانگی ئازاردا رەوانەی هەرێم كردووە بۆ جیاوازییەكانی هەردوو مانگی كانوونی دووەم‌و شوباتی 2019 لەگەڵ شایستەی دارایی مانگی ئازار كە 454 ملیار دینار بووە بەبێ‌ ئەوەی ئەو بڕەی لێببڕدرێت كە مادەی 10/ دووەم/ ج یاسای بودجە باسی كردووە. •    كۆی بڕی پارەی تەرخانكراو بۆ هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتی ساڵی 2018دا گەیشتوەتە 2.477 ترلیۆن دینار. •     وەزارەتی دارایی پێشوو  بەردەوام لە ساڵی 2018دا مانگانە بڕی 317 ملیار دیناری بۆ هەرێم رەوانەكردوە‌و وەزارەتی دارایی ئێستاش بەردەوام بووە لەسەری تا پەسەندكردنی بودجەی گشتی‌و ئەو خەرجركردنی پارەیە پشتی بە هیچ دەقێكی یاسایی نەبیستووە. •    مادەی (10/ دووەم/ج)ی یاسای بودجە دەڵێت:"  حكومەتی فیدراڵی پابەندە بە رەوانەكردنی شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان، لەوانەش قەرەبووی فەرمانبەرانی هەرێم‌و ئەگەر هەرێم ئەو بڕە نەوتەی كە بۆی دیاریكراوە رادەستی سۆمۆی نەكات، ئەوا بەهای ئەوەندە پارە لە بەشە بودجەی هەرێم دەبڕدرێت. •    وەزیری دارایی: حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشوو لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی هەرێمدا رێككەوتووە كە مانگانە بڕی 317 ملیار دینار رەوانەی هەرێم بكرێت‌و لە ئەیلولی 2018 رێككەوتن ئیمزاكراكە مانگانە 100 ملیۆن دیناری تری بۆ زیادبكرێت. •    ساڵی 2019 بڕی پارەی تەرخانكراو بۆ قەرەبووی فەرمانبەرانی هەرێم لە 2.477 ترلیۆن دینارەوە زیادكرا بۆ 5.44 ترلیۆن دینار، لەسەر ئەوەش بڕی قەرەبووی مانگامە  فەرمانبەران بە 454 ملیار دینار مانگانە خەمڵێندرا. •    بڕگەی ( أ) دەڵێت:" بەشە بودجەی مانگانەی هەرێم بڕی زیانی رادەستنەكردنی 250 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی لێ‌ دەبڕدرێت كە بریتیە لە 250000 بەرمیل× تێكڕای نرخی بەرمیلێك × ژمارەی رۆژەكانی مانگێك. راسپاردەكانی لیژنەكە •    پێویستە لەسەر سەرۆك وەزیران وەزارەتی دارایی پابەندبكات دەقی مادەی 10/ دووەم/ج ی یاسای بودجە بەتەواوەتی جێبەجێ بكات. •    داوا لە ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیران بكرێت كە حكومەتی پێشوو بەچ چوارچێوەیەكی یاسایی بڕی بودجەی دیاریكراوی بۆ هەرێمی كوردستان ناردووە لە ساڵی 2018دا. •    پێویستە وەزارتی نەوتی عێراق رێوشوێنی یاسایی پێویست لەدژی هەموو ئەو كۆمپانیایانە بگرێتەبەر كە نەوتی عێراق دەكڕن بە نایاسایی‌و بێ‌ رەزامەندی رەسمی خۆی. •    پێویستە وەزارەتی دارایی‌و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی مادەی 11/ شەشەم لە یاسای بودجەی گشتی  ساڵی 2019 جێبەجێ بكات كە تایبەتە بە میكانیزمی بایۆمەتری كە هەرێم پابەند دەكات لیستی میلاكاتی فەرمانبەران بە پێی خشتەی دیاریكراو رادەستی وەزارەتی دارایی بكات. •    پێویستە ئەنجومەنی وەزیران رێوشوێنی پێویست بگرێتە بەر بۆئەوەی حكومەتی هەرێم ناچار بكات ئەو بڕە پارەی رەوانەی هەرێم دەكرێت بگاتەدەستی موچەخۆران، ئەگەر نەكرا حكومەتی فیدراڵی راستەوخۆ موچەی هەرێم دابەشبكات. •    پەلەبكرێت لە دەركردن‌و پەسەندكردنی پرۆژە یاسای نەوت‌و غاز لەلایەن پەرلەمانەوە. چارەنوسی فوئاد حسێن ئەگەر ئەم راپۆرتەی كە لیژنەی دارایی دوای میوانداریكردنی فوئاد حسێن وەزیری دارایی بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بەرزیكردوەتە قەناعەتی پەرلەمانتاران نەگۆڕێت، ئەوا هەفتەی داهاتوو پەرلەمان میوانداری دەكات، رەنگە دواجار پرسەكە لە میوانداریكردنەوە" استچافە" سەربكێشێت بۆ لێپرسینەوە " استجواب"‌و لە قۆناغی داهاتووشدا هاوشێوەی ئەوەی بەسەر زێباریدا هات بەڵام لەسەر پرسێكی جیاوازتر سەربكێشێت بۆ سەندنەوەی متمانە لە وەزیری دارایی. عەبدولمەهدی‌و نەوتی هەرێم! عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق خەریكە وردە وردە دەچێتەوە سەر هەمان هەنگاوەكانی نوری مالیكی‌و حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرەكانی پێشووتری عێراق. ئەو كەس بە یەكێك لە دۆستە نزیكەكانی سەركردایەتی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان دادەنرێت، بۆئەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق وەزیران وەربگرێت لەلایەن كوردەوە پاڵپشتی بەهێزی لێكرا، بەڵام دوای نزیكەی ساڵێك لە دەستبەكاربوونی وردە وردە بۆچونەكانی لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە گۆڕانكاری بەسەردا دێت، بە تایبەتی كە ئێستا لە ژێر فشارێكی توندی لایەنە سیاسییەكان بەگشتی‌و لایەنە شیعەكان بە تایبەتی هەیە بۆ یەكلایكردنەوەی پرسی نەوت‌و بودجەی هەرێم. عەبدولمەهدی بۆ جێگیربوونی لە پۆستەكەیدا سەرەتا پشتیوانی لەوەكرد كە لەگەڵ هەرێمدا رێكبكەوێت، بەڵام ئێستا بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) دەیەوێت رێككەوتنەكە بەو شێوەیە جێبەجێ بكرێت كە لە یاسای بودجەدا هاتووە هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات. دۆسیەی نەوتی هەرێم تەنها عەبدولمەهدی نیگەران نەكردووە، بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) تەنانەت ئەمریكی‌و بەریتانییەكانیش داوایان كردووە هەرێم وەزارەتی سامانە سروشتییەكان هەڵبوەشێنێتەوە‌و لە چوارچێوەی عێراقدا چارەسەرێك بۆ ئەو پرسە بدۆزێتەوە، رەنگە ئەمە هۆكاری ئەوە ئەبێت كە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم بەبێ‌ وەزیری سامانە سروشتییەكان راگەیەندرا. سەرچاوەكانی زانیاری باس لەوەدەكەن كە پێناچێت مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئەو سەركێشییە بە دۆسیەی نەوتی هەرێمەوە بكات كە پێشتر نێچیرڤان بارزانی ئامۆزای كردوویەتی، ئەو كە یەكەمین ئەزمونی لە پۆستی سەرۆكی حكومەتدا تاقیدەكاتەوە نایەوێت یەكەم ئەزمونی شكست تۆماربكات‌و كاریگەری خراپی بۆسەر داهاتووی سیاسی هەبێت.        

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ چەند رۆژێكە لە پشتی پەردەوە دانوستانێكی نهێنی لەنێوان بەرپرسانی پارتی‌و سەركردەی لایەنە سیاسییەكان بەڕێوەدەچێت، پارتی دەیەوێت لەرێگەی دروستكردنی ئەنجومەنێكەوە بە فەرمی مەسعود بارزانی بكات بە مەرجەعی سیاسی كورد، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری ورد بڵاودەكاتەوە. دوای ئەوەی پێگەی مەسرور بارزانی كوڕی‌و نێچیرڤان بارزانی برازای لە هەردوو پۆستی سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی هەرێم جێگیركرد، بارزانی باوك هەوڵی داتاشینی پۆستێكی نوێ بۆ خۆی دەدات. بارزانی كە لەدوای ریفراندۆم‌و رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان‌و عێراقدا پاشەكشێی كرد‌و دەستی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم كێشایەوە، ئێستا دەیەوێت جارێكی تر بەهێزەوە بگەڕێتەوە ناو گۆڕەپانەكە. چی دەگوزەرێت ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی باڵا لەناو پارتە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان دەستیكەوتووە، چەند رۆژێكە پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشتی پەردەوە دەستی بە گفتوگۆیەكی نهێنی كردووە لەگەڵ  كەسی یەكەمی لایەنەكان. (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی هەوڵی دروستكردنی ئەنجومەنێك دەدات بەناوی "ئەنجومەنی باڵای پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێمی كوردستان"‌و دەیەوێت لەڕێگەی ئەم ئەنجومەنەوە بەفەرمی مەسعود بارزانی بكات بە مەرجەعی سیاسی هەرێمی كوردستان. بەپێی ئەوەی تائێستا باسكراوە، ئەم ئەنجومەنە تاڕادەیەك هاوشێوەی (ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمە لە ئێران) كە بە "مجمع تشخیچ مصلحت نڤام" ناسراوە، بڕیارە ئەنجومەنەكە سەرۆكی هەموو لایەنە سیاسییەكان‌و دامەزراوە باڵاكانی هەرێمی كوردستان لە خۆبگرێت‌و مەسعود بارزانی سەرۆكایەتی بكات. تائێستا پرۆژە رەشنوسی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە نەبینراوە، بەڵام (درەو میدیا) زانیویەتی، سەركردەكانی پارتی لە پەیوەندیدان لەگەڵ كەسی یەكەمی لایەنە سیاسییەكان تاوەكو راوبۆچونیان لەسەر دروستكردنی ئەنجومەنەكە بزانن. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، سەلاحەدین بەهادین ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی یەكێكە لەوانەی لە نزیكەوە ئاگاداری پرۆژەكەیە‌و دەوترێت پشتیوانی دروستكردنی ئەنجومەنەكە دەكات. عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامیش بەپێی ئەوەی (درەو میدیا) زانیویەتی، لە جەژنی رەمەزانی رابردووەوە دووجار لەڕێگەی تەلەفۆنەوە لەگەڵ مەسعود بارزانی قسەی كردووە، دواین پەیوەندی تەلەفۆنی لە چەند رۆژی رابردوودا بووە، بەڵام دیار نییە ئاخۆ لەو پەیوەندییانەدا باسی دروستكردنی ئەنجومەنەكە كراوە یاخود نا. یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی هیچ یەكێكیان لە كابینەی نوێی حكومەت بەشدارییان نەكرد، كۆمەڵ تا دواساتەكان بڕیاری خۆی لەبارەی بەشداربوون یان نەبوون یەكلانەكردەوە، بەڵام یەكگرتوو هەر دوای هەڵبژاردنەكان رایگەیاند، بۆ چوار ساڵی داهاتوو لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن دەبێت. سەرچاوەیەكی سیاسی باڵا كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە، بە (درەو میدیا) وت، یەكگرتوو و كۆمەڵ كە نەیانتوانی لە حكومەت بەشداری بكەن، لەڕێگەی پشتیوانیكردنی بە مەرجەعبوونی بارزانییەوە، دەیانەوێت جارێكی ترو لە دەرگای پشتەوە لە پارتی دیموكراتی كوردستان نزیك ببنەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، لەگەڵ سەرۆكی ژمارەیەك لەلایەنە سیاسییەكانی تر لەبارەی دروستكردنی ئەنجومەنەكەوە قسەكراوە، تائێستا كەس بە فەرمی بیرۆكەكەی رەتنەكردوەتەوە، بەڵام هەندێكیان داواییان كردووە پارتی دەقی رەشنوسی پرۆژەكەیان بۆ بنێرێت تاوەكو بۆچونی خۆیان رابگەیەنن.  كێ خاوەنی بیرۆكەكەیە ؟ بیرۆكەی بەمەرجەعكردنی مەسعود بارزانی لەڕێگەی دروستكردنی ئەنجومەنێكی نوێوە بۆ هەرێمی كوردستان تائێستا بەدیاریكراوی خاوەنەكەی دیار نییە. بەرپرسانی پارتی لەدوای كشانەوەی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە ئۆكتۆبەری 2017دا، بەردەوام دەستەواژەی "مەرجەع" بۆ بارزانی بەكاردەهێنن‌و تاڕادەیەك ئەو دەستەواژەیەیان لەلای خەڵك‌و چاودێران ئاسایی كردوەتەوە. بەڵام یەكەمین كەس كە بەفەرمی لەڕێگەی میدیاوە باسی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنەی كرد، سالار عەزیز بوو، كە یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و ماوەیەكیش بزوتنەوەی گۆڕان. سالار عەزیز ماوەیەكە لە گۆڕەپانی سیاسی دوركەوتوەتەوە، بەڵام بەمدواییە وتارێكی لە سایتی (رووداو)ی سەربە نێچیرڤان بارزانی بڵاوكردەوە، وتارەكە سەرباری ئەوەی بابەتێكی هەستیاری وروژاندبوو، بەڵام هیچ كاردانەوەیەكی بەدوای خۆیدا نەهێنا، چەند رۆژێك دواتر كەناڵی (رووداو) چاوپێكەوتنێكی لەگەڵدا سازكرد، چاوپێكەوتنەكەش هیچ كاردانەوەیەكی لێنەكەوتەوە. سالار عەزیز لە وتارەكەیدا دەڵێت:" بە چاك‌و دروستی دەزانم، هەم بە حوكمی ئەم قۆناغی رزگاریی نیشتمانییەی ئەركەكانی هەرماون‌و جێبەجێ نەكراون، هەم هەل و مەرجەكە وا دەخوازێت كە لەپاڵ دەزگاكانی دیكەی دەوڵەتدا دەزگایەكی نوێ پێكبهێنرێت بەناوی (ئەنجوومەنی پاراستن‌و بەرژەوەندییەكانی نەتەوە یان نیشتمان) كە حیزبە براوەكانی پەرلەمان لەخۆبگرێت و كەسە یەكەمەكانی ئەو حیزبانەی براوەی پەرلەمانن‌و سەرۆكی دەزگاكانی دەوڵەت و هتد..".  سالار عەزیز وەكو خۆی باسی دەكات ئەو خاوەنی یەكەمی ئەم بیرۆكەیەیە‌و پێشترو لە ساڵی 2013شدا لە چاوپێكەوتنێكدا ئەم بیرۆكەیەی خستوەتەڕوو، لە دیدارە تەلەفزیۆنییەكەشیدا باسی لەوەكرد" قسەی لەگەڵ زۆربەی سەركردە‌و پارتەكان كردووە، هەموویان پێیان باشە ئەنجومەنەكە دروستبكرێت". بەراوردكارییەك ! لەڕووی فۆڕمەوە ئەو ئەنجومەنەی كە بڕیارە لە هەرێمی كوردستان دروستبكرێت‌و بارزانی سەرۆكایەتی بكات، لە ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێرانەوە نزیكە، بەڵام لە ناوەڕۆكدا جیاوازن. ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێران یەكێك لە پایە سەرەكییەكانی كۆماری ئیسلامییە، ئەركی سەرەكی ئەم ئەنجومەنە نێوەندگیریكردن‌و چارەسەركردنی هەر كێشەیەكە كە لەنێوان پەرلەمان (مەجلیسی شورا)و ئەنجومەنی پاراستنی دەستور (شورای نگهبان) روبدات، بەڵام دیار نییە ئەو ئەنجومەنەی كە لە هەرێمی كوردستان دروستدەكرێت دەسەڵات‌و ئەركەكانی چی دەبن. ئەنجومەنەكەی ئێران دەستەیەكی راوێژكاری باڵایەو مادەی 112ی دەستوری ئێران دەڵێت:" ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێم بە فەرمانی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامی دادەمەزرێندرێت بۆ دیاریكردنی بەرژەوەندییەكان لەوكاتانەی كە ئەنجومەنی پاراستی دەستوری ئێران باوەڕی وایە كە بڕیارێكی ئەنجومەنی شورای ئیسلامی (پەرلەمان) پێچەوانەی شەریعەت‌و دەستورە". بۆ یەكەمجار ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێم  ساڵی 1984 لە گەرمەی جەنگی ئێران- عێراقدا دامەزرێندرا لە ژمارەیەك كەسایەتی خاوەن پسپۆریی، بۆئەوەی راوێژ بە رابەری باڵا بدەن، لە 6ی شوباتی 1988دا بە فەرمانی ئایەتوڵا خومەینی بەمشێوەیەی كە ئێستا هەیە دامەزرێندرا‌و پاشان لە هەمواری دەستوری ساڵی 1990 كە راپرسیی بۆ كرا، بە یاسایی كرا. ئەنجومەنی باڵای دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێران سێ‌ ئەركی هەیە: •    داوەر دەبێت لەنێوان پەرلەمان‌و ئەنجومەنی پاراستنی دەستوردا، ئەگەر قەیران‌و ناكۆكی لە نێویاندا رووبدات،  پێویستە هەردوو لایەن پابەندی بڕیارەكانی بن دوای پەسەندكردنی لەلایەن رابەری باڵاوە. •    راسپاردە پێشكەشی رابەری باڵا (وەلی فەقیه) دەكات، كاتێك كێشەكانی تایبەت بە سیاسەتی گشتی دەوڵەت چارەسەركردنیان قورس دەبێت. •    لەكاتی مردنی رابەری باڵا، یان نەتوانێت ئەركەكانی جێبەجێ بكات، بە بڕیاری ئەنجومەنی شارەزایان "خبرگان"، ئەنجومەن كەسێك لە ئەنجومەنی سەركردایەتی رابەرایەتی دیاریدەكات ئەركەكانی رابەری باڵا بەڕێوەببات، هەتا هەڵبژاردنی رابەرێكی نوێ‌. ئەنجومەنەكە چەندین لیژنەی تایبەتی هەیە بۆ بوارەكانی سیاسی، ئاسایش، رۆشنبیری‌و ئابوریی ..هتد. ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی  ئێران لە 44 ئەندامی هەمیشەیی‌و یەك ئەندامی ناجێگیر پێكدێت، ئەندامە ناجێگیرەكە وەكو "میوان"ێك وایە كە بەپێی پسپۆڕییەكەی‌و تەوەری گفتوگۆ بەشدار دەبێت لە كۆبونەوەی ئەنجومەنەكەدا. رابەری باڵای ئێران ئەندامە هەمیشەیی ناهەمیشییەكانی ئەنجومەنەكە دادەمەزرێنێت، جگە لە سەرۆكی سێ‌ دەسەڵاتە باڵاكەی ئێران (سەرۆك كۆمار، سەرۆكی پەرلەمان، سەرۆكی دەسەڵاتی داوەریی) كە ئەوان ئۆتۆماتیكی دەبنە ئەندامی ئەنجومەنەكە، دیارنییە ئەنجومەنەكەی هەرێم ئەندامەكان چۆن‌و بە فەرمانی كێ دادەمەزرێن. ئەنجومەنەكەی ئێران تەمەنی یاسایی هەر خولێكی (4 ساڵ)ە. لە ساڵی 1989ەوە تا 2017 (هاشمی رەفسەنجانی) سەرۆكایەتی ئەنجومەنی باڵای دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی ئێرانی كردووەو لە دوای مردنی ئەویشەوە (سادقی لاریجانی) سەرۆكایەتی دەكات. سەردەمی زێڕینی پارتی هەوڵی بە مەرجەعكردنی مەسعود بارزانی لەكاتێكدایە ئێستا جومگە سەرەكییەكانی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستان لەدەستی پارتی‌و ئەندامانی بنەماڵەی بارزانیدایە. پارتی پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان (نێچیرڤان بارزانی)‌و سەرۆكی حكومەتی (مەسرور بارزانی) لایە، لەناو پەرلەمانیشدا هێزی زۆرینەیە. لە ساڵی 1946وە كە پارتی دروستبووە، ئەو حیزبە هیچ سەردەمێكی گەشی وەكو ئێستا بەخۆوە نەبینیوە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ئێستا لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمدا بێ ركابەرە، دووان لە سەركردە سیاسییە كاریگەرەكان (جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا) كۆچی دواییان كردو گۆڕەپانەكەیان چۆڵكردووە. پارتی كە ئێستا جڵەوی سەرۆكایەتی هەرێم‌و حكومەت‌و زۆرینەی پەرلەمانی لەدەستدایە، لەڕێگەی بەمەرجەعكردنی بارزانییەوە دەیەوێت لەدەرەوەی دەسەڵاتیش حزبەكان جڵەو بكات. بارزانی‌و مەرجەعیەت  لەدوای شكستهێنانی پرۆسەی ریفراندۆمەوە پێشبینی دەكرا ئیتر خۆری مەسعود بارزانی بەیەكجاری ئاوا ببێت‌و جارێكی تر بەهێزەوە نەگەڕێتەوە بۆناو گۆڕەپانە سیاسییەكە، بەڵام ناكارایی ركابەرە مێژوییەكانی پارتی، وایكردووە جارێكی تر بە پێگەیەكی بەهێزەوە بارزانی بگەڕێنێتەوە بۆسەر شانۆكە. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئەمیندارو ئەمیرو رێكخەرو سكرتێری زۆرینەی حزبەكانی هەرێمی كوردستان هاوڕان لەگەڵ دروستكردنی ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێم‌و بەمەرجەعكردنی بارزانیدا. دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە، سودە سیاسییەكەی تەنیا بۆ بارزانی نییە، سەرۆكی حزبەكانیش سودمەند دەبن، لەڕێگەی ئەم ئەنجومەنەوە پێگەی خۆیان لەناو حزبەكانیان بەهێزتر دەكەن.  خاڵی بەهێزی بارزانی بۆ بەمەرجەعبوون ئەوەیە تائێستا كە هیچ پۆستێكی فەرمی نییە، لە دەرەوەی هەرێمی كوردستان ناسراوترین كارەكتەری سیاسی هەرێمە، بەڵام خاڵی لاوازی ئەوەیە لەناوخۆدا لە ماوەی (12 ساڵ)دا كە پۆستی سەرۆكی هەرێمی بەدەستەوە بوو، نەیتوانی وەكو پێویست بێلایەنی خۆی بپارێزرێت. سەرباری ئەمە، بارزانی ئەگەر لەسەر ئاستی جەماوەریی نەتوانێت ببێت بە مەرجەعێكی بەهێز، بەڵام لەسەر ئاستی سەرۆكی پارتە سیاسییەكان مەرجەعێكی بەهێز دەبێت، بەوپێیەی ئەوانەی ئێستا سەرۆكایەتی پارتە سیاسییەكان دەكەن هیچیان خۆیان بە هاوتای بارزانی نازانن‌و  سەرسامن بە پێگەی بەهێزی ئەو. بارزانی كە لەماوەی رابردوودا پۆستی سەرۆكی هەرێمی كرد بە خاڵی ناكۆكیی نێوان لایەنە سیاسییەكان، ئێستا دەیەوێت ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەییەكانی هەرێم بكات بە خاڵی كۆكردنەوەی لایەنەكان، بەڵام دیارنییە چارەنوسی ئەم دامەزراوە نوێیە لە داهاتوودا چۆن دەبێت. لە رابردوودا پارتی بۆ پارسەنگی دەسەڵات لەناو بنەماڵەی بارزانیدا بەردەوام پێویستی بە دوو پۆستی باڵا بوو، پۆستێك بۆ مەسعود بارزانی‌و پۆستێك بۆ نێچیرڤان بارزانی، بە هاتنەپێشەوەی مەسرور بارزانی، ئێستا پێداویستی پارتی بۆ پۆست زیادی كردووە، رەنگە ئەمە هۆكاری سەرەكی دروستكردنی ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێم‌و بەمەرجەعكردنی مەسعود بارزانی بێت. لەبەرامبەردا ئەوانەی پشتیوانی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە دەكەن دەڵێن، ئێستا لە عێراق شیعەكان مەرجەعیەتیان هەیە‌و لەكاتی ناكۆكیدا هەمویان دەچنەوە بەردەم مەرجەعیەت، سوننەكانیش بەهەمان شێوە لەلایەن وڵاتانی سوننەمەزهەبی عەرەبی‌و توركیاوە كۆدەكرێنەوە، بەڵام كورد تائێستا مەرجەعیەتی نییە‌و دروستكردنی مەرجەعیەت كارێكی پێویستە. هەرێمی كوردستان تائێستا بە سیستمی دوانەی دەسەڵاتی جێبەجێكردن (سەرۆكایەتی هەرێم‌و سەرۆكایەتی حكومەت) بەڕێوەچووە، بە دروستكردنی (ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەكانی هەرێم)، پەیكەرەكە گۆڕانكاری بەسەردا دێت. هەندێكی تر پێیانوایە، ئەم ئەنجومەنی سودی ئەوەی دەبێت كە ناهێڵێت دابڕان لەنێوان سەركردەی پارتە سیاسییەكان رویدات‌و وا دەكات كێشە‌و ناكۆكییەكان بەر لە تەقینەوەیان خێراتر چارەسەر بكرێن.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت گەنجترین وەزیر لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم تەمەنی (35) ساڵە، پیرترین وەزیر (73) ساڵە، سەرۆكی حكومەت حەزی لە مەلەوانییە، جێگرەكەی میكانیكییە، پزیشك لە وەزارەتی پلاندانان دانراوە، ماتماتیك بۆ كاروباری كۆمەڵایەتی، ئەندازیار بۆ وەزارەتی ناوخۆ، پاراستن بۆ شارەوانی، بۆ پەروەردە بەرپرسی لق دانراوە، لە وەزارەتی دارایش پێشبینی قات‌و قڕی كراوە.  نوسینگەی مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، سیڤی سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی كابینەی داهاتووی حكومەتی خستە بەردەم پەرلەمانی كوردستان‌و كۆپیەكیشی بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە. پەرلەمانی كوردستان دوای تاوتوێكردنی ئەم سیڤییانە، هەریەكێك لە كاندیدەكان بۆ پۆستە وزارییەكان دەخاتە دەنگدانەوە‌و متمانەیان پێدەبەخشێت یاخود رەتیاندەكاتەوە، كە ئەمەیان ئەگەرێكی لاوازە‌و پێناچێت پەرلەمان هیچ كاندیدێك رەتبكاتەوە. وەزارەتی نەوت مەسرور بارزانی سیڤی (19) كاندیدی بۆ وەزارەتەكان ئامادەكردووە، كاندیدی وەزارەتێك نادیارە‌و تائێستا یەكلانەبووەتەوە، كە ئەویش وەزارەتی نەوتە، سەرباری ئەمە سیان لە پۆستەكان پۆستی وەزیری هەرێم-ن. (درەو میدیا) پێشتر ئاشكرایكرد، لەم كابینەیەدا وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ناوەكەی دەگۆڕدرێت بۆ وەزارەتی (نەوت) هاوشێوەی ئەوەی لە عێراق هەیە، ئاشتی هەورامی دەبێت بە یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری سامانە سروشتییەكان، وەزارەتی نەوت كە بەر پارتی كەوتووە، تائێستا كاندیدەكەی یەكلانەكراوەتەوە، هەندێك زانیاریش هەیە باسلەوەدەكات، نەوت‌و سامانە سروشتییەكان هیچ وەزارەتێكی بۆ دانانرێت‌و جڵەوی ئەو كەرتە لە دەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدا دەبێت. سەرۆك وەزیرانێكی مەلەوان سیڤی مەسرور بارزانی درێژترین سیڤی لیستی كاندیدی پۆستەكانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا باسكراوە، سەرۆك وەزیرانی نوێی حكومەت تەمەنی (50 ساڵ)ە. مەسرور بارزانی بەپێچەوانەی ئەو وێنا ئەمنییەی كە بەهۆی سەرۆكایەتی "دەزگای پاراستن" لەسەری دروستبووە، بڕوانامەی ماجستێری لە بواری "ئاشتی‌و چارەسەری ناكۆكییەكان" لە زانكۆی ئەمریكی لە واشنتۆن دی سی بەدەستهێناوە، بەڵام دیار نییە ئاخۆ لە چوار ساڵی داهاتوودا ناكۆكییەكان لەگەڵ بەغداد چارەسەر دەكات، یاخود ئاڵۆزتری دەكات ؟ ئایا ئاشتی سیاسی لەناوخۆدا بەرفراوانتر دەكات یاخود مەودای ناكۆكییەكان زیاتر دەكات ؟ مەسرور بارزانی كە كوڕی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی‌و كوڕەزای مستەفا بارزانی دامەزرێنەری پارتییە، لە سیڤییەكەیدا بۆ مێژوو ناوی منداڵەكانیشی تۆماركردووە‌و نوسیویەتی" خاوەنی سێ كوڕو كچێكە بەناوەكانی (یاسمین، ئارین، بەرزین، ئاران)". بارزانی كوڕ وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، شارەزایی تەواوی لە نوسین‌و خوێندنەوە‌و قسەكردندا هەیە بە زمانەكانی (كوردی، فارسی، ئینگلیزی)‌و لە زمانی عەرەبیش تێدەگات. سەرۆك وەزیرانی نوێ، لە سیڤییەكەیدا تەنانەت چوەتە سەر باسی وردەكاری ئارەزووی تایبەتی خۆی بۆ بوارەكانی هونەرو وەرزش‌و دەڵێ" شارەزایی هەیە لە شێوەكاری‌و ئەسپسواری‌و مەلەوانی". میكانیكی لە حكومەتدا قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت، تەمەنی (42ساڵ)ە، واتە (8 ساڵَ) لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت بچوكترە. قوباد تاڵەبانی كە ئەمە جاری دووەمە پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت وەردەگرێت، لە سیڤییەكەیدا دوو خاڵ جێگای سەرەنجن: یەكەم: بڕوانامەكەی وەكو لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، قوباد تاڵەبانی بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە "ئەندازیاری میكانیكی"دا هەیە، ئەمە زانیارییەكی نوێیە. دووەم: لە سیڤییەكەیدا نوسراوە قوباد تاڵەبانی "بەشداریكردووە لە نوسینەوەی یاسای ئیدارەدانی دەوڵەتی عێراق لە بەغداد"، بەڵام هیچ رونكردنەوەیەكی زیاتری لەبارەی چۆنیەتی بەشداریكردنی نەداوە.  قوباد تاڵەبانی كە كوڕی جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، زمانی ئینگلیزی بەباشی دەزانێت. قوباد تاڵەبانی لە كابینەی هەشتەمدا یەكێك لەوانە بوو پشتیوانی لە سیستمی "پاشەكەوتكردنی موچە" كرد، كاتێك حكومەت دوچاری قەیرانی دارایی بووەوە. قوباد تاڵەبانی هەواڵە ناخۆشەكەی سەپاندنی سیستمی "پاشەكەوتی موچە"ی بە رایگشتی هەرێمی كوردستان راگەیاند، سەرباری ئەمە لە كابینەی هەشتەمدا لەناوخۆی حزبەكەشییەوە روبەڕووی رەخنەی توند بووە‌و چەندینجار تۆمەتبار كرا بەوەی لەبەرامبەر نێچیرڤان بارزانیدا لاوازە. قوباد تاڵەبانی دۆستایەتییەكی بەهێزی لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا هەیە‌و لەوانەیە پشتیوانی لە ئاشتەوایی‌و سەقامگیری سیاسی‌و كۆمەڵایەتی دەكات، بەڵام دیارنییە پەیوەندییەكانی لە چوار ساڵی داهاتوودا لەگەڵ مەسرور بارزانیدا چۆن دەبێت. ئەندازیارێك لە وەزارەتی ناوخۆدا مەسرور بارزانی كە لە ساڵی 1998وە سەرۆكایەتی دەزگای پاراستنی (دەزگایەكی ئەمنی هەواڵگرییە‌و سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە) پێسپێردراوە، پۆستی وەزارەتی ناوخۆ كە پۆستێكی هەستیارە، داوە بە كەسێكی نزیك لە خۆی. (رێبەر ئەحمەد خالید) كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری ناوخۆ، ئەم پیاوە لەڕووی تەمەنەوە هاوتەمەنی مەسرور بارزانییە (50 ساڵ)، لە شارۆچكەی پیرمام لە نزیك بارەگای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی نیشتەجێیە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، ئەم پیاوە بڕوانامەی ماستەری لە بواری "ئاسایشی نیشتمانی" لە زانكۆی بەغداد بەدەستهێناوە، واتە بڕوانامەكەی لەگەڵ ئەو پۆستەدا گونجاوە كە وەریدەگرێت. سەرباری ئەمە، یەكێكە لە كەسە نزیكەكان لە مەسرور بارزانی‌و پلەی لیوای هەیە لەناو دەزگای پاراستندا‌و لە ساڵی 2012وە تائێستا سەرۆكی فەرمانگەیەكە لەناو ئەنجومەنی ئاساشی هەرێمی كوردستان بەناوی فەرمانگەی "هەماهەنگی هاوبەش". ئەم پیاوە لەناو پارتی پلە حزبییەكەی (ئەندام مەكتەب)ە، ئەوەی جیگای سەرەنجە، ئەم پیاوە ئەمنییە بووەتە ئەندامی رێكخراوێكی بواری ئاوەدانكردنەوە بەناوی رێكخراوی "شانەدەر"، هەروەها ئەندامی یەكێتی ئەندازیارانی كوردستانە بەوپێیەی بڕوانامە بەكالۆریۆسەكەی لە بواری "ئەندازیاری شارستانی"دایە. وەكو لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی زمانەكانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی‌و فارسی) دەزانێت. لە خەزنەداری حزبەوە بۆ حكومەت  كاندیدی وەزیری دارایی بۆ كابینەی نوێی حكومەت (ئاوات شێخ جەناب)ە لە بزوتنەوەی گۆڕان. ئەم پیاوە ئەندامی یەكێكە لە بنەماڵە ناسراوەكانی سلێمانییە، تەمەنی (61 ساڵ)ە، چەندجارێك ئەزمونی كاركردنی لە حكومەتدا تاقیكردوەتەوە، یەكەمین پۆستی حكومی كە وەریگرتووە، پۆستی قایمقامی سلێمانی بووە لە ساڵی 1993دا، ماوەیەكیش بریكاری وەزیری گواستنەوە بووە‌و لێپرسراوی لیژنەی باڵای سوتەمەنی سلێمانی بووە. ئاوات شێخ جەناب بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە یاسادا هەیە، دواین كاری سیاسی لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا بەرپرسی ژوری دارایی بووە، واتە لە خەزنەداری بزوتنەوەی گۆڕانەوە كاندیدكراوە بۆ خەزنەداری حكومەتی هەرێمی كوردستان. ئەوانەی لە نزیكەوە دەیناسن دەڵێن لەڕووی داراییەوە پیاوێكی دەستكراوە نییە‌و هەندێك لە هاوڕێكانی بە توانجەوە دەڵێن "چوار ساڵی داهاتوو بۆ هەرێمی كوردستان لە سایەی ئاوات شێخ جەنابەوە ساڵی قات‌و قڕی دەبێت". لە هەڵبژاردنەوە بۆ پێشمەرگە شۆڕش ئیسماعیل كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی وەزیری پێشمەرگە، لە سیڤییەكەیدا تەمەنەكەی بەهەڵە نوسراوە، بەڵام وادەردەكەوێت لەدایكبووی ساڵانی 1950 بێت. ئەم پیاوە لە ساڵی 2008وە سەرۆكی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی نیشتمانییە كە یەكێكە لە دەزگا هەستیارەكان، بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە دەستبەداری پۆستە حزبییەكەی بوو، بەتایبەتیش لەكاتێكدا هەوڵی سازدانی كۆنگرەی یەكێتی دەدرێت‌و لەحاڵی بەستنی ئەو كۆنگرەدا دەزگای هەڵبژاردنی رۆڵی گرنگ‌و یەكلاكەرەوەی لەسەر چارەنوسی سیاسی یەكێتی دەبێت. ئەم پیاوە لە ساڵی 1993وە چەندین پۆستی گرنگی حزبی لەناو یەكێتی وەرگرتووە، بەڵام یەكجار پۆستی حكومی بەڕێوەبردووە، كە ئەویش پۆستی (سەرۆكی دەزگای شەهیدانی گەلی كوردستان)ە لە حكومەتەكەی یەكێتی لە سلێمانی لەماوەی نێوان ساڵانی (2000 بۆ 2005)، ئەم پۆستە تاڕادەیەك نزیكە لە پۆستی وەزارەتی پێشمەرگەوە كە ئێستا كاندیدە بۆ ئەو پۆستە. وەكو خۆی لە سیڤییەكەدا دەڵێ بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە (یاسا‌و رامیاری)دا هەیە‌و زمانەكانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی) دەزانێت، زمانی (فارسی)ش زۆر بەباشی دەزانێت. لە وەكالەتەوە بۆ وەزارەت پشتیوانی سادق كاندیدی پارتییە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی. ئەم پیاوە ئەمە دووەمینجارە پۆستی وەزیری ئەزموون دەكات، لە كابینەی هەشتەمدا وەزیری پەروەردە بوو، كاتێك موچەی مامۆستایان "پاشەكەوت" كرا، روبەڕووی شەپۆلی بەرفراوانی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی مامۆستایان بووەوە. پشتیوان سادق نامۆ نییە بە پۆستی وەزارەتی ئەوقاف، لە كابینەی هەشتەمدا كاتێك نێچیرڤان بارزانی وەزیرەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەركرد، ئەو بە وەكالەت‌و لە شوێنەكەی (كەمال موسلیم) پۆستی وەزارەتی ئەوقافی وەرگرت‌و تا ئەم ساتە لەو پۆستەدایە، لەم كابینەیەدا جارێكی تر لەسەر یەك مێز لەگەڵ كەمال موسلیم وەزیری پێشووی ئەوقاف دادەنیشێتەوە، چونكە كەمال موسلیم لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە كاندیدكراوە بۆ پۆستی وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازی. پشتیوان سادق یەكێكە لە كارەكتەرە نزیكەكان لە مەسرور بارزانی‌و پێشتر بەرپرسی لقی پارتی بووە لە هەولێر، بەپێی زانیارییەكان پارتی لەئەدای كاركردنی بەوەكالەت لە وەزارەتی ئەوقاف رازی بووە، بۆیە پۆستەكەی لە "وەكالەتەوە كردووە بە وەزارەت"‌و كاندیدی كردووە بۆ وەرگرتنی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی.  ئەم پیاوە بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری یاسادا هەیە‌و بەوتەی خۆی زمانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی) دەزانێت.   ماتماتیك‌و كاروباری كۆمەڵایەتی لەژیانی واقیعیدا ئەوانەی سەرقاڵی خوێندن لە بواری زانستی ماتماتیكدا، تاڕادەیەك لە ژیانی كۆمەڵایەتی دورەپەرێزن، بەڵام لە هەرێمی كوردستان ئەمە پێچەوانە بووەتەوە. كوێستان محەمەد كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە ماتماتیكدا هەیە. لایەنی بەهێزی ئەم كاندیدە ئەوەیە، دوو خولی ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و تەمەنی (54 ساڵ)ە. لە ئەوقافەوە بۆ پیشەسازی كاندیدی وەزیری پیشەسازی كابینەی نوێی حكومەت (كەمال موسلیم)ە كە لە كابینەی هەشتەمدا وەزیری ئەوقاف بوو. ئەم پیاوە بڕوانامەی لە بواری زانست بەشی جیۆلۆجیدا هەیە، بڕوانامەكەی تاڕادەیەك لە پۆستەكەیەوە نزیكە، بەڵام ئەزمونی كاركردنی لەناو حكومەت كەمە، ئەو لە كابینەی هەشتەمدا تەنیا (ساڵێك‌و سێ) مانگ لە پۆستی وەزارەتی ئەوقاف مایەوە، بەهۆی ناكۆكییەكان لەسەر یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ وەزیرەكانی تری بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەریكرد‌و جارێكی تر نەگەڕایەوە بۆ وەزارەتەكەی. بڕوانامەی ناوەندی لە ئەنجومەنی وەزیراندا لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، نزمترین بڕوانامەی وەزیرەكان، بڕوانامەی (ناوەندی)یە، عەبدوڵای حاجی مەحمود كاندیدی پۆستی وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان یەكێك لەو كاندیدانەیە كە بڕوانامەی ناوەندی هەیە، بەڵام وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، زمانی (فارسی) بەباشی دەزانێت. عەبدوڵای حاجی مەحمود برای محەمەدی حاجی مەحمود سكرتێری حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستانە، تەمەنی (49 ساڵ)ە، دوو خول ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و نوێنەرایەتی تاكە كورسییەكەی حزبی سۆسیالیستی كردووە. عەبدوڵای حاجی مەحمود سەرباری ئەوەی بڕوانامەكەی نزمە، بەڵام زۆر نامۆ نییە بە كاروبارەكانی تایبەت بە پۆستی وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان، بەوپێیەی لە دوو خولی پەرلەماندا جارێك ئەندام‌و جارێكی تر بڕیاردەری لیژنەی (شەهیدان‌و ئەنفالكراوان‌و جینۆساید‌و زیندانیانی سیاسی) بووە. هەورامییەك لە وەزارەتدا محەمەد سەعید عەلی ناسراو بە "حەمەی حەمە سەعید" تاكە هەورامییە لە پۆستی وەزارەتدا لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، واتە شوێنی ئاشتی هەورامی لە كابینەی نوێدا وەكو نوێنەری هەورامییەكان پڕكردوەتەوە. ئەم پیاوە پێشمەرگەی دێرین‌و ئەندامی سەركردایەتی یەكێتییە، بڕوانامەی ناوەندی هەیە‌و كاندیدە بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری. دوای كاندیدكردنی بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان رەخنەی زۆری لێگیرا، بەتایبەتی لەبارەی بڕوانامەكەی‌و وێنەیەك كە بە چەكەوە گرتویەتی، بەڵام ئەم پیاوە خاوەنی چەند بەرهەمێكی نوسین‌و وەرگێڕانە. تەمەنی (57 ساڵ)ە، زۆر پۆستی حزبی بەڕێوەبردووە، بەڵام ئەمە یەكەمین ئەزمونی كاركردنیەتی لەناو حكومەتدا. خەونێكی لەبارچوو كاندیدی پۆستی وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو (بێگەرد تاڵەبانی)یە. ئەم خاتوونە یەكێكە لە كارەكتەرە ژنە دیارەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، یەك خول ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و لەو خولەدا ماوەیەك سەرۆكی فراكسیۆنی حزبەكەی بووە. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا جارێكی تر سەركەوتەوە بۆ پەرلەمان‌و كاندیدی بەهێزی حزبەكەی بوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی ئەم خولەی پەرلەمان، بەڵام ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی رێواس فایەقی بۆ پۆستەكە كاندیدكرد، بێگەرد تاڵەبانی خەونی سەرۆكایەتی پەرلەمانی لەدەستچوو، بەڵام بە پێدانی وەزارەتی كشتوكاڵ قەرەبوو كرایەوە. تەمەنی (41 ساڵ)ە‌و بڕوانامەی لە بواری بایۆلۆژیدا هەیە، بەپێی سیڤییەكەی هەردوو زمانی عەرەبی‌و فارسی دەزانێت. پڕبەپێستی وەزارەت دانا عەبدولكەریم كاندیدی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە، بەپێی سیڤی شایستەترین كاندیدە بۆ پۆستەكەی. ئەم پیاوە كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕان، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە بواری ئەندازیاری شارستانیدا هەیە، كە بەتەواوەتی لەگەڵ پۆستی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەدا گونجاوە. دانا عەبدولكەریم ماوەیەك لێپرسراوی پرۆژەكانی پارێزگای سلێمانی بووە‌و بەشداربووە لە دروستكردنی چەند پرۆژەیەكدا لە سنوری سلێمانی. تەمەن (46 ساڵ)ە، وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، زمانەكانی عەرەبی‌و ئینگلیزی دەزانێت. دواین كاری سیاسی ئەم پیاوە لەناو بزوتنەوە گۆڕاندا، بەرپرسی (فایلی حكومەت)ە لە ژووری پەرلەمان‌و حكومەت. هاودیدێك بۆ خوێندنی باڵا كاندیدی پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا (ئارام محەمەد قادر)ە كە برای (عەدنانی حەمەی مینا) ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە. ئەم پیاوە تەمەنی (46 ساڵ)ە، پێشتر یەكجار كاری حكومی تاقیكردوەتەوە‌و ماوەیەك جێگری بەڕێوەبەری گشتی بووە لە وەزارەتی مافی مرۆڤ. بڕوانامەی دكتۆرای لە ئەدەبیاتدا هەیە، بەڵام لەناو یەكێتی پۆستی جێگری بەرپرسی مەكتەبی شەهیدانی بەدەستەوە بووە، وەكو خۆی دەڵێ زمانەكانی (عەرەبی‌و فارسی‌و ئینگلیزی) دەزانێت. ئارامی حەمەی مینا یەكێك لەوانە بوو كە لەگەڵ بەرهەم ساڵح لە یەكێتی جیابووەو لە "هەڤاڵ"ەوە بوو بە "هاودید" لە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری، كاتێك بەرهەم ساڵح گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەویش گەڕایەوە بۆ ناو حزبی دایك‌و كاندیدبونیشی بۆ پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا لەسەر باڵەكەی بەرهەم ساڵح ئەژماردەكرێت. گەنجترین وەزیر گەنجترین وەزیر لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا، (ئانۆ جەوهەر عەبدولمەسیح)ە، ئەم پیاوە ئەندام ناوچەی پارتییە، بەڵام لەسەر پشكی مەسیحییەكان كاندیدكراوە بۆ وەرگرتنی پۆستی گواستنەوە‌و گەیاندن كاندیدكراوە. تەمەنی ئەم پیاوە (35 ساڵ)ە، بەپێی قسەی خۆی ئەندامی یەكێك لە بنەماڵە رەسەنەكانی ناوچەی عەنكاوەی هەولێرە. قوتابی دكتۆرایە لە بواری سیاسەت‌و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان، بڕوانامەكەی هیچ پەیوەندییەكی بەو وەزارەتەوە نییە كە بۆی كاندیدكراوە. پەروەردە لە دەستی بەرپرسی لقێكدا كاندیدی وەزیری پەروەردە (ئالان حەمەسەعید)ە، ئەم پیاوە ئێستا بەرپرسی لقی 21ی پارتییە، لەناوەندی پەروەردەدا كەسایەتییەكی ناسراو نییە. خەڵكی سلێمانییە‌و تەمەنی (38ساڵ)ە‌و بڕوانامەكەی (قوتابی دكتۆرا لە زانستە سیاسییەكان) هیچ پەیوەندییەكی بە بواری پەروەردەوە نییە، خۆی سەربە وەزارەتی خوێندنی باڵایە‌و لە زانكۆی هەڵەبجە مامۆستایە. كاندیدێكی گونجاو كاندیدی وەزیری تەندروستی (سامان حسێن بەرزنجی)یە، ئەم پیاوە پارتییە‌و تەمەنی (41 ساڵ)ە. لەڕووی بڕوانامەوە كاندیدێكی گونجاوە بۆ ئەو پۆستەی كە بۆی دانراوە، دكتۆرای لە تەندروستی كۆمەڵدا هەیە‌و بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی هەولێرە، لە چەند نەخۆشخانەیەكیش پزیشكی نیشتەجێی خولاوە. لە پاراستنەوە بۆ شارەوانی كاندیدی وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار (ساسان عوسمان عەونی)یە‌و سەربە پارتییە. بڕوانامەكەی تاڕادەیەك نزیكە لەو پۆستەی كە بۆی دانراوە، ماستەری لە كارگێڕی كارو ئیكۆنۆمی لە زانكۆی ئەمیانسی فەرەنسی بەدەستهێناوە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، تەمەنی (49ساڵ)ە‌و لەماوەی ساڵانی (2005 بۆ 2009) بەڕێوەبەر بووە لە ئاژانسی پاراستن، واتە كەسێكی نزیكە لە مەسرور بارزانی سەرۆكی داهاتووی حكومەتەوە. پیرترین وەزیر پیرترین كاندید (فەرسەت ئەحمەد عەبدوڵا) كاندیدی وەزیری دادە، كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئەم پیاوە تەمەنی (73ساڵ)ە‌و خەڵكی دهۆكە، سیڤییەكەی لە وەزیرەكانی تر قەرەباڵغترە. لە ساڵی 1970وە چووەتە ناو كاری حكومییەوە، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە حقوقدا هەیە. لەدوای ساڵی 2003 ماوەیەك یاریدەدەری یاسایی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بووە لە ئەنجومەنی حوكمی عێراق، بەشداری لە چەندین پرسی یاسایی‌و دەستوریدا كردووە. پزیشك لە وەزارەتی پلاندانان بۆ وەزارەتی پلاندانان-یش پزیشكێك كاندید كراوە كە ناوی (دارا رەشید مەحمود)‌و تەمەنی (43 ساڵ)ە. ئەم پیاوە بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە هەناو و نەشتەرگەری گشتیدا هەیە، بڕوانامەكەی لەگەڵ ئەو پۆستەدا گونجاو نییە كە بۆی كاندید كراوە. سەربە كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی یەكێتییە‌و لەسەر ئەو كورسیە دانیشتووە كە پێشتر بۆ دەرباز كۆسرەت رەسوڵ ئامادەكرابوو. ئەم پیاوە دەبێت بە ئەندامی ئەنجومەنی نەوت و گاز لە كابینەی نوێی حكومەتدا، ئەگەر ئەو ئەنجومەنە كارابكرێتەوە، چونكە وەزیری پلاندانان ئەندام دەبێت لە ئەنجومەنەكەدا.

راپۆرت: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە     وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ       ئێران رایگەیاند ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەشكێنێت كە ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوای ئیمزای كرد‌و رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم لەو رێژەیە زیاتر بەرزدەكاتەوە كە لە رێككەوتنەكەدا رێگەی پێدراوە‌و بریتیە لە رێژەی 3.67%. یۆرانیۆم چۆن دەپیتێنرێت؟  ئەو یۆرانیۆمە خاوەی كە لە كانەكاندا دەردەهێنرێت رێژەی لەسەدا یەكی (ئەكسیدی یۆرانیۆم)ی تێدایە،  ئەمە ئەو مادە سەرەتاییەیە كە بۆ پرۆسەی بەرهەمهێنانی وزە پێویستە. یۆرانیۆمی خاو بە مادەی كیمیایی تر چارەسەردەكرێت بۆ دەرهێنانی ئۆكسیدی یۆرانیۆم‌و دروستكردنی ئەو مادەیەی كە پێی دەوترێت " كێكە زەردەكە" كە هاڕاوەیەكە‌و رێژەی 80%ی بریتیە لە ئۆكسیدی یۆرانیۆم. پێش بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە وێستگە ئەتۆمییەكان یان بۆمبەكاندا، پێویستە سەرەتا‌و یەكەمجار یۆرانیۆمەكە بپیتێنرێت، ئەوەش لەبەرئەوەی یۆرانیۆمی سروشتی بڕێكی زۆر كەم لە (یۆرانیۆم – 235)ی تێدایە كە ناوكەكانی بە ئاسانی پارچەپارچە دەبن‌و بڕێكی زۆر وزە بەرهەمدەهێنن. (یۆرانیۆم – 235) جۆرێكە لە یۆرانیۆم، ژمارەی گەردیلەكانی 235ەو جیاوازە لە یۆرانیۆمی سروشتی (یۆرانیۆمی – 238) لە رووی ژمارەی نیوترۆنەكانی نێو ناوكی گەردیلەكانیان. یۆرانیۆمی خاو تەنها رێژەی 0.7% ی ( یۆرانیۆم- 235)یی تێدایە‌و ئەوی تری كە دەمێنێتەوە بریتیە لە ( یۆرانیۆم- 238). بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم ( كێكە زەردەكە) دەگۆڕدرێت بۆ گازێك كە بە " یۆرانیۆم هیكسافلۆراید" ناودەبرێت‌و پاشان دەخرێنە ناو ئامێری سێنتەر فیوچ كە بە خێراییەكی زۆر دەسوڕێتەوە‌و بەوەش یۆرانیۆم- 238 دەچێتە دەرەوە‌و یۆرانیۆم – 235 دەمێنێتەوە كە كێشی سوكترە. یۆرانیۆم‌و چەكی ئەتۆمیی ئەو یۆرانیۆمەی لە وێستگە ئەتۆمییەكاندا بەكاردەهێنرێت بە رێژەی 4% پیتێنراوە، بەڵام بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی دەبێت بە رێژەی 90% بپیتێنرێت. بە گوێرەی دەقی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییەی كە ئێران ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا ئیمزایكرد، نابێت یۆرانیۆم بەرێژەی 3.67% زیاتر بپیتێنێت، بەڵام تاران رایگەیاند پابەندی ئەوە نابێت‌و رێژەی پیتاندن بەرزدەكاتەوە‌و هیچ بەربەرستێكی تەكنیكیش لەبەردەمیدا نییە تا رێگری لێبكات، چونكە قۆناغەكانی سەرەتای پیتاندنی یۆرانیۆم زۆرترین هەوڵ‌و وزەی پێویستەو هەتا رێژەی پیتاندنەكە بەرزببێتەوە پرۆسەكە ئاسانتر دەبێت. لە پرۆسەی پیتاندنی یۆرانیۆمدا بەڕێژەی 90%، نیوەی هەوڵ‌و وزەی بەگەڕخراو دەڕوات بۆ بەرزكردنەوەی رێژەی پیتاندنەكە لە 0.7%ەوە بۆ 4% و دوای گەیشتن بە رێژەی 20%ی پیتاندن, كە بە (یۆرانیۆمی بەرز پیتێنراو) ناودەبرێت، پرۆسەكە بۆ بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەرێژەی 90% تەواوبووەو هەتا رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم زیاتربێت، ئەو بڕەی كە لە بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەكاردەهێنرێت كەمتر دەبێتەوەو بۆ دروستكردنی چەكێكی ئەتۆمی لە یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 20% بڕی 400 كیلۆگرام بەكاردەهێنرێت، بەڵام لەكاتی بەركارهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 90% بڕەكە بۆ 28 كیلۆگرام كەمدەبێتەوە.