( درەو میدیا): لەدوای هەڵبژاردنەكانی 12 ئایاری پەرلەمانی عێراق و ڕاگەیاندنی ئەنجامە بەراییەكان، بەدرێژایی ئەو مانگە و مانگی حوزەیران، شەقامی عێراقی بە گشتی و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی دووچاری شڵەژانێكی سیاسی گەورە بوو، بەتایبەتی دوای ئەوەی ژمارەیەك هێزی سیاسی لە هەرێم و كۆمەڵێك هێز و كەسایەتی لە ناوچە سونییەكان هاواری ساختەلێكردنیان لێبەرزبوەوە. بەشێكی زۆری چاودێران كۆكن لەسەر ئەوەی ئەنجامەكان بۆ زۆرێك شۆك هێنە رو چاوەڕواننەكراوبون، بەوپێیەی هەندێك هێز لە هەرێمی كوردستان دەبوایە سزا بدرانایە، بەڵام بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو خەڵك پاداشتی كردن، لانی كەم ئەنجامی هەڵبژاردنەكان ئەم واقیعەی چەسپاند، ڕەنگە هەر ئەمەش بێت هۆكاری ئەوەی كە گومانێكی زۆر لەسەر ئەنجامەكان دروستبوو، ئەو ڕایەی كە پێیوابوو ساختەكاریی كراوە لە هەڵبژاردنەكان بە  جۆرێك لە جۆرەكان نزیكتر بوو لە حەقیقەتەوە، بەڵام وەك هەندێكی تر دەڵێن ئەمە هیچ لەو ڕاستیە كەمناكاتەوە كە جگە لەوەی بەشێكی زۆر هاوڵاتیان بایكۆتی پرۆسەكەی هەڵبژاردنیان كرد، بەشێكی تریشان سزای ئەو هێزانەیاندا كە پێشتر خۆیان وەك بەرگریكار لە خەڵك و مافەكانیان ناساندووە، بەوپێیەی لە زۆر ڕووەوە پاشەكشێیانكردوە لە دروشم و بانگەشەكانی ڕابردوویان. پەرلەمانی عێراق مەیدانی شەڕەكە بو  هاوشانی شڵەژانی شەقام، پەرلەمانی عێراق لەو ماوە یاساییەی دیاریكراوەی كە لەبەردەمیدا مابوو، بوە چەق و گۆڕەپانی سەرەكی  ململانێیەكان، بەو پێودانگەی لایەنی سەرەكی پەیوەندیدار بوو بە پرۆسەكە. كوتلە سیاسییەكان وەك هەمیشە دابەشی دووبەرە ببون بەشێوەیەكی گشتی، بەرەیەكیان تەواوی هەوڵكانی خستەگەڕ بۆ هەڵوەشانەوە پرۆسەكە یان لانی كەم بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان و زۆرێك لەو ڕێكارانەی تر كە بەهۆكاریان دەزانی بۆ گەڕاندنەوەی دەنگەكایان وەك خۆیان بانگەشەیان بۆ دەكرد، لایەنی بەرامبەریش كە بریتیبوو لەو هێزانەی كە لە ئەنجامەكان ڕازیبوون، ئەمانیش بەدوو ئاراستە دژایەتی هەنگاوەكانی بەرەی بەرامبەریان دەكرد، هەندێكیان بەتایبەت هێزە شیعەكان ژێر بەژێر دژی هەنگاوەكانی بەرەی یەكەم بوون، هەندێكی تریشیان وەك یەكێتی و پارتی بەئاشكرا دژایەتیان دەكرد. شیعەكان ترسی گەورەیان هەبوو بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان كاتێكی زۆر بخایەنێت، بەوەش پرۆسەی سیاسی مەترسی بكەوێتە سەر كە ئەوان بڕیاردەری یەكەمن تیایدا، وێڕایی ئەوەی زۆرینەی كورسییەكانی خولی داهاتوشیان بەدەستهێنابوو،  هیچ مەترسییەك لەسەر پێگە و ڕۆڵی ئایندەیان نەبوو، یەكێتی و پارتیش وەك براوەی یەكەم و دووەم لە كوردستان ترسیان هەبوو ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان لە كورسیەكانیان كەمبكاتەوە بە تایبەتی لە كەركوك و موسڵ،ترسی گەورەشیان هەبوو كە دەنگدانی تایبەت و دەرەوە هەڵبوەشێتەوە كە ڕێژەیەكی بەرچاو دەنگیان تیادا بەدەستهێنابوو. ڕێكارەكان گیرانەبەر بەڵام ئەنجام شەرتە     پەرلەمانی عێراق تا دواین ڕۆژی مانگی حوزەیرانی ڕابردوو كە دوا ڕۆژی ماوەی یاسایی خولی پێشوی یاسادانان بوو بەردەوام بوو لە گرتنبەری ڕێكارەكان، دەسەڵاتی دادوەریی كۆمەڵیك دادوەری لەجێی كۆمسیاران دیاریكرد و كارەكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنی عێراقی هەڵپەسارد، دوای بڕەیارەكانی دادگای فیدراڵی بڕیاری ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان پەسەندكرا، بەڵام لەبری لەسەدا سەدی سندوقەكان وەك ئەوەی پەرلەمان بڕیاری لێدابوو، تەنها دەنگی ئەو سندوقانە بەدەست بژێردرانەوە كە تانەیان لێدرابوو، ناوەڕاستی مانگی ڕابردوو پڕۆسەی بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان پێكرد و چەند هێزێكیش لە كوردستان پرۆسەكەیان ڕەتیانكردەوە، بەوپێیەی ئەو بنەمایانەی تیادا فەراهەمنەكراوە كە پێویستە لە پرۆسەكەدا بێت. ڕۆژی 8 ئەم مانگە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان(دادوەرەكان) ئەنجامی كۆتایی بژاردنەوەی دەستی دەنگەكانیان لە پارێزگایانە ڕاگەیاند كە تانە لە ئەنجامەكانی درابوو، بەپێی ئەو ئەنجامانەش هیچ گۆڕانكارییەك لە كورسی هێزەكان لە هەرێمی كوردستان ڕوینەدا و كورسی هێزەكان وەك خۆیان مانەوە ، لە پارێزگاری زیقار كاندیدێك چوەتە شوێنێكی كاندیدێكی تر لە هەمان لیست، لە پاێزگاكانی نەینەواو و سەڵاحەدین و ئەنباریش بەهەمان شێوە، تەنها لە پاێزگای بەغداد كورسیەك لە لیستێكەوە چووە بۆ لیستێكی تر.  ژماردنی ئەلكترۆنی و دەستی وەك یەكبون بەپێی ئەو ئەنجامانەبێ كۆمسیۆنی هەڵبژاردن ڕایگەیاندوون، بژاردنی ئەلیکترۆنی دەنگەكان و بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان تائاستێكی زۆر لەیەكەوە نزیك بوون، لە پارێزگانی هەولێر ، سلێمانی ، دیوانیە ،  موسەننا ، نەجەف  ، بابل  ، دهۆك ، دیالە ،  كەربەلا ، كەركوك ، بەسرە ، میسان  و واست، 100% ئەنجامی ئامێرە ئەلیکترۆنییەكان و بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان وەك یەك بوون، ئەمە بەپێی بەیاننامەیەكی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق. لە پارێزگای بەغدا 99% ئەنجامەكان هاوشێوبون، جگە لە گواستنەوەی كورسیەك لە هاوپەیمانی بەغدادەوە بۆ ئیئتیلافی فەتح و گۆڕینی چوار كاندید لە هەمان لیست لە چوار پارێزگای تر. بەشداری دەكەن یان بایكۆت ئەوهێزانەی لە هەرێمی كوردستان تانەیان لە پرۆسەی هەڵبژاردن دا و ڕۆڵی دیاریان گێڕا لە سەپاندنی بڕیاری بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان لە پەرلەمانی عێراق (بزوتنەوەی گۆڕان ، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسیی و دادپەروەری)، هەموو هێلكەكانیان خستبووە سەبەتەی بژاردنەوەی دەستی و ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردن، تا بڕیار لەبارەی بەشداری یان بایكۆتی پرۆسەی سیاسی بدەن لە عێراق. لەگەڵ ئەوەی لەسەروبەندی ڕاگەیاندنی ئەنجامەكاندا دەنگی زاڵی ناو ئەو هێزانە بایكۆتی پرۆسەی سیاسی بوو، بەڵام لەدوای دوو ڕۆژ لە ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی، تائێستا هەڵوێستی ڕەسمی ئەم هێزانە دیارنیە ئاخۆ بەشداری دەكەن لە پرۆسەی هەڵبژاردن و ئەنجامەكان قبوڵدەكەن یان پرۆسەی سیاسی بایكۆت دەكەن، دوای ئەوەی نەیانتوانی لە هەوڵی گەڕاندنەوەی دەنگی دەنگدەرانیان سەركەوتووبن، وەك ئەوەی پێشتر بەڵێنیان دابوو، وێڕایی گرتنەبەری سەرجەم ئەو ڕێكارانەشی لەدەستیان هات. ئێستا هێزە ناڕازییەكان جارێكی دیكە ئەم ئەنجامەشیان رەتكردەوە, قسەكە لەسەر ئەوەیە هێزە باڵادەستەكانی عێراق و دۆخی ناوچەكە بەرگەی ئەوە دەگرێت كە ئەم دۆخە درێژە بكێشێت, یاخود رەتكردنەوە و تێهەڵچونەوە بە هەمان رێكارەكانی رابردوو ئەنجامێكی نوێ ئەدا بەدەستەوە كە بە دڵخوازی ئەوان بێت؟

ماوەی سێ رۆژە عادل مەلا ساڵح ئەندامی سەركردایەتی حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان و بەرێوەبەری ناحیەی بەمۆ بەتۆمەتی وەرگرتنی بەرتیل ( رشوە ) راگیراوەو دەستگیركراوەو تا رۆژی 23ی مانگ دەخایەنێت,لە بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی گەرمیان. شەرچاوەیەكی ئەمنی لە گەرمیانەوە بە درەو میدیای راگەیاند: ئەو تۆمەتەی كە روبەرووی عادل مەلا ساڵح كراوەتەوە بە پێی مادەی ( 307 ) لە یاسای سزادانی عێراقی كە تایبەتە بەوەرگرتنی بەرتیل ( رشوە) راگیراوە, تۆمەتەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو كاتەی بەرێوەبەری ناحیەی ئاوە سپی بووە تۆمەتی ئەوەی لەسەرە كە بەرتیلی لە كۆمپانیایەكی توركی وەرگرتووە. 

درەو میدیا: بەپێی ئەنجامی كۆتایی ئەژماری دەستی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە پارێزگای سلێمانی دەنگی تەواوی لیستەكان كەمیكردووە. یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەپێی ئەنجامی ئەلكترۆنی (267,442 ) دەنگی هێنابوو بەڵام لە ئەژماری دەستیدا (259,378 ) دەنگی هێناوە واتا ( 8064 ) دەنگ كەمیكردووە بزوتنەوەی گۆڕان بەپێی ئەنجامی ئەلكترۆنی (156,973 ) دەنگی هێنابوو بەڵام لە ئەژماری دەستیدا (154,947 ) دەنگی هێناوە واتا ( 2026 ) دەنگ كەمیكردووە هێزەكانی تریش بە پێی ئەم خشتەیەی خوارەوە كەمیكردووە 

درەو میدیا:  بەپێی ئەنجامی كۆتایی ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە لەلایەن کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەوە راگەیەنراوە, هیچ گۆڕانکارییەک لە کەرکوک و پارێزگاکانی هەرێم ڕووی نەداوە. هەولێر 1- پارتی 8 كورسی 2- یەكێتی 2 كورسی 3- نەوەی نوێ 2 كورسی 4- گۆڕان 1 كورسی 5- هاوپەیمانی 1 كورسی  6- كۆمەڵی ئیسلامی 1 كورسی سلێمانی 1-یەكێتی 8 كورسی 2-گۆڕان 4 كورسی 3- نەوەی نوێ 2 كورسی 4- كۆمەڵی ئیسلامی 1 كورسی 5- پارتی 1 كورسی 6- یەكگرتوو 1 كورسی 7-هاوپەیمانی 1 كورسی دهۆك 1- پارتی 10 كورسی 2- یەكگرتوو 1 كورسی 3- هاوپەیمانی رافیدەین 1 كورسی كەركووك 1-یەكێتی 6 كورسی 2-هاوپەیمانی عەرەبی 3 كورسی 3-بەرەی توركمانی 3 كورسی نەینەوا 1-هاوپەیمانی نەسر 7 كورسی 2-پارتی 6 كورسی 3-هاوپەیمانیی نیشتمانی 4 كورسی 3-نەینەوا ناسنامەمانە 3 كورسی 4- هاوپەیمانی فەتح 3 كورسی 5- هاوپەیمانی بڕیاری عێراق 3 كورسی 6- جەماوەری نیشتمانی 2 كورسی 7- رێبازی دیموكراتی 1 كورسی 8- یەكێتی 1 كورسی 9- تەمەدوون 1 كورسی دیالە 1- فەتح 3 كورسی 2- هاوپەیمانی قەرار 3 كورسی 3- هاوپەیمانی نیشتمانی 3 كورسی 4- سائیروون 2 كورسی 5- نەسر 1 كورسی 6- رەوتی حیكمە 1 كورسی 7- یەكێتی 1 كورسی  

( درەو میدیا): بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە نوسراوێكدا كەلە 7/8/2018 دەرچووەو ئاراستەی پۆلیسی چەمچەماڵكراوە داوای دەستگیركردنی عەبدوڵای كوێخا موبارەك دەكات.  بەپێی نوسراوەكەی بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی/ جوڵانەوەی تاوان/ تاوان, بە ژمارە ( 18299) لە 17/7/2018 كە بۆ بنكەی پۆلیسی چەمچەماڵ نێردراوە داوای دەستگیركردنی ( عەبدوڵای كوێخا موبارەك) دەكات و نوسراوەكە ئاماژەی بەوەشكردووە باژێروانی مەكۆی چەمچەماڵی بزوتنەوەی گۆڕان, لەبەرئەوەی فەرمانی دەستگیكردنی هەیە, دەستگیری بكەن. پێشتر عەبدوڵای كۆێخا موبارەك لە نوسێنێكدا رەخنەی توندی لە كۆسرەت رەسوڵ عەلی گرتبوو, هەربۆیە ناوبراو لەرێگەی بریكار و پارێزەرەكانیەوە سكاڵای یاسایی تۆماركردووە. عەبدوڵای كوێخا موبارەك كە باژێروانی چەمچەماڵی بزوتنەوەی گۆڕان بوو لە مانگی رابردوودا دەستی لەكاركێشایەوە.  

(درەو میدیا): بەناوبانگترین ئامار كە كرابێت بۆ دیاریكردنی ژمارەی ئەو كەسانەی كە بە زمانێكی دیاریكراو قسە دەكەن بریتیە لە ئامارەكانی كتێبی " راستییەكانی جیهان" كە لەلایەن دەزگای هەواڵگری ئەمریكاوە نوسراوە لەگەڵ كتێبی " ئینكارتا" و " ئیتنۆلۆج". زۆرینەی ئامارەكان كۆكن لەسەر ریزبەندی ئەو 10 زمانەی كە زۆر بەربڵاون لە رووی ژمارەی بەكارهێنەران و ژمارەی دانیشتوان لە جیهاندا و ریزبەندییەكەش بەمشێوەیەیە: 1-    پلەی یەكەم زمانی ئینگلیزیی:  رێژەی ئەو كەسانەی لە جیهاندا قسەی پێدەكەن دەگاتە 25% و ژمارەیان زیاترە لە یەك ملیارۆ و 800 ملیۆن كەس، زمانی فەرمییە لە ژمارەیەك وڵاتانی جیهان و قسەكەرانی خەڵی وڵاتی نیوزەلەندا، ئەمریكا، ئوسترالیان ئینگلتەران زیمبابۆی ، ناوچەی دەریای كاریب، هۆنگ كۆنگ، ئەفریقای باشوور و كەنەدا، جگە لە دانیشتوانی ئەم وڵاتانە چەندین ملیۆن كەسی تر لە جیهاندا قسەی پێدەكەن و زمانی دووەمە لە چەند وڵاتێكدا. 2-    پلەی دووەم زمانی ماندەرین " چینی": رێژەی ئەو كەسانەی قسەی پێدەكەن 18.05% و ژمارەیان لە ملیارێك كەس زیاترە، زمانی فەرمیی چینە كە زۆترین ژمارەی دانیشتوانی هەیە لە جیهاندا و زمانی چینی ئەلف و بێی دیاریكراوی نیە، بەڵكو سیمبوڵی رونكردنەوەیی بەكاردەهێنن و هەر وشەیەك وێنەیەكی تایبەتی هەیە و جگە لە چین لە تایوان و سەنگاپورەش قسەی پێدەكرێت و چەندین زاراوەشی هەیە. 3-    پلەی سێیەم زمانی هیندیی: رێژەی ئەوانەی قسەی پێدەكەن نزیكەی 11.51%ی دانیشتوانی جیهان پێكدەهێنن، زمانی فەرمییە لە هیندستان و دوورگەكانی ڤیجی و لە دەرەوەی هیندستانیش لە نیپاڵ و ئەفریقای باشوور و مۆریشیۆس و یەمەن و ئۆگەندا و هەتا ئەمریكاش قسەی پێدەكرێت. 4-    پلەی چوارەم زمانی عەرەبی: رێژەی قسەكەرانی 6.6%ی دانیشتوانی جیهانە، یەكێكە لە كۆنترین زمانەكانی جیهان،  زۆرینەی دانیشتوانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا قسەی پێدەكەن، بە تایبەتی وڵاتە عەرەبییەكان، جگە لەوەش بەهۆی ئەوەی زمانی قورئانە چەندین ملیۆن كەسی تر فێری بوون و بەكاریدەهێنن، لە ساڵی 1974دا وەك شەشەمین زمانی فەرمیی لە نەتەوە یەكگرتووەكان ناسێندرا. 5-    پلەی پێنجەم زمانی ئیسپانیی:  رێژەی قسەپێكەرانی 6.25% ە و ژمارەیان نزیكەی 400 ملیۆن كەسە، لە وڵاتانی ئەمریكای ناوەڕاست و باشوور و ئیسپانیا و كوبا و بەشێك لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا قسەی پێدەكرێت. 6-    پلەی شەشەم زمانی روسیی: رێژەی بەكارهێنەرانی 3.95%ی دانیشتوانی جیهانە و لە وڵاتەكانی یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو نیشەجێن، وەك روسیا، بیلا روسیا، كازاخستان، زمانی روسیی یەكێكە لە بەربڵاوترین زمانە سلاڤییەكان و یەكێكە لە زمانە رەسمییەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان و لە وڵاتانی وەك ئۆكرانیان لاتڤیا، ئیستۆنیا و لیتوانیشا بەكاردەهێنرێت، بەڵام زمانی رەسمیی نیە.  7-    پلەی حەوتەم زمانی پرتوگالیی: رێژەی بەكارهێنەرانی دەگاتە 3.26% ی ژمارەی دانیشتوانی جیهان و بەسەر بەرازیل، پرتوگال و ئەنگۆلا و ڤەنزوێلا و مۆزەمبیقدا دابەشبوون. ئەم زمانە لە سەدەی 16ی و شانزەی زاینیداو لەكاتی دەركەوتنی پرتوگال وەك هێزێكی داگیركەر لە هەموو جیهاندا بڵاوبووەوە و لە بەرازیلەوە درێژبوەوە بۆ ماكاو و چین و هیندستان، ئێستا یەكێكە لە زمانە رەسمییەكانی جیهان و گەورەترین زمانیشە لە ئەمریكای باشوور لەرووی ژمارەی بەكارهێنەرانییەوە، زمانی پرتوگالی زمانی رەسمییە لە چەند وڵاتێكی ئەوروپا و لە نۆ وڵاتی جیهاندا زمانی رەسمییە. 8-    پلەی هەشتەم زمانی بەنگالی: رێژەی بەكارهێنەرانی 3.19%ی دانیشتوانی جیهان پێكدەهێنێت و  نزیكەی 120 ملیۆن كەسیان كۆی دانیشتوانی بەنگلادیشە و هەروەها لە ویلایەتی بەنگالی خۆرئاوای هیندستان  بەكاردەهێنرێت و سەر بە زمانە هیندۆ ئارییەكانە وەك هیندیی و ئۆردۆ و سەندیی كە بنچینەیان سانسكریتییە. 9-    پلەی نۆیەم زمانی فەرەنسیی: 30.5%ی دانیشتوانی جیهان قسەی پێدەكەن، لە 32 وڵات زمانی رەسمییە، زۆرینەی ئەوانەی كە وەك زمانی دایك بە فەرەنسیی قسەدەكەن لە فەرەنسا دەژین و ئەوانی تریش بەسەر كەنەدا، سویسران ئەفریقان لۆكسمبۆرگ و مۆناكۆدا دابەشبوون. 10- پلەی دەیەم زمانی ئەڵمانیی: رێژەی قسەكەرانی 2.77%ی دانیشتوانی جیهان پێكدەهێنن، و سەر بە زمانەكانی جەرمانیی خۆرئاوایە و یەكێك لە بەربڵاوترین زمانەكان لە یەكێتی ئەوروپا و لە ئەڵمانیا و نەمسا و بەشێكی سویسرا و بەلجیكا قسەی پێدەكرێت. سەرچاوە: روسیا الیوم  

(درەو میدیا): برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژ بە داعش رایدەگەیەنێت دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنەكان پرسێكی تایبەتی ناوخۆیی هەرێمی كوردستانە. مەكگۆرگ لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" سەرۆك وەزیران بارزانی راست دەكات، ئێمە روونمانكردەوە كە دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنەكان پرسێكی ناوخۆییە و لە كۆتاییدا سەركردەكانی هەرێمی كوردستان و پەرلەمانەكەی دۆخی هەرێم و عێراق لەبەرچاودەگرن و هەر دەنگۆیەكیش پێچەوانەی ئەوە بێت راست نیە". لە چەند رۆژی رابردوودا بەرپرسانی بەشێك لە حزبەكانی هەرێمی كوردستان رایانگەیاند كە مەكگۆرك داوایكردووە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە بڕیاری 30 مانگی ئەیلولی داهاتوو بكرێت دوابخرێت و لە كۆنفراسێكی رۆژنامەوانیدا نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم رایگەیاند ئەو هەواڵانە راست نین كە باس لەوەدەكەن مەكگۆرك داوای دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی كردووە. https://twitter.com/brett_mcgurk/status/1027216906774896642  

(درەو میدیا): رۆژنامەكانی توركیا رایانگەیاند لێكۆڵینەوەی دادوەریی تایبەت بە هەوڵی كودەتا شكستخواردووەكەی هاوینی 2016 ئاشكرایكردووە كە بەرپرسێكی سەربازیی باڵای ئەمریكا بەناوی " جۆن" لە ئامادەكردنی بەیاننامەی كودەتا شكستخواردووەكەی شەوی 15ی تەمموزی 2016ی توركیاوە تێوەگلاوە. بە گوێرەی میدیاكانی توركیا، دەسەڵاتی دادوەری توركیا لێكۆڵینەوە لەناوی دوو كەس دەكات كە دوای كودەتاكە ئەركەكانیان لە توركیا كۆتاییهاتووە، كە بریتین لە جۆن باس باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە ئەنكەرە و فەرماندەی پێشووی هێزەكانی ئەمریكا لە بنكەی ئەرنچەرلیك جۆن وۆڵكەر. بە گوێرەی لێكۆڵینەوەكان، بەیاننامەی كودەتاكە كە بۆ یەكەكانی سوپای توركیا نێردراوە لە ئیمەیلی " حسێن عومەر" ەوە نێردراوە، بەڵام بەیاننامەكە 7ی تەمموز ئامادەكراوە، واتە هەفتەیەك پێش كودەتاكە و شەوی 15ی تەمموزی 2016 كەمێك دەستكاریی كراوە. داواكاری گشتی توركیا گەیشتوەتە ئەو ئەنجامەی كە یەكەمین بەیاننامەی كودەتاچییەكان لە ئیمەیلی " حسێن عومەر" ەوە نێردراوە كە لە سێ‌ لاپەڕی وۆرد پێكهاتووە و رۆژی 7ی تەمموزی 2016 ئامادەكراوە و كاتژمێر 22:45 خولەكی شەوی كودەتاكە 15ی تەمموزی هەمان ساڵ كەمێك گۆڕانكاریی تێداكراوە. لێكۆڵینەوەكان جەختیشیدەكەنەوە كە لە خانەی ئامادەكەری بەیاننامەكە ناوی " جۆن" هەیە كە ئاماژە بەوەدەكات بەیاننامە راستەقینەكە لە كۆمپیوتەرێكەوە نوسراوە كە بەكارهێنەرەكەی ناوی " جۆن" ە ، ئەو كۆمپیوتەرەش لەناو سەرۆكایەتی ئەركانی سوپای توركیادا نەدۆزراوەتەوە، ئەوەش ئەوەدەگەیەنێت كە ئەو ئامێرە لە دەرەوەی دامەزراوەی سەربازی توركیادایە. لە ئەنجامی لێكۆڵینەوەی داواكاری گشتی توركیا لە " جۆن" و بەدواداچوون بۆ هەموو ئەو كەسانەی لەو ماوەیەدا لە توركیا ناویان جۆن بووە، دەركەوتووە كە تەنها دوو كەس ئەو ناوەیان هەیە و بریتین لە جۆن باس باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە توركیا و جۆن وۆڵكەر فەرماندەی پێشووی سوپای ئەمریكا لە ئەنچەرلیك و هەردووكیشیان دوای كودەتا شكستخواردووەكە ئەركەكانیان لە توركیا كۆتایی هاتووە. بە  بۆچوونی داواكاری گشتی توركیا ئەگەری ئەوە هەیە " جۆن وۆڵكەر" بەیاننامەی كودەتاكەی ئامادەكردبێت، بەهۆی ئەوەی كەسێكی سەربازییە.

راپۆرتی/ محەمەد رەئوف لەدوای روخانی رژێمی بەعس لە 2003 وە ئێران و ئەمریكا یاریكەری سەرەكی پرۆسەی سیاسی و هەڵبژاردنەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان بوون, ئەنجامی هەموو هەڵبژاردنەكان لە تاران و واشنتۆنەوە یەكلاكراوەتەوە, لە گۆڕینی ئەنجامەكان و دیاریكردنی كاندیدی سەركەوتۆ بۆ حكومەت و پۆستە هەستیارەكان. لە هەرێمی كوردستانیشدا بەپلەی یەكەم ئێران رۆڵی سەرەكی گێڕاوە لە هەڵبژاردنەكانداو هەر جوڵەیەكی سیاسی لە هەرێمی كوردستان بەبێ كارەكتەرە سەرەكیەكانی ئێران سەركەوتوو نەبووە یاخود ئەنجامەكەی بە زیان كەوتۆتەوە. ئیران یان ئەمریكا هەڵبژاردن یەكلا دەكەنەوە نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا بۆ شەڕی داعش, جموجوڵ و كۆبونەوەكانی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێمی كوردستان زیاتركردووە, لەبەرامبەریشدا دوور لەچاوی كامێراكان, وەفدی ئێرانی لەگەڵ تەواوی هێزە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان كۆبۆتەوە, بەڵام هەردوو وەفدی ئێران و ئەمریكاش لەسەر دووخاڵ كۆكن و لە گفتوگۆكانیاندا لەگەڵ بەرپرسانی هەریم جەختیان لەسەر كردۆتەوە لەوانە. یەكەم/ بەشداریكردن و پشتیوانی كردنی پرۆسەی سیاسی لە عێراق و سەرخستنی پرۆسەی حكومەتی نوێی عێراق. دووەم/ ئەنجامنەدانی هیچ جوڵەیەكی سیاسی گەورە لە هەرێمی كوردستان بەتایبەتیش ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان چونكە پێیان وایە كاتەكەی گونجاو نیە. هەرچی ئەمریكایە پێی وایە ئاساییە هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت, بەڵام پێیان وایە كاتەكەی گونجاو نیە, بەڵام هەرچی ئێرانە داوا دەكات هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام نەدرێت، كە بەپێی زانیاریەكان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان دوای ئەوەی لە كۆبونەوەكانیان لەگەڵ پارتی نەیانتوانی قەناعەت بەو حزبە بەكەن بۆ ئەوەی هەڵبژاردن دوابخات, بۆیە داوایان لە ئێرانیەكان كردووە كە فشار بكەن بۆ دواخستنی هەڵبژاردن بۆ ئەوەی خۆیان ئامادە بكەن بۆ بەشداری جدی لە حكومەتی داهاتووی عێراق, لایەنە ناڕازیەكانیش ترسیان لە ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە لەلایەك بەهۆی ساختەكاری و لەلایەكیش چاوەڕەوانی باكۆتی زۆری هەڵبژاردن دەكرێت. محەمەدی حاجی مەحمود دركاندی ئەگەرچی لەناو شەقامی كوردیدا باس لە فشاری برێت مەكگۆرك دەكرێت كە داوای دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی كردووە, بەڵام محەمەدی حاجی مەحمود بەروونیرایگەیاند" كە ئەمریكا داوای دواخستنی هەڵبژاردنی نەكردووە، بەڵكو ئێرانیەكان داوای دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیان كردووە", سكرتێری حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستان بە ئێن ئاڕتی راگەیاند, كە لایەنەكان ناوێرن باسی فشاری ئێران بكەن بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان, دەڵێن ئەمریكا داوای دواخستنی دەكات, لە كاتێكدا ئەمریكا داوای دواخستنی نەكردووەو ئەوەی داوای كردووە كۆماری ئیسلامی ئێران بووە, نەك ئەمریكا. ئەم لێدوانەی محەمەدی حاجی مەحمود لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە وەفدی ئێران چڕو پڕتر و مەیدانی تر لەچاوی ئەمریكا سەردانی تەواوی لایەنە سیاسیەكانیان كردووەو بە رونی پێیان راگەیاندوون كەلەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردن نین, بەڵكو دەیانەوێت لە ئێستادا هەموو تەركیزێكیان لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق بێت. بارزانی دیسان قبوڵی ناكات! مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان جارێكی تر رایگەیاند "قبوڵی ناكەم هیچ كەسێك داوا لە خەڵكی دیكە بكات، بۆ ئەوەی هەڵبژاردن دوابخرێت". ئەم قبوڵنەكردنەی مەسعود بارزانی هەمان لێدوانە توندەكانی سەردەمی ریفراندۆمی بەبیر هاولاتیان هێنایەوە كە چەندین جار بارزانی رایگەیاندبوو" حیساب بۆ هیچ كەسێك ناكەم" و " لەكەسی قوبڵناكەم بڕیارەكانی بەسەرماندا بسەپێنێت... قبوڵی ناكەم .. قبوڵی ناكەم ...." كە دواجار بە كارەساتێكی گەورە بۆ هاوڵاتیانی كوردستان كۆتایی هات. بارزانی كە لەدوای ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی 2017 ەوە بۆ یەكەمجار بەو شێوەیە وتار پێشكەش بكات و رایگەیاند" هیچ كەسێك داوای لێنەكردووین هەڵبژاردن دوابخەین" سەبارەت بە فشارەكانی نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا بارزانی وتی: لەگەڵ برێت مەكگۆرك كۆبوومەوە و باسی هەڵبژاردنیشمان كرد، بەڵام ئەوەی كە دەگوترێت لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردن بڕیاریدابێت ئەسڵ و ئەساسی نییە و نەیگوتووە هەڵبژاردن دوابخەن، گوتی ئەوە پەیوەندی بە حیزبەكانی نێوخۆی كوردستانەوە هەیە و خۆتان بڕیاری لەسەر بدەن"  بۆیە ئەوەی لە قسەكانی مەسعود بارزانیدا دەخوێنرایەوە, جدیەتی زۆری پێوە دیاربوو بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن و دەیەوێت هەرچۆنێك بێت هەڵبژاردن بكرێت, قۆناغەكە تێپەڕێنرێت. حكومەت هەڵبژاردن ئەنجامدەدات ئێستا بڕیاری دواخستنی هەڵبژاردن لەلای سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانە, بەو پێیەی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بۆ دیاریكردنی رۆژی هەڵبژاردن درایە سەرۆكی حكومەت, نێچیرڤان بارزانیش جەختی لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن كردەوە لە 30ی ئەیلولی داهاتوو. نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان, لە كۆنگرەی رۆژنامەنووسی هەفتانەی خۆیدا ئاماژەی بەوەكرد"لە كۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیراندا تەئكیدمان لەوەكردەوە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە وادەی خۆیدا بەڕێوەبچێت". نێچیرڤان بارزانی جەختیشی كردەوە كە" هیچ لایەنێك بە فەرمی داوای دواخستنی هەڵبژاردنی پەلەمانی كوردستانی نەكردووە". ئەمە لە كاتێكدایە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم رۆژی رابردوو رایگەیاند" هەموو لایەنەكان لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنن بەڵام كەسیان ناوێرن بیڵێن"  بە پێی زانیاریەكان هەموو لایەنەكان جگە لە ( پارتی و نەوەی نوێ) لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنن بەڵام كەسیان جورئەتی ئەوە ناكەن بە رەسمی رایبگەیەنن هەڵبژاردن دوابخەن.     كێ دەسەڵاتی دواخستنی هەڵبژاردنی هەیە ئەگەرچی لەفۆرمە یاساییەكەیدا بڕیاری دواخستنی هەڵبژاردن لای سەرۆكی حكومەتەو دەبێت لە پەرلەمانەوە بڕیاری لەسەر بدرێت چونكە ئیشكالیەتەكە لەوەدایە هەر دواخستنێكی هەڵبژاردن دەبێت تەمەنی پەرلەمانیش درێژبكرێتەوە. بەڵام ئەوەی دەسەڵاتی دواخستنی پەرلەمانی لایەو هەموو هێزەكانی دیكە چاویان لەدەستیەتی پارتی دیموكراتی كوردستانە, بەو پێیەی ئێستا جومگە سەرەكیەكانی دەسەڵات لە هەرێم لای پارتیە( سەرۆكی حكومەت, سەرۆكی پەرلەمان، سەرۆكی كۆمسیۆن , سەرۆكی دەسەڵاتی دادوەری, وەزیرانی پێشمەرگەو ناوخۆو نەوت و دارایی ..هتد.). واتا دەسەڵاتی كۆتایی لای پارتی دیموكراتی كوردستانەو بەپلەی یەكەمیش لای خودی مەسعود بارزانیە, كە لە ئێستادا پارتی وەك مەرجەعی خۆی سەیری دەكات و ئەویش سورە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا, لەلایەك لەبەر ئەوەی بارودۆخەكە لەبەرژەوەندی حزبەكەیەتی و لەلایەكیش دەیەوێت كۆتایی بەم حكومەت و پەرلەمانە پڕ كێشەو قوفڵبووە بهێنێت. هەرچی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە كە خۆی بە هاوپەیمانی پارتی دەزانێت چەندجارێك پێشنیازی دواخستنی هەڵبژاردنی خستۆتە بەردەم پارتی بەڵام پارتی رەتی كردۆتەوەو تەنانەت بە پێی زانیاریەكان یەكێتی داوای لە بزووتنەوەی گۆڕانیش كردووە كە بە وەفدێكی هاوبەش یاخود بە داواكاری هاوبەش داوای دواخستنی هەڵبژاردن بكەن, چونكە هیچ هێزێك نایەوێت خۆی بخاتە ژێر باری ئەو بەرپرسیاریەتیەوە. لێدوانەكانی ئەمرۆِی بەرپرسانی هەرێم بەتایبەتیش بەرپرسانی پلە یەكی پارتی جدی بوونی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی پێوە دیاربوو, بەڵام ئەگەر لە دوو سێ رۆژی داهاتوودا ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری عێراق رابگەیەنرێت و لایەنەكان سەرقاڵ بكەن بە پێكهێنانی حكومەتی عێراقەوەو بەو هۆیەشەوە هەڵبژاردنی هەرێم دوابخەن, بەتایبەتیش كە ئێران رۆڵی گەورەی هەیە لە درووستكردنی سیناریۆ بۆ جێبەجێكردنی پلانەكانی. ئێستا دیمەنەكە تەواو لە دیمەنەكانی ساتی ئەنجامدانی ریفراندۆمی 25ی ئەیلولی 2017 دەچێت، بارزانی هەمیشە دەيوت قبوڵی ناكەم، ئەمریكا و ئێران داوای ئەنجامنەدانی ریفراندۆمیان دەكرد لایەنەكانی دیكەش دژی بوون, بارزانی ریفراندۆمەكەی كردوو كارەساتەكە رویدا, ئێستاش بۆ هەڵبژاردن هەمان پرۆسە رودەدەنەوە ئایا ئەمجاریش بارزانی بەقسەی كەس ناكات و قبوڵی ناكات و هەڵبژاردنەكە دەكات یاخود ئەمجار ملدەدات.  هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان كە بڕیارە لە 30ی ئەیلولی داهاتوو بەرێوە بچێت, تیایدا   لە هەرێمی كوردستان ( 3,088,642 ) سێ ملیۆن و 88 هەزارو 642 كەس مافی دەنگدانیان هەیە -    لە پارێزگای هەولێر( 1,103,732)  یەك میلۆن و103 هەزارو 732 كەس مافی دەنگدانیان هەیە -     لە پارێزگای سلێمانی (1,193,768) یەك ملیۆن و 193 هەزارو 768 كەس مافی دەنگدانیان هەیە. -    لە پارێزگای دهۆك( 722,920)  722 هەزارو 920 كەس مافی دەنگدانیان هەیە -     لە پارێزگای هەڵەبجە(68,234) 68 هەزارو 234 كەس مافی دەنگدانیان هەیە

  كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمی كوردستان لە راگەیێندراوێكدا ناوە سڕاوەكانی بڵاوكردەوەو رایگەیاند: "پێویستە لەو ماوەیەی كە بۆ نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەران دیاریكراوە سەردانی بنكەكانی نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەران بكەن بۆ دووبارە چالاككردنەوەی ناوەكانیان بۆ ئەوەی بتوانن لە رۆژی دەنگداندا دەنگ بدەن". كۆمیسیۆن لە سێ خاڵدا زیاتر رونی دەكاتەو:  1-سەرجەم ئەو ناوانەی كە لە تۆمارەكەدا ناوەكانیان و فۆرمی خۆراك و زۆرینەی زانیارییە كەسێتیەكانیان هاوشیوەیە لەگەڵ كەسێكی دیكە، ئەوا هەردوو ناوە لێكچووەكە سڕكراون. 2-سەرجەم ئەو كەسانەی كە تەمەنیان لە سەرو 90 ساڵەوەیە ناوەكانیان سڕاكراوە لە تۆمارەكەدا. 3- ئەو پلە باڵایانەی كە مووچەكانیان بەرزە و لەلایەن وەزارەتی بازرگانییەوە بریكاری خۆراكیان بڕدراوە و و فۆرمی خۆراكیان نەماوە، ناوەكانیان لەلایەن كۆمیسیۆنەوە بەسەر بنكەكاندا دابەشكراوە و پێویستە سەردانی بنكەكان تۆماری دەنگدەران بكەن بۆ دیاریكردنی ناوەندی دەنگدانی نزیك لە شیونی نیشتەجێبونی خۆیان. لینكی لیستی ناوە سڕكراوەكان: ناوە لێكچووە سڕكراوەكان ناوە سڕكراوە سەرو 90 ساڵەكان ناوە سڕكراوە بێ بنكەكان  

درەو میدیا: دوای حەوت ساڵ پارتی دیموكراتی كوردستان فایلی 17ی شوباتی لەسەر هیوا ئەحمەد بەرپرسی پێشووی لقی چوار داخست كە تۆمەتباربوو بە تەقەكردن لە خۆپیشاندەران. دادگای لێكۆڵینەوەی هەولێر لە نوسراوێكدا بۆ وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم, بڕیاریداوە بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری دەستگیركردنی ( هیوا ئەحمەد مستەفا ), كە تۆمەتبار بووە بە مادەی ( 405 ) لە یاسای سزاكان لەلایەن دادگای لێكۆڵینەوەی سلێمانی و دواتر پەڕاوەكە بەپێی بریاری دادگای پێداچوونەوەی هەرێمی كوردستان بە ژمارە ( 1428/ه.ج2 /2017 ) لە رێكەوتی 29/10/2017 رەوانەی ئەو دادگایە كراوە, ئەو دادگایەش بریاریدا بە ئیفراجكردنی ناوبراوو بڕارەكەش پلەی كۆتایی وەرگرتووە. ئەو بڕیارە لە كاتێكدایە كە پارتی دیموكراتی كوردستان چەندین هەوڵێ داوە كە بە رێگەی سوڵحی عەشایەری كێشەكە چارەسەربكات چەندین ئیمتیازیان خستە بەردەم بنەماڵەی شەهیدەكانی 17ی شوبات بەڵام ئەوان رەتیان كردووە, بۆیە پارتی دیموكراتی كوردستان بڕیاری دادگاكەی لە سلێمانیەوە گواستەوە بۆ هەولێرو لەوێ كۆتاییان بەو فایلە هێنا. لە لایەن خۆشەوە هیوا ئەحمەد تۆمەتباری سەرەكی 17ی شوبات دەڵێت: من بێتاوانم و دادگا بڕیاری داخستنی پەراوەكەمی داوە لە رونكردنەوەیەكدا لە ئاكاونتی خۆی هیوا ئەحمەد نوسیویەتی: دوای ئەوەی لەسەر ڕوداوی ۱۷ی شوباتی ۲٠۱۱ لەدادگای سلێمانی بە ماددەی ٤٠٥ تۆمەتباركرام، لەوكاتەوە چەندین جار ئامادەیی خۆم دەربڕی كە بچمەبەردەم دادگا,دوای ئەوەی لە ساڵی ۲٠۱۷ مەلەفەكە گواسترایەوە هەولێر، لەوێش خۆم ڕادەستی پۆلیسی تاوانەكان كرد و پاش ماوەیەك بەكەفالەتی دوو كەس ئازاد كرام, دواتر چەند جاریتر لێكۆڵینەوەم لەگەڵداكراوە و تاسەر ئەنجام دادگا گەیشتە ئەوەی من تاوانبارنیم، بۆیە دوای چەندین مانگ لەلێكۆڵینەوە داگا بڕیاری داخستنی پەڕاوەكەی دەركردووە. رۆژی 17ی شوباتی 2017 لە لقی چواری پارتی دیموكراتی كوردستانەوە تەقە لە خۆپیشاندەران كراو (رێژان عەلی) شەهید بوو, زیاتر لە 57 كەسی دیكەش برینداربوون. 

وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: نامیق رەسوڵ عەلیا غانم دایكی ئوسامە بن لادن سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە كە هێزەكانی ئەمریكا ئایاری 2011 لە پاكستان كوشتیان، لە یەكەمین لێدوانیدا بۆ راگەیاندن، دەڵێت ژیانی بن لادن زۆر قورس بووە ، لەبەرئەوەی زۆر دووربووە لێی. دوای وەرگرتنی رەزامەندی دەزگا ئەمنییەكانی سعودیە رۆژنامەی " گاردیان"ی بەریتانیی چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ دایك و برایەكی ئوسامە بن لادندا كردووە و عالیە غانمی دایكی ئوسامە بن لادن لەو چاوپێكەوتنەدا دەڵێت:" كوڕەكەم زۆر باش بوو بۆ خانەوادەكەی و منی زۆر خۆشدەویست". رۆژنامەی گاردیان دەڵێت:" خێزانی بن لادن بۆ چەند ساڵێكی دوورودرێژە رەتیدەكەنەوە كە دەربارەی ئوسامە بدوێن، بە تایبەتیش ئەوان متمانەیان بەوە نیە كە چی روودەدات دوای كردنەوەی دەروازەی یادەوەرییەكان و چوونە ناو وردەكاریی رابردوویەكەوە كە بۆ چەند لایەنێكی زۆر مایەی هەستیارییە و دوای چەند رۆژێك داواكاری, خێزانەكەی بن لادن ئامادەدەبن بۆ قسەكردن بۆ رۆژنامەنوسێكی گاردیان و وەرگێڕێك و ئەوان حوەزیرانی رابردوو لە یەكێك لە بنكە ئەمنییەكانی سعودیە چاویان پێان كەوتووە و دواتر سەردانی ماڵی خێزانی بن لادنیان لە شاری جدە كردووە و چاوپێكەوتنیان لەگەڵدا كردوون. گاردیان دەڵێت عەلیا غانم ئێستا دەستكراوەیە بۆ قسەكردن، بە تێڕوانینێكی تەواو پێچەوانەی هەموو جیهانەوە باس لە كوڕە خۆشەویستەكەی " ئوسامە" دەكات كە لەسەر رێبازی دروستی ژیانی رێی لێ‌ تێكچووە. رۆژنامەكە ئاماژەبۆئەوەشدەكات كە" هەر تاكێكی خێزانەكە چیرۆكی تایبەتی خۆی دەربارەی ئوسامە بن لادن هەیە، ئەو پیاوەی كە پەیوەندییەكی پتەوی لەگەڵ توندوتیژی و تیرۆری نێودەوڵەتییدا هەبوو".                                 ئوسامە بن لادن دووەم كەس لای راستەوە لە گەشتێكی خێزانیدا بۆ سوید " كەسێكی شەرمن بوو" سەرەتا رۆژنامەی گاردیان كەشی چاوپێكەوتن لەگەڵ دایكی بن لادن بەمشێوەیە وەسفدەكات:" بۆ یەكەمجار وێنەكەیم لە سەر شوشەی ئەو گەنجینە كلاسیكییە بینی كە لە قوژبنی ژوورێكی بەرفراواندا دانرابوو كە تێیدا پێشوازی لێكردم، پۆشاكێكی رەنگاورەنگی ناوازەی پۆشیوەو یە ویقارەوە و بە شێوازی كلاسیكی عەرەبی دانیشتووە ولە تەنیشیتیدا وێنەیەكی لەچوارچێوەگیراوی كوڕە گەورەكەی ئوسامەی داناوە كە لە تەمەنی گەنجێتیدایە و ریشێكی كورتی هەیە و جلی سەربازی لەبەردایە و سەرقاڵی تۆماركردنی شتێكە كە هەموو بایەخی خۆی پێداوە". لە چاوپێكەوتنەكەدا چاوەكان زیاتر لەسەر " عەلیا غانم" بوون, دایكی سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە ئوسامە بن لادن، لە نزیكشیەوە هەردوو كوڕەكەی ئەحمەد و حەسەن لە تەنیشتی هاوسەری دووەمی عەلیاوە " محەمەد عەتاس" دانیشتبوون، ئەو پیاوەی كە پەروەردەكردنی هەر سێ‌ كوڕەكەی عەلیای لە ئەستۆگرتووە. خێزانەكەی بن لادن لە شاری جدەی سەر كەناری دەریا لە خۆرئاوای سعودیە لە كۆشكێكی گرانبەهادا دەژین، ئەو شارەی كە بۆ چەند نەوەیە نیشتمانی خێزانی بن لادنە، و خێزانەكە ئێستاش یەكێكە لە خێزانە هەر دەوڵەمەندەكانی سعودیە. عەلیا غانم بیردەكاتەوە دەڵێت:" ئوسامە منداڵێكی شەرمن و سەركەوتوو بوو لە خوێندندا، لە بیستەكانی تەمەنیدا نیشانەكانی كەسایەتییەكی بەهێز تێیدا دەركەوتن، كاتێك خوێندكار بوو لە زانكۆی شا عەبدولعەزیز لە جدە". دایكی ئوسامە لۆمەی هاوڕێكانی زانكۆی دەكات و دەڵێت:" بەهۆی ئەوانەوە بووە پیاوێكی جیاواز لەوەی دەمانویست و خەونمان پێوە دەبینی". یەكێك لە هاوڕێكانی ئوسامە لەوماوەیەدا وەك دایكی دەڵێت " عەبدوڵا عەزام" یەكێك لە ئەندامانی رێكخراوی ئیخوان موسلمین بووە, كە دەسەڵاتدارانی سعودیە نەفیان كرد و دواتر بووە یەكێك لە راوێژكارانی سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە. عەلیا غانم لەو بارەیەوە دەڵێت:" چاوی بە چەند كەسێك كەوت, كاریان كرد لەسەر شۆردنی مێشكی كاتێك ئەو لە تەمەنی 20 ساڵیدا بوو، پارەی زۆریان لێوەرگرت بۆ جێبەجێكردنی ئامانجەكانیان". جەختیشدەكاتەوە كە داوای لە ئوسامەی كوڕی كردووە لەو كەسانە دووربكەوێتەوە، بەڵام لە بەرامبەردا هەرگیز قسەی لەبارەی ئەوەوە لەگەڵدا نەكردووە كە چی دەكات، پاساوی ئەوەشی ئەوەیە كە زۆری خۆشویستووە و نەیویستووە كوڕەكەی توشی دڵەڕاوكێ و نیگەرانی بكات. " ئوسامەی موجاهید و خۆشەویستی سعودیە" سەرەتای هەشتاكانی سەدەی رابردوو ئوسامە بۆ شەڕكردن دژی داگیركاری سۆڤیەت كۆچدەكات بۆ ئەفغانستان، حەسەنی دایك برای ئوسامە دەڵێت:" هەركەسێك لەو ماوەیەدا چاوی پێكەوتبێت رێزی لێ گرتووە". حەسەن ئاماژەبەوەشدەدات كە سەرەتا خێزانەكەیان زۆر شانازیان بە ئوسامەوە كردووە، هەتا دەسەڵاتدارانی سعودیە لەو كاتەدا هاوكاریان كردووە و بەچاوی رێزەوە تەماشایان كردووە و بەوەش لە قۆناغێكدا لە راگەیاندنی ناوخۆدا بووەتە " ئوسامەی موجاهید". حەسەن دەشڵێت:" من شانازی پێوەدەكەم، چونكە برای گەورەم بووە هەموو شتێكی فێركردووم، بەڵی هەموو شتێكی فێركردووم، بەڵام باوەڕم نیە كە شانازی بەو پیاوەوە بكەم كە دواتر تێیدا بەرجەستەبوو". دایكی ئوسامە " عەلیا غانم" زیاتر دەربارەی قۆناغی مێردمنداڵی و گەنجی بۆ " گاردیان" دەدوێت و دەڵێت كە گەنجێكی ژیر و سەركەوتوو بوو لە خوێندنەكەیدا و زۆر خۆشەویست بوو لەلای و بەشێكی زۆری پارەكانی لە ئەفغانستان خەرجكرد و بە نهێنی و لەژێر پەردەی كاری بازرگانی تایبەت بە خێزانەكەدا دەچووە  ئەفغانستان. عەلیا غانم جەختدەكاتەوە, بۆ ساتێكیش گومانی نەبووە كە كوڕەكەی دەبێتە توندڕەو لە روانگەی جیهانەوە و  كاتێك لە كۆتاییدا بە كارەكەی زانیوە زۆر توڕە و بێزار بووە و دەڵێت:" ئارەزووم نەدەكرد هەموو ئەوە رووبدات، زۆر پرسیارم كرد دەربارەی ئەو هۆكارانەی كە پاڵیان پێوەنا بەو شێوازە دەستبەرداری هەموو ئەو شتانە بێت كە تیایدا چاندبوومان". ساڵی 1999 دواجارە كە عەلیای دایك بە ئاشكرا كوڕەكەی دەبینیێت و ئەو دیدارەش لە ئەفغانستان دەبێت، لەو ساڵەدا دووجار سەردانی دەكەن لە سەربازگەكەیدا لە دەرەوەی شاری قەندەهار. عەلیا بەبیری دێتەوە كە ئەو شوێنەی ئوسامەی كوڕی لێ بینیوە، نزیكبووە لە فڕۆكەخانەیەك كە ئوسامە توانیویەتی كۆنترۆڵی بكات و لە چنگی هێزەكانی سۆڤیەتی دەربهێنێت و دەڵێت:" زۆر دڵخۆش بوو بە بینینمان، شوێنەكەی نیشاندەداین، ئاژەڵێكی راوكرد و سەری بڕی و لەسەر شەرەفی من خوانێكی گەورەی ئامادەكرد و هەموانی بانگهێشتكرد". لەگەڵ بەردەوامی زیاتری چاوپێكەوتنەكە بە گوێرەی " گاردیان" دایكی ئوسامە هەستی بە خۆشی زیاتر كردووە و دەستیكردووە بە قسەكردن لەسەر منداڵیی خۆی لە شاری لازقیەی سەر كەناری دەریا لە سوریا كە لەوێ‌ و لە نێو خێزانێكی سەر بە تایەفەی عەلەویدا گەورە بووە. لە ناوەڕاستی پەنجاكانی سەدەی رابردوودا عەلیا غانم دەچێتە سعودیە و ساڵی 1957 لە ریاز ئوسامە بن لادنی دەبێت، پاشان و دوای سێ‌ ساڵ لە باوكی ئوسامە جیادەبێتەوە هاوسەرگیری لەگەڵ " محەمەد عەتاس" دەكات، كە لێپرسراوی بەڕێوەبردنی ئیمپراتۆریەتی دارایی خێزانی بن لادن بوو لە سەرەتای شەستەكاندا و دواتر باوكی ئوسامە لانی كەم 11 جاری تر هاوسەرگیری دەكات و 54 منداڵ دەخاتەوە، ئەوەش بە وتەی عەلیا غانم. " كاتێك بە چاوی دایك دەیبینیت" كاتێك عەلیا غانم بۆ وەرگرتنی ماوەیەك پشوو چووە ژوورێكی تر, حەسەنی دایك برای ئوسامە قسەكانی تەواوكرد، وتی:" گرنگ ئەوەیە كە ئەوەمان لە بیربێت كە دایك بەدەگمەن شایەدحاڵێكی بابەتییانە دەبێت كاتێك كارە بە پەیوەندی بە كوڕەكەیەوە هەبێت". هەروەها وتیشی:" نزیكەی 17 ساڵ بەسەر رووداوەكانی 11 سێپتێمبەردا تێپەڕی، بەڵام ئەو هێشتا نكوڵی لەوەدەكات كە ئوسامە پەیوەندی پێیەوە هەبێت، زۆری خۆشدەویست و رەتیدەكاتەوە لۆمەی بكات". حەسەن باس لەوەشدەكات كە دایكی هەمیشە لۆمەی ئەو كەسانە دەكات كە لە چواردەوری ئوسامە بوون، بە تایبەتی كە ئەو جگە لە دیوە باشەكەی كوڕە خۆشەویستەكەی هیچی تر نازانێت، ئەو دیوەی نابینێت كە هەمووان بینیویانە و هەرگیز ئوسامەی جیهادیی نەناسی. دوای رووداوەكانی 11ی سێپتێمبەر حەسەن هەستی بە ترسێكی تۆقێنەر كردووە و دەڵێت:" لە سەرەتادا زانیمان كە ئوسامە دەستێكی لە كارەكەدا هەیە و لە ماوەی 48 كاتژمێردا دوای رووداوە تۆقێنەرەكە، هەموومان هەستمان بە شەرمەزاریی كرد لەوەی كردوویەتی، هەموومان دركمان بەوەكرد كە رووبەڕووی كێشەی گەورە دەبینەوە". حەسەن روونیشیدەكاتە كە خێزانەكە بە تەواوەتی گەڕانەوە بۆ سعودیە،" ئێمە بڵاوبببوینەوە بە سوریا و لوبنان و میسر و ئەوروپادا، لە سعودیە بڕیارێك دەركرا بۆ قەدەغەكردنی گەشت لە ئەندامانی خێزانەكە، هەوڵی گەورەیاندا كۆنترۆڵی خێزانەكە بكەن و هەموو ئەندامانی خێزانەكە رووبەڕووی بانگهێشتكردن و لێكۆڵینەوە بوونەوە بۆ چەندینجار و دوای تێپەڕینی 20 ساڵ ئێستا خێزانەكە دەتوانێت بە رێژەیەك ئازادانە لە ناوخۆ و دەرەوەی سعودیەدا جموجوڵ بكات. پاشان دایكی بن لادن كۆتایی بە پشووەكەی هێنا و جارێكی تر دەستیكردەوە بە قسەكردن و رایگەیاند زۆرجار لەگەڵ هاوسەرەكانی كوڕە كۆچكردووەكەیدا قسەدەكات كە لە نزیكی ئەم دەژین. دەربارەی حەمزەی كوڕە بچوكی ئوسامەش كە تەمەنی 29 ساڵە و لەلایەن ویلایەتە یەكگرتووەكانەوە وەك تیرۆریستێكی نێودەوڵەتی  پۆلێنكراوە و پێشبینیدەكرێت ئێستا لە ئەفغانستان بێت، حەسەنی مامی وتی:" باوەڕم وایە كە هەمووان ئەو توڕەهاتەیان تێپەڕاندووە، بەڵام بۆمان ئاشكرابوو كە حەمزە دەڵێت لەسەر رێچكەی باوكی دەڕوات"، لەبەرئەوە ئەگەر بینیم پێی دەڵێم:" خوا هیدایەتت بدات، زۆر بیربكرەوە پێش ئەوەی هەمان ئەوە بكەیت كە باوكت كردی". سەرچاوە: سایتی القدس العربی  

درەو میدیا: هێزو لایەنەكان و كاندیداكانی هەڵبژاردن تا ئێستاش دوودڵن لەوەی هەڵبژاردن دەكرێت یاخود نا, هەندێك پێیان وایە بارودۆخەكە گونجاو نیەو هەندێكیش ترسیان لە ئەنجامی هەڵبژاردن هەیەو هەندێكیشیان سورن لەسەر ئەنجامدانی. ئەوانەی لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنن پێیان وایە:. 1-    هێشتا ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار رانەگەیەنراوە چۆن لایەنەكان و هاوڵاتیانیش ئامادەن بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە. 2-    ئەستەمە بتوانرێت لەماوەی تەنها 7 مانگدا سێ هەڵبژاردن بەرێوە بچێت. 3-    نەبوونی گرنتی كە ئەزمونی هەڵبژاردنی 12ی ئایار دووبارە نابێتەوە لە رووی ساختەكاریەوە 4-    كێشەی ناوخۆیی و نائامادەیی هەندێك لایەن بۆ هەڵبژاردن. 5-    ترس لە بایكۆتی زۆری هاوڵاتیان بۆ هەڵبژاردن  ئەو هێزانەشی كە بارودۆخی ناوخۆیی و دەرەكیان باشە سورن لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا. یەكەم/ پارتی دیموكراتی كوردستان پارتی دیموكراتی كوردستان سورە لەسەر ئەوەی كە هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا ئەنجامبدرێت و دوانەخرێت, لەژێر هیچ بیانوویەك كە رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێت بارودۆخی ناوخۆیی و ناوچەیی لە سودی پارتی بێت و ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایاریش لە قازانجی بوو. ئومێد خۆشناو سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان رایگەیاندووە: هیچ هۆكارێك نییە بۆ دواخستنەكانی هەڵبژاردنەكان، چونكە ئەم هەڵبژاردنەی بڕیار لەوادەكەی دراوە، هەڵبژاردنێكی پێشوەختە نیە، بەڵكو هەڵبژاردنێكی درەنگوەختەیە، بۆیە پارتی دەیەوێت لەوادەی خۆیدا هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، تەنانەت كێشەشی پێ چارەسە بكرێت". دووەم/ نەوەی نوێ ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار لەبەرژەوەندی نەوەی نوێ بوو، خراپی بارودۆخی ناوخۆیی و هەرێم و حزبەكان هەموو لەبەژەوەندی نەوەی نوێیە, بۆیە سورە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەوادەی خۆیدا. هەروەك لە راگەیەنراوێكدا نەوەی نوێ ئاماژە بەوە دەكات"  هەر هەوڵێك بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان ڕەتدەكەینەوەو چونكە ئەو هەوڵە سوكایەتییە بە پڕۆسەی دیموكراسی" نەوەی نوێ پێشی وایە" ئەم هەوڵە ترسی حزبەكانی دەسەڵاتە لە دۆڕاندنیان، كە پێمان وایە جووت حزبی دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆنی تەقلیدی هاوڕاو هاوكارن بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان" سێیەم/ بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار بەهۆی " ساختەكاریەوە" وەك خۆیان ئاماژەی بۆ دەكەن, لەبەرژەوەندیان نەبوو, بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان و دۆخی ناوخۆیی بزووتنەوەی گۆڕان, ئەوە دەخەنە روو كە هەڵبژاردن لە بەرژەوەندی گۆڕان نەبێت, زانیاریەكانیش ئاماژە بەوە دەكەن كە هەوڵێكی ژێر بەژێری لایەنەكان هەیە بۆ دواخستنی. شۆڕش حاجی، ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەی گۆڕان بە سپی میدیای ڕایگەیاندووە" دژی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانن" دەشڵێت" دواخستنی هەڵبژاردن بە هەر پاساوێك دژی پرۆسەی دیموكراسییە و ئێمە بە هەموو شێوەیەك ئەو كارە ڕەتدەكەینەوە". بەڵام بەهار مەحمود ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەفراكسیۆنی گۆران، بە ئاوێنەی راگەیاندووە “من لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنم، پێشموایە دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان هەنگاوێكی باشە، ئەمە بۆچونی تایبەتی منە لەسەر دواخستنی هەڵبژاردنەكە، بە هەمو شێوەیەكیش پاڵپشتی لە بریاری دواخستنەكەی دەكەم”.  لە هەمان كاتدا كاروان ھاشم, ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان لە ئاوانتی تایبەتی خۆی نوسیویەتی" بزوتنەوەی گۆڕان بەھیچ شێوەیەك لەگەڵ دواخستنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان نیە بۆ یەك كاتژمێریش" ئەو كە كاندیدی گۆڕانە بۆ پەرلەمانی كوردستان توندتر دەدوێت " ھەر كەسێك لە ھەر ئاستێكی ناو بزوتنەوەی گۆڕان پێچەوانەی ئەمە قسە بكات تەنھا تەعبیر لە رایی خۆی دەكات و گۆڕان لێپرسینەوەی لەگەڵ دەكات" چوارەم/ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری  بە هەمان شێوە ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار لەبەرژەوەندی هاوپەیمانی نەبوو، بۆیە پێناچێت لەو ماوە كەمەدا ئامادە بێت بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە, ئەگەرچی رایدەگەیەنێت لەگەل ئەنجامدانی هەڵبژاردنە بەڵام لە راستیدا ئارەزوو بەدواخستنی هەڵبژاردن دەكات و بە پێی زانیاریەكان سەرۆكی هاوپەیمانێتیەكە لە كۆبونەوەیدا لەگەڵ بریت مەكگۆرك پرسی دواخستنی هەڵبژاردنیان تاوو توێكردووە. بەڵام نەوزاد ساڵەح ئەندامی دامەزراوەی هەڵبژاردن‌و ئاماری هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری دەڵێت " لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان نین بەڵام رەچاوی بارودۆخی كوردستانیش دەكەن بەوەی ناكرێت لەماوەی 3 مانگ 2 جار دەنگدەر بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان ، رەنگە تاقەتی ئەوەی نەمێنێت لەماوەیەكی كەمدا 2 جار بروات بۆ دەنگدان”. پێنجەم/ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە ئاشكرا ئاماژە بە دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكات و هەوڵی بۆ دەدات, رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێت كە دەیەوێت ماف و ئیمتیازەكانی لە بەغداد بچنێتەوەو تەركیز بخاتە سەر بەغداد. زیانیاریەكانی درەو میدیا ئاماژە بەوە دەكەن كە هەوڵێك هەیە لە نێوان یەكێتی و گۆڕان بۆ ئەوەی فشاربخەنە سەر پارتی و لە پەرلەمانەوە هەڵبژاردن  دوابخەن. مەلا بەختیار زیاد لەجارێك رایگەیاندووە كە لە كۆبونەوەی رەسمیدا داویان لە پارتی كردووە كە هەڵبژاردن دوابخرێت, ئەویش بەهۆی خراپی بارودۆخی عێراق و رانەگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنی عێراقەوە, دەشڵێت بەڵام ئەگەر هەڵبژاردن بكرێت ئامادەن.  دلێر ماوەتی، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی لە‌پەرلەمانی كوردستان ئاماژەی بەوە كردووە كە  ״لە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان، كە كۆمیسیۆن ئامادەی بوون، داوایەكم ئاراستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كرد بۆ ئەوەی داوا لە كۆمیسیۆن بكات هەڵبژاردن بۆ مانگێك دوا بخرێت". هەرچی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و كۆمەڵی ئیسلامیشە ئەنجامی هەڵبژاردن لە سودیا نیە بەڵام بێدەنگن. ئەبوبەكر هەڵەدنی، ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان پێی وایە “بڵاوبونەوەی دەنگۆی دواخستنی هەڵبژاردن‌و ئەنجامنەدانی پرۆسەكە دەگەرێتەوە بۆ كێشەی ناوخۆیی حزبەكانی هەرێم، ئەو حزبانەی دەیانەوێت هەڵبژاردن نەكرێت كێشەی ناوخۆییان زۆرە و ناوێرن بەشداری لە پرۆسەكەدا بكەن”. لەلایەن خۆشیانەوە لە راگەیەنراوێكدا سەكۆی جەمار كە لە كۆمەڵێك سیاسی و رۆژنامەنوس پێكهاتووە ئاماژە بەوە دەكەن" بەشداری كردنی هێزە ئۆپۆزسۆنەكان لەپرۆسەی هەڵبژاردندا ، لە پاڵپشتی كردنی ئەو دوو هێزەو شەرعیەت دان بە ساختەكاری بەو لاوە ئاكامێكێكی تری لێناكەوێتەوە، بۆیە داوا لە هەموو لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن  دەكەین .ئەگەر لیستی تۆماری دەنگدەران پاك نەكرێتەوە ، لەژئر چاودێری نەتەوە یەكگرتوەكان نەبێت بۆ هەڵبژاردنێكی پاك وپێگەرد، بەشداری ئەم شانۆگەریەی هەڵبژاردن نەكەن"   لەسەر ئاستی ناوچەكەش هەریەك لە ئەمریكاو ئێران لەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا نین و پێیان وایە دەبێت لە ئێستادا تەركیز بخرێتە سەر عێراق و پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق. دواخستنی پەرلەمان لە دەسەڵاتی كێدایە؟ بەپێی یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم دەسەڵاتی دیاریكردنی هەڵبژاردن لای سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانە, بۆیە دەبێت حكومەتی هەرێم داوا لە پەرلەمان بكات بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی. -    چونكە هەرجۆرە دواخستنێكی هەڵبژاردن ئەگەر بۆ یەك مانگیش بێت دەبێت پەرلەمان تەمەنی یاسایی خۆی درێژبكاتەوە بۆجاری دووەم, چونكە تەمەنی یاسایی خۆی لە 6/11/2018 تەواو دەبێت, لەبەر ئەوەی ئەگەر هەڵبژاردن دوابخرێت بۆشایی یاسایی درووست دەبێت بۆیە دەبێت پەرلەمان تەمەنی خۆی درێژبكاتەوە -    لەرووی یاساییەوە دواخستنی پەرلەمان كێشەی نیە, چونكە هەرێمی كوردستان دەستوری نیە كە وادەی پەرلەمانی دیاری كردبێت هەمو بریارەكان لەرێگەی یاساوە بووەو بۆیە بڕیاری یاسایی بە یاسا هەڵدەوەشێتەوە.   

پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار،  بەرزترین خەڵاتی جیهانی لە ماتماتیكدا كە " مەدالیای فیڵدزە " بەدەستهێنا كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵی جیهانییە بۆ زانستەكان. كۆچەر لە چاپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی ئاوێنە لە ساڵی 2016 گلەیی لە میدیاكان دەكات كە گرنگی بە زانست و زانایان نادات  دەقی چاوپێكەوتنەكە    كۆچه‌ر بیركار ئه‌و زانا كورده‌ی چه‌ند خه‌ڵاتێكی جیهانی به‌ده‌ست هێناوه‌و یه‌كێكه‌ له‌نوسه‌رانی باشترین نامیلکەی “ئەندازەی جەبری” لەماوەی بیست ساڵی رابردودا، له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی ئاوێنه‌دا وه‌ڵامی چه‌ند پرسیارێك ده‌داته‌وه‌و باوه‌ڕی وایه‌ کە دەبێت سیستەمی پەروەردە توانا‌و بەهرەکانی منداڵان بدۆزێتەوەو حەزیان تێدا دروست بکات، “دەبێت زانکۆکان زانا‌و داهێنەر دروست بکەن‌و چارەسەری کێشەی ئابوری، تەندروستی، ژینگەیی، کۆمەڵایەتی‌و سیاسی بکەن، نابێ چاوەڕوانی پارەی نەوت بین، ئەمە سەردەمی خوێندن‌و تەکنۆلۆژیایە”.  ئاوێنه‌: كۆچه‌ر بیركار ئه‌و داهێنانانه‌ چین كه‌ كردویه‌تی‌و كاری ئێستای چییه‌؟ كۆچه‌ر بیركار:  وەک زۆربەی مامۆستایانی زانکۆ، خەریکی وانەوتنەوه‌‌و توێژینەوەم. لەبەشی “ئەندازەی جەبری” کار ئەکەم کە تێکەڵەیەکە لەئەندازیاریی‌و جەبر. ئەمە بەشێکی سەرەکی بیرکارییە کە پێوەندی هەیە بەزۆربەی بەشەکانی تری بیرکارییەوە‌و هەروەها بەفیزیکیشەوە. گرنگترین کارەکانم لەسەر بابەتەکانی هەندەسەی بایەڕاشناڵە‌و کۆی کارەکانم حەلی زۆرێ مەسەلەی بیرکاری کۆن‌و تازە لەخۆ ئەگرێ. وەکو یەکێ لەپێشڕەوانی هەندەسەی بایەڕاشناڵ ناو ئەبرێم لەدنیادا. ئاوێنه‌: “كۆچه‌ر بیركار گه‌وره‌ترین بیركارە ‌لەمێژوی کوردا”  ئه‌وه‌ وته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌یه‌‌ كه ‌لەنزیكه‌وه‌ ده‌تناسن. له‌وباره‌یه‌وه چی دەڵێیت‌؟ كۆچه‌ر بیركار: نازانم کێ گەورەترین بیرکارە لەمێژوی کورددا، بەڵام باش ئەزانم کە پسپۆڕی بیرکاریی‌و بەگشتی زانستە سروشتییەکان زۆر کەمن لەناو کورداندا‌و زیاترمان پێویستە.  ئاوێنه‌: ئێوە لەزانكۆی كەمبریج مامۆستان‌، ئه‌وه‌ش ره‌هه‌ندێكی جیهانی پێ به‌خشیویت كه‌ جیاتان ده‌كاته‌وه‌‌ له‌بیركارەکانی تر. بەڵام بۆچی ژماره‌ی زانا كورده‌كان لەزانكۆكانی دونیا هێند کەمن؟  كۆچه‌ر بیركار: ئەمە هۆی سیاسی‌و فەرهەنگی هەیە. لەلایەکەوە دەوڵەتی سەربەخۆمان نییە‌و وڵاتەکەمان داگیر کراوە‌و پەراوێز خراوە. حکومەتی هەرێمیش لەباشوری کوردستان نەیتوانیوە بەرنامەیەکی واداڕێژێ کە زانا پێبگەیەنێ. لەلایەکی ترەوە زانست‌و خوێندن ئەو بایەخەی نییە، نە لەلای کۆمەڵگەی کوردی‌و نە لەلای دەسەڵاتی کوردی. سەدان هەزار کورد هەیە لەئەوروپا، هیچ نەبێ با دوسەد مامۆستای زانکۆیان تیا هەڵکەوتایە. ئاوێنه‌: خه‌ڵاتی (Leverhulme) له‌بیركاری‌و ستاتیستیكدا بۆ ساڵی 2010‌و خه‌ڵاتی (Moore) ‌لەلایه‌ن كۆمه‌ڵه‌ی بیركاری ئه‌مه‌ریكا (AMS) له‌ 2016 پێتبه‌خشراون. هۆكاری وه‌رگرتنی ئه‌و خەڵاتانه‌ چی بون؟ هیچ كوردێكی تر خه‌ڵاتی له‌و شێوه‌یه‌ی وه‌رگرتوه‌؟ كۆچه‌ر بیركار: خەڵاتی (Leverhulme) کە تایبەتە بەزاناکانی بەریتانیا لەبەر لێکۆڵینەوەکانم لەبواری هەندەسە جەبریدا پێم بەخشرا. هەروەها خەڵاتی بنکەی بیرکاری پاریس کە جیهانییە لەساڵی 2010 پێم بەخشرا. خەڵاتی (Moore) کە جیهانییە لەبەر نوسینی نامیلکەیەک لەگەڵ چەند بیرکاریزانێکی تردا پێم بەخشرا. ئەو نامیلکەیە بەباشترین نامیلکەی هەندەسە جەبری دائەنرێت لەماوەی بیست ساڵی رابردودا. ئاگادارنیم ئەگەر کوردانی تر خەڵاتی ئەکادیمی لەو شێوەیەیان وەرگرتبێ.  ئاوێنه‌: كۆچه‌ر بیركار نایه‌وێت له‌ میدیاكانه‌وه‌ ده‌ربكه‌وێت یان میدیا كوردییه‌كان گرنگی بەزانست‌و زاناكان ناده‌ن؟ به‌تایبه‌ت لەدوای وه‌رگرتنی ئه‌و خه‌ڵاته‌ جیهانییانه؟  كۆچه‌ر بیركار: بێگومان میدیای کوردی گرنگییەکی وەها نادات بەزانست‌و زانایان. کاتێ فیلمێکی کوردی خەڵاتێکی جیهانی وەرئەگرێت هەمو میدیاکان باسی دەکەن، بەڵام کاتێ بیرکارێکی کورد خەڵاتێکی جیهانی وەرئەگرێت زۆر کەم باس دەکرێت. هۆکارێکی تری دەرنەکەوتنم ئەگەڕێتەوە بۆ سروشتی بیرکاری. بەڕاستی ئاسان نییە باسی بیرکاری بکەیت بۆ خەڵک. پزیشکێک یا ئەندازیارێک زۆر ئاسانتر دەتوانێ کارەکانی پیشانی خەڵک بدا. هۆیەکی تریش تێکەڵابونی میدیا‌و حزبایەتییە.  ئاوێنه‌: له‌ شوێنێك باسی ئه‌وه‌ت كردوه‌ كه‌(هه‌ر كه‌س دو گۆرانی بڵێت ناوبانگ په‌یدا ئه‌كات) ئەوه‌ گله‌یی كردنه‌؟ ئایا كۆمه‌ڵگه‌ یان ده‌سه‌ڵاتدارانی كوردستان هۆكاری ئه‌وه‌ن؟  كۆچه‌ر بیركار: بەڵێ ئەوە گلەییە. میدیای کوردیی کاتێکی زۆر تەرخان ئەکات بۆ گۆرانی بەڵام زانست‌و پەروەردە پشتگوێ ئەخات. کاتێ باسی خوێندن ئەکەن بۆنی سیاسەت‌و حزبایەتی لێ دێت. ئەبێ زۆر زیاتر باسی زانکۆ، قوتابخانە، لێکۆڵینەوەکان، ماندوبون‌و سەرکەوتنەکانی مامۆستا‌و خوێندکارەکان بکەن. هەم کۆمەڵگە‌و هەم ده‌سه‌ڵاتداران هۆکارن بۆ ئەو بارودۆخە. ئاوێنه‌: شوێن‌و سیسته‌می په‌روه‌رده‌‌و فێركردن چ كاریگه‌رییه‌كی هەبوه‌ له‌سه‌ر كه‌سایه‌تیت؟ گه‌ر له‌كوردستان بمایتایته‌وه‌ كۆچه‌ر بیركار دروست ده‌بو؟  کۆچەر بیرکار:  سەرەتای خوێندنم پڕ بو لەشەڕ‌و ئاوارەیی. وڵاتەکەمان دورخرابو سیستەمی پەروەردە کز‌و لاواز بو. سەرەڕای ئەوانە سیستەمی پەروەردەی ئێران بایەخی زیاتر ئەدات بەبیرکاری‌و زانست لەچاو وڵاتانی دەوروبەری‌و ئەوەش کاری کردوەتە سەر من. حەز‌و شەیدابونم بۆ بیرکاری هەر لەمەریوان دروست بو. ئەو کەسەی زیاتر لەهەموان هانی دام بۆ زانست برای گەورەم”حەیدەر” بو. ئەو بو کە مۆمی ئەو حەزەی داگیرساند. بۆ سەرکەوتن لەزانست تەنیا حەز بەس نییە. ئەبێ لەزانکۆ بخوێنیت تا دکتۆرا، ئاشنا بیت بەزانستی سەردەم‌و فێری لێکۆڵینەوە ببیت. ئەمە نە لەکوردستان‌و نە لەئێرانیش دەستی ئەدا بۆم. ئەگەر لەرۆژئاوا نەمخوێندایە‌و دنیا نەگەڕامایە سەرکەوتنم زۆر کەمتر دەبو. بۆ توێژینەوە پێویستە بگەڕێیت‌‌و بەشداری بکەی لەکۆڕ‌و کۆبونەوە زانستییەکانی ناوخۆ‌و دەرەوەی وڵاتدا. ئاوێنه‌: گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت بگاته‌ ئاستی ئێوە ده‌بێت به‌هره‌ی هەبێت یان كۆششی زۆر بكات؟ كۆچه‌ر بیركار: ئەبێ حەزێکی هەبێت جا ئیتر حەز لەبیرکاری بێ یا ئەندازیاری بێ یا ئەدەب یا هەرچی. کێ ئەو حەزە دروست بکا؟ سیستەمی پەروەردە، خانەوادە، میدیا. دوای دروستبونی حەزەکە ئەبێ ئەو کەسە  تێکۆشەر بێ، کۆڵنەدەر بێ، بەتاقەت بێ‌و گەشبین بێ. بەڵام نابێ خۆی بپڕوکێنی‌و زۆر کات لەخۆی. سەرکەوتن کاتی ئەوێ‌و پرۆسەیەکی درێژخایەنە. ئاوێنه‌: زاناكان لەكاتی داهێنانی كارێك یان چاره‌سه‌ركردنی كێشەیه‌ك، ساتێكی تایبه‌تیان هەیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئافراندنانه‌ی تیا بخوڵقێنن، ئایا ساتێكی له‌و جۆره‌تان هه‌بوه‌؟  كۆچه‌ر بیركار: کاتێ ئەمەوێ مەسەلەیەکی گرنگی بیرکاری شیکار بکەم، لەسەرەتاوە ئەو ساتانەم بۆ نایەت، بەڵام دوای دو سێ هەفتە بیرکردنەوە‌و زۆرانبازی لەگەڵ مەسەلەکە ئەو ساتانەم بۆ دێ. لەپڕ هەست ئەکەم بیری تازەی جۆراوجۆر دێتە مێشکم. رێگەکردنی لەسەرخۆ یارمەتی ئەدا بۆ هاتنی ئەو بیرانە. ئاوێنه‌: لەزانكۆكانی دونیادا‌ سود له تواناكانی به‌ڕێزتان وەرئەگیرێت، به‌ڵام ئایا له‌سه‌ر ئاستی كوردستان له‌سه‌ر هیچ بابەتێك پرس‌و راوێژتان پێكراوه‌؟ کۆچەر بیرکار: ساڵی 2010 سەردانی زانکۆی سەلاحەدینم کرد لەهەولێر‌و چەند سمینارێکم پێشکەش کرد. ئەو سەردانە ڕێکخراوی (CIMPA) سازی کرد‌و خەرجییەکەی دا. هەر لەسەر داواکاری ئەم رێکخراوە جارێک وانەکانی بیرکاری ئەو زانکۆیەمان تاوتوێ کرد. جگە لەوە نایەتە بیرم هیچ رێکخراوەیەکی کوردی داوای هاوکاری لێکردبم. بەڵام خوێندکارانی کورد زۆرجار داوای ئامۆژگارییان لێکردوم. كۆچه‌ر بیركار: بەڵێ ئەوە گلەییە. میدیای کوردیی کاتێکی زۆر تەرخان ئەکات بۆ گۆرانی بەڵام زانست‌و پەروەردە پشتگوێ ئەخات.   ئاوێنه‌: ده‌وترێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی دۆخی قه‌یراناوی كوردستان كه ‌مه‌ترسی كاره‌ساتی گه‌وره‌ی لێده‌كرێت له‌ ئه‌گه‌ری به‌رده‌وام بونیدا، ده‌بێت گرنگی بەكه‌رتی په‌روه‌رده‌‌و خوێندنی باڵا بدرێت، ئایا ئەوانه‌ ده‌بنه‌ فریادڕه‌س؟ كۆچه‌ر بیركار: خوێندن چارەسەری کێشەکانی کوردستان ناکات لەماوەیەکی کورتدا. خوێندن پرۆژەیەکی درێژخایەنە. خوێندن دارێکە کە مێوەکەی بەدو سێ ساڵ پێناگات. ئەگەر ئەتەوێ کوردستانێکی پێشکەوتوت ببێ بیست سی ساڵی داهاتو، ئەبێ لەئێستەدا ژێرخانی پەروەردە‌و خوێندنی باڵا بەباشی بنیات بنرێت. ئەبێ سیستەمی پەروەردە توانا‌و بەهرەکانی منداڵان بدۆزێتەوە، حەزیان تێدا دروست بکات، فێری زانست‌و ئەخلاقیان بکات. ئەبێ زانکۆکان خوێندکاران پێبگەیەنن، زانا‌و داهێنەر دروست بکەن‌و چارەسەری کێشەی ئابوری، تەندروستی، ژینگەیی، کۆمەڵایەتی‌و سیاسی بکەن. نابێ چاوەڕوانی پارەی نەوت بین. ئەمە سەردەمی خوێندن‌و تەکنۆلۆژیایە. ئاوێنه‌: پاش هێرشه‌كانی داعش بۆ سه‌ر كوردستان‌و خراپبونی دۆخه‌كه، به‌شێك له‌گه‌نجان لەنائومێدیدا كوردستانیان بەجێهێشت، ئەوانه‌ش كه‌ ماونه‌ته‌وه‌ باوه‌ڕیان بەخوێندن نه‌ماوه، بەتایبه‌ت بەهۆی نه‌بونی هه‌لی كار پاش ته‌واوكردنی خوێندنیان. پێویسته‌ چی بكرێت تا وزه‌ی گه‌نجان بەفیڕۆ نه‌چێت؟  کۆچەر بیرکار:  هەلی کار لەناو دەزگاکانی حکومەت‌و لەناو بازاڕدا ئەڕەخسێت، ئەگەر حکومەت ژێرخانی ئابورییەکی پتەو بنیات بنێت ئەوا هەلی کار زۆرتر ئەبێ. بۆ وێنە ئەگەر کەرتی کشتوکاڵ پەرە پێبدرێ ئەوا هەم زۆر کەس دائەمەزرێن‌و هەم وڵات سەربەخۆتر ئەبێ. دوای ئەوە لەدەزگا حکومییەکان ئەبێ کەسی شیاو دابمەزرێ نەک کەسی سەر بەم حزب‌و ئەو حزب. لەلایەکی ترەوە ئەبێ خوێندکاران ئامادەی هەمو جۆرە کار‌و پیشەیەک بن نەک تەنیا بەشوێن کاری دانیشتن لەپشت کورسیدا بگەڕێن. ئەوەشمان لەبیر نەچێ کە شەڕی داعش هەتاهەتایە نامێنێ. ئاوێنه‌: دوای سەردانەکەتان بۆهه‌رێمی كوردستان لەساڵی 2010، سه‌رنج‌و تێبینیتان چییه‌ لەسەر زانكۆكانی كوردستان؟ ده‌وترێت بێئومێد بون؟ كۆچه‌ر بیركار: لەو سەردانەدا تەنیا زانکۆی سەڵاحەدینم بینی. لەباری مادییەوە وادیار بو کە وەزعی زانکۆکە باش بو. خوێندکارەکان‌و مامۆستاکان پێشوازی باشیان کرد لەسمینارەکانم. لێکۆڵینەوە لەزانکۆکانی کوردستان هێشتا زۆر کەمە‌و کاری زۆری ئەوێ تا ئاستیان بەرز بێتەوە. پێموابێ زانکۆکان پێداویستییەکانی پێگەیاندنی خوێندکاری دوکتۆرایان نییە‌و باشترە هەوڵ بدەن گەشە بەدەورەکانی بەکالۆریۆس‌و ماستەر بدەن. كۆچه‌ر بیركار: خوێندنی بەر لەزانکۆ ئەبێ بەکوردی بێ بەڵام لەگەڵیدا ئینگلیزیش بخوێنرێت. ئەمە گرنگە بۆ پاراستنی زمانەکەمان. ئاوێنه‌: به‌ستنه‌وه‌ی كۆلێژ‌و توێژینه‌وه‌كانیان، به‌بازاڕەوه‌ ئه‌ركی زانكۆیه‌ یان چ شوێنێكی تر؟ كۆچه‌ر بیركار: ئەرکی زانکۆیە، ئەرکی بازاڕە‌و ئەرکی حکومەتە. سەرچاوەی زۆربەی داهێنانەکان لەدنیادا زانکۆیە. کۆمپانیاکان توێژینەوەکانی زانکۆکان بەکاردەهێنن بۆ چارەسەری کێشەکانیان‌و بۆ دروستکردنی ئامڕازی تازە. زانکۆکان ئەتوانن خۆیان کۆمپانیا دامەزرێنن‌و داهاتەکانی بگەڕێتەوە بۆ زانکۆ، بۆ وێنە کۆمپانیای دەرمانسازی. ئەگەر حکومەت ئابوریی بەهێز بکات ئەوە پێوەندییەکانی زانکۆ‌و بازاڕ زیاتر دەبن. کەسانی ناو بازاڕیش ئەتوانن داوای چارەسەر بکەن لەزانکۆ بۆ کێشە تەکنیکییەکانیان. ئاوێنه‌: هه‌وڵێك هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی پڕۆگرامی زانست‌و بیركاری قوتابخانه‌كان بكرێن به‌ئینگلیزی، ئایا زمانی كوردی له‌ئاست‌و توانای زاراوه ‌زانستی‌و سه‌رده‌میه‌كاندا نییه‌، یان به‌كه‌م تەماشاكردنی زمانه‌كه‌یه‌؟ كۆچه‌ر بیركار: خوێندنی بەر لەزانکۆ ئەبێ بەکوردی بێ بەڵام لەگەڵیدا ئینگلیزیش بخوێنرێت. ئەمە گرنگە بۆ پاراستنی زمانەکەمان. لەزانکۆ ئەکرێ خوێندنی زانستە سروشتییەکان تەنیا بەئینگلیزی بێ‌و کاتێکی زۆر بەفیڕۆ نەچێ بۆ وەرگێڕانی دەقەکان بۆ کوردی. ئاوێنه‌: باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ پڕۆگرامی قوتابخانه‌كانی كوردستان هۆكاری كوشتنی حه‌زی خوێندكاره‌، بیركاریش وه‌ك یه‌كێك له‌و وانانه‌، له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێن؟ بونی مه‌عریفه‌‌و بابه‌تی خۆماڵی‌ چ كاریگه‌رییه‌كی ئه‌بێت، شێوازی وانه‌وتنه‌وه‌ چ كاریگه‌رییه‌كی هه‌یه‌؟ وه‌رگێڕانی پڕۆگرامی وڵاتێكی تر گونجاوه‌؟  کۆچەر بیرکار: من هیچ نازانم لەبارەی پڕۆگرامی قوتابخانه‌كانی كوردستانەوە. بەگشتی پڕۆگرامی خوێندن‌و شێوەی وانەوتنەوە زۆر گرنگن. دەستکاری پڕۆگرام ئەبێ وردەوردە بێت‌و چەند ساڵێک بخایەنێت نەک یەکڕا ژێروژور بکرێ. وەرگێرانی پڕۆگرامی وڵاتانی تر باش نییە بەڵام ئەکرێ لەئەزمونی وڵاتانی تر کەڵک وەرگیرێ. ئاوێنه‌: نوسینی كتێب‌و وه‌رگێران لەكوردستان به‌ به‌راورد به‌ڕابردو، ژماره‌یان زیادی كردوه. بەڵام كه‌مترینیان له‌بواری زانستدایه، هه‌ر بۆ نمونه‌ هیچ كتێبێكی بیركاری تیا نییه. له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێن؟ کۆچەر بیرکار: وانەکانی قوتابخانە بەس نین بۆ تێرکردنی تینوێتی خوێندکارە تامەزرۆکان. بونی سەرچاوەی تر زۆر پێویستە. خۆم کاتێ لەقوتابخانە دەمخوێند، دەیان کتێبی بیرکاریم خوێندەوە کە کاریگەرییان زۆر بو لەسەر بەرەوپێشچونم. کتێبخانەی فارسی زۆر دەوڵەمەندە لەو بارەوە. هیچ نەبێ ئەبێ وەزارەتی پەروەردە هەوڵ بدا بۆ وەرگێڕانی کتێب لەهەمو بوارەکانی زانستدا. ئەمە  ئاسانە‌و خەرجێکی وەهایشی تێناچێت. ئاوێنه‌: به‌ڕێزت دانه‌ری ماڵپه‌ڕی كۆڕی زانیاری‌و داهێنان بویت، ئامانجت چی بو له‌و كاره‌؟ بۆ داخرا؟ کۆچەر بیرکار: ئامانجی سەرەکیم هاندانی خوێندکاران‌و مامۆستایانی کوردی زانکۆ بو بۆ نوسین لەسەر ئەو بابەتانەی حەزیان لێ بو. هیوام ئەوە بو کە ئەو نوسینە ئەیانبا بەرەو داهێنان‌و خوڵقاندن. واتە تەنیا زانین بەس نییە بەڵکو ئەبێ داهێنانیش بکەین. ئەندامانی کۆڕەکە کە ژمارەیان لەسەد زیاتر بو نامیلکەکانیان لەسەر ماڵپەڕی کۆڕ بڵاوئەکرایەوە. دوای چوار ساڵ کۆڕەکە داخرا لەبەر خاوبونەوە‌و بێچالاکی. ئاوێنه‌: ده‌كرێت پێمان بڵێیت به‌ چ كه‌سایه‌تیه‌كی كورد سه‌رسامیت، لەژیاندا مابێت یاخود نا؟ کۆچەر بیرکار: شاکر فەتاح. ئەو بەدرێژایی ژیانی خەریکی بەرەوپێش بردنی خۆی‌و کۆمەڵگەکەی بو. هیچ پێی عەیب نەبو باسی لاوازییەکانی خۆی بکات.  لەژیاننامەکەیدا، بەناوی  (ئاوێنەی ژینم)، ئەو باسی خۆی ناکات وەک پاڵەوانێک بەڵکو باسی کەسێکمان بۆ ئەکات کە وەکو هەر مرۆڤێکی تر بڕێ توانا‌و بڕێ کەموکوڕی هەیە‌و لەگەڵ ئەوەشدا گەشبینە‌و هەوڵ ئەدا کێشەکانی چارەسەر بکات. ئەو کاتێ وێنەی ئەگرت‌و گەشتنامەی ئەنوسی کە خۆی زۆر گەنج ‌بو کەم کەس لەکوردستاندا ئەیزانی کامێرا چییە.   کۆچەر بیرکار له‌ساڵی 1978 لەگوندی (نێ) سەر بەشاری مەریوان لەڕۆژهەڵاتی کوردستان لەدایک بوه‌، قۆناغی سەرەتایی‌و ئامادەیی لەنێ‌و لەمەریوان تەواو کردوه. هەر لەقوتابخانە شەیدای بیرکاری بوه‌و بڕیاریداوه‌ بیرکاری بخوێنت لەزانکۆ، دواتر بڕوانامه‌ی بەکالۆریۆسی له‌بیرکاریدا لەزانکۆی تاران لەساڵی 2000 بەدەستهێناوەو دوکتۆرای بیرکاری لەزانکۆی نۆتینگهام لەبەریتانیا لەساڵی 2004 بەدەستهێناوە. لەساڵی 2006 ەوە لەزانکۆی کەمبریجهی بەریتانیایەو وه‌ك خۆی ده‌ڵێت بە” قۆناغەکانی ئەکادیمیدا سەرکەوتم تا بوم بەپڕۆفیسۆری تەواو”.   ئا: رێبین قادر، سروه ‌جه‌مال

(درەو میدیا): ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانە كە سەرپەرشتی ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی ئێرانی سوپای پاسداران دەكات و رۆڵی باڵای هەیە لە پارێزگاریكردن لە حكومەتی شیعە لە عێراق و سوریا و نەیارێكی سەرسەخت ئیسرائیل و ئەمریكاشە. نوسەری ئیسرائیلی " رۆنین بیرگمان" لە دواهەمین كتێبیدا كە ئەمساڵ لە ئەمریكا بڵاوكراوەتەوە بەناونیشانی" خێراكە و بیكوژە " باس لەو ئۆپەراسیۆنانەی دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل " مۆساد "دەكات كە چەندین زانا و كەسایەتی سەربازی ئێران و حزبوڵایان تیرۆركردووە. بیرگمان لە كتێبەكەیدا ئاماژە بە رێككەوتێك دەكات كە مۆساد هەلی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانی بۆ هەڵكەوتووە، بەڵام جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا سولەیمانی لە تیرۆركردن رزگاركردووە. بیرگمان لە گێڕانەوەی تیرۆركردنی فەرماندەی سەربازی حزبوڵا عیماد موغنیە لە دیمەشق دەڵێت ئەو رۆژەی كە ئۆتۆمبیلەكەی عیماد موغنیە بۆمبڕێژكرا و تەقێنرایەوە قاسم سولەیمانی لەگەڵدا بوو و ئەوەش ئۆپەراسیۆنەكەی لە بەیانییەوە بۆ ئێوارە دواخستووە، چونكە جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا بڕیاریداوە تەنها لە كوشتنی موغنەیدا هاوكاری ئیسرائیل بكات نەك كەسێكی تر و بەوەش سولەیمانی لە مردنێكی حەتمی رزگاریبووە، كاتێك لە تەنیشت موغنیەدا بووە گفتوگۆیان كردووە. كوشتنی سولەیمانی  بۆ ئیسرائیل ئەوەندە بەهاداربووە كە بەرپرسانی مۆساد بڕیاریانداوە پەیوەندی بە سەرۆكی پێشووی مۆساد " داغان"  بكەن كە لە پرسەی دایكدا بووە و پرسیاری ئەوەیان لێكردووە كە دەكرێت " بەبەردێك دوو چۆلەكە بكوژن؟" لە وەڵامی ئەوەدا بەرزترین دەسەڵاتی ئیسرائیل، ئیهۆد ئۆڵمەرت سەرۆك وەزیران ئەوەی رەتكردوەتەوە، چونكە ئیسرائیل بەڵێنی بە بوش داوە لەو ئۆپەراسیۆنەدا جگە لە عیماد موغنیە هیچ كەسێكی تر نەكوژرێت. عیماد موغنیە فەرماندەی باڵای حزبوڵای لوبنانی 12 شوباتی 2008 دوای لكاندنی بۆمبێك بە ئۆتۆمبیلەكەیەوە لەلایەن مۆسادەوە لە دیمەشقی پایتەختی سوریا تیرۆركرا.