(درەو میدیا) وەكو یەكەمین میدیای عێراقی دەقی بڕیارەكەی دوێنێی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی پرۆسەی هەڵبژاردن و ئەنجامەكانی بڵاودەكاتەوە: دەقی بڕیاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی هەڵبژاردنەوە: ئەنجومەنی نوێنەران لە دانیشتنی نائاسایی خۆی لە وەرزی دووەمی یاسادانان/ ساڵی چوارەم/ خولی سێیەم كە 28ی ئایاری 2018 بەڕێوەچوو، بەپشتبەستن بە ماددەی (59/دووەم)ی دەستور، دەقی ئەم بڕیارەی دەركرد. (بەپشتبەستن بە مادەكانی (25) و (102) و (38)ی یەكەمی دەستور، هەروەها مادەی (2) یاسای كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ژمارە (11)ی هەمواركراوی ساڵی 2017و پشتبەستن بەوەی بۆ دادگای باڵای فیدراڵی رۆشتووە، بەجۆرێك بگونجێت لەگەڵ ئازادی دەنگدەر لە هەڵبژاردنی نوێنەری خۆی بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بەوپێیەی لە مافە دەستورییەكانی تاكی عێراقییە، هەروەها لەسەر بنەمای ئەو دیكۆمێنت و بەڵگانەی كە لەلایەن قەوارە سیاسییەكان و پەرلەمانتاران و دامەزراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییەوە خراوەنەتەڕوو، هەروەها ئەوەی لە راپۆرتی نەتەوە یەكگرتووەكاندا هاتووە و ئەو راپۆرتە هونەرییانەی دراون بە دەزگا تایبەتمەندەكانی وەكو دەزگای چاودێری دارایی و دەزگای هەواڵگری و دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی، پێویست دەكات رێوشوێنی نوێ بگیرێتەبەر بۆ پاراستنی پرۆسەی دیموكراتی لە عێراق، بۆ ئەوەی متمانە بە خاوێنی و دادپەروەی پرۆسەی هەڵبژاردن بپارێزرێت، بڕیاریدا لایەنە پەیوەندیدارەكان هەریەكەیان بەگوێرەی تایبەتمەندی خۆی، ئەو ئامرازانە بگرێتەبەر كە گەرەنتی گێڕانەوەی متمانە دەكەن بۆ جێبەجێكردنی پرۆسەی هەڵبژاردن بەشێوازێكی دادپەروەرانە و خاوێن، لەناویاندا: یەكەم: هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنی دەرەوە و هەڵبژاردنی دەنگدانی مەرجدار لە كەمپی ئاوارەكانی پارێزگای ئەنبار، سەلاحەدین، نەینەوا، دیالە، بەڵگەیان لەسەر هەیە كە ئیرادەی دەنگدەران ساختەكراوە و پێشێلكاری گەورە رویداوە لە رەوتی رێوشوێنەكانی هەڵبژاردن تایبەت بە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی 2018، جگە لە دەنگی كەمینەكان كە سیستمی كۆتا دەیانگرێتەوە. دووەم: جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكان بۆ لانی كەمی (10%)ی سندوقەكانی دەنگدان لە بنكەكانی دەنگدان، ئەگەر سەلمێندرا رێژەی (25%)ی ئەو دەنگانەی ئەژماردەكرێنەوە بەشێوەی دەستی ناكۆكن لەگەڵ ئەنجامی ئامێری خێراكردنی ئەنجامەكان، ئەو ئەنجامانە هەڵدەوەشێندرێنەوە كە لەسەر بنەمای ئامێرەكە دانراون و بۆ هەموو سندوقەكانی دەنگدان پشت بە ژماردنی دەستی دەبەسترێت. سێیەم: وێنەی ئەلیكترۆنی و وێنەی رووناكی كارتەكانی دەنگدان و ئەنجامە نێردراوەكان لەرێگەی مانگی دەستكردەوە بۆ سێرڤەری سەرۆكی كۆمسیۆن و ئەو ئەنجامانەی كە لە تالی سەنتەر هەن بۆ ئاستی كاندید لە هەر وێستگەیەك، بەشێوەیەكی خێرا دەدرێن بە قەوارە سیاسییەكان. چوارەم: دووبارەكردنەوەی ئەژماركردنی دەنگەكان بەشێوەی دەستی لەو وێستگانەی پارێزگای كەركوك كە تێیاندا (ئێس دی ڕام) گۆڕدراوە هەروەها لەو وێستگانەی كە ئەنجامەكان تێیاندا هەڵوەشێندراوەتەوە. پێنجەم: دڵنیابوونەوەی لە پرۆسەی هاوتابوونی ئەو تۆمارانەی كە بەشێوەی ئەلیكترۆنی نێردراون، ئەوەش لەڕێگەی ئەژماركردنەوەی چەند سندوقێكەوە (فلاش) و (ئێس دی كارد) لەبەردەم بریكاری قەوارە سیاسییەكان بەشێوەیەكی شەفاف. شەشەم: ئەوەی لەسەری سەلمێندرا تێوەگلاوە لە زیانگەیاندن بە دادپەروەری و خاوێنی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان، رەوانەی لایەنە پەیوەندیدارەكان بكرێت لەنێویاندا دادگا، بەمەبەستی لێپرسینەوە و سزادانیان. حەوتەم: هەموو ئەو بەراییانەی كە لەبەردەستدان رەوانەی داواكاری گشتی و دەستەی نەزاهە بكرێن، پێویستە لەسەر ئەو لایەنانە بەو ئەركانە هەستن كە یاسا بەركارەكان پێویستیان كردووە لەسەریان، بەمەبەستی پاراستنی بەرژەوەندی گشتی. هەشتەم: لیژنەی بەدواداچوونی راستییەكان بەردەوام دەبێت لەسەر كارەكانی و پەلەدەكات لە پێشكەشكردنی ئەو ئەنجام و پێشنیازانە بە ئەنجومەنی نوێنەران، كە پێیدەگات. نۆیەم: پاڵپشتیكردنی كارەكانی لیژنەی باڵای پێكهێنراو لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە تایبەت بە وردبینیكردن لە بەڵگە و دیكۆمێنتەكان لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەمدواییەوە. دەیەم: هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكان لە پارێزگاكانی كەركوك و هەرێم كە بەڵگەی ساختەكردنی ئیرادەی دەنگدەران و رودانی پێشێلكاری گەورەیان لەسەرە لە رەوتی رێوشوێنەكانی تایبەت بە هەڵبژاردن. یانزەهەم: هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی دەرەوە كە پرۆسەی ساختەكارییان تێدا سەلمێندراوە هەروەها دەنگدانی مەرجداری لە هەموو پارێزگاكان جگە لە نەینەوا و جوڵانی دانیشتوان لە سەلاحەدین و ئەنبار و لەناونەبردنی هەر بەراییەك كە پەیوەندیدار بێت بە هەڵبژاردنەكانی ناوخۆ و دەرەوە. دكتۆر سەلیم جبوری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران رەجەب/1439 كۆچی ئایاری/ 2018ی زاینی        

راپۆرتی: نیاز عه‌بدوڵڵا   كۆمسیۆنی باڵای هه‌ڵبژاردن و راپرسی هه‌رێمی كوردستان بۆ ئاسانكاری تۆماری قه‌واره‌ سیاسییه‌كان و وه‌رگرتنی بارمته‌ی دارایی ده‌سه‌ڵات به‌ ئۆفیسی پارێزگاكان ده‌به‌خشێت و، به‌ڕێوبه‌ری گشتی راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌كان له‌ كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمیش وتی تائیستا "هیچ قه‌واره‌یه‌كی سیاسی بۆ هه‌ڵبژاردنی 30ی ئه‌یلول تۆمار نه‌كراوه‌". بڕیاره‌ 30ی ئه‌یلولی ئه‌م ساڵ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان به‌ڕێوه‌ بچێت، بۆئه‌م مه‌به‌سته‌ش له‌ 27ی ئایار تا 7ی حوزه‌یران بۆ تۆماركردنی لیست و قه‌واره‌ سیاسییه‌كان دیاریكراوه‌. به‌ڵام به‌پێی زانیارییه‌كانی شۆرش حه‌سه‌ن به‌ڕێوبه‌ری گشتی راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌كان له‌ كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن و راپرسی هه‌رێم بۆ (دره‌و میدیا) تائیستا "هیچ قه‌واره‌یه‌كی سیاسی بۆ هه‌ڵبژاردنی 30ی ئه‌یلول تۆمار نه‌كراوه و،‌ ته‌نیا بۆ پرسیار و راوێژكردن و چۆنییه‌تی تۆماركردن و وه‌رگرتنی ئه‌و فۆڕمانه‌ی كه‌ پێویسته‌ سه‌ردانی كۆمسیۆن كراوه‌". سه‌باره‌ت به‌ هۆكاری تۆمارنه‌كردنی قه‌واره‌ سیاسییه‌كانیش وتی "وه‌كو جۆرێك له‌ نه‌ریتی لێهاتووه‌ زۆر جار قه‌واره‌ سیاسییه‌كان له‌ رۆژانی كۆتایی ده‌كه‌ونه‌ ئه‌وه‌ی كه مامه‌ڵه‌كانیان بهێنن بۆ خۆتۆماركردن". كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن له‌ رێگای ماڵپه‌ڕی فه‌رمی خۆیه‌وه‌ ئه‌و پێنج فۆڕمه‌ی بڵاوكردۆته‌وه‌ كه‌ ده‌بێت قه‌واره‌ سیاسییه‌كان بۆ خۆ تۆماركردن زانیارییه‌كانی پڕ بكه‌نه‌وه‌.  شۆڕش حه‌سه‌ن باسی له‌و ئاسانكاریانه‌ كرد كه‌ كۆمسیۆن خستوویه‌تییه‌ خزمه‌ت قه‌واره‌ سیاسییه‌كان و وتی "بۆ جیبه‌جێ كردنی رێكاره‌ یاساییه‌كان ئاسانكاری ته‌واومان كردووه‌، جاری پێشوو بۆ پرۆسه‌ی ریفراندۆم ته‌نیا پشت به‌ ئۆفیسی نیشتیمانی ده‌به‌سترا بۆ خۆ تۆماركردن به‌ڵام ئێستا قه‌واره‌كان ده‌توانن له‌ ئۆفیسی پارێزگاكان له‌ سلێمانی و دهۆك و هه‌ڵه‌بجه‌ خۆیان تۆمار بكه‌ن".  به‌پێی په‌یڕه‌وی ئه‌نجوومه‌نی كۆمسیاران ده‌بێت هه‌ر قه‌واره‌یه‌كی سیاسی بڕێك بارمته‌ی دارایی بداته‌ كۆمسیۆن تا له‌ كاتی ئه‌گه‌ری سه‌رپێچیكردن و ده‌رچوونێك له‌ رێنماییه‌كانی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن، كۆمسیۆن بتوانێت وه‌ك پێبژاردنی سزای دارایی له‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ وه‌ربگرێت. له‌ باره‌ی دیاریكردنی بڕی بارمته‌ی دارایی دیاریكراو له‌ هه‌ڵبژاردنی خولی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان به‌ڕێوبه‌ری گشتی راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانی كۆمسیۆن وتی "بڕه‌كه‌ له‌ 10 ده‌ست پێده‌كات، بۆ قه‌واره‌ی كه‌مینه‌كانی وه‌ك توركمان و كلد و ئاشوور 25 ملیۆن دیناره‌ به‌ڵام‌ بۆ قه‌واره‌ سیاسییه‌كانی تر 50 ملیۆن دیناره، ئه‌و بارمته‌یه‌ش وه‌كو ئه‌مانه‌تێكه‌ له‌لای كۆمسیۆن ده‌مێنێته‌وه‌ تا دوای پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن، ئه‌گه‌ر ئه‌و حیزبه‌ سیاسیانه‌ له‌ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن هیچ سه‌رپێچییه‌كیان نه‌كردبوو و پێبژاردنێكیان نه‌بوو پاره‌كه‌یان بۆ ده‌گه‌ڕێنینه‌وه" بۆ پێدانی بارمته‌كه‌ش به‌ كۆمسیۆن قه‌واره‌ سیاسییه‌كان جگه‌ له‌ ئۆفیسی نیشتیمانی ده‌توانن له‌ رێگای ئۆفیسی پارێزگاكانه‌وه‌ بڕی بارمته‌كه‌ بگه‌یه‌نن.  كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن و راپرسی هه‌رێمی كوردستان له‌ دوای قۆناغی یه‌كه‌می تۆماری قه‌واره‌ سیاسییه‌كان، ماوه‌ی سێ رۆژی له‌ 18 بۆ 20ی حوزه‌یران دیاریكردووه‌ بۆ تۆماری هاوپه‌یمانییه‌ سیاسیه‌كان. ماوه‌ی 23 رۆژی ته‌رخانكردووه له‌ 3 تا 25 ته‌مموز بۆ تۆماركردنی ناوی پاڵێوراوان رێكاره‌ یاسیاییه‌كانیان. ‌به‌ڵام بۆ نوێكردنه‌وه‌ی تۆماری ده‌نگده‌ران 1تا 30 ته‌مموزی دیاریكردووه‌، ئه‌و به‌ڕێوبه‌ره‌ گشتییه‌ی كۆمسیۆن وتی "له‌و ماوه‌یه‌دا هاووڵاتییان ده‌توانن سه‌ردانی بنكه‌ لاوه‌كییه‌كان بكه‌ن بۆ گواستنه‌ی ناوه‌كانیان و خۆ تۆماركردن و، ماوه‌ی شه‌ش مانگه‌ كار بۆ تۆمارێكی تایبه‌ت‌ به‌ كۆمسیۆنی هه‌رێم ده‌كه‌ین، ته‌‌نیا ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌نجوومه‌نی كۆمسیاران په‌سندی بكه‌ن كه‌ پشتبه‌ستووه‌ به‌ پسوله‌ی خۆراك و داتاكانی وه‌زاره‌تی بازرگانی چونكه‌ به‌پێی یاسا ده‌بێ ئه‌و تۆماره‌ پشتبه‌ستووبێت به‌ پسوله‌ی خۆراك، به‌ڵام وردبینی تیاداده‌كرێت و ته‌واو جیاوازه‌ له‌ تۆماری ده‌نگده‌رانی عێراق". بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌نجامدانی قۆناغه‌كانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان و پێداویستییه‌ ماددییه‌كان، ئه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمسیۆن به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "تائیستا 10 ملیار دینارمان له‌ حكومه‌ت وه‌رگرتووه‌ و خراوه‌ته‌ سه‌ر حیسابی كۆمسیۆن، چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ین بڕه‌كانی تریشمان له‌ ماوه‌كانی داهاتوو بۆ بخرێته‌ سه‌ر حیسابی كۆمسیۆن، ئێمه‌ دامه‌زراندنی فه‌رمانبه‌ری سه‌ر سندووق و فه‌رمانگه‌ لاوه‌كییكانیشمان هه‌یه‌، كۆمه‌ڵێك رێكار و قۆناغی تر ماون پێویسته‌ جێبه‌جێی بكه‌ین".  

لە بەیاننامەیەكدا رێبوار تەها سەرۆكی لیستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە كەركوك رایدەگەیەنێت، ئەو بڕیارانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق داویەتی بڕیاری زۆر مەترسیدارن، بەرپرسیارێتی دەرئەنجامەكانی دەخاتە ئەستۆی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. رێبوار تەها داواش لەد. فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری عێراق كردوە وەك پارێزەری دەستور دەستوەردان لەو بابەتەدا بكات كە ئەو زۆر بە مەترسیدار وەسفی كردووە و پێشی وایە زۆر مەترسیدارترە لە لەدەستدانی چەند كورسیەك لە لایەن لیستە زیانلێكەوتووەكانەوە. بە وتەی رێبوار تەها هەڵوەشانەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن لە دەسەڵاتی پەرلەماندا نیە چونكە بەپێی ماددەی ٦١ی دەستور ئەنجومەنی نوێنەران دەسەڵاتی ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ھەڵبژاردنی نییەو بڕیارەكانیشی پوچەڵ و نادەستورین و تێپەڕاندنی دەسەڵاتی دادوەرییەو  لە دادگای فیدراڵیش تانە لە دانیشتنەكەی ئەنجومەنی نوێنەران دەدەن. داواشی كردووە بەدواداچوون بۆ پرۆسەی ھەڵبژاردن لەكەركوك بكرێت، بەو پێیەی تا ئێستاش ژمارەیەك لە سندوقەكانی دەنگدان لەلایەن حزبەكانەوە دەستیان بەسەرداگیراوە .  عاجل (بيان هام)...  البرلمان ينهي دورته التشريعية باخطر انتهاك للدستور عقد مجلس النواب في جلسته يوم امس المصادف ٢٨/٥/٢٠١٨ والتي اصدر فيها قرارا يقضي بالغاء نتائج الانتخابات في الخارج والتصويت المشروط في مخيمات النازحين بنسبة ١٠% وامكانية اعادة العد والفرز اليدوي للنتائج في جميع المحافظات في حالة وجود نسبة ٢٥% من المخالفات في النتائج الملغاة اعلاه وعليه فأننا نحمل رئاسة البرلمان الخطأ الكبير الذي قد ينجم عنه ما لايحمد عقباه ويلحق الضرر بالعملية السياسية في البلد والا كيف تفسرون عقد جلسة مشكوك واصدار قرار يقضي بالغاء نتائج الانتخابات علما انها ليست صلاحية برلمانية بل قضائية بحتة حيث تنص المادة واحد وستون من الدستور على ان للبرلمان تسعة اختصاصات ليس فيها فقرة تنص على صلاحية البرلمان بالغاء نتائج الانتخابات وهنا نود ان نشير ان قرار البرلمان باطل وغير دستوري وتجاوز على السلطة القضائية المخولة في البت بهكذا قرارات ونضيف انه حسب الدستور والنظام الداخلي في البرلمان لايمكن الغاء قانون مشرع ومصادق عليه بقرار وهذا مخالف لاحكام الدستور حيث ان البرلمان اصدر قرارا بالغاء النتائج التي اجريت استنادا الى قانون نافذ فهل يعقل ان يكون البرلمان هو الخصم والحكم في هذه القضية،كما وان المستغرب هو تدخل البرلمان في عمل المفوضية والتي بالاساس هو من اختار وصوت على اعضاءها وشرع قانونها واننا اذا نحذر من خطورة هذا القرار غير المسؤول والمخالف للدستور والعقل والمنطق ننوه الى اننا سنقوم بالطعن في جلسة وقرار البرلمان لدى المحكمة الاتحادية وندعو فخامة رئيس الجمهورية الدكتور فؤاد معصوم بصفته حامي الدستور الى التدخل في هذا الموضوع الخطير والذي هو اكثر خطورة من فقدان بضعة مقاعد لخاسرين لم يجربهم الشعب مرة اخرى بل كان الاجدر بالبرلمان ان يهتم بأمور الشعب ويعالج مشكلة الكهرباء التي يعاني منها المواطنين وهم في شهر رمضان المبارك ويناقش توفير الخدمات وعلى البعض ان يهتم للمواطن وليس للمنصب او المقعد في البرلمان واننا اذ نحترم ونلتزم باجراءات مفوضية الانتخابات ندعوها الى الالتفات لما حصل في كركوك اثناء عملية سير الانتخابات تمثلت باحتجاز بعض صناديق الاقتراع والموظفين واحدات تزوير تلاعب كبير في النتائج ونؤكد انه الى الان لاتزال تلك الصناديق والرامات الخاصة باجهزة الاقتراع بحوزة بعض الاحزاب والموظفين التابعين لتلك الاحزاب ونقول لهم بأننا لن تنازل ابدا عن اصوات مواطنينا وناخبينا. ريبوار طه مصطفى   رئيس قائمة الاتحاد الوطني الكوردستاني في كركوك  

راپۆرتی: نیاز عه‌بدوڵڵا   رێكخەری گشتی تۆڕی شەمس بۆ چاودێری هەڵبژاردنەكان رەخنەی‌ لە ئاشكرانەكردنی ژمارە و تۆماری دەنگدەران لە لایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم گرت و وتی "هەوڵی ساختەكاری هەیە بەڵام دەبێت پێش بەو ساختەكارییە بگیرێت و، هێزە ئەمنییەكان تائیستا داتا و ژمارەی پێویستیان نەداوەتە كۆمسیۆن". هۆگر چەتۆ رێكخەری گشتی تۆڕی شەمس بۆ چاودێری هەڵبژاردنەكان، لە لێدوانێكیدا سەبارەت بە خاوێنكردنەوەی تۆماری دەنگدەران لە ناوی دووبارە و مردوو و ساختە بە (درەو میدیا)ی وت "تۆماری دەنگدەران لە هەرێم و عێراق لەسەر بناغەی پسولەی خۆراك تۆماركراوە و كێشەی زۆری تێدایه، كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمیش لە ئێستادا دەڵێن‌ كۆمەڵێك هەوڵیانداوە بۆ پاككردنەوەی تۆماری دەنگدەران بەڵام كۆمسیۆنی هەرێم نه هە‌نگاو و نە‌ژمارەی دیارە و نەتۆماری دەنگدەران". هۆگر چەتۆ دەستخۆشی لە هەوڵەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی كرد بۆ خاوێنكردنەوەی تۆماری دەنگدەران، بەڵام بە پێویستی زانی شەفافییەت و روونكردنەوەی زیاتر هەبێت بۆ رای گشتی و رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و وتی "پێویستە پێمان بڵێن چەند ناو پاككراوەتەوه و لەو ناوانە چەندی دووبارە و چەندی ناوی مردوو بوون، چەند لەوانە ناوی خەڵكی دەرەوەی عێراق بوون وەك پەنابەرانی ئێرانی و توركی و سووری، چەند لەوانە ناوی ئەوانەن كە ماددەی 140 دەیانگرێتەوە". لەبارەی پێشكەشكردنی ئاماری دەنگدەرانی تایبەت لە هێزە ئەمنییەكانی هەرێمی كوردستان رێكخەری تۆڕی شەمس وتی "ئەوەی من زانیاریم هەبێت یەكێك لە كێشەكان ئەوەیە تائیستا لایەنی پەیوەندیدار لە هێزەكانی پێشمەرگە و ناوخۆ و ئاسایش تائیستا هیچ داتا و ژمارەیەكی پێویستیان نەداوەتە كۆمسیۆن، ئەمەش كێشەی دەنگدانی تایبەت درێژە پێدەدات كە ناوی دووبارەی زۆری تێدایە". ئەو رێكخەرە پێشنیاری بۆ بوونی تۆمارێكی دەنگدەرانی خاوێن كرد لە ماوەیەكی دیاریكراودا، كە تیایدا بەبێ پشتبەستن بە تۆماری دەنگدەرانی رابردوو ماوەیەك دیاریبكرێت‌ بۆ سەرلەنوێ تۆماركردنەوەی ناوەكان و وتی "پابەندبوون بە ‌چوارچێوەیەكی یاسایی و ئەوەی هەموو هاوڵاتییەكی هەرێمی كوردستان ‌دەنگدەرە بە مەرجێك لە ماوەی هەمواری تۆماری دەنگدەرانی تازە لە كوردستان ناوی تۆماركرابێت، هەر كەسێك ناوی لەو تۆمارە نەبێت ناتوانێت بەشداری بكات لە هەڵبژاردن، بەمەش تۆمارێكی دەنگدەرانی پاك و بێگەردمان دەبێت وه لەسەر ئەو بنەمایە دێین داتاكان وەردەگرین، بەڵام مەرجە ئەو تۆماركردنە پشتبەستوو بێت بە بەڵگەنامەی عێراقی". لە كاردانەوەی ناڕەزایی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی 12ی ئایاری عێراق و تۆمەتەكانی ساختەكاری، بە رێككەوتنی لایەنە سیاسییەكان رۆژی 24ی ئایار كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا سیستەمی ئەلیكترۆنی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی ئەم ساڵ پەیڕەو نەكرێت. بەڵام رای رێكخەری تۆڕی شەمس وابوو كە "گرفتەكە لە سیستەمی ئەلیكترۆنی یان پێشوو نییە، بەڵكو لەوەدایە كە كۆمسیۆن چەندە سەربەخۆیه و‌ ئیرادەی هەیە و دەتوانێت رووبەڕووی هەر هەوڵێكی ساختەكاری ببێتەوه، لەم پرۆسەیەدا كۆمسیۆن چەندە بێ لایەنن و بە یەك چاو سەیری هەموو هێز و لایەنە سیاسییەكان دەكەن و رێگری لە هەوڵەكانی ساختەكاری دەكەن".  بۆیە ئەو پیێ وابوو "هەوڵی ساختەكاری هەیە بەڵام دەبێت پێش بەو ساختەكارییە بگیرێت، پێویستە بیر لە رێگریكردن لەو ساختەكاریانە بكرێتەوه،‌ لەبەرئەوە  گرنگە كەسە پیشەییەكان بۆ پێشگرتن لە ساختەكاری ئەو هەوڵەبدەن، چونكە كەسە حیزبییەكان ئەوەندەی دڵسۆزییان بۆ حیزبەكەیان هەیە بۆ دەوڵەت و یاسا نییە".

(درەو میدیا):  لەوەڵامی رونكردنەوەكەی خانەی راپەڕاندنی بزووتنەوەی گۆڕان سەبارەت بە دەركردنی، مەسعود حەیدەر رایدەگەیەنێت" كە زیاتر لە چل رۆژە دەستم لە كاركێشاوەتەوە لە بزووتنەوەی گۆڕان و فراكسیۆنەكەی"  دەقی روونكردنەوەیەك لە مسعود حیدر، ئەندام پەرلەمانی كورد لە عێراق لە راگەیاندنەكانەوە شتێك بەناوی خانەی راپەراندنی بزوتنەوەی گۆران بلاوكراوەتەوە لەسەر بەندە. من زیاتر لە چل رۆژە دەستم كێشاوەتەوە لە بزوتنەوەكەو لە فراكسیۆنی گۆران. لە چەند رۆژی رابردووش بە روونی لە بەرنامەیەكی كەنالێكی عێراقی ئەمەم باسكرد. ئەو بایاننامەی خانەی راپەراندن ئەھمیەتی نییە، چونكە بەندە دەمێكە دەستم لەكاركێشاوەتەوە. سەربەرزیشم بە نوێنەرایەتیكردنی كورد و بەرگریكردن لە خاك و خەلكی ھەرێمی كوردستان دوور لە ململانێ ی حزبی و بێ سازشكردن لەسەر قوتی مووچەخۆران و پێگەی دەستوری و یاسایی ھەرێم وماف و ناوی پیرۆزی پێشمەرگە. ئەگەر پێویست بكات ھۆكاری دەستلەكاركێشانەوەم بە وردی رووندەكەمەوە. مسعود حیدر ئەندام پەرلەمانی عێراق ٢٠١٨/٥/٢٩  

(درەو میدیا):  لە رونكردنەوەیەكدا خانەی راپەراندنی بزوتنەوەی گۆڕان رایگەیاندووە: بەهۆی پابەندنەبوونی مەسعود حەیدەر بە بەرنامە و كارەكانی بزوتنەوەی گۆڕان، بەكۆی دەنگی ئەندامانی خانەی ڕاپەڕاندن بڕیاردرا ناوبراو لەڕیزەكانی بزوتنەوەكە و فراكسیۆنی گۆڕان لە بەغداد دەربكات. " درەو میدیا" پەیوەندی كرد بە پەرلەمانتار مەسعود حەیدەرەوە، ناوبراو رایگەیاند، ماوەیەكە تێبینی زۆری لەسەر كاری بزوتنەوەی گۆڕان هەیە لە بەغداد، بۆیە دەستی لەكار كێشاوەتەوە. پەرلەمانتار مەسعود حەیدەر وتیشی:"  تا ئێستا روونكردنەوەكەی خانەی راپەراندنم بەدەست نەگەیشتووە، هەرکات بەدەستم گەیشت قسەی خۆمم دەبێت و وەڵامی خۆمم دەبێت".

بەپێی بریارەكەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە لەلایەن فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە بڵاوكراوەتەوە هاتووە: ( الغاء نتائج محافظات اقليم كردستان وكركوك لماتوفرت عليه من تزوير ارادة الناخبين وماشبها من خروقات كبيرة.) واتا " هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان و كەركوك، لەبەرئەوەی پێشێلكاریی گەوەری بەخۆیەوە بینوە و ویستی دەنگدەران ساختەكراوە"  بەپێی بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق بێت ئەنجامی هەڵبژاردنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان و كەركوك هەڵوەشێنراوەتەوە، بەوتەی ئەحمەدی حاجی رەشید سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی، ئەنجامی راگەیەنراوی هەڵبژاردنی پارێزگاكانی هەرێم و كەركوك هەڵوەشێنراوەتەوە، ئەوەش بە مانای ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن نیە بەڵكو بە واتای هەڵوەشانەوەی ئەو ئەنجامەدێت كەلەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە راگەیەنراوە، واتا دەبێت جارێكی دیكە دەنگەكان ئەژمار بكرێنەوە. 

گفتوگۆی: درەو میدیا  “ ئێمە گەورەترین قوربانی ساختەكاری بووین، لە هەڵبژاردنەكاندا تەنانەت  لەو سندوقەی من دەنگم تێدا داوە، هیچ دەنگێكی حزبی شیوعی كوردستانی تێدا نییە، ئەمە ئەگەر گەورەترین فەزاحەت نەبێ، چییە؟" ئەمە وتەی ئەبو كاروان ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی شیوعی كوردستانە لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ ( درەو میدیا) ئاماژەی پێكردووە. ئەبو كاروان دەشڵێت " ئێمە نەك هەر نیگەران و ناڕازین لەهەڵبژاردنی ١٢ی ئایار، بەڵكو سەرلەبەری پرۆسەكە ڕەتدەكەینەوە، درەو میدیا چەندین پرسیاری روبەرووی ئەبوكاروانكردۆتەوە بەتایبەتیش بوونی كاندیدی لەچك لەسەر لە لیستەكەیاندا ئەو دەڵێت" لەڕێڕەوی تێكۆشانی ئێمەدا لەچك شتێك نییە ببێتە لەمپەر پێش مرۆڤبوونی- مێینە، بوونی یا نەبوونی پەیوەستە بەخودی هاوڕێیانی ئافرەتمانەوە، ئێمە تەداخول لە چییەتی و چۆنێتی پۆشیندا ناكەین، ئەوە ئازادییە، ویستی تاكەكەسیەو مافی هیچ كەسێك نییە شێوازی پۆشین  بەسەر ئەویتردا بسەپێنێت" سەبارەت بە هاوپەیمانی حزبی شیوعی عێراقی لەگەل موقتەدا سەدردا كەر زۆر گفتوگۆی بەدوای خۆیدا هێنا، ئەبو كاروان دەڵێت" هەڵبەت شوناسی فیكری هەر هێزێكی سیاسی نابێتە رێگر لە كاری سیاسی هاوبەشدا، بەلاكەی تریا كاری هاوبەش بەمانای سازشكردن نایەت لەسەر فیكر،لەنێو بەرنامەی ئەو كارە هاوبەشەدا زۆرینەی دروشم و ئەو مەبدەئانەی حزبی شیوعی عێراق تێكۆشانی لەپێناو دەكات چەسپێنرابێ، ئەگەر سەرنجتان دابێ بەرنامەی هاوپەیمانی سائیرونی ( موقتەدا سەدر) بەدیدێكی شیوعیانە داڕێژراوە" دەقی چاوپێكەوتنەكە  درەو میدیا: با سەرەتا لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانەوە دەستپێبكەین، حزبی شیوعی لەگەڵ پێنج لایەنی تر لە ئەنجامی هەڵبژاردنی ١٢ی ئایار نیگەرانن، بەدیاریكراوی ئێوە لە چی نیگەرانن ؟ ئەبوكاروان: بەڵێ ئێمە نیگەرانی و ناڕازین لەبارەی هەڵبژاردنی ١٢ی ئایار، بەڵكو سەرلەبەری پرۆسەكە ڕەتدەكەینەوە، چونكە ئەگەر هەڵبژاردن یەكێك بێت لەئامرازە هەرە گرنگەكانی دیموكراسیەت و گەڕانەوە بێت بۆ دید و ئیرادەی خەڵك ئەوا ئەم هەڵبژاردنە هەموو ئەومانایەی لە ناوەڕۆكی خۆی بەتاڵكردەوە، نێگەرانی وناڕەزایی ئێمە لەبارەی ساختەكاری و تەزویرە، ساختەكاری سیستەماتیك و هەمەلایەنە بووە، بەجۆرێك چەندین ئەندامی سەركردایەتی ئێمە لە وێستگەو سندوقێكی دەنگدان، بەخۆیان و خێزانەكانیانەوە دەنگیانداوە كەچی تاكە یەك دەنگی ئێمەی تێدا نەبووە، هەر بۆیە ئێمە وەكو حزبی شیوعی كوردستان وێڕای ڕەتكردنەوە وتوماركردنی چەندین پێشلكاری و تانە لێدان لەهەڵبژاردن و لە دادگاش داوای یاساییمان لەسەر كۆمسیۆن تۆماركردووە. ئەمە جگە لەوەی هەر بۆ هەمان مەبەست و ڕەتكردنەوەی دەرئەنجامی هەڵبژاردنی ١٢ی ئایار لەگەڵ پێنج لایەنی تری كوردستانی هەوڵەكانمان خستە گڕ بەمەبەستی فشاری هەمەلایەن و هەژماری دەستی دەنگەكان، ئێستا ئێمە ئامادە و كراوەین بۆ هەموو كارێكی هاوبەشی بەمەبەستی ڕێزگرتن لەئیرادە و دەنگی خەڵك.     درەو میدیا: ئەوە راستە دەڵێن تەنانەت دەنگەكەی ئەبو كاروانیش دیارنییە ؟ ئەبو كاروان: بەڵێ لەو سندوقەی من دەنگم تێدا داوە، هیچ دەنگێكی حزبی شیوعی كوردستانی تێدا نییە، ئەمە ئەگەر گەورەترین فەزاحەت نەبێ، چییە؟      ئێمە نەك هەر نیگەران و ناڕازین لەهەڵبژاردنی ١٢ی ئایار، بەڵكو سەرلەبەری پرۆسەكە ڕەتدەكەینەوە درەو میدیا: ئێوە كێ بە بەرپرس دەزانن لە پرۆسەی ساختەكاری ؟ ئەبو كاروان: كۆمیسۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق و هەردوو لایەنی دەسەڵاتدار.    درەو میدیا: جیاوازی دەنگەكانی حزبی شیوعی لەگەڵ هەڵبژاردنی رابردوو چۆنە ؟ ئەبو كاروان: هیچ پێوەرێك نەماوە بۆ بەراورد كردن، من ئەڵێم دەنگی خۆم لەو وێستگەیەی دەنگم تێدا داوە بوونی نییە، ئیدی چۆن بەوراوری نێوان دەنگی ئێستا وداهاتوومان بكەین، هەڵسەنگاندن و بەراورد كاتێك دروستە، كەدەنگی ڕاستەقینە ی خەڵك هەژمار بكرێت، ئەمە جگە لەوەی هەڵبژاردنی ڕابردووش بێبەش نەبوو لەساختەكاری و یاریكردن بەئاكامەكانی دەنگدانەوە.   درەو میدیا: حزبی شیوعی عێراق لەم هەڵبژاردنەدا لەگەڵ موقتەدا سەدر هاوپەیمانێتی كرد، ئێوە وەكو حزبی شیوعی كوردستان بۆچونتان لەسەر ئەو هاوپەیمانێتییە چییە، كە لەڕوی فیكرییەوە جیاوازییەكی زۆر هەیە لەنێوان پێكهێنەرەكانیدا ؟ ئەبو كاروان: پێكەوە دابەزینی حزبی شیوعی عێراق و ڕەوتی سەدر كارێكی ئیرتیجالی نەبوو، بەڵكو بەماوەی زور پێش هەڵبژاردنەكان هەردوولا لەگۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان لەبەغدا و باشووری عێراق كاریان پێكەوە دەكرد و فشاری گەورەیان خستە سەر حكومەت ودام ودەزگاكانی دەوڵەت دژ بەگەندەڵی و گەندەكاران و بەهەدەردانی سامانی گشتی ودابین كردنی خزمەتگوزاری و چاكسازی هەمەلایەن و تێپەڕاندنی موحاسەسەی تایفی، ئەوان نزیكەی لە سێ ساڵە پێكەوە كاریگەورەیان هەبووەو ڕۆڵی گەورەیان بووە لە هێنانە ژێرباری حكومەت بۆ چەندین چاكسازی وەكو لابردنی ژماریەك وەزیری گەندەڵ  و كەمكردنەوەی وەزارەتەكان و دانانی ژماریەكی بەرچاو لە وەزیری تەكنۆكرات و لێهاتوو، لەجێگای ئەو وەزیرانەی كە بەفشاری خۆپیشاندانەكانی ئەو دوو لایەنە دەستیان لەكاردەكێشایەوە، بۆیە كاركردنی لایەنگرانی هەردوولا لە بزاوتی خۆپیشاندانەكان زەمینەی هاوپەیمانی "سائیرون"ی خۆش كرد، یانی ئەو پرۆسەیە شتێك نەبووە لە پڕدا بڕیاری لێوەبدرێت، بەڵكو پرۆسەیەك بووە زەمینەكەی لەنێو جەماوەری هەردوولا ساز بوو، نەوەك لەسەرە بۆ خوارەوە.  بەڵێ چ لەلای ئێمە وەكو حزبی شیوعی كوردستان و چ لەنێو حزبی شیوعی عێراقیدا تێبینی وتەنانەت ناڕەزایی دروست بوو لەبارەی ئەوهاوپەیمانێتیە و ئەوەش لە ژیانی سیاسی حزبێكی چەپی زیندوو و خاوەن كەلەپورێكی دێرین و گەورە لەتێكۆشان شتێكی ئاساییە. بۆ وەڵامی بەشێكی تری پرسیارەكەتان، هەڵبەت شوناسی فیكری هەر هێزێكی سیاسی نابێتە رێگر لە كاری سیاسی هاوبەشدا، بەلاكەی تریا كاری هاوبەش بەمانای سازشكردن نایەت لەسەر فیكر، ئەمە چجای ئەوەی كەلەنێو بەرنامەی ئەو كارە هاوبەشەدا زۆرینەی دروشم و ئەو مەبدەئانەی حزبی شیوعی عێراق تێكۆشانی لەپێناو دەكات چەسپێنرابێ. ئەگەر سەرنجتان دابێ بەرنامەی هاوپەیمانی "سائیرون" لەسەر پێنج تەوەور داڕێژراوە كە هەر پێنجیان حزبی شیوعی عێراق پێش دروستبوونی ئەوهاوپەیمانێتیە خەباتی لەپێناودا كردووە، یەكەمیان جەخت لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتێكی مەدەنی لەسەر بنەمای دادی كۆمەڵایەتی و هاووڵاتیی بوون دەكاتەوە و دوومین جەخت لەسەر باشتركردنی گوزەرانی خەڵك وكەمكردنەوە موچەی پلەباڵاكان و كەمكردنەوەی پاسەوانەكانیان دەكا، سێیەمیان: جەخت لەسەر دژایەتیكردنی گەندەلی و دانانی چەندان ڕێوشوێن دەكات لەو پێناوەدا، چوارمیان: جەخت لەسەر دابینكردنی خزمەتگوزارییە گشتیەكان دەكات، پێنجەمیان: جەخت لەسەر گەشەپێدان دەكات، گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی و ئابووری.  ئەم بەرنامەیە ئەگەر سەرنجی بدەیت بەدیدێكی شیوعیانە داڕێژراوە.   لەڕێڕەوی تێكۆشانی ئێمەدا لەچك شتێك نییە ببێتە لەمپەر  درەو میدیا: ئێوە لە كوردستان بۆچی هاوپەیمانێتیتان لەگەڵ هیچ لایەنێك نەكرد بۆ هەڵبژاردن ؟ ئەبو كاروان: ئێمە لە ٢٨ی دیسمبەری 2017، وەكو یەكەمین هێزی سیاسی كوردستانیی دوای یەك هاوپەیمانی لایەنە كوردستانییەكانمان كرد، حیزب و لایەنە كوردستانییەكان بەیەك لیستی بەشداری هەڵبژاردنی عێراق بكەن، ئەوەمان ڕاگەیاند، هەر بەڕاگەیاندن نەوەستاین، بەڵكو زنجیرەیەك كۆبوونەوەمان لەگەڵ حیزبەكانی كوردستان ئەنجامدا، لەو كۆبوونەوانەدا بەڕوونی پێمانوتن: "بەڕێزان هەلومەرجی وڵاتەكەمان، مەترسیەكانی سەر میللەتەكەمان دەرهاویشتەكانی پاش ١٦ی ئوكتۆبەر وادەخوازێت ناكۆكییەكانمان بەلاوە بنێین و یەك لیستی كوردستانی پێكبهێنین كە بێگومانین بەوشێوەیە بەهێزتر دەبین، یا خود ئەوەش نا، بالە ناوچە دابڕاوەكان یەك لیستی كوردستانیمان هەبێ" بەداخەوە ئەوە بوو وەڵامێكی ئەرێنیمان وەرنەگرت. هەر بۆیە بینتان ئەو پارچە پارچە بوونە نەبووایە، ئێستا سەنگی كورد لەبەغدا چەند هێندەی ئێستا قورستر دەبوو، ئەمە جگە لەوەی هەزاران دەنگ و چەند كورسیمان لەدەست چوو. هەر بۆیە بەهاوپەیمانیمان لەگەڵ هیچ لایەنێكی سیاسی نەبەست و بەلیستێكی سەربەخۆ چووینە كێبڕكێی هەڵبژاردنەوە.    درەو میدیا: لە لیستی ئێوە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دوو ژن هەبوون كە لەچك بەسەر بوون، ئەمە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان زۆر قسەوباسی لەسەر كرا، بۆچونی ئێوە لەوبارەیەوە چۆنە ؟ بۆچی هەموو كاندیدەكانتان لە پارێزگای سلێمانی ژن بوون ؟ ئەبو كاروان: لەڕێڕەوی تێكۆشانی ئێمەدا لەچك شتێك نییە ببێتە لەمپەر پێش مرۆڤبوونی- مێینە، بوونی یا نەبوونی پەیوەستە بەخودی هاوڕێیانی ئافرەتمانەوە، ئێمە تەداخول لە چییەتی و چۆنێتی پۆشیندا ناكەین، ئەوە ئازادییە، ویستی تاكەكەسیەو مافی هیچ كەسێك نییە شێوازی پۆشین بەسەر بەسەر ئەویتردا بسەپێنێت، دواتر ئێمە حزبی سیاسین، ئێمە ئایین نیین، لەڕێڕەو بەرنامەی تێكۆشانماندا ڕێز لە هەموو باوەڕێك دەگرین جا موسڵمان بێت یا كریستیان، ئومێد دەكەم هیچ كەسێكیش كاتی بەنرخی خۆی بۆ ئەو شتە لاوەكیانە تەرخان نەكات. سەبارەت بەبەشی دووەمی پرسیارەكەتان، ئەم هەنگاوەی حزبمان، حزبی شیوعی كوردستان لەبازنەی سلێمانی مانۆڕێكی تەكتیكی و كاتی نەبوو، تاوەكو لەڕێگەیەوە سەرنجی دەنگدەران بەلایخۆیدا ڕابكێشت بەمەبەستی بەدەستهێنانی متمانەی دەنگدەران، نا، بەڵكو ئەوە ڕەگێكی ستراتیژی قوڵی هەیە لەدونیابینیی ئێمەدا، ڕەگێك كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی سەدەی بیستەم و بەدیاریكراوی ساڵانی سەرەتای دروستبوونی حزبی شیوعی عێراق. كەباسی مێژوو دەكەم مەبەستمە ئەوە ڕوونبكەمەوە حزبی شیوعی، حزبێكی نەبووە خەبات بكات بە جیاوازی ڕەگەزییەوە، بەلای ئێمەوە تەنانەت خەبات بۆ پرسی ئافرەتان و بەدیهێنانی مافە ڕەواكانیان و نەهێشتنی جیاكاری ڕەگەزی و ڕووبەڕبوونەوەی توندوتیژی دژیان و نەهێشتنی دیاردە ناشیرینەكانی وەك خەتەنەكردنی مێینە و زوو بەشوودان و بەزۆر بەشوودان و ژن بەژن و بەكارهێنانی ئافرەتان لەبری خوێن لە سوڵحی عەشایەریدا و فرەژەنی و رێگەگرتن لێیان لەكاركردن و دوورخستنەوەی كچان لەخوێندن، بەتەنها بەكاری ئافرەتان نییە، بەڵكو ئەو دیارانە و خەباتی ئافرەتان بەهاوكاری و هەرەوەزی پیاوانی پێشكەتووخواز بەڕێگایەكی دروست دەزانین، كێشەی ئافرەتان بەلای ئێمەوە كێشەی مرۆڤە و هەر دەبێ مرۆڤیش بەهەردوو ڕەگەزەوە خەبات بۆ چاككردنی بكەن. بۆیە هەر لەو ڕوئیاو و دیدە ئینسانییەوە كۆمەڵێك ئافرەتی سەنگین و تێكۆشەر و لێهاتوو كاندیدمان بوون لە بازنەی سلێمانی.     بەرنامەی هاوپەیمانی سائیرون بەدیدێكی شیوعیانە داڕێژراوە درەو میدیا: چ ئامادەكارییەكتان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كردووە ؟ پێتانوایە جارێكی تر پرۆسەی ساختەكاری دووبارە ببێتەوە ؟ ئەبو كاروان: بەڵێ حزبمان خەریكی خۆسازدانە بۆ هەڵبژاردنی ئایندەو لەوبارەیەوە بیرۆكەو بووچونی جیا هەیە، بۆ شێوازیكاری داهاتوومان، چەند كۆبوونەوەیەكمان كردووە، بەردەوامیش دەبین. سەبارەت بەساختەكاری، ئێمە نامەنەوێت بڕیاری پێشوەختە بدەین، دەنگدەران سارد بكەینەوە، ویستی خەڵكی بۆ چاكسازی هەمە لایەنەوە و گۆڕانكاری لە ژیان و گوزەرانی پڕ لە میحنەتیان، بەڵام ناشیشارینەوە ترسی جدیمان هەیە بەرامبەر ساختەكاری، بەنیستەبەت حیزبەكانی دەسەڵات ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكاندا هەمیشە ئەگەرێكی كراوەیە، لەیەكەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە ساڵی 1992 تاكو ئەم هەڵبژاردنەی چەند ڕۆژی ڕابردوو، هیچیان بەبێ ساختەكاری تێپەڕنەبوون، ئەگەر كۆمەڵێك حیزب لەم ساڵانەی دوایدا دروست بوون و بەجۆرێك لەجۆرەكان زەرەرمەندبوون لەهەڵبژاردن،ئەوا ئێمە گەورەترین قوربانی ساختەكاری بووین. ئەمە سەرەڕای ئەوەی هەڵوێستی ئێمە لەبارەی كۆمسیۆنی باڵای بەناو سەربەخۆی پێنج حیزبەكە  ئاشكرایە، ناڕەزایمان لەبارەی پێكهاتە حیزبیەكەی كۆمسیۆن بۆ رای گشتی ڕوونە. درەو میدیا: حزبی شیوعی حزبێكی دێرینە، بەڵام بەردەوام لەڕووی جەماوەرییەوە لە پاشەكشێدایە، ئێوە رەخنە لە نەیارەكانتان دەگرن، ئەی پێتانوا نییە ئەو پاشەكشێیە هەندێك لە هۆكارەكانیشی بۆ سیاسەتەكانی خۆتان دەگەڕێتەوە ؟ ئەبو كاروان: بەڕێزتان لەبەشێكی زۆری پرسیارەكانتاندا باسی ساختەكاری دەكەن، هیچ هەڵبژاردنێك تێپەڕ نەبێ بەبێ ساختەكاری و تەزویر ئیدی بەچ پێوەرێك جەماوەریبوونی حیزبەكان دەستنیشان دەكرێ، چ مەنتقێكی تێدایە كۆمسیۆنێك دروست بكەی بۆ هەڵبژاردن كە پێویستە بێلایەن بێت و ناوی بێنێیت "سەربەخۆ" كەچی دواتر پێكهاتەكەی بریتیبێت لەكادری پێنج حیزبەكە!! ئەمە واتای چ دەگەیەنێت؟ هەڵبەت ساختەكاری بەلای ئێمەوە تەنها تەزویری ڕۆژی هەڵبژاردن نییە، بەڵكو هەموو ئەو هەنگاوانەی كە برتیین: لەبەكارهێنانی تواناكانی حكومەت بۆ بەرژەوەندی حیزب و تەسكیەی حزبی و چاوسوركردنەوە و فشار خستنە سەر هێزە ئەمنیەكان و پێشمەرگە و فەرمانبەران بەمەبەستی دەنگدان بەلایەنێكی تایبەت و دەنگكڕین و دامەزراندن بۆ دەنگ و زەوی دابەشكردن و گۆڕینی ئاكامەكانی دەنگدان لەپاش هەڵبژاردن، هەمووی ساختەكارین، ئایا لە ژینگەو هەلومەرجێكی لەمشێوەیەدا دەنگی ڕاستەقینە بەدەردەكەوێت؟  هەڵبەتە ئێمە ئیدیعای بێكەموكوڕێتی ناكەین، حیزبی ئێمە لەپێداچوونەوەیەكی بەردەوامی خۆیدایە، بەڵێ دەبێ بەجورئەتەوە كەلینەكانی خۆمان دەستنیشان بكەین و چارەسەریان بۆ بدۆزینەوە، هەرواش دەكەین، بەڵام پێمبڵێ لەم واقیعەی ئێستای كوردستاندا حزبی شیوعی كوردستان بەرپرسیارێتی كاملەو نەهامەتیانەی بەردەكەوێ كەبەسەر گەلەكەماندا هاتووە؟ ئێمە بووین لەسەر دەسەڵات وسامان و داهاتی گومرگ شەڕی ناخۆمان كرد؟ ئێمە بووین كوردستانمان پارچە پارچەكرد؟ ئێمە دوو ئیداریمان داهێنا؟ یەك سەرۆك جاش و موستەشارمان گرتە خۆمان؟ رێگربووینە لەدادگاییكردنیان؟ بۆیەك چركەش بیستووتە حزبی شیوعی سەر بەوڵاتێكی ئیقلمی بێت و ئەجنداكانی ئەو وڵاتانە جێبەجێ بكات؟ ئێمەین دەستمان سوورە بە خوێنی پێشمەرگەو گەریلای پارچەكانی تر كوردستان؟ ئێمە بەرپرسیاری ١٦ی ئوكتۆبەرین؟ قەت بیستووتە حزبی شیوعی كۆمپانیای دەرمانی هەبووبێ؟ یاخود پشكمان هەبووە لە نەوت؟ یا شیرینی نەوت؟ یا كارگەی چیمەنتۆ و ئاسن؟ كام حزب یەكەمین حیزب بوو داوای موحارەبەكردنی گەندەڵی كرد بەیاسا ودامەزراوە؟ ئێمە بەرپرسیارین لەپاشەكەوتكردنی موچەی فەرمانبەران؟ یەك ناڕەزاییم پێبڵی لەبادینانەوە تاوەكو گەرمیان هاوڕێیانی ئێمە ڕۆڵكی كارایان تێدا نەبووبێ؟ كام حیزب یەكەمین حیزب بوو لەهەولێر خۆپیشاندانی بۆ هەڵوەشاندنەوەی پاشەكەوتی موچە كرد؟ كام حیزب بوو لەپەرلەمانی كوردستان وتی: كابینەی هەشتەم كابینەی پشكپشكێنەیە، دەرئەنجامەكەی فەشەلە؟ كام حیزب بوو لە ساڵی ٢٠١٥ داوای هەڵبژاردنی پێشوەختەی كرد؟ پێم بڵی ئەم سیاسەتانە چ نەگیەكیان تێدایە، هەمووی هەنگاوی مێژوویی و شەرەفمەندانە نین؟    

(درەو میدیا):  دواجار پەرلەمانی عێراق نیسابی یاسایی تەواوكر دو چەند بڕیارێكی دەركرد، دوای چەندین جار شكستهێنان لە كۆبوونەوە بەهۆی نەبونی نیسابی یاساییەوە. ئێوارەی ئەمڕۆ پەرلەمانی عێراق نیسابی یاسایی تەواوكرد وبە ئامادەبوونی 165 پەرلەمانتار لە كۆی 328 پەرلەمانتار كە دەكاتە ( 50+1 )ی ئەندامانی كۆبوەوە و پرۆژە یاسایەكی لیژنەی یاسایی پەرلەمانی پەسەند كرد، گرنگترینیان :. یەكەم/ ، لە سەرتاسەری عێراق لە 10%ی دەنگەكانی هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایار بەدەست دەژمێردرێنەوە، ئەگەر دوای بەدەست ژماردنەوەی لە 10% دەنگەكان جیاوازی گەیشتە رێژەی لە 25% ئەوا سەرتاسەری عێراق بەدەست هەژماردەكرێتەوە. دووەم/ هەڵوەشاندنەوەی دەنگەكانی دەرەوەی وڵات جگە لە دەنگی مەسیحیەكان. سێیەم/ هەڵوەشاندنەوەی دەنگدانی تایبەتی ئاوارەكان. چوارەم/ هەركەس و لایەنێك تێوەگلابێت بە گەندەڵی دەدرێتە دادگا . ئەمین بەكر ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراكسیۆنی گۆڕان لە پەیجی تایبەتی خۆی نوسیویەتی ( سوپاس بۆخواسەركەوتین )  با تەزویرچیی و گەندەڵەكان باش بزانن ئەگەر ئومێد لە كونی دەرزی وە بەدی بكەین هەوڵی چونە ژوورەوە ئەدەین: لەپێناوی دەرخستنی ڕاستیەكان و ڕیسواكردنی تەزویرچی و گەندەڵكاران هەرگیز كۆڵ نادەین : دوای هەوڵ و ماندووبونێكی زۆر بۆ گرێ دانی دانیشتنی نائاسایی پەرلەمان ئەمڕۆ لە ئەنجامدانی دانیشتنی پەرلەمانی عێراقی و ڕێژەی پێویست لە پەرلەمانتاران ئامادەی دانیشتنەكەبون. دوای ئەوەی ڕۆژی شەممە هەڵسام بەكۆكردنەوەی پەنجا واژوو، داوامکرد كە كۆبونەوەی نائاسایی پەرلەمان لە دووشەمەدا ببەسترێت وسەرۆكایەتی پەرلەمان بڕیار دانیشتنەكەی داو ئەمڕۆ دوای هەوڵێكی زۆر و تاخیركردنی دانیشتنەكە لە سەعات 6:30 ئێوارە ڕێژەی پێویست ئامادەبوو و پەرلەمان دەنگی دا لەسەر ئەو پرۆژە بڕیارەی لەلیژنەی یاسایی ئامادەمان كردبوو ، ئەوەی گرنگە لە بڕیارەكەدا: 1.ئەژماركردنەوەی 10% دەنگەكان. لەژێر چاودێری دەسەڵاتی دادوەری و نەتەوەیەكگرتوەكان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی. 2. هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی كۆمەڵێك لە بنكەكانی دەنگدان بەتایبەت ئاوارەكان وهەندێك لەوبنكانەی دەنگدانی دەرەوە وجوڵەی دانیشتوان.

(درەو میدیا): جەلال مەحمودزادە نوێنەری شاری مهاباد لە پەرلەمانی ئێران ئاشكرایكرد، 14 پەرلەمانتار كە زۆرینەیان كوردن نوسراوێكیان ئاڕاستەی وەزیری وەرزشی ئێران كردووە و تێیدا داوادەكەن رونكردنەوە بدات سەبارەت بە دوورخستنەوەی هەردوو یاریزان (وریا غەفوری) و (سەید جەلال حوسەینی) لە ریزی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئێران. لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی (خبرگزاری دانشجویان ایران) كە بە "ئیسنا" ناسراوە، نوێنەری شاری مهاباد وتی: " ئێمە لە نوسراوەكەماندا هەرگیز پرسی گۆڕانكاری لە پێكهاتەی هەڵبژاردەی تۆپی پێی وڵاتمان باسنەكردووە، تەنیا داوامانكردووە وەزیری وەرزش رونكردنەوە بدات كە بۆچی ئەو دوو یاریزانە تا دواین ساتەكان بەشێك بوون لە پێكهاتەی هەڵبژاردەی نیشتیمانی، دواتر دوورخراونەتەوە." ئاماژەی بەوەكرد، ئەوان كێشەیان نییە لەگەڵ ئەوەی پێكهاتەی هەڵبژاردەی نیشتمانی گۆڕدراوە یاخود نا، قسەی ئەوان ئەوەیە وەزیری وەرزش وەڵامبداتەوە بۆچی ئەو دوو یاریزانە دیارە لابراون، ئایا هۆكارەكەی هونەری بووە یاخود هۆكاری تری لە پشتە. بەپێی قسەی نوێنەری شاری مهاباد تائێستا وەزیری وەرزشی ئێران وەڵامی نوسراوەكەی ئەو پەرلەمانتارانەی نەداوەتەوە. (وریا غەفوری) یەكێكە لە یاریزانە كوردەكانی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئێران، لە شاری سنەی رۆژهەڵاتی كوردستان لە دایكبووە، باوكی خەڵكی سنە و دایكی خەڵكی ئیلامە. هەڵبژاردەی تۆپی ئێران لە مۆندیالی 2018ی روسیاكە بڕیارە 14ی مانگی داهاتوو دەستپێدەكات لە گروپی " بی" دایەو لە قۆناغی كۆمەڵەكاندا رووبەڕووی هەڵبژاردنەكانی پرتوگال، ئیسپانیا و مەغریب دەبێتەوە. چەند وێنەیەكی وریا غەفوری:

(درەو میدیا):  موچەی پەرلەمانتارو وەزیر و راوێژكارو پلە تایبەتەكان زیادكراو رێژەی پاشكەوتەكەیان لە (75%)ەوە كەمكرایەوە بۆ (40%)، بەوەش موچەی وەزیر و پەرلەمانتارێك لە (2 ملیۆن دینار)ەوە بۆ نزیكەی (5 ملیۆن) دینار زیادكرا.  بڕیارەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە دەستكاریكردنی پاشەكەوتی موچە، كە تەواوی فەرمانبەرانی هەرێمی گرتەوە جگە لە (وەزیر و پەرلەمانتار و پلە تایبەتەكان)، ناڕەزایی لەناو پەرلەمانتاران و راوێژكاران و پلە تایبەتیەكان دروستكرد، بۆیە حكومەتی هەرێم بە رەزامەندی پەرلەمانی كوردستان و دور لە چاوی راگەیاندنەكان بڕیاریدا دەستكاری پاشەكەوتی موچەكانیان بكرێت، بەشێوەیەك رێژەی پاشەكەوتی موچەكانیان لە (75%)ەوە بۆ (40%) كەمكراوەتەوە. وەزیرو پەرلەمانتار كە كۆی موچەیان نزیكەی (8 ملیۆن و 300 هەزار دینار)ە، لەدوای پاشەكەوتی موچەوە رێژەی (75%)ی موچەكانیان لێبڕدرا و كۆی گشتی موچەكانیان بوو بە (2 ملیۆن و 75 هەزار دینار)، بەڵام ئێستا كە رێژەی پاشەكەوتیان بۆ (40%) كەمكراوەتەوە، كۆی موچەكەیان دەبێتە (4 ملیۆنو 980 هەزار دینار)، ئەم زیادكردنە (وەزیر و پەرلەمانتار و راوێژكار و دادوەرەكان و پلە تایبەتییەكان) دەگرێتەوە.  بڕیارە ئەم مانگە وەزیر و پەرلەمانتار و پلە تایبەتەكان بەم سیستمە نوێیە موچەمانیان وەرگرن. (درەو میدیا) پەیوەندی بە چەند پەرلەمانتارێكەوە كرد لەسەر ئەو پرسە، هەموویان راستی زانیارییەكانیان پشتڕاستكردەوە، بەڵام بەبەهانەی ئەوەی هاوڕێ پەرلەمانتارەكانیان نیگەران دەبن، ئامادە نەبوون بەناوی خۆیانەوە هیچ لێدوانێك بدەن.

درەو میدیا:  كارمەند و رۆژنامەنووسانی كەناڵی ئێن ئاڕتی عەرەبیە كە شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ خاوەندارێتی دەكات لەسەر داخستنی كەناڵەكە بەبێ‌ ئاگاداركردنەوەیان بەیاننامەیەكیان بڵاوكردەوە. لەو بەیاننامەیەدا كە عومەر عەنبەكی سەرنوسەری هەواڵی كەناڵەكە بڵاویكردوەتەوە  هاتووە:" ئەمڕۆ NRT عەرەیبە و ژمارەیەكتی تر لە پرۆژەكانی راگەیاندن بەبێ‌ ئاگاداركردنەوەی پێشوەخت دادەخرێن و كارمەندەكانی بە شێوازێكی ناشایستە دووردەخرێنەوە، ئەمەش دیمەنێكی نوێ نییە لە كەناڵ و دەزگا میدیا عێراقییەكاندا، ئەوەش بەشێوەیەكی بەردەوام دووبارە دەبێتەوە بەهۆی ئەوەی هیچ بەربەرستێكی یاسایی و ئەخلاقی نییە كە " وەبەرهێنەری سیاسیی" لە كەرتی راگەیاندندا ناچاربكات رێز لە فەرمانبەرەكانی بگرێت و " كۆتاییەكی بەڕێز" یان بۆ فەراهام بكات لەكاتی داخستنی پرۆژە میدیاییەكەیدا. دادەردەكەوێت كە خاوەنی كەناڵەكە و خاوەنی ئەو پرۆژە سیاسییەی كە بانگەشە دەكات بۆ گۆڕینی دەموچاوە كۆنەكان بە دەموچاوی نوێ‌، نایەوێت كارمەندەكانی تووشی شۆكی داخستنی سەرچاوەی بژێوی خۆیان و خێزانیان بن، و تیۆرییەكی نوێ‌ دەخاتە گۆڕەپانی راگەیاندنەوەی لە عێراقدا، كە ئەویش تیۆری " چاكسازیكردن و راهێنانەوەیە" بە ئامانجی پەردەپۆشكردنی پرۆسەی دوورخستنەوەی كارمەندەكانی، و بەڵێنی ئەوەشی داوە كە لەماوەی دوو مانگدا كەناڵی NRT عەرەبیە بكرێتەوە، لێرەوە و لە جیاتی هەموو هاوڕێ كارمەندەكانم لە كەناڵەكە ئەم داواكارییانەمان هەیە: 1- ئەگەر بە فیعلی پرۆسەی چاكسازی و راهێنانەوەی كەناڵەكە هەیە بۆ ماوەی دوو مانگ، ئەوا داوادەكەین هەموو موچەكانمان لەو ماوەیەدا پێ بدرێت و وەك ئەوەی بە شێوەیەكی سروشتی كاربكەین. 2-  لە حاڵەتێكدا ئەگەر خاوەندارێتی كەناڵەكە بگۆڕدرێت بۆ لایەنێكی ترن ئەوا خاوەنی پێشوو، دەبێت پابەندبێت بە خەرجكردنی مووچەی كارمەندەكان هەتا ئیمزاكردنی گواستنەوەی خاوەندارێتی كەناڵەكە بۆ لایەنی دووەم. 3- ئەگەر تیۆری " چاكسازی و راهێنانەوە" بوونی نەبوو، ئەوا خاوەنی كەناڵەكە دەبێت پابەند بێت بە پێدانی " پاداشتی كۆتایی خزمەت" بۆ هەموو كارمەنددەكانی كەناڵەكە و دەبێت بڕێكی باش بێت و كەمتر نەبێت لە مووچەی دوو مانگ بۆ هەموو ساڵێكی كاركردن. داوایەكی راستگۆیانە بۆ هەموو هاوپیشەكانمان كە پاڵپشتی كارمەندانی NRT بكەن، بۆئەوەی هەمان نەهامەتی لە لایەنێكی تر دووبارە نەبێتەوە.  

(درەو میدیا): لە كۆی (329) كورسی لە خولی نوێی پەرلەمانی عێراق (232) كورسییان ئەو پەرلەمانتارانە لەسەریان دادەنیشن كە روخساری نوێن و پێشتر ئەندامی پەرلەمان نەبوون. بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایار، ئەو كاندیدانەی كە دەرچوون بۆ خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەران و یەكەمجاریانە دەچنە ناو پەرلەمانەوە رێژەی زیاتر لە (70.5%)ی كۆی گشتی كورسییەكانی پەرلەمان پێكدەهێنێت. پێكهاتەی نوێی ئەنجومەنی نوێنەران لەنێوان روخساری كۆن و نوێدا بەمشێوەیە دابەشبووە: •    70.5% پەرلەمانتارانی خولی نوێ یەكەمجاریانە دەچنە ناو پەرلەمانەوە. •    29.5%ی پەرلەمانتارانی نوێ پارێزگارییان لە كورسییەكانیان لەناو پەرلەمان كردووە. ئەم لایەنانە بۆ خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق بەتەواوەتی روخساری نوێیان رەوانەی پەرلەمان كردووە: •    سائرون •    پارتی دیموكراتی كوردستان •    هاوپەیمانی مەدەنی دیموكراتی •    كورسی كەمینەكان بە تەنیا لە بەغدادی پایتەخت (44) كاندید دەرچوون كە روخساری نوێن و یەكەمجاریانە دەچنە ناو پەرلەمانەوە.   

" داهاتی ناوخۆ مانگانه 110 بۆ 130 ملیار دینارە‌و  داهاتی نەوت مانگانه گۆرانكاری بەسەردا دێت وهەرێمی كوردستان رۆژانه 300 بۆ 320 هەزار بەرمیلی نەوت هەناردە دەكات ومانگانه 378 ملیار دینار دێتە وەزارتی داراییەوە، لە سەدا 35ی داهاتی نەوت بۆ پێشینەكانی شایستە داراییەكانی كۆمپانیایی نەوت، پێشینەی قەرزی تاریفەی خەرجی و گواستنەوە وهەناردەكردنی نەوت لە توركیا و پێشینەی گەڕانەوەی پارەی كاشی قەرزی توركیایە و لە سەدا 65 بۆ مووچەی فەرمانبەران تەرخان دەكرێت، لە كۆی گشتی داهاتی ناوخۆ ونەوت دوای دەرچوونی خەرجییەكان ولەگەڵ ئەو بڕە پارەیەی مانگانە لە حكومەتی فیدرالی بۆ هەرێم‌ دێت، نزیكەی لە سەدا 83 بۆ پێدانی مووچە تەرخان دەكرێت، لە سەدا پێنج بۆ خەرجی پێشینەكانی دامودەزگاكان ولە سەدا هەشت بۆ خەرجی كەلوپەلی خزمەتگوزاری (دەرمان و پزیشكی، كرێی كارەبا، خواردن، چاككردنەوە، شاندن، چاپكردن، خەرجی خزمەتگوزاری ئینتەرنێت و خاوێنكردنەوە) و لە سەدا چواریش بۆ بواری وەبەرهێنان تەرخان دەكرێت" ئەم زانیاریانە رێباز حەملان وەزیری دارایی و ئابوری حكومەتی هەرێمی كوردستان خستویەتی روو لە دیمانەیەكدا لەگەڵ ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان . دەقی چاوپێكەوتنەكەی وەزیری دارایی و ئابوری رێباز حه‌ملان وه‌زیری دارایی وئابووری له‌ دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ماڵپه‌ڕی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر پرۆژه‌ یاساى چاكسازى، كه ئێستا له‌ په‌رله‌مانی كوردستانه، وه‌ك خۆى جێبه‌جێ بكرێت، ده‌بێته‌ هۆی گه‌ڕانه‌وه‌ى خه‌رجییه‌كى زۆرى به‌فیرۆچوو وده‌ستكاریكردن له‌ سیسته‌مى پاشكه‌وتى مووچه‌ كه‌ له ‌به‌رژه‌وه‌ندى مووچه‌خۆران ده‌بێت. له‌به‌ر مادده‌ى سێیه‌م كه ‌تایبه‌ته‌ به‌ مووچه‌ وخانه‌نیشنى پله‌ باڵاكان پرۆژه‌ یاساكه‌ گه‌ڕێندرایه‌وه‌ بۆ كۆبوونه‌وه‌كانى په‌رله‌مان. وه‌زیری دارایی وئابووری گوتی، "ئێمه‌ له‌ حكومه‌تى هه‌رێم ئه‌م پڕۆژه‌یه‌مان‌ به‌ پێى یاساى  ژماره‌ 9 ساڵى 2014 بۆ په‌رله‌مان نارد به‌ جۆرێك كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ى خزمه‌تى وه‌زیفیان له‌ پانزه‌ ساڵ كه‌متر بێت و ته‌مه‌نیان له‌ په‌نجا ساڵ كه‌متر بێت خانه‌نیشن نه‌كرێن. ئه‌و مادده‌یه‌ دادپه‌روه‌رییه‌كی زۆر باشى تێدابوو. ئێستاش داوا ده‌كه‌ین ئه‌و پڕۆژه‌ یاسایه‌ په‌سند و كارى پێ بكرێت و ئه‌و كه‌سانه‌ى زیاد له‌ مووچه‌یه‌كیان هه‌یه‌ كه‌ به‌ پێێ یاسا رێك نه‌خراون، رێكخستنه‌وه‌یان بۆ بكرێت." هه‌روه‌ها گوتی، "له‌ ناو پڕۆژه‌ یاساى چاكسازى باس له‌ مووچه‌، ده‌رماڵه‌، به‌خشین  وئمتیازاته‌كانى دیكه‌ كراوه‌. هه‌ر فه‌رمانبه‌رێك ئه‌ژمارێكى بانكى بۆ ده‌كرێته‌وه‌ و ئه‌و ئیلتزاماته‌ ماددیه‌ى هه‌یه‌ بۆى ده‌خرێته‌ سه‌ر ئه‌ژماره‌ بانكییه‌كه‌ كه ده‌كرێت بۆ زۆر بواری دیكه‌ش به‌ كار بهێنرێت، به‌تایبه‌تی په‌یوه‌ندى نێوان حكومه‌ت و مووچه‌خۆران." له‌باره‌ی بڕیاری راگرتنی پله‌ به‌رزكردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌ران وچۆنییه‌تی گه‌ڕاندنه‌وه‌ و قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رانی كه به‌ر ئه‌و رێنماییه‌ كه‌وتوون، رێباز حه‌ملان گوتی "پاڵپشت به‌ بڕیارى ئەنجومه‌نى وه‌زیران ژماره‌ 56 له‌ 21/12/2015، له‌سه‌ر بنه‌ماكانى ئه‌حكامى بڕگه‌ (1/أ) له‌ مادده‌ى (19) له‌ یاسایى راژه‌ى شارستانى ژماره‌ (24) ساڵى 1960 هه‌مواركراو بڕیار دراوه‌ كه‌ هیچ پله‌ به‌رزكردنه‌وه‌یه‌ك بۆ فه‌رمانبه‌رانى پله‌ وه‌زیفییه‌ گشتیه‌كان له‌ هه‌رێم تا په‌سندكردنى بودجه‌ى حكومه‌تى هه‌رێم ئه‌نجام نه‌درێت. له‌ هه‌ر كاتێك كه‌ حكومه‌تى هه‌رێم بودجه‌ى په‌سندكراوى له‌لایه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌ هه‌بوو، پله‌ به‌رزكردنه‌وه‌ ئاسایى ده‌بێته‌وه‌ وله‌باره‌ی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌شی‌ ئه‌وكات له‌ چوارچێوه‌ى یاسای كارپێكراوه‌كان بڕیارى له‌سه‌رده‌درێت." رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی فیدرالی دەربارەی رێكه‌وتنی ئێستای حكومه‌تى هه‌رێم و به‌غدا سه‌باره‌ت به‌ ناردنی مانگانه‌ بڕێك پاره‌ بۆ هه‌رێم بۆ مووچه‌خۆران، وه‌زیری دارایی و ئابووری گوتی، "ئەم رێکەوتنە ده‌رئه‌نجامی ده‌ورى گرنگى سه‌رۆكى حكومه‌تى هه‌رێم وسه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق بوو وله‌ به‌رژه‌وه‌ندى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان دایه‌." وه‌زیری دارایی به ئاماژه‌پێدان به‌وه‌ی كه به‌شێكی زۆری مووچه‌ بۆ كه‌رتی ئه‌منی وسه‌ربازی ده‌چێت گوتی له سه‌دا 70ی بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستان بۆ مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌ر دوو كه‌رتی مه‌ده‌نی و سه‌ربازییه. لێبرینه‌كان (پاشه‌كه‌وت) له‌ هه‌ردوو كه‌رت به شێوه‌یه‌كی جیاوازن. وه‌زیری دارایی وئابووری گوتی، پاش ئه‌وه‌ی مووچه‌ى كه‌سوكارى شه‌هیدان، ئه‌نفالكراوان وزیندانیانى سیاسى ده‌خرێته‌ سه‌ر بودجه‌ى سیادى عێراق، نزیكه‌ی 38 ملیار دینار بۆ خه‌زێنه‌ی گشتی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌گه‌رێته‌وه. داهاتی ناوخۆ و نه‌وت و دابەشکردنی له باره‌ی داهاتی ناوخۆ و نه‌وت، رێباز حه‌ملان گوتی داهاتى ناوخۆ مانگانه 110 بۆ 130 ملیار دیناره‌‌، كه‌ كردنه‌وه‌ی گه‌شته نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی فڕۆكه‌خانه‌كانی هه‌رێم  وده‌روازه‌ سنوورییه‌كانی داخراو كاریگه‌رى زۆرى له‌ سه‌ر به‌رزبوونه‌وه‌ی داهاتی ناوخۆیی هه‌یه‌. وتیشی داهاتی نه‌وت مانگانه گۆرانكاری به‌سه‌ردا دێت وهه‌رێمی كوردستان رۆژانه 300 بۆ 320 هه‌زار به‌رمیلی نه‌وت هه‌نارده‌ ده‌كات ومانگانه 378 ملیار دینار دێته‌ وه‌زارتی داراییه‌وه‌. هەروەها ده‌رباره‌ی سندووقی داهاتی نه‌وت، وه‌زیری دارایی گوتی کە له ‌په‌رله‌مانی كوردستان یاساى تایبه‌تى بۆ ده‌رچووه‌ و ماوه‌ته‌وه‌ حكومه‌تى هه‌رێم په‌یڕه‌وێكى بۆ دابنێت، به‌ڵام تا ئێستا نه‌چۆته‌ بوارى جێبه‌جێكردنه‌وه‌. وه‌زیری دارایی سه‌باره‌ت به‌ چۆنییه‌تی دابه‌شكردنی داهات بۆ بواره‌ جیاوازه‌كانی مووچه، وه‌به‌رهێنان، خه‌رجى  داموده‌زگاكانى حكومه‌ت  وقه‌رزه‌كانی، گوتی له‌ سه‌دا 35ی داهاتی نەوت بۆ پێشینەكانی شایستە داراییەكانی كۆمپانیایی نەوت، پێشینەی قەرزی تاریفەی خەرجی و گواستنەوە وهەناردەكردنی نەوت لە توركیا و پێشینەی گەڕانەوەی پارەی كاشی قەرزی توركیایه‌ و له‌ سه‌دا 65 بۆ مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ته‌رخان ده‌كرێت. لە كۆی گشتی داهاتی ناوخۆ ونەوت دوای ده‌رچوونی خەرجییه‌كان وله‌گه‌ڵ ئه‌و بڕه‌ پارەیه‌ی مانگانە له‌ حكومەتی فیدرالی بۆ هه‌رێم‌ دێت، نزیكەی له‌ سه‌دا 83 بۆ پێدانی مووچە ته‌رخان ده‌كرێت. له‌ سه‌دا پێنج بۆ خه‌رجی پێشینه‌كانی داموده‌زگاكان وله‌ سه‌دا هه‌شت بۆ خه‌رجی كه‌لوپه‌لی خزمه‌تگوزاری (دەرمان و پزیشكی، كرێی كارەبا، خواردن، چاككردنەوە، شاندن، چاپكردن، خەرجی خزمەتگوزاری ئینتەرنێت و خاوێنكردنەوە) و له‌ سه‌دا چواریش بۆ بواری وه‌به‌رهێنان ته‌رخان ده‌كرێت. شه‌فافییه‌ت له‌ داهات وه‌زیری دارایی وئابووری ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌ داهاتی حكومه‌ت له دوو جه‌مسه‌ره‌وه‌‌ وردبینی بۆ ده‌كرێت، "یه‌كێكیان له‌سه‌ر ئاستى نه‌وته كه كۆمپانیاى دیلۆیت پێداچوونه‌وه‌و ورودبینى به‌ سه‌رجه‌م كه‌رتی نه‌وت ده‌كات له‌ هێنانه‌وه‌ وسه‌رفكردنى پاره‌كه. بۆ داهات وخه‌رجییه‌كانی ساڵى 2017 زۆربه‌ى كاره‌كانی ته‌واو بووه‌ و وردبینى له‌ داهات  و خه‌رجییه‌كانی ساڵى 2018 وساڵانى رابردووش ده‌كات. جه‌مسه‌رى دووه‌میش له‌ وه‌زاره‌تى دارایى وئابوورییه.‌ كۆمپانیاى ئینڤێنتس پێداچوونه‌وه‌ به‌ خه‌رجى وداهاته نانه‌وتییه‌كانی حكومه‌ت ده‌كات‌. وردبینى له‌وه‌ش ده‌كات كه چۆن داهات زیاتر بكرێت به‌ مه‌رجێك كه‌ كاریگه‌رى به‌سه‌ر خه‌ڵكى هه‌ژار وچینى خواره‌وه نه‌بێت‌، به‌ڵكو له‌سه‌ر ئاستى كۆمپانیا گه‌وره‌كانه‌وه‌ ده‌بێت، هه‌روه‌ها كۆمپانیاكه‌ سیسته‌مێكى داتا به‌یس دروست ده‌كات و سه‌رجه‌م داهات وخه‌رجییه‌كان تێدا روون ده‌كرێته‌وه‌." گوتیشی، گومرگه‌كان "به‌ ئه‌لیكترۆنى ده‌كرێن و ئێستا  كار له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی خه‌رجییه‌كان ده‌كه‌ین  وهه‌ر خه‌رجییه‌ك ئه‌گه‌ر زۆر پێویست نه‌بێت ناهێڵین و بۆ نه‌هێشتنی هه‌ر جۆره‌ فیرودانێك له‌ وه‌زاره‌تی دارایی هه‌ریه‌ك له‌ ده‌سته‌ى ده‌ستپاكى ودیوانى چاودێرى دارایى له‌گه‌ڵمانن وتا ئێستا به‌ پشتیوانى سه‌رۆكایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران پاره‌یه‌كی زۆریشمان گه‌ڕاندووه‌ته‌وه." باج له‌ باره‌ی سه‌پاندنى باج به‌ ‌سه‌ر داهاتى تاكه‌ كه‌س وكۆمپانیاكان، ئاماژه‌ی به‌وه‌ دا کە له‌ هه‌رێمی كوردستان باج له‌سه‌ر داهاتی تاكه‌كه‌س وكۆمپانیاكان به‌ پێی یاسای ژماره‌ ٢٠ی ساڵی ٢٠١١ هه‌مواركراوی په‌رله‌مانی كوردستان دیاری كراوه‌، به‌ جۆرێك هه‌ر كارمه‌ندێك له‌ كه‌رتی حكومی یان تایبه‌ت كاربكات ومووچه‌كه‌ی له‌ ملیۆنێك دینار زیاتر بێت پێویسته‌ به‌ رێژه‌ی له سه‌دا پێنج‌ باج بدات، به‌ڵام تا  ئێستا كارى پێنه‌كراوه‌ و رێژه‌كه‌ی‌ له‌ حكومه‌تی هه‌رێم له‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ به‌غدا زۆر كه‌متره، به‌ جۆرێك له‌ حكومه‌تى فیدراڵ ئه‌گه‌ر مووچه‌خۆرێك مووچه‌كه‌ى له‌ 210 هه‌زار دینار به‌سه‌ره‌وه‌ بێت، ئه‌وا له‌ سه‌دا پێنج باج ده‌خرێته‌ سه‌ر مووچه‌كه‌ی. هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به‌ باجی كۆمپانیاكانیش، گوتی له‌ سه‌دا 15 قازانجی كۆمپانیاكان باجی ده‌خرێته سه‌ر كه به پێی یاسای ١١٣ ساڵی ١٩٨٢ هاوشێوه‌ی به‌غدا جێبه‌جێ ده‌كرێت. بانك سه‌بارت به چاکسازی دارایی وبانكی وئاسته‌نگ وده‌ستكه‌وته‌كانی گوتی، 88 بانكی گشتی له‌ هه‌رێمی كوردستان هه‌ن و بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ژماره‌كه‌یان، پێشخستن و ئه‌نجامدانی مامه‌ڵه‌ی ناوخۆیی وده‌ره‌كی له‌گه‌ڵ به‌غدا رێكه‌وتووین. وه‌زیری دارایی له‌باره‌ی لاوازی سیسته‌می بانكی له‌ هه‌رێمی كوردستان وهه‌وڵه‌كانی بۆ گێڕانی رۆڵی خۆی له‌ مامه‌ڵه‌ داراییه‌كان ونه‌هێشتنى پاره‌ى كاش له‌ بازاڕ وگه‌ڕانه‌وه‌ى پاره‌ بۆ بانك  ئاماژه‌ی به‌وه‌ دا له‌ وڵاتانی پێشکەوتوودا له‌ سه‌دا 80  مامه‌ڵه‌ به‌ سیسته‌مى بانكییه‌، به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ له‌ عێراق وهه‌رێمى كوردستان له‌ سه‌دا 100 به‌ پاره‌ى كاش مامه‌ڵه‌ ده‌كرێت وبه‌ هۆیه‌وه‌ به‌ به‌رده‌وامی كێشه‌ی نه‌بوونی نه‌ختینه وخۆ دزینه‌وه‌ له‌ باج دروست ده‌بێت. له‌ كاتێكدا ئه‌گه‌ر به‌ كارت بێت ئه‌وا حكومه‌ت ده‌زانێت داهاتى فرۆشیاره‌كان چه‌نده‌ و ده‌توانێت سیستمى باج رێك بخات وكۆنتڕۆڵی باجى كۆمپانیاكان بكرێت. ئێستا هه‌موو هه‌وڵێكمان بۆ رێكخستنی ئه‌م بواره‌یه‌‌ له‌ رێگه‌ى سیسته‌مى كارته‌وه‌ بێت. بایۆمه‌تری رێباز حه‌ملان رۆڵی بایۆمه‌تری بۆ پێدانى مووچه‌ به‌ كارتى ئه‌لكترۆنى وبه‌ڕێوه‌بردنى كه‌رتى دارایى وبانكى گرنگ ده‌نرخێنێت كه به‌ هۆیه‌وه‌ "به‌شێكى زۆری له‌و كه‌موكوڕییه‌ شاراوانه‌ى هه‌بوون‌ ئاشكرا كراون. بۆنمونه‌ دوو مووچه‌یى ویا ناوى وه‌همى ئاشكرا كراوه‌، حكومه‌تى هه‌رێم به ‌بوونی سیسته‌می بایۆمه‌ترییه‌وه‌، زانیارى ورد له‌سه‌ر مووچه‌خۆر وخانه‌نشینان هه‌یه‌، بایۆمه‌ترى سیسته‌مێكى پێشكه‌وتوه‌ وكارى پێده‌كرێت." پێشینه‌ له‌ باره‌ی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی پێشینه‌ بۆ كارى به‌رهه‌مهێنان، هاوسه‌رگیرى وخانوبه‌ره‌، وه‌زیری دارایی ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه له‌ ساڵانى رابردوو 13 بۆ 14 ملیار دۆلار له‌ به‌غداوه‌ بۆ هه‌رێم هاتووه‌. كاتێك بودجه‌ زۆر بووه‌ وبه‌شى مووچه‌ وخه‌رجى  وپڕۆژه‌كان‌ كردووه‌ ودراوه‌ به‌و پێشینانه‌ش.‌ هه‌ر كاتێك بودجه‌ى هه‌رێم وه‌ك خۆى لێهاته‌وه‌، ئه‌و پێشینانه‌ش ده‌درێنه‌وه‌. سندووقی خانه‌نشینی هەروەها گوتی، "سندوقى خانه‌نیشنى له‌ پڕۆژه‌ یاساى چاكسازى به‌ وردى باسكراوه‌ وپێویسته له‌ سه‌دا 100 جێبه‌جێ بكرێت. جیاوازى ئێمه‌ وبه‌غدا له‌ نه‌بوونى ئه‌و سندووقه‌یه‌، له‌  به‌غدا هه‌یه‌ وله‌ هه‌رێم نییه‌. ئه‌وه‌ش بۆته‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ به‌غدا به‌ به‌رده‌وامی ده‌ڵێت ژماره‌ى مووچه‌خۆرانى هه‌رێم زیاتره‌، چونكه‌ ئه‌گه‌ر سندوقى خانه‌نیشى هه‌بێت، پێویست ناكات پاره‌ى دیكه‌ بۆ خانه‌نشینان ته‌رخان بكرێت، چونکە له‌ پاره‌ى سندوقه‌كه‌ ده‌درێت." ده‌روازه‌ سنوورییه‌كان سه‌باره‌ت به‌ ده‌روازه‌ سنوورییه‌كان، وەزیری دارایی وئابووری گوتی، "رێككه‌وتن كراوه‌ كه‌ میلاكات ‌سه‌ر به‌ به‌غدا بن به‌ هه‌مان كارمه‌نده‌كانی ئێستاوه‌. هه‌روه‌ها له‌سه‌ر پێكهێنانی لێژنه‌یه‌كی باڵا بۆ یه‌كخستنی گومرگ له‌ ده‌روازه‌ سنورییه‌كان و فروكه‌خانه‌كان، پێناسه‌ و رێنمایی گومرگی، لابردنی خاله‌كانی گومرگی نێوان هه‌رێم و به‌غدا، هه‌ماهه‌نگی و هاوكاری كردنی یه‌كتر رێككه‌وتن كراوه و دواى هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ونه‌ بواری جێبه‌جێكردن."   

 (درەو میدیا): یەكێتی بە ئەنجامێكی چاوەڕوان نەكراوەوە لە هەڵبژاردنی 12ی ئایار دەرچوو, چاوەڕوان نەكراو بۆ شەقامی یەكێتی و بۆ لایەنەكانی بەرامبەریش، بەلای چاودێرانیشەوە، ئەم ئەنجامە وەك شمشێرێكی دووسەرەیە بۆ بارودۆخی ناوخۆی یەكێتی ، رەنگە هۆكار بێت بۆ یەكخستنی زیاتری ناوخۆی یەكێتی، رەنگیشە هۆكارێك بێت بۆ پەرتبوونی زیاتر، ئەمە لەسەر چۆنیەتی مامەڵەكردنی باڵە جیاوازەكانی یەكێتی لەسەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن راوەستاوە. هەڵبژاردنی 12ی ئایار جارێكی تر دۆخی ناوخۆی یەكێتی وەك ئاوێنەیەك نیشانی رای گشتی و سەركردەكانی یەكێتیش دایەوە، كۆسرەت رەسوڵ كە تا پێش هەڵبژاردن وەك جەمسەرێكی بەهێزی ناو یەكێتی تەماشا دەكرا، لەم هەڵبژاردنەدا تەنها یەك كاندیدی دڵخوازی دەرچوو  كە ئەویش ژنێك بوو لە هەولێر و بەكۆتا دەرچوو. لەبەرامبەردا ماڵباتی تاڵەبانی زۆرینەی هەرە زۆری كاندیدەكانیان دەرچواند، بەم ئەنجامە جارێكی تر ماڵباتی تاڵەبانی باڵا دەستی خۆیان بەسەر یەكێتیدا بە دۆست و نەیارەكانیشیان نیشاندایەوە، بەڵام بە كێشەش نەبوو بۆ ناو خۆی یەكێتی، چونكە هەندێك لە كاندیدە سەرنەكەوتووەكان بەشێوەی فەرمی نوسراویان ئاراستەی حزبەكەیان كرد و سەركردەكانیان تۆمەتباركرد بەوەی كە دەستكاری دەنگی كاندیدەكانیان كردووە ئەوانەیان دەرچواندووە كە نزیكن لە خۆیانەوە. ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بۆ یەكێتی دوو سەرەیە: یەكەم/ ئەگەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بەشێوەیەكی یەكگرتوو مامەڵە لەگەڵ ئەنجامەكاندا بكەن و هەردوو جەمسەرەكی ناو یەكێتی سەركەوتن و شكست بەسەر یەكدیدا دابەش نەكەن، ئەوا رەنگە لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا دەستكەوتی زیاتر بچننەوە و لە ناوخۆی یەكێتیشیدا جۆرێك لە سەقامگیری رێژەیی بەدیبهێنن.  دووەم/ ئەگەر هەردوو جەمسەرەكەی ناو یەكێتی وەكو سەركەوتن بۆ لایەك و  شكست بۆ لاكەی تر مامەڵە لەگەڵ ئەنجامەكان بكەن، ئەوا دوور نیە دۆخی یەكێتی لە دۆخی پێش هەڵبژاردن ئاڵۆزتر بێت تارادەی جیابوونەوەش سەربكێشێت. تا پێش هەڵبژاردن خاڵی یەكلاكەرەوەی نێوان جەمسەرەكانی یەكێتی گرەوكردن بووە لەسەر ئەنجامی دەنگەكانی بەرهەم ساڵح و لیستەكەی، بەڵام لەدوای دەركەوتنی ئەنجامەكان و چیتر بەرهەم ساڵح ئەو كارەكتەرە بەهێزە نەما لەلای ئەوان كە گرەوی لەسەر بكەن، بەتایبەتی كۆسرەت رەسوڵ عەلی كە دەوترێت بڕیاری كۆتایی لەبارەی دۆخی یەكێتیەوە بە ئەنجامی دەنگەكانی بەرهەم ساڵحەوە بەستبووەوە، بەڵام ئەنجامەكان رای كۆسرەت رەسوڵ بەرەو مانەوە لەناوخۆی یەكێتی كێش دەكات. هێشتا بڕیار لەسەر بەستنی كۆنگرە نەدراوە، كە وەك تاكە رێگا چارەی كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی تەماشا دەكرێت، دۆخی ئێستا یەكێتی وا دەبینرێت كە جەمسەری ماڵباتی تاڵەبانی كۆنترۆڵی بارودۆخی یەكێتیان كردووە، جەمسەری كۆسرەت رەسوڵیش لەدوای هەڵبژاردنەكانەوە بێدەنگیان هەڵبژاردووە.  بەلام مەرج نیە ئەم دۆخەی ناوخۆی یەكێتی تا سەر بەردەوام بێت بەم فۆرمەی ئێستاوە بەتایبەتیش دوای ئەوەی یەكێتی لە چەند رۆژی داهاتوودا بڕیارە بڕیاری كۆتایی خۆی رابگەیەنرێت سەبارەت بە چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق و چۆنیەتی دابەشكردنی پشك و پۆستەكان. تاقیكردنەوەیەكی تر لەبەردەم دۆخی ناسەقامگیری ناوخۆی یەكێتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانە كە بڕیارە 30ی ئەیلول، چونكە وەك دەوترێت پارتی نایەوێت بەبێ هیچ رێككەوتنێكی پێشوەخت بچێتە ناو هەڵبژاردنەوە لەگەڵ یەكێتیدا بەتایبەت لە پرسی یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و پۆستی سەرۆكی هەرێم و پۆستەكانی تری هەرێمی كوردستان و عێراق.  لەناو یەكێتی تێڕوانینێك هەیە كە هەوڵ ئەدا جارێكی تر یەكێتی بە ئاراستەی رێكەوتنی ستراتیژی لەگەڵ پارتی بەرێت و بە فۆرمێكی نوێوە، لەبەرامبەردا تێڕوانینێكی تر هەیە خوازیاری ئەوەیە كە یەكێتی بە ئاراستەی بزوتنەوەی گۆڕان و جێگیركردنی سەقامگیری لە سلێمانی.