هیوا سەید سەلیم ئامینە كاكەباوە، ئەو ژنە پەرلەمانتارە كوردەی پەرلەمانی سوید، كە لە ساڵی ٢٠٠٨ وە بۆتە پەرلەمانتاری ئەو وڵاتە، سەرەتا لەسەر لیستی پارتی چەپی سویدی بووە، بەڵام دوای ناكۆكیەكانی لەگەڵ سەرۆكی پارتەكەی ئێستا وەك كەسێكی سەربەخۆ كاری پەرلەمانتاری دەكات، ئامینە کە پێشتر لە شاخ  كچە پێشمەرگەی كۆمەڵەی رۆژهەڵاتی كوردستان بووە،  دوای ئەوەی دەگاتە ئەورپا لەنێو خەباتی مەدەنی بەتایبەت لە پرسی ناساندنی جینۆساید وەك ئەندامێكی چالاكی رێكخراوی چاك كار دەكات، هەروەها بۆ پرسی داكۆكی لە پەنابەران كەسێكی چالاك بووە، لە پاڵ هەموو ئەمانەش لەتێكۆشان بۆ پرسی جێندەری لە وڵاتی سوید خۆی دەبینێتەوە، بۆیە لەوساوە تا ئێستا وەك دەنگێكی دیاری گۆڕەپانی سیاسی و مەدەنی سویدی بە بەردەوامی بۆ پەرلەمانی سوید كاندید دەكرێتەوە.  ئێستا ئامینە كاكە باوە لە میدیاكانی سوێد و تەنانەت میدیا جیهانی و عەرەبیەكان بۆتەوە رۆژەڤ، بە تایبەت كاتێك كە رەجەب تەیب ئەردۆغان لەگەڵ چەند كەسێكی دیكەی كورد داوای دەكرد لە وڵاتی سوێد شانبەدەر بكرێن، لە بەرامبەر كێشانەوەی ڤیتۆی توركیا دژ بە وەرگرتنی هەریەك لە سوید و فینلەندا لە هاوپەیمانی ناتۆ، كەچی دەبینین لە دانیشتنی پەرلەمان ئامینە كاكە باوە هاوكێشەكەی بەشێوەیەك دەگۆڕێت كە تەواوی ئەجێندای توركیا لە سوید تێكبشكێت. رۆژی ٧/٦/٢٠٢٢ پەرلەمانی سوید بە مەبەستی وەرگرتنەوەی متمانە لە كابینەكەی ئەندەرسۆنی سەرۆك وەزیرانی سوید كۆبووەوە، كۆبوونەوەكە لەسەر داوایی ئۆپزسیۆنی ناو پەرلەمانی سوید بوو كە پێكدێت لە هەریەك لە پارتەكانی  (پارێزگاران، دیموكراتی مەسیحی، لیبرالەكان) ئەوان سەرەتا لە بەرنامەیان دابوو كە متمانە لە "مۆرگان یۆنسن" وەزیری ناوخۆ و داد وەربگرنەوەوە، بە وەرگرتەوەی متمانەش لەو وەزیرە ئیدی كابینەكە شەرعیەتی لەدەستدەدا، شایانی باسە ئەگەر ئۆپزسیۆن لەو هەنگاوەیان سەربکەوتووبان، سوید لە کاتێکی هەستیاردا رووبەڕوی قەیرانێکی گەورە دەبووەوە. شایانی باسە،  ئەوەی لە نێو ئەو پڕۆسەیەوە دەنگی یەكلاكەرەوە بوو، تاكە یەك دەنگ بوو كە ئۆپۆزسیۆن بۆ تەواوكردنی ١٧٥ دەنگی ناو پەرلەمان پێویستی پێی بوو، ئەو دەنگەش كە دەیتوانی هاوكێشەكە بە قازانجی ئۆپزسیۆن بگۆڕێت بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە كابینەكە، دەنگی پەرلەمانتاری سەربەخۆ ئامینە كاكەباوە بوو،چونکە بەرەی ئۆپزسیۆن بۆخۆیان ١٧٤ دەنگیان لە پەرلەمان هەبوو.  بۆیە دەبینین کە ئامینەوە دێت ژیرانە دەرفەتەكەی لە بەرژەوەندی پرسی كورد دەقۆزێتەوە، كە ئەگەر ئەو نابایە لەوانەیە خەڵكی دیكە بە پێوەری دیكە مامەڵەی لەگەڵ ئەو ڕووداوە بكردایە. ئەو هەڵوێستەی ئامینە كاكە باوە ئەوە دەسەلمێنێت كە تاكە دەنگێكیش دەتوانێت هاوكێشەكان بە قازانجەكانی بەرژەوەندیەكانی میللەتەكی خۆی بگۆڕێت، بۆیە دەبینین ئامینە كاكە باوە دێت دەنگدانی خۆی بۆ پشتیوانی لە شكست پێهێنانی خواستی ئۆپزسیۆن دەبەستەوە بە كۆمەڵێك پابەندی كە دەبێت ئەو كابینەیەی ئێستا پێیەوە پابەند بێت. شایانی باسە، داخوازی ئامینە كاكە باوە كە لەگەڵ پارتی سۆسیال دیموكراتی سوید لەسەری ڕێكەوتوون، بریتی لە مسۆگەركردنی پشتیوانیەكانی حكومەتی سوێد بۆ پرسی كورد، ئەوەیان رێك پێچەوانەی ئەو پیلانەیە كە توركیا لە دەوڵەتی سویدی داوای دەكرد، لە ڕادەستكردنی بەشێك لە چالاكوانانی كورد بە دەوڵەتی توركیا بە خودی ئامینە كاكە باوەشەوە، هەروەها كۆتایهێنان بە پشتیوانیكردنی سوێد لە رۆژئاوای كوردستان، هەڵگرتنی قەدەغەی سەر فرۆشتنی چەك بە توركیا. شایانی باسە، ئامینە كاكە باوە لە میانەی وتارەكەی لە نێو پەرلەمانی سوێد كە لەسەر قەیرانی كابینەی حكومەت پێشكەشی كرد دەرفەتەكەی قۆستەوە تا باس لە فشارەكانی توركیا لەسەر وڵاتی سوید بكات بۆیە زۆر ڕاشكاوانە ڕووی لە پەرلەمان كرد و ووتی: " چۆن دەبێت ئەردۆغان لەو سەری دونیا بێت سوید بەڕێوە ببات، كەچی دێت كورد بە كیمیاوی دەكوژێت؟" زۆر جار لێرەوە لەوێ دەبیستین دەبێت كورد كار بكات بۆ ئەوەی لە نێو پەرلەمانەكانی جیهان دەنگی هەبێت، لەسەر ئاستی جیهانیش بۆ درووستكردنی لۆبی بۆ پشتیوانی دۆزەكەی كار بكات،  بۆ ئەم مەبەستە حزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان بەبەردەوامی پارەیەكی زۆر سەرف دەكەن، بەڵام تا ئێستا نەیانتوانیوە چەند كەسێكی وەك ئامینە كاكە باوە بگەیننە پەرلەمانە كاریگەرەكانی جیهان، ئەگەر گەیشتبیشن ئەوان هەڵوێستی ئامینە كاكە باوەیان نەبووە. دواجار جارێكی دیكەش دەڵێینەوە ئەوی لە پەرلەمانی سوید هاوكێشەكەی گۆڕی و شكستی بە پلانەكەی توركیا هێنا ئامینە كاكە باوە بوو، بۆیە بە دووری دەزانین ئەردۆغان  ئەو شكستەی پێ قەبوول بكرێت، بۆیە نزیكە لە لایەك  لەسەر هەڵوێستی خۆی بۆ دژایەتی وەرگرتنی سوێد و فینلەندا بۆ نێو هاوپەیمانی ناتۆ بەردەوام بێت، هەروەها وەك كاردانەوەش بێت گەفەكانی بۆ هێرشكردنە سەر رۆژئاوایی كوردستان بكاتە كردار.  لە هەمووشی مەترسیدارتر ئەوەیە كە ئەردۆغان لە رێگەی رێكخراوی گورگە بۆرەكانی توركیا كە رێكخراوێكی توندڕەوی نەتەوە پەرستی توركی رێكخراون،  لە ئەورپاش باڵدەستن،  دەستی تیرۆریان بگاتە ئامینە كاكە باوە و زیانی پێبگەینن.  بۆیە لێرە بەدواوە ئامینە كاكە باوە دەبێت بە هۆشیاریەوە درێژە بە خەباتی خۆی بدات، كوردانی ئەو وڵاتەش لە دەوری بن و هەمیشەش لە هەڵبژاردنەكان پشتیوانی لێبكەن، چونكە ئامینە ئەوەی سەلماندی ئەگەر تاكە دەنگێكیش بێت دەتوانێت هاوكێشەكان لە بەرژەوەندی میللەتەكەی بگۆڕێت.  

خالد سلێمان بەگوێرەی یەکێک لە خاوەن باخەکانی بناری گۆیژە کە قسەی بۆ سایتی (درەو) کردووە، تەمەنی ژمارەیەک لەو دارانەی لەناوبران و لە ڕەگەوە دەرهێنراون دەگەڕێتەوە بۆ (40 ساڵ) لەمەوبەر. ئەگەر بمانەوێت هەر قسەیەک لەسەر زیانی ڕووتاندنەوەی بناری گۆیژە بکەین و کاریگەرییان لەسەر ژینگەو تەندروستی دانیشتوان و پتەوی و توندتۆڵیی خاک، دەکرێ لە چیرۆکی ئەم دارانەوە دەست پێبکەین و هەر شتێک لەدەرەوەی ئەمەوە بوترێت، هیچ بەهایەکی زانستی نیە. بەقسەیەکی ڕوون و ئاشکرا، دارەکان بەرهەمهێنی هایدرۆکابۆنن وەک سوتەمەنی بۆ گەشەسەندن و مانەوەی سیستمی میکرۆ-ئۆرگانیزم، هەر دارێکیش لە سوڕی ژیانیدا، توانای هەیە نزیکەی 22 تەن لە دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە قەدو چڵ و تۆڕی ڕەگ و ڕیشەیدا هەڵبگرێت. کاتێکیش دارەکە لەناو دەبرێت یان بەکتیریاو قارچکەکان کۆتایی بەژیانی دەهێنن، بڕی هاوقەبارە لە دووەم ئۆکسیدی کاربۆن دەخاتە کەشەوە، واتە 22 تەن گازی گەرمکەرەوە. لێرەوە تێدەگەین کە دارستانەکان ڕۆڵێکی گەورەو بنەڕەتیی لە تەسفییەکردن و عەمبارکردنی پێکهاتەکانی هەوادا دەگێڕن. دەتوانین بڵێین ئەو بڕە گازەی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن کە دوای مردنی دارەکان دەچنە کەشەوە تا هەتا هەتایە لە سیستمی ژینگەییدا دەمێننەوە. بەپشتبەستن بەم ڕۆڵە بنەڕەتییە، ئەو دارە نوێیان لەسەر لاشەی پیرە دارە لەناوبراوەکان سەوز دەبن، توانای عەمبارکردنی دووەم ئۆکسیدی کاربۆنیان نیە، ئەمە جگە لەوەی توانای ئەوەشیان نیە جۆرەکان (زیندەوەرەکان) بگرنە خۆیان کە پێشتر لەوێدا ژیاون، چونکە لاون و بەرگەی گۆڕانکارییەکانی کەش و هەوا ناگرن. ئەمەش توانای سیستمە ژینگەییەکە لە دابەزاندنی گەرما کەم دەکاتەوە، چونکە کاریگەریی داراستان گرێدراوە بە سیستمێکی ژینگەیی داهێنەرو هەمەجۆرە لە پاراستنی هەمە-چەشنی و سووڕی ئاوو و بەکتیریاو وردیلەکان. کاتێکیش پۆشاکە ڕووەکییەکەی زەوی لەناودەبرێت، سیستمێکی ژینگەیی تەواو لەناودەبرێت. بەگوێرەی سندوقی جیهانی بۆ ژیانی کێویانە، 80 لەسەدی جۆرەکان لە جیهاندا لە دارستانەکدا دەژین، مەرگی دارەکان و لەناوبردنی دارستانەکانیش بەشێوەیەکی بەرفراوان، نەک تەنها سیستمی ئایکۆلۆژی دەخاتە ژێر مەترسییەوە، بەڵکۆ کاریگەرییەکی ڕاستەخۆی لەسەر ژیانی مرۆڤ و تەندروستی گشتی دەبێت. لێرەوە پرسیارێک ئاڕاستەی پرۆژەی نیشتەجێبونی شاری ئارام دەکەم، ئێوە کە 40 ساڵ لە تەمەنی سیستمێکی ژینگەیی کەمدەکەنه‌وە، بیرتان لەوە کردوەتەوە کە 40 ساڵ لە دووەم ئۆکسیدی کاربۆنی زیاتر دەخەنە ناو ژیانی ئێمەوە، بیرتان لەوە کردووەتەوە کە ژمارەیەکی ئێجگار زۆر لە بەکتیریاو سیستمی وردیلەکان Microorganism لەناودەبەن، بیرتان لەوە کردووەتەوە کە 40 ساڵ لە ئۆکسجین لە سییەکانی ئێمە دەبڕن، بیرتان لەوە کردووتەوە کە تەندروستی گشتی دەخەنە ژێر مەترسییەوە؟ ئێوە دەڵێن لەبری هەر دارێک پەنجا نەما دەچێنن، بەڵام نازانن ئەو سیستمە ژینگەییەی لەناوتان برد، بە 100 ساڵی تریش دروست نابێتەوە، چونکە لە بنەڕەتدا لە کاریگەرییەکانی گۆڕانکاری کەش و هەوا تێنەگەیشتوون؛ ئەوەی لە نیوسەدەی ڕابوردوودا سەوز بوو، ڕەگوڕیشەی لە خاکدا داکووتا، لەداهاتوودا مەحاڵە. مەسەلەکەش بەبێ ئاڵۆزاندن و تیۆریزەکردن، لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە ئەو سیستمە ژینگەییەی لە ڕابوردوودا دروستبووەو ئێستا لە ناودەبرێت لە زمانی زانستی و ژینگەییدا پێی دەوترێت Irreparable، واتە چاکنابێتەوە. بەڕێزان، ئێوە نازانن کە پرۆژە ئابوورییەکەی ئێوە، ئەوەندی وزەی پێویستەو ئەوەندە گازی گەرمکەرەوە دەخاتە کەشەوە، سروشت نەبێت هیچ هێزێکی تر نیە لوشی بدات و لەهەناوی خۆیدا حەشاری بدات، بەڵام ئێوە ئەو سروشتەشتان لەناوبرد کە ئەم کارەی پێدەکرێت! ئەو نەمامە تازانەی باسیان دەکەن و دەیکەنە دیاریی بۆ ئێمە، تەنها لە قسەکانی سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپ دەچن و هیچی؛ کە لە دنیای پارەوە تەماشای سروشت و ژینگەی دەکرد.

ڕێبوار محمد ئەمین بەدرێژای مێژووی مرۆڤایەتی هەموو تاکێک،خێزانێک ،دەستەیەک،نەتەوەو دەوڵتێک پێویستی بەبوونی ئابوری یەکی سەربەخۆی بەهێزهەبووە و ئەگەرنەگەشتبێتە ئەم قۆناغە سەرەنجام تووشی پاشەکشەو لەناوچوون بووە. نەتەوەی کورد لەباشووری کوردستان لەدوای ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٩١ وە خاوەنی حکومەت و ئیدارەی خۆیەتی و نزیکەی ٣١ ساڵ بەسەرئەزموونی حکومڕانی تێدەپەڕێت بەڵام نەیتوانیوە ببێتە خاوەنی ئابوری یەکی بەهێزی نیشتمانی خۆی ولەکاتی قەیرانەکاندا بتوانێت خۆی بگرێت و ڕووبەڕوویان بێتەوە ئەمەش هۆکاری ناوخۆیی و دەرەکی هەیە . لەئێستا دا حکومەتی هەرێم خاوەنی ئابوری یەکی لاوازی پڕلەقەیرانی دارایی و ئابوری یە ژێرخانی لاواز، وەستانی هەموو پرۆژەکان، تەواونەکردنیان، نەبوونی پرۆژەی نوێ ،نەبوونی چاکسازی لەپرۆژە ئەنجام دراوەکان،نەبوونی هەلی کار ،مووچە بەردەوام کێشەی هەیە . پشت بەستن بەتاک سەرچاوەی نەوت   ،بەڕواڵەت داهات نی بەڵام کاتێک خوێندنەوەو شیکاری دەکەین بۆداهات وامان پێناڵێت بەڵکو پێچەوانەکەیەتی چونکە داهاتی نەوت زۆرلەوە زیاترە،غاز ناوی هەر نی یە،داهاتی گومرگ وناوخۆ، بەغداد، هاوپەیمانان ئەمانە زۆرن بەڵام دیارنین. لەئێستادا بەهۆی جەنگی ڕووسی ـ ئۆکرانی یەوە ئابوری جیهان تووشی تەنگەژەبووەو تادێت نرخی نەوت بەرزدەبێتەوەو و ئێستا لەسەرو ١٢١ دۆلارەوەیەو پێشبینی دەکرێت بگاتە ١٥٠ دۆلار و لەئەنجامدا ئابوری جیهان تووی هەڵاوسانێکی گەورەدەبێت و پێشبینی کراوە لەکۆتایی ئەم ساڵ خواست لەسەرنەوت پاشەکشەبکات بەهۆی نەمانی خواست لەسەری. هەرلەئێستاوە کاریگریە نەرێنیەکانی هەڵاوسان لەسەرتەواوی نرخەکان لەهەرێمی کوردستان دەرکەوتوە و تادێت کاریگەری مەترسیدار درووست دەکات و حکومەتیش بێ خەم وبێپلانە. حکومەتی هەرێم بەدەست قەیرانی ئابوری،کۆمەڵایەتی،سیاسی یەوەدەناڵێنێت،لەگەڵ بەغدا هیچ ئاسۆیەک نیە،لەناوهەرێم بەردەوام ململانێی سیاسی بێ ئەنجام هەیە،وشکەساڵی کاریگەری خۆی داناوەو لەئایندە مەترسیدار تردەبێت.  حکومەت سەرچاوەکانی بەرهەم هێنانی کەرەستەی خاو،پیشەسازی، کەرتی خزمەت گوزاری،مەعریفە (زانکۆو پەیمانگا،خاوەنبیر)، یاساچارەنووس سازەکانی وەلاناوەوەو پشتگوێی خستوون کەئەمان کەرەستەی هەستانەوەی ئابوری یەکی بەهێزن. ئەوکەرەستانە چین کەدەتوانین ئەمڕۆ نەتەوەو دەسەڵاتەکەمانی پێ ڕزگاربکەین لەم هەموو قەیران ومەترسی یەکان: ١- گرنگی دان بەهۆیەکانی بەرهەم هێنانی کەرەستەی خاو و پڕکردنەوەی پێداویستیەکان و هەناردەکردنی زیادەکەی لەبواری کشت وکاڵ وسامانی ئاوی، کانزاو سامانی سروشتی ( نەوت،گاز،وزەی نوێ،کانزاکان. ٢- گرنگی دان بەکەرتی پیشەسازی : بەهێنانی کارگەو تەکنۆلۆجیای نوێ بۆگۆڕینی کەرستەی خاوەی وڵاتەکەمان بەبەرهەمی نوێ  لەڕێگەی وەبەرهێنانی ناوخۆیی و بیانی . ٣-گرنگی دان بە کەرتی پێش کەردنی خزمەت گوزاری گشتی وتایبەت . مەبەستمان ئەوکۆمپانیاو بازرگان ولایەنانەیەکە کەبەرهەمەکان ساغ دەکەنەوەو خزمەت گوزاری پێشکەش دەکەن . ٤-گرنگی دان بە مەعریفە بۆ ئیدارەدانی ئابوری یەکی گەشەکردوو لەوانە زانکۆپەیمانگاکان و کەسانی ئەکادیمی وخاوەن ئەزموون وشارەزا بۆدانانی پلانی نوێ وچارەسەری گرفتەکان. ٥-هاتنەپێشەوەی حکومەت و پەرلەمان بۆدەرکردنی یاساوڕێنمانی باش و پشتیوانی کردن وئاسانکاری بۆکۆی پرۆسەکان. ٦-گرنگی دان بەسەرمایەداری نیشتمانی ،خاوەنکار،بەهەرمەندان  بۆ دانانی باشترین پلانی ئابوری پێشکەوتوو. ئەنجام  ئەگەرحکومەتی هەرێمی  پلانێکی ئابوری بەهێزی هەبێت بۆ خاڵەکانی سەرەوەو لەڕێگەی وەبەرهێنان لەهەر یانزەکەرتەکەو گرنگیدانی بەکەرتی تایبەت وەک هاوکارو پشتیوانی پێشخستنی ئابوری ئەوا  لەئەنجامدا دەبینە خاوەنی ئابوری یەکی پێشکەوتووی فرەسەرچاوەیی و توانای خۆڕاگرتنمان دەبێت لەبەرانبەر هەمووقەیرانەکان چونکە بەجێ بەجێکردنی ئەم پلانە  دەبینەحاوەنی ئاسایشی نەتەوەی ونیشتمانی، ئاسایشی خۆراک ،لەپاشکۆیەتی ئابوری ڕزگارمان دەبێت،هەلی کار زۆردەبێت،داهاتی تاکەس زیاد دەکات،هەڵاوسان نامێنێت و دەبینەخاوەنی ئابوریەکی گەشەکردو وکۆمەڵگایەکی پێشکەوتوو هەروەها لەکۆتایدا سەقامگیری سیاسیش دەستەبەر دەبێت و ئاشتی و ئاشتەوای ڕوو لەتەواوی کۆمەڵگاکەمان دەکات هەروەکو  پێشینانی کورد دەفەرموون کاسەی پڕ ئاشتی ماڵە . بەوهیوایەی کاسەکەمان پڕبێت وئاشتی و خۆشەویستی وپێکەوەژیان  ببێتەهەوێنی ژیانمان. مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین  ماستەر لەگرێبەستی نەوت وگاز

فازل كوردی لە کوردستان، هیچ یاسایەک نیە بەناوی پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانی دەرەوە!! ئەم لایەنە گرنگەش کەوتۆتە دەست چەند کەسێکی نەزان و خۆپەرست!! کۆلەواری و نەشارەزایی لە دیپلۆماسیەتی نێونەتەوەیی وایکردووە کە ئەم لایەنە گرنگەش فەرامۆش بکرێ.  لەدەرەوەی وولات کام نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم بەئاستی ڕەوەندی کوردی (مەبەستم چالاکوانە خۆبەخش و سەربەخۆکانە) کاریگەری لەسەر ڕاکێشانی هەست وسۆزی ئەمریکیەکان و ئەوروپیەکان و دونیای دەرەوە هەیە یان هەبووبێ؟  لە ساڵی ١٩٩٦ ەوە لە دەرەوەی کوردستانم و لە چەندین ووڵاتیش کارم کردوە و ژیاوم، لەمانە ڕۆژهەڵاتی ناوین و ئاسیای ناوەڕاست و ئەوروپا و ئێستاش بۆ ماوەی زیاتر لە (٢٥) ساڵە لە ئەمریکا دەژیم، دوور و نزیک ئاگام لە چالاکیەکانی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم هەبووە لێرە و لەم ووڵاتانەی پێشووتر لێی ژیاوم، ئێستاشی لەگەڵ دابێ نوێنەرە حزبی و حکومیەکانیان نەسەنگیان لای ڕەوەندی کوردستانی هەیە، نە پەیوەندیەکی تۆکمەی دیپلۆماسی لەگەڵ ووڵاتی خانەخوێ بەستوە، کەتوانیبیان بەلانی کەم ١٠ کەسایەتی ناودار و سیاسەتمەدار بکەنە دۆستی کوردستان یان کاریگەریان هەبوبێ لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئەم ووڵاتانە!!!  بەبەرچاوی هەرهەمووشمان ئەوەی کراوە هەر ئەو ڕەوەندە خۆبەخشەبووە لەگەڵ ئەو هەموو دژایەتی کردنەش، کارو چالاکیەکان بەگشتی %٩٠ هی شەونخونی کەسانی خۆبەخشە بەکەیسی ئێزیدیەکان و عەفرین و گرێ سپی و دەستدرێژیەکانی تری ووڵاتانی داگیرکەر بۆ سەر خاکی کوردستان. ئەوەی دڵخۆشکەرە لەپاڵ چالاکوانە خۆبەخش و سەربەخۆکانی ڕەوەندی کوردستانی، ماوەی چەند ساڵیکە دیپلۆماسیەتێکی خۆیسکی ناڕێکخراو کە لەلایەن کۆمەڵە چالاکوانێکی خۆبەخش بەڕیوەدەبرێ لە ناوەندە سیاسیەکان ئەکادیمی ئەمریکا دەست بەکارن، ئەم کۆمەڵە چالاکوانە تێکەڵەیەکە لە چالاکوانی کوردستانی و ئەمریکی کە توانراوە کەناڵێکی لەیەکگەیشتن دروست بکەن لەگەڵ چەند بەرپرسێکی حکوومەتی ئەمریکی لەسەر پرسە چارەنووس سازەکان!  نموونەی زیندووی کاروچالاکیەکانی ئەم کۆمەڵەیە، بە فەرمی هاتنە سەرخەتی بەرپرسانی ئەمریکایە لە هەڕەشە و گوڕەشەکانی ئەم دواییەی تورکیا بۆسەر ڕۆژئاڤا، ڕاگەیاندراوەکەی  ڕاوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا (لینکۆلن بلومفید) ڕایگەیاند بە هیچ شێوەیەک ڕێگانادەین هێرش بکرێتە سەر ڕۆژئاوای کوردستان، دەڵێت: هەر هێرشێک بۆ سەر هاوپەیمانمان 'قەسەدە' ڕووبەڕووی کاردانەوەیەکی توندی ئەمەریکا دەبێتەوە و، بە هیچ شێویەک ڕێگا نادەین هێرشیان بکرێتە سەر. هەروەها لە کۆتایی مانگی مایسی ٢٠٢٢ فەرمانێک لەلایەن سەرۆکی ئەمریکا بەرجەستە کرا لەبارەی سزاکانی قەیسەر بۆ سەر سوریا و دەرهێنانی ڕۆژئاڤای کوردستان لەم سزایە! بۆ ئەم مەبەستە سەرۆکی ئەمەریکا فەرمانی ڕێگەپێدانێکی بۆ وەزیری بەرگری ئەمەریکا مۆرکرد وتەواوی دەسەڵاتی ئەوەی پێدا کە کوردستانی ڕۆژئاڤا لە سزاکانی قەیسەر ببورێت و ڕێگا خۆش بکات بۆ وەبەرهێنەری ئەمریکی و جیهانی بۆ هەر چالاکییەکی ئابووری لە ناوچەکە، جێگای باسە ئەم ڕێگەپێدانە لە ماڵپەری کۆشکی سپی بە فەرمی دانراوە. نموونەی چالاکی دیپلۆماسی لەبواری زانست و ئەکادیمی، مۆرکردنی یاداشتی لە یەکگەشتن لە نیوان زانکۆی واشنتن و زانکۆی ڕۆژئاڤا، ئێستاش ئەم یاداشتە لە بواری فراوان کردنە لەگەڵ زانکۆی کۆیە و زانکۆی کۆبانێ. ئاشکرایە هەر جموجۆڵێکی سیاسی بۆ بەڕێوەبردنی ووڵات بەبێ پەیوەندی دیپلۆماسی لاسەنگە!! بۆ ئەوەی پارسەنگەکە ڕابگیرێ پەیوەندی دیپلۆماسی پێویستە کارا بکرێ لەسەر بنەمای لێکدانەوە و شێکردنەوەی ڕوداوەکان لەسەر دەستی کەسانی شارەزا و پسپۆڕ و بەئەزمون لە بواری کاری پەیوەندی دیپلۆماسی. جێگای وەبیرهێنانەوەیە پێشمەرجی دیپلۆماتکاری شارەزا پێویستە پتر لە زمانێک بزانێ، لەگەڵ ئەوەی زانینی زمان بەتەنها بەس نیە بۆ دیپلۆماتکار، پارسەنگەکە بڕوانامە و ئەزمونی کارکردنە.

چیا عەباس مێژو پێمان دەڵێت میسۆپۆتامیای نێو دو روبار گۆرەپانی شەر و کوشتن و قرکردنی بەشێکی بەرچاوی ئیمام و گەورە کەسایەتی ئیسلام و مەزهەب و ئاراستە جیاکان و لەشکر و ئیماندارانی ئەو ئاینە بوە. لە خۆرایی نەوتراوە روباری دجلە ئولفەتی لە گەڵ خوێندا گرتوە. ئەم بەناو دەوڵەتی عێراقەی ئێستا لە زەمینە و رەحمی ئەو مێژوەوە چاوی بەدنیا هەڵهێناوە، لە ژێر رەشماڵی خێڵە هەمەجیەکان و کەنارەکانی روبارەکانی خوێن و لە سایەی گۆرە بێ ژمارەکانی بەکۆمەڵە کوژراوەکان لە بیابان و سەرکردە و سەرۆکە خوێنرێژ و چەتە و لەشکرەکانی وێرانکردن گۆشە و پەروەردە کراوە. سەرەرای ئەوەی لە دێریندا ئەم پارچە خاکەی هەسارەی زەوی رەحمی لە دایکبونی چەند بەهای گرنگی شارستانی بوە، بەڵام دەیان ملیۆن هاوڵاتی عێراقی ئێستا چی لەو بەشە گەشەی ئەو مێژوە بکەن و لەبەر خاتریشی بێدەنگ و ملکەچ بن، لە کاتێکدا ئێستا بەدەست وارسەکانی ئەو بەشە قێزەوەن و نەفرەت لێکراوەی ئەو مێژوەوە دەناڵێنن، کورد وتەنی ئەو نانە نانە ئەمرۆ لە خوانە. کورد لەم وێرانەیەدا با زۆر نەگەرێینەوە بۆ مێژوی کورد لە سەدەی رابوردوی ئەم عێراقە، کوردێک نیە بەشێکی زۆری نەزانێ، چونکە خۆی قوربانیەکی بوە و ماڵوێران و دەربەدەر و کوژراو ئەنفال و کیمیاباران کراوە. بێگومان کورد هەن دەڵێن با ئەو مێژوە بەلاوە بنێین و لە گەڵ واقعی ئێستای عێراق مامەڵە بکەین و لەو روانگایەوە دیدگامان بۆ ئایندە دارێژین و کاری بۆ بکەین. ئەم بۆچونە سیاسیە، هەر هێز و کەسێک خاوەنی بێت، لەم دۆخەی ئێستادا زادەی ناچاریەکی بێ ئیرادەیە، ئاماژەیەکی زەقیشە بۆ تەسلیمبون بەو وێرانەیە و کەنارگیری لە سوچەکانی کەلاوەکانیدا و پچراندنی پشکێک لە سایەی شەفاعەتی بەڵاطەکان و وەلیمە و هەریسەی بۆنە و مەراسیمەکاندا. ئەوانەی لەسەر دەستوری عێراق هیوا و ئومێدیان هەڵچنیوە بۆ بە خەڵک ناڵێن ئەو دەستورە ئەو پەندە کوردیەی دەڵێت:" شەق دەزانێ قۆناغ لە کوێێە" پر بە پێستیەتی، روخاندنی سەدام لەلایەن ئەمریکاوە و داگیرکردنی عێراق ئەو شەقە بو کە سەرجەم هێزەکانی عێراقی ناچارکرد ئەو دەستورە قبوڵ بکەن.  عزەت شابندەر لە چاوپێکەوتنێک لە گەڵ رۆژنامەگەرێکی رۆژنامەی نیۆرکەر دەڵێت: ئێمەی سەرکردەکانی شیعە لە عێراق دوای روخاندنی سەدام گەراینەوە، ئیمە پەروەردە و گۆشەکراوی ئاینی ئیسلام بوین و خەونمان دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئیسلامی بو لە عێراق، کاتێک ئەمریکا و هێزەکانیمان لە عێراق بینی تێگەیشتین جارێ واز لەو خەونە بهێنین و لە بری ئەوە تەبەنای دەوڵەتی سێکتاریزمان کرد. ماوەیەکە هێدی هێدی دەردەکەوێت کە دەسەڵاتی بەغدا خواستیانە ئەو دەستورە هەموار بکرێت. زۆر ئەزیەتم دەدات کاتێک دەڵێم گەر ئەمریکا نەبوایە زۆربەی هێزە دەسەڵاتدارەکانی ئێستای کوردستان و عێراق سەرەرای خەبات و قوربانیەکانیان دەبو ئێستاش لە دەرگای ئەم وڵات و ئەو سەرکردە و ئەو هێز بدەن. گریمان ئەم ناچاریە سیاسیە تەنها بژاردەی سەرەکی ئێستایە، لە بری ئەوەی هێزە کوردیەکان بەیەکەوە نزا و دوعاکانیان لە یەک چارۆکەدا هەڵگرن، دەبینین بەشێکی سەرکردە و بەرپرسانی کورد لە باشور چاوقایمانە بەجیا و لە پشتی یەکترەوە لەیەک ساتدا سەرقاڵی چاوبازی و مەراکردنن لە گەڵ و بۆ سیمبۆڵە میراتگرەکانی مێژوی کوشتن و رق و کینە و وێرانکردنی کورد و کوردستان و لە هەوڵی خەستدان بۆ لکاندنی نزاکانیان بە فرە مەرقەدەکانی سەربە میراتگرەکان.  ئەم واقیعە تاڵە لە پرسی کوردێک بۆ سەرۆک کۆمارێك تا ئەم چرکەیەش دەکوڵێت.  کاتێک پرسی نەتەوەیەکی ستەملێکراو و کەنارگیرکراو و گەمارۆدراو و مافە رەواکانی دەکرێتە دەسکەلای ئاین و ناکۆکی و شەر و مەرافەی مەزهەب و ئاراستە جیاکانی، ئیتر لەو واقعەدا شتێکی ئەوتۆ  نامێنێت لە ئومێدکردنی نەوەکانی بە ئایندەیەکی گەش و جێگیر. مێژوی زۆربەی وڵاتان، تایبەت لە ئەوروپا، چەندین ئەزمونی خوێناوی و وێرانکەری لەو جۆرەیان تا سەردەمی هەستانەوە و جیاکردنەوەی ئاین و دەسەڵات بەرێکردوە.  سەرکردەکانمان لە داغکردنەکانی مێژو لە ماڵی خۆماندا فێر نەبون جا بگرە لەوانەی هەزاران کیلۆمەتر لێیان دورن. عزەت شابندەر، کەسایەتی سیاسی شیعەی ناودار، دەربارەی عێراق دەڵێت: " ئەمریکا لە ٢٠٠٣ رژێمی سەدامی نەروخاند بەڵکو مەبەستی روخاندنی عێراق بو وئەوەشی جێبەجێکرد". ئاکامەکەی ئەو کەلاوە بێ خاوەن و ئایندەیەیە.   دەسەڵاتە یەک لە دواکانی ئەم کەلاوەیە بەرپرسن لە ناوبردن و کوشتن و سوتاندن و زیندە بەچاڵکردن و دەردەبدەریکردن و زیندانکردن و .... زیاتر لە یەک ملیۆن هاوڵاتی کورد، لە کۆی گشتیدا دەکاتە نزیکەی٣٠% ی موعەدلی ژمارەی کورد لە مێژوی سەدەی رابوردوی عێراقدا. ئەوە چ جۆرە بەرپرس و سەرکردەیەکە جورئەتی ئەوەی هەیە ئەم ئۆقیانوسە لە قوربانی بێ بایەخ بکات و پشتگوێ بخات! سەرکردە بە ئەزمونەکان لە روانگای قوتابخانەی واقیعی کلاسیکیەوە دەیهێنن و دەیبەن تا بە کەمترین زەرەر لێی دەرچن، هاوکات تازە پێگەیشتوەکان کە لە ئەزموندا هەژار و بێ دیدگای رۆشنن و لە واقیعێکی زۆر ئاڵٶزدا دەگوزەرێن هەڵپەیانە و بێهودە و بێ هزرێکی نەتەوەیی و ئاراستەی دیاریکراو خۆیان خسۆتە نێو داوی روداو و گۆرانکاریەکانی دەرەوەی ئیرادەیان و ئەستەمیشە بەتەنیا لێی قورتار بن.  ئەم هەڵوێست و رەفتارانە گەر لە ناچاریشەوە بێت ئاماژەی زەقن بۆ بێ ئیرادەیی و لاوازی و دڵەراوکێ، تایبەت لە کاتێکدا بەشێک لەو بەرپرسانە و دەوروبەریان لەسایەی ناچاری و بێباکیدا لە کەلاوەکەدا شاهانە سودمەندن. شێخ سەعیدی پیران، شێخ حەفیدی نەمر، شێخە شۆرشگیرەکانی بارزان، پێشەوا قازی محمد، مەلا مستەفا، عبدالرحمن قاسملۆ، مام جلال، نەوشیروان مستەفا نمونەی ئەو سەرکردانەن کە تا دوا هەناسەیان بێ ئیرادە و بێئومێد نەبون و بەشێک لێیان ملیان بەپەتی سێدارەوە کرا و بە توندی رەتیان کردۆتەوە دەست بۆ دوژمنانی کورد و کوردستان درێژ بکەن.  نمونەیەکی حاشاهەڵنەگر دوای روخاندنی نازیەت و دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسرائیڵ کەسایەتیە سیاسی و بە ئەزموونەکانی جولەکە کەوتنە راوەدونانی ھەموو ئەو کەسانە لە هەمو سوچ و قوژبنێکی دنیادا کە دەستیان لە تاوانی جینۆساید وکۆمەڵکوژی جولەکەکاندا ھەبو. یەکێک لە ئەفسەرە نازیە ھەڵھاتوەکان ئەدۆڵف ئایخمان بو کە گەورە ئەفسەری نازیەکان و بریکاری دەزگای ھەواڵگیری نازی ناسراو بە " SS"بو. ئەدۆڵف ئایخمان، ساڵی ١٩٤٥ پاش ڕووخانی نازیەت ھەڵھات بۆ وڵاتی ئەرجەنتین و بۆ ماوەی ١٥ ساڵ لە ژێر ناونیشان و پیشەی ترەوە ژیانی بردە سەر. ئیسرائیل بەردەوام بە شوێنیەوە بون، لەسەر داوای راستەوخۆی "گۆڵدا مایەر" یەکەم خانمە سەرۆک وەزیرانی ئەوکاتەی ئیسرائیل بریاردرا بە دۆزینەوەی "ئەدۆلف ئایخمان" و بە مەرجی زیندومانەوە و پاشان بە ساغ و سەلامەتی تەسلیم بە دادگای ئیسرائیلی بکرێتەوە. ئەرکەکە جیبەجێکرا، ئایخمان بە سەرپەرشتیکردنی خودی بەرپرسی دەزگای موساد  لە ئەرجەنتینەوە بردیان بۆ ئیسرائیل و دوای داداگاییکردن سزای رەوا درا. دوای گەرانەوەی بەرپرسی موساد بۆ ئیسرائیل هاوسەرەکەی لێی دەپرسێت: ئەو ماوە درێژە لە کوێ بویت، لە وەڵامدا دەلێت: لە شوێنێکی دنیا بوم. وانەکانی مێژو لەم سەردە کورتەی مێژو و تا ئەم چرکەیەش دەردەکەوێت کە دەسەڵاتدارانی عێراق بە رەنگ و فکر و مەزهەب و نیەتە جیاکانیانەوە و وەحشەکانی داعشیش یەک نیەتی هاوبەش بە خەستی لە ناخیاندا رەگ و ریشەی داکوتیوە، ئەویش کورد دەبێت موتیعی ئەوان بێت، دەستیان بۆ پان بکاتەوە و لەو قەوارە گەمارۆدراو و داخراوە و تەنراو بە داگیرکەر بۆی هەیە هەناسە بدات، نان و ئاوی هەبێت و بچێک جموجۆڵیش بکات. هەر کاتێک کورد ئەو سنورانەی بەزاند دەبێت سزا بدرێت. سەرەرای ئەوەی دەسەڵاتی کوردی هەڵەی گەورەی کردوە لە بوارەکانی حوکمرانی، گەندەڵی، پێشێلکردنی یاسا و مافەکانی مرۆڤ و ئازادی، پاشکۆیەتی فرە لایەنە بۆ جەمسەرگەری ئیقلیمی و .... تاد، بەڵام لە بنەرەتدا هەنگاوی گرنگیشی نا بۆ تەحەداکردنی ئەو بەشە قێزەوەنەی کەلاوەی عێراق و هەوڵدان بۆ قورتاربون لە یاسا و رێسا و چنگەکانی ئەو مێژوە. لێرەدا هەڵە هەرە کوشندەکەی زۆربەی ئەو کار و تەحەدا و هەوڵەکانیان بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان بو و میللەتیان لە بیرکرد. لەم واقعەوە دەسەڵاتدارانی ئێستای عێراق و بە چاوپٶشینێکی شاردراوەی نێودەوڵەتی و ئیقلیمیش هەنگاو بە هەنگاو سەرقاڵی سزادانی کوردن، سزادانێک تا کورد جارێکی تریش موتیع و گوێرایەڵ و دەست پانکەرەوە بێت بۆیان. ئەمجارە جیاوازە لە ئەزمونەکانی رابوردو، وێرای ئەوەی دەسەڵاتی کوردی دەرکی بەم واقعە کردوە، بەڵام متمانەی هەرە زۆرینەی میللەتی لە دەستداوە، لە ئەرزی واقیعدا لە گۆرەپانەکەدا زۆر تەنیایە، بەغداش ئەمەی بەباشی قۆستۆتەوە و هەنگاو بە هەنگاو فشارەکانی لەسەر دەسەڵاتی هەریم و تەنانەت لە سەر خەڵکیش توندتر و خەستتر دەکات، پەیامێکی ناراستەوخۆیە بۆ هاوڵاتیان: ئەوە ئێمە هۆکاری ئەو دۆخە نین، ئەوە دەسەڵاتەکەی خۆتانە. پەیامێکی مەترسیدار و خۆ بێبەریکردنی دەسەڵاتدارانی ئێستای بەغدایە لە تاوانەکانی مێژو و ئێستا بەرامبەر بە کورد.  دەسەڵاتی کوردی لە هەمو لایەکەوە کەوتۆتە داوێکی دژوار و ئاڵٶزەوە، ئێران زۆر ژیرانە و بە سەبری ئەیوبەوە ( هێزی نەرم ) دەیەوێت زیاتر دەستەمۆی بکات، تورکیا بە چاوسورکردنەوە و فشاری سەربازی و هەواڵگری دەیەوێت زیاتر دەستی لە بیناقاقای دەسەلاتی هەرێم و سامان و خەڵکەکەی توندتر بکات، بەغداش دەزانین خەریکی چیە، ئەوروپا و ئەمریکاش وێرای سەرقاڵی بونیان بە جەنگی ئۆکرانیا لە ئەزمونی حوکمرانی هەرێم دڵگرانن کە راشکاوانە پلاسخارت ئاماژەی  پێداوە، ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بەسەبرن بەڵام هاوکاتیش ئەوەندە گەمژە نین پایدەر لە هەوادا بدەن. ئێستا بەشێکی بەرچاوی بەرپرسانی هەرێم بەغدا بە قیبلەی چارەسەر دەشوبهێنن، ناهەقیان نیە هەر ئەوەندەیان پێدەوترێت!  نوسینی: چیا عەباس رۆتەردام: ٧ حوزەیران ٢٠٢٢       

شێرزاد شێخانی بەحوکمی ئەم هەموو قەیران وکێشەوگرفتە کەڵەگەبووانەی چەند ساڵی رابردوو کە سیستەمی سیاسی کوردستانی گەیاندۆتە لێواری هەرەس و رووخانەوە ، هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان هەستیارترین وچارەنووسسازترین هەڵبژاردنە لەمێژووی کوردستاندا . بێزاری و تووڕەیی خەڵک هەموو سنوورێکی تێپەڕاندووە ، بێئومێدی باڵی بەسەر کۆمەڵگەدا کێشاوە ، بێمتمانەیی بەحزبەکانی دەسەڵات لەبەرزترین ئاستیدایە ..نەبوونی بەدیلێکی مەعقولتر لەدەسەڵاتی ئێستاش دیمەنە سیاسیەکەی رەشتتر کردووە .  لەئەزموونێکی شکستخواردووی چەند مانگێک پێش ئێستای هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ، بە بەڵگەوە سەلمێندرا کە هوشیاری سیاسی لەلای دەنگدەری کوردیش هێشتا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستە بتوانی بە دەنگی خۆی ئەم واقیعە تاڵە بگۆڕێ . بایکۆتی فراوانی جەماوەری دەنگدەری کوردستان کە زادەی نیگەرانی ومتمانە نەبوونیەتی بەم دەسەڵاتەی ئێستا ، ئەویش تۆزقاڵێک لەمەسەلەکەی نەگۆڕی ، بەڵکو بەشێوەیەک لەشێوەکان خزمەتی ئەم دەسەڵاتە ستەمکارەی ئێستای کرد . بایکۆت هیچکات خزمەت بە پرۆسەی سیاسی ناکات ، چونکە بەپێی یاساکانی هەڵبژاردن هیچ دەقێکی یاسایی نیە باس لەبەتاڵبون و ناشەرعییەتی هەڵبژاردنەکان بکات لەکاتی فراوانبوونی بایکۆتی دەنگدەران . روونتر ئەگەر بایکۆت بگاتە ٩٠% یش هێشتا بەو ١٠% ی ماوە شەرعییەت دەدرێت بە هەڵبژاردن چونکە هیچ دەقێکی یاسایی نیە رێگر بێت لەمکارە . بایکۆت هەمیشە لەخزمەتی حزبەکانی دەسەڵاتدایە ، بەتایبەتیش لەشوێنێکی وەکو هەرێمی کوردستان کە هەموو موقەدەراتی وڵات لەبەردەستی حزبە شموولی ودەسەڵاترۆیشتووەکاندایە . چونکە لەهەر هەڵبژاردنێکدا بایکۆت زیادی کرد ، ئەم حزبانە بەدەنگی ئەندام ولایەنگران و مووچەخۆری بندیوارو مشەخۆرانیانەوە بەلێشاو دەچنە سەر سندووقەکانەوە . لەلایەکی تریشەوە دەسەڵات بەم هەموو ئیمکانیاتەی لەبەردەستیدایە ، دەتوانێ زۆر بە ئاسانی لەجیاتی دەنگە بایکۆتەکان سندوقەکان پڕ بکاتەوە بەدەنگی غایبەکان هەر وەک چۆن دەنگی مردووەکان تەزویر ئەکات ، لێرەدا رێک دەنگی بایکۆت وەکو دەنگی مردووەکانی لێدێت و دەکەوێتە خزمەتی حزبە تەزویرچییەکانەوە . بۆیە بۆ هەڵوێست وەرگرتن وگۆڕینی ئەم واقیعە تاڵە پێویستە هەموو تاکێکی کورد بچێتە سەر سندوقەکان و ئەگەر کەسێکی نەدۆزییەوە دەنگی پێبدات ، لانیکەم زەربێک لەسەر فۆرمی دەنگدان بدات ودەنگەکەی خۆی بسوتێنێ بۆ ئەوەی کەسیتر نەتوانێ لەشوێنی ئەودا دەنگبدات . کێشەی هەڵبژاردن ئێستا خۆی لەچەند خاڵکیدا دەنوێنی کە لەم ماوەیەداو دوای ئەوەی حزبەکانی نەیاری دەسەڵاتی پارتی زۆر درەنگ بە هۆش خۆیاندا هاتنەوەو تازە بەتازە هەست بە خراپیەکانی یاسای هەڵبژاردن ئەکەن وئەیانەوێ گۆڕانکاری تێدا بکەن بۆ ئەوەی بەڕەکە لەژێر پێی پارتی دەربێنن ، کە ئەمەش ئەبوایە زۆر زووتر هەستیان پێبکردایە ، بەڵام نەیانکرد وپارتی بوو بە حزبی قائیدو کەڵەگا بەسەر میللەت و ئەو حزبانەشەوە . لێرەدا بەچەند خاڵێک ئەم کێشانەو چارەسەرییەکانی  ئەخەمەرڕوو : ١- کۆتا : ئەمریکا وڵاتێکی فرەنەتەوەیە ، رەنگە سەدان وهەزاران نەتەوەی جیاجیای تیا بێت ، لەنەتەوەی ئیتاڵیاوە بۆ ئێرلەندا و چیین و ئەمریکای لاتین وناوەڕاست کە هەموویان هاوڵاتی وخاوەن ناسنامەی وڵاتەکەیانن . لەفەرەنساش زیاتر لەپێنج ملیۆن موسڵمانی تێدایە ، جگە لەدەیان نەتەوەیتر . لەنزیک خۆشمان لەمیسر رێژەی مەسيحييە ( قیبتیەکان ) نزیکەی ١٥% ژمارەی دانیشتوانە کە ١٢٠ ملیۆن کەسن . وڵاتانی زۆریش لەدونیادا هەن کە فرە نەتەوەن ، بەڵام لەهیچکام لەم وڵاتانەدا کۆتا بۆ کەمە نەتەوەکان داناندرێ . هەموو هاوڵاتیەک لەم وڵاتانەدا بە جیاوازی ئینتمای نەتەوەیی و ئایین ومەزهەبی لەسەر ئەساسی مافی هاوڵاتیبوون بەشداری لەهەڵبژاردنەکاندا ئەکات . نازانم حیکمەت لەوەدا چییە لەهەرێمی کوردستان ئەبێ کۆتا بۆ ( تورکمان ) هەبێ ؟!. ئەمەش لەکاتێکدا کە لەناسنامەی هاوڵاتیبووندا هیچ خانەیەک نیە باس لەئینتمای نەتەوەیی کەسەکان بکات !. بەم پێیە تورکمانەکانیش هاوڵاتی کوردستانین وهیچ جیاوازییەکیان لەگەڵ کورددا نیەو لەڕووی قانونیەوە هیچ ئیمتیازێکی زیاتریان نیە لەکورد . بۆیە هیچ پێویست ناکات کۆتای تایبەت بە خۆیان هەبێ . درووستە ئەوان لیستی تایبەتی خۆیان هەبێ وبچنە کێبرکێیەکانەوەو خەڵکی تورکمان دەنگیان پێبدەن ، نەوەک ئەوەی چەند ساڵێکە لێرە ئەیبینین کە هێزەکانی زێرەڤانی وپێشمەرگەی پارتی دەنگیان پێئەدەن و بە ژمارەیەکی زۆر کەمیش ئەیانگەیەنە کورسی پەرلەمانەوە !. سەیرە کاندید تورکمانی هەولێر بێ و بە دەنگی کوردی دهۆک بێتە ناو پەرلەمانەوە !! .ئەمە بە کورت و موختەسەری دزینی کورسی پەرلەمانە بەفڕۆفێڵی حیزبی !! . دوای ئەوەش چۆن ئەبێ کاندیدی تورکمان بە ٢٠٠-٣٠٠ دەنگ بچێتە پەرلەمانەوە لەکاتێکدا کاندیدی کورد بە هەزاران دەنگ نەتوانێ ئەندامێتی پەرلەمان وەربگرێ کە هەردووکیان هاوڵاتی یەک هەرێمن !!! . هیچ رەوا نیە لەناوچەیەکی وەکو دهۆک و حاجی ئۆمەران وسۆران کە یەک خێزانی تورکمانی تێدا نیە ، خەڵکی لەوێوە دەنگ بە کاندیدی تورکمان بدەن !. لەویش سەیرتر دەنگدانی هێزەکانی زێرەڤانی و پێشمەرگەکانی لیواتایبەتەکانە بەم کاندیدانە کە ئەمانە یەک ئەفسەری تورکمانیشیان تێدا نیە . سەبارەت بە مەسیحییەکان ، ئەمانە مافێکی سروشتی خۆیانە کۆتایان هەبێت ، بەڵام بە مەرجێک وێستگەی تایبەت بەخۆیان هەبێ لەو ناوچانەی زۆرینەن کە جیا بێت لەوێستگەی دەنگدانی گشتی . بۆ نموونە دەکرێ لەشوێنێکی وەکو عەنکاوە وێستگەیەکیان هەبێ بۆ دەنگدان و رۆژێکی تایبەت دابنرێ لەتەک هێزەکانی ئەمنی وپێشمەرگەدا ، بە مەرجێک لەکاتی چوونیان بۆ سەر سندوقی دەنگدان ناسنامەیان پێ بێت کە ئیسپاتی بکات مەسیحیین ، ئینجا دەتوانن دەنگ بە لیستە مەسیحییەکانی خۆیان بدەن . مادام مەسیحییەکان کۆتای تایبەت بەخۆیان هەیە ، ئەبێ مافی دەنگدان تەنها بۆ مەسیحییەکان بێت و دەنگەکانیشیان تەنها بۆ لیستە مەسیحییەکان بێت بۆ ئەوەی نوێنەری راستەقیینەی خۆیان بنێرنە پەرلەمانەوە نەوەک نوێنەری حزبە کوردییەکان . یۆیە ئەبێ لەو شوێنانەی کە زۆرترین تورکمان و مەسیحیان تێدایە سندوقی تایبەت بە کاندیدانیان دابنرێ و رۆژێک پیش دەنگدانی گشتی وەکو هێزە ئەمنیەکان دەنگ بدەن ، بۆ ئەوەی دەنگدەرەکان نەتوانن لە رۆژی دەنگدانی گشتیدا دووبارە دەنگ بدەنەوە . ٢- کۆمسیۆن : بەدرێژایی ساڵانی رابردوو پارتی هەژموونی خۆی بەسەر کۆمسیۆنی کوردستاندا سەپاندووە ، لەهەموو هەڵبژاردنەکانیشدا هەمیشە کۆمسیۆن لایەنگییری پارتی بووەو چاوی لەتەزویراتەکانی داپۆشیوە . تەنانەت لەکاتی پەسەندکردنی ئەنجامەکانی هەر هەڵبژاردنیکیشدا کۆمسیۆن لایەنگری پارتی بووە لەمەسەلەی پەسندکردنی ئەنجامەکاندا سەرباری تەزویراتی زۆری پارتی . بۆ چارەسەری ئەم کێشەیەش ، پێویستە لایەنەکان بەهیچ شێوەیەک تەنازول لەگۆڕینی کۆمسیۆن نەکەن ، بە تایبەتیش لەپێکهاتەکەی . دەبێ جەخت لەوە بکەنەوە کە کۆمسیۆنەکە یان بەم شێوەی ئێستای پێکهاتەکەی خۆیەوە کارابکرێتەوە کە هیچ لایەنێک بەتەنها زۆرینە نەبێت ، یانیش کۆمسیۆنێکی تازە دامەزرێ بە مەرجێ ئەو رێژەی کورسی ئێستا کە بەشی هەموو حزبەکان مسۆگەر بکات وتەرازووەکە بەلای پارتیدا نەشکێتەوە . ٣- هەڵبژاردن : لەهەڵبژاردنەکانی ٢٠١٨دا دەزگای هەڵبژاردنی پارتی وتیان ٤٥ کورسی ئەهێنین . فیعلەن ئەو ژمارەیان هێنا !. لەهەڵبژاردنە پێشوەختەکەی عیراقیشدا وتیان سەرووی ٣٠ کورسی ئەهێنین ، لەوێشدا سەرکەوتن !. کەواتە ئەوان پێشتر کار بۆ ئەم ژمارانە ئەکەن ، جا چ بە دەنگی خۆیان بێت یاخود بە تەزویرەوە . هەڵبەت گەورەترین کێشەی هەڵبژاردنەکانی کوردستان کێشەی یەک بازنەیی بووە . ئەمەش رێک لەخزمەتی پارتیدا بووە ، چونکی ئەو زۆر بەئاسانی ئەتوانێ یاری بەدەنگەگان بکات لەسەر ئاستی یەک بازنەدا ، بۆ نموونە ئەتوانێ بە دەنگی دهۆک کاندیدانی خۆی لەهەڵەبجە سەربخات ، وەکو پێشتریش ئاماژەم پێدا ئەتوانێ تەنانەت کاندیدی تورکمان ومەسیحیش سەربخات بە دەنگی پێشمەرگەکانی لەحاجی ئۆمەران . کێشەی حزبەکانی کوردستان لە یەک بازنەییدا ئەوەیە ، کەوا پارتی نفووزی تەواوی بەسەر پارێزگای دهۆکدا هەیە و بێ رکابەر تاکە حزبە لەوێ ، لەهەولێریش تا حەدێک جەماوەرێکی زۆری هەیە کە حزبەکانیتر نیانە ، بۆیە زۆر بەئاسانی و بە تەوجیهی حزبی ئەتوانێ کاندیدانی خۆی لەهەر شارو ناوچەیەکیتر بێت سەریان بخات . بەڵام حزبەکانی تر وەکو یەکێتی وگۆڕان وکۆمەڵ ، هیچ نفووزێکی ئەوتۆیان نیە لەناوچەکانی پارتیدا ، حزبێکی وەکو یەکێتی ئەسڵەن خۆی لەناو ناوچەی نفووزی خۆشیدا کە سلێمانی و گەرمیانە دەنگەکانی پەرتوبڵاو بوونەتەوەو چەندین حزب لەو ناوچانەی یەکێتی دەنگی لێ ئەبەن ، بۆیە یەکێتی ناتوانێ بەم دەنگە کەمەی خۆیەوە نوێنەرانی لەدهۆک وناوچەکانی ژێر نفووزی پارتی سەربخات ، بەپێچەوانەوە پارتی ئەتوانێ لەناوچەیەکی فراوانی کوردستان بە ناوچەکانی ژێر نفووزی یەکێتی وحزبەکانیتریشەوىە کاندیدانی خۆی بە دەنگی ئەندامولایەنگرانی لەشارەکانیتر سەربخات . بۆیە رەنگە چوار بازنەیی لەهەڵبژاردنی داهاتوودا بەشێک لەم کێشەیە چارەسەر بکات ، بەتایبەتیش دوای ئەوەی لیستی دەنگدەران پاکبکرێتەوە لە مردووان وخەڵکی بیگانەی بەشەکانیتری کوردستان . ٤- چاودێری هەڵبژاردن : پێویستە بۆ هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان هانا بۆ چاودێری نێودەوڵەتی ببرێت ، بەشێوەیەک هەم چاودێری نیودەوڵەتی و هەم چاودێرانی عیراقیش بەشداربن لەپرۆسەی چاودێریکردندا ، چونکە ئەزمونێکی سەرکەوتوو هەبوو لەدوایین هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا کاتێک زۆر بەروونی ئاماژەیان بە تەزویراتی پارتی کرد لەم هەڵبژاردنەو چەندین سندوقیان رەتکردەوە بە هۆی تەزویراتەوە کە ئەمەش کۆمسیۆنی هەرێم هەرگیز نەیکردووەو ناشیکات . بۆیە پێویستە پرۆسەی چاودێری زۆر بە ووردی ئەنجامبدرێت ، بەتایبەتیش تەرکیز لەسەر ناوچە دوورە دەستەکان بکرێ ، وەکو ناوچە سنووریەکانی هاوبەش لەگەڵ کوردستانی رۆژهەڵاتو باکورو رۆژئاوا بۆ ئەوەی رێگری بکرێ لەهاتنی لێشاوی دەنگدەرانی مووچەخۆری پارتی لەم ناوچانە . دەبێ حزبەکانیش نوێنەری خۆیان بنێرنە ئەم ناوچانە بۆ چاودێری چونکە ئەوێ لەبارترین شوێنە بۆ تەزویر و کۆکردنەوەی دەنگی بێگانە . بە هیوای ئەوەی کە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان ببێتە دەرچەیەک لەم هەموو قەیرانە چەقبەستووانەی میللەتەکەمان ، پێویستە لەتەک حزبەکانیش لیستی سەربەخۆو کەسانی بێلایەن بێنە مەیدانەکەوە بۆ ئەوەی هەر نەبێ دەنگدەر بەدیلێکی تۆزێ مەقبوولتری هەبێ لەم دەسەڵاتە ، لەهەڵبژاردنی عیراقدا ئەزموونێکی سەرکەوتو هەبوو ، کاتێک زیاتر لە٤٠ ئەندامی سەربەخۆ گەیشتنە پەرلەمانی عیراق ئەمەش ژمارەیەکی گەورەیە وەکو سەرەتا ، بۆیە لێرەش پێویستە خەڵکی سەربەخۆ خۆیان کاندید بکەن وهەوڵێ چوونە ناو پەرلەمان بدەن . بێگومان لەسەرووی هەموو ئەو ئەرکانەشەوە پێویستە هەر تاکێکی کورد بەشدار بێت لەهەڵبژاردنەکان نەوەک بایکۆتی بکات ، چونکی بایکۆت واتا رەخساندنی هەلی تەزویرو دەنگی ساختەو هێشتنەوەی ئەم دەسەڵاتە بۆ هەتا هەتا . لە هەرێمێک کە دەسەڵات بەرەو سوڵتانیەت وحوکمی شموولی تاکڕەو ئەڕوات و ناهێلێت خەڵک بۆ ناڕەزایی بێنە سەرشەقام ، دەسەڵاتێک کە هیچ حیساب بۆ خەڵکی وڵاتەکەی ناکات و لەسەر کۆمینتێک خەڵک ئەخاتە زیندانەوە ، هیچ دەرچەیەک نیە تەنها لەرێگەی هەڵبژاردنەوە ئەم سیستەم ورژێمە بگۆڕدرێ ، ئەویش بە دەنگی زوڵاڵی هاوڵاتی بەم دەسەڵاتە بڵی ( ئیتر بەسە ) ..  

عەلی کەریمی   بە درێژایی سەدەی ڕابردوو و ئەم سەدەیەش  خەباتکەران و "نوخبەی" کورد بانگەشە و هاواری ئەوەیان کرد بۆ بزوتنەوەی سیاسی و ڕزگاریخوازی کورد، کە دووری کەنەوە و شوێنەواری شوانکارەیی و شێخایەتی نەهێڵن و ڕەوڕەوەی سیاسی و خەبات بخەنە سەر ڕەوتی مۆدێرنیتە و سێکۆلاریزم و دیمۆکراسی. حیزبگەلی سیاسی بۆ ئەوە هاتنە مەیدان کە شێخ و ئاغا و سەرۆک خێل و عەشیرە دەستمان لە یەخە بکەنەوە و ڕابەریی خەباتی ڕزگاریخوازیی بۆ شۆڕشگێڕان و ڕۆشنبیران و خەڵکانی خاوەن بڕوا بە ڕزگاری یەکجارەکی کوردستان جێبێڵن.  لە هەر چوار پارچەی کوردستان، دروشم و ئەجێندای سیاسی و فەرهەنگی هەموو ئەحزابی کورد چ لە شاخ و چ لە شار ئەوە بووە کە دوور کەوینەوە لە هەرچی خورافات، عەشیرەگەریی و تەوریسی سیاسی. تازە بە تازە دوای ئەو هەموو دروشم و گێلاندنی کۆمەڵانی خەڵک بە هەزاران "ڕۆشنبیر" و "نوخبەی سیاسی و حیزبی" زۆر بێباکانە ڕابردوو لە بیر خۆیان دەبەنەوە و بەناوی حیزبی مۆدێرن، عەلمانی، سوسیالیست، لیبراڵ و سوسیال دیمۆکرات تین دەدەنە خۆیان تەنیا بۆ دڵ ڕازی کردن و موستەفید بوون بە هات و هاوار شەرعییەت دەدەن و بانگەوازی دانانی کوڕ لە جیاتی باوک دەکەن و بڕوایان پێ هێناون، کە لە مەڕ وڵاتە داماوەکەی ئێمە تەنیا ڕێ و عیلاج، سیستمی خەڵیفەگەری و تەوریسی  سیاسییە و هەروەک وەلیعهدەکانی قاجار و عوسمانی ئەگەر بزانیشن کوڕی سەرۆک قابیل نییە و تەنانەت پێویستی بە یارمەتی تایبەت هەیە، پڕ بە گەروویان هاوار دەکەن و بە شایانی ئەوەی دەزانن هەر دەبێ ئەو بێ و لەومان باشتر نییە! بە چەپڵەڕێزان و فیکە فیک و قاچ بە عەرز دادان "هۆڵی کۆنگرە" نا دیوەخانی سەرۆک، پڕ لە تەپ و تۆز دەکەن و "خاوەن شکۆ" دەخەنە شوێنی باوک و ئیتر بڵاوەی دەکەن و دڵنیا دەبن کە پاشایەکی بە وەجهـیان بۆ خۆیان هەڵبژاردووە و جێی ڕامانە ئەم پرۆسەیە بە ناوی دیمۆکراسی و ئەم جۆرە دەستەواژانەی دنیای سیاسی ئەمڕۆ، بەڕێوە دەبەن و عەجەبا چاوی چاودێران و دنیای دەرەوەشی لە ئاست پێشێلکارێکی زەق پێ دەنوقێنن و بۆشیان دەچیتە سەر. لێرەدا زۆرتر ڕوو لەم حیزب و هێزگەڵە دەکەم کە بە درێژایی سەردەمی دوور و نزیک، بانگەشەی عەلمانی بوون و چەپ و مۆدێرنیتەیان کردووە، کەچی ئەمڕۆکە لە پێناو بەرژەوەندی، سەروەت و سامان، پۆست و مقام، حیزب بە مۆڵکی شەخسی دەزانن و نە دەیدەن بە کەس و نە حورمەتێک بۆ کۆنگرە،  کۆنفرانس یان ڕای گشتی دادەنێن و ئێتر چۆنیان پێ خۆش بێ مادام موڵکی خۆیانە بۆیان هەیە تەنانەت گوێی ناڵ بکەن. ئەم مەشرووعییەت دانە بە تەوریسی سیاسی و حیزبی، دیاردەیەکی یەکجار مەترسیدار دەبێ بۆ ڕووخساری سیاسی سبەی کوردستان و ئیتر کەس لێی ناسڵمێتەوە دوای باب ئەوە کوڕە کە دەیێتە خاوەن و سکرتێر یان سەرۆکی حیزبەکە. برادەرانی لای گوندەکەی ئەوبەر، ڕەنگە دەمێک ساڵ بێت چاوەڕوانی ئەم شەرعییەتدانەن و ئیتر بە زوویی کۆنگرەی دواکەتووی خۆیان گرێ بدەن و هەر زوو بە زوو کوڕ بێتە جێی باوک و هیچ گوێیەکیش بە ئامۆزا، پورزا، خاڵۆزا و ... نەدەن و بە فیکە و چەپەڵە خەڵیفەی تازە بخەنە سەر کورسی دەسەڵات و تۆش یان ئەوەتا مڵ شۆڕ دەکەی و قبووڵی دەکەی یان ئەوەتا کوێت پێخۆشە بڕۆ و دەستمان لە یەخە بکەوە. لێرەدا پێویستە بگووترێت گوناهی گەورە دەکەوێتە سەرشانی ئەم هێز گەڵە "پێشکەوتووخوازانە" کە کوردستان بەم ئاقارە دەبەن و شەرعییەت دەدن بە سوڵتانیزم و کوڕ دوای باوک! ئێوە سەلمانتان حیزبی سیاسی ڕوویەکی تری دیوەخان و سەرۆک عەشیرەتە و موڵکی شەخسی خۆتانە و  ئەندام و کادر و سەرکردایەتی هەر هەمان ڕەعییەتەکەی پێشترن لە خزمەت ئاغا و سوڵتاندا!

رێبوار کەریم وەلی رەنگبێ ئەوەی ئێستا بۆ پارتی هەڵکەوتووە لە ميژووی سیاسیی ئەو حزبەدا نمونەی نەبووبێت. هەموو جومگەکانی حوکمڕانیی وڵاتی کۆنتڕۆڵ کردووە، پیاوێکی پیاوی لەبەرامبەردا نەماوە، چەند قونچکە پیاوێکیش جار جارە سەرەقوتە دەکەن و هەر زوو تفی خۆیان دەلێسنەوە، دەگرێ و دەبڕێ و حیساب بۆ کەس ناکات و بە کورتییەکەی گونی گوندار دەردێنێ. * ئەم دەسەڵاتە رەهایەی پارتی کە بە تەئییدی یەکێتی و گۆڕان و، داننانیان بە ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی 2018 دروست بووە، رۆژ لەدوای رۆژ بوغراترو بێباکتر دەبێ. لە جیاتی ئەوەی بکرێتە دەرفەتێک بۆ کۆکردنەوە ماڵی بەهەشگیراوی کورد لە دوای ریفراندۆم و 16ی ئۆکتۆبەر، قوستراوەتەوە بۆ ئەوەی کە پارتی هەموو خوردە حیسابەکانی خۆی لە ناوخۆو دەرەوەی خۆی تەسفییە بکات. تەسفییە حیسابێک کە هیچ لێکدانەوەیەک بۆ دەرئەنجانەکانی ناکرێ جگە لەوەی کە تەعبیرە لە رق و نەفرەتێکی مێژوویی. * ئەو رق و نەفرەتە بووەتە چەقی سیاسەتێک کە پارتی و بە دیاریکراویش بازنەی بڕیاری بارەگای باریتەعالا ئامادە بن لەپێناوی دەستکەوتی بچوک، ئاگر لە ماڵی خۆشیان بەربدەن. * ئەو سیاسەتەی پارتی کە لە هەموو رەهەندێکی عەقڵانی داماڵراوە، رۆژ بە رۆژ مەیدان لە خۆی بچوکترو تەسکتر دەکاتەوە. عینادیی پارتی و ئەو بوغراییەی کە بەرهەمی هەلهەلەو چەقەنەی چەند تڕۆڵێکی ناو سۆشیالمیدیاو کۆمەڵێکی دەستەمۆی هەرزەن، وایکردووە بەرپێی خۆی نەبینێ. هەموو هەنگاوەکانی کاردانەوەی ترسناکی بۆ سەر قەوارەی هەرێم هەبێت. ئەو هەنگاوانەی ئەمڕۆو لەداهاتووشدا، بەغدا گرتونی و دەیانگرێتە بەر، دەرئەنجامی ئەو جۆرە لە سیاسەتکردنەی پارتییە. * شتێک بەناوی نوخبەی سیاسی لە کوردستاندا نەماوە. نێچیرڤان بارزانی هەموو هەوڵێکی ئەوە بوو کە نوخبەی سیاسی لەناو پارتیداو تەنانەت لەناو حزبەکانی دیکەشدا، بە پێوە بمێنن. بەڵام لە چەند ساڵی رابردوو و بە دیاریکراوی دوای کۆنگرەی 13ی پارتی، قۆناغی بەیعەت لەگەڵ مەسروور بارزانی وەک بژاردەیەک خرایە بەردەمی کادیرو نوخبەی ناو پارتی کە لەگەڵ برای گەورە (نێچیرڤان بارزانی) یان برا گەورەدای؟ لابردنی یایێکی مراوی دەیکردییەوە بە پارتیەکی عەیار 24ی سەر بە رێبازی بارزانی! لە غەیری ئەوە مەحکومی بەوەی تەسفییە بکرێی. * لە پێکهێنانی کابینەی نۆیەمی حکومەتدا، یەکێتی رێک بە پێچەوانەی رێبازی تاڵەبانی، مەلعونانەترین رۆڵی بینی لە پتەوکردنی ئەم تەوژمەی ناو پارتی. لەکاتێکدا کە سور دەیانزانی کاندیدی سەرۆکی حکومەت گەورەترین بەربەستە لەبەردەم داواکارییەکانی ئەوانداو حیسابی پوشێکیان بۆ ناکات، بە بیانوویەکی پوچ بەشدارییان لە دەنگدان بە سەرۆکی هەرێم نەکرد، بەڵام چەند رۆژ دواترو بێ ئەوەی یەک داواکاریشیان هاتبێتە دی، هەموو فراکسیۆنەکەیان دەنگیان بە سەرۆکی حکومەت و کابینەکەی دا. چییە دەنگی سەرۆکی حکومەت لە هی سەرۆکی هەرێم زیاتر بێت! بەڵام ئێستا هەر کە تینیان بۆ دێت هاواریان بۆ لای سەرۆکی هەرێمە. * ئێستا پارتی ئەو حزبەیە کە 12 ساڵە کۆنگرەی پێ نەبەستراوە. سەبەبەکەی تەنها ئەوەیە کە هێشتا کاتی گونجاو نییە بۆ ئەو گۆڕانکارییەی کە پارتی دەیەوێ بیکات. دیداری یەکێتی رێفرانسێکی باشە بۆ پارتی کە تەوریسی سیاسی لە باوکەوە بۆ کوڕ جێگیر بکات و، هەر بۆیەشە بۆ یەکەمجار لە مێژوودا، سەرۆکی ئێستای حکومەت پيرۆزبایی یادی دامەزراندنی یەکێتیی لە سەرکردایەتی و مەکتەب سیاسیی یەکێتی کرد! * پوختەی کەلام ئەوەیە کە نێچیرڤان بارزانی سەمامی ئەمانی ناو ماڵی کوردە، تا پەنجا ساڵی دیکەش کاریزماو سیاسییەک لەناو کورددا، هاوتەرازی نێچیرڤان بارزانی هەڵناکەوێتەوە. گوێ نەگرتن و بە حیسابی هەندێ کەس پوچەڵکردنەوەی هەوڵەکانی بۆ ئاشتەوایی مانای ئەوەیە پارتی نەک هەر فیشەک لە قاچی خۆی دەدات، بگرە فیشەک لە قاچی هەموو کوردیش دەدات. * دەرچوون لەم وەزعە ئاسانە. ئەگەر پارتی لێبگەڕێ سەرۆکی هەرێمی کوردستان وەک سەرۆکی پێشووی هەرێم مومامەرەسەی هەموو دەستەڵاتە قانونییەکانی خۆی بکات و بڕیاری تەواوی لا بێت، دۆخی کوردستان بەرەو کەناری ئارامی هەنگاو دەنێ، چونکە لە رابردوودا نێچیرڤان بارزانی چەندینجار رزگارکەری دۆخە ئاستەمەکان بووە، نەک بۆ پارتی بگرە بۆ ئەوانی دیکەش. حیساباتی بەتاڵیش لەسەر دەستاودەست پێکردنی سەرۆکی هەرێم، دەرگای جەهەننەم دەکاتەوە.

له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  كارم به‌ سه‌ر حزبه‌كه‌وه‌ نیه‌ ، هه‌رچه‌ند حزبه‌كه‌ش له‌ بارو دۆخێكدایه‌ كه‌ پێویسته‌ هه‌میشه‌ ره‌خنه‌ی ئاراسته‌ بكرێت ، مه‌به‌ستم یه‌كێتیه‌ له‌ زۆنێكدا كه‌ هێشتا له‌ ئه‌ده‌بیاتی دوای شه‌ڕی ناوخۆدا به‌ زۆنی سه‌وز ناوده‌برێت ، وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی تێیدا ، هه‌رچه‌ند ئه‌م ناونانی زۆنی سه‌وز و زۆنی زه‌رده‌ش ، پێویستی به‌ ورده‌ خاشكردنه‌ ، چونكه‌ جگه‌ له‌ سیمای دوو ده‌سه‌ڵاتی ، دوو ئیداره‌یی ، هۆیه‌كیش بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ده‌رو دراوسێ‌ به‌ پێی ئه‌و دابه‌شبوونه‌ ده‌ستوه‌ردانی تیا بكه‌ن ، هه‌ڵبه‌ت زیاتر له‌ سه‌ت وتارم له‌ ساڵانی به‌رێدا له‌ سه‌ر یه‌كێتی نیشتمانی و كێماسی و برینه‌كانی جه‌سته‌و بیركردنه‌وه‌ی نووسیوه‌و بڕواشم وابوه‌ كه‌ ده‌كرێت ئه‌و ڕه‌خنه‌و سه‌رنجانه‌ی ئێمه‌، ببنه‌ هۆكاری به‌ خۆدا چوونه‌وه‌ !!. ئه‌م وتاره‌م رێك ئاراسته‌ی قوباد تاڵه‌بانیه‌ ، به‌و پێیه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ته‌و به‌ پێی دابه‌شكاری به‌رپرسیاره‌تیش بێت له‌ دوای سه‌رۆكی حكومه‌ته‌وه‌ پشكی هه‌ره‌ زۆربه‌ر شانی ئه‌و ده‌كه‌وێت ، ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌ دانیشتنێكی پرس و جۆدا ئه‌و له‌ ئێمه‌ داخ له‌ دڵتر باسی بارو دۆخی كوردستان و به‌ تایبه‌ت زۆنی سه‌وزی ده‌كرد ، ته‌نانه‌ت ئه‌و ئاماده‌ی نووسینی ده‌ستله‌ كار كێشانه‌وه‌ش بوو ، هه‌رچه‌ند دیداره‌كه‌ بڵاو نه‌كرایه‌وه‌و له‌ بری دیداره‌كه‌ وێنه‌یه‌ك بووبه‌ بیانوو بۆ كه‌سانێك كه‌ په‌لاماری ئه‌ویش و كه‌سانی ناو وێنه‌كه‌ بده‌ن و پیایاندا هه‌ڵكاڵێن . له‌ دیداره‌كه‌دا باسی زۆر پرس و بابه‌ت كرا ، به‌ باوه‌ڕی من ئه‌وه‌ له‌ وڵاته‌ دیموكراسی و نادیموكراسیه‌كانیشدا یه‌كێكه‌ له‌ رێگه‌كانی گیرو گازی نێوان ده‌سه‌ڵات و ده‌سته‌ بژێری بنووس و میدیاكاران ، یانی ئه‌و جۆره‌ دیدارانه‌ ده‌كرێت به‌ سودی گشتی و چاكه‌ی گشتی بشكێته‌وه‌ ، لێ‌ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ی هه‌لا هه‌لا كراوی ده‌ستبۆبراوی ئه‌تككراوی داڕزاو ته‌نها و ته‌نها له‌ رێی چاوه‌وه‌ بڕیار ده‌دات و ده‌ستبه‌رداری ئاوه‌ز بووه‌ ، بۆیه‌ له‌ بری چاوه‌ڕێی به‌ربوومی ئه‌و جۆره‌ دیداره‌ له‌ رێی بینینی  وێنه‌كه‌وه‌  بڕیارو ته‌نانه‌ت حوكمی نابینایانه‌ ده‌درێت. ئێمه‌ وتمان ناكرێت پاره‌ له‌ بانكه‌كاندا نه‌بێت ، ناكرێت خانه‌ نشینان له‌ به‌رده‌م بانكه‌كاندا بمرن ، ناكرێت پڕۆژه‌كان وه‌ستابن ، خزمه‌تگوزاری په‌كی كه‌وتبێت ، كوشت و بڕ زیادی كردبێت و گه‌نده‌ڵی و نادادی به‌رده‌وام بن ، ئه‌ویش له‌ ئێمه‌ زیاتر په‌نجه‌ی له‌ سه‌ر كێماسیه‌كان دانا ، رونكردنه‌وه‌و سه‌رنجی خۆیشی وت ، دانیشتنه‌كه‌ دورو درێژ بوو ، دوای دانیشتنه‌كه‌ ئێمه‌ لانی كه‌م چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌ بووین هه‌ندێك ئاماژه‌ی ئه‌رێنی ده‌ركه‌ون ، به‌ڵام بۆ له‌ بیر بردنه‌وه‌ی هه‌مووشتێك ،موچه‌ی مانگێكی موچه‌خۆران به‌ به‌رنامه‌  دابه‌شكردنی كراوه‌ته‌ 25 بۆ 26 رۆژ ، ئه‌مه‌ش تا راده‌یه‌كی زۆر ته‌واوی موچه‌ خۆرانی گیرۆده‌ی وه‌رگرتنی ئه‌و شێوه‌ له‌شپڕوكێنه‌ی موچه‌ كردوه‌ و هیچی نه‌هێشتوه‌ته‌وه‌ بۆ بیركردنه‌وه‌ی خه‌ڵك ، ئه‌م شێوه‌ دابه‌شكردنه‌ تا بڵێی دواكه‌وتوانه‌و ناشرینه‌ ، نه‌جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت كه‌ سۆسیال دیموكراته‌ و نه‌ وه‌زیری دارایی كه‌ گۆڕانه‌ ناكرێت خۆیان راده‌ستی ئه‌م شێوه‌ سته‌می دابه‌شكردنی موچه‌یه‌ بكه‌ن. ده‌یان و سه‌دان پڕۆژه‌ی نیوه‌ چڵ و له‌ بیر كراو هه‌ن ، پڕۆژه‌ی ئاوی گۆپته‌په‌ چه‌مچه‌ماڵ كه‌ هه‌ر رۆژ به‌ جۆرێ‌ موژده‌كه‌ی به‌ خه‌ڵك ده‌فرۆشرا ، نه‌ده‌نگی ما نه‌باس ، پڕۆژه‌ی جاده‌ی سه‌تمه‌تری سلێمانی ، پڕۆژه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی سه‌ت قه‌ره‌وێڵه‌ی لێره‌و له‌وێ‌ كه‌ هه‌ندێ‌ جار به‌ردی بناغه‌كه‌شی داده‌نرا ، چاره‌ سه‌ر كردنی كوشت و بڕو گرتنی ئه‌و بكوژو ببڕانه‌ی كه‌ ماوه‌ی رابردوو سه‌رۆكی حكومه‌ت به‌ قه‌ولی قه‌ولداران ده‌ستی وه‌زاره‌تی ناوخۆی بۆ گرتنیان ئاوه‌ڵاكرد ، ئاخر بڕێك له‌وان به‌ ئاماژه‌یه‌كی سه‌رۆكی حكومه‌ت خۆیان ده‌چن بۆ بنكه‌ی پۆلیس . له‌ كاتێكا له‌ ماوه‌ی رابردودا وه‌زیری كاره‌با بانگه‌شه‌ی كاره‌بای بیست و چوار كاتژمێری ده‌كرد ، كاره‌با له‌ زۆنه‌كه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت زۆر خراپ و وێرانه‌ ، قسه‌و باسی ئه‌وه‌ش هه‌یه‌ كاره‌باش بدرێته‌ كه‌رتی تایبه‌ت ، باشه‌ كه‌ خۆڵ و خاشاك ، ئاو ، كاره‌با ، هه‌موو ئه‌وانه‌ ده‌درێنه‌ كه‌رتی تایبه‌ت ئیتر حكومه‌تی چی و بیركردنه‌وه‌ی سۆسیال دیموكراتیانه‌ی چی ؟. ئه‌م شێوازه‌ له‌ شكۆشكێنی و بێبایه‌خكردنی مرۆڤه‌ی ئێستا له‌ كوردستان ده‌گوزه‌رێت ، شێوازی ناچاركردنی ملكه‌چی و بێده‌نگكردنه‌ ، من نازانم كێ‌ ئه‌م شێوازی ئیداره‌ دانه‌ی بۆ حكومه‌ت پێشنیاز كردووه‌ ، به‌ڵام ده‌زانم له‌ هیچ كوێی دنیا ئه‌م جۆره‌ له‌ به‌ڕێوه‌بردن تا سه‌ر بڕناكات و دواجار كۆشكی بلورینی ده‌سه‌ڵاتداران ، هاڕه‌ ده‌كات و به‌رگه‌ ناگرێت ، بۆیه‌ خه‌ڵك له‌ ڕوی ده‌رونیه‌وه‌ ته‌واو هیلاك و ماندووه‌ ، خه‌ڵك پێویستی به‌ ئارامی و ژیانی شایسته‌یه‌ ، ئه‌و جۆره‌ به‌ڕێوه‌بردنه‌ ناجۆره‌ وای كردووه‌ ، رۆژ به‌ رۆژ كه‌لێنی نێوان ده‌سه‌ڵات و خه‌ڵك ببێته‌ ره‌هه‌ندێكی بێچاره‌سه‌ر ،ئه‌وه‌ش ئه‌نجامی به‌ خێر ناگه‌ڕێته‌وه‌  . دوا قسه‌شم له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ یه‌ ئاخر ئه‌وه‌ چ لۆژیكێكه‌ له‌ سه‌ر داواكردنی  ده‌سته‌به‌رو هه‌رزارنی به‌نزین شۆڤێرو كاسبكاران بگیرێن و بخرێنه‌ كونجی زیندانه‌وه‌ ، من ته‌نها خه‌مه‌كانم بیر خستنه‌وه‌و هیچی دی .

 بەناز حمەڕشید    لەماوەی رابوردویەكی نزیكدا گوێبیستی سازدانی دیداری یەكێتی بوین بەحوكمی ئەوەی ئەم حیزبە لەسلێمانی حیزبی باڵادەستەو ئەم شارە لەژێردەستی ئەواندایە و هەروەك گوێبیستیش بوین كە ئەم دیدارە بۆ "خزمەت "ی هاوڵاتیانە بۆیە بەندەش وەك هاوڵاتیەكی ئەم شارە دەمەوێت چەند سەرنجێك بخەمەڕوو كە بونەتە پرسیار لام ، یەكێتی بۆچی دیداری ئەنجامدا؟ ئەم دیدارە چی لە یەكێتی دەگۆڕێت؟ ئەم دیدارە بۆخۆشگوزەرانی خەڵكە ؟ یان بۆخۆبردنەپێشەوەی هەندێك دەموچاوی دیكەیەو دواتر لەپلەوپۆستێكدا دەیانبینیەوە؟ خۆئەگەر وانیە هەمو ئەوانەی لەدیداردابون چەندین ساڵە لەناو ئەوحیزبەدان و بەچەندین جۆر سودیان لەوحیزبە وەرگرتووە ، بۆچی گلەیی زۆرلەوحیزبە هەیە و ئەوەی كە دەوترا یەكیتی ئەم دیدارەی بۆ "خزمەت"ی خەلك ئەنجامداوە بۆ پیشتر نەیانكردوە ؟ بۆیە من دەپرسم ، ئایا دیداری یەكیتی كارلەسەر دابینكردنی كارەبای(24)كاژێری دەكات بۆ هاوڵاتیان تا لەنیوەی شەودا بەعارەقكردنەوە بەخەبەرنەیەن؟ لەدوای 30 ساڵا حوكومرانی هاوڵاتیان پارەی دووجۆر كارەبادەدەن ئەمە جگە لە زیانی ئەو مووەلیدانە لەرووی تەندروستیەوە بە پیسكردنی ژینگەی شار لەڕێی دوكەڵەكانیان ئەمە جگە لەو دیمەنە ناشرینەی داوێتی بە گەڕەكەكانی شار وایەرەكانیان هەروەك تاڵی جاڵجاڵۆكەن ..   دیداری یەكێتی كاردەكات تا شەقامەكان جوان و رێكو پێك بكات و دیمەنێكی جوان بدات بەشار شۆستەو شەقام و گەرەك هەیە سی ساڵە نۆژەن نەكراوەتەوە، ئەی تۆبلێی دیداری یەكێتی كاربكات بۆ ئەوەی هەندیك بارگرانی سەرشانی هاوڵاتی سوك بكات بە دروستكردنی كێبركێ لە دابینكردنی بەنزین بۆ هاوڵاتیان نەك رۆژبەرۆژ نرخی گران دەبێت ، ئەوە زستانیشمان بەرێكرد هاوڵاتی بەرمیلە نەوتی پێنەدرا لەكاتێكدا ژێرخاكمان هەموی نەوتە هاوڵاتی وایلیهاتووە لەقرچەقرچی هاویندا نەوت بكرێت تاخەمی زستانی داهاتوی بخوات ، ئەی دیداری یەكیتی لە بەرنامەیدایە ئەندام و كادرانی فێربكات كە پۆستیكیان پێدرا وەك بزمار داینەكوتن بەكورسیەكانیاندا بەتەواوكردنی ماوەی كاركردنی خۆی داوای لابردنی بكات تا ئەو كورسیە بۆ كەسیكیتر چۆڵبكات و كەسە بەتواناكان دەربكەون و لەهەمو دەزگاكاندا دژایەتی كەسانی خاوەن بیرو ئایدیای جیاواز نەكرێت ، ئەی لەدیداری یەكیتیدا باس لەوەكرا كە هەركەسیكی ناوئەوحیزبە گەندەلیەكیكرد و پۆست پلەوپایەی بۆبەرژەوەندی خۆی بەكارهێنا سزابدرێت و یاسای بەسەردا جێبەجێبكرێت و چیتر پۆستی پێنەدرێت ..    ئەگەر پیاسەیەك بەشاردا بكەیت هەر زبڵ و خۆڵ و خاشاك و سەگە بێلانەكان دەبینیت خەفەت بۆ ئەم شارە جوانە دەخۆیت بۆ ئاوایە ، ئەی لەدیداری یەكیتیدا باس لەوەكراوە كە رۆژنیە هەواڵێكی جەرگبری كوشتن و خۆكوشتن نەیەتە بەرگوێمان بەدواداچونتانكردووە تابزانن هۆكارەكانی چین و چارەسەری بۆبدۆزنەوە ، من تیناگەم ژمارەیەكی زۆر مامۆستای زانكۆ لەسەرجەم بوارەكان لەم حیزبەدان ئەم هەمو كیشەیە هەن بۆچی نەیانتوانیوە رۆل ببینن لە چارەسەری ئەم كێشانەدا ، لەخۆتانتان پرسیوە ئایا هەمو ئەوانە چەندین ساڵە لەناو ئەم حیزبەدان تەنها بۆ وەرگرتنی پۆست و ئیمتیازات لەوحیزبەدان  یاخود ئەو حیزبە نەیتوانیوە سودیان لێوەربگرێت لەكاتی بونی قەیران و كێشەدا، دیداری یەكێتی لەهەگبەیدایە جوانی ئەم شارە بپارێزێت لەهەر داگیركارییەك بۆ سەر زەوی و سەوزایی تانەكرێت بەباڵەخانەی بەتاڵ ؟ دیداری یەكێتی چۆن كار بۆ خێزانی هەژار دەكات كە چەندین ساڵە كرێنشینن لە كاتێكدا یەكەی نیشتەجێی زۆر دروستدەكرێت ئەوانە لێی بێبەشن ؟كێشەكان زۆرن ژیانی هاوڵاتیان زۆر قورس بوە هەرئەمەش وایكردووە چەندین كێشەی كۆمەڵایەتی ئێخەی تاك بەتاكی گرتبێت وشیرازەی خێزانی تێكدابێت .       مامۆستای زانكۆ 

هەندرێن شێخ راغب سەردەمی حكومەتی بەعس، پیاوێكی كورد دەچێتە حەج، لەوێ دەچێتە بازاڕی حەجاجەكان و دەڵێت باشترین قوماشم پێبدەن بۆ دەست و دیاری حەجەكەم دەیبەمەوە، گرانترین تۆپە قوماش دەكڕێت. كە دەگەڕێتەوە كوردستان سەیر دەكات لەسەر تۆپە قوماشەكە نوسراوە : كارگەی نەسیجی هەولێر. دەڵێت خۆ ئەوە دروستكراوی خۆمانە؟.  لە دەرونی خەڵكی ئێمەدا، بەردەوام بۆ عەدالەتی كۆمەڵایەتی و بازاڕو كوالێتی و ساغ و دروستی خۆراك و كەلوپەلی ژیان، بەسەرهاتەكانی سەردەمی حكومەتی بەعس بە نمونە دەهێننەوە. دەڵێن بەعس كیمیاباران و ئەنفالی كردین بەڵام دەوڵەت بوو. ئەگەر روپێویەكی ئاستی دەرونی و كۆمەڵایەتی و رای هاوڵاتیانی كوردستان بكەین كەمتر دیدگای عەلمانیان قبوڵە، لەكاتی دەنگدانیش لیستی ئیسلامی هەڵنابژێرن بۆ حوكمڕانی. كەواتە هاوڵاتیانی كوردستان نە حكومەتێكی عەلمانی، نە حكومەتێكی ئیسلامیان قبوڵ نیە. بەڵكو مەیلیان زیاتر بەلای حكومەتێكی ئیشتراكی سۆسیالستی یە. لێرەدا با كوردەواریانە قسە بكەین و لە زاراوەو رستەو شیكاری زانستی فكری بێینە دەرەوە  وەك:  بەلای خەڵكی كوردستان حكومەت دەبێت چۆن بێت؟  كارەبا نیشتمانی بێت، ئاو نیشتمانی بێت، بازاڕو خۆراك و پێدانی بەشەخۆراكی مانگانە نیشتمانی بێت، واتە لەدەستی دەوڵەت بێت نەك كۆمپانیاو كەرتی تایبەت. سەردەمی حكومەتەكانی عێراق هەتا روخانی بەعسیەكان بەمجۆرە بوو: -دەرمان و نەخۆشخانە لە چنگی دەوڵەت بوو. باشترین كوالێتی دەرمان هەر هی ناوخۆی وڵات بوو. -پەروەردە لەدەستی دەوڵەت بوو، منداڵی دەوڵەمەندو هەژارو بەرپرس و هاوڵاتیان پێكەوە لەیەك پۆل بوون، ئەم جیاوازییە زەبەلاحە چینایەتیەی هەنوكە نەبوو. -نەوت و سوتەمەنی و بەنزین، لە دەستی دەوڵەت بوو. سیستەم هەبوو، بۆ دابەشكردن و دانانی نرخ لەسەریان. -زانكۆو پەیمانگاكان هی دەوڵەت بوون، كەرتی تایبەت لەم بابەتە بوونی نەبوو. كوالێتی خوێندن بەرز بوو. -جادەو رێگاوبانەكان لەدەستی دەوڵەت بوون، نەك كۆمپانیا، تەنانەت دوای سی ساڵ هێشتاش جاددە هەیە بەكاردەهێنرێت.  -گەنجان دەبوو عەسكەری بكەن، عەسكەر هی بنەماڵەو حزب و دەستەو تاقم نەبوو، بەڵكو سەربازی تەنها بۆ دەوڵەت بوو. -كشتوكاڵ لە دەستی دەوڵەت بوو، جوتیاران لە مەكینەو دەراسەو پیكاب و دەرمان و عەلەف سودمەند دەبوون. بەرهەمەكانیان ساغ دەكرایەوە. دەوڵەت چاودێری دەكردن. -گەنجان كە خوێندنیان تەواو دەكرد، تەعینات هەبوو، كەرتی گشتی چالاك و رێكخراوو خاوەن میلاكی بەردەوام بوو. -ئابوری لەدەستی تاقم و گروپ و كۆمپانیا نەبوو، بەڵكو ئابوری دەوڵەتی بوو. -كارگەی جگەرەو دۆشاوی تەماتەو قوماش و ....هتد هەمویان لەدەستی دەوڵەت بوون. كەرتی گشتی بوون. كوالێتی بەرهەمەكانیان باش چاودێری دەكرا. -بەشە خۆراكی مانگانە باش بوو، لەكاتی خۆی دابەش دەكرا. -رەقابەی مالی بەهێزبوو، ئاسان نەبوو سیاسیەكان بازرگانی بكەن و ببنە خاوەنی دەیان شەریكەو كۆمپانیا.  -كەرتی ئەمن و پۆلیس و مرورو جێبەجێكردنی قانون بەهێزو خاوەنی هەیبەت بوو. -رێگا نادات دین و سیاسەت و دەوڵەت تێكەڵ بێت، بەڵام هیچ رێگریەكیش لە مومارەسەی ئاینی و پیرۆزی دینی ناگرێت و بەڵكو لەبۆنە ئاینیەكانیش هەتا دەگاتە سەرۆك بەشدار دەبن.  بەكورتی ژیان لەدەستی دەوڵەت بوو، نەك كۆمپانیا.  سەرباری هەموو ئەمانە، دەگوترێ دەوڵەتی سۆسیالیستی، دەسەڵاتێكی دیكتاتۆری هەیە، دەرفەتی ئاڵوگۆڕی دیموكراسی نادات، ئازادی را دەربڕین و میدیای سەربەخۆو ئەهلی نیە، پەرلەمان كارتۆنیەو هەڵبژاردن بەیەكسانی ناكرێت و تەنها بۆ شەرعیەت دانەوەیە بە نوخبەی دەسەڵاتدار. سەركوتكردنی بیرورای سیاسی هەیە، ترس هەیە لە رەخنەگرتن لە دەوڵەت و هاوڵاتیان لەسەر بیرورای جیاواز روبەروی زیندان دەبنەوە. كەرتی دەوڵەت ناتوانێت خۆشگوزەرانی دابین بكات و روبەری هەژاری زۆرە. ئەم جۆرە دەوڵەتانە دەبنە ویراسی و خێزانێك دەست بەسەر كورسی سەرۆكایەتی دەوڵەتدا دەگرن.  بەكورتی ئەوەی هەستی پێدەكرێت، ئەوەیە هاوڵاتیانی ئەم ناوچەیەی ئێمە، لەروی كۆمەڵایەتی ودەرونی زیاتر بۆ دەوڵەتێكی سۆسیالیستی ئامادەن، نەك بۆ دەوڵەتێكی عەلمانی یان ئیسلامی.  ئێستا چۆن دەتوانین، حكومەتێكی بەهێز دروست بكەینەوە؟ حكومەتێكی عەلمانی هەڵبژێردراو، یان حكومەتێكی ئیسلامی. یاخود نوخبەیەكی نیشتمانی پێكەوە پڕۆژەیەكی بەهێزی سۆسیالیستیان هەبێت و بتوانن بگەنە دەسەڵات و ئابوری و سیستەم و دەسەڵاتێك بونیاد بنێن، هاوڵاتیان متمانەیان بە پایەكانی دەوڵەتداری هەبێت و مەیلی ئیشتراكی و سۆسیالیستی هەبێت.

ئاسۆ عەبدوللەتیف ھاتنەوەی ئیسلامگەرای سوننەتی و کۆمەڵایەتی و چەپی رادیکاڵ و کەمالیزمە نوێکان و ئەکادیمیست و ئازادیخوازان بە ھاوپەیمانێتییەک لەم بەرە شەش حیزبییەی تورکیا بۆ گۆرەپانی سیاسی بە ڕێبەرایەتی پارتی گەلی کۆماریی چەهەپە بەبێ هەدەپە.  هیچی کەمتر نییە لە هەژموونی مەترسیەکانی سوڵتانیزمی ئەردوغانی و عوسمانییە نوێکان، بۆچی؛  یەکەم/ ئاسان نییە ڕوانگەو گوتارت جیاواز نەبێت لە ستەم و فاشیزمی ڕابردووی وڵات و بتوانی دەنگدەر  بگەوجێنیت و بڕوای پێ بهێنیت بۆ هەڵبژاردنێکی چارەنوسساز کە ئەردوغان،کەسایەتی کاریزمیی خۆی لەسەر دادەنێت. دووەم / هیچ ئۆپۆزسیۆنێک بەبێ تێگەیشتن لە دۆزگەریی کوردو ئازارەکانی ناتوانێت خۆڕاگربێت و خۆی وەک بەدیل نوما بکات لەکاتێکدا کورد لە تورکیا بۆتە ئەمری واقیع و ماکینەی پرۆسەی سیاسیی و کەلتوریی و ناکرێ پەراوێزی بخەیت. سێهەم/ ئەم حیزبانە لەسەر پشتی بەلەمی ئابوری لاوازو دراوی کەم بایەخ و شەپۆلی نارازی گەنجان و بێکاری و درزی گەورە لە سەرۆکایەتی کۆمار و نەبوونی ئازادیەکانەوە هاتوون و خۆیان تەرح کردوە بۆ گەرانەوەی سەروەریی و بەهای سیاسیی بۆ وڵات و بە سیستمکردنەوەی وڵات بۆ پەرلەمانیی و فرەیی، دروشمەکەیان گەورەیە، هاتنەکەشیان پڕە لە ئیشکالیەتی ئەخلاقی و سیاسی و تەسکبینیی و شۆڤێنیستیی، ئەگەرچی باس لە هەندێک ماف و ئیمتیاز کراوە بۆ کوردی باکورو کەمەنەتەوەکان، کەچی هەدەپەیان نەخستۆتە بەرەکەیان. �هەر لەو سەرەتایەوە ئەجێندای ئەو پارتانە دیدی فاشیزم و نەژادپەرستی و پاکتاوکردن و گوتاری ڕەدکردنەوەی بە تۆپزیی پێوە دیارە، بەیاننامەی سەرەتاشیان لە ٥/٢/٢٠٢٢ بە دیدێکی تەسکی حیزبیی پانتورکی و تۆرانیزم نوسراوە و نەخشەڕێگایەکی دژە دیموکراسیی پەتییە کە ئازادی گەلان هەرگیز بەرچاو نەگیراوە. گەرچی ئاماژە بە فیدراڵیەت و مافی زمانیی دراوە بە نەژادەکانی ئەرمەنی و یۆنانی بەپێی پێوەری دیموکراسی و خۆ وەرچەرخان بۆ ئەو فرە رەنگیەی یەکێتی ئەوروپا. بەکورتی هیچ ئۆپۆزسیۆنێکی جددی وەک ئەڵتەرناتیڤ بۆ سیستمی حوکمڕانی ئێستای تورکیا بۆ هەڵبژاردنە سەرۆکایەتیەکەی ٢٠٢٣، بە بێ تەجاوەزی دۆخ و نەزعەی تورکچێتیی و ئایسیمیلاسیۆنی دژە کورد، ناتوانێ مۆفەق بێت و نەریتی ئاکپارتی تێپەڕێنێت. هەدەپە چەندین ساڵە باش لە ئاکپارتی تێدەگات و تێگەشتووەو خۆی ڕاهێناوە لەسەر ڕەوشەکە تاکو شەش پارتی نوێی ئایندە نادیارو و شەش گوتاری ئایدۆلۆژیی نوێی مەترسیدار . کورد وتەنی شیردا بۆداپیردا

د. كامەران مەنتك سەرباری بوونی كێشەی گەندەڵی و چەندین قەیرانی سیاسی ترسناك لە هەرێمی كوردستان، دەتوانین بڵێین یەكێك لە قەیرانە بنەڕەتییەكانی هەرێم قەیرانی هزری سیاسییە، نەبوونی بیركردنەوەیەكی سیاسی و ستراتیژی روون فەوزایەكی گەڕەلاوژەو گێرەشێوێنیەكی ترسناكی دروست كردووە، لەجیاتی ئەوەی بەرەو بیركردنەوەو گەڕان بەدوای چارەسەریەكاندا بگەڕێت، گرێكوێرەی قەیرانەكان قوڵتر دەكاتەوەو دۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات، ئەمەیە وایكردووە تاكی كورد لە هەرێمی كوردستان هێندەی لەچاوەڕوانی شكست و كەوتنێكی تردا بێت، هێندە كار بۆمانەوەو سەركەوتن و رزگاربوون لەو دۆخە نەكات. زۆربەی كات ئەو كێشە دەگەڕێنرێتەوە و نەزانین و ساویلكەیی خەڵكی كوردستان و كۆمەڵگەی كوردی بەهۆكاری سەرەكی ئەم دۆخە وێنا دەكرێت، كار گەیشتووە ئەوەی ئیلیتی كوردی لەجیاتی ئەوەی بیر لەچارەسەری بكاتەوە، هەمیشە بیر لەوە دەكاتەوە چۆن كەموكوڕییە هزرییەكانی خۆی بخاتە ئەستۆی خەڵكی هەرێم، لەهەموو شكستەكاندا خەڵك بكرێتە باشترین ئەستوندە بۆئەوەی نەزانی و راكردن لە بەرپرسیاریەتی خۆیانی پێهەڵبواسن، لەكاتێكدا ئەوەی توانیویەتی لەهەموو لایەنەكانی تر رۆڵی خۆی بگیڕێت و بەئەركی مێژوویی خۆی هەڵسێت خەڵكی هەرێمی كوردستانە!. زیاتر لە 70 ساڵە كۆمەڵگەی كوردی لەباشوور بەرگەی هەموو قوربانیدانێكی گرتووەو هەمیشە رەنج و ماندووبوونەكەی لەلایەن ئیلیت و بەناو حیزب و سەركردە سیاسییەكانەوە بازرگانی پێوە كراوەو لە تاریكترین چركە ساتەكاندا بە تەنیا لەگۆڕەپانەكە جێهێڵراوە! پێم وانیە هیچ میللەتێك لەهەموو دنیا هەبووبێت هێندە كورد قوربانی دابێت و ئامادەی قوربانیدان بووبێت، تاوەكو گەیشتە قۆناغی متبوون و بەخۆداچوونەوە، كە ئەمە قۆناعێكی ئیجگار گرنگەو بنەمایەكی تەندروستە بۆ دەستپێكی قۆناغێكی تر، كە زۆر جیاواز لەو مێژووە پڕ شەرمەزارییەی تیایدا ژیاوە، قۆناغێك، كە خۆی خاوەنی ئیرادەی خۆی بێت، ئەمەش زیندوویی ئەو كۆمەلگەیە نیشان دەدات، نەك پێچەوانەكەی، وەك بانگەشەی بۆ دەكرێت، ئەگەر بێت و دوای ئەو هەموو نەهامەتی و نسكۆیەی بەسەری هاتووەو بەسەریاندا هێناوە، هەر بەهەمان شێوەی رابردوو وەك دەڵێن بەگۆلمە ئاوێك بكەوێتەوە مەلە، واتای ئەوەیە كۆمەڵگەی كوردی نەیتوانیوە دەرس لەرابردوو وەربگرێت. لای هەمووان روونە، كە زیاتر لەحەفتا ساڵە لەرووی چەكدارییەوە ئەو كۆمەڵگەیە پشتی حیزبە بەناو كوردییەكانی گرتووە، لە ئەیلوول 14 ساڵ چەكی هەڵگرت و خوێنی رشت، كەچی بەیەك وتە سەركردایەتی شۆڕش دەستبەرداری هەموو شتێك بوو، خەڵك ئاوارەی وڵاتان بوو لەماڵی خۆیدا ریسوا كرا، سەركردەكانیش بەپارەی دزراوی شۆڕش بوونە بازرگان و سەرمایەداری گەورەو كەوتنە ژیانێكی شاهانە، كاتێك راپەڕین سەری هەڵدا، هەمدیس جارێكی تر خەڵك دەستیكردەوە چەك و رووبەڕووی دڕەندەترین رژێم، رژێمی بەعس بووە، كەچی دوای ئەوەی راپەڕین تێكشكاو كۆڕەو دەستی پێكرد، حیزبەكان بەماشێنی دزراو ماڵ و مناڵی خۆیان رزگار كردو لە ئێران و توران ئاغایانە ژیان، كەچی خەڵك بەپیادەو بەرەزالەت سنوورەكانی بڕی و لەرێگەی راكرندا ئازیزو خۆشەویستانی خۆی لەدەستدا، دوای راپەڕین و بەناوی كوردایەتی و حیزبایەتییەوە، وەك دەسكەلای داگیركەران شەڕی ناوەخۆیان داگیرساند، جارێكی تر خەڵكی كوردستانیان كردەوە قوربانی، بەرپرسەكان میوانداری یەكتریان دەكردو منداڵی خەڵكیشیان بەدیلی و بەدڕەندانەترین شێوە لەناودەبرد، لەكۆتایشدا هەردوو سەركردەی شەڕكەر، راشكاوانە گوتیان :" ئەگەر دادگایەك هەبێت من و مام جەلال بێ تاوان دەردەچین"و هەموو تۆمەتی شەڕەكەیان خستە ئەستۆی خەڵك، لەقۆناغی ئارامی دوای روخانی رژێمدا، خەڵك جارێكی تر كرایەوە سواڵكەرو ئەوانیش بەناوی كوردایەتییەوە بوونە بازرگان و داروبەردی ئەو وڵاتەیان حەپەلووش كرد، ئەمجارەیان لەپەنای خەباتی مەدەنییەوە گۆڕان هات و دەنگی خەڵكی هەموو دزی و لەكۆشی دەسەڵاتی كردەوە، ئەمە وایكردە، ئەو خەباتە مەدەنییە فریودەرەی خەڵكیان پێ فریودا، ئەویش باوی نەمێنێت و ئیتر خەڵكی كوردستان چیتر بەئاسانی بەدەهۆڵ و زوڕنای كەس هەلنەپەڕێت! ئێستا لەقۆناغێكداین، خەڵك مت بووەو چاوەڕوانی دۆخێكی نوێ دەكات، بەرامبەر ئەمەش هێزەكان، به‌ هەموو هێزەكانەوە، دەسەڵات، ئۆپۆزسۆن، هێزی مەعریفی، واتە بەناو رۆشنبیران، خۆریان ئاوا بووە، بەمەش قۆناغی ساویلكەیی و فریوخواردنی خەڵك بەكۆتا هاتووەو دەبێت ئەو میكانیزمەش تووڕ هەڵبدرێت، كە سەد ساڵە كوردی پێ فریو دەدرێت!.

د.دارەوان حاجی حامید. دوای ئەوەی ماکرۆن توانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەرەنسا بەرێتەوە و ببێتەوە بە سەرۆک کۆمار، بەڵام هەڵبژاردن لە فەرەنسا هاوشێوەی هەڵبژاردنی ئەمریکا نیە، بە پێ دەستوری فەرەنسا، بۆ ئەوەی کابینەی حکومەت پێکبهێنیت، دەبێت زۆرینەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی فەرەنسا بەریتەوە. کورسیەکانی پەرلەمانی فەرەنسا ( ٥٧٧ )کورسیە و هەرحزبێک بیەوێت کابینەی نوێ پێكبهێنێت  پێویستی بە ( ٢٨٩ ) ئەندام پەرلەمانە.  چەند لیستێک کێبڕکی بەدەست هێنانی کورسیەکانی پەرلەمان دەکەن و ئەوانەی چانسی سەرکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی فەرەنسایان هەیە  -لیستی (یه‌كێتی نوێی میللی و ئیكۆلۆژی سۆشیال) بریتیه‌ له‌هاوپه‌یمانی چه‌په‌كان به‌سه‌رۆكایه‌تی جانلیوك میلانشۆن، له‌نێوان (ئه‌نسومی ،ئه‌وروپای ئیكۆلۆژی سه‌وزه‌كان،پارتی سۆشیالیست،پارتی كۆمۆنیست) ئەمانە چەپەکانی فەرەنسان و دەستەخۆشکی یەکێتی نیشتمانی کوردستانن، بەڕێژەی ٣٤ پۆینیت ٨ لەپێش تەواوی لیستەکانی ترەوەن و ئەگەر سەرکەوتن بەدەست بهێنن، سەرۆک وەزیران و تەواوی وەزیرەکانی نوێ حکومەتی فەرەنسا لە چەپەکان دەبەن.  -لیستی (پێكه‌وه‌) هه‌موو ئه‌و حزبانه‌ له‌خۆكۆده‌كاته‌وه‌،كه‌زۆرینه‌ن له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی ئێستای فه‌ڕه‌نسادا،ئه‌وانیش حزبی (ئۆریزۆن)ی ئیدوار فلیپی سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی ماكرۆن و (مۆدێم) بزوتنه‌وه‌ی ناوه‌ندی دیموكراسی سه‌ربه‌ فرانسوا بایرو وه‌زیری پێشووی كۆماره‌یه‌كان، بەپێ ڕاپرسیەکان ڕێژەی سەرکەوتنیان لەسەدا ٣٢ پۆینت ٦ و بەپێ ڕاپرسیەکان ، ماکرۆن ناتوانێت سەرۆک وەزیرانی فەرەنسا و وەزیرەکانی تری حکومەت پێک بهێنیت و دەبێتە سەرۆکێکی بێ دەسەلات لە خولی دووەمی سەرۆکایەتیەکەیدا. سه‌رۆك كۆماری تازه‌هه‌ڵبژێردراو، پێویستی به‌ زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتارانی حزبه‌كه‌ی له‌سه‌رلیستی (پێكه‌وه‌) هه‌یه‌ له‌ په‌رله‌مان ،بۆئه‌وه‌ی بتوانێت هه‌موو ئه‌و به‌ڵێن وبڕیاریانه‌ی كه‌ له‌شیوه‌ی پڕۆگرامێكدا،له‌كاتی هه‌ڵمه‌ته‌ی ده‌نگداندا بۆهه‌ڵبژاردنه‌كان پێشنیازی كردوه‌ بۆ فه‌ڕه‌نسیه‌كان وهه‌رله‌سه‌ربنه‌مای ئه‌وپڕۆگرامه‌ش فه‌ڕه‌نسیه‌كان جارێكیترمتمانه‌یان بۆگه‌ڕانده‌وه‌،بتوانێت جێبه‌جێیانبكات. حزبه‌كه‌ی ئیمانیول ماكرۆن (كۆماربه‌ڕێوه‌یه‌) هه‌ردوای دووباره‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆك ماكرۆن بۆسه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت ،ناوی حزبه‌كه‌یان له‌ كۆماربه‌ڕیوه‌یه‌ گۆڕی بۆ حزبی ( ژیانه‌وه‌) بۆئەوەی بتوانێت چەند هاوپەیمانەتێک پێک بهێنیت. به‌پێی سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ میداكان پێده‌چێت كه‌ ئه‌مجاره‌ سه‌رۆك وه‌زیران ژنبێت بۆ حكومه‌تی داهاتوی وڵات،ناوی چه‌ند ژنێك له‌ چه‌پ وكۆماریه‌كان له‌ میدیاكاندا به‌رچاوئه‌كه‌وێت بۆپۆستی سه‌رۆكی حكومه‌تی نوێ ماكرۆن، تائێستا ته‌نها یه‌كجارژنێك پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی وه‌رگرت ئه‌ویش ئێدیت كرێسییون بوو له‌سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی فرانسوامیتراندا. له‌حاڵه‌تێكیشدا ڕۆژی 19ی حوزه‌یران ،یه‌كێك له‌ فراكسوێنه‌كانی ئۆپۆزیسییون،سه‌ركه‌وتوبوو ئه‌وا له‌وحاڵه‌ته‌دا ماكرۆن ئه‌و حكومه‌ته‌ نوێیەی كه‌ ته‌نها مانگێك ته‌مه‌نی ئه‌بێت، جارێكیتر هه‌ڵئه‌وه‌شێنێته‌وه‌ وبانگه‌شه‌ی سه‌رۆكی لیستی براوه‌ ئه‌كات بۆ پۆستی سه‌رۆكی حكومه‌ت و داوای لێئه‌كات کابینەی نوێ حکومەت پێک بهێنیت و په‌رله‌مان بكه‌وێته‌وه‌ كاروسیستەمی (كۆها ‌بیتا سیون) دێته‌پێشه‌وه. ‌ (كۆها ‌بی تا سیون) برێتییه‌ له‌شێوازێكی ئیجباری حكومڕانی له‌لایه‌ن دوولایه‌نی سیاسی دژبه‌یه‌ك، سه‌رۆكی حكومه‌ت لیسته‌كه‌ی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتاران به‌ده‌ست ئه‌هێنێت وپشتگیری له‌ سیاسه‌ته‌كه‌ی ئه‌گرن وسه‌رۆك كۆماریش به‌ته‌نها خۆی به‌بێ پشتگیری زۆرینه‌ له‌ په‌رله‌مان ئه‌مێنێته‌وه‌. ،به‌ڵام به‌ناچاری ئه‌بێت پێكه‌وه‌ بگونجێن وحوكمی وڵات بكه‌ن ،سه‌رۆك كۆمار ده‌سه‌ڵات وبڕیاره‌كانی لاوازئه‌بێت به‌ڵام پێویستیشه‌ پێكه‌وه‌ بگونجێن بۆ ئەوەی حوکمی وڵات بکەن. له‌ ڕابوردوودا سێ جارله‌وشێوه‌ حکمڕانیە‌ له‌ ماوه‌ی ٥ مین سیستمی ده‌ستوری فه‌ڕه‌نسادا ڕویداوه‌،، ساڵی 1986بۆ1988،فرانسوامیتران، سۆشیالیست و جاك شیراك سه‌رۆكی حكومه‌تی (ئێڕ،پی،ئێڕ) ی ڕاسته‌كانی ئه‌وكاته‌ و كۆماریه‌كانی ئێستا. ساڵی 1993بۆساڵی1995فرانسوامیتران سۆشیالیست وئیدواربه‌له‌دویرسه‌رۆكی حكومه‌تی (ئیو،ئێم،پی)ی ئه‌وكاته‌ وكۆماریه‌كانی ئێستا. ساڵی 1997بۆ2002جاك شیراك ،كۆماریه‌كان و لییونێل جۆسپان سه‌رۆكی حكومه‌تی سۆشیالیست. هه‌ركاتێك سه‌رۆك كۆماربڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مانیدابێت هه‌ڵبژاردن دوباره‌ كراوه‌ته‌وه‌ بۆ زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتاران له‌ په‌رله‌مان ،بێگومان بڕیاری هەڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان پاش ئه‌وه‌ی كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌ ده‌وڵه‌ت وسیاسه‌ت یان له‌په‌رله‌مان ڕوئه‌دات ،سه‌رۆك كۆمار ناچارئه‌بێت بڕیاری له‌كارخستن وهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان بدات. له‌ هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆسه‌رۆكایه‌تی له‌ ٥ مین سیستەمی كۆماری فه‌ڕه‌نسادا سه‌رۆك كۆماری تازه‌ هه‌ڵبژێردراوتوانیویه‌تی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتارانیش له‌ په‌رله‌مان مسۆگه‌ربكات ،به‌ڵام ئه‌م هه‌ڵبژاردنانه‌ی ئه‌مجاره‌ شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌ وڕه‌نگه‌جیاوازبێت. له‌حاڵه‌تی كۆها ‌بیتا سیوندا ده‌سه‌ڵاته‌كان له‌ نێوان هه‌ردوو به‌رپرسی باڵای ده‌وڵه‌ت،به‌پێی ده‌ستور دابە‌شكراوه‌ به‌ڵام هه‌ردووكیان پابه‌ندن به‌ پاراستنی سه‌روه‌ری  و یه‌كگرتوویی خاكی نیشتمان وپابه‌ندن بە پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ باڵاكانی ده‌وڵه‌ته‌وه‌، به‌شێوه‌یه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی وڵات و نیشتمان له‌سه‌روو به‌رژه‌وه‌ندی تاكی وحزبیدا ئه‌بێت وهه‌ردووسه‌رۆك ستراتیژی باڵای ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رئاستی جیهانی دەپارێزن. چه‌په‌كان له‌به‌ر یه‌ك نه‌گرتنیان ونه‌بوونی هاوپه‌یمانی نێوانیان،له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تییدا شكستیان هێنا ،پارتی سۆسیالیست شکستی هێنا، ئه‌وه‌ی توانی نزیك بێته‌وه‌ له‌ سه‌ركه‌وتن وته‌نها به‌ ٤٠٠  هه‌زار ده‌نگ نه‌یتوانی بچێته‌ خولی دووه‌مه‌وه‌ حزبه‌كه‌ی جان لیوك میلانشۆن بوو (ئه‌نسوومی) چۆكنه‌دریان یاخیبوون. به‌پێی زۆرله‌ شرۆڤەکاران بۆچونیان وایە ژان لویک میلانشۆن توانی دووباره‌ چه‌په‌كان بخاته‌وه‌ سه‌ر شانۆی سیاسی و ترس بخاته‌ دڵ وده‌روونی پۆپلیسته‌كان وكۆماریه‌كان وڕاسته‌ تووندڕه‌وه‌كانه‌وه‌، جگه‌له‌مه‌ش میلانشۆن توانی ژماره‌یه‌كی زۆرله‌ چینی هه‌ژاروبێده‌رامه‌ت وکرێکارەکان له‌گه‌ڕه‌كه‌ شه‌عبیه‌كان هانبدات بچن بۆده‌نگدان ،هه‌رچه‌نده‌ چه‌په‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی فه‌ڕه‌نسا نه‌یانتوانی یه‌كبگرن هه‌رئه‌وه‌شبوو چه‌په‌كان نه‌گه‌یشتنه‌ خولی دووه‌مه‌وه‌،به‌ڵام ئێستا بۆ خولی سێیه‌م واته‌ بۆ وه‌رگرتنی سه‌رۆكی حكومه‌ت وزۆرینه‌ له‌ په‌رله‌مان ،له‌ سایه‌ی میلانشۆن ولیستی (یه‌كیه‌تی نوێی میللی وئه‌وروپای ئیكۆلۆجی سه‌وزه‌كان وپارتی سۆسیالیست وپارتی كۆمۆنیست) له‌ به‌ره‌یه‌كی هاوبه‌شدا وبه‌ لیستێكی هاوبه‌ش وبه‌هێزه‌وه‌   به‌شداری له‌و ده‌نگدانه‌ ئه‌كه‌ن، ته‌وژمی شه‌پۆلی چه‌په‌كان له‌فه‌ڕه‌نسا بۆته‌ مایه‌ی گرنگیپێدانی میدیاكانی فه‌ڕه‌نسا وئه‌وروپا. ئێستاش به‌پێی هه‌موو ڕاپرسییه‌كان فراكسیونی یه‌كیه‌تی نوێی میللی وئێكۆلۆژی وسۆشیال،جانسی سه‌ركه‌وتنیان هه‌یه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا.   خۆئه‌گه‌رجانلیوك میلانشۆن سه‌ركه‌وتووبێت له‌م یه‌كیه‌تیه‌دا،ئه‌وا ئه‌بێته‌ دووه‌م كه‌سایه‌تی چه‌پ دوای فرانسوامیتران ،كه‌ توانیبێتی چه‌پاكان له‌ به‌ره‌یه‌كدا كۆكاته‌وه‌ وسه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێت وببێته‌ سه‌رۆكی حكومه‌ت. من  وەک لێپرسراوی  ناوەندی فەرەنسا دەخوازم چەپەکان سەرکەوتن بەدەست بهێنن لەبەرئەوەی لەم کاتەدا و پێشتریش باشترین پەیوەندیان هەبوە لەگەڵ یەکێتی و بەشەخسیش زۆربەیان دەناسم و کۆتاجاریش مانگی ٢ ی ئەم ساڵ نەجات ڤالۆ بلکاسم هێنایەوە بۆ پارێزگای سلێمانی، ئەگەر سەرکەوتنیش بەدەست بهێنن دڵنیام کە بۆ یەکێتی باشتر دەبێت ، بە دڵنیانەوە وڵاتی فەرەنسا هەمیشە پشتوانی هەریمی کوردستان بوە، خۆ ئەگەر چەپەکان سەرکەوتن بەدەست بهینن، ئەوا بۆ هەرێمی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان باشتر دەبێت لەبەئەوەی دەستەخۆشکی تەواوی چەپەکانی فەرەنسا و ئەوروپایە.

چۆمان محه‌مه‌د لەسەروبەندنی گفتوگۆی لایەنە سیاسییەكاندا بۆ پرسی هەڵبژاردن و كۆمیسیۆن و یاسای هەڵبژاردن، بۆچون و دیدی جیاواز هەیە لە زۆر بواردا تایبەت بەم پرسە، لەئێستادا وا بڵاوكراوەتەوە کە پارتی رازى بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرەبازنە) بەڕێوەبچێت، واتە ھەرێمی کوردستان دابەشبکرێت بەسەر چوار بازنەی ھەڵبژاردندا، ھەر پارێزگایەک بازنەیەکی ھەڵبژاردن بێت، هەرچەندە ئەم بابەتە وادەبینرێت، نەمانی یەكێك لەخاڵی ناكوكی نێوان لایەنە سیاسییەكان بێت، بەڵام ئێمە وایدەبینین ئەو پێداگریەی پارتیش هەرلەسەرەتاوە تەنها كارتی فشار بوە بۆ بەدیهێنان و دەستكەوتنی دوو ئامانجی مەترسیدار كە بریتین لەوەی: یەكەم:  پشتبەستن بەداتا و زانیارییەكانی هەرێم تایبەت بە ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكان بۆ دیاریكردنی ژمارەی كورسی بازنەكانی هەڵبژاردن مەرامێكی  مەترسیدار لەپشتی دەگوزەرێت، دیسانەوە یاریكردنە بە ژمارەی كورسی پەرلەمان و ناعەدالەتی جوگرافی و جیاوازی نێوان پارێزگاكان و مسۆگەركردنی كورسی پێشوەختە. چونکە هەربازنەیەك (پارێزگایەك) لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوانی كورسی بۆ دیاریدەكرێت، گەر بۆ ئەم بابەتە پشت بە داتاو ئاماری هەرێمی كوردستان ببەسترێت، جیاوازی گەورە و نازانستی و ناواقیعانەبونی هەیە بەراورد داتاو زانیارییەكانی حكومەتی عێراقی تایبەت بە ژمارەی دانیشتوان، جیاوازیەكەش بەئەندازەیەك گەورەو خەیاڵیە بەڕێژەی  700 هەزار کەس جیاوازی هەیە لەنێوان ئاماری هەرێم و وعێراق، بۆنمونە بەنزیكەی 677 هەزار بەر پارێزگای هەولێر و دهۆك دەكەوێت سلێمانی و هەڵەبجەش جیاوازیەكی زۆر كەم وسنوردارە، ئەم ژمارانە بەبێ مەبەست و بەسوتفە دیارینەكراون، هیچ هێزێكی سیاسی هەرگیز نابێ رێگە بدات، پاڵپشت بە داتاكانی هەرێم كورسی پەرلەمان بۆ بازنەكان دیاریبكرێت، بەتایبەت یەكێتی و گۆران وهێزە ئیسلامییەكان، چونکە گەر ئەم داتاو زانیارییانە جێگیر بێت كورسی پێشوەختە بۆ حیزبێك بە نادادپەروەری دەڕوات لەدەرەوەی ململانێ هەڵبژاردن. دووەم: واپیشاندانی رازیبون بەفرەبازنەیی وەك خاڵێكی دانوستانە بۆ قسەنەكردن لەسەر كورسی پێكهاتەكان و رێكخستنی ئەم بابەتە، واتا کورسی کۆتاکان دابەش نەکرێت بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردنداو ھەر لە سنوری ناوچەیەكی دیاریكراو بێت و ژمارەی کورسییەکانیش کەم نەكرێتەوە و بەجۆرێك رێك نەخرێت كە دادپەروەری نوێنەرایەتی بەدیبهێنێت. ئەم بابەتەش دیسان رای راشكاوانە و پێداگری دەوێت كە ئێمە هەرگیز دژیی كەمكردنەوەی مافی پێكهاتەكان نین، بەڵام پێمان وایە دەبێت پێکهاتەکان خۆیان خاوەنى نوێنەرى راستەقینەى خۆیان بن و نوێنەرەکانیشیان گوزارشت بکەن لە مافى پێکهاتەکان نەک بۆ ململانێ و راستکردنەوەى باڵانسی سیاسى بەکاربهێنرێن. بۆ ئەمەش دەکرێت میکانیزمێک بدۆزرێتەوە کە رەنگە دروسترینیان بۆ ئەم قۆناغەى ئێستا ئەوە بێت پێکهاتەکان تۆمارێکى تایبەت بەخۆیان هەبێت.