پەری مامەسێنی ‏ڤایرۆسی کرۆنا، تا چارەسەری نیەو مه‌ترسی بڵاوبوونه‌وه‌ی بووه‌ته‌ نیگه‌رانییه‌کی گه‌وره‌ و تەواوی جیھانی سه‌رقاڵ کردوە ته‌نانه‌ت یٔه‌و وڵاتانه‌ش کە پییان وابوو سیستەمی تەندروستیان بی کەموکوریەو لە یەکەمەکاندا بوون بەلام کۆرۆنا ھەموویانی خستە سەر چۆک. ‏ھەرێمی خۆشمان بی بەش نەبوو سەرەرایی کەموکوری لە سیستەمە تەندروستیەکە یٔامادەی کارەساتیکی وا نەبوو بۆ تەواوی دنیاش ڤایرۆسیکە نامۆ بوو یٔێستا جاریکی تر شەپۆلێکی توندتر رووبەرومان بۆتەوە سەرەتا حکومەت ریگای باشی گرتە بەر بۆ خۆپاریزی و کەرەنتین کردن بەلام خەلکی ڕێنمایەکانیان یٔیهمال کردو تا گەیشتە یٔەوەی یٔێستا توشی بوین بەردەوامیش دەبێت وەک دەزگای تەندروستی جیھانی یٔاماژەی پیداوە تا ڤاکسینەکە یٔامادە دەبێت دوور نیە ھەموو تاکیک یٔەو ڤایرۆسە بگریت بۆیە بەردەوام یٔاماژە بەوە دەکەن خۆپاریزی ریگا راستەکەیە. ‏ڤایرۆسی کرۆنا به‌ یٔاسانی ده‌گوازرێته‌وه‌، یٔەوەی لەسەر یٔێمەیە خۆمان بپارێزین و دورکه‌وینەوە له‌ شوێنی قه‌ره‌باڵغ و ڕه‌چاوکردنی ڕێنماییه‌کانی خۆپارێزی و سه‌ردان نه‌کردنی یٔه‌و شوێنانه‌ی نه‌خۆشیه‌که‌ی تێدا بڵاوبووه‌ته‌وه‌ زۆر گرنگه‌ بۆ دانانی سنورێک بۆ بڵاوبوونه‌وه‌ی یٔه‌و نه‌خۆشییه‌.ڕاگرتنی پاک و خاوێنی و ده‌ست شووشتنی به‌رده‌وام و دوورکه‌وتنه‌وه‌ له‌ که‌لوپه‌لی که‌سی توشبوو و گومانلێکراو. ‏یٔێستا ھەرێم بێ خواستی خۆی ڕووبەرووی چەندین قەیران بۆتەوە  کرۆناش بۆتە ھۆی وەستاندنی تەواوی ژیان و کاروبار گرنگە خەلکێ ھاوکار بێت لەوەی کە ڤایرۆسەکە زیاتر تەشەنە نەکات رێنمایەکان جیبەجی بکات و یٔەرکی زیاتر نەخرێتە سەر حکومەت تا قەیرانەکان تیدەپەرێت لە یٔێستادا کابینەی تازە  زیاتر سەرقاڵی پلانە یٔیداریەکانن بۆ خۆپارێزی و ڕێگری لە تەشەنەکردنەکەی. ‏تا یٔێستا هیچ ڤاکسینێک و چاره‌سه‌رێکی بنه‌ڕه‌تی نه‌خۆشی کرۆنا بوونی نییه‌ که‌ به‌ شێوه‌ی کۆتایی ڕه‌زامه‌ندی لایه‌نه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی وه‌رگرتبێت لە کۆتایدا مادام وڵاتە زلھێزەکان خستۆتە حاڵه‌تی یٔاماده‌باشییه‌وه‌ با یٔێمەش خۆمان خۆش بوێت یٔەوە دردە بکەین بە دەرفەتێک بۆ نیشتێمانسازی.

 جەعفەر عەلی    ئەم مۆدێلە سیاسییەی لە دوای ٢٠٠٣وە حوکمی عیراق دەکات، لەسەر بنەمای تائیفی پێکهاتووە، واتە سیاسەت، ئیدارە، دەزگا ئەمنی و سوپاییەکان، سەرجەمیان هێز لە ململانێی تائیفی وەردەگرن، ئەوەی لە پشتی گوتاری سیاسییەکانەوە ئاراستەی گەلانی عیراق دەکرێت، گوتارێکە سەری لە ناو ئەو دۆزەخە تائیفییەدایە، کە چەندین ساڵە عیراقی شەکەت و ئیفلیج کردووە. دوای دەستلەکارکێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی و هاتنی کازمیش، هێشتا ئەوەی بەسەر جومگەکانی دەوڵەتدا زاڵە، هەژمونی حیزبە سیاسییەکانە.    کازمی هەوڵی زۆریدا بۆ پێکهێنانی حکومەتێکی سەربەخۆ، هەوڵیدا جۆرێک لە پێچ و دەوران بە دەوری ئەو مۆدێلە لە پشک پشکێنەی سیاسی و تائیفیەدا بکات، کە حیزبە سیاسییەکانی عیراق چەسپاندوویانە، بەڵام سەرەنجام وێڕای دامەزراندنی ژمارەیەک لە کەسانی تەکنۆکرات، رەگەزی تائیفی و نەژادی لە دابەشکردنی پۆستە وەزارییەکاندا رۆڵی خۆی بینی.    بێگومان کارێکی ناعەقڵانی و چاوەڕوانییەکی سیاسی نالۆژیکیشە پێمانوابێ لەم ماوە کورتەدا، لە شەو و رۆژێکدا، حیزبە سیاسییەکان دەستبەرداری بەرژەوەندییە سیاسی و شەخسییەکانیان دەبن و لێدەگەڕێن کازمی بە کامی دڵی خۆی دەستکاری پەیکەرەی سیاسی و ئیداری و سوپایی و ئەمنی عیراق بکات. کازمی هەوڵەکانی دەستپێکردووە، بەڵام ئەم هەوڵانە رووبەڕووی گرفتی گەورە و عینادی بەشێکی گرنگ لە هێزە سیاسییەکان دەبێتەوە. لێرەوە کازمی دەست بۆ کارتی هەڵبژاردنی پێشوەخت دەبات و گەرەکییەتی لە کورتترین ماوەدا ئەنجام بدرێت. بۆ کازمی هەڵبژاردنی پێشوەخت، ئەو خاڵە بەهێزە دەبێت، کە ئومێدی داهاتووی سیاسی خۆی و پشتیوانەکانی تێدا دەبینێتەوە. هەر وەکچۆن بە دوور نازانرێت کە هەڵبژاردن ئەو خاڵە بنەڕەتییە بێت، کازمی نەک لە شکستێکی سیاسی چاوەڕوانکراو رزگار بکات، بەڵکو ویلایەتێکی نوێشی بۆ مسۆگەر بکاتەوە.    هەڵبژاردن هیوایەکی گەورەیە، بەڵام قەیرانەکانی عیراق بە کۆتا ناگەیەنێت، تایبەت بوونی میلیشیا و سەرچاوەکانی گەندەڵی، کە هاوتەریب لەگەڵ پرۆسەی سیاسیدا رێدەکەن. بەڵام ئەوە بە مانای ئەوە نییە، کە ئومێد بە دیوە پۆزەتیڤەکانی هەڵبژاردن یەکسانە بە سفر. هەڵبژاردن هەمووان دەخاتەوە بەردەم جەماوەر، جەماوەرێکی بێزار و توڕە لە کۆی ئەو ئیلیتە سیاسییەی لە دوای پرۆسەی ئازادییەوە عیراق بەڕێوەدەبەن، جەماوەرێک ئەگەر بە ژمارەی کەمیش لە شەقام بووبێت، بەڵام لە رووی رەمزییەوە تا ئەندازەیەکی گەورە، هەست بە ئامادەبوونی گوتارە نیشتیمانییەکانی دەکرێ لە نێو هەر ماڵێکی عیراق و پرۆسەی سیاسیدا، تایبەت کازمی لە هەر کەسێکی دیکە زیاتر گەرەکییەتی کۆدە شاراوەکانی گوتاری خۆپێشاندەرانی شەقام بە دروستی بخوێنێتەوە و وەک یەکێک لە بەهێزترین کارتی سەرکەوتن لە هەڵبژاردنی داهاتوودا بە قازانجی خۆی و ئەو لیستەی کە ئەگەر زۆرە دروستیبکات، ململانێ و رکابەری نەیارەکانی پێبکات. بۆیە ئاساییە هاوپەیمانێتی و گردبوونەوەی کەسایەتی و هێزە سیاسییەکان لە عیراق، هەمان ئەو هاوپەیمانێتی و گردبوونەوانە نەبن، کە پێشتر دروستبوون و ئێستا هەن. بە ئەگەرێکی زۆر هەڵبژاردن، بەشی هەرە زۆری ئەم هاوپەیمانێتییانە هەڵدەگێڕێتەوە و دەیانخاتە بەردەم گۆڕانکاری گەورەوە، تایبەت هەمووان هەست بەو راستییە دەکەن، کە لە نە لە رووی جەماوەرییەوە حیزبی پێشووترن، نە قورسایی گەورە و متمانەی پێشتریان لە شەقامی عیراقیدا ماوە.     لێرەوە کازمی وەک سیاسییەکی دەرەوەی حیزب، وەک سیاسییەکی بێ فراکسیۆنی پەرلەمانی، وەک سیاسییەکی بێ حیزبی سیاسی، باشترین دەرفەتی لەبەردەمدا دەبێت بۆ سوود وەرگرتن لە هەڵبژاردنی داهاتوو، چونکە بەگوێرەی هەر پێوەرێکی عەقڵانی، هەڵبژاردن لە بەرژەوەندی هێزە کلاسیکییەکانی گۆڕەپانی سیاسی ئێستای عیراقدا نابێت، بەڵکو لە بەرژەوەندی گوتاری تازەی سیاسی و ئاراستەی نوێدا دەبێت. بە هەموو ئەگەرەکانیش کازمی دەبێتە پیاوی سەرکردایەتی ئەم گوتار و ئاراستە تازەیە لە عیراق و دوورنییە رێژەیەکی چاوەڕواننەکراو لە دەنگی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستانیش بۆ خۆی و لیستەکەی بچنێتەوە، چونکە گوتاری فەرمی کازمی و گوتاری شەقامی عیراقی، هەوڵەکانی کازمی و دروشمەکانی خۆپێشاندەران و خەڵکی ناڕازی، تا رادەیەکی زۆر نەک لە یەکدی نزیکن، بەڵکو تەواو چوونیەکن و لە یەکدی دەچن. بۆیە کازمی، کە ئێستا چ لە ئاستی گوتار و، چ لە ئاستی رەفتار و جوڵەی سیاسیدا، لە هەر سیاسییەکی دیکە زیاتر لە ناخی خۆپێشاندەرانی عیراقی و خەڵکانی ناڕازییەوە نزیکە، دەتوانێ لە هەر سیاسییەکی دیکەش زیاتر وەبەرهێنان لەم ناڕەزایەتییانەدا بکات و وەک دەرفەتێکیش هەلەکە بقۆزێتەوە بۆ کۆکردنەوە و رێکخستنی جوڵەی شەقام بە ئاراستەی کاری سیاسی و ئامانجی گۆڕانی سیاسی.    روونە سیاسەت لە عیراق، جگە لە مستەفا کازمی، هیچ شتێکی نوێی تێدا نییە، ئەوەی نوێیە لە عیراق، مستەفا کازمییە، باقی شتەکانی دیکە وەک خۆیانن. ئەم نوێیە لەبەردەم ململانێ و کێبڕکێی هەموو کێشە کۆنەکانی پێش خۆیدایە، راستە جۆرێک لە کۆدەنگی عیراقی، ناوچەیی، ئەمریکا، روسیا، سەبارەت بە مامەڵە لەگەڵ کازمی هەیە، بەڵام گرفت و قەیرانە زۆر و بونیادییەکانی عیراق وەک خۆیان ماون و ئێستا بەشێکن لە کێشەی سەردەمی دەسەڵاتەکەی ئەو فیگەرە نوێیەشدا.     ئەو کاتەی عیراقییەکان هێشتا دەنگی گوتارەکەی کازمی سەبارەت بە بڕیاری هەڵبژاردنی پێشوەخت لە گوێیاندا دەزرنگایەوە، سوکایەتی بە (حامد سەعید)ی مێردمنداڵ وەک بۆمب لە بن پێی کازمیدا تەقێنرایەوە. هەواڵی سوکایەتییەکە بە خێرایی بە عیراق و جیهاندا بڵاوبوویەوە و هەمووانی توشی شۆک کرد. دوای تیرۆری (هیشام هاشمی)، رۆژنامەنووس، توێژەری بواری ئەمنی و ستراتیژی، پسپۆڕ لە دۆسیەی گروپ و رێکخراوە توندڕەوەکان، لە ٦ تەموزی ئەمساڵدا، رەنگە ئەو سوکایەتییەی پیاوانی ئەمنی بەغدا بە جلوبەرگی سەربازییەوە، بەم مێردمنداڵەیان کردووە، دووەمین بۆمبی سیاسی بن پێی کازمی بێت، بەڵام کازمی زیرەکانە کەیسەکەی (حامد سەعید)ی بەسەر نەیارەکانیدا هەڵگێڕایەوە، کاتێک رۆژی ٢ شەممە ٣ ئاب پێشوازی لێکرد و بەڵێنی پێدا لێپرسینەوە لەو کەسانە بکات کە دەستیان لە سوکایەتی پێکردنەکەدا هەبووە و رووبەڕووی دادگایان بکاتەوە، هەروەها هاوکاری مادی و قانونی پێشکەش بکات. کازمی وەک خۆی گووتی: هەوڵدەدات ئەوەی رووبەڕووی (حامد سەعید) بووەتەوە بگۆڕێت بۆ رەگەزێکی هێز لە پێناو خزمەت بە کۆمەڵگەی عیراقی.    لەم دۆسیەیەدا، کازمی بە خێرایی فرمانی دوورخستنەوەی لیوا (سەعد خەڵەف) بەرپرسی هێزەکانی پاراستنی قانونی لە پۆستەکەیدا و رایگەیاند، کە ئامانج لە پێکهێنانی ئەم هێزانە بریتییە لە پاراستنی هاوڵاتیان، نەک سوکایەتی پێکردنیان، هەروەها چاو بە پێکهاتەی ئەم هێزانەدا دەخشێننەوە.    جوڵە و کردەوەکانی کازمی ئەوە پێشاندەدەن، کە هەوڵدەدات تا بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، زۆرترین هەنگاو بە ئاراستەی چاکسازی و خزمەتی گشتی بنێت و مەودای دووری نێوان دەسەڵات و هاوڵاتی ئاساییش کەمبکاتەوە. سەردانە مەیدانییەکانی بۆ لای خۆپێشاندەران، پێشوازیکردن لێیان، لە نزیکەوە گوێگرتن و گفتوگۆکردن لەگەڵیاندا، گەڕان بە نێو دامودەزگا و دامەزراوەکانی تەندروستی و ئیداری و بەسەرکردنەوەی خاڵە سنورییەکان و زیندانەکان، دەکرێ وەک بەشێک لەم هەوڵانەی کازمی بخوێنرێتەوە. جگە لەمانە، سەردان و بەسەرکردنەوەی شار و ناوچە جیا جیاکانی عیراق، جۆرێک لە هەست لای هاوڵاتی ئەو ناوچانە دروستدەکات، کە حکومەت نوێنەرایەتی کۆی هاوڵاتیان و تەواوی شار و ناوچە جیاوازەکان دەکات، هەر وەک پەیامێکیشە بۆ ئەو ئاراستە سیاسییانەی لەبری نیشتیمانسازی، خەریکی تۆخکردنەوەی هێڵەکانی تائیفە و مەزهەب و نەژاد و ناوچەگەرێتین، بۆیە دەشێ ئەم هەوڵانەی کازمی بەو ئاراستەیەشدا بخوێنرێتەوە، کە جوڵە و هەوڵن بە ئاراستەی توانەوەی دیدگا بچووکەکانی بەر لە پرۆسەی نیشتیمانسازی و باوەشکردنەوەی هاوڵاتی عیراقی بە نیشتیماندا، واتە رایەڵەی پەیوەندی و ئینتیمای هاوڵاتی عیراقی لە تائیفە و دین و نەژاد و ناوچەوە بگۆڕێت بۆ پەیوەندی و ئینتیمای نیشتیمانی. کازمی چەند نیەتی باش بێت، چەند توانا و هێزی ئەنجامدانی چاکسازی و کاری مەیدانی و نزیکبوونەوە لە خەڵک و شەقامی هەبێت، گومان لەوەدا نییە، کە گەڕانەوەی متمانە بە حکومەت، هەم کاری زۆر زیاتر، هەم کاتی زۆر لەوە درێژتری پێویست دەبێت، کە ئێستا لەبەردەستی مستەفا کازمیدایە.    کازمی باش لەوە تێگەیشتووە، کە گەورەترین گرفتی بەردەمی سەرکەوتنی دەسەڵاتەکەی، بوونی گروپ وهێزە میلیشیا جیا جیاکانە لە عیراق، بۆیە لە رۆژی دەستبەکاربوونییەوە بەردەوام جەخت لە کۆکردنەوەی چەک لە دەستی دەوڵەت و گەڕانەوەی  شکۆ بۆ دەوڵەت دەکات، چونکە روونە لە دەرەوەی پرسێکی وەهادا، هەر هەوڵێک سەبارەت بە رووبەڕووبوونەوەی ئاراستە سیاسییەکانی گەندەڵی و چەسپاندنی سەروەری یاسا و سەروەری خاکی عیراق، هەرگیز لە قسەوە ناگۆڕێ بۆ کردار. بێگومان مەسەلەی بێکاری و قەیرانی دارایی و نەبوونی ژینگەیەکی بەرهەمهێن و زۆر کێشەی قوڵ و ژیانی دیکە، گرفتی گەورەی بەردەم حکومەتەکەی کازمی دەبن.     کازمی بەڵێنی هەڵبژاردنی پێشوەختی داوە، زۆرترین ئومێدە سیاسییەکانی خۆشی بەم هەڵبژاردنەوە هەڵواسیوە. لە مانەوەی عیراق لە دۆخی ئێستایدا، دوور نییە چارەنوسی کازمی دووبارەبوونەوەی هەمان جارەنوسی سیاسی عەبدولمەهدی بێت، چونکە ململانێ و بەریەککەوتنی بەرژەوەندییەکان لە بەغداو بوونی میلیشیا و بەردەوامی قەیرانە سیاسی و ئابووری و ئیدارییەکان، ئەگەر هەڵبژاردنی داهاتوو بەرەو کاڵکردنەوەی نەبات، دوور نییە شکست و دوورخستنەوەی کازمیش بکاتە بەشێک لە مێژووی هاوچەرخی عیراق.     هەڵبژاردن ئەگەر بە دیوێکیدا دەرفەتێکی گرنگ بۆ گەنجانی عیراق دەهێنێتە پێش، ئەوانەی لە ئۆکتۆبەری ساڵی رابردووەوە خەریکی خۆپێشاندان و دەربڕینی ناڕەزایەتین لە شەقامدا. کازمی دەتوانێ بۆ قۆناغی داهاتوو سوودێکی زۆر لەو کەرەستە جەماوەرییە وەربگرێ و بەشێوەیەکی باش وەبەرهێنانیان تێدا بکات و ئامادەیان بکات. لە ناوەندی جەماوەری و تایبەت لە ناو توێژی گەنجان و ملیۆنان خەڵکی بێکاردا سۆز و پشتگیرییەکی جەماوەری فراوان بۆ ئەو جوڵە و ناڕەزایەتییەی شەقام هەیە، ئەمانەش ئەو سەرەتایەن، کە دەتوانن مژدەی گۆڕانێکی گەورە لە نەخشەی سیاسی هەڵبژاردنی داهاتووی عیراقدا بدەن و کازمی بکەنە براوەی یەکەم، یان لانیکەم ژمارەیەکی گەورەی سیاسی لە بەرامبەر نەیارەکانیدا. بەڵام لە دیوەکەی دیکەیدا، لە کایەی سیاسی عیراقدا، نەیارێکی زۆری خاوەن دەسەڵات و نفوز و سامانی زۆر، خاوەن میلیشیای چەکدار و پشتیوانی دەرەکی دەبینرێن. بۆیە پێویستە بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، ئەو دەستانە کورت بکرێنە وە و ئەو هێزانە لە رووی سیاسی وسەربازی و داراییەوە تا رادەیەک بێهێز بکرێن، یان لانیکەم کەلەپچە بکرێن، ئەگینا هەڵبژاردنی پێشوەختیش ئەو گۆڕانکارییە گەورەیە ناهێنێت، کە کازمی و پشتیوانانی کازمی ئومێدی بۆ دەخوازن.                    

عەزیز ڕەئووف یەکەم: دەسەڵات لە کوردستان شکستی خواردووە و قسەکردن لە چاکسازی جگە لە کاتکوشتن زیاتر هیچی تر نیە. دەسەڵات ئەوەی تا ئێستا ئەنجامی داوە دوا تیری خۆی بووە کە بیهاوێژێ و لەمە زیاتری لێ چاوەڕێ ناکرێ. دامەزراوەکانی دەسەڵات لای خەڵک شوێنێکە بۆ گاڵتەجاڕی و ئەستەمە متمانە بەم دەسەڵاتە بکرێ هەنگاوی باشتر بنێت. دووەم: چەندە خەڵک متمانەی بە دەسەڵات نەماوە زیاتر لەوەش متمانەی بە هێزەکانی دەرەوەی دەسەڵاتیش نەماوە. لە کوردستان چەندە دەسەڵات بەرپرسیارە لە نەهامەتیەکان زیاد لەوەش هێزەکانی دەرەوەی دەسەڵات بەرپرسیارن لە نەمانی متمانە لەناو خەڵکدا و بەرپرسن لەوەی کە فێڵکردن لە خەڵک چ ئازارێکی هەیە. لە دوای 2009 وە بەشێکی زۆر لە خەڵکی ناڕازی لە کوردستان پێیان وایە کە ئۆپۆزسیۆن فێڵی گەورەی لێ کردون و دەنگ و پەنجەی مۆری دەنگدەرانی بۆ پۆست و پلە بەکار هێناوە. سێیەم: هەرکات ناڕەزاییەکان گەیشتبێتە لوتکە بەناو هێزی ئۆپۆزسیۆن هاتوون بانگەوازیان بۆ خۆپیشاندان کردووە و سواری شەپۆلی ناڕەزاییەکان بوون یان ناڕەزاییەکانیان پوکاندۆتەوە. بۆیە هەر بانگەوازێک بۆ خۆپیشاندان یەک هەنگاو خەڵک لەگەڵی ناڕوات و ڕەنگە بتوانیت کامێراکەت بەریتە ناو خەڵک و هەندێ لە مۆزەفەکانت دوای خۆت بخەی. لەوە زیاتر شتی گەورە ناکرێ. چوارەم: سلێمانی جادەی قیرە و هەموو کەس کەم تا زۆر دەتوانێ لەسەر ئەم جادەیە هەڵپەڕێ، کۆی دامەزراوە و وەزارەت و پارلەمان و سەفارەتی وڵاتان لە هەولێرە و ئەگەر دەکرێ ئەم ناڕەزاییانە پایتەخت بگرێتەوە، خۆپیشاندان لە دەرەوەی پایتەخت لە کاتکوشتن زیاتر چیتر نیە. پێنجەم: چەندە دەسەڵات لە گەندەڵی گلاوە ئەوانەش کە لەسایەی ئەم دەسەڵاتە بوون بە بازرگان لە گەندەڵی گلاون و ئاسان نیە خەڵک باوەڕ بەم جۆرە لە ئۆپۆزسیۆن بکا. چەند دەسەڵات گردو شوێنە بەرزەکانی داگیر کردووە و خێزانەکان حزب بەڕێوە دەبەن، بارتەقای ئەوەش هێزی بەناو ئۆپۆزسیۆن بە هەمان مێنتاڵیتی یەکێتی و پارتی کوڕانی سەرکردە گردەکانیان داگیر کردوە و لە ژێرەوە بزوتنەوەکەیان بەڕێوە دەبەن. شەشەم: خۆپیشاندان؟ خۆت پیشانی کێ دەدەی؟ دەتەوێ چ پەیامێک بگەیەنی؟ هەموو پەیامەکان گەیشتوون و دەسەڵاتیش هەموو پەیامەکانی پێداوی کە خۆپیشاندەر دەکوژێت و پارلەمان دادەخات. جورئەت بکەن هێزەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی لە پارلەمان و حکومەت وەرنە دەر تا خەڵک باوەڕتان پێ بکا. قاچێک لەناو پارلەمان و قاچێکیش لەناو خەڵک کردەیەک نیە متمانەی پێ بکەین کە وەک ڕووداوەکانی حەڤدەی شوبات ناڕەزاییەکانی خەڵک بۆ مەرامی کورسی و پارە و پۆستی زیاتر بەکار نەهێنن. حەوتەم: کات و شوێن بۆ خۆپیشاندان دیاری ناکرێ. ئەگەر دەکرێ هێزەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی جۆشێ بدەن بە بێدەنگ و بیر لە چارەسەری جدی بکەنەوە، ئەگەر نا خوپیشاندان و دەنگە دەنگی سەرشاشە و توڕەبوون و خۆ بە پاڵەوانکردن هیچ سودێکی نیە. هەشتەم: دۆخی کوردستان ناگەڕێتەوە سەردەمی ڕازیبوون. ئەگەر بێدەنگی لەئارادابێ ئەوەیە خەڵک لە ئێستادا دەزانێ ئەم هێزانەش لە یەکێتی و پارتی باشتر نین و تاکە ئومێدی خەڵک ڕێکەوتنە لەگەڵ بەغدا و دابینکردنی ماف و ژیانی خەڵکە ئەگینا کەس باوەڕی بەوە نەماوە ئەم هێزانەی دەرەوەی یەکێتی و پارتی بەهەشت بۆ خەڵک بهێنن.

مەلا فەرمان   لوبنان یەکێکە لەو دەوڵەتانەی رۆژەهەڵاتی ناوەڕاست چەند دەیەیەکە توشی چەندنین کارەساتی یەک لە دوای یەک دەبێتەوە، لە وانە:  • ماڵوێرانی شەڕی ناوخۆ ، لە ١٩٧٥ بۆ ١٩٩٠ . • شەڕ و ئاڵۆزیەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، لە ١٩٨١ فرۆکەکانی ئیسرائیل بۆردمانی بارەگای رێکخراوی رزگاری فەلەستینیان کرد، تێیدا زیاتر لە ٣٠٠ کەس کوژران. • لە ١٩٧٨ سوریا هێرشی کردە سەر لوبنان و شەڕ نزیکەی ١٠٠ رۆژی خایاند. • تەقاندنەوەی رەفیق حەریری لە شوباتی ٢٠٠٥. • سەدان تەقینەوە و کاری تیرۆستی تر. • گەندەڵی لە رادەبەدەر. • کارەساتی بەندەری بەیروت. هۆکارەکان • بونی پێکهاتەی نەتەوەیی و مەزهەبی جیاواز. بە ڕادەیەک لوبنان نەیتوانیوە تاکەکانی ئەم پێکهاتانە وەک هاوڵاتی لوبنانی کۆبکاتەوە. • بونی میلیشیای چەکداری جیاجیا، میلیشیای شیعی و مەسیحی و سونی. • بونی بارەگای ریکخراوەکانی فەلەستین لە لوبنان. • هەڕەشەکانی حیزب اللە لە ئیسرائیل. • نەبونی یەک هەڵوێستی وڵاتانی عەرەبی لەسەر پرسی لوبنان. • دەستێوەرانی دەرەکی، لە روی سیاسی ، سەربازی و ئابوری. • گرنگی شوێنی جوگرافیای سیاسی لوبنان بۆشایی دەسەڵات و سیاسی ئەم هۆکارانەی سەرەوە  وایان کردوە بۆشایی سیاسی و دەسەڵات لەو وڵاتە دروست بێت، بە جۆرێک لە ناو حکومەت و لە پشتی حکومەتەوە چەندین دەسەڵات و حکومەتی جیاجیا حوکم دەکەن. بۆ نمونە حیزب دەتوانێ لە پشتی حکومەتەوە: - بریاری شەڕ بدات. - هێز بنێری بۆ هەرشوێنێ بیەوێ، لە ناوە و دەرەوەی لوبنان. - پەیوەندی سیاسی و سەربازی لەگەڵ دەرەوە دروست بکات. - دەستی بێگانە رابکێشیتە ناو لوبنان. میللەت و دەسەڵات زۆرینەی لوبنانیەکان لە زۆکەوە بە باشی هەستیان کردوە بەبونی بۆشایی سیاسی و دەسەڵات لە وڵاتەکەیان. رێپێوان و ناڕەزاییەکانیان لەسەر شەقام دەرئەنجامی درکبون بو بەخەتەری بونی ئەو بۆشاییە. بەڵام  دەسەڵاتی خۆپەرست و بەرژەوەندخواز، کەی و لە کوێ گوێی بۆ داواکانی میللەت گرتوە. کارەساتی بەندەری بەیروت یەکێکە لە دەرکەوتەکانی بێگوێی دەسەڵاتەکانی لوبنان.  لە رۆژەهڵاتی ناوەڕاستا سوریا، عێراق و هەرێمی کوردستان سێ نمونەی زۆر نزیکن لە لوبنان، لە هەریەکێ لەم شوێنانە : １- سەقامگیری سیاسی نیە ２- سەقامگیری ئەمنئ نیە ３- خاوەن سیادە نیە، دەستوەردانی دەرەکی نەک هەر بونی هەیە، بەڵکە رۆڵی لە بڕیاردانە چارەنوسسازەکانی وڵاتدا هەیە. ４- خاوەنی فرە میلیشیای چەکدارن ５- لە ناو حکومەت و لە پشتەوەی حکومەت چەندین حکومەتۆکە و سەرۆک خیڵ و گروپی چەتەگەری بە دەسەڵات بونی هەیە. ６- خاوەن ئابوری داتەپا و قەرزدارن. ７- گەندەڵی وەک خۆرەی داری لێهاتوە و نیەتی چاکسازی بونی نیە. ８- لە دەیان کون و قوژبنی جیاجیای ئەم وڵاتانە گۆمان لە بونی عەمباری چەک و تەقەمەنی لە دەرەوەی دەسەڵاتی ناوەندی دەکرێت. هەرێمی کوردستان  لەو دیاردانەی هەرێمی کوردستان لەو وڵاتانە جیادەکاتەوە: １- بونی دو دەسەڵاتی سەرەکی حیزبی ( پارتی و یەکێتی) خاوەن چەکدارە. ２- ناکۆکی و دوبەرەکی بۆ ماوەیی نەک هەر لە نیەت و بەرنامەی سەرۆکەکانی ئەم دو حیزبە رەگی داکوتاوە، بەڵکە تا رادەیەک شۆربۆتەوە بۆ ناو بنکە حیزبیەکانیان. ３- بونی تەنها پێکهاتەی سونە، لەدەرەوەی دەسەڵاتی خۆمانە و  بە قازانج شکاوەتەوە، بێنە بەرچاوی خۆت ئەگەر ٣٠% هەرێم شیعە مەزهەب بوایا.!  ４- شلی بەشی زۆری قەڵەم بەدەستەکان و بێدەنگی و بێ هەڵوێستیان لە ئاست روداوەکان. زۆر قسە دەکرێ، زۆر کەم دەوترێت، دەستەوەستان هیج ناکرێت. ５- زیندوکردنەوەی بیری عەشیرەتگەری و دیوەخانانە بەمەبەستی پشتیوانی زیاتری حیزب. ６- دزی و گەندەڵی لە رادەبدەر. ７- بونی هێزەکانی رۆژهەڵات و باکور لە باشوری کوردستان، بەبێ بونی بەرنامەیەکی نیستمانی یەکگرتو. ８- دەستوەردانی دەرەکی، تا ئەو رادەیەی، تۆری هەواڵگری بە تەواوی بڵاو بۆتەوە،  کوێیان بوێت هێرشی سەربازی دەکەنە سەر، کوێخاکانی هەرێمیش بێدەنگن. سوریا: ئەوە حاڵیەتی و کەس خۆزگەی پیناخوازێ. رۆڵی میللەت میللەتی عێراق و هەرێمی کوردستان گەر دەیانەوێ بژین و هاوشێوەی لوبنان توشی کارەساتی گەورەتر نەبێن، پێویستە، بڕوایایان وابێت و یەقینبن کە: １- ئەم دەسەڵاتە حیزبی و تایەفیانە، لە حوکمڕانی فەشەلیان هێناوە و هەمو دو دیوی یەک پارەن. ２- باسکردن لە چاکسازی جگە لە کات بەسەربردن و هەڵهەڵخەڵەتاندن هیجی تر نیە. ３- تەبایی و یەکریزی لە سایەی ئەم دەسەڵاتە خەیاڵە. ４- بەشی زۆری ئۆپۆزسیۆن پشوکورت و هەناسە سوارن، زیاتر روی دەسەڵاتیان جوان کردوە و بەرژەوەندیەکانی خۆیان پاراستوە ( پول پەرستی و پۆست پەرستی و مانەوە لە ژیان).. بە کپکردنەوەی ناڕەزاییەکانی شەقام و چاندنی بێئومێدی تەمەنی دەسەڵاتیان درێژکردوە. بە کورتی میللەت چ لە عێراق و ج لە هەرێم دەبێت بە ئومێدەوە هەرچی زوە  بیر لە جێگرەوەی ئەم دەسەڵاتانە بکەنەوە و بەر لەوەی کارلەکاربترازێ کۆتایی بە بۆشایی دەسەڵات بهێنن.

د. تریفە عومەر یەكێك لەو گرفتانەی كە مایەی هاتنەئارای چەندین كێشەو ئارێشەی دیكەیە، گرفتی تێنەگەیشتنە لە زمان، هەروەك ئەو بۆچوونە باوو سواوەی زمان بە ئامێرێك بۆ گواستنەوەی زانیارییەكان دەناسێنێت، لەكاتێكدا زمان زانستەو ئەو هێزەیە كە سەرجەم بوارەكانی دیكە دەخاتەژێر ركێفی خۆییەوە، ئەوەی لە زماندا دەستماندەكەوێت تەنها زانیارییەكان نین بەڵكو كۆی ئەو بیركردنەوەو دەستوورو بڕیارانەن كە جیهانی لەسەر بونیاتنراوە.  یەكێك لەو بوارانەی، زمان رۆڵی كارای لە جێبەجێكردنیدا هەیە، بواری یاسایە، كە بەهۆیەوە مرۆڤەكان لەچوارچێوەی ژینگەو كۆمەڵگاكانیاندا وابەستە بە كردەوەو هەڵسوكەوت و تەنانەت خواست و بیركردنەوەكانیشان دەبن، هاوكاتیش رێگەی بەرقەراربوون و چەسپاندنی ئارامی و دەستەبەركردنی مافەكانی تاك و كۆمەڵگاو نەتەوەیە، بۆیە زەروورەتی نووسینی بڕگە یاساییەكان بە زمانی كوردی بەتەنها مایەی ئاشنابوونی تاك نییە بە پانتایی مەودای قانوونی، بەڵكو لە هەمانكات وادەكات هاووڵاتی پتر پەی بە سنوری رەفتارو كردەكانی خۆی ببات، هاوكات ئەنجامدانی توێژینەوەش بە زمانی دایك نەك تەنها رایەڵی پەیوەندییەكانی توێژەر و خوێنەر لەسەر ئاستی تێگەیشتن پتەودەكات، بەڵكو پارادیگمای توانست و توانای توێژەریش بۆ بابەتەكەی قوڵترو هەڵگریی دونیابینی و هزری داهێنەرانەی توێژەر دەبێت، چونكە ئیدی ئەوە سروشتی زمانی دایكە كە كاریگەری قوڵی لەسەر ئاوەزمەندێتی ئاخێوەر هەیە، چۆمسكی وتەنی زمان بەتەنها ئاوێتەی بیرو ئاوەز نییە بەڵكو توخمی سەرەكی پرۆسەكانی زەین و رەنگدانەوەی تاكگەرایی فەرهەنگییشن، بەرلەویش هاریس لەبارەی گرنگی زمان لەسەر بیر دەڵێت دروستەو پێكهاتەی زمان لەسەر بنەمای پرۆسە زەینییەكان هەڵدەهێنجرێت، لەبەرئەوە لێكۆڵینەوە بە زمانێكی دیكە جگەلەوەی دەبێتەهۆی لاوازكردنی كێڵگەی فەرهەنگی بوارەكە كە بواری یاسایە، هەروەها  هۆكاری سستی تێگەیشتنی بەتایبەت خوێندكارو بەگشتی هاووڵاتیانیشە لە بڕگەو بابەتەكانی یاسا، جگەلە چەندین كەموكورتی دیكەش پەیوەست بە بوارەكەوە كە لە نائامادەگی زمانی دایكدا دەخوڵقێت. ئەنجامدانی توێژینەوەو لێكۆڵینەوە لە كۆلێژی یاسا بە زمانی عەرەبی بە بەهانەی ئەوەی كە زمانی كوردی زمانی یاسا نییەو لە ئاستیدا شكستدەهێنێت، بەدەرلە كەمتەرخەمی لایەنی پەیوەندیدارو وەزارەتی خوێندنی باڵاو پەینەبردن بە لایەنە نەرێنییەكانی ئەم بابەتە هیچ ئەگەرێكی دیكە لەخۆناگرێت، گەرنا بەهانەیەكی وا پەككەوتە ناكرێت بە پێوەری یەكلاكەرەیی بۆ وەها بڕیارێكی گەورە، لێرەوە دەپرسین ئایا هیچ توێژینەوەیەك لە بەردەستدایە كە سەلمێنەری دروستی ئەم بڕیارە بێت، ئایا بۆ وەها بڕیارێك پشت بە داتایەكی زانستی بەستراوە كە زمانی كوردی بە كەڵكی یاسا نایەت؟!!!، ئایا بیریان لەوە كردووەتەوە كە زمان زانستەو كۆی ئەو قسانە رەتدەكاتەوە كە زمانی كوردی یاسای پێنانووسرێتەوەو توێژینەوەی قانوونیی پێئەنجامنادرێت؟! ئایا ئەوەی بڕیارێكی وەها دەدات چی لە مۆرفۆلۆجی و سینتاكس و واتا دەزانێت، هیچ دەربارەی زاراوەو كەلێنی فەرهەنگی و چۆنێتی پڕكردنەوەی ئەو كەلێنە دەزانێت، ئەی چی لەسەر شێواز/ ستایڵ و داڕشتن و داڕشتنەوە دەزانێت، جگەلەوە ئایا ئەوەی خاوەن بڕیارێكی وەهایە هیچی دەربارەی ستراتیژو رێبازەكانی وەرگێڕان خوێندووەتەوە؟ دەزانێت كاتێك دوچاری ئاستەنگێك دەبێتەوە چۆن چارەسەردەكرێت، دەی هەر ئەمەش نا، زمانێك نەك هەر فكرو فەلسەفەو زانستی پێبنووسرێتەوە، بەڵكو چەندین كتێبی بیانیشی پێوەربگێڕێت، هەرگیز پرسیاری نەكردووە چۆن دەكرێت لە توێژینەوەی بوارێكدا شكستبهێنێت؟ یاخود ئەمە نەشارەزایی و كەم فەرهەنگی و كەمئەزمونی و لاوازیی نووسینی بڕیاردەرە كە وەها دەزانێت ناكرێت بە كوردی توێژینەوە یان وەرگێڕانی بڕگەو دەقە یاساییەكان ئەنجامبدرێت. كۆلێژی یاسا لەبری وەلانان و فەرامۆشكردن و خنكاندنی زمانی كوردی، پێویستە بیر لە دانانی یەكەیەكی وەرگێڕان تایبەت بە وەرگێڕانی زاراوە قانوونییەكان بكاتەوە، بەجۆرێك لە دەستەیەك پسپۆری یاساو وەرگێڕان و زمانی كوردی پێكهاتبێت، پێویستە ئەو راستییە سادانە بخەینەڕوو كە هیچ زمانێك بەهۆی چەشنە لكاوی و تێئاخنراوی و شكاوییەكەیەوە هێندەی زمانی كوردی بەكارو كارا نییە بۆ دروستكردن و داڕشتنی وشەی نوێ و هەروەها كەم زمان هەن بەهۆی خەسڵەتی نەرمێتی و لەبارییەكەیەوە لە ئاستی  فەرهەنگدا هێندەی زمانی كوردی دیسان شیاوی بەرهەمهێنانەوەی وشەی نوێ بێت بە چەمك و واتای جیاواز، ئەگەریش پسپۆری مامۆستای كوردیش لە بوارەكەدا كەمبێت ئەوا مانای ئەوە نییە سیاسەتێكی وەها دوژمنكارانە بۆ خودی زمان و نازانستیانە بۆ خودی خوێندكار بەكاربهێنرێت، بەڵكو دەبێت مەودای پێشبینیان فراوانتربێت بۆ هاتنی ئەو نەوەیەی كە چ شتێك دەربارەی زمانی عەرەبی نازانێت و جگەلەوەی پۆلێك نەخوێنەوار بۆ كۆمەڵگا دەخەنەوە، هۆكارێكی گرنك دەبن بۆ لاوازكردنی كێڵگەی فەرهەنگی و بەربەستێكی گەورە دەبن لە ئاست گەشەپێدانی مەعریفی بوارەكە.

  تەنیا کوردی   وەک لێکۆڵەرێک لە پێشھاتە سیاسییەکان، وای دەبینم  یەکێتی نیشتمانی کوردستان ھەنگاوێکی سەختی لەبەردەمدایە کە ساڵی دابێ دەچێتە ژێر بڕیارێکی سەختی نێوخۆیی و، تاڕادەیەک چارەسەرکردنەکە شەکەتی دەکات، چونکە ھێشتا کێشەکانی یەکێتی لە کۆنگرەی رابردوو بە کاتی لە تونێلێکدا ھەڵگیران و بەشێک لێی بە چارەسەر نەگەیشتوون،  ئەم رووناکییەی یەکێتی لە دەرەوەی خۆیدا وێنای دەکات رەنگە بە کۆمەڵێک کێشەی نێوخۆیی تێپەڕبێت و جارێکی تر پێویستی بەوە بێت بگەڕێتەوە ھەمان تونێل، بۆ نمونە کاتێ یەکێتی لە داھاتوو و تایبەت لە ساڵی دابێ ئەگەر ھەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق ئەنجام بدرێ، دەبێ بڕیار بدات کێ سەرۆک لیستی یەکێتی دەبێت؟ یانیش بڕیاردەری یەکەمی دەستنیشانکردنی لیستی یەکیتی کێ دەبێ؟ یانیش یەکێتی بە سیستەمی ھاوسەرۆکی دەتوانێ کێشەکان چارەبکات؟ ئەی چی لە ھێزێکی دیکەی فکری یەکێتی دەکرێ وەک د.بەرھەم ساڵح کە ئێستا روانگەی ئەم، لە دیدی بەشێک لە یەکێتییەکانەوە وەک داڕێژەری سیاسەتی یەکێتی لە ئاستی عێراقدا دەبینرێ، ھەندێ جاریش وەک رابەری رۆحی بزوتنەوەی گۆڕان نەوشیروان مستەفا، لە ھەندێ تاکتیکی ستراتیژی بۆ یەکێتی سەیر دەکرێ، ئایا ئەی چی لە بێدەنگی کۆسرەت رەسوڵ؟ راستە ئەنجومەنێک لە کەسانی بە ئەزموونی یەکێتی لە دەستە، بەڵام ئایا لە حاڵەتی بڕیارە سەختەکان پێگەی خۆی بێلایەن دەگرێ و قبوڵی دەبێ محەلی ئەویش ھەروا بمێنێتەوە یان پشتی جەمسەرێک دەگرێ؟ ئەمانە ئەم پرسیارانەن کە یەکێتی دەگەڕێنێتەوە بەردەم ھەمان دۆخی جارانی، ئەگەر بڕیاری کۆنگرەی یەکێتی ئیلتیزامی بووبێ بۆ ئەوەی یەکێتی بتوانێ بە گوێرەی یاسایی ئەحزاب رێگەپێدراوی بەشداری ھەڵبژاردنەکانی عێراق بێت، ئەوا کێشە نێوخۆییەکانی یەکێتی بۆ بەشداری لە ھەڵبژاردن پێویستی بە حەسمکردنێکی پێشوەختە ھەیە کە ئەمە زۆر لە سازدانی کۆنگرە سەخترە. ئەوەی لە ئاماژەکانی ھاوسەرۆکی یەکێتی لاھور شێخ جەنگی دەخوێنرێتەوە رەنگە ھەنگاوەکان بۆ ئەوە بچن خۆی بە سەرۆکی لیستی داھاتووی یەکێتی بە رەوا ببینێ، یانیش بڕیاردەری دەستنیشانکردنی سەرۆک لیست خۆی بێت، چونکە سەختە ئەو دەرفەتە لە دەستبدات کە ئێستا دەیەوێ یەکێتی لە ھەنگاوەکانی خۆیدا تەعریف وەرگرێ، بەڵام لە پاڵ ئەمەدا سەختییەکی دیکە بۆ یەکێتی دێتە پێش چونکە لە دانبەخۆداگرتن و ئاماژەی بێدەنگی سەرۆک کۆماری عێراق د.بەرھەم ساڵح پێشوەختە دەخوێنرێتەوە وەک ئەگەرێک پێدەچێ کە بە لیستێکی جوودا لە یەکێتی بچێتە نێو ھەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقەوە کە ئەمەش بۆ یەکێتی ئاسان نابێ، چونکە بەرھەم ساڵح نەکرایە سکرتێری گشتی یەکێتی و، ئەویش لەم پرسەدا بەکاتی بێدەنگی ھەڵبژارد، بەڵام رەنگە دەرفەتی ھەڵبژاردنی داھاتوو لە دەست نەدات کە ئەمیش وەک روانگەی فکری یەکێتی پێویستی بە لیستێکی نوێ و دواتریش حزبێکی سیاسی نوێ ھەبێ لەسەر ئەو پرۆگرامەی کە ھەیەتی و چەند ساڵیشە لە عێراقدا ئەزموونەکەی تاقیدەکاتەوە، بۆ ماڵی تاڵەبانیش وەک بافڵ تاڵەبانی و قوباد تاڵەبانی لە ئێستادا لەبەردەم ئەرکێکی سەختر دەبن، چونکە ئەگەر د.بەرھەم ساڵح لیستێکی نوێ دروست بکات، لەو لاتریش لاھور شێخ جەنگی ببێتە سەرۆک لیست یان بڕیار لەدەستی لیستی یەکێتی، ئەی ئەمان لە کوێی بڕیار بەدەستی نێو جەماوەری یەکێتی دەبن. ھەندێ ئاماژەی وا ھەن کە رەنگە یەکێتی خۆی سیاسەتی دابەشکردنی میحوەری جەمسەرەکان پەیڕەو بکات، بەڵام ئەگەر دیقەت بدرێ لە کاتی جیابوونەوەی گۆڕان لە یەکێتی، لەم سیاسەتەدا ئەوەی زیانی سیاسی کرد یەکێتی بوو، خۆیشی لە واقیعدا محەلی بافڵ تاڵەبانی وەک ھاوسەرۆک و قوباد تاڵەبانی وەک تەنفیزکاری ھێزی یەکێتی لە قودراتی حکومی، مانەوەیان لە سێبەردا قورسە لە ھەیکەلی یەکێتیدابن و لە بڕیاری سیاسی بەسەر پێگەی یەکێتی بێدەسەڵات بن، ئەمە بۆ لاھور شێخ جەنگیش ھەمان شتە، بەڵام بۆ د.بەرھەم رەنگە دەرفەتێکی نوێ بێت کە لە ئێستای عێراقدا بتوانێ روئیا و پەیامی خۆی لە لیستێکی نوێدا جێگیر بکات.

سەرهەد شێخە   لێرەدا دەمانەوێ هەڵبژاردنی پێشوەخت بناسێنین ؟ ئاستەنگەکانی بەردەمی بخەینەڕوو؟ ئایە لەو کاتەی دیاریکراوە ئەنجام دەدرێت؟ مەبەستمان لە هەڵبژاردنی پێشوەخت ئەو هەڵبژاردنەیە کە بەر لە وادەی ئاسایی خۆی ئەنجام دەدرێت کاتێک کە بارودۆخی سیاسی دەگاتە بن بەست و حکومەت شکست دەهێنێت لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا لایەنەکان وەک دەرچەیەک بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان پەنا بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت دەبەن. دیارە بارودۆخی عێراق لە مانگەکانی کۆتایی ساڵی 2019 کۆمەڵێک ناڕەزای و خۆپێشاندانی بەخۆیەوە بینی لەبەرئەنجامی کۆمەڵێک هۆکار کە دیارترینیان بێکاری و هەژاری و کەمی خزمەتگوزاری و زاڵبوونی هەیمەنەی هێزە چەکدارەکان و دەست تێوەردانی دەرەکی، وایان لە خەڵک کرد بۆ ماوەی چەند مانگێک لە شەقامەکانەوە داوای گۆرینی سیستەمی سیاسی بکەن. لەئەنجامدا لە ژێر گوشاری نارەزای شەقام و بەشێک لەلایانە سیاسیەکان پەرلەمانی عێراق بڕیاری گۆرینی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان و یاسای هەڵبژاردنی دا وەک ئامادەکارییەک بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە، دوای دەست بەکاربوونی سەرۆک وەزیرانی نوێ و تێپەڕبوونی چەند مانگێک لە تەمەنی کابینەکەی (مستەفا کازمی) بڕیاریدا کە هەڵبژاردنی پێشوەخت لەبەرواری( 6-6-2021) ئەنجام بدڕێت.  ئەمە لە کاتێکدایە کە چەندین ئاستەنگ لە بەردەم هەڵبژاردنی پێشوەخت هەن کە گرنگترینیان لەم چەند خاڵەی خوارەوە کورت دەکەمەوە: 1- گرفتی دەستووری یاسایی: لە هیچ مادەیەکی دەستووری باسی هەڵبژاردنی پێشوەختە نەکراووە تەنیا باس لە هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان کراوە، وە یاسایی هەڵبژاردن تەواونەکراوە بە تایبەت دوو خاڵی جەوهەری لە یاساکەدا یەک لایی نەبۆتەوە ئەوانیش بازنەکانی هەڵبژاردنن ئایە هەر پاڕێزگایەک یەک بازنەی هەڵبژاردن بێت یان دابەزێتە ئاستی قەزا خاڵێکی تر دەنگدەر دەنگ بە لیست بدا یان بە کەس (فرد) واتە حزب لیستی بمێنێت یان دەنگدان بکرێتە فردی  جگە لە دیاری نەکردنی کوتلەی گەورە لە پەرلەماندا کە ئەمەش گرفتێکی ترە لە یاساکەدا. 2- گرفتی  دادگای فیدراڵی: کە ئەم دادگایە بەهۆی خانەنشین بوونی یەک ئەندامەوە کارەکانی پەکی کەوتووە کە بەرپرسە لە قەبووڵکردن و پەسەندکردنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن. 3- گرفتی تەکنیکی: لەڕووی تەکنیکیەوە هەڵبژاردن کۆمەڵێک ڕێو شوێنی پێویستە کە خۆی ئەبینێتەوە لە ڕاهێنانی کادری  و فەرمان کۆمیسۆن کە ئەو ستافەی ئێستا ئەزموونیان کەمەو ناتوانین بڵێین سەربەخۆن، جگە لە تەواو نەبوونی پڕۆسەی بایۆمەتی تایبەت بە دەنگدەران کە نزیکەی (14ملیۆن) دەنگدەر بایۆمەتریان نەکردووە، وە ئەم پڕۆسەیە پێویستی بە بودجە هەیە بۆ ڕاپەڕاندنی کارەکانی کە تا ئێستا بودجەی بۆ تەرخان نەکراوە. 4- گرفتی تەندروستی ئەمنی: بارودۆخی عێراق لەڕووی تەندروستی لە ئاستێکی باش دانیە بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڕۆناوە ڕووبەڕووی کێشەی تەندروستی زۆر بۆتەوە کە تا ئێستا ئاسۆیەک نیە بۆ زاڵبوون بەسەر ئەم گرفتەدا، جگە لە کێشەی ئەمنی کە داعش خەریکە سەرهەڵدەداتەوە وە ملیشیاکانی حەشد هەیمەنەی زۆریان بەسەر دامودەزگاکانی میریەوە هەیە. 5- گرفتی کۆتایی دەست تێوەردانی دەرەکییە کە بڕیاری کۆتایی لەسەر پرسە چارەنوسازەکان دەدات نەک عێراقیەکان خۆیان، ئەمەش هێندەی تر گرفتی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت دروست کردووە بەتایبەت ململانێی ئێران و ئەمریکا دوو ئەجندای جیاوازیان بۆ بەڕێوەبردنی عێراق هەیە. هەموو ئەو گرفتانەی لەسەرەوە خرانەڕوو ئەوەمان پێ دەڵێن کە زەمینەی لەبار و گونجاو لە ئارادا نیە بۆ هاوڵاتیانی عێراقی بەبێ ترس و دڵە ڕاوکی به ئازادانە بەشداری هەڵبژاردن بکەن بۆیە لە ئێستاوە دەتوانین پێشبینی ئەوە بکەین کە ئەم هەڵبژاردنە وەک هەڵبژاردنەکانی تر پاک و بێگەرد نابێت ناکێت ئومێدی زۆری لەسەر هەڵبچنین، بەڵام لە هەموو حاڵەتەکاندا هەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن باشترە لە ئەنجام نەدانی هەرچەندە ڕوونیش نیە کە ئایە لەوکاتەی دیاری کراوە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە دەکرێت یان  پێش یان دوا دەخرێت وەک هەندێ لە کوتلە سیاسیەکان داوا دەکەن. * ماستەر لە جوگرافیایی هەڵبژاردن 2020-8-7 قەڵادزێ

خه‌ڵات عومه‌ر   چی بكه‌ین كه‌ ئێمه‌ تاك وته‌نهاین ،ئه‌فسانه‌و وحیكایه‌ت وئایۆلۆژیانیه‌ خۆمانی پێ ته‌فره‌ بده‌ین ؟ چی بكه‌ین كه‌ فریادڕه‌س نیه‌و پاڵه‌وان نیه‌ ده‌ست بداته‌ باڵمان وپه‌یامبه‌ر نیه‌و ،كتێبی ئاینی نیه‌ به‌هانامانه‌وه‌ بێت ؟ چی بكه‌ین كه‌ ده‌ركه‌وت ئێمه‌ وه‌ك مرۆڤ لاوازو ده‌ سته‌پاچه‌ین . تاك وته‌نهاین وهیچ موقه‌ده‌سێك نیه‌ له‌نه‌هامه‌تی ڕزگارمان بكات ؟! به‌درێژایی چه‌ند سه‌ده‌یه‌ك ،ئاین ، پاشان ئایدۆلۆجیا ودواتریش لیبرالیزم وفاشیه‌تی ئه‌قڵانیزم. ئێمه‌ی خستبووه‌ سه‌رئه‌و خه‌یاڵه‌ی كه‌ هێزێكی شاردراوه‌ هه‌یه‌ له‌ لێقه‌ومان دا فریامان ده‌كه‌وێت . له‌ نوێگه‌ریشدا سیستمێكی ئابوری وه‌ها ڕێكخرابوو كه‌ تۆله‌ پیریتا ده‌سته‌ پاچه‌نابیت . ئه‌گه‌ر تاك وته‌نها بوویت وخێزانت نه‌بوو ، مناڵ پشتیان تێكردیت ، پاشه‌كه‌وته‌كه‌ت ده‌بێته‌ پشت وپه‌نات وپێویستت به‌كه‌س نابێت ! ده‌رده‌ كۆرۆنا به‌تایبه‌ت ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ی هه‌ڵوه‌وشانده‌وه‌ و))میتافیزیكا)) بووبه‌په‌ند ! سه‌لماندی ئه‌م سیستمه‌ سه‌رمایه‌داریه‌ كه‌ پێت وایه‌ ئاینده‌ی زامن كردووی ،درۆزنترینه‌و فرۆشتویتی ! جاران تۆده‌چویته‌ لای حه‌كیمێك یان پیاوچاكێك .جاران به‌پزیشكیان ده‌وت حه‌كیم ،له‌به‌رئه‌وه‌ی حه‌كیم چاره‌ سه‌ری ده‌رونی بیماروئه‌قڵی لاوازوی ده‌كرد ،چونكه‌ حیكمه‌ت بریتی بوو له‌ زانست وماریفه‌ت وئاكاروت تێگه‌یشتنی ڕه‌وشتی مرۆیی به‌رزو بڵند. له‌ شارستانی تردا ،له‌ قۆناغی مێژوویی پێشووتردا وابوو . ئه‌و بێ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌یزانی بۆئه‌وه‌ی ده‌ردوویه‌كت له‌كۆڵ بكاته‌وه‌ ده‌ی كرد . هێندێك جار به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ كاری پێكردووه‌ وكه‌ڵه‌ كه‌ بوونی ئه‌زموون وماریفه‌تی چه‌ند ساڵه‌ بووه‌ به‌ هاناته‌وه‌ ده‌هات و ، هێندێك جاریش نه‌ی ده‌پێكاو فه‌وتت ده‌كردو، ده‌بوویته‌ قوربانی نه‌زانینی مرۆڤایه‌تی ! ئێستا چۆنه‌ ؟ به‌ده‌ردوو ونه‌خۆشیه‌وه‌ ده‌چیته‌ لای پزیشك . بابای پزیشك برغویه‌كی بچوكه‌ له‌ماشێنێكی گه‌وره‌دا. من گومانم له‌ ئاكاری ئه‌و نیه‌ وخانه‌ گومان نیم به‌ڵام ، كرێی ئۆفیسه‌كه‌ی ،.به‌نزینی ئۆتۆمبێله‌كه‌ی . خه‌رجی ڕۆژانه‌ی ماڵ ومنداڵ وفشاری كۆمپانیای داووده‌رمان وتاقیگه‌و خه‌سته‌خانه‌ بازرگانیه‌كان ، ئاكار كلك و گوێ ده‌كه‌ن ، تۆرێكی ترسناكی په‌یوه‌ندی بازاڕمرۆڤی والێكردوه‌ ، وازله‌حیكمه‌ت بێنێت وببَت به‌ شتێكی تر! جاران وپێشتر حه‌كیم به‌شێك نه‌بوو له‌سیستمی بازاڕ، ئه‌گه‌رچی له‌ پزیشكێكی زانا كه‌متریش بزانێت ، به‌ڵام پزیشك به‌شێكه‌ له‌سیستمی بازاڕا ،ئه‌گه‌ر سه‌د هێنده‌ی حه‌كیمیش بزانێت ! كه‌له‌چه‌توونی هه‌رزه‌كاریم دا ساڵی دووسێ جار ده‌ست وقاچم له‌ جێ ده‌چوو. دایكم ده‌یبردم بۆلای مامه‌ ((خه‌لیفه‌)) ی حه‌كیم وده‌ستی ده‌گرتمه‌وه‌.،به‌ په‌ڕۆی خام وزه‌ردێنه‌ی هێلكه‌ ده‌ستی ده‌پێچا م و چاك ده‌بوومه‌وه‌ . ئه‌گه‌ر سه‌قه‌تیشی بكردمایه‌ ،ده‌بوو ئێستا كه‌ ئاگام له‌دنیایه‌ ،له‌ ((خه‌لیفه‌)) ببورم ،چونكه‌ ئه‌و هه‌رئه‌وه‌نده‌ی لێ ده‌زانی وبێ به‌رامبه‌رئه‌م كاره‌ی ده‌كرد . بۆخوای ده‌كرد، بۆشه‌یتانی ده‌كرد گرنگ نیه‌ . گرنگ ئه‌وه‌یه‌ هه‌رچی ده‌زانی بێ به‌رامبه‌ر پێشكه‌شی ده‌كرد . ئێستا كه‌ به‌و په‌ڕی هۆشیاریه‌وه‌ ده‌چمه‌ لای پزیشك خانه‌ گومان نیم له‌ ئاكاری ، به‌ ڵام گومانم له‌كۆی سیستمه‌كه‌ هه‌یه‌ كه‌ ئه‌وی گیرۆده‌كردووه‌ ! مرۆڤ ناتوانێت هه‌موو جارببێته‌ قاره‌مان .بائه‌م باره‌ گرانه‌ نه‌خه‌ینه‌ ئه‌ستۆی مرۆڤێك كه‌خۆی گیرۆده‌ی هه‌زار ده‌ردوو دووه‌ ! هه‌موو ڕاستیه‌كی گه‌وره‌ له‌ته‌نگانه‌و لێقه‌وماندا ده‌رده‌كه‌وێت .دنیا سه‌راپای دووچاری ته‌نگانه‌و لێقه‌ومان بووه‌. ڤایرۆسێكی بچوكی وه‌ك كۆرۆنا ، په‌رده‌ی له‌ ڕوی شتی گه‌وره‌ هه‌ڵماڵی ! بیهێنه‌ به‌رچاوت تۆهاوڵاتیه‌كی كوردنیت كه‌ هێشتا په‌تی میهره‌بانی له‌نێوان تۆو خزم ونزیكه‌كانتا نه‌پچڕاوه‌ . تۆ له‌ ((واشنتن دیسی)) ده‌ژیت وهاووڵاتیه‌كی ئه‌مریكاییت . به‌درێژایی ته‌مه‌نت فه‌رمانه‌به‌رێكی چست وچالاك بوویت وهه‌موو ئه‌ركه‌كه‌كانت جێ به‌جێ كردووه‌ . قه‌رزاری بانك نیت وڕێنمایه‌ ئابوریه‌كانت نه‌به‌زاندووه‌. پیرو ئوفتاده‌ بوویت و دنیاش تووشی ده‌ردی كۆرۆنا بووه‌ . له‌ له‌نده‌نیت وئینگلیزی چاوسه‌وزو قژزه‌ردبوویت و ئێستا ته‌واو پیربوویت وگرێی هه‌شتایه‌می ته‌مه‌ن به‌سه‌رده‌به‌یت ، به‌ڵام پێویستت به‌وه‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی بچیته‌ سه‌رئاوده‌سێك ،كه‌سێك رۆِژانه‌ ده‌ستت بگرێت و پشتیوانت بكات و ئه‌ژنۆی له‌رزۆكت ڕابگرێت . له‌درزی ده‌رگاوه‌ چاوه‌ڕوانی ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ڕۆژانه‌ بێت و هاوكاریت بكات . ئه‌وكه‌سه‌ی هه‌مووڕۆژێك دێت ، ئه‌مڕۆنایه‌ت . رۆژی دواتر نایه‌ت، رۆژی سێه‌م وچواره‌م وپێنجه‌م نایه‌ت و،نایه‌ت وتۆش له‌ناو پیسایی خۆتا گه‌وزاوی. له‌ڕاستی دا تۆ دووچاری كۆرۆنا نه‌بوویت ، سیستمه‌كه‌ دووچاری بووه‌ ، تۆی هاووڵاتی بێ غه‌لوغه‌ش كۆرۆنا وڤایرۆس نات كوژێت ، سیستم ده‌تكوژێت ! له‌ناودڵی ئۆروپا وئه‌مریكای لیبرالدا مرۆڤ بوون به‌ژماره‌ . ژماره‌ی پڕوپوچ وبێ نرخ . سه‌یری تیڤی وته‌ له‌فۆنه‌ زیره‌كه‌كه‌ت ده‌كه‌یت ،كه‌ گه‌وج وگێل وته‌مبه‌ڵی كردویت، چیت پێ ده‌ڵێت ؟ ئه‌مڕۆسه‌دان هه‌زارمردن ، بۆچی مردن ؟ ئه‌وه‌ی به‌ دێڕێك له‌ژوره‌كانی هه‌واڵسازی دا ده‌ی هۆننه‌وه‌ وسه‌باره‌ت مه‌رگی ده‌یان وسه‌دان هه‌زاره‌ ،گشتگیریه‌كی گه‌وره‌یه‌ وردی بكه‌یته‌وه‌ هه‌ریه‌كه‌ی ئازاروژانی به‌قه‌د كێوێكه‌ . باوكێك ده‌مرێت و چه‌ند منداڵێك نائومێد ده‌بن . دایكێك سه‌رده‌نێته‌وه‌ ومنداڵ بێ دایك ده‌بن . جوان ده‌مرێت ،عیشق ده‌فه‌وتێت و، پیرده‌مرێت وچرای حیكمه‌ت ده‌كوژێته‌وه‌ ! مرۆڤ ده‌مرێت ، ومه‌رگیش حیكمه‌تی خۆی هه‌یه‌ ، به‌ڵام كاتێك كه‌ مرۆڤ وه‌كو میروله‌و قالۆنچه‌ ده‌پلیشێته‌وه‌و مه‌رگی هیچ به‌هایه‌كی نامێنێت ، ده‌بێت گفتوگۆ فه‌لسه‌فیه‌كانی بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆزۆرسه‌ره‌تا و ، پرسیاره‌كانی خۆی به‌جۆرێكی تربهۆنێته‌وه‌ كه‌ بۆچی مه‌رگی مێروله‌و قالۆنچه‌ هیچ نرخ و به‌هایان نیه‌ ؟! مه‌ڕ سه‌رده‌بڕن. مریشك ده‌خۆن .ماسی ده‌برژێنن و، ته‌یروتواڵ ده‌كه‌نه‌ قه‌فه‌زه‌وه‌و ورگی پێ زل ده‌كه‌ن ، نازانیت كی كێ ده‌خوات ؟! ناشزانیت ئه‌گه‌ر كێ كێ نه‌خوات ،چی ڕوده‌دات ؟ بۆنمونه‌ به‌راز ده‌تره‌كێن . مرۆڤ به‌راز نه‌خوات، ڕه‌نگه‌ به‌راز مرۆڤ بخوات ! كۆتر به‌وجوانیه‌ی خۆیه‌وه‌ لێ بگه‌ڕێیت به‌ هه‌وای خۆیان زاوزێ بكه‌ن و مرۆڤ نه‌یان خوات ، دانه‌وێڵه‌ له‌سه‌رگۆی زه‌وی ناهێڵن ومرۆڤ ته‌فروتونا ده‌كه‌ن ! له‌ڕاستی دا سروشت پێویستی به‌ده‌ ستكاریكردن نیه‌ ، ئێمه‌ پێویستمان به‌ ده‌ستكاریكردن وبه‌خۆداچوونه‌وه‌ هه‌یه‌! پێمان وابوو هه‌مووشت ده‌زانین وگه‌یشتووین به‌ هه‌مووشت . ده‌ركه‌وت نه‌هیچ ده‌زانین ونه‌ ده‌ستیشمان پێكردووه‌ ! ئه‌فسانه‌كان ،بیروباوه‌ڕه‌كان ،ئاین وته‌نانه‌ت زانسته‌ ئایدۆلۆجیه‌كان ،ئێمه‌یان كردووه‌ به‌دوژمنی یه‌كتر . زانست وكاره‌سات و هه‌ڵه‌كانمان ، له‌نێویشیاندا ده‌رده‌ كۆرۆنا به‌ڵگه‌ی به‌رزی ئاشتبوونه‌وه‌ی ئێمه‌ خۆمانین له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ! چی بكه‌ین ؟ ڕێگایه‌كی سه‌خت ودژواره‌ ! ته‌له‌فۆنه‌ زیركه‌كان فیرَی ته‌مبه‌ڵی مان ده‌كه‌ن و ده‌ڵێن : هه‌مووشت ئاسان وباشه‌ وهه‌موودۆست ویارین . ئه‌وان درۆده‌كه‌ن ئێمه‌ دۆست ویارنین به‌وشێوازه‌ گریمانه‌ییه‌ی ، ئه‌وان ده‌یخوازن . ئێمه‌ دۆست ویارده‌بین كاتێك هه‌ست به‌یه‌كتری ده‌كه‌ین و كاتێك یه‌كتریمان خۆش ده‌وێت وكاتێك ئاماده‌ده‌بین كۆمه‌ك به‌یه‌ك بكه‌ین و ده‌ردودوی یه‌كتر چاره‌سه‌ربكه‌ین ! ((ماویه‌تی))

هەندرێن شێخ راغب عەرەب كێشەیەكی هەیە، لەسەرەتاوە تێ ناگات، هەتا كۆتایی، ئەوكاتیش زۆر درەنگە، لەكۆتاییدا لەشتەكان تێدەگات، سەرەتا بەهەموو هێزی خۆتەوە لە بناگوێی هاوار بكە تێ ناگات.  ئەوكاتەی توركیا پەلاماری عەفرینیدا، پەیج‌و لاپەڕەی ئەنتەرنێتی دەوڵەتە عەرەبیەكان پڕبون لە ستایش‌و حەماسەتی پشتگیری ئەردۆغان‌و سوپاكەی، جەژنیان گرتبوو بەهۆی لەناوبردنی كورد. چەندە هاواریان كرد ئەمە نەخشەیەكی ناسیۆنالیستی‌و رەگەزپەرستی توركە لەبەرگی ئیخواندا، خزمەت نیە بە ئیسلام‌و ئاشتی ناوچەكە، تكایە عەرەب گوێ بگرە. ئەوان زیاتر حەماسەتیان دەگرت. بەس پڕۆژەی (گاپ) بەسە بۆ ئەوەی هەرچی عەرەبە دژی توركیا بێت، چونكە ئەم پڕۆژەیە روباری دیجلەو فورات دەگرێتەوەو عەرەب لەبێ ئاویدا دەخنكێت..لێرەدا بە ژمارەو داتا رونی دەكەینەوە:  رۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌و تایبەت دەوڵەتە عەرەبیەكان، وشكترین‌و بێ ئاوترین ناوچەی جیهانن، گەشەی دانیشتوانی ئەم ناوچەیە لەهەموو جیهان زیاترە كە 3% ساڵانە،"ڕووباری فوڕات بەگشت لقەكانیەوە حەوزێكی گەورەی دروست كردووە كە 000،444 كیلۆمەتری چوارگۆشە داگیردەكات. لەم ڕووبەرە گەورەیەدا بەنزیكەیی نیوەی دەكەوێتە خاكی عێراقەوە كە دەكاتە ٤٦٪ و ڕێژەی ٣٣٪ لەناو خاكی توركیایە وئەوەش كە دەمێنێتەوە كە دەكاتە 19٪ دەكەوێتە خاكی سوریا. بەهەمان شێوەش ڕووباری دیجلە لەگەڵ هەموو لقەكانیەوە ڕووبەری ٣٨٧،٦٠٠ كیلۆمەتری چوارگۆشەی ئاودار كردووە، بەجۆرێك كە سێیەكی حەوزی ڕووبارەكە واتا 75٪ دەكەوێتە خاكی عێراقەوە و ڕێژەی ١٥٪ دەكەوێتە توركیا، و ڕێژەی ٠،٣ دەكەوێتە سوریا.لەم ژمارانەوە ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كە بەشی هەرە زۆری ئاوی هەردوو ڕووبارەكە و حەوزی نێوان دوو ڕووبارەكە دەكەوێتە خاكی عێراقەوە. نزیكەی نیوەی ڕووبەری ئاوی ڕووباری دیجلە و سێیەكی ڕووبەری ئاوی ڕووباری فوڕات لە ناو خاكی عێراقدایە". توركیا ئەم ئاوە لە عەرەب دەگرێتەوەو پێنج پارێزگای ناوەڕاست‌و باشوری عێراق كە دەكاتە شەش ملیۆن كەس بەتەواوی بێ ئاو دەبن‌و دەبێت چۆڵ بكرێن، بەپێی زانیاریەكانی نەتەوەیەكگرتوەكان بەهۆی سیاسەتەكانی توركیاوە شەش ملیۆن هاوڵاتی عەرەبی عێراق دەبێت ئاوارە بن‌و كۆچ بكەن. زۆنگاو‌و هۆرەكان وشك دەبن‌و شارو كشتوكاڵ‌و ئاوەدانی لەپێنج پارێزگای عێراق نامێنێت، كەچی عەرەب دژی كوردەو هەلهەلە بۆ هاتنی سوپای توركیا لێ دەدات.  پرۆژەی گاپ ناوێكی توركیە، بیرۆكەی پرۆژەكە بۆ هەفتاكانی سەدەی پێشوو دەگەرێتەوە كە رووبەری پرۆژەكە نزیكەی لە (10%) رووبەری گشتی توركیا پێك دەهێنێت ، تێچوونی پرۆژەكە لە نێوان (6% بۆ 9%) بوودجەی گشتی توركیایە. پرۆژەی گاپ جگە لەوەی گەورەترین پرۆژەی ئاوی توركیایە و یەكێكشە لەپرۆژە گەورەكانی جیهان( بە چوارەم گەورەترین بەنداوی جیهان ئەژماردەكرێت) ، پڕۆژەی (GAP) پێكدێت لە ٢٢ بەنداوی گەورە و ١٩ وێستگەی هایدرۆلیكی و ٢ تونێلی ئاودێری. 13 پرۆژەی سەرەكیی كە حەوتیان لەسەر رووباری (فورات) و شەشیان لە رووباری (دیجلەوە)،  پرۆژەی گاپ هەردوو رووبارەكە دەكاتە یەك و بە كۆكەرەوەی ئاوی فورات و دیجلە دادەنرێت، بەشێوەیەك لە (80%) پشت بە ئاووی رووباری فورات و لە (20%) پشت بە ئاوی رووباری دیجلە دەبەستێت. پرۆژەكە دەبێتە هۆی سرینەوەی (340 ) شار و شاروچكە و گوندشین وە دەست بەسەراگرتنی (200) شوێنەواری مێژووی كوردی. توركیا شەڕێكی ستراتیژی گەورە بەئاو دەكات، سەرەتای نەودەكانی سەدەی رابردوو، نەجمەدین ئەربەكان گوتی: ئێمە وا دەكەین لە داهاتوودا یەك بەرمیل ئاو بە یەك بەرمیل نەوت بە دەوڵەتانی عەرەب بفرۆشین. بەڵام بڕوا ناكەم هێشتا مێشكی عەرەب ئەم قسەیەیان بیستبێت؟.  ئێستا توركیا لە سوریا، عێراق، لیبیا، سۆمال، سودان، یەمەن، قەتەر، چەندین ناوچەی دیكە لەبەرنامەی دان، بنكەی سەربازی‌و هێزی خۆی بەربڵاوكردۆتەوە، كە لەداهاتودا عەرەب دەكاتە پاشكۆی خۆی. بۆیە گرنگە بپرسین ئایا عەرەب مێشكی كەی تێدەگات پڕۆژەكە زۆر مەترسیدارە بۆ كیانی عەرەبی؟  كە چارەسەری زۆر باش هەیە، ئەگەر عەرەب بتوانێت كاریان لەسەریان بكات: یەك: پێویستە لە عێراق عەرەب كێشەی كەركوك‌و دارایی‌و بودجەو نەوت و وزە لەگەڵ كورد چارەسەر بكات.كوردیش هەرێمی كوردستان رێك بخاتەوەو شەفافیەت‌و نەزاهەتی داهات و خەرجیەكان وەك خۆی جێبەحێ بكات. ئەوە بزانێت نەمانی موچەو جوڵەی بازاڕو بژێوی خەڵك خەونی سیاسی كورد لەبار دەبات.   وە پێكەوە بلۆك بەندی توند دروست بكەن.. هەرچەندە ئەم قسەیەی خۆم پێچەوانەی زۆربەی نوسینەكانی دیكەمە لەسەر عێراق، بەڵام بەشكم عەرەب هەستی كردبێت‌و كوردیش ئەوە بزانێت هەرێمی كوردستان بەم جۆرە ئیدامە نادرێت؟.  دوو: پێویستە دەوڵەتانی عەرەب، توركیا لەسوریا دەربكەن، بەتایبەت لە عەفرین‌و ئیدلەب، قۆناغەكە وا دەخوازێت، مەبەست خزمەت كردنی بەشار ئەسەد‌و كورد نیە، قۆناغی ئەمنی قەومی وا دەخوازێت. سێ: گرنگە لە لیبیا هەیمەنە‌و بونی توركا كۆتایی پێ بهێنن، ئەمەش پڕۆژەی گەمارۆدانی عەرەب لەلایەن توركیاوە كۆتایی پێ دێنێت. چوار: پشتیوانی ئۆپۆزسیۆنی توركی‌و كوردی ناوخۆی توركیا بكەن لەهەڵبژاردنی داهاتوو، لەروی ماددی‌و مەعنەوی. پێنج: لە ئەنجومەنی ئاسایش‌و نەتەوەیەكگرتوەكان، بیست‌و دوو نوێنەریان هەیە، دنیایەك دەوڵەتیان هەیە، دەتوانن دبلۆماسیانە كاری جدی بكەن.  شەش: پشتیوانی كورد بكەن لە سوریا‌و عێراق‌و شان بەشانی بوەستن. چونكە كورد دەتوانێت لەسنورەكانەوە گەمارۆی ستراتیژی توركیا رابگرێت، ئەمەش دەرفەتێكی باشە بۆ ئەمنی قەومی عەرەبی.  بۆ داتاو ئامارەكان سودم لەم سەرچاوانە وەرگرتوە:  سەرچاوە: 1- ئاسایشی ئاو لە عێراق و هەرێمی كوردستان و لێكەوتەكانی، قارەمان موحەمەد حەسەن 2-ئاسایشی ئاو لە هەرێمی كوردستان و كاریگەری وڵاتانی دراوسێ ( پڕۆژەی گاپ بەنمونە، د.یونس عەلی ناوەندی كوردستان بۆ توێژینەوە لەململانێ و قەیرانەكان  

   ساڵح ژاژڵەیی لەو كاتەوە كە گەلی كورد وێڵە  بە دوای سەربەخۆییدا  ، هەر لەو كاتەشەوە كوردخۆی ڕێگرە  لەبەردەم  بەدەستهێنانی  سەربەخۆییدا . ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ سەردەمی بابانەكان و  شێخ مەحمودی نەمر و كۆماری مهاباد ، ئەو ڕاستیانەمان بۆ دەردەكەوێت . ئەگەر ئەو ڕابوردوە  تاڵانە لە یادەوەری ئێمەدا نەبوبن ، بە دڵنیاییەوە  ڕوداوەكانی شۆڕشی ئایلولی 1961 تا ئێستا لە یادەوەری زوربەماندا هەر زیندوەو وەكو ئەوە وایە دوێنێ ڕویان دابێت .  دەست پێكردنی شۆڕشی ئایلول لە ساڵی 1961 ودروستبونی دوو بەرەكی لەناو شۆڕشدا لەساڵی 1964 و لەدایكبونی  بەرەی  جەلالی و مەلایی . ئاشبەتاڵی  ساڵی 1975 لەسەردەستی مەلا مستەفا . دەستپێكردنەوەی شۆڕشی نوێ‌  لە ساڵی 1976 بە ڕأیەرایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان. جیابونەی  بەشیك لە سەركردەو ئەندامانی یەكێتی نیشتمانی و دروست كردنی حیزبی سۆسیالیست و  ئەنجامدانی  كارەساتی  هەكاری لە لایەن  قیادەی موەقەتە .  ئاشتبونەوەی حیزبەكان و پێك هێنانی  بەرەی كوردستانی دوای ئەنفالەكان . ڕاپەڕینە مەزنەكەی گەلی كورد  لەسەاڵی 1991 و ڕاماڵێنی  دەسەڵاتی حیزبی بەعس . هەڵبژاردنی پەڕلەمانی كوردستان  وپێكهێنانی  حكومەتی هەرێمی كوردستان لە سەاڵی 1992 دا.  ڕوداوەكانی  31 ئابی ساڵی 1996 و دروستبونی دوو ئیدارەیی لە نێوان پارتی و یەكێتێدا .  دوو بارە ئاشتبونەوەی  یەكێتی و پارتی و پێك هێنانی  حكومەتی یەكگرتوو .  ئەمانە چەندین ویسگەی خەباتی گەلەكەمانن.  دوای ڕوخانی دەسەڵاتی حیزبی بەعس و پێكهێنانی حكومەتی عێراقی نوێ  و بەشداری گەلی كورد  لە حكومەتی  بەغداو وەرگرتنی چەندین پۆستی باڵا لە دام و دەزگاكانی حكومەتی ناوەندا ، ویسگەیەكی تری  خەباتی گەلەكەمانە .  گێڕانەوەی  ناوچە كێشە لەسەرەكان  بۆ ژێر دەسەڵاتی كورد خۆی و  دواجار  لە دەستدانی كەركوكو ئەو ناوچانە جارێكی تر بە هۆی ڕیفراندۆمە شكست خواردوەكەی  مەسعود بارزانییەوە . بڕیار دان  لە دەرهێنانی نەوت و فرۆشتنی و سەربەخۆیی كردنی ئابوری هەرێمی كوردستان و  دواجار ئیفلاسبونی هەرێمی كوردستان  لە بواری داراییداو گەرانەوە بۆ ماڵی باوان بۆ بەغدا ، ویسگەیەكی تری خەباتی گەلەكەمانە .  ئەنفال كردنی كوردانی ئێزدی لە 3 ئابی 2014 و كۆنتڕۆڵ كردنەوەی شاری كەركوك و ناوچە  دابڕێنراوەكان  لە لایەن حكومەتی نەوەندەوە ، ویسگەیەكی تری ئەوڕوداوانەیە كە بەسەر كورد هاتوە . ئەگەر  بەچاوی ڕەخنەگرێكی بێلایەنەوە هەڵسەنگاندنی ورد  بۆ هەموو ئەو ڕوداوانە بكەین ، دەگەینە ئەو ئەنجامەی  هۆكاری سەرەكی  زوربەی ئەو كارەساتانەی لەو ماوەیدا بەسەر میللەتەكەمان  هاتون ، بەرپرسەباڵاكانی كورد بە تایبەتی سەرانی بنەماڵەی بازانی و تاڵەبانی  لێیان بەرپرسیارن.  لەبەر ئەوەی زۆرینەی  هۆكاری كێشەكان لە ناكۆكی و ململانێی ئەودوو بنەماڵەیەدا سەرچاوە دەگرن .  ئەوكێشەو ململانێیەی لە نێوان  مەلا مستەفاو مامجەلال دروست بوو دوای مردنی مەلا مستەفاش ناكۆكیەكان  بە هەمان شێوەی پێشو لە نێوان نەوەكاندا درێژەی هەیەو وەكو میرات بۆیان ماوەتەوەو بەردەوامن لە سەریان .    بۆ چەواشە كردن و خەڵەتاندنی هاوڵاتیان ناكۆكیەكانی نێوانیان   بە جۆرێك وێنا دەكرد كە لەسەر شێوازی سیاسەتكردن و ئیدارەكردنی شۆڕەشە بەشێوەیەكی سەردەمیانە و یەكتریان تۆمەتبار دەكرد بە كۆنەپەرست و خائین وپیاوی بێگانە .  بەڵام دواجار دەركەوت هەموو ناكۆكیەكان و ئەو هەموو  نەهامەتیەی بەسەر گەلی كوردیان هێنا لە  پێناوی دەسەڵات و تاڵانكردنی سامانی نیشتمانی بوو ،  نەك  بەرژەوەندی گەلی كورد . چونكە ئەو كاتەی ئەوپاساوانە نا بەجێیانەیاندەهێنایەوە ، هیچیان لەبەر دەست نەبوو بیدزن و  تاڵانی بكەن . بەڵام دوای ئەوە ی دەستیان گەیشتە پارە ، هەموو ڕاستیەكان بۆ هاولاِتیان  ئاشكرا بوو.  پێش ئەوەی بچمە وردەكاری  باسەكەوە دەمەوێت قسەیەكی ( ئارلۆند ویڵسن ) تان وەبییر دێنمەوە  كە1919 وتویەتی : كوردەكان هەرگیز ناتوانن لە ژێر سایەی یەك سەركردەدا كۆببنەوەو یەك بگرن . سەیركەن  چۆن ئەوپیاوە  پێش 100ساڵ گەلی كوردی ناسیوە . پەندێكی پێشینان هەیە كە دەڵێت : تا خوا كێو نەبینێت بەفری تێناكات . دیارە شانمان ئەوە هەڵدەگرێت .    بەڕاستی مایەی نیگەرانییە لە جەنگی دووەمی جیهانەوە كورد خەبات دەكات بۆ سەربەخۆیی .  دەوڵەتی عوسمانی ڕوخاو ئەو ئەو هەموو دەوڵەتە تازانە دروستبون ، بەڵام كورد تا ئێستا خاوەنی دەوڵەت نییە، لەگەڵ ئەوەی بە ژمارە زۆر لەومیللەتانە  زیاتر بوە كە بونە خاوەنی دەوڵەت .  لە ماوەی 29 ساڵی حوكمڕانی پارتی و یەكێتی لە هەرێمی كوردستان بەردەوام شەڕی ناوخۆو ئاژاوەو یەكتر كوشتن بەردەوام بوەو تۆوی دوو بەرەكی و یەكتر بوخزاندن لەناو كۆمەڵگەی كوردی دا گەشەی كردوەو بە گیانی تۆڵەكردنەوەوە مامەلەی یەكتریان كردوە . هاولاِتیان هەمیشە لەدڵە ڕاوكێدا ژیاون و دوعایان كردوە ئەم دوو بنەماڵەیە شەڕنەكەن و  خوێنی نەوەكانیان بە فێرۆ نەڕوات .  سەركردەكانی كورد  سەمانی ئەم وڵاتە بەتاڵان دەبەن و بە پاساوی ئەوەی  خەباتیان كردوە . واتە خەباتەكەیان  بە میللەت  دەفرۆشنەوە .  بۆیە تاڵانكردنی سامانی نیشتمانی لای ئەوان  نەك عەیبەیە بەڵكو قەرزەو لە میللەتی وەردەگرنەوە . وەكو ئەوەی  میللەت خەوتبێ و  هەر ئەوان شەڕیان كردبێت .   لەو بارەیەوە  نیلسۆن مەندێلا دەڵێت ( بێ ڕەوشترین سەركردەكانی دنیا ئەوانەنەن ، كە خەبات و ماندوبونیان بە گەلەكەیان دەفرۆشنەوە . سەركردەكانی كورد لەپێناوی مانەوەو بەرژەوەندی خۆیاندا ئامادەن  نیشتمان هەڕاج بكەن  . سەیركەن هیتلەر لەو بارەوە چی دەڵێت ( خوێرێترین  مرۆڤ گەلێك كە لە ژیانمدا  ناسیومن ئەوانە بون كە لە داگیركردنی وڵاتەكەیاندا یارمەتییان داوم ، لە كاتێكدا من دوژمنیان بون .  با بزانبن  هێنانی سوپای سەدام بۆ سەر هەولێر لە 31 ئابی 1996 و هێنانی سوپای توركیا بۆ ناوخاكی كوردستان و  هێنانی پاسداری ئێرانی بۆ سەر حیزبی دیموكرات  لە شارۆچكەی كۆیە و ڕێكەوتن لە گەڵ داعش و  ئەنفال كردنی كوردانی ئێزدی  ، لە كوێی قسەكەی هیتلەردا جێگەی دەبێتەوە؟؟؟. ئەگەر ئەم سەركردانەی كورد بەڕاستی لەپێناوی میللەتەكەیاندا تێ بكۆشن و خەبات بكەن ، دەبێ پێش هەموو شتێك خۆیان لەناو خۆیاندا تەبابن و یەكتر قبوڵ بكەن و  ڕێزەكانی ناو میللەت یەك بخەن ، ئەوە باشترین ڕێگایە بۆ ڕزگار بون . بەڵام ئەوەتەی ئێمە چاومان كردۆتەوە لە دەڵە ڕاوكێیی شەڕی ئەم سەركردە خۆپەرستانەدا  دەژێن . باشە  تاكەی بێرێك لە لە خۆیان ناكەنەو  پەندێك لە هەموو ئەو ڕوداوانە وەرناگرن  كە سەركردەكانی پێش خۆیان ئەنجامیان داوەو ماڵی كوردیان وێران كردوە. چەندین ساڵە سەركردەكانی كورد بەناوی نیشتمان پەروەری ، خۆیان كردۆتە فریشتەو فریاد ڕەس و لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیان و بنەماڵەو نزیكەكانی خۆیاندا ، خوێنی هاوڵاتیانی كورد بە ناحەق  دەڕێژن و  شەڕی براكوژی لە نێو هاولاِتیاندا دروست دەكەن و دەیانكەنە دوژمنی یەكتری  .  خۆشیان كەی ویستیان  و  بەرژەوەندییان  وا پێویستی كرد تەبابن ، بێ سێو دوو  دەست دەخەنە ناو دەستی  یەك و دەڵێی نەبایان دیوەو نەبۆران .   بیر بكەنەوە  لەسایەی بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانیدا  چەند كورد كوژراون ؟؟. بەڵام دواجار  مامجەلال دەڵێت : من  هەڵەم كرد لە مەلا مستەفا هەڵگەڕامەوە . ئەی كێ‌ بەرپرسیارە لە خوێنی شەهیدەكان ؟؟  ئێستاش كوڕانی مامجەل دەچنە خزمەت مەسعود بارزانی و دەڵێن : كاك مەسعود پیاویكی زۆر گەورەیە .ئەو بۆ كورد زۆر پێویستە . دەبێ ڕێزی بگیرێت . جەناب ئەوە باوكتان بوو  كە بە درێژایی چەندین ساڵ  بنەماڵەی بارزانی وەكو خائین وێنا دەكرد  ، نەك ئێمە .   ئەوە باوكتان بو وای لە ئێمە كرد ڕقمان لە   ئەوان بێت .  سەیرە ئێستا ئێوە دۆستن و ئێمەش دوژمن ؟؟.  بە هەمان شێوەش نەوشیروان مستەفا بەقەدەر قورسایی  خۆیی و كوڕەكانی مەقالاتی ئاگرینی لەسەر بنەماڵەی بارزانی نوسیوەو وەكو دیو و درنج وێنای دەكردن . دوای نەمانی خۆی  ئێستا كوڕەكانی لەخزمەتی بەنەماڵەی بارزانێدان .  كەواتە سەركردەكانی كورد بازرگانی شەڕبون و میللەتیش گەمژە.  لەدوای ئەوەی هەرێمی كوردستان ، شانسێكی بۆ هاتە پیشەوەو جۆرێك لە سەربەخۆیی بۆ فەراهەم بوو ، لە بری ئەوەی ئەم بەناو سەركردە بازرگانانە ئەم هەلە  بقۆزنەوەو پلانێك وپڕۆژەیەك بۆ هەرێمی كوردستان داڕێژن  و ئاواتی چەندین ساڵەی ئەم گەلە بهێننە دی، ئەوەتا بە چاوی خۆتان دەبینن ئایندەی ئەم میللەتەیان وێران كرد. لە كاتێكدا  هەرێمی كوردستان گەشەیەكی زۆرباشی كرد و بوو بە جێگەی گرینگی وڵاتان و  لە زۆر ڕوەوە وەكو دەوڵەت  مامەلەی لەگەڵ دەكرا ، بەڵام سەرانی هەردوو بنەماڵە لەپێناوی بەرژەوەندی  تەسكی بنەماڵەیی و  حیزبیدا  هەموو شتێكیان وێران كردوو لەناویان برد . ئەوەتا بەجارێك ئیفلاسیان بە هەرێم كردوو خەڵكیان توشی هەژاری كرد . قەوارەی هەرێمی كوردستان  لەبەر دەم مەترسی نەماندایە . هەرچی ناوچە دابڕێنراوەكانەو كاتی خۆی لە ژێر دەستی كورد خۆیدابوە ، بەهۆی ڕیفراندۆمە شكست خواردوەكەی مسعود بارزانییەوە لە دەستماندا . ئاخر چۆن ئەمانە لە ڕویان دێت و شەرم ناكەن خۆیان وەكو سەركردەی  ئەم میللەتە ناوزەد بكەن  .  لە ماوەی  29 ساڵی حوكمڕانییدا نەتوانن  سوپایەكی یەكگرتوی نیشتمانی پێك بهێنن . ئاسایش و پۆلیس و دەزگای زانیاری و پاراستن یەك بخەن وبیانكەنە هێزی نیشتمانی. تا ئێستا  ئەم هێزە چەكدارانە مێلیشیای حیزبین و  زۆر جاریش وەكو نەیار مامەلەی یەكتری دەكەن .  تا ئیستا چەندین پێشمەرگەوكادیری یەكێتی لە دەڤەری هەولێر بە بەهانەی جۆراو جۆر  گێراون و ئەشكەنجە دراون ، یان شەهید كراون .  لە ماوەی 29ساڵی حوكمڕانێدا  پارتی ڕێگای نەداوە دەستورێكی هەمیشەیی  بۆ ئەم هەرێمە دانرێت ، لە كاتێكدا هەمومان دەزانین دەستوور دایكی هەموو یاساكانە .  كە دەستوور نەبوو یاسایەكی باشیش نابێت . كە یاساش نەبوو ، وڵات وێران دەبێت  .هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی دەبێ ئەم دەستورە بە ویستی پارتی بێت ، چونكە پارتی پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم بە میراتی هەتا هەتایەی  خۆی دەزانێت . لە لایەكی تریشەوە  دەڵێن لە ترسی توركیایە  چونكە توركیا پێی ناخۆشە هەرێمی كوردستان  دەستوری خۆی  هەبێت .   ئەوەی ئێستا لە هەرێمی كوردستان ڕودەدات لە نێوان یەكێتی وپارتیدا  ڕێك وەكو سەردەمی بابانەكان وایە و ئەمیان  ڕوی لە شامەو ئەوی تریان لە شیراز .هەڕاج كردنی نیشتمان بەلای ئەمانەوە  لە ئاو خواردنەوە ئاسانترە . سەیری ئەم چەند مونەیە بكەن و ڕاستییەكانتان بۆ دەردەكەوێت .  لە كاتی پڕۆسەی ئازداد كردنی عێراقدا ، ئەو عەرەبانەی مال َو موڵكی كوردانی جلەولایان داگیر كردبوو لە ترسان ڕایان دەكرد ، مامجەلال  پارێزگاری لێكردن و لە شوێنی خۆیان مانەوە . دوایی هەمویان بونە داعش و كوردیان دەكوشت . مامجەلال 8 ساڵ سەرۆكی كۆمار بوو تەنها ئەوەی بۆ كورد كرد ،كاتێك سەردانی كەركۆی كرد ، بڕیاریدا پۆستە ئیداریەكان  وەكو یەك سی و دوو بە سی و دوو لە نێوان  كورد و توركمان و عەرەبدا بەش بكەن .باشە چەندین ساڵە كورد لەسەرچی شەڕدەكات ؟؟. مامجەلال  بە چ حەقیك  نیشتمان هەڕاج دەكات؟؟. تاریق ڕەمەزان كە بە تەیارەكەی كێمیایی بەسەر كوردستاندا دەكرد ، لە بەندیخانە ئازاد كردوو ڕەوانەی دەرەوەی كرد . هەموو ئەمانە تەنها لە پێناوی ئەوەی پێی بڵێن پیاوی چاك و پێی ڕازیبن كە سەرۆكی كۆمار بێـت . مەسعود بازانیش  تا نەوتی كەركوكی بە تاڵان دەبرد  ئەوە دڵی كوردستان بوو . دوایی ئیمزای كرد بۆ عەبادی كە دوای شەڕی داعش لە كەركوك بكشێتەوە  لە بەرامبەر وەرگرتنی  400 ملیۆن دۆلار .  دوایی بۆ شاردنەوەی ئەوە  ریفراندۆمی كرد و هەموو كەركوك و ناوچەكانی تریشی لەدەستدا . كاتێك داعش  هێرشی كردە سەر شەنگال ، شەڕیان نەكردو هێزەكانیان كشاندەوەو ئەو كارەساتەی لێكەوتەوە . پارتی پێشتر ڕێكەوتنی لەگەڵ داعش كردبوو . ئێستاش توركیا نیوەی بادینانی داگیر كردوەو بە وشەیەكیش باسی ناكەن . هەموو سامانی ژێر زەوی ئەم نیشتمانەیان  هەڕاج كردوە . ئایا هەموو ئەمانە ناچنە بابی هەڕاچ كردن و هەرزان فرۆش نیشتمانەوە ؟؟؟. لە نوسێنێكی تریشمدا باسی ئەمانەم كردبوو : كاتی خۆی مامجەلال و مەسعود بارزانی  لە بری ئەوەی داوای گەڕانەوەی كەرك و ناوچە دابڕێنراوەكان بكەن  بۆ سەر خاكی كوردستان داوای پارەیان لەپۆڵ بریمەر  كردبوو . ئەویش بڕی یەك ملیار و نیو دۆلار كە لە پارەی فرۆشتنی  نەوت بەرامبەر بە خۆراك مابوو ، تەسلیی بارزانی و تاڵەبانی كردبوو . لەو كاتەوە كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان فرۆشراون و ئەوەی دەگوتری  تەنها بۆ موزایەدەو فریودان و خۆڵ كردنە چاوی خەڵكەو هیچی  تر . مامجەلا و مەسعود بارزانی  بڕی 4 ملیار دۆلاری  شیرینی گرێبەستە نەوتیەكانیان  بۆخۆیان برد . ئەگەر ئەم پارانە لە بە هێزكردنی  ژێرخانی ئابوری هەرێمدا خەرج بكرانایە ، لە سێكتەری كارەبا ، ڕێگاوبان وشتوكاڵ و پیشەسازی بچوكدا ، ئێستا  هەرێمی كوردستان لە زۆر بواردا لەسەر قاچی خۆی دەوەستا و هاوڵاتیان توشی ئەم نەهامەتی و فەقیری و هەژاریە نەدەبون و ناچاریش نەدەبوین  تەسلێم بە یەغدا ببینەوە.  لەئێستادا نەوەكانیشیان لەسەر هەمان ڕێچكەی باوانیان خەرێكی تاڵانی داهاتی نەوت و پارەی گومرگ و باجەكانی ناوخۆن وهەرچی بازرگانی و كاسبیش هەیە قۆرخیان كردوە بۆخۆیان . ئەگەر مامجەلال و بنەماڵەی بارزانی  لە نێوخۆیاندا كۆك بونایەو كێشەیان دروست نەكردبایە لەسەر دەسەڵات و بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان ، كارەساتی  جیابونەوەی 1964 ڕوی نەدەدا ، كارەساتی هەكاری ڕوی نەدەدا ، شەڕی ناوخۆی 1996 ڕوی نەدەدا  ، كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكانمان  دەگەڕاندەوە بۆسەر هەرێمی كوردستان .  حوكمڕانییەكی تەندروستمان دەكرد . سامانی وڵات بە تاڵان نەدەبرا , لە ڕقی یەكتری ناچار نەدەبون  پەلكێشی دوژمن بكەن بۆ ناوهەرێمی كوردستان . لەساڵی 1964 تا ئێستا دەكاتە 56 ساڵ بەردەوام شەڕو ئاژاوەو ماڵ وێرانی بەرۆكی كوردانی گرتوە لە سایەی سەری دوژمنایەتی دوو بنەماڵەوە لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا . بەڕاستی ئەوە بێویژدانی و  غەدرێكی گەورەیە لەم گەلە دەكرێ . نە ویژدان ونەدین و نەیاساو نە عورفی كۆمەڵایەتی ڕێگا بەوە نادات گەلێك ببێتە قوربانی بەرژەوەندی دوو بنەماڵە .  ماوەتەوە ئەوەی بڵێم : زۆر جار لێرەو لەوێ‌ گوێبیستی شوێن كەوتانی بارزانی و تاڵەبانی دەبین كە دەڵێن تا ماوین لەسەر ڕێبازە پیرۆزەكەی ئەوان بەردەوام دەبین .ئەمیان دەڵێت : خوێنم سەوزە . ئەویان دەڵێت : خوێنم زەردە . دەی یاخوا هەردوك بەرەتان ئەم شانازیەتان پیرۆزبێت و هێوادارم ئەم خوێنە سەوز و زەردە  لە بری پلازما ببێتە شیفای ئەوانەی توشی كۆڕۆنا دەبن .بەڵام توخا یەك پرسیار ئەگەر وەڵامم بدەنەوە  :  ئەوەی كە تاڵەبانی و بارزانی كردویانەو بەسەر كوردیان هێناوەو  ئەوەتا نەوەكانیشیان لەسەر هەمان ڕێبازن ،  شایانی  شانازی پێوە كردنە ، یان نەفرەت لێكردن ؟؟. پێم ناَڵێن جیاوازی  ئەوەی بابانەكان لە ناو خۆیاندا كردیان و ئیمارەتەكەیان بەدەستی خۆیان لەناو برد، جیاوازی چییە لەوەی بارزانی و تاڵەبانی  لەناو خۆیاندا كردیان و ئەوەشی بەسەر كوردیان هێنا؟؟. باشە ئەم ڕێبازەی ئەوان لەسەری ڕویشتون چی بۆ گەلەكەمان و وڵاتەكەمان بەدەست هێناوە  تا شانازی پێوەبكەن و لەسەری بەردەوام بن ؟؟. بەڕاستی ئەمە نیشانەی پرسیاری دەوێت و ئەوەش خەمێكی گەورەیەو ئەگەر میللەتی ئێمە هوشیاربونایە ، سەركردەی ئاواشمان نەدەبون  .  جان جاك  ڕۆسۆ دەڵێت : هەر میللەتێك بە بێ مەرج وەكو مییللەتی كورد بە نمونە خۆی بخاتە دەستی  هەر دەسەڵاتێك ، لە بەرامبەردا هیچ وەرناگرێت .  كەواتە كەس چاوەڕوانی موچە نەكات چۆنكە پێشوەخت  بڕیارتان داوە كۆیلەبن .     

مەریوان وریا قانع   لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا زیاد لە ٤٤ ھەزار لوبنانی کەمپینێکی ئۆن لاینیان لە سۆشیال میدیادا ئیمزاکردوە و تیایدا داوای ئەوە دەکەن فەرەنسا بگەڕێتەوە و وڵاتەکەیان سەرلەنوێ داگیريانبکاتەوە. کەمپینەکە ئەم ناونیشانەی ھەیە: ”لوبنان بۆ ماوەی دە ساڵ بخرێتە ژێر ئینتیدابی فەرەنساوە“. ئەم کەمپینە دوای سەردانەکەی دوێنێی ماکرۆنی سەرۆکی فەرەنسا بۆ لوبنان بڵاوبوتەوە. ئەوانەی لە پشتی کەمپینەکەوەن باس لەوە دەکەن کە لوبنانیەکان ڕێگاچارەی ریفۆرم و دەسکاریکردنی سیستمە سیاسیی و ئابوورییە حوکمڕانییەکەیان لەبەردەمدا نەماوە و ئەوان دەرەقەتی ھێزە بنەماڵە حوکمڕانەکان و میلیشیاکانیان و دەوڵەتە ئیقلیمییەکانی پشتی ئەو بنەماڵە و میلیشیایانە نایەن. ڕادەی نائومێدبوون لە دەسکاریکردن و سەرلەنوێ داڕشتنەوەی دۆخەکە وایکردوە ئەو ژمارە زۆرەی خەڵک پەنا بۆ سەرۆکی فەرەنسا ببەن و داوای لێبکەن فەرەنسا بگەڕێتەوە و وڵاتەکەیان داگیربکاتەوە. ئەو سیستمە حوکمڕانییەی لە لوبناندا دروستکراوە سیستمێکی تائیفیی میلیشیایی داخراوە کە سەرجەمی دەسەڵاتەکانی ئەو وڵاتەی لە دەستی کۆمەڵێک خێزان و بنەماڵەی سیاسیی و دینیدا کۆکردۆتەوە و شتێک لەو وڵاتەدا نەماوە لۆژیکی تائیفیەت بەشینەکردبێت. گەندەڵیی و دزیی و جەردەییەکی سیستماتیک، باڵاەستیی ڕەھای مەحسوبیەت و دابەشکردنی پۆست و پلە سیاسیی و ئابوریی و بیرۆکراسییەکانی وڵاتەکە لە ڕێگای مەحسوبیەتەوە، بەربڵاوی دیاردەی میلیشیا و بوونی چەکدار و سوپای خێزانیی و تائیفیی تایبەت، ئامادەگی خەستی ھێزە ئیقلیمییەکان لەو وڵاتەدا و لە دەستدانی تەواوەتی سەروەری وەک دەرەنجامی تەڕاتێنکردنی ھێزە ئیقلیمیەکان لەناویدا، بەرفروانی دیاردەی بێئیشیی و نەبوونی خزمەرگوزارییە سەرەتاییەکان، بڵاوبوونەوەی ھەژارییەکی گەورە و بەناو بەشێکی گەورەی دانیشتواندا، ئاکارەکانی ئەو سیستمەیە کە دروستکراوە. لە ھەموو ئەمانەش ترسناکتر بێئەنجامیی و بێکاریگەربوونی سەرجەمی ئەو ناڕەزاییدەربڕین و خۆپیشاندانانەیە کە لوبنانییەکان بە درێژایی ئەم چەند ساڵەی دوایی پەنایان بۆبردوە بۆ گۆڕین و دەسکاریکردنی ئەو دۆخە. ئەوانەی کەمپینەکەیان ئیمزاکردوە بە ھەمووان پێیانوایە دەسەڵاتدارانی لوبنان بەھەموو جیھانیانا نیشانداوە کە ناتوانن وڵاتەکە بەڕێوەببەن و لوبنانیان لە لێواری مردن و وێرانبوونی تەواوەتی نزیککردۆتەوە. پەنابردن بۆ فەرەنسا، بۆ ھێزێک کە بەرپرسی ژمارە یەکە لە دروستبوونی نەخشەی سیاسیی ناوچەکە بەگشتیی و چۆنیەتی دروستکردنی لوبنان وەک وڵاتێک لەسەر بنەمای تائیفیەت، بەتایبەتیی، ھێما بۆ ئەو دۆخی نائومێدبوونە سەرتاسەرییە دەکات کە ئیمزاکەرانی ئەو کەمپینە تێیکەوتون. دۆخی ئەم چالاکەوانانە لە دخۆی ئەو کەسانە دەچێت کە خەریکە لە دەریادا نووقمدەبن و پەنا بۆ پوشێک دەبەن خۆیانی پێبگرنەوە. خۆزگەخواستن بە داگیرکەران بۆ ڕزگاربوون ھێمایەکی گەورەیە بۆ تاریکیی دۆخی ئێستا و داخرانی ئەگەرەکانی گۆڕانی ئەو ئێستایە. حوکمڕانانی ئەم ناوچەیە بە ڕادەیەک نابەرپرسیار و تاوانبار و موجریمن، خەڵکی ناوچەکە ھەمووشتێکی لەوان پێ باشتربێت. دۆخی عێراق بە گشتیی و دۆخی ھەرێمی کوردستان بەتایبەتی لە دۆخی لوبنان باشتر نییە. دەسەڵاتدارانی عێراق و دەسەڵاتدارانی کوردستان لە ھەمان مەعدەنی بۆگەنی ئەوانەی لوبنان دروستکراون و سیستمی حوکمڕانییەکەشیان لەھەمان قوڕ و لیتە و پۆخڵەوات دروستکراوە. ئەوەی لەمڕۆدا جارنەجار ھەم لە ھەرێم و ھەم لە عێراقدا گوێمان لێدەبێت کە خەڵک تەمەنای گەڕاندنەوەی سەدام حوسەین دەکەن، ھەمان لۆژیکی نائومێدبوون و وەڕسبوونی لەم دەسەڵاتدارانەی لەپشتەوەیە. ھەمان ڕەشبینیی بەرامبەر بە چاکسازییکردن و دەسکاریکردنی سیستمە حوکمڕانییە خێڵەکیی و بنەماڵەیەی و خێزانی و تائیفیی و سوڵتانییەکە، خواستەکانی خەڵک دادەڕێژێت. ئەگەر لوبنانییەکان ماکرۆنیان ھەبێت پەنای بۆببەن، ئەوا عێراقییەکان، بە کوردیشەوە، تەنھا وێنەکانی سەدام حوسەینیان ھەیە تەماناکانی خۆیانی پیاھەڵواسن. ئەو دۆخەی ئەمڕۆکە لە ناوچەکەدا باڵادەستە لەو دۆخە دەچێت کە شاعیری یۆنانی بەناوبانگ کۆستەنتین کاڤافی لە شیعری ”لە چاوەڕوانی بەربەریەکاندا“ باسیدەکات. لەو شیعرەدا کاڤافی باس لە شارێک دەکات کە لە ناوەوەی خۆیدا تەواو بۆگەن و بێمانا و بێھیوا و بێئومێد بووە، دانیشتوانەکەی بۆ ڕزگاربوون لەو دۆخە تەمەنا و چاوەڕێی ھاتنی بەربەرییەکان دەکەن. ئەوان ھاتنی بەربەرییەکان وەک ھاتنی ڕزگارکەرێک دەبینن و مامەڵەدەکەن. پێدەچێت میلەت و کۆمەڵگا جیاوازەکانی ئەم ناوچەیە، ھەریەکە و بەجۆرێک چاوەڕوانی بەربەرییە ڕزگارکەرەکانی خۆیان بکەن.

سابیر سه‌ندیكا - ئەمریکا ‎ئەو پرسیارە ی  ھەموومان بەدوایدا دەگەڕێین جینۆساید کردنی کوردانی یەزیدی، لەسەر دەستی تێرۆریستانی داعش، لە کوردستانی عێراق، شەنگال و جینۆساید کردنی کوردانی یەزیدی، چۆن کەوت؟ بۆچی کوردانی یەزیدی، ئەو دەڤەرە تووشی ئەو مەرگەساتە کرانەوە؟ کێ بەرپرسە؟ چی گوزەرا؟ بۆچی وایان بەسەر ھێندرا؟ لەپێناو چی بوو؟ ئەمە پرسیاری ھەموو مرۆڤ دۆستێکە چ لەنێو خۆ و چ لە دەرەوە کە شەنگال و کوردانی یەزیدی، بۆچی وای بەسەر ھێندرا؟ جینۆساید کردنی کوردانی یەزیدی، لەسەر دەستی تێرۆریستانی داعش، لە کوردستانی عێراق، زامێکی بەسۆیە بەجەستەی نیشتمانەکەمانەوەیە، نەک ساڵانە لەم کاتەدا، بەڵکو رۆژانە دەکولێتەوە و هەرگیز ئەو دیمن وئازارەی ساڵی ۲٠۱٤ ی براکانمان کوردانی یەزیدی لە یاد ناکەین ‫جینۆساید چییە، بۆچی پرۆسەیەکی وا گەورە تا ئێستا نەتوانراوە بکرێتە پاڵپشتێکی گەورە بۆ کێشەی کورد وەک نەتەوەیەک، ‬مەبەستی لە زاراوەی ”جینۆساید” چییە؟ بەتەواوی مەبەستی پێناسەی پەیماننامەی نەتەوە .   ‏‎‫جینۆسایدی كورد له‌ عێراقدا وشه‌ی جینۆساید، كه‌ به‌ مانای‌ پاكتاوی ڕه‌گه‌زی دێت، له‌ بنه‌ڕه‌تدا له‌ دوو وشه‌ پێكهاتووه‌:‬ وشه‌ی جینۆساید، كه‌ به‌ مانای‌ پاكتاوی ڕه‌گه‌زی دێت، له‌ بنه‌ڕه‌تدا له‌ دوو وشه‌ پێكهاتووه‌: وشه‌یه‌كی گریكی، كه‌ واتای ڕه‌گه‌ز یاخود بنه‌چه‌ ده‌گه‌یه‌نێت و وشه‌یه‌كی لاتینی كه‌ واتای كوشتن یاخود فه‌وتاندن   جۆره‌كانی جینۆساید *جینۆسایدی فیزیكی 
ئه‌م شێوازه‌ له‌ جینۆساید ساده‌ترین و ئاشكراترین جۆره‌كانی جینۆساید شێوازه‌كانی له‌ناوبردنیش زۆر و جۆراوجۆرن وه‌ك: له‌سێداره‌دان، گولله‌بارانكردن، به‌كۆمه‌ڵ كوشتن،  *جینۆسایدی بایۆلۆژی:
ئه‌نجامده‌رانی ئه‌م جۆره‌ ته‌گه‌ره‌ ده‌خه‌نه‌ به‌رده‌م ڕێگای گه‌شه‌كردن و زیادبوونی نه‌ته‌وه‌یه‌ك یاخود كۆمه‌ڵه‌ خه‌ڵكێك له‌ ڕێگه‌ی نه‌زۆككردن و له‌باربردنی كۆرپه‌له‌ یاخود خه‌ساندنی پیاوان، یاخود له‌ ڕێگای دابڕینی پیاوان له‌ ژنان، دورخستنه‌وه‌ی ئه‌ندامانی خێزان له‌ یه‌كتری بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر، كه‌ ئامانج لێی فه‌وتاندنی وه‌چه‌ی داهاتووی ئه‌و نه‌ته‌وه‌ یاخود كۆمه‌ڵه‌یه. *جینۆسایدی كولتووری ـ نه‌ته‌وه‌یی:
مه‌به‌ست له‌م جۆره‌ جینۆسایده‌ قه‌ده‌غه‌كردنی زمان و ڕۆشنبیریی و شێواندنی مێژووه‌ له ‌ڕێگه‌ی له‌ناوبردنی تایبه‌تمه‌ندی نه‌ته‌وایه‌تی و نه‌هێشتنی یه‌كێتی هاوبه‌شی نێوان خه‌ڵك.  کاتی خۆی سەردەمی ڕژیمی لەناو چوی سەدام حسێن له‌ عێراقدا به‌شێوازێكی به‌رفراوان ئه‌م جۆره‌ جینۆسایده‌ په‌یڕه‌و ده‌كرا، له‌وانه‌: سه‌پاندنی زمانی عه‌ره‌بی، گۆڕینی پڕۆگرامه‌كانی خوێندن، گۆڕینی ناوی شار و گوند و ناوچه‌كانی كوردستان…هتد.  *جینۆسایدی ئابووری:  
ئه‌مه‌ ده‌كرێت پێی بوترێت وێرانكاری ئابووری، واته‌ وێرانكردنی سامان و سرووشت و به‌روبوومی ناوچه‌كان، تاڵانكردن و فه‌رهوودكردنی ماڵ و سامانی خه‌ڵكی. هه‌روه‌ها گه‌مارۆی ئابووری به‌مه‌به‌ستی برسیكردنی خه‌ڵك. ئه‌مانه‌ هه‌موویان ده‌بنه‌ هۆی فه‌وتاندنێكی له‌سه‌رخۆی مرۆڤ، جگه‌له‌وه‌ی ڕێژه‌ی مردن به‌هۆی نه‌بوونی خۆراكی پێویست و داو و ده‌رمان و زیادبوونی نه‌خۆشییه‌وه‌ زیاد ده‌كات، ده‌بێته‌هۆی كۆچپێكردنێكی به‌رده‌وامیش، كه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی چۆڵكردنی جێگه‌ی دێرین و ڕه‌سه‌نی خه‌ڵكه‌كه‌یه‌. ئه‌ویش زۆرجار ده‌بێته‌ هۆی په‌رته‌وازه‌كردن و له‌ده‌ستدانی دابونه‌ریتی كۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌وتاندنی كولتووری نه‌ته‌وه‌یی. پێویستە لەسەر هەموومان بەتایبەت هەردوو حکومەتی هەولێر  و بەغدا، ئاسەوارەکانی وەحشی گەرایی داعش لە شەنگال وناوچەکانی تر بسڕینەوە وژیانێکی ئاسایی دابین بکرێت وناوچەکانیان بنیاتبنرێتەوە. تێ بکۆشن و هەموو هەوڵێکیش بدەین بۆ بەجینۆساید ناساندنی کۆمەڵکوژی خوشک وبرا یەزیدییەکانمان لە کۆمەڵگەی  نێودەوڵەتی. کارەساتی شنگال زامێکی قولە لەجەستەی گەلی کورد هەرگیز سارێژ نابێتەوە ، مرۆقایەتی لەئاست ئەم کارساتە شەرمەزارە . بەلام دوای شەش سال لەم کارەساتە چی ڕویدا ؟ برینەکان تا ئێستاش خوێنیان لێدەتکێ  هەموو ئەو بەرپرسە سەربازی و سیاسیانەی  کوردستانی عێراق بەرگریان لە شنگال نەکرد خەلات کران و  چەک و سەیارەو پلەو پایەی بالایان پێدرا .بەداخەوە لیپرسینەوەش لەکەسیش نەکرا کە بۆچی   کوردانی یەزیدی براکوردەکانمان لە شنگال بەم دەردەبران؟!

بێریڤان محەمەد تەقینەوەکەی بەیروتی پایتەختی لوبنان کە هەندێک وەک هێرۆشیما ناوی دەبەن، تەقینەوەی ماددەی کیمیاوی پەیوەندیدار بە کەشتیەکی ژاپۆن، یان کۆگای حزبوڵا و و پەیوەندی بە تیرۆر و دادگایی تایبەت بە دۆسیەی ڕەفیق حەریریەوە هەبێت یا هەرچی تر، ڕاچڵەکانێکی دیکە بوو بۆ رۆژهەڵاتی نەوەراست و جیهان، راستی ئەو بارودۆخەمان بەبیردێنێتەوە کە لوبنان و رۆژهەڵاتی ناوەراستی تێدایە. بەیروتی بوکی ڕۆژهەڵاتی ناوین و پایتەختی جیهانی کتێب، ئێستا بەرپرسەکانی لە پاش تەقینەوەکە بە شاری وێرانە و کارەسات ناوی دەبەن، پێشتر سروشت و هونەر و ڕۆشنبیری و هتد... کردبویە جێی سەرنجی ناوچەکە و جیهان. بەیروت لە لایەکی سوریا و لە لایەکی تریشی فەلەستین و ئیسرائیل رویەکیشی دەریای ناوەراست دەویان داوە، ١٥ ساڵ لەناو شەڕی چەکداری ناوخۆیی پێکهاتە ڕەسەنەکانیدا ژیاوە، ببووە مەیدانی شەڕی هەژمونخوازانەی وڵاتانی ناوچەکە و جیهان بەتایبەت ئێران وئیسرائیل، لەو ڕێیەوە پێکەوە ژنای ئیسلام لەگەڵ مەسیحی و شیعە لەگەڵ سونە و ئەوان لەگەڵ دروزی زەحمەت کرابوو. بەیروت لەڕووی جوغرافیەوە بەسەر چەند دەسەڵاتێکی هەرێمیدا دابەشکراوە، هەر دەسەڵاتێکیشیان گرێدراون بە دەوڵەتێکەوە، بازگەی نێوان گەرەکە، شیعەنشین، سونەنشین، مەسیحینشین و دروزی نشین و دیمەنی هێزەچەکدارەکان ئەو مانایە دەدەن کە هەرچەندە شەڕی چەکداری راگیراوە و حکومەتی هاوبەشی نێوان پێکهاتەکان هاوشێوەی عێراق ئاواکراوە و هەر پێکهاتە و نیمچە هەرێمێکی لەژێردەستە، بەڵام تیرۆر و دەستێوەردانی دەوڵەتان و ململانێ نادیموکراتیەکان رێگای لە پێکەوە ژیان و ئارامی گرتوە. جیاواز لە تەقینەوەکەی چواری ئابى  بەیروت، لوبنان لە قەیرانێکی سەختی ئابوریدا دەژی کەلەبەر ئیفلاس بووندایە، هەرچەندە ئەو وڵاتە خاوەن دەیان سەرچاوەی مەزنی داهاتە، بەڵام کۆمەڵگا لە دۆخێکی سەختی ئابوریدا دەژین، خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکانی ئەم دواییە لە دژی گەندەڵی و نادادی و سەختی ژیان و نائارامی گەیشتبووە لوتکە. وڵات بەشێوەیەک لە گەندەڵیدا نوقوم بووە کە بووەتە بەهەشتی مافیا و گروپە چەکدارەکان و ناوەندی پارەی ڕەش و ترانزێتی نایاسایی، بەو شەش ملیار دۆلارەی پارەی دزراوی نەوتی هەرێمی کوردستان و پڕۆژە زەبەلاحەکانی بەرپرسانی هەرێم و عێراقیش لەو وڵاتەدا. تەقینەوەی بەیروت پێمان دەڵێت لەسایەی زهنیەتی شەڕخوازانەی دەوڵەت نەتەوە قەوارە پارێزەکانی ناوچەکە و دەستوەردانی دەوڵەکانی مۆدێرینتەی کەپیتاڵیسی نمونەی نیولیبراڵیزمی ئەمەریکی و کۆڵۆنیالی ئەوروپا تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەراست کەوتووەتە مەترسی شەڕ و ماڵوێرانی، هەر جێیەک بۆنی باروت و چەک و خوێنی لێدێت، مرۆڤایەتی کەوتووەتە بەر هەڕەشە، شەڕ و کێشەکانی لوبنان دابڕاو نیە لە شەڕەکانی، فەڵەستین – ئیسرائیل، سوریا، لیبیا، یەمەن، ئێران، عێراق و تورکیا و ئەو مملانێیانەیی بەرۆکی وڵاتانی دیکەی ناوچەکەی گرتوەتەوە بە کوردستانەوە. هەرەشەی داگیرکاری و تیرۆر و پێکدادانی تایفی و برسێتی ئەو ژیانە هاوبەشەیە کە سەرجەم کۆمەڵگە و گەلانی ناوچەکەی روبەروو کراوەتەوە، تەقینەوەی ٤ی تەموزی ئەمساڵ و هەزاران قوربانیەکەی، ئەنجامی زهنیەتی ئاماژە بۆکراوە کە هەر رۆژ لە مەترسی دوبارە بونەوەدایە. دورستبوونی دەوڵەت نەتەوەکانی ناوچەکە لەسەدەی بیستەمدا شەڕ و ماڵوێرانی و کۆمەڵکوژی و برسێتی گەلانی لەگەڵ خۆیدا هێنا، لەم سەدەیەشدا گەر تێکۆشانێکی مەزنی دیموکراتی و ئازادی وەک ئەوەی ئێستا لە رۆژئاوای کوردستان بناغەی داناوە پێش نەخرێت، نەکریتە ئەڵتەرناتیڤی گەلانی ناوچەکە بەرامبەر پڕۆژەی شەڕ و خوێنی هێزە هەژمونخواز و دەسەڵاتدارەکان، ژیان لەچوارچێوەی تێکۆشانی دیموکراتی و پێکەوژیانی ئازادانە و خۆبەرێوەبردنی دیموکراتیانە رێکنەخرێت واتە بناغەی ئاشتیەکی هەمیشەیی لەنێو کۆمەڵگەدا دانەنرێت ئاستەمە نە گەلانی ناوچەکە و نە مرۆڤایەتی و گەردونیش توانای بەرگەگردنی ئەم هەموو چەک و ماڵوێرانیە بگرێت. تاکە رێگای ڕزگاری کۆمەڵگای لوبنان و گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەراست بە گەلی کوردەوە، پێشخستنی هێڵی تێکۆشانی ئازادی و دیموکراتی گەلان و یەکترقبوڵکردنە، دەنا قۆناغی پێش و پاش چواری تەمووزی بەیروت جیاوازە، هەر وڵاتێکی ناوچەکە بە کوردستانیشەوە لەمەترسی کارەساتی هاوشێوەی چواری ئابی بەیروت بەدوورنیە.

پەیكار عوسمان   - وەکچۆن چاکسازیی حکومەت، ئەبێ لەسەر حسابی گەندەڵی و گومرگ و نەوت و بندیواربێ، نەك لەسەر حسابی موچەخۆری ڕاستەقینە. بە هەمان شێوە دەرونناسێکیش کە باسی دەرونی شێواوی ئینسانەکان ئەکات، نابێ قسەکەی ئەویش لە شڵەژانێکی دەروونییەوەبێ و شڵەژانێکی دەروونییشی لێبکەوێتەوە! - یەعنی پێشمەرجی کردەیەکی چاکسازیی، ئەوەیە کە کردەکە خۆی چاکبێ و خراپ نەبێت. کە خراپبوو ئیتر ئەوە دەرمان نیە، ئەوە دەردێکی ترە. ئەوە کێشەكە ناکا بە سفر، بەڵکو ئەیکا بە دوو. ئەوە نامانباتە ناو چارەسەر، بەڵکو ئەمانداتە دەست کێشەیەکی تر. کێشەی ئێمەش، کێشە یەکەمەکان نیە، کێشە دووەمەکانە. چونکە کێشەی دووەم، هەمیشە لەبری چارەسەر دێت! - کێشەی ئێمە هەر ئەو کێشانە نین کە هەن، بەڵکو ئەو چارەسەرانەشن کە بۆ ئەو کێشانە هاتوونەتە مەیدان. ئاخر لە غیابی هۆشیاریی ئێمەدا، ئەمانیش هەر کێشەن و کێشەیەکی خراپتریش. چونکە ئەوەی یەکەم کێشەیەکی دیارەو ئەزانیت کە کێشەیە، بەس ئەمەی دووەمیان کێشەیەکی نادیارو فریودەرەو وائەزانیت چارەسەرەو واش نیە. خراپترین شتی کێشەی دووەمیش، هەر ئەوەنیە کە خۆی کێشەیەو چارەسەر نیە، بەڵکو ئەوەیە کە کێشەی یەکەمیش ئەپارێزێ و ئەیهێڵێتەوە. لێرەشەوە ئیتر ئێمە لەبری دۆخی چارەسەر، ئەکەوینە ناو دۆخی جووتکێشەیی یان فرەکێشەییەوە! - مەسەلەن ڕەوتی مەلایی کێشەیەو ڕەوتی جەلالی دێت وەکو چارەسەرێك بۆ ئەو کێشەیە. کەچی پەنجا ساڵە، ڕەوتی مەلایی هەر وەکو خۆیەتی و ڕەوتی جەلالیشمان ناوەتە بانی! مەسەلەن دەسەڵاتی ئێمە خراپەو موعارەزە دێ بۆ باشکردن. دەی دوای دە ساڵ، دەسەڵات خراپتربووە باشترنەبووە، موعارەزەش لەبری ئەوەی کە ببێ بە "باشی بەدیل"، بووە بە "خراپی تەریب"! - یان مەسەلەن کۆمەڵگا پڕە لە بانگخوازو بانگخوازیش لە کورترین پێناسەدا، ئەو کەسەیە کە ئەخلاق کورتئەکاتەوە لە سێکسدا. باشە گریمان ئەخلاق سێکسە. دەی خۆ زۆریی بانگخواز سێکسی کەمنەکردۆتەوە. بەڵکو لەڕاستیدا کۆمەڵگای ئێمە، هەرگیز بەقەت ئێستا بانگخوازی تیانەبووەو هەرگیزیش بەقەت ئێستا سێکساویی نەبووە! دەی ئەگەر ئەخلاق سێکسبێ و بانگخوازیش مۆستای ئەخلاقبێ، ئەبوو لە وجودی ئەو هەموو بانگخوازەدا سێکس لە پاشەکشێدابووایە، نەکئەوەی وەکو بورکان بتەقێتەوەو کۆمەڵگا بتەنێ! (ئەمەوێ بڵێم، ئەو دیدە "سێکس سەنتەرەی" بۆ ئەخلاق هەیە، خۆی نائەخلاقییەو خۆی کێشەیە، بۆیە نەبووە بە چارەسەر.) - ئاخر ئەخلاق لە سێکس گەورەترەو کاتێ بچوکی ئەکەیتەوە لە سێکسا، ئیتر تۆ لە خودی ئەخلاق ئەدەیت و کۆی بەها ئەخلاقییەکان فەرامۆش ئەکەیت بۆ سێکس. کاتێکیش ئەم بەهایانە پاشەکشێ ئەکەن، ئیتر ئەکەوێنە ناو دۆخی فەسادەوە بە فەسادی سێکسیشەوە! - یەعنی "فەسادی سێکسیی"، نەتیجەی نەبینینی ئەخلاقە لە وێنە گەورەکەیداو نەتیجەی بە سێکسکردنی ئەخلاق و بە ئەخلاقکردنی سێکسە، نەك نەتیجەی خودی کردەی سێکس! ئاخر ئەگەر وێنە گەورەکەی ئەخلاق ئامادەبێ، ئیتر خیانەت و درۆو هەڵخەڵەتەکاندن و قۆڵبڕین ئابڕوبردن.. نابێ و سێکسیش لەناو ئەمانەدا فەسادە، نەك لە خودی خۆیدا. - نە ئەخلاق چەپاندنی سێکسەو نە ئازادی بەرەڵاکردنی سێکسە. لێرەدا ئەخلاق و ئازادی هیچیان خۆیان نین، چونکە لێرەداو بە کردن و نەکردن، هەردوکیان لەسەر سێکس دامەزراون و هەردوکیان مەحکوم و دیلی سێکسن. دەی ئەخلاق و ئازادی سەر بە بەشە مرۆییە باڵاکەی ئێمەن و سێکسیش سەر بە بەشە نزمە غەریزییە ئاژەڵییەکەی ئێمەیە. باڵایی و مرۆیی ئێمەش نابێ نزمایی و ئاژەڵیی ئێمە حوکمی بکات! - مرۆڤی ئازاد ئەوەنیە کە سێکس ئەکات، ئەوەیە کە دیلی سێکس و نیەو تەنیا لەناو ئازادیدا ئەیکات. مرۆڤی بەئەخلاق ئەوەنیە کە سێکس ناکات، ئەوەیە کە دیلی سێکس نیەو تەنیا لەناو ئەخلاقدا ئەیکات. ئەوەی کە دیلی کردنی سێکسەو ئەوەی کە دیلی نەکردنی سێکسە، هەردوکیان دیلی هەمان شتن و هەمان گرێیان هەیەو هەر خەیاڵیان لای سێکسەو هەر لەوێوە بۆ دنیا ئەڕوانن! - ئەوەی کە لەناو ئازادیدا سێکس ئەکا، هەمان ئەوەیە کە لەناو ئەخلاقدا ئەیکاو ئەوەش کە لەناو ئەخلاقدا سێکس ئەکا، هەمان ئەوەیە کە لەناو ئازادیدا ئەیکا. هەردوکیان لەوەدا ئازادن کە دیلی غەریزە نین و هەردوکیان لەوەدا بەئەخلاقن کە ئازادن. هەردوکیان هۆشیارییان سەرخستووە بەسەر غەریزەداو بەمەش هەردوکیان هەم ئازادن و هەم بەئەخلاق. ئاخر چ ئەخلاق و چ ئازادی، هەردوکیان هەر لەوێوە لێیان ئەدرێ، کە غەریزە سەرکەوێ بەسەر هۆشیاریدا. - ژیانی ئازاد هەمان ژیانی ئەخلاقییەو ژیانی ئەخلاقیی هەمان ژیانی ئازادە. هەردوکشیان ژیانە لەناو هۆشیاریدا. نە بێ ئازادی ئەتوانی ئەخلاقیی بژیت و نە بێ ئەخلاق ئەتوانی ئازادانە بژیت. یەعنی "ئەخلاق و ئازادی" لە عەقڵداو لە باڵاییدا، یەكن و هەمان جەوهەرو مانان، بەڵام لە نزماییداو لە غەریزەدا، بەپێ ی حەزی خۆمان، پێناسەو مانای تریان بۆ دائەتاشین. مەسەلەن ئازادی ئەکەین بە کردنی سێکس و ئەخلاقیش ئەکەین بە نەکردنی! - بۆ تێگەیشتن لە "ناچارەسەر"و کێشەی دووەم، واز لە نمونەی جەلای و مەلایی و دەسەڵات و موعارەزەو بانگخوازو سێکس بێنە، لە هەموو ئەو نمونانە وازحتر ئێمەین "بەکارهێنەرانی فەیسبوك". سەیرکە هەموو لێرەوە ئەمانەوێ چاکیکەین، بەڵام بەچی؟ بە جوێن و بە ڕق و بە یەکترشکاندن و بە هاتوهاوار.. دەی ئەمە نەك هیچی چاکنەکرد، بەڵکو زۆر شتیشی خراپکردو خۆی بوو بە کێشەیەکی تری دنیای ئێمەو پێویستی بە چارەسەرە!! - لەڕاستیدا ئینفیعالات و قسەفڕێدان، سەر بە بەشە غەریزی و عاتفییەکەمانەو ناهاوسەنگە. ئێمە بۆئەوەی هاوسەنگبین، ئەبێ بیربکەینەوەو سەرکەوین بۆ بەشە عەقڵیەکەی خۆمان. ئاخر هاوسەنگی ئەکەوێتە ئەوێوەو ئێمەش ئەبێ بچینە ئەوێ و لەوێوە قسەبکەین، بۆئەوەی قسەکانمان هاوسەنگبێ و هەڵچوون و حاڵەتێکی عاتفی نەبێت. - هەر هەمان شت، دوای بیرکردنەوەو لە عەقڵدا، ئەکرێ هاوسەنگبێ و هەر هەمان شت، پێش بیرکردنەوەو لە غەریزەو عاتیفەدا ناهاوسەنگە. یەعنی لە هاوسەنگیدا، هەر هەمان قسەکەی مامۆستا کەریم، بە جۆرێك ئەکرێ، کە بچێتە خزمەت چارەسەرو خۆی نەبێت بە کێشەیەکی تر! - ئێمە وەکچۆن هەمیشە هەناسە ئەدەین، ئەبێ ئاواش هەمیشە بیربکەینەوەو فلتەری عەقڵمان ئامادەبێت. بۆئەوەی لە کەشێکی عاتفیداو بەناوی چارەسەرەوە، "کێشە دووەمەکان" بەسەرماندا تێنەپەڕن و نەکەوینە نێوان بەرداشی کێشەی یەکەم و دووەمەوەو بمانهاڕن! - ئینجا مامۆستا کەریم، ساڵانێکە خزمەت و قسەی باش ئەکاو کفر نیە ئەگەر هەڵە بکاو ڕەخنەی لێبگیرین، بەڵکو ئەوە حاڵەتە دروستەکەیە بۆ ئێمەو بۆ ئەویش. بەڵام کفرە بیشکێنین و بە ڤیدیۆیەکی دوو دەقەیی هەموو تەمەن و خزمەت و کەسایەتی ئەو زەربی سفر بکەین. کفریشە ئەو خۆی داوای لێبوردن نەکاو قسەکانی لە سیاقێکی باشتردا دانەڕێژێتەوە! دەی خۆ کفر نابێ، ئەگەر بڵێ شتەکە هەیەو بیستومە، بەڵام وروژاندن و زەخماندنی بەو جۆرە، باش نیەو من لەوێدا لە دۆخی ناهاوسەنگی و هەڵچوندابووم و (هەڵەبووم). - جا گەورەترین گرێ و کێشەی ئێمە، ئەو (من هەڵەبوومەیە). ئەوەش هەر سیاسییەکان نین کە پەنجا ساڵ لەسەر هەڵەیەکی خۆیان سورن و خەڵك ئەدەن بەکوشت. بەڵکو ئەوە هەموومانین منو تۆشین. ئەرێ قەت ڕۆشنبیرێكیش لە کتێبێك یان لە مەقالێكی خۆی داوای لێبوردنی کردوە؟ ئەرێ قەت باوك داوای لبوردنی لە مناڵ کردوە؟ ئەرێ مامۆستاو مەلاو سەرۆك خێڵ و سەرۆك حیزب و سەرنوسەرو هەموو منەکانی تری کۆمەڵگا، قەت دانمان بە هەڵەی خۆماندا ناوە، یان هەمیشە پەنجەی تۆمەتمان ڕووی لەویترە؟ - "هەڵە" تایبەتمەندییەکی ئینسانییە، نەك تایبەتمەندی چیانەیەتی. (هەڵەکردن و داننان بە هەڵەو داوای لێ بوردن) مامۆستاو تەلەبە بۆ هەردوکیانە وەکو مرۆڤ، نەك تەنیا بۆ تەلەبەکەبێ و مامۆستا لەوە بەخشرابێ بە حوکمی پێگەکەی! - سەیرکە چی سەرکردەی شاخمان هەیە، خوێنەوارو نەخوێنەوار، هەمووی کتێبێکی یاداشتی نوسیوە. هەمووشی مەسەلەکە هەر کێشەکانی شاخەو لە هەمووشیا نوسەر خۆی بێخەتایەو خەتابار ئەوانیترن. تاکە شتێك کە لە یاداشتی هیچیاندا نیە (من هەڵەبووم و داوای لێبوردنە) لەکاتێکا ئێمە بۆ بنیاتنانی ئێستاو داهاتوومان، وە بۆ یەکترقبوڵکردن و ئاشتی و پێکەوەژیان، لەو مێژووە هەر ئەوەمان پێویستەو ماباقی شتەکان، هەر گەرمکردنەوەی ڕق و دەمەزەردکردنەوەی عوقدەو هێنانەوەی شەڕەکانی دوێنێیە بۆ ناو ئێستا! - کێشەی ئێمە ڕێك ئەوەیە کە کێشەی یەکەممان هەیەو ناگەین بە چارەسەر، بەڵکو ئەگەین بە کێشەی دووەم. هۆکارەکەشی ئەو (ئەوەیە) کە ئەبێ بیکەین بە (من)! "چارەسەر" لەخۆتدایەو لەوەدایە کە پێش هەر شت، خۆت ببینیت. "کێشە"ش لەوەدایە کە هەر خەریکی نادیدەگرتنی خۆت و داکوتینی ئەوبیت. - مەبەستم ئەوەنیە کە هیچ قسەیەکمان لەسەر یەکتر نەبێ و (ئەو) مەزوع نەبێت. نا واناڵێم، چونکە دواجار فەزای گشتی هی هەموومانەو هەمووشمان لەوێدا کار لە یەکتر ئەکەین. بەڵکو مەبەستم ئەوەیە سەرەتا سەیری خۆت بکەیت و کە سەیری ئەویشت کرد، دوای سەیرکردنی خۆت بیکەیت، نەکئەوەی هەمیشە تیرو توانج و چاوت هەر لەسەر ئەوبێ و خۆت بپەڕێنیت. دەی ئەمەی دووەمیان هەرگیز نابێ بە چارەسەر، چونکە خۆی خودی کێشەیە! - عەقڵی "ئەوشەیتانی" چارەسەر ناهێنێ، بەڵکو ڕق و شەڕو کێشەی دووەممان بۆ دروستئەکا. عەقڵی "خودڕەخنەیی" ئاشتی و پێکەوەژیان و چارەسەرمان ئەداتێ. چونکە چارەسەر بە خۆداچوونەوەیە. ئەوەشی ئێمە ئەیکەین، بەواچوونەوەیە نەك بە خۆداچوونەوە بۆیە کێشە بە کێشە ئەڵێ بڕۆ بەولاوەو گۆڕی چارەسەریش هەر ونە.

كەمال رەئوف لەماوەی سی ساڵی رابردوودا، جگەلەوەی نەتوانراوە دەست بەشتە جوانیەکانی کۆمەڵگەی پێش راپەرینەوە بگیرێت، لەپاڵ ئەوەشدا زۆر شتی جوانی تریش ناشرین و قێزەون کران. حزبایەتی، میدیا، بازرگانی و بازار، پەیوەندی کۆمەڵایەتی، متمانە و لەخۆبردن و خوێندن، تەنانەت ئەوجوانییەی کە شارەکوردیەکان بۆ پێکەوە ژیانی ئاین و نەتەوە جیاوازەکان وەک بەشێک لەلکلتوری کوردەواری کە لەرابردوو هەبوو، هەموو سەروژێر کران و ناشرین کران یان فەنا بوون و لەبیرکران. کوردایەتی و نیشتمان پەروەری، سەربەخۆیی و خەباتگێری، کە بەناو کرۆک و بنەما و حیکمەت و دروشمی سەرەکی و ستراتیژی دروستکردنی حزبە کوردیەکانە، هەر لەسەر دەستی خۆیان، هێندە ناشرین کران، بونەتە زەرەر مەندی یەکەم و بوونەتە چەمک گەلێکی گاڵتەجاری بێ ناوەرۆک، بەدوای ئەویشدا، پرۆسەی هەڵبژاردن و دەستاودەستکردنی دەسەڵات وحوکمرانی و خۆبەرێوەبردن، لەسەر دەستی پارتی و یەکێتی شکستی هێناوەو هێندە ناشرین کراوە، کە بووەتە ئەو شتە ناشرینەی لای زۆرینەی خەڵک بووەتە مایەیی لاقرتی پێکردن. کەمبوونەوەی متمانەی خەڵک بەهەڵبژاردنەکان و نەمانی حەماس بۆ بەشداریکردن، بەرێژەی بەشداریکردنی خەڵکەوە دیارە، رەتکردنەوەی بەشداریکردن، جۆرێکە لە بەشداریکردن بە نەخێر بەپرۆسەی سیاسی، لەدوو هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ رادەی نائومێد بوون بەشێوەیەک بوو بەشداری لەسەدا پەنجای تێنەپەراند، هەموو کەس تەنانەت ئەوانەش کە حەزیان بە سیاسەت و چاودێریکردن نییە، دەیانزانی کێ دەرئەچێت و رێژەی کورسیەکان چۆن دابەش دەکرێت، بەتایبەتی ئەو کورسیانەی بەناوی کۆتاوە، هەر لەسەرەتاوە تا ئەمرۆ یاری پێدەکرێت و خاوەنی ئەسلێان لێ مەحروم کردوە، ئاخۆ چەند دیمەنێکی جیاوازو جوان دەبوو گەر حزبەگەورەکان لێگەرانایە، بۆ بەدەستهێنانی دەنگی راستەقینەی خۆیان کەمایەتیە ئاینی و نەتەوەییەکان، لەپرۆسەی هەڵبژاردنێکی دور لەساختە، خۆیان لەنێو خۆیاندا کێبەرکێیان بکردایە، چەند جێگەی دڵخۆشی هەمووان دەبوو، گەر حزبە گەورەکان، ئیدارەی هەڵبژاردنیان بدایەتە دەست کەسانی پسپۆرو سەربەخۆ و رادەی گزی و فزی و تەزویر بەو رێژە حەیابەرەیە نەبوایە، پرۆسەی هەڵبژاردن و دەنگدان چەند جێگای شانازی هەمووان دەبوو، ئێمە لەکوردستان پێچەوانەی عێراق و هەندێک لەوڵاتانی درواسێ، نمونەیەکی سەرکەوتوو ترمان لەهەڵبژاردنەکان پیشانبدایە.. ئێستا کەتارادەیەکی زۆر متمانە لەدەستدراوە بە پرۆسەی هەڵبژاردن و کۆی کایە سیاسییەکەشی خستۆتە ژێرپرسیاری جدییەوە، چیتر ناکرێت پارتی و یەکێتی بەمەزاجی خۆیان بەشێوازی پێشوو بیانەوێت خەڵک ببەنەوە بۆ سەر سندوقەکانی دەنگدان، راستە هەڵبژاردن لەهەرێم موفاجەئات دروست ناکات، هەر وەک ئەوەی کاک مەلا بەختیار وتی یەکێتی و پارتی هەرچەندێک بهێنن ئەوان هەر لەدەسەڵاتن، بەڵام دەکرا هەرێم لەنمونە هەرە ناشرینەکانی ناوچەکە نەچوایەو رێز لەخەبات و قورباتی و خوێنی هەموو ئەوانە بگیرایە کە بۆ دەسەڵاتێکی دادپەروەرو بۆ حوکمرانیەکی باش خۆینی خۆیان بەخشیوە، دەکرا دەست بەجوانیەکانەوە بگیرایەو کۆمەڵگا سیخناخ نەکرایە لە کەراهیەت و گزی و فزی و گەندەڵی، دەکرا، لە ویستگەیەکدا هەڵوێستەیەک بکرایە بۆ پیاچوونەوە وئاوردانەوە، تا وەک ئێستا هەمووی کەڵەکە نەبوایە تا خەڵک ناچار بکرێت چاو ببرنە فریادرەسێک لەدەرەوە. ئەوەی لێرەدا جێگەی مەبەستە تیشکی زیاتری بخرێتە سەر، دوا پەیامی دکتۆر بەرهەم سەرۆک کۆمارە بۆ هەڵبژاردن، ئەو لەدوا پەیامیدا لەسەر هەڵبژاردن، فاکتێکی زۆر گرنگ دەخاتە روو کە هەقی هەڵوێستە لەسەر کردنە، دەڵێت: لەڕاستیدا هەڵبژاردنێكی پێشوەخەی ئازاد و پاك و بێگەرد، پێویستی بە هاریكاری و ھەماھەنگی نێودەوڵەتی هەیە، كە ھیوامان وایە لەلایەنی نێودەوڵەتیەوە ئەم ھاوكاری و دەسگرۆییە پێشكەش بە كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق بكرێت، چونكە لەم پێناوەدا كۆمیسیۆن پێویستی بە سەرپەرشتی چاودێرە نێودەوڵەتییەكانیش ھەیە ھەتاوەكو ڕۆڵی نیشتمانی خۆی بە باشی بگێڕێت و پارێزراویش بێت لە دەستتێوەردانەكان و متمانەی هاووڵاتیانیش بە پڕۆسەی هەڵبژاردن قوڵتر بكاتەوە. ئەم پەرەگرافەی سەرۆک کۆمار بەرۆشنی و راشکاوانە ئەوەی خستۆتە روو، کە بەبێ چاودێریکردنی نێودەوڵەتی هەڵبژاردن سەرکەوتوو نابێت، یان بەوشێوەیە نابێت کە ئومێدی گەورەی پێبکرێت، بۆیە داوای بەشداریپێکردنی چاودێری نێودەوڵەتی دەکات بۆ هەڵبژاردنی ئایندە، هەرچەندە دیار نییە تا چەند پارتی و یەکێتی پشتیوانی ئەم داخوازیەی سەرۆک کۆمار دەکەن، بەڵام هەقە ئەمە ببێتە مەرجی بەشداریکردنی ئەو لایەنانەی کە بەردەوام دوای هەڵبژاردنەکان باسی کاری ساختەو گزی دەکەن و مەخدوریەتی خۆیان بەیان دەکەن، ئەمە فرسەتێکی باشە بۆ ئەو لایەنانەی کەدەیانەوێت بەشداریبکەن ومتمانە بۆ دەنگدەرەکانیان بگێرنەوە بۆ بەشداریکردن، خۆ گەر جاران لە پێگەیەکی بەرزو دیاری دەوڵەتەوە ئەم داخوازیە نەدەخرایە روو ئەوا ئێستا هەق وایە لەعێراق و کوردستان، ئەم داخوازییەی سەرۆک کۆمار ببێتە داخوایەکی مەرجدار بۆ بەشداریکردنی هەڵبژاردنی لایەنە مەغدورەکان و لەئێستاوە پێداگری لەسەر بکەن.