د. ئارام گەڵاڵی: ڤاكسینەكان 100% رێگە لە مردن بە كۆرۆنا دەگرن

Draw Media

2021-03-09 17:09:37



چاوپێكەوتنی: درەو
" ڤاكسینەكان لە 100% رێگە لە مردن دەگرن، كۆرۆنا هاتووە بۆ مانەوە، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین" ئەمە قسەی د. ئارام گەڵاڵیە بۆ (درەو)كە پرۆفیسۆری یاریدەرە لە زانكۆی هارڤاردی ئەمریكاو  پسپۆڕی بواری شێرپەنجە و زانستی جیناتە.
د. ئارام گەڵاڵی ئەوەش دەڵێت، ئەو ڤاكسینانەی ئێستا بەكاردەهێنرێن، بۆ كۆرۆنا گۆڕاوەكەش بەكاردێت، ئەو ڤاكسینانە زۆر زۆر سەلامەتن و هیچ ئاماژەیەك نیە تا ئێستا كە كاریگەری خراپیان هەبێت، لە 100% رێگری لە مردن دەكات، ناكرێت بیر لەوە بكەینەوە بە دۆزینەوەی ڤاكسین ئیدی كۆرۆنا نامێنێت و كۆتایی دێت، كۆرۆنا وەكو هەموو ڤایرۆسێكی تر هاتووە بۆ مانەوە، ئەمە شتێك نیە بڵێی دەڕوات، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین و لەگەڵیشیدا خۆمان بپارێزین.


دەقی چاوپێكەوتنەكەی (درەو) لەگەڵ د. ئارام گەڵاڵی سەبارەت بە ڤاكسینی كۆرۆناو كاریگەرییەكانی

درەو: ڤاكسنەكە لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بەكار دەهێنرێت، كاریگەری 100%ی لەسەر كۆرۆنا دەبێت..؟؟
د‌. ئارام گەڵاڵی: بۆ درووستكردنی هەموو ڤاكسینێك دەبێت دوو ئامانج بپێكی، ئامانجی یەكەم سەلامەتیە، ئامانجی دووەم كاریگەریەكەیەتی، كاریگەریش بە دوو شێوە دەپێورێ، بەشی یەكەمی ئەوەیە چەند رێگە لە بڵاو بوونەوەی نەخۆشیەكە دەگرێت، بەشی دووەم چەند رێگە لە بەرەو پێشچونی نەخۆشیەكە لە لەلشی خۆتدا دەگرێت.
ئەم ڤاكسینانەی كە ئێستا لە رۆژئاو و ئەوروپا بەكاردێت، هەموویان بۆ كەیسی قورس لەسەدا سەد كاریگەرن، بەڵام بۆ ئەو كەیسانەی كە سوكترن و ناكەونە نەخۆشخانەو لەماڵەوەن، ڤاكسینەكەی ئەمریكا زۆر كاریگەرن بۆیان (94% مۆدێرنا، 95% ڤایزەر) كاریگەری جێدەهێڵن، بەڵام ئەوەی بەریتانیا لە (78%)  ئەویش زۆر بەرزە بۆ ڤاكسینێك،  رێگە لە مردن لە سەدا سەد دەگرێت .

درەو: ئەو ڤاكسینانە لە چی كاتێكدا بەكار دەهێنرێت..؟؟ لەكاتی توشبوون، یاخود پێش تووش بوون بەكار بهێنرێت كاریگەری هەیە..؟؟
د. ئارام گەڵاڵی: ڤاكسین شێوەیەكە لە خۆ پاراستن، خۆپاراستنیش پێش توشبوونە، لەبەر ئەوە پێش توشبوون بەكاردێت، 

درەو: ئایا ئەو ڤاكسینانە هیچ كاریگەریەكی خراپ و نەرینی درووست دەكات لەداهاتوودا بۆ تەندروستی مرۆڤ..؟؟
د. ئارام گەڵاڵی: ئەمریكا لە 14/12/2020 ەوە دەستیكردووە بە كوتان، پێش ئەویش بەریتانیا وەك یەكەم وڵات پێش ئەمریكا بەكاری هێنا لە 8/12/2020، دەرزی یەكەم كاریگەری نیە بەڵام دەرزی دووەم كەمێك لەرزو تا درووست دەكات بۆ ماوەی یەك سەعات، ئەو ڤاكسینانە زۆر زۆر سەلامەتن و هیچ ئاماژەیەك نیە تا ئێستا كە كاریگەری خراپیان هەبێت، بەپێچەوانەوە زۆر سەلامەتن.

درەو: ئەو ڤاكسینانە چۆن درووست دەكرێن..؟؟
د. ئارام گەڵاڵی: ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژوو ، مێژووی درووستكردنی ڤاكسین، ئەو بەكتریایە یاخود ئەو ڤایرۆسەی كە نەخۆشیەكانی درووست كردووە، زۆر بەرهەمیانهێناوە لە لابا ( هێلكە بەكارهاتووە بۆ بەرهەمهێنانیان) بەڵام لەگەڵیدا ڤایرۆسەكە بە پرۆسێسێكی لاواز بوون یان مردندا رۆیشتووە، زۆر لاوازیان كردووە كە خۆی ناتوانێت نەخۆشیەكە درووست بكات، بەڵام كۆدەكانی وەكوخۆی ماوە، كە ئەیكەنە لەشی مرۆڤەوە لەش كۆدەكان وەردەگرێت، كە ڤایرۆسە ئەسڵەكە هات دەیناسێتەوەو بەرگری چالاكدەكات و لەناوی دەبات، ئەمەش پرۆسێسێكی زۆر خاوە و كولفەیەكی زۆری تێدەچێت.
بەڵام لە بابەتی كۆڤید 19 ( كۆرۆنا) تەكنەلۆجیایەكی تازە بەكارهاتووە، ئەگەر تۆ وێنەی كۆرۆنا بێنێتە بەرچاوی خۆت، تۆپێكی خرەوەو دەورەدراوە بە ئەو سپایك پرۆتینانەی شێوەی دڕكیان هەیەو رەنگی سورن، ئەو پرۆتینانە هیچ مەترسیەكیان نیە بۆ لەشی مرۆڤ، تەنها كاریان ئەوەیە ئەو ڤایرۆسەیان لەخۆ گرتووە لە گەڵیشیا كە ڤایرۆسەكە دەچێتە ناو لەشی مرۆڤەوە یارمەتی دەدەن بچێتە خەلیەكانەوە، بۆیە هاتوون كاریان لەسەر ئەو سپایك پرۆتینانە كردووە، بۆ ئەوەی لەشی مرۆڤ ئەو سپایك پرۆتینانە بناسێتەوە، ئەوە دەناسێتەوە كە ڤایرۆسەكە هەڵدەگرێت، بۆ ئەوەی پرۆسیسەكە خێرا تر بكەن، لەبری ئەوەی سپایك پرۆتینەكە درووست بكەن، بیهێننە بەو پرۆسیسە خاوەدا بڕوات، هاتوون كۆدی سپایك پرۆتینەكەیان هێناوە و خانەکانی لەشی خۆمان بەکار دەهێنێن بۆ ئەوەی لەجیاتی لاب بۆ بەرهەمهێنانی پرۆتینەکە، ئەگەر سەیری كاری رۆژانەی خانەكانی لەشی مرۆڤ بكەیت ئەو ئیشانەی رۆژانە دەیكەن پێویستی بە پرۆتینی جیاوازە، بۆ نمونە بۆ زیاد بوون بۆ كۆنتاكتی نێوان خانەیەك بۆ خانەیەكی تر ئەو كارانەی رۆژانە خانەكان دەیكات، 
هەموو پرۆتینێك كۆدێكی خۆی هەیە لە  دی ئێن ئەی لەشی ئێمەدا، ئەو كۆدە پرۆتینێكی پێویستە بۆ كارێكی تایبەت دەڵێت ئەم پرۆتینە دەبێت درووست بكرێت، بەشێكی دی ئێن ئەی كۆپی دەكرێت، بەشە كۆپیەكەی پێی دەوترێت (messengerRNA یان mRNA) ئەمان هاتوون  (mRNA) سپایك پرۆتینە، پرۆتینە سورەكەی بە كۆڤیدەوەیە ئەوەیان هێناوە،  واتە هەر پرۆتینەكەش نیە بەڵکو تەنها كۆدەكەیەتی، ئەوە دەكەنە لەشی مرۆڤەكانەوە، وا دەكەن خانەكانی لەشی مرۆڤ خۆی ئەو پرۆتینە درووست بكات، ئەو پرۆتینە هیچ مەترسیەكی نیە، بەڵام كۆڤید 19 لەناو ئەو پرۆتینەدا خۆی دەشارێتەوە، لەبەر ئەوە كە لەشی مرۆڤ ئەو پرۆتینە سورەی بینی ئیتر بەرگری چالاك دەبێت و لەناوی دەبات، مۆدێرنا لەگەڵ فایزەر ئەمانەیان ( mRNA) ئێم ئاڕنێكەیان بەكارهێناوە، بەڵام جۆنسنجۆنسن و ئەسترازێنیکا کە لە ئەوروپا بەکاریەت، بەشێكی بچوكی دی ئین ئەیەیان بەكارهێناوە، یەك هەنگاو چونەتە سەروترەوە، كەمێك جیاوازی دەكات، ئێم ئاڕێنەی زۆر هەستیارە لە پلەی گەرمی زۆر نزمدا دەبێت، دایبنێی ئەگینا لەناو دەچێت، بۆ نمونە ئەوەی فایزەر لە (-70) پلەی سەدی ئەبێت هەڵبگیرێت بۆ ئەوەی چالاك بێت، ئەوەی مۆدێرنا (-20) پلەیە، بەڵام ئەوەی ئەسترازێنیكا و جۆنسن جۆنسن، لەبەر ئەوەی دێن ئێن ئەی بەكارهێنراوە، ئەوەش كەمێك جێگیرترە، ئەوان دەتوانرێت لە پلەی گەرمی ( 2 بۆ 8) پلەدا  هەڵگیرێت و دواتر بەكاربهێنرێت، بەڵام ئەوانیش كێشەیەكیان هەیە ئەویش ئەوەیە، دی ئێن ئەی وەكو ئاڕئێنەی ئەی ئاسان لەشی مرۆڤ وەری ناگرێت لەبەر ئەوە ڤایرۆسێكی كە بەكاردەهێنرێت بۆ ئەوەی خانەکانی لەش وەربگرێت، ڤارۆسێك كە مەترسی نیە، (ئەدی نۆ) ڤایرۆسی پێدەڵێن دی ئێن ئەیەكەیان كردوەتە ناو ئەدی نۆ ڤایرۆس و ئەوە دەخەنە لەشی مرۆڤەوە، ئەو ئەدینۆ ڤایرۆسە، كێشەكەی ئەوەیە لەوانەیە دوای ماوەیەك لەشی مرۆڤ بەرگریەك بەرامبەر بەو ڤایرۆسەش بەرهەمبهێنێت هەرچەندە هیچ مەترسیەکیشی نیە، لەبەر ئەوە بۆ ماوەیەكی درێژخایەن ئەوەی فایزەرو ئەوەی مۆدێرنا زیاتر بەكارهێنانەكەی باشتر بێت بەڵام ئەوانەی تر رۆژانە ڤایرۆسەكە گۆڕانكاری تیادا دەكەن بۆ ئەوەی لەش نەیناسێتەوە. 
 
درەو: بەهۆی بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانەوە، ئێستا ئەتوانرێت بوترێت مرۆڤایەتی سەلامەتە لە كۆرۆنا ..؟؟
د. ئارام گەلاِڵی: كۆرۆنا وەكو هەموو ڤایرۆسێكی تر هاتووە بۆ مانەوە، ئەمە شتێك نیە بڵێی دەڕوات، لەبەر ئەوەی ڤاكسین هەیە، بەڵام ئێمە لە ئێستادا وەك نەخۆشیەكانی دیكە چارەسەرێكمان هەیە لەبەرامبەری ئەتوانین خۆمان بپارێزین بەرامبەر بەم شێوازەی ئێستا هەیە، تا مرۆڤایەتی هەبێت لەسەر زەوی ئەم ڤایرۆسانە هەر دەبێت و ئەم نەخۆشیەش هاتووە بۆ مانەوە، دەبێت خۆمانی لەگەڵ رابهێنین و لەگەڵیشیدا خۆمان بپارێزین 


درەو:  ئایا بە بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانە  كۆرۆنا كۆتایی دێت..؟؟
د. ئارام گەلاِڵی: بە بۆچونی من چۆن هەڵامەت هەر دەمێنێت ئەم نەخۆشیەش هەر دەمێنێت، بەڵام بەشێوەیەك لە شێوەكان بەرەو كۆنترۆڵ دەچێت، ئەگەر زۆرینەی مرۆڤایەتی ڤاکسینەکەیە وەربگرێت ئەوا حاڵەتی مردن یەکجار کەم دەبێتەوە.

درەو: ئایا ئەو ڤاكسینانە  بۆ كۆرۆنای گۆڕاویش دەبێت یان تەنیا بۆ كۆرۆنا كۆنەكەیە ..؟؟ 
د. ئارام گەڵاڵَی: كۆرۆنا ڤایرۆسێكی موستەقیر یاخود جێگیر نیەو گۆڕانكاری زوو زوو تیادا دەبێت، بەپێی داتا كان دەڵێت لە هەر سێ كەسەوە بۆ نمونە ئەگەر نەخۆشیەكە لە منەوە بگوازرێتەوە بۆ تۆ لە تۆشەوە بچێت بۆ كەسێكی تر، واتا لەو سێ هەنگاوەدا، لەهەر سێ  هەنگاوێكیدا گۆڕانكاریییەكی بچوكی تێدا دەبێت، بەڵام زۆربەی گۆڕانكاریەكان لەوشوێنانەدا دەبن کە کاریگەری کەمن و كە ڤاكسینەكەش ئەو شوێنانە ناگرێتەوە، بۆیە ڤاكسینەكە بۆ ئەو شوێنە درووستكراوە كە ڤایرۆسەكە زۆر موستەقیڕو جێگیرە بۆئەوەی لەش چەند گۆڕانكاریشی تێدا بێت هەر بیناسێتەوە، ئەو گۆڕانكاریانەی  کە لە ڕاگەیاندن باس دەكرێن ئەو گۆڕأنكاریانەیە كە لە شوێنە موستەقیڕەكەدایە لە دڕكەكەدایە، لە (سپایك پرۆتین)ەكەدایە بۆیە هستیارە بەڵام گۆڕانكارییەكان بچوكن تا ئێستا ڤاكسینەكان ئەو شوێنانە هەر دەناسنەوە، ڤاكسینەكە پرۆتینێك دەناسێتەوە بەڵام گۆڕانكاریەكان لە كۆدێكی بچوكدا دەبێت بەرگری لەش بەشێكی گەورەتر دەناسێتەوە، بەڵام لەوانەیە رێژەی كاریگەریەكە كەمێك دابەزێت لە 100% ببێتە لە 80% بۆ 70%. ئینجا ساڵانەش ڤاكسینەكان بەرەو پێشەوە دەچن، هەریەك ڤاكسین نیە بدرێت، لێكۆڵینەوە دەكرێت بۆ ڤاكسینەكە باشتر بێت، وەكو چۆن ساڵانە ئەنتی بایۆتیكەكان مۆدێلی باشتر دەبێت چونكە بەکتریاکان بەرگری پەیدا دەكەن، ئەمیش بەهەمان شێوە وایە، بەڵام ئەو ڤاكسینانەی ئێستا بۆ كۆرۆنا گۆڕاوەكەش دەبێت.

درەو: سەبارەت بەو ڤاكسینەی كە لە هەرێمی كوردستان بەكاردێت ..؟؟؟
د. ئارام گەلاِڵی: ئەوەی من بزانم ئەو ڤاكسینانەی دێت بۆ هەرێمی كوردستان چینیەكەیە، داتایەكی زۆر لەبەر دەستدا نیە لەسەری، سەرچاوە رەسمیەكان دەڵێن لەسەر كەسانی بەتەمەن تاقینەكراوەتەوە، چینیەكان زۆر زانیاری لەسەر ڤاكسینەكەیان بڵاو ناكەنەوەو نایخەنە روو. 

درەو: لەدوای بەرهەمهێنانی ئەو ڤاكسینانەوە ... توێژینەوەی نوێ بۆ بەرهەمهێنانی ڤاكسینی نوێ بەردەوام دەبێت یاخود ئەو ڤاكسینانە تەواوە ؟؟ 
د. ئارام گەڵاڵی: توێژنەوە لەسەر ڤایرۆسی كۆرۆنا نەوەستێت و بەردەوامە، توێژینەوە بەشێكە لە كلتور و بیركردنەوەو شێوەی ژیانی وڵاتانی رۆژئاوا، لێكۆلێنەوەو تازەگەری بەشێكە لەبەردی بناغەی ئەم كۆمەڵگایە، هەرگیز بۆ ئەم ڤایرۆسە لێكۆڵینەوەكان ناوەستێت، لەبەر ئەوەی ڤایرۆسەكە بەردەوام لە گۆڕانكاریدایە، بۆیە دەبێت ڤاكسینەكەش رۆژ لەدوای رۆژ بەرەو پێشەوە بچێت، بەڵام بۆ ئەم نەخۆشیەوە ئەتوانین بڵێن ئێستا عیلاجێكمان هەیە.

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار
مافی به‌رهه‌مه‌كان پارێزراوه‌ بۆ دره‌و
Developed by Smarthand