ئازاد حەمە   پرۆفیسۆر لەفەلسەفە لەزانکۆی سلێمانی   لافاوناس نییم و لافاوناسییش بواری پسپۆریم نییە، لەبەرئەوە لێرە ناخوازم لە بارینی زۆری باران یان دیاردەی سێڵاو بدوێم، لێ لەوە تێدەگەم، کە لافاوەکە، یان لێزمەبارانەکە پێیگوتین: ماڵ و شوێنی ژیانی ئێمە و ڕێگاوبانەکانمان بەرگەی گەردەلول، زریان و باوبۆران ناگرن. مافی خۆمە بڵێم: ئاخ بۆ لافاوێکی تر؛ بەو مەرجەی کەس نەبێتە قوربانی، بەڵام با شڕەبەتانی و کۆنەزۆپا و بەڕە و ڕاخەرە بێبەهاکانی ئەو ماڵانە لەگەڵ خۆی بەرێت،کە بێژیان و بێ داهاتوون؛ تا یەک تۆز هەستی ئەرستۆکراتییەکان(خواپێداوەکان) بورووژێت. ئەگەرچی لافاوناس نییم، بەس کوا ئەو لافاوەی دەبێتەوە هۆکاری لادانی دەیەها بەڕێوەبەری بێباک؛ ئاودیوکردنی دەیەها زوڵم و ئاشکراکردنی قەتماغەی بێدادیی. گومانیناوێت، موسیبەتەکەی چەمچەماڵ، تەکیە و شۆڕش وایلێکردین لە ئەلفوبای بێماڵی و بوونی ماڵێکی درۆیینە، کە شوێنی ژیانی تیانییە، حاڵیبین. ئەی پێش لافاوەکە، چەن بێباکبووین بەرامبەر بێماڵ و هەژار و بیمارییە کۆمەڵایەتییەکان. بەشەرمەوە دەڵێم بەڵێ بۆ لافاوێکی تر؛ تا دەڤەرەکان لێکدی نزیکبکاتەوە؛ مێتافیزیکی ڕەحم و بەزەیی چرۆدەرکات و نەبوو و داماوەکان لەو شومە سوودمەندبن، کە لە بەرگی لافاو دەبێتە میوانیان. حەیف و هەزار مخابن، کە دەبێت بڵێین سوپاس بۆ لافاوەکە،کە بێدەرەتان و کرێچییەکانی ماڵە کەلاوەکانی کردە خاوەنی ماڵێ تازە و پێویستییەکانی ناو ماڵی، کە کەمترین مافن، بۆ ئەوانە مسۆگەرکرد ئاستنزمترین ژیان لەناو ماڵە بێماڵەکەیاندا، لە سەردەمی ژیری دەستکرد، دەژین. بەدڵێکی پڕ لە خەمەوە دیسانەوە دەڵێم: بەڵێ بۆ لافاوێکی تر؛ تا بەڕێوەبەرایەتی شارەوانییەکان بەخۆیانا بچنەوە، قوتابخانە و دایەنگەکان پڕ پێداویستی بکرێن، نەخۆشخانەکان لەوە دڵنیابن چەند بەرگەی کارەساتە سروشتییەکان دەگرن، کتێبخانەکانیش لێوانلێوکرێن لە سەرچاوە و پێداویستیی خۆڕانکبیرکردن.  ئەڵبەتە زۆر بە حەسرەتەوە دەڵێم: ئاخ بۆ لافاوێکی تر؛ تا هەژاریی، داماویی، بێدەرەتانیی، بێماڵیی کەساسەکان ئاشکرابکات، کە دەمێکە پەردەپۆشکراوە. تا ماڵی ئەوانە ببینین، کە رۆژانەی کاسبکارییان پانزە هەزار دینارە(نۆ دۆلار)، ئەو خێزانانەش دەرکەون، کە نزادەکەن بۆکڕینی دەرمان بۆ پەککەوتوەکانیان. چەند عەیبە دەڵێم:  با بۆ لافاوێکی تر؛ ئاخر لەبەرئەوەی خوازیارم لافاو کۆمانکاتەوە، لافاو ڕۆحبکات بە بەر کەلتووری بەخشین و بەتەنگیەکەوەچوون. مەگەر لافاوەکە فێرینەکردین لە پەرۆشدار، ئاتاج و بێخانوەکان بیربکەینەوە؟ لەوە تێبگەین سروشت توانای پەلاماردانی خۆی هەیە، لەسەر ئەوە وەستاوە مرۆڤەکان چەند دەتوانن رووبەرووی ڕووداوە سروشتییەکان ببنەوە. دەرکەوت ئەو قسانە لە شوێنی خۆیاندا نیین، کە دەلێن کوردەکان بەتەنگ یەکەوە نایەن، خۆخۆر و چیوچین. هەرلەبەرئەوە، تەکیە ، شۆرش و چەمچەماڵ ناوگەلێکن تا ساڵانیک لە گوێماندا دەزرینگێنەوە. ئەمە (سەلیم بەرەکات) گوتەنی لە مەهابادەوە بۆ مەهابادێکیترە، بەس ئەمجارەیان سروشت خستمانیە ناو گەرووی مەهاباد و هەڵەبجەیەکی ترەوە. حەیف و داخەکەم بۆ لەوە تێناگەین، ئەو جینۆسایدە سروشتییەی هاتەسەر دەڤەری چەمچەماڵ، کاکە مەند، ئاخجەلەر و پیرەمەگرون بەرهەمی نادادیی و خراپدابەشکردنی داهاتە نەک هەقایەتی فاشیزمی بەعسیزم و.... . بائەوەش بڵێین: هاوخەمیی سیاسییەکان بۆ لێقەوماوان خەمخۆری بوو بۆ ئەوەی نەک لە هەڵبژاردنی داهاتوو لەو دەڤەرانە زەرەرمەندبن لافاو بووە میوانی ناوەختیان. چونکە بۆ سیاسییەکان بەدبەخت، لێقەوماو و پەککەوتەکان ژمارەن بۆ کاتی تەنگانەی سیاسیی(بۆزیادکردنی کورسی). شەرمە بۆ من، کە دەڵێم ئاخ بۆ لافاوێکی تر. ئاخر ئەو لافاوە بوو،کە دیاردەی بێدەرەتانی و بێ ماڵی لە دەڤەرێک ڕووماڵکرد خاکێ بەپیت و داهاتداری هەیە. بۆلەمەولا سیاسییەکان ڕقیان لە وشەی لافاو و باران دەبێتەوە، چونکە لافاو زۆر شتی کەشفکرد و جەوری ئابووریی و ستەمی بەڕێوەبردنیشی خستەڕوو. تەماشای ئەو ڕێکەوتە، ڕێک چەند کاژمێرێک پێش لافاوەکە و ڕووداوەکانی تەکیە و شۆڕش و چەمچەماڵ لە خوێندنەوەی شانۆنامەی(زریان)ی شکسپێر بوومەوە... ئەم شانۆنامەیە ئەمەی چرپان بەگوێما: دۆزەخ بەتاڵە و گشت شەیتانەکان وان لێرە.   

  د. ساماڵ مانیی ئێمە-هەمومان، هەر زمان و ڕەگەز و پیشە و کەڵتورێکمان هەبێت پێکەوە  بەشێکین لە سروشت و لە ناو سروشتدا ئەژین، ژیان و مردنمان و مێشک و بیرکردنەوەمان و ژیانمان و خەسڵەتەکانمان بەشێکی گرنگن لە سروشت.  بەڵام، هەموو تاکێکی مرۆڤ بیرکەرەوەیە،کە وا دەڵێم مەبەستم لەوەیە نێر و مێ ی مرۆڤ بیرکەرەوەیە  بە نێر و مێ و بەو هەموو  سنوور و کەڵتور و تێگەیشتنە جیاوازەی هەن لە نێوانماندا، بە جیاوازیی باڵا و تەمەن و ڕەنگ و پێگە و  دەرامەت و شێوە و ڕوخسار و تێگەیشتنمانەوە و بە تێکڕای جیاوازیی سیاسیی و ناسیاسییەوە.  بە بێ ئەوەش کە هیچ مەبەستمان بێت بیربکەینەوە، یان سەرنجی خۆمان لە بیرکردنەوەکەدا ئاڕاستە بکەین بۆ بابەتێکی دیاریکراو، چونکە بیرکردنەوە بەشێکە لە خەسڵەتە  سروشتیە گرنگەکانی مرۆڤ و هەموو بیرکەرەوەین نەک تەنها هەندێکمان. جیاوازیەکانمان لە تێگەشتماندایە نەک لەوەی بیرکەرەوەین یان نا.  بە ئاگام لەوەی لە نووسینەکاندا و لە ئاخاوتن دا لە کەڵتوری باوی کورد دا و لە زۆربەی کەڵتوریتردا بە کەسێک دەوترێت "بیرکەرەوە" کە بە دڵیان بێت و  و بنوسێت یان لە میدیا و ناو خەڵکیدا وتار بدات و  دەرکەوتوو بێت،  یان ئەکادیمی بیت، یان تیۆری هەبیت و هتد. بەڵام ئەوە هەڵەیە، وەکو وتم هەموومان- هەموو مرۆڤێک بیرکەرەوەیە بیەوێت یان نا. مرۆڤی  بیرکەرەوەی عاقڵ و تێگەیشتوو لەناوماندا و لەناو هەموو  پیشە و بوارە ئەکادیمی و نائەکادیمیەکاندا زۆرن،  لە ناو زانککاندا و لە دەرەوەی زانکۆکاندا، لەبەر ئەوەی هەموو مرۆڤین و خەسڵەتمانە بەکارهێنانی مێشک و عەقڵ، هەموومان - هەموو مرۆڤ نێر و مێ ی- خاوەنی بیرکردنەوە و زمانی دەربڕینین.   هەر تاکێکی بیرکەرەوە دەبێت هەموو وێنە گەورەکەی  ڕاستیی-ڕیاڵتی  'سروشت' ببینێت و دەریبخاتەوە لە  بیرکردنەوەکانی و لە ئیشوکار و نووسین و قسەکردنەکانیدا، دەبێت باسی هەموو وێنە گەورەکە بکەین و مامەڵە لەگەڵ هەموو وێنە ڕیاڵیتیەکەی سروشتدا بکەین، نەک بە تەنها دەرخستنی جوانیی و سوودەکانی سروشت، بەڵکوو  خراپیی و کارەساتەکانی سروشت بە جوانیەکەی و چێژ لێوەرگرتنەکەیەوە؛ وێنە کامڵ و  ڕاست و ڕیالتیە گەورەکەی سروشت وەربگرین کە تیایدا ئەژین و بەشێکین لێی. بۆ نموونە:    کەمکردنەوەی مافی ژیان لە سروشتدا، مردنی پێشوەختەی تەواوبوونی ژیانمان چ بە نەخۆشی بێت یان ڕوودانی کارەسات یان نەدۆزینەوەی چارەسەر بۆ نەخۆشیەکان و ڤایرۆسەکان -ئەگەر کەمکردنەوەی یەک ڕۆژیش ڕوو بدات لە ژیانی کەسێکمان-  نادادپەروەرییە بەرامبەرمان چ خەڵک بیکات و چ سروشت. هەبوون و هەڕەشەی ڤایرۆسە بینراو نەبینراوەکانی لەش، کەموکوڕیی و نەخۆشیی و مردن. مردن و وێرانبوونی ماڵ و حاڵمان بە لافاو  و سونامی و داڕمان و ڕۆچوونی زەوی و هەرەسی بەفر لەسەر ئەم زەوییە سروشتیەی کە تیا ئەژین. مردن بە گەرمای سوتێنەری کەشو هەوا و سەرما و زوقمی زۆر تا رادەی ڕەقبوونەوە و مردن.  هەڕەشەی برسیەتیی بە وشکبوونی بەشێکی زۆری زەویی و بوونی بە 'دێم'ێکی بێ بەرهەمی بێ سوود بۆ مرۆڤ و بۆ زیندەوەرەکانیتریش.  مردن و وێرانکاریی بە بومەلەرزە و لافاو و زریان و هەورەبروسکە و گێژەڵوکە و ڕەشەبای ڕوخێنەری وێرانکەری زلهێز.  دروستبوونی نەخۆشیی زیاتر بە کەمبوونەوە و داڕمانی بەشە فێنککەرەوەکەی سەر زەویی بە توانەوەی بەشە بەفراویەکەی و کەمبوونەوەی  درەخت و سەوزایی و جەنگەڵەکان. ژیان کەوتنە خەتەریی بە پیسبوونی ژینگە و هەوای هەڵمژین و هەناسەدانمان.  کارەساتی کەمبوونەوەی ئاوی پاک و سازگار بۆ خواردنەوەمان.  ژیان لەناوچوون و زیادبوونی مردن بە زیادبوونی ڤایرۆس و بەکتریا، هتد...  لەم بەشە ئیهمالکراوەی دیتنی ڕاستی و ریالیتی سروشت و نەبینینی وێنە گەورەکەی سروشت وەکو خۆی و ڕەنگنەدانەوەی لە بیرکردنەوە و قسەکردن و نوسینەکانماندا بە گشتی.  هیچ گرنگ نیە،  ساڵی جارێک بۆ پرۆپاگەندەی  بە مەزنکردنی یەک دوو سیاسیکارێک یان بەرنامەیەکی دیزاینکراوی پرۆپاگەندە بۆ چەند مرۆڤێکی لە بە دیزانکردنی بە 'ئەستێرە' بونیان، ئەمانە ئەگەر قسەیەک یان دوو بکەن بەشێکن لە بەرنامە دیزاینکراوەکەی ناوبانگکردن و بەرژەوەندیی  خۆیان.  بەڵام، - کە ئێمە لە هەموو بوار و ئیشکردنێکماندا و لە تێگەیشتماندا و لە نووسینەکانماندا، توانیمان خۆ بێهۆش نەکەین بە چێژی جوانکاریکردنی وێنەی سروشت و  بە دەرخستنی ئەو وێنە ناڕاستە و لەو وێنایە ناڕاستیەی جوانیی سروشت دا خۆ مەست نەکەین بە نووسین و قسەکردن. بەڵکوو وێنە ڕیالیتی و ڕاستەکەی هەموو سروشت- بە جوانی  و سوودەکانی و خراپیەکانی و کاولکاریی و دزێوویەکەی  پێکەوە وەربگرین و ببینین، پێکەوە لە وێنە گەورە و ڕاستیەکەیدا باسی سروشت بکەین و مامەڵەی لە گەڵدا بکەین، ئەمەش ڕەنگبداتەوە و لە نوسینەکانماندا و باسکردنەکانماندا، وەکو ئەوەی کە پێویستە. ئەوکاتی خزمەتێکی باشی خۆمان لە زانین و  تێگەیشتماندا ئەکەین و خزمەتی کەڵتوورمان ئەکەین و خزمەتێکی باشی سروشت دەکەین و لە بەرژەوەندیی هەموماندایە.  -ئێمە گەر بتوانین لە ناو زانکۆکاندا  توێژینەوەی زیاتری زانستیی ژینگە ناسیی و  زانستی ئەندازیاریی خۆپاراستن لە سروشت بە پلانی دروستکردنی بەرگرتنی پێشوەختە ( سیستەمی پریڤێنشن) لە ڕووداوە ماڵوێرانیەکانی سروشت دروستبکەین،  بەپەرەدان بە دروستکردنی سیستەمی بەرگریی لە ڕوودانە کوشندەکانی سروشت بەر لەوەی وێرانکاریەکان  ڕووبدەن و دووبارە ببنەوە وەک هەموو ساڵێک ڕووئەدەن.  -ئێمە گەر بتوانین بودجەی زیاتر لە زانکۆکان و وەزارەتەکاندا دابنێین بۆ زانستی پزیشکیی و دۆزینەوەی چارەسەریی نەخۆشیەکان و ڤایرۆسەکان، بودجەی زیاتری تایبەت تەرخان بکرێت بۆ گرنگیی پێدانی بەرزکردنەوەی ئاستی توێژینەوەی ئەکادیمیە زانستیەکان، بودجەی  زیاتر لە  وەزارەتەکان و دامەزراوەکانەوە  دابین بکەین بۆ  پەرەپێدان بە زانستی ژینگە ناسی و ئەندازیاریی بەکارهێنانی سروشت و سوود وەرگرتن لێی، لە هەمانکاتدا و شان بەشانی ئەمانە زانستی ئەندازیاریی چۆنیەتی خۆ پاراستنمان لە ڕووداوە نەخوازراوەکانی سروشت.  -ئیتر چیتر تەنها  بە هەندێک پرنسیپی جوانوسینی غەڵەت و دوور لە زانست و زانین بۆ پیشەی دەرخستنی جوانی سروشت و خۆ  بێهۆشکردن و خۆ مەستکردن و خۆ ڕازیکردن بە باسکردن و نووسینی چێژ لە جوانیی سروشت نابێت ڕازیمان بکات. باش تێدەگەین ئەوە وێنە ڕیالیتەکەی سروشت نیە، وێنە گەورەکەی سروشت نیە و دەرخستنی  سروشت نیە. ئەو وێناکردنە غەڵەتە، هەڵخەڵەتێنەرە نەک هەر لە دەرخستنی ڕاستی سروشت، بەڵکوو ڕاست نیە سەبارەت بە خۆشمان- بە مرۆڤ، لەوەدا کە گوایە ئەوەی ئەیبینین و ئەو دونیایە کە تیایدا دەژین هیچی راستی نیە.  بەڵکوو ئێمە دەزانین ئەو جۆرە لە دونیابینی کە بەداخەوە  بە بودجەی یەکجار زۆرەوە  لە کۆمەڵگەکەمان و کۆمەڵگەکانی هاوشێوەمان دا کە بە کۆمەڵگەی تازە پێگەیشتوو ناوزەد دەکرێن، پەسەندکردنیان بۆ دەرچوە. بەڵآم ئێمە تێدەگەین ئەوانە تەنها تیۆریەکی نا ڕاست و ناڕیالیتیە گەرچی بودجەی زۆریان بۆ تەرخانکراوە و دەرخراوە لە کەڵتور و نوسین و قسەکردندا؛ گەر نەیگۆڕین ئەو دونیابینی و  تێڕوانینە لەسەر سروشت، هەرگیز تێگەیشتنێکی ڕاست و ڕیاڵتی لە سروشت دروستنابێت لامان و لە کەڵتورماندا و وەکو مرۆڤیش پارێزراو نابیین بەو تێگەیشتنە غەڵەتە سەبارەت بە خۆمان و سەبارەت بە سروشت. ئێمە وەکو مرۆڤ -وەکو بەشێک لە سروشت، بەرپرسیاریەتی  دەبێت بگرینە ئەستۆ، لە هەموو بوارەکاندا و لە هەر ئیشێک کە دەیکەین لە کۆمەڵگادا ؛هەمیشە دەرخستنی وێنە گەورەکەی سروشت بە گشتیی دەبێت لەبەر چاومان بێت و بیبینین  و ببێت بە بەشێکی  ناو کەڵتوری نوسین و قسەکردنمان بە گشتی.  - لەم نوسینەمدا بە تایبەت، مەبەستم تەنها لە حکومەت و لەم حیزب و ئەو حیزب نیە، چونکە من  گەرچی سیاسەت و حوکمرانی بە گرنگ ئەگرم، بەڵام زۆر لە مێژە لە گەنجایەتی ژیانمەوە- بەیەکجاری وازم لە هەموو جۆرێکی سیاسەت هێناوە و لەوساوە ئیش لە بوارە گرنگەکەی فەلسەفەدا ئەکەم پێش نەوەدەکان و دوای نەوەدەکان و هەتا ئێستاش و هەتا دواییش هەر ئەوە ئەکەم. لەگەڵ ئەمەشدا، دەزانم کە هەموو جۆرێکی حکومەت و ئەحزابەکانیش ئیشەکانیان بە ڕۆشنبیران و پسپۆڕەکان ئەکەن لەسەر تاسەری کۆمەڵگەدا، بەڕێوەبردنی بزنس و سەرجەم سەنتەر و دەزگا و دامەزراوە حکومی و ناحکومیەکان و میدیاکان دراونەتە دەستی نوسەران و ڕۆشنبیران و پسپۆڕەکان و پیشەوەرانی سیاسیی و  میدیاکاران و ئەندامە حیزبیەکانیان. گەر نەشڵێم لە ٪ ٩٩ ی ناو ئەو وەزیفە و پێگەیانەی هەن لە کۆمەڵەگەدا و ئەرکی بەڕێوەبردنیان پێشکەشکراوە تەنها ئەندامە حیزبیەکانی حکومەت و حیزب و هێزە سیاسیە جۆرا و جۆرەکانن بە ئۆپۆزۆسیۆنیشەوە و بە ناحکومیشەوە و بە ئەکادیمیشەوە.  هەموو ئەمەش مانای ئەوەیە کە بەشێکی زۆر لە ناو کۆمەڵگە لەم پرسەدا لە پێگەی بەرپرسیاریەتیدان و ئەم نووسینە دەیانگرێتەوە. لەبەر ئەمەیە کە دەڵێم ئەم نووسینە بۆ هەمووە، هەموومان ئەرکی سەرشانمانە کۆی تێگەیشتنمان و تێڕوانینمان بۆ ژیان و هەبوونمان و دیتنی سروشت  بگۆڕین بە باسکردن و دیتن ودەرخستنی سروشت لە وێنە ڕاستیە ڕیاڵیتیە گەورەکەیدا؛ واتا بە کارەسات و ماڵوێرانی و زەرە و زیانەکەیەوە، لەگەڵیدا جوانیی و سوودەکانی. -هەرکەسێکیش کتێبێکی نوسی، یان بۆی نووسیت یان بۆی باسکردی و وتی: "هەموو ئەوەی کە دەیبینین و ئەم دونیایە ڕاستی و ڕیالتی نیە"،  یان "هیچ شتێک لە زانینەکانمان ڕاست نیە و زانین گرنگ نیە" یان "هیچ لەگەڵ هیچ فەرقی نیە و هەمووی وەکو یەکە " یان  "هەموو ئەوەی هەیە و دەیبینین درۆیە"، یان "زانست و نە زانست وەک یەکە و هیچیان ڕاست نین" یان هەرجۆرێکیتری لەو دەستەواژانە بەکاربهێنێت و باوەڕی پێی بێت، جا  لە ئارگیومەنتدا بن و  بنەما بن یان پرنسیپ، یان قسەی حازر بەدەستی جووراوەی بێ سەرنج لێدان و هەڵسەنگاندن بن،  تۆ تەنها گوێگر مەبە و بیوەستێنە و پێی بڵێ بۆمان بسەلمێنە وایە و ئەو قسانە و دەستەواژانە و  ئارگیومەنت و پرنسیپانەت ڕاستن. ئەم تاقیکردنەوەیە منیان بۆ دانێن:   پێیان بڵێن: فەرموو خۆت هەڵدە ناو لافاوی سونامیە گەورەکان تیا بمێنەرەوە هەتا کۆتایی دێت و داوای ڕزگارکردنت مەدە  و هەوڵیش مەدە خۆت رزگار بکەیت چونکە بە تێگەشتنی خۆت ئەمەی دەیبینن و ئەم دونیایە هیچی ڕاستی و ریالتی نیە؛ کەواتە بەرکەوتەی نابیت و نامریت مادام راستیی نین.  پێیان بڵێن: فەرموو کە گولەیان نا بە کەلەسەر و سنگ و هەناوتەوە و تۆ دەڵێیت کە هیچ ئەم دونایەی دەیبینین ڕاستی ڕیاڵتی نیە مەمرە پێی، هەروەها لەو حاڵەتانەدا هیچ داوای یارمەتی و خەستەخانە مەکە و چارەسەر وەرمەگرە چونکە بە پێی تێگەیشتنی خۆت ئەم ڕوودانانە هیچیان راستیی و ریاڵتی نین  و ئەم دونیایەی کە تیا ئەژین ڕیاڵتی و ڕاستی نین و هیچ کام لەو گولانەت بەرنەکەوتوە و مانای وایە  ناشبێت بمریت و بەم شتانە هیچیت لێ نایەت چونکە وەکو خۆت باوەڕت پێیەتی هیچیان ڕاستی نین. ئەگەر نەیانتوانی  بۆچوونەکانیان بسلمێنن بەو جۆرەی باسم کردوە و بەو تاقیکردنەوانەی بۆم داناوە،  مانای وایە تێگەیشتنەکەی غەڵەتە  ئەگەر هەزار جاریش بیڵێتەوە و  سەد تیۆری لەسەر دروستبکات و وەکو بنەما بەکاری بهێنێت هەر غەڵەتە ئەو تێگەیشتنەی.  هەرگیز بەو تێگەیشتنەی ئەوانە پارێزراو نابین. - ئێمە دەبێت ئەمە بخەینە ناو  توێژینەوە و لێکۆڵینەوە ئەکادیمی ونا ئەکادیمیەکانمەوە، تێگەیشتنی فەلسەفی و زانستیەکانمانەوە  دەبێت بیخەیەنە ناو  کەڵتور و ناو کۆی تێگەیشتنمانەوە.  ئێمە دەبێت وەرچەرخانێک بکەین لە دروستکردنی بەرنامە و پرۆژەکانمان و بە نووسین و توێژینەوەکانمان و تیۆرایزەکانمانەوە، لە دیتنی ڕیاڵتی و ڕاستی سروشت و ڕەنگدانەوەی لە  تێگەیشتنمان و بۆچونەکانمان و مامەڵەکردنماندا لە ژیانماندا، لە دروستکردنی کەڵتور و  پلان و بەرنامەی دەرخستنی تێگەیشتنێکی ڕاست و واقیعی-ڕیالیتی- و  لە دیتن و ڕێگرتن لە هەڕەشە سروشتیەکان لەسەر ژیانمان و ماڵ و بژێویمان و دژ بە وێرانکارییەکان و دزێویەکانی سروشت بوەستینەوە.  لە کۆی گشتیدا یەک نموونەم باشتر لەمە لەبەرچاوە کە لەم ساڵانەی دواییدا کراوون بۆیە ئاماژەی پێ دەکەم: لە ڕێسا یان یاسای وەبەرهێنان دا لەم دواییانەدا بەرچاوە. لە هەندێک شوێندا زۆرتر و لە هەندێکیدا کەمتر جێبەجێ ئەکرێت، مەبەستم لە هەوڵی مانەوەی باخچەکان و سەوزاییە لە کاتی دروستکردنی  پرۆژەکانی بیناسازیدا، فەرزکردنی دروستکردنی سەوزاییە لە دروستکردنی مۆڵگە و کۆمەڵگەی نیشتەجێی لە سیتی ودێی نوێ -ی ناو شارە گەورەکانمان دا بە دروستکردنی باخچە و فوارە و سەوزایی، دروستکردنی پشتێنی سەوزای بە چواردەوەی شارەکاندا بۆ پاککردنەوەی هەوا و رێگرتن لە هەوای پیس و  تەپوتۆزی ناو هەناسەدانمان.  ئەمانە زۆر باشن، بەڵام پێویستە بەردەوام بن و  زۆر زیادتر بکرێن  و هەموو خاکی کوردستان بگرێتەوە و زیاتر بە یاسا فەرز بکرێت و بخرێتە جێبەجێکردنەوە لە هەموو کونجیکی خاکی کوردستاندا. لە گەڵیدا کارگەکانی پاککردنەوەی ئاو و هەوا  فەرز بکرێن  و بە بێ  کردنی ئەوە هەرچی پرۆژەیەک کە کەمێک لە ژینگە پیس دەکات قەدەغە بکرێت لە ناو شارەکان و دەرەوەی شارەکاندا. - زیادکردنی دروستکردنی پلان و پرۆژەی سوود وەرگرتن لە بارانی زۆری زستانەکانمان کە دەبنە لافاوی وێرانکار لەناو شار و شارۆچکە و ناحیە و قەزا و دێکانمان. لەگەڵ دروستکردنی بەربەستەکانی هاڵسانی لافاو،  کردنەوەی رێچکەی ئاو و دروستکردنی هەڵگرتنی ئاو بۆ  کارەساتی وشکانی چلەی هاوین بە دروستکردنی بەنداو و گۆمی دەستکردی  زۆر و زیاتر و لە بارانی زۆر و بەخوڕی زستانەی ساڵان. سوود وەرگرتن لە ڕەشەبا بۆ دابینکردنی کارەبا لەناو شارەکان و لەدەرەوەی شارەکانمان، سوود وەرگرتن لەتیشکی هەتاوی زۆر و گەرمی ڕاستەوخۆی سوتێنەری هاوینەکانمان بۆ دروستکردنی کارەبا، هتد، لەم جۆرە پرۆژانەی سوود وەرگرتنن لە سروشت.  - بە هەمان  گرنگیپێدانەوە، دروستکردنی بەرنامە و پلان و پرۆژەی ڕێگرتن لە ڕوودانی لافاو و کارەساتە نەخوازراوە ماڵوێرانکەرەکانی سروشتی- سروشت-  زیاتر و زیاتر بکرێن بۆ پارێزگاریی کردنی مانەوەی ژیان و بژێویی مرۆڤ لە دەست سروشت.   ئەمانە نەک هەربەرنامە و یاسا بن بەڵکوو دەبێت لە  ئاگاییماندا  و لە زانینماندا و لە نووسین و قسەکردنماندا بەرجەستە بکرێت و دەرکەوێت و نیشان بدرێنەوە لامان لە کەڵتورماندا بە گشتی. من 'کەڵتور' بەوجۆرە بەکاردەهێنم کە زانکۆکان و توێژینەوەکان و هەردوو لە  بوارەکانی زانست و فەلسەفە دروستکەری کەڵتورن، 'زانستەکان' مەبەستم لە زانستە سروشتیەکان و هەموو بەشەکانیتری زانستی  کۆمەڵایەتی و سیاسی و هتد لە زانستەکانە. هەروەهاش، ئەدەب و هونەر و هەموو جۆرەکانی ئاخاوتن و نوسین بەشدارن لە دروستکردنی کەڵتوردا. -ئەم جۆرەی  دیتنی وێنە ڕیالیتی و راستەکەی سروشت وڕەنگدانەوەی ئەو دیتنە لە کەڵتوور و نوسینەکانمان و قسەکردنماندا لە لایەک و لە لاکەیترەوە دروستکردنی پرۆژەی سوود وەرگرتن لە سروشت و لەگەڵیدا بەربەستکردن و رێگرتن لە ماڵوێرانی و کارەسەتە سروشتیەکانی سروشت،  هەرسێکیان پێکەوە لە یەکئاڵاون گەر بە جیا جیاش بکرێن.   ئەمانە پێکەوەن و هەرکامێکیان بکەین ناچارین ئەویتریشمان ئەنجام بدەین، بەو مانایەی  بۆ نموونە دەبێت پەسەندی بکەین سروشت هەیە و  ئەم دونیایەش راستیە و ئەوەی دەیبینین لە کارەسات ڕاستین و ڕوئەدەن و ئەمان کوژێت و زەرەر و هەڕەشەن لەسەر ژیانمان و بژێویمان.  کە پەسەندمان کرد ئەوەی رووئەدات  ڕیالیتیە و ڕاستین کەواتە دەبێت خۆمان بپارێزین لە لەناوچونمان بە کارەساتەکانی سروشت.  ئەم دوانە مەرجن لە دروستکردنی کەڵتورێکی ڕاست و درستی پشت ەب ستوو بە دیتنی ڕیاڵیتی، زیاتر بەئاگا لە کۆی گشتیی و ڕیاڵیتی سروشت و خۆمان لە دیتنی وێنە گەورەکەی سروشت بە وێرانکاریی و  خراپیەکانی سروشتەوە  لەگەڵ دەرخستنەکانی جوانیەکەی و سودەکانی سروشت، بە سوود وەرگرتن لە سروشت و خۆپارێزیکردن لە سروشت.    هەموو ئەمانە دەبێت پێکەوە بخرێنە سەرەوەی لیست و ئەجیندای کۆبوونەوە و باسکردنەکان و دیبەیتی فەلسەفی و زانستی و سیاسی و ئەدەبی و هونەرییەکانەوە، هەروەهاش ئیداری و حوکمڕانیی و نووسین وبیرکردنەوەمان و کەڵتورمانەوە؛ دەبێت بکرێت بە سەرتۆپی  دیبەیت و بەرنامە گرنگەکانی ناو کۆمەڵگە.   چش لەوەی لەسەر حیسابی زەرەردانیش بێت لە کەمکردنەوەی  پێگە و ناو و ناوبانگ دروستکردن ، هەروەهاش هەڵئاوسانی  زۆری سەرمایە زەبەلاحەکان.

سەردار عەزیز ڕۆژی حەوتی مانگ دۆناڵد ترامپ لە پلاتفۆرمی تروث، نوسی، ئیسرائیل بە داواکارییەکانی من ڕازی بووە، ئێستا دەبێت حەماسیش ڕازی بێت. ئاگاداری حەماسم کردوەتەوە بە دەرئەنجامی قبوڵ نەکردن. ئەمە دواین ئاگادارکردنەوەمە. ئەمە نیشانەی ئەوە بوو کە پرۆسەیەک لە ژێرەوە لە ئارادایە. قەتەرییەکان نێوەندگیربوون. حەماسیان لێئاگادارکردبووەوە. سەرکردەکانی حەماس، کە هەندێکیان لە تورکیا سەفەریان بۆ دەوحە کردبوو، بەمەبەستی کۆبوونەوە لەسەر ئەو پرسە، ڕۆژی سێشەممە، لەو شوقەیەی لە وادی ڕەزوان، نزیک بە باڵیۆزخانەی عێراق و ڕوسیا، لە باڵەخانەیەکی نوێدا کە ساڵی ٢٠٢٢ دروستکراوە، سەرکردەکانی حەماس کرانە ئامانج. ئیسرائیلییەکان دەڵێن هەمان جێگایە کە پاش هێرشەکانی حەماس بۆسەر ئێسرائیل، نوێژو ئاهەنگی تیادا سازکرا. لێدانەکە کاتژمێر ٣ی پاشنیوەڕۆ ڕویدا. ئایا قەتەرییەکان ئاگاداربوون؟ بە هەموو لۆجیکێک قەتەرییەکان ئاگاداربوون، هەروەها ئاگاداری ئیسرائیلیەکانیش بوون، چونکە چەند کاتژمێر پێش ئەوەی دە بۆ دوانزە فڕۆکە ڕاستەوخۆ لە ئیسرائیلەوە بە درێژایی ١٨٠٠ کم بفڕن بۆ دەوحە، فڕۆکەی سیخوڕیی ئیسرائیلی بە ئاسمانی شارەکەوە بووەو قەتەرییەکان و ئەمریکییەکان لێی ئاگاداربوون. ئەگەر ئەوانەی کە دەبوو بکرێنە ئامانج نەکرابنە ئامانج دیسانەوە بەڵگەیە کە بە چەند خولەکێکی کەم لەو شوێنە دەرکراون، کە دیسانەوە بەڵگەیە بۆ هەبوونی ئاگاداریی. ئایا ئەمریکا ئاگادار بوو؟ لێرەدا سێ شت هەیە، سروشتی عەمەلییەکە، پەیوەندییەکان و ڕۆڵەکان. سروشتی عەمەلییەکە وەها دەخوازێت کە هەردوو ئەمریکاو قەتەر خۆیانی لێ بە دوور بگرن. هەتا پەیوەندییەکانیان کێشەی تێنەکەوێت. چونکە ڕۆڵەکانیان وەها دەخوازێت. بەم پێیە وەک دەزانرێت، ڕۆژی دووشەممە، ڕاوێژکاری نزیکی نەتانیاهوو، ڕۆن درێمەر، لە شاری میامی لە گەڵ هەریەکە لە ستیڤ ویتکۆف و جارید کوشنەردا کۆبووەتەوە. دیارە دەبێت ئەوە لەبەرچاو بگرین کە هەر سێکەیان جولەکەن. نەتانیاهوو و کوشنەر هێندە نزیکن کە نەتانیاهۆ زۆر جار لە ئەمریکا لە ماڵی ئەوان دەمێنێتەوە. بەڵام دەڵێن ڕاوێژکارەکەی نەتانیاهوو ئەوانی ئاگادار نەکردوە. ڕێکكەوتنەکە چی بوو؟ ڕەشنوسی ڕێکكەوتنەکە وەهابوو کە لە ڕۆژی یەکەمدا هەموو بارتمەکان ڕزگار بکرێن، لە بەرامبەردا ئیسرائیل ١٠٠٠ فەلەستینی ئازاد بکات. ڕۆژی دووەم پرۆسەی بونیادنانەوەی غەززە دەست پێبکات کە ترەمپ خۆی بەشدار دەبێت تیایدا. لێدانەکە چۆن بوو؟ ئیسرائیلییەکان لەوە ئاگاداربوون کە دەبێت بە تەواوی تەنها ئەو جێگەیە بپێکن، هەتا دوایی بڵێن هێرشەکە یەک ئامانجی هەبوو، پێکایی و هیچ زیانی نەبوو. بۆیە زانیاری سیخوڕیی ورد زۆر پێویست بووە، لەکاتی بوونی کەسەکان لەوێ، سروشتی جێگاکە، ئەگەر بەرکەوتنی ئەوانیتر و زۆر بواری تر. ئەمەش وەها دەکات کە گومانی ئەوە بکەین کە هەردوو سیخوڕیی مرۆیی و تەکنەلۆجی بە چڕی تیایدا بەشداربوون. دیار ڕەنگە قەتەرییەکان کەمێک بێخەم بوو بن، چونکە پەیمانی ئەوەیان پێدرابوو کە هێرش نەکرێتە سەر شاندی حەماس لە قەتەر. ڕەنگە ئەمەش لە گلەییەکەی کۆشکی سپیدا دەرکەوێت کە نیگەران نییە بەرامبەر لێدانی حەماس، بەڵام نیگەرانە لە شوێنەکە، کە مانای وەهایە ئەوە جۆرێک بووە لە ڕێکكەوتن بەڵام سەرپێچی کراوە. گرێی ئیسرائیل! ئیسرائیلییەکان خۆیان باوەڕێک پێکەوەی بەستوون، ئەگینا خەڵکی زۆر زۆر جیاوازن. ئەمەش وەها دەکات کە باوەڕ لای ئەوان پێگەیەکی جیاواز تری هەبێت. لەم ڕوەوە کاتێک دەبینن نەیارەکانیان شەڕەکانیان وەک بەشێک لە باوەڕیان دەکەن، وەهای دەبینن کە شەڕێکی ئەزەلییە. بۆیە هەستکردن بە سەرکەوتن زۆر ئەستەمە لەلایان. ملهوڕبوونی حەماس، وەهای کردوە کە زیاترو زیاتر سوربن لە سەر هێرشەکانیان. ئەم دۆخە زیاتر چڕبوەتەوە لە کاتێکدا ئێرانیش وڵاتێکی لێدراوە، بەڵام نەڕوخاوە. کاریگەرییەکان قەتەر بوو بە حەوتەمین وڵاتی لێدراو پاش هێرشەکەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل. بەڵام قەتەرییەکان جگە لە پرتەو بۆڵە هیچی تر ناکەن. جارێکیان نەوشیروان مستەفا پێی وتم، کە یەکێتیی و پارتی، پەکەکە دەبینن وەها خۆیان پێشان دەدەن کە دۆستیانن. کاتێکیش تورکەکان دەبینن خۆیان وەها پێشان دەدەن دۆستیانن. قەتەریش هەمان یاری دەکات. بەڵام بۆ ئامانجی خۆی. ئیسرائیل خەمی نیە، چونکە قەتەرییەکان بۆیە دۆستی ئیسرائیلن چونکە بەهێزن. ئێستا کە لێیانداون، بەهێزترن، بۆیە زیاتر دۆستیان دەبن. دەرئەنجام ئیسرائیلییەکان دەیانەوێت ئەوە بچەسپێنن کە هیچ بەربەرست و ڕێگرییەک نیە لەبەردەمیاندا بۆ ئەنجامدانی هەر پلانێک لە ناوچەکەدا. ئێستا ئەوەی بتوانێت بەرگریی بکات تورکیایە. بەڵام تورک ڕاستەوخۆ خۆیان ناخەنە ئەو دۆخەوە.

سەردار عەزیز  بۆ من سلێمانی ئەو بەردەبازە بوو، کە فێری کردم لە ماڵ دوور بکەومەوە، پاشان بۆ هەمیشە ماڵ لە دەست بدەم. جەیمس وود لە نوسینێکیدا زیاتر لە دەیەیەک لەمەوپێش دەنوسێت، ئاساییە، شوێنێک بە ماڵ بزانیت و بیری بکەیت و نەتەوێت بۆ بڕۆیت. بۆیە بۆ من هەمیشە سلێمانی جێگایەک بوو، نە لێت دەگەڕێت خۆت بیت، نە هەرگیز دەتکات بە بەشێک لە خۆی.  سەرباری بوونی ئەم پەیوەندییە، ئێستا هەست دەکەم ئەو شارە دەمرێت. دوێنێ ئەو دیمەنانەی کە دیمان، جێگای سەرسورمان نەبوو. بەڵکو بردینییەوە بۆ سەردەمی نەوەدەکان، کە شەڕ و برسێتی وەک چڵکی بن گوێ لێمان نەدەبونەوە. بەڵام نەوەدەکان باشتر بوو، چونکە لە خەڵدا تامەزرۆیەک هەبوو بۆ بینین، بۆ فێربوون، بۆ گوێگرتن، بۆ گفتوگۆ. بەڵام چونکە هێزە نوێخوازەکانی دونیای ئێمە لاوازتر بوون، شەڕەکانی کەپکی حەمەد ئاغا و جێگاکانی تر بوون بە ڕوداوی ئەو سەردەمە.  شەڕی ناوخۆ، لە ئەو رۆژگارە دەستی پێکرد، نە واشنتۆن کۆتایی هات، نە لە بیست و یەکی ئابدا هەڵگیرسایەوە، نە سی و یەکی ئابدا کۆتایی دێت. کەم کورد دەناسم بە جۆرێک لە جۆرەکان بەشێک نەبێت لە شەڕی ناوخۆ، لە جوێنێکەوە هەتا سەنگەر گرتن. سلێمانی هەمیشە لەوەدا قارەمان بوو کە ئەفسانە بۆ خۆی دروست بکات. شاری هەڵمەت و قوربانی، شاڕی ڕۆشنبیری، شاری کوردایەتی، شاری ئەدەب و نوسەران، و زۆری تر. بەڵام ئەم ئەفسانانە گەرچی ڕەگیان لە ڕاستیدا هەیە، بە گشتی ڕۆپۆشن. دڵخۆشبونێکی تلیاکیانەیە بە دۆخێک کە دەخوازرێت نەک بونی هەبێت. بەڵام بێگومان کە لە کوردستان دەڕوانین بێگومان سلێمانی پێشەنگە.  سلێمانی ئێستا لە ترسێکی قوڵدا دەژی. ترسێک کە ناتوانێت گوزارشتی لێبکات. ئایا ئەم ترسە بەرەو کوێ دەچێت.  دەڕەوێتەوە، یان بە تەواوی خامۆشی دەکات. ئەم دۆخە کاریگەری نەک لە سەر سلێمانی بەڵکو لە سەرتاپای کوردستان و پرسی کورد هەیە.  دەکرێت یەک هێز هەبێت و لە سایەیدا سیاسەت وەک سیاسەتی راستەقینە لە دایک بێت. بەڵام ئەم ئەستەمە لە کەلتورێکدا کە ڕۆژێک لە ڕۆژان سیاسەتی نەکردوە. سیاسەت بەومانایەی بە دەر لە توندتیژی پێکەوە لە پرۆسەی بەڕێوەبردنی پانتایی گشتی و تایبەتدا بن. دۆخێک کە مرۆڤ وەک خۆی سەنگی هەبێت، نەک سەنگی پەیوەست بێت بەوەی سەر بە کێیە، یان دوژمنی کێیە. حوکمی بنەماڵەیی  هەمیشە هەڵگری ئەگەری بەکارهێنانی هێزە بۆ یەکلاییکردنەوەی کێشەکانی. حوکمی بنەماڵەیی هەڵگری تۆوی ئەم شەڕانەیە. چونکە بە تایبەتی کاتێک بنەماڵە بە دەزگایی نەکراوە، هەمیشە کێشەی ئەوە دروست دەبێت کە کێ خاوەنی ڕاستەقینەیە. چاوەڕوانکراوە کە هەمیشە لە کەسێک زیاتر بە مافی خۆی بزانێت کە  شایستەی هەموو دەسەڵاتەکانە. لە هەمانکاتدا ئەم یەکلانەبونەوەی مافی هەبونی دەسەڵات وەها دەکات، ئەوانەی کە زیاتر لە یەکەوە نزیکن، زۆرتر لە یەکتر بترسن. مێژوی عوسمانییەکان سەرتاپای ئەم دیاردانەیە. بنەماڵەی تاڵەبانی ڕەنگە وەها ببینن کە ناچار بوون ئەوەی چەند ڕۆژی ڕابوردوو کردیان بیکەن. چونکە لە لایەک، لە لەدەستدانی دەنگ دەترسان لە هەڵبژاردنی داهاتودا، بۆیە شاسواریان دەستگیرکرد. لە هەمانکاتدا لە بەکارهێنانی زەبر دەترسان بەرامبەریان بۆیە لاهورییان دەستگیر کرد. بەڵام بە هەمان پێوەر، دەبێت ئەوش بزانن کە لە جێگایەکی پڕ ناسەقامگیری جیوپۆلەتیکی و ئابوری و سیاسی وەک سلێمانی یان کوردستان یان عێراق، یان ڕۆژهەڵاتی ناوەراست، ئەستەمە بتوانیت تەنها بە زەبر حوکم بکەیت. هەندێک چاودێر وەهای دەبینن کە قۆناغێکی هێمنی یان خامۆشی باڵ بە سەر شارەکەدا دەکێشێت. ڕەنگە یەکێتی و پارتی زیاتر لە یەکتر نزیک ببنەوە. هێندە ناچار نەبن گوێ بە خەڵک بدەن.  بەڵام ئەمە ئەستەمە، لە کوردستانێکدا کە نزیکەی هەشتا لە سەدی خەڵکەکەی لە شارەکاندا دەژین. لە دۆخێکی وەهادا ساتی ئەوەیە چاوەکانت بشۆیت و دونیا بە جیاواز ببینیت. یەکەم، وەک لە ڕۆژانی ڕابوردودا دەرکەوت، جیاوازی زۆرە لە نێوان دەزگا و ئامرازدا. دادگا وەک دەزگایەکی مۆدێرن، زۆر بە زەقی ئامرازبونی ڕووت بوەوە. تۆ دەبێت چەند شتێک فێربیت. یەکەم، پێویستت بە دادگایە، بەڵام دەدگایەک کە دەزگابێت، نەک ئامراز. دەبێت ئێستا دەرک بکەیت کە جیاوازی زۆرە لە نێوان دەزگا و ئامرازدا. ئەگەر هاتوو وەها بیرتکردەوە کە پێویستت بە دەزگا نیە، ئەوا وەک چۆن لە سی ساڵی رابوردودا دۆڕاوبویت، لە سی ساڵی داهاتوشدا دەدۆڕێیت. دووەم، ئەو خیتابەی کە دەڵێت خەڵک ماندوە و هەموو شتێکی تاقیکردەوە، یان بێئاگایە لە دۆخەکە یان دەخوازێت ملکەچی بکاتە نۆرم. لە مێژوی کوردستان یەک تاکە خۆپێشاندان بۆ حوکمی یاسا نەکراوە. یەک جاریش خەڵک ناڕەزایی لە سەر حوکمی میلیشیایی نەبونی بودجە و گەندەڵی دەرنەبڕیوە. بۆیە مێژویەکی درۆینە هەیە بۆ خەباتی مەدەنی کە گەشتە بنی قاپەکە.  سێیەم، لە هەناو کەلتوری کوریدا زوو ماندووبونێکی سەیر هەیە. ئەمەش مایەی تەسلیم بونی خەڵکە بە سیستەمەکانی ستەم. بۆ نمونە خەڵک پێت دەڵێن دیموکراسیمان تاقیکردەوە، بەبێ ئەوە بزانێت دیموکراسیی چییە. کرۆکی دیموکراسی یانی بە سیاسییبونی هەموو تاکێک لە کۆمەڵگادا. یانی هەموو کەسێک بە ئەرکی خۆی دەزانێت کە بەشداربێت لەوەی کە چۆن کۆمەڵگا و ئابوری و هەموو بوارەکانی تر بەڕێوە دەچن. لەم ڕوەوە ئەرکیەتی بزانێت، بیەوێ فێربێت، چالاک بێت، لە سەروی هەمویەوە بەرپرسیار بێت. لە کرۆکدا دیموکراسی یانی ڕەخنە. رەخنە بە مانای باشورییەکەی نا. رەخنە یانی چۆن حوکمبکرێم بەو شێوەیەی کە خۆم دەمەوێت. بۆیە دەبێ بزانیت کە ئەویتر دەیەوێت چۆن حوکمت بکات، چۆن ڕاستیت لێ بشارێتەوە، چۆن، چپن، چۆن. چوارهەم، کە تەنها دوای موچە دەکەیت، موچەش وەرناگریت و هەموو شتەکانی تریش لە دەست دەدەیت.

سەردار قادر هاوریم کاکە شیروان وانەزانی تەنیا تۆ زیندانی ، ئەم دەسەلاتە بۆی بکریت هە رچی هاوریی تۆ هەیە ، هەرچی قەلەمی ئازاد هەیە ئەکاتە میوانی زیندانەکەت . تۆ بوویتە سیمبولی دەنگی ئازاد برام خۆپیشاندان لەم وولاتە بۆتە ترسیک بۆ رۆحی دەسەلات و کەسیش لە داوای خۆپیشاندەران ناپرسیتەوە  کۆی دەنگە دلیرەکان بونەوەریکی موزعیجن لای دەسەلات ئیستا هەریمەکەی ئیمە ژیان تیایدا بۆتە بەردەرگای جەهەنەم  داوای مافی خۆت بکەی ، موچەی خۆت بکەی ، خزمەتگوزاری گشتی بکەی  هەمووی داوای حەقە لای تاکی کوردی بەلام لای دەسەلات نابیستریت  برام زیندانەکەی تۆ خۆرت لی دیار نیە لەسەر شەقامیش نە خۆرو نە هیواو نە ئومید دیار نیە  تۆ لە زینداندا بیری پیاسەیەکی ئیسکانی هەولیر وئیوارەی سەهۆلەکەی سلیمانی ئەکەی ئیمە لیرە کە ئەچینە ئەوی خەم بەرۆکمان بەر نادات  هاوریم زیندانەکەی تۆ پرە لە ئومید بۆ داهاتوو شەقامەکانی ئیمە پرە لە دەم و چاوی ناشرین و کوشتنی خەون  تۆ لە زیندانەوە  رۆحت ئاسودەیە ئیمە و هاوریکانت لیرە ئازاری رۆحمان ئەدەن  پەرلەمانتار ی خاوەن هەلویست بۆیان بکریت زۆر دەمیک بوو ئەیان هینایە ژورەکەی ئەودیوت ؟؟؟ هاوریم زۆر هەن لەم وولاتە چاوەرین بۆهاتنەوەت بۆ لامان ، ئەزانی کین ئەوانە ؟؟ خانەنشینەکان  بە گیرفانی بەتالەوە چاوەریتن !! موچە خۆرانی بی مووچە چاوەریتن ! گەنجەکانی ولاتم کە خەونیان رۆژانە ویران ئەکریت کتیبە بی نازەکانی بەردەرکی سەرا چاوەریتن  قەلەمەکان چاوەریتن وتاریک بنوسی هاوریم کۆلیک لەم هاوریانەت بە حەسرەتەوە چاوەریتین  تۆ ئومیدیکی بەردەوامی  بی گومانین کە چەند قەیران هەبیت رۆژیک دیت خەونەکانمان بیتەدی

د. شاهۆ سەعید  شەست ساڵ زیاترە پارتی و یەکێتی لە قەڵەمڕەوی خۆیاندا دوو حیزبی بێ ڕکابەرن. هەموو ئەوانەی ویستویانە جێ بە پارتی و یەکێتی لەق بکەن، یان شکستیان خواردووە یان تەسلیم بوون و بوونەتە پاشکۆیان.. لە حیزبە چەکدارەکانی سەردەمی شاخەوە بیگرە، تا گروپەکانی فشاری مەدەنی و خۆپیشاندانی شارەکان.. تا فراکسیۆن و هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانی ناو پارلەمان. گەر بپرسین هۆکار چیە؟ ڕەنگە دەسبەجێ سەرنجمان بۆ سێ هۆکاری سەرەکی بچێت: چەک و ئابوری و پشتیوانی ئیقلیمی. بەڵام هۆکاری چوارەم لە هەرسێکیان گرنگترە کە پەیوەندیی بە بونیاتی سۆسیۆ-سیاسی هەردوو حیزبەوە هەیە، کە بونیاتێکە لەسەر ڕاگرتنی هاوسەنگی نێوان شار و خێڵ دامەزراوە.  پارتی و یەکێتی توانیویانە گەمە لەنێوان دوو گوتاری جیاوازدا بکەن؛ یەکەمیان ئاڕاستەی شار و کۆمەڵگای مەدەنی کراوە.. دووەمیان ئاڕاستەی خێڵ و کۆمەڵگای نەریتپارێز.. لەسەر ئاستی ئایدیۆلۆجی ناسیۆنالیست و چەپ بوون؛ بەڵام بەکردەوە دوو هێزی خێڵەکی و ناوچەگەر بوون. لە ڕاگەیاندندا بانگەشەیان بۆ دامەزراندنی قەوارەی نەتەوەیی و کۆمەڵگای مەدەنی کردووە؛ بەڵام لەناوخۆدا حیزبی بنەماڵەیی بوون و مۆدێلی پشتاوپشتکردنی دەسەڵاتیان جێبەجێ کردووە.. لە داپڵۆسینی نوخبە مەدەنی و شاریەکاندا پەنایان بۆ هێزی چەکداری خێڵ بردووە؛ بەڵام لە دامرکاندنەوەی یاخیبوونی خێڵەکاندا پەنایان بۆ گوتاری نەتەوەیی و پاساوی ئایدیۆڵۆجی و مەدەنی بردووە.  ئەم مۆدێلەی حیزب کە لەسەر دوو پەت یاری دەکات داهێنراوی پارتی و یەکێتی نیە؛ بەڵکو لە زۆر شوێنی تری دنیا هاوشێوەی هەبووە و هەیە، زیاتر لە ئاژەڵێکی ئەفسانەیی مەسخ دەچێت، "کەلەسەر" و "جەستە"ی ناچنەوە سەریەک.. بە “سەر” مەدەنی و کۆماریخوازە، بە جەستە و چڕنوکیش بنەماڵەیی و خێلەکییە. بەڵام لۆجیکی سیاسی و ئەزمونە هاوشێوەکان پێمان دەڵێن ئەم مۆدێلەی حیزب تەمەنێکی دیاریکراوی هەیە و پاش تەواوکردنی سوڕی سروشتی خۆی کۆتایی دێت، چونکە یان دەبێت کەلەسەری بەتەنها گەشە بکات و ببێتە حیزبێکی مەدەنی، یان دەبێت لەشی وەک جەستەیەکی شێرپەنجەیی لەسەر حسابی پوکانەوە و مەرگی کەلەسەر نەشونوما بکات. ڕەنگە پارتی و یەکێتی شاگەشکە و سەرمەستی ئەوە بن کە تا ئێستا توانیویانە گەشە بە جەستەی خێڵەکی و بنەماڵەیی و سەربازی و ئەمنی و ئابوریی خۆیان بدەن، بێ ئاگا لەوەی لەگەڵ گەشەی هەموو خانەیەکی ئەو جەستەیەدا بڕێک لە خانەکانی کەلەسەریان پوکاوتەوە و دەپوکێتەوە.. ئیتر ڕەنگە ڕۆژێک بێت بەشێوەیەک هاوسەنگی لەدەست بدەن کە بچووکترین هەڵنوتان، یان بچووکترین گۆڕانکاری لە هەلومەجی بابەتیدا، کۆتایی یەکجاری بە پەیوەندیی نێوان کەلەسەر و لاشەکە بێنێت. تا ئێستا پارتی و یەکێتی سەرکەوتوو بوون لە دامرکاندنەوە و دەستەمۆکردنی خۆپیشاندانی شارەکان و فشاری مەدەنی و ئۆپۆزیسیۆنی پەرلەمانیدا؛ بەڵام ئەوەی دژی شار و کۆمەڵگای مەدەنی پێیان کرا دژی خێڵ و کۆمەڵگای نەریتپارێز پێیان ناکرێ؛ نەک لەبەر ئەوەی خەڵکی شار ترسنۆک و دەستوپێ سپین وەک ئەوەی فەرماندەیەکی خێڵەکی لەم چەند رۆژەدا درکاندی؛ بەڵکو لەبەر ئەوەی هێزی سەربازی خێڵ و هێزی سەربازیی حیزب بەجۆرێک تێکەڵی یەکتر بوون کە مەحاڵە بخرێنە ناو دوو مەنجەڵی جیاواز و بەگژ یەکدا بکرێن. هەر هەنگاوێکی لەو جۆرە کارێکی خۆکوژانەیە، وەک ئەوەیە فیشەک بە جەستەی خۆیانەوە بنێن.  ئەوەی تا ئێستا پەیوەندیی نێوان جەستەی خێڵەکی و سەربازیی هەڵاوساوی حیزب و کەلەسەرە لەرزۆک و لاوازەکەی هێشتووەتەوە بەرژەوەندیەکی ئابوری پەتی بووە؛ بەڵام پێدەچێت پارتی و یەکێتی چیتر نەتوانن خۆراک ببەخشنە ئەو جەستەیە و چیتر نەتوانن ئەو بەرژەوندییە وەک جاران دابین بکەن. بۆیە ئێستا کاتی ئەوەیە خۆیان ئارەزومەندانە کۆتایی بەو مۆدێلەی حوکمڕانیییان بێنن، واتە بەدەستی خۆیان ئازایانە ژەهرەکە بنۆشن، پێش ئەوەی بە زۆر دەرخواردیان بدرێت.

د. كامەران مەنتك   بەغدا سیستەمێكی پاشایەتی ستەمكارە، بەغدا سیستەمێكی راسیستی عەرەبییە، بەغدا سیستەمێكی دیكتاتۆرییە، بەغدا بارزانییەكانی جینۆسایدكرد، بەغدا چەند هەزار گوندێكی كوردستانی خاپوور كردو خەڵكەكەی راگوازتەوە، بەغدا ئەنفالی كرد، بەغدا چەكی ناپاڵم و كیمیاوی و بایۆلۆجی بەكارهێنا، ئێستاش بەغدا مووچە نانێرێت و بەغدا خەڵكی كوردستان برسی و نانبڕاو دەكات، نزیكەی یەك سەدەیە وەهمی بەغدا كراوەتە مێردەزمەی خەڵكی كوردستان، لەكاتێكدا بەغدا نیوەی هاوكێشەكەیەو لەپەنای ئەو نیوەیەدا هەوڵدەدرێت بەرپرسیاریەتی و تاوان و خیانەتەكانی نیوەكەی تر بشاردرێتەوە، ئەی حیزبەكانی كوردی چییان كردووە، پێش توركیا كەوتوون، پێش ئێران كەوتوون، سیخوڕەكانی ئێران و توركیاو هەموو دنیایان راكێشاوەتە ناوكوردستان، دەستی پاشداری ئێرانیان گرتووەو هێناویانەتە سەر بیرە نەوتەكانی كەركوك، لەپەنای كوردایەتییەوە رێگەیان بۆ تانك و زرێپۆشی توركیا كردۆتەوەو بوونەتە راوچی كوردەكانی باكوور... رۆژئاوا... رۆژهەڵات،...!!! ئایا كاتێك ئەوانە دەرفەتیان بۆ ڕەخساوە، چییان لە بەغدا باشتر بووە؟ ئەگەر بەغدا چەكی كیمیاوی دژ بەكورد بەكارهێنابێت، ئەوە خۆیان لەشەڕی ناوەخۆ چی ما بە گەنجی كوردی نەكەن، بەرپرسەكانی خۆیان راشكاوانە ناڵێن ئەگەر چەكی كیمیاویشمان هەبوایە دژی یەكتر بەكارمان دەهێنا؟ دەیان و سەدان دیلی شەڕیان بە قێزەونترین شێوە تیرۆر نەكرد، كە ئەمە هەمووی تاوانی جەنگە كامەیان خۆی لا سەركردەی عەیار بیست و چوارەو هەر رۆژەی دەیەوێت بەشێوەیەك خەڵكی كوردستان فریوبدات، دەتوانێت خۆی لەو كارانە بێبەری بكات؟ بەپێچەوانەوە شانازیشی پێوە دەكەن، كە رۆژێك دەبێت لەسەر ئەو تاوانەو سەدان تاوانی تر، ئەگەر لەناو گۆڕیش بن بخرێنە بەردەم دادگاكان وجلی وڵاتپارێزی و نیشتمانپەروەرییان لەبەربكرێتەوەو جلی راستەینەی خۆیان لەبەر بكرێت، كە جلی وڵاتفرۆشی وخیانەتە. واز لەبەغدا بێنن بزانن نیوەکەی لای خۆمان چەندە بەرپرسن، نابێت چیتر رێگەبدرێت بەغدا وەك دێوجامەیەك بۆ فریودانی خەڵكی كوردستان بەكاربهێنرێت، بەغدا بەهەموو تەمەنی خۆی، هەر لەكاتی دروستبوونییەوە لەسەردەمی ئەبوجەعفەری مەنسور تاوەكو ئێستا بەقەدەر دەساڵی دەسەڵاتی كوردی كوردستانی تەعریب نەكرد، سەیر لەوەدایە هەركاتێك بەغدا لەرووخانیش بووبێت ئەوان خۆیان بەرزیان كردۆتەوە، ئەمریكییەكان لەوپەڕی دنیاوە هاتن دەوڵەتی ئێراقیان هەڵوەشاندەوە، كەچی ئەوە ئەوانە بوون بەغدایان دروستكردەوە، ئەو حكومەتەی ئێستا لە ئێراق هەیە عەرەب دروستی نەكردەوە، بەڵكو ئەو دەنگە ناشازانەبوون، كە ئێستا دژی بەغدا بەرزدەكرێنەوە، كێ لایەنەكانی بەغدای بانگهێشتی هەولێر دەكرد بۆئەوەی یارمەیتیان بدات حكومەت پێكبهێنن، لەكاتێكدا ئەوان لەناوەخۆیان ناكۆك بوون و گەیشتبوونە حالەتی چەقبەستوویی! ئەوەی ئێستا بەرامبەر هەرێمی كوردستان دەكرێت، بە تەنیا بەغدا نییە، دەبێت خەڵكی كوردستان ئەو راستییە بزانێت و لەوە تێبگات دیسان دەیانەوێت لەسەر ژێی هەست و سۆزەكانی یاری بكەن و جارێكی تر وەكو كارتێك بەكاریبهێنن، لەبەرئەوەی وەك گوتمان بەغدا نیوەی هاوكێشەكەیە، ئەوانەی خۆیان بەدەسەڵاتداری هەرێم دەزانن و نەزانانە وەك كارتێك لەلایەن هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانەوە تەنانەت دژی كوردیش بەكاردەهێنرێن، ئەوانە پشكێكی تەواویان بەردەكەوێت لە بەرپرسیارییەتی ئەو دۆخە، نیوەی وەك بەشێك لە حكومەتی بەغدا، كە بەشدارن تیایدا و چەندین پۆستی گرنگیان لەدەستدایە، نیوەكەی تریشی وەك حكومەتی هەرێم، كە چی نەماوە بەرامبەر خەڵكی كوردستان نەكات، ئەو بەغدایەی باسی دەكەن، ئێستا سەرۆك كۆمارو وەزیری دەرەوە پەرلەمانتا رو .. وو ..وو.. وو بەناو كوردی تێدایە، كەواتە ئەو كوردانەش بەشی خۆیان بەرپرسن لەو مووچە بڕینە، ناكرێت بە تەنیا بەغدا تۆمەتباربكرێت، كە لە بنەڕەتدا هەر نابێت تۆمەتبار بكرێت، بەغدا هێزێكەو دەیەوێت بگەڕێتەوە سەر گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و هەر لەدوای رووخانی رژێمی بەعسەوە، هەموو رەفتارەكانیان ئەوەی سەلماندووە، كە باوەڕیان بەفیدڕاڵی نییەو لەگەڵ بەهێزكردنەوەی حكومەتی ناوەندیدان، ئەی ئێوە بۆ بێدەنگ بوون ومتەقتان لێنەكرد؟ ئەی ئێوە لە بەغدا چیتان دەكرد؟ وەزیرەكانی ئێوە نەبوو ن شەورۆژ كاریان دەكرد بەغدا بگەڕێننەوە سەر شانۆی گۆڕەپانی نێودەوڵەتی ...ئەی بۆ ئێستا باسی بەغدا دەكەن وەك ئەوەی ئەوان بەشێك نەبن تیایدا! دەبێت خەڵكی كوردستان ئەو راستییە بزانێت، كە جارێكی تر هەرێمی كوردستان خزێنراوەتە نێوگەمەیەكی نێودەوڵەتی و زەرەمەندی یەكەمیش كورد دەبێت، سەیر لەوەدایە بتوانرێت باوەڕ بەتاكێكی نەخوێندەواری كوردیش بهێنرێت، كە گرێبەستێكی سەد ملیار دۆلاری لەگەڵ ئەمریكا بكرێت و توركیاو ئێران و ئێراق نقەیان لێوە نەیەت! ئەو بێدەنگییە سەیرە بەرامبەر گرێبەستێك، كە ئەگەر بەراستی لەگەڵ حكومەتی ئیمریكادا بێت و داوێك نەبێت بۆئەوەی كورد رابكێشنە نێوقەیرانێكی تر، گرێبەستێكی ستراتیژییەو رەنگدانەوەی مەترسیداری لەسەر جیۆپۆلەتیكی وزە لەناوچەكەدا لێدەکەوێتەوە، كەچی ئەو دەوڵەتانەی لەهەموو دەرفەتێك دەگەڕێن بۆ لێدانی كورد، بێدەنگ بن! ئەمە جێگەی پرسیارو سەرسوڕمان نییە، ئەمە ئەو گرێبەستە لە بناغەوە پووچەڵ ناكاتەوە!؟ لەراستیدا ئەوەی  خۆی لە تەقینەوەی كێشەكانی نێوان بەغداو هەولێر دەبینێتەوە، دوورو نزیك پەیوەندی بەمووچە وە نییە و مووچە كراوەتە پاساوێك بۆ دەستپێكی سەرەتای قۆناغێكی تر، كە هەوڵدەدرێت بەهەر شێوەیەك لەشێوەكان بێت بەغدا بەهێز بكرێتەوەو دەستی دەوڵەتە هەرێمییەكان لەو وڵاتە ببڕیتەوە، كە ئەمەش واتای دەستپێكی كۆتا قۆناغی یەكێتی و پارتییە، وژرواندنی مەسەلەی وزە لەو كاتە هەستیارەدا هەوڵێكە بۆ گەڕاندنەوەی دەسەڵاتی وزە بۆ بەغدا، بەڵام بەغدایەك دوور لەكاریگەرییەكانی ئێران، راستە مووچەخۆرانی هەرێم لەمەدا زەرەردەكەن و جارێكی تر قەیرانی مووچە دروست دەبێتەوە، بەڵام زەرمەندی یەكەم ئەو دوو حیزبە سەرەكییەی هەرێمن، كەبەتەواوی لەخەڵك دابڕاون و هیچ پەیوەندییەكیان بە خەڵكی كوردستانەوە نەماوە،  هەردۆخێكی تر بێتە پێشەوە خەڵكی هەرێم لەوە زیاتریان دەستدەكەوێت، كە ئێستا بەدەستیان هێناوە، لەهەر گۆڕانكارییەكدا دەروازیەكی تر بەرووی خەڵكی كوردستاندا دەكرێتەوەو ئەو مافانەی بەدەستیان هێناوەو لەژێر دەسەڵاتی بەناو كوردیدا چرووك كراون جارێكی تر كارا دەبێتەوە، لێگەڕین چۆن خۆیان بەغدایان دروستكردەوە با بەو شێوەیەش لەگەڵی بكەونە شەڕەوە، ئەوە كێشەی خەڵكی كوردستان نییە، كێشەی خەڵكی كوردستان لەئێستادا ئەو دوو حیزبەن، كە هەموو سەروەت و سامانی ئەو وڵاتەیان بۆخۆیان قورخكردوەو هیچ پەیوەندییەكیان دوورو نزیك بە خەڵكی كوردستان نەماوە، ئەوەی ئەوانە لەماوەی سی و چوارساڵێ رابردوودا بەخەڵكی كوردستانیان كرد، هیچ دوژمنێكی كورد نەیتوانیوە ئەمە بكات

بارام سوبحی بەهار: د. ئاشتی هەورامی، وەزیری سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند: (ماڵپەڕی رووداو: 19/ئەیلول/2013) * بە دابینكردنی غاز لەبری گازوایل بۆ وێستگەكانی كارەبای دهۆك (900) ملیۆن دۆلار دەگەڕێتەوە بۆ حكومەت.  * ئاماژەی بە پێدانی (300) هەزار دۆلار كرد بۆ وارسی هەر شەهیدێكی ئەنفال و كیمیاباران، كە لە داهاتی ئەو ئەنجومەنە نوێیە دەدرێت كە بڕیارە لە داهاتوودا دروست بكرێت و داهاتی ساڵانەی (200) ملیار دۆلار دەبێت. * ئەو دەنگۆیانەشی رەتكردەوە كە دابەزاندنی نرخی بەنزین بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بێت و ئاماژەی بەوەكرد "بەرهەمی خۆماڵی بەنزین هێندە زۆرە كە دەتوانرێت لە داهاتوودا رەوانەی دەرەوە بكرێت". * سەبارەت بە هەبوونی پشكی هاونیشتمانیان لە داهاتی نەوت گوتی "دوای سەربەخۆبوونی كۆمپانیای كەپ- كۆ، داهاتێكی گەورەی دەبێت لە داهاتی نەوت، هەروەها وەك كۆمپانیایەكی بەڵێندەری گرێبەستە نەوتییەكان دەبێت و (20%) بۆخۆی دەبێت، لەماوەی (20) ساڵ ئەو پشكەی لە گرێبەستە نەوتییەكان بۆی دەگەڕێتەوە بەهاكەی (200) ملیار دۆلار دەبێت، لەم داهاتەی كە بۆ كۆمپانیاكە دەگەڕێتەوە وەك پشك دەدرێتە هاونیشتیمانیان". پاییز: تەماشا بکەن ئەوە لێدوانی (12) ساڵ لەمەوبەری عەڕابی نەوت و گازی کوردستانە، بەڵام ئێستا چی دەبینین؟ یەکەم: بەناوی پرۆژەی روناکی و کارەبای (24) سەعاتییەوە گیرفانی هاوڵاتیان دەتەکێنن!! دووەم: نەک قەرەبووی کەسوکاری شەهیدان و ئەنفال نەکرایەوە، بەڵکو لە کابینەی شەشی حکومەتی هەرێم کە بەرهەم ساڵح سەرۆکایەتی دەکرد؛ بڕی (150) هەزار دینار بۆ موچەی واریسی شەهیدان و ئەنفال زیادکرا، بەڵام لە کابینەی دواتر بە سەرۆکایەتی نێچیرڤان بارزانی یەکەم بڕیاری بڕینی ئەو (150) هەزار دینارە بوو! سێیەم: لای هەمووان روونە کە ئێستا نرخی بەنزین لە چ ئاستێکدایەو کوالیتی چۆنە! چوارەم: بەحسابی کاک ئاشتی دەبوو ئێستا کۆمپانیای کەپ – کۆ لانیکەم (150) ملیار دۆلار داهاتی هەبایە، کەچی حکومەتی هەرێم دەڵێت (28) ملیار دۆلار قەرزارین! پێنجەم: هاوڵاتیان نەبوونە خاوەنی پشک لە کەپ – کۆ، بەڵکو نزیکەی پەنجا موچەی موچەخۆران لای حکومەت بێسەرو شوێنە کەواتە: ئێستا حەقی خۆمان بەگومان بین لەوەی پێیدەوترێت گرێبەستی سەد ملیار دۆلاری گازی سروشتی کوردستان، چونکە دوای ئەوەی لە رۆژی (1/حوزەیران/2009) مام جەلال و کاک مەسعود قوفڵی هەناردەکردنی نەوتی کوردستانیان بەرەو بەندەری جیهانی تورکیا کردەوە. لە تەمموزی (2010)دا ئاشتی هەورامی رایگەیاند: هەرێمی کوردستان لە ئایندەدا گازی سروشتی خۆی لەڕێگای پرۆژەی نابۆکۆ هەناردەی وڵاتانی یەکێتیی ئەوروپا دەکات.. هەرێمی کوردستان دەتوانێت ساڵانە بیست ملیار مەتر سێجا گازی سروشتی بۆ هێڵەکە دابین بکات. دواتر وەزارەتی سامانە سروشتییەکان بڵاویکردەوە، هەرێمی کوردستان خاوەنی نزیکەی (45) ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگ و (5.66) تریلیۆن مەتر سێجا گازی سروشتییە. واتە هەرێمی کوردستان لەڕووی یەدەگی نەوتەوە لە پلەی دەیەم و لەڕووی یەدەگی گازی سروشتییەوە لە پلەی حەوتەمدایە لەسەر ئاستی جیهان. بەڵام: بەپێی داتاکانی رێکخراوی کاری نێودەوڵەتی، رێژەی بێکاری لە هەرێمی کوردستان (٢٤٪)ی تێپەڕاندووە. هەروەها بەپێی داتاکانی دوایین پرۆسەی سەرژمێری وەزارەتی پلاندانانی عێراق، رێژەی هەژاری لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بەم شێوەیە: هەولێر: (6%)، سلێمانی و هەڵەبجە: (8%)، دهۆک: (15%). پێوەری هێڵی هەژاریی لەو سەرژمێرییە لەسەر بنەمای داهاتی مانگانەی هەر کەسێک دانراوە کە لە (137) هەزار دینار کەمتر بێت، بۆ خێزانێکی شەش کەسی مانگانە (820) هەزار دینار داهاتیان هەبێت.  

د. ئەحمەد فاتح محەمەد لە ڕووی یاسایی و دەستوریەوە: ١. بەپێی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و یاسای سەرۆکایەتی هەرێم، پەرلەمان بۆ ماوەی چوار ساڵ هەڵدەبژێردرێت و ئەو ماوەیە تەنها لە حاڵەتی تایبەتدا درێژ دەکرێتەوە. ٢. هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان پێش تەواوبوونی ماوەی یاساییەکەی پێویستی بە میکانیزمێکی تایبەت هەیە:    - پێشنیاری ژمارەیەکی دیاریکراو لە ئەندامانی پەرلەمان (بەگشتی کەمینەی دوو لەسەر سێ)    - یان داواکاری سەرۆکی هەرێم بە پشتیوانی ئەنجوومەنی وەزیران ٣. سەرۆکی کاتی پەرلەمان بە تەنیا دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی نییە. ئەو تەنها دەتوانێت:    - پرسەکە بخاتە بەرنامەی کاری پەرلەمان    - یان بیخاتە دەنگدانەوە ئەگەر ژمارەی پێویست لە پەرلەمانتاران داوای بکەن ٤. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە لە کاتی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، بۆشاییەکی یاسایی دروست دەبێت تا هەڵبژاردنی نوێ ئەنجام دەدرێت، لەو ماوەیەدا:    - حکومەت دەبێتە حکومەتی کاربەڕێکەر    - پێویستە لە ماوەی ٦٠-٩٠ ڕۆژدا هەڵبژاردنی نوێ ئەنجام بدرێت پێشنیارەکانی نەوەی نوێ لە بارودۆخی ئێستادا پێویستی بە پشتیوانی لایەنەکانی ترە بۆ ئەوەی بتوانێت بگاتە ئەنجام، لەبەر ئەوەی تەنها یەک فراکسیۆن یان سەرۆکی کاتی پەرلەمان ناتوانن بە تەنیا ئەم بڕیارە بدەن. لە ڕووی سیاسییەوە: ١. جێبەجێکردنی داواکارییەکە زۆر ئاستەمە لەبەر ئەم هۆکارانە:    - هاوسەنگی هێز لە پەرلەمانی کوردستان - پارتە گەورەکان (پارتی و یەکێتی) بە گشتی حوکمی زۆرینەیان هەیە و کەمتر ئامادەن پشتگیری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بکەن    - هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەبێتە هۆی لەدەستدانی دەسەڵات بۆ ئەو لایەنانەی ئێستا لە حوکمدان    - نەبوونی کۆدەنگی سیاسی لەسەر میکانیزمی هەڵبژاردنی نوێ ٢. سەرکەوتنی داواکارییەکە پێویستی بە:    - هاوپەیمانیەتی بەهێز لەنێوان ئۆپۆزیسیۆن و بەشێک لە لایەنەکانی دەسەڵات    - فشاری جەماوەری بەرفراوان    - پشتیوانی نێودەوڵەتی سەبارەت بە دادگای فیدراڵی عێراق: ١. ڕۆڵی دادگای فیدراڵی لەم پرسەدا سنووردارە لەبەر ئەم هۆیانە:    - بەپێی دەستووری عێراق، هەرێمی کوردستان خاوەن دەسەڵاتێکی خۆبەڕێوەبەرییە    - کاروباری ناوخۆیی هەرێم بە گشتی لە دەسەڵاتی دامەزراوەکانی هەرێمدایە ٢. بەڵام دادگای فیدراڵی دەتوانێت لەم حاڵەتانەدا ڕۆڵی هەبێت:    - ئەگەر ناکۆکی دەستووری ڕووبدات لەنێوان هەرێم و بەغدا    - ئەگەر گرەو بکرێت لەسەر ناکۆکی یاساکانی هەرێم لەگەڵ دەستووری عێراق    - ئەگەر لایەنێک پرسەکە بباتە بەردەم دادگای فیدراڵی بە بیانووی پێشێلکردنی دەستووری عێراق ٣. لە ڕابردوودا، دادگای فیدراڵی عێراق چەند بڕیارێکی داوە سەبارەت بە هەرێمی کوردستان، بۆ نموونە:    - درێژکردنەوەی خولی پەرلەمان    - پرسەکانی سەربەخۆیی    - ناکۆکی نەوت و بودجە لە کۆتاییدا، جێبەجێکردنی داواکارییەکە لە ڕووی سیاسییەوە زیاتر بەستراوەتەوە بە دینامیکی ناوخۆیی هێزەکانی کوردستان نەک دادگای فیدراڵی، بەڵام دادگای فیدراڵی دەتوانێت ببێتە کارتێکی فشار لە حاڵەتی تایبەتدا.

عەبدولقادر ساڵح- پسپۆڕی یاسایی بەگوێرەی حوکمەکانی ماددەی (٤٥/ یەکەم) لەیاسای راژەی شارستانی ژمارە (٢٤)ی ساڵی ١٩٦٠ی هەموارکراو، ئەو فەرمانبەرەی هەواڵەی خانەنشین دەکرێت و مۆڵەتی کۆکراوەی هەیە، ئەوا پێویستە پێشوەختە لەگەڵ لە کارترازانی لە وەزیفەکەی راستەخۆ موچەی مۆڵەتی کۆکراوەی (١٨٠) رۆژی بۆ خەرج بکرێت، لەبەرەنجامی خوێندنەوەی بڕگەو ماددەی ئاماژەپێکراوەوە دەگەینە ئەم دەرەنجامانەی خوارەوە: یەکەم: موچەی مۆڵەتی کۆکراوە (ئیکرامیە) مافێکی فەرمانبەرەکەیەو بارتەقای ئەو مۆڵەتانەیە لەماوەی خزمەتەکەیدا شایستەی بووە بەڵام وەری نەگرتووەو یاسادانەر موچەی ئەو رۆژانەی پێدەدات کە شایستەی مۆڵەت بووەو بەڵام وەری نەگرتووە، کەواتە ئەم بابەتە مافێکی وەزیفییەو هیچ پەیوەندیەکی بە مافی خانەنشینیەوە نییە. دووەم: خەرجکردنی موچەی مۆڵەتی کۆکراوە راستەوخۆ دەبێت لەگەڵ لەکارترازانی (انفکاک) فەرمانبەرەکە لە وەزیفەکەی، نەک خەرجکردنەکەی گرێ بدرێت بە تەواوبوونی مامەڵەی خانەنشینی فەرمانبەرەکە، بەڵکو تاکە پێوەری خەرجکردنەکەی بریتییە لە هەبوونی رەسیدی مۆڵەتەکە نەک شتی دیکە . سێیەم:  مەبەستی یاسادانەر لە پێدانی موچەی مۆڵەتی کۆکراوە بە فەرمانبەری خانەنشینکراو بۆ ئەوەیە تا ئەو کاتەی دەستی رادەگات بە موچەی خانەنشینی کێشەی بێ پارەیی بۆ دروست نەبێت و بەو ئیکرامیەی وەری دەگرێت ژیانی خۆی پێ رێکبخات . چوارەم:  لەکاتێکدا کە زیاتر لە (٢٥) هەزار فەرمانبەر لە هەرێمی کوردستان هەواڵەی خانەنشینکراون و ماوەی زیاتر لە چوار مانگە هیچ موچەیەکیان وەرنەگرتووە، دەردەکەوێت حکومەتی هەرێم لەم بوارەدا زۆر کەمتەرخەم بووە، چونکە ئەگەر بڕی پارەی تەرخانکراو بۆ موچەی مۆڵەتی کۆکراوەیان دەبێت عێراق دابینی بکات ئەوا دەبوا حکومەتی هەرێم دەستبەجێ رێکارەکانی وەرگرتنی پارەی پێویستی بۆ ئەو فەرمانبەرانە تەواو بکردایە، خۆ ئەگەر حکومەتی هەرێمیش خۆی خەرجی دەکات ئەوا دەبوا بەزووترین کات بۆی خەرج بکردنایە، چونکە بڕی موچەکە بریتییە لە موچەی بنەڕەتی نەک موچەو دەرماڵەو قورسایی لەسەر باری دارایی هەرێم نەدەخستەوە، نەک بەو جۆرە فەرمانبەرانی خانەنشینکراو سزا بدرێت و هیچ حسابێک بۆ باری بژێوی و گوزەرانیان نەکرێت .  

  سەلام عومەر، راوێژکار و راهێنەری میدیایی بە مایکێکەوە لەبەردەم باوکی کچە کوژراوەکەدا راوەستاوە و لێیدەپرسێت: هەستت چۆنە؟! دەبێت هەستی چۆن بێت؟! بێگومان ئەو کەسەی پێویستە پشکنینی هەست و سۆزی بۆ بکرێت پەیامنێرەکەیە نەک باوکی کچە کوژراوەکە. باشە، چاوەڕوان دەکەیت هەست و سۆزی باوکەکە چۆن بێت!! ئەوە گرتەیەکی شێوازی روماڵکردنی کوشتنە لە هەرێمی کوردستان. روداوە کۆمەڵایەتییەکانی ئەم دواییە، زۆرینەی میدیا و سۆشیاڵ میدیای کوردی خستۆتە بەردەم دوڕیانێکی ئەخلاقی لەنێوان روماڵنەکردنی روداوی کوشتن یان بەردەوامبون لەسەر رێڕەوی باو کە خەریکە نیگەرانیی کۆمەڵگەی لێدەکەوێتەوە. سەرەتا گرنگە ئەوە دوپاتبکەینەوە، رۆژنامەوانی پیشەیەکی دێرین و دامەزراوە؛ چوارچێوەی کارکردن و ڕێبەری ئیتیکی رونی هەیە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ هەر روداوێکدا کە لە کۆمەڵگەدا روودەدات. گرنگە ئەو راستییە جێگیربێت، بەتایبەت لە رۆژنامەوانیی سەردەمدا، بنەمای زانیاریی پشتڕاستکراوە، زیاننەخستنەوە و  هاوجوتبون لەگەڵ بەرژەوەندیی گشتییدا مایەی سازشکردن نین. بۆیە، خراپڕوماڵکردنی روداوی توندوتیژی لە کوردستان لۆمەکەی بۆ پەیڕەوانی پیشەکە دەگەڕێتەوە، نەک خودی پیشەی رۆژنامەوانی. رۆژنامەنوسان لەسەر تاسەری جیهاندا، روماڵی پرسی لەو شێوەیە دەکەن. بابەتەکە بەو جۆرە نییە کە روداوی لەو شێوەیە شایەنی روماڵکردن نییە، بەڵێ روداوی وەک ئەوەی لە هەولێر، کەرکوک و سەیدسادق رویاندا شایەنی روماڵکردنن و پێویستە کۆمەڵگە بزانێت چی رویداوە و پاڵنەرەکانی پشتی کارەساتی لەو شێوەیە چین. وانییە! رۆژنامەنوسان لە ژوری هەواڵدا بەو شێوەیە بیرناکەنەوە کە هەرچی روداوی کوشتن بوو هەواڵ نییە یان هەر لێپرسراوێک قرقێنەی لێدا هەواڵە. هەواڵسازان بە دوای بەهای هەواڵییدا دەگەڕێن، لەوانە کاریگەری روداوەکە لەسەر وەرگرانی دەزگا رۆژنامەوانییەکە، نزیکی رووداوەکە و هاوتەریبی لەگەڵ ستراتیژی دەزگاکەدا. بۆیە پێدانی هەواڵ و زانیاریی راست و دروست لەسەر روداوەکانی کوشتن ئەرکی گرنگی رۆژنامەنوسانە. سەرەڕای ئەو راستییەش، چەند "بەڵام-ێک" لە ئارادان! زۆرینەی دەزگاکانی راگەیاندنی هەرێم بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ حاڵەتی مردندا پێوەری نوسراویان نییە، بەوانەشەوە کاری سۆشیاڵ میدیا دەکەن. هەر کەسێک کە دەڕوات بۆ روماڵکردن بەگوێرەی تێگەیشتنی خۆی و ئاستی رۆشنبیری مامەڵەدەکات، بەڵام، هەرگیز کارەکە بەو شێوەیە ناڕوات بەڕێوە، بۆ نمونە، ئاژانسی فرانس پرێس (AFP)  لە ستاندەری هەواڵسازیی خۆیدا دەربارەی روماڵکردنی مردن دەڵێت: پێویستە لە کاتی روماڵکردنی مردندا تایبەت مامەڵەبکەین. پێویستە دڵنیابین لەوەی کە مردنەکە لەلایەن خێزانەکە، ئەو لێپرسراوانەی کە زانیاریی ڕاستەوخۆیان لەسەر دۆخەکە هەیە یان کەسێکی ڕێگەپێدراو وەک بریکاری ئەدەبی یان وتەبێژی کۆمپانیاکە پشتڕاستبکرێتەوە. دەبێت دڵنیابین لەوەی کە دەزانین سەرچاوەکە چۆن زانیاری لەسەر مردنەکە هەیە بۆ ئەوەی تەنها قسەی بیستراو، ڕاپۆرتی میدیای تر یان قسەی سۆشیاڵ میدیا دوبارەنەکەینەوە. ... روماڵکردنی درۆ، یان خێرا، لەبارەی مردنێکەوە دەتوانێت ببێتە هۆی خەم و ناڕەحەتی ناپێویست، زیانێکی زۆر بە ناوبانگی ئاژانسی فرانس پرێس دەگەیەنێت و پێویستە بە هەر نرخێک بێت ڕێگری لێبکرێت. هاوکات، زۆرینەی رۆژنامەنوسانی هەرێمی کوردستان و ئەوانەش کە کاری سۆشیاڵ میدیا دەکەن بەگوێرەی دۆخەکە رەفتار دەکەن، بۆ نمونە، ئەو تێڕوانینە دروستبووە، چیت بوێت دەتوانیت لە سۆشیاڵ میدیادا بیڵێیت. لە راستییدا، ئەوە بۆچونێکی ناڕاستە، بەها هەر بەهایە، رۆژ بێت یان شەو، زستان بێت یان هاوین. لەو بارەیەوە، لە ڕێبەری ئیتیکیی رۆژنامەنوسانی کەنەدا-دا هاتووە: پیادەکردنی ئیتیک بەگۆڕانی ناوەندی بڵاوکردنەوەکە ناگۆڕێت. ئێمە پابەندین بەو پرەنسیپانەی پێشتر نوسیومانن، بێگوێدانە ئەوەی چیرۆکەکانمان لە کوێ بڵاودەکرێنەوە یان پەخشدەکرێن. پەخشی راستەوخۆ (لایڤکردن) وەک تەنگەژە؛ راستە سۆشیاڵ میدیا لە ڕوماڵکردنی راستەوخۆ و گەیاندنی زانیارییەکان لەکاتی خۆیدا ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت؛ دیسانەوە کارەکە هەروا ئاسان نییە. لە زۆرینەی زۆری پەخشی راستەوخۆدا لە هەرێم، وردبینی و پشتڕاستکردنەوەی زانیارییەکان دەبنە قوربانی، لەو ڕێیەشەوە، جاریکی تر، لە پەخشی راستەوخۆدا کوژراوەکە دەکوژرێتەوە. تا زیاتر پەلە بکەیت، ڕێژەی هەڵە زیاتر دەبێت، بۆیە بەهیچ شێوەیەک پەخشی راستەوخۆ (لایڤکردن) بۆ روماڵکردنی ئەو کوشتنانەی رودەدەن گونجاو نییە، تکایە دەستهەڵبگرە لەوەی زومی کامێراکەت بخەیتە سەر کێلی گۆڕی مردووەکە. پێدەچێت بەمزوانە، لە سایەی پارەی هەڵڕژاوی خەڵک و بگرە و بەردەی نێوان کەناڵە نازدارەکانی شازادەکان، کوردستان ببێتە هەرێمی یەک ملیار "لایک". ئەگەر لەجیاتی گەڕان بەدوای راستی و چاودێریکردنی ئەوانەی لە دەسەڵاتدان، خەون و خەیاڵی دەزگاکە تەنیا لای "لایک" بێت، ئەوا لەو پێناوەشدا، هەموو لادانێکی ئەخلاقی دەکات. گەیشتن بە بینەر، بیسەر و خوێنەر گرنگە، بەڵام ئەگەر لەڕێی تێکشکاندنی هەموو سنورەکانی ئەخلاقی رۆژنامەوانیی، تایبەتمەندیی کەسی و یاساییەوە بێت، پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بکرێت. دۆخی لەو شێوەیە، هەڕەمەکی نییە، بەڵکو پیلانێکی ڕێکخراوە بۆ بەلاڕێدابردنی رای گشتی. ئەگەر خۆت و وڵاتەکەت خۆشدەوێت، دەبێت بزانی "لایک" بۆچی دەکەیت و کۆمێنت بۆ کێ دەنوسیت، ئەوە لێپرسراوێتییەکی کۆمەڵایەتی گرنگە. نکۆڵی لەوە ناکرێت کە بەشێکی سەرەکی کێشەکە بە مەبەست دەکرێت، بەڵام بەشێکی گرنگیشی پەیوەستە بە  کەمی هۆشیاریی پیشەیی، ئیتیکی و یاسایی لای رۆژنامەنوسان و ئەوانەی کاری سۆشیاڵ میدیا دەکەن. ئەگەر ڕۆژنامەنوسێک بابەتێک ڕووماڵ بکات بێ ئەوەی زانیاریی تەواو یان تێگەیشتنی بۆ کاریگەرییە ئەخلاقی و یاساییەکانی هەبێت، کارەسات دەخاتەوە. لەو بارەیەوە، ڕێبەری پیشەی ڕۆژنامەوانی لەبەردەستدان، بۆ مامەڵەکردنی قوربانی، تۆمەتبار و ئەوانەی توشی زەبری دەرونی بوون. تۆ ببینە، بێشومار  لە گەنجان پەیوەندی بە بازاڕی میدیاوە دەکەن، بەڵام ناڕوونە ئەمانە چۆن راهێنراون و چۆن پەروەردەی میدیاییان وەرگرتووە. ژمارەی ئەو دەزگایانە چەندن کە بەردەوام کارمەندەکانیان پەروەردە دەکەن و وەبەرهێنانیان تیادا دەکەن. ژمارەیەکی روون بەردەست نییە، بەڵام قەبارەی کارەساتەکە وەڵامێکی بەجێی پێیە. خەڵک پێویستیان بە زانیاریی راستە دەربارەی ئەوەی رودەدات. بە گوێرەی راپرسییەکی کۆڕبەندی ئابوری جیهان دەربارەی ئەوەی گەورەترین (١٠) مەترسی کامانەن روبەڕوی جیهان دەبنەوە لە ساڵانی (٢٠٢٤ و ٢٠٢٥)دا، زانیاری ناڕاست و چەواشە یەکەم مەترسییە لەبەردەم مرۆڤایەتییدا قوتبۆتەوە. زیانەکانی ئەوەی لە کوردستان رودەدات زۆرن، خۆیان لە بڵاوکردنەوەی زانیاریی ناڕاست، زیانگەیاندن بە بەرژەوەندی گشتی، لێکەوتەی یاسایی، پێشێلکاریی ئەخلاقی رۆژنامەوانی،  زیان گەیاندن بە ناو و ناوبانگی کەسەکان و دروستکردنی  کاریگەریی نەرێنی لەسەر کۆمەڵگە و زیاتر قوڵکردنەوەی بێمتمانەیی بە میدیادا دەبینێتەوە. دواجار، هەموو ئەوانە پاساو نین تا خۆت بەدوربگریت لە روماڵکردنی شەپۆلێکی توندوتیژی کە کۆمەڵگەی توشی شۆککردووە. بەڕاستی کاتی ئەوەیە شێوازی مامەڵەکردنی بابەتەکە بگۆڕیت نەک بابەتەکە خۆی. حیکمەت لەوەدایە، کام هەواڵ و زانیاری بڵاودەکەیتەوە، نەک کام بابەتە لە لیستی هەواڵەکاندا دەسڕیتەوە.  

د. سانا كەمال،  پارێزەری ڕاوێژکار   سپیکردنەوەی پارە:( بریتییە لەپرۆسەی شاردنەوەی پارەی بەدەست هێنراو بە شێوەیەکی نایاسایی، بەجۆرێک کەوادەرکەوێت لەسەرچاوەیەکی شەرعیەوە بەدەست هێنراوە، بە واتایەکی تر شێوازێکە کە تاوانباران بۆ شاردنەوەی سەرچاوەی بەدەست هێنانی پارەکانیان بەکاریدەهێنن). سپیکردنەوەی پارە زۆرجار لەرێگەی دروستکردنی ئەکاونتێکی ساختەوە دەکرێت لەپلاتفۆرمی تیکتۆک، پاشان بەکارهێنەر ئەم ئەکاونتە بەکاردەهێنێت بۆ ناردنی پارە بۆسەر حسابی بەکارهێنەرێکی کە، بەرامبەر بە ڕێژەیەک لەو پارەیەی کە دەینێرێت. لە کاتێکدا سپیکردنەوەی پارە لە ڕێگەی سۆشیال میدیاوە دیاردەیەکی تاڕادەیەک نوێیە، بەڵام لەئێستاوە کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە.  لە ساڵی ٢٠١٨ " ئێف بی ئای " ڕاپۆرتێکی بڵاوکردەوە کە تیایدا ئاماژەی بەوەدابوو بری  ٣٠٠ ملیۆن دۆلار سپیکراوەتەوە لە ڕێگەی پلاتفۆرمەکانی سۆشیال میدیاوە. وە لە ساڵی ٢٠٢٠دا زیاتر لە ١٧ هەزار حاڵەتی سپیکردنەوەی پارە هەبووە کە گەنجانی تەمەن ٢١ بۆ ٣٠ ساڵان تێیدا بەشداربون،  ئەم ژمارەیە لەلایەن (سیفاس) "دەسەڵاتی پاراستنی ساختەکاری" بڵاوکراوەتەوە. سەبارەت بە عێراق بە پێی زانیاریەکان، لقی زانیاری هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ، لێکۆڵینەوەیان کردوە دەربارەی بونی گومانی سپیکردنەوەی پارە لەڕێگەی ئەکاونتی بەکارهێنەرە دیارەکانی پلاتفۆرمی تیکتۆکەوە. وەهەر لەچوارچێوەی ئەم بابەتە بانکی ناوەندی عێراق لە بەرواری ( ٢٨/١١/٢٠٢٤ ) بڕیاری دەرکرد بە ڕاگرتنی گواستنەوەی دارایی بۆ بریکارەکانی سەر بە تیکتۆک لە ناوخۆی عێراق، ئەمەش بە پشتبەستن بە داواکاریيەکی وەزارەتی پەیوەندیەکان. ئەم ڕێ و شوێنە بۆ چارەسەرکردنی ئەو داهاتە داراییانە دێت کە بەکارهێنەرانی پلاتفۆرمەکە لە ڕێگەی پاداشت و سودەکانەوە وەک داهات بەدەستی دەهێنن. داهاتەکان بریتین لە داهاتی "دیاری مەجازی" کە لە ڕێگەی کڕینی دراوی تیکتۆکەوە دەگۆڕدرێن بۆ پارەی ڕاستەقینە، ئەم کارەش بۆ پشتگیری کردنی مادی خاوەن ئەکاونتی تیکتۆکەکان بەکاردەهێنرێت لە روکەشدا، وە بۆ سپیکردنەوەی پارە لە ناوەرۆکدا، یا خود لە رێگەی ریکلام کردن بۆ کۆمپانیا و شت ومەک و هتد... .   سەبارەت بە رێکخستنی ئەم بابەتە لەرووی یاساییەوە، بە یاسای ژمارە ( ٣٩ ) ساڵی  ( ٢٠١٥ )ی عێراقی لەژێر ناونیشانی " یاسای بەرەنگاربوونەوەی سپی کردنەوەی پارە و تەمویلی تیرۆر " ڕێکخراوە، وە بەپێی ئەویاسایە هەرکەسێک هەریەکێک لەم کارانەی خوارەوە ئەنجام بدات، بە تاوانی سپیکردنەوەی پارە دادەنرێت: یەکەم/ گواستنەوە، یان ئاڵوگۆڕکردنی پارە لە کەسێکەوە کە دەزانێت یان دەبوو بزانێت کە داهاتی تاوانێکە، بۆ مەبەستی شاردنەوە یان خۆدزینەوە لە سەرچاوە نایاساییەکەی یان یارمەتیدانی ئەنجامدەرەکەی یان ئەنجامدەری تاوانە ئەسڵییەکە یان ئەوانەی بەشدارییان کردووە لەئەنجامدانی بۆ خۆدزینەوە لە بەرپرسیارێتی. دووەم/ شاردنەوەی پارە یان پۆشینی سروشتی ڕاستەقینەی، سەرچاوە، شوێن، بارودۆخ، شێوازی گواستنەوەی خاوەندارێتی، یان مافەکانی پەیوەست بەوەوە، لە کەسێکەوە کە دەزانێت یان دەبوو بزانێت کە داهاتی تاوانێکە. سێیەم/ بەدەستهێنانى خاوەندارێتی یان بەکارهێنانی پارە لە کەسێک کە دەزانێت یان دەبوو لە کاتی وەرگرتنیدا بزانێت کە داهاتی تاوانێکە. وە بە پێی ئەو یاسایە هەر بەکارهێنەرێکی تیکتۆک هەستێت بە سپیکردنەوەی پارە ئەوا سزادەدرێت بە بەندکردن بۆ ماوەیەک لە 15 ساڵ زیاتر نەبێت لەگەڵ غرامە کردن کە کەمتر نییە لەو بڕە پارەی پێی گیراوە و تا پێنج ئەوەندە زیاتر نەبێت، لەگەڵ حجزکردن و دەستبەسەرداگرتنی ئەو پارانەی کە پێی گیراوە. سەبارەت بە هەرێمی کوردستان هەمان یاسایی عێراقی ئاماژە بۆکراو جێبەجێ دەکرێت لە دادگاکاندا، سەرەڕای ئەوەی هیچ هەنگاوێک نەگیراوەتەبەر لەلایەن دەسەڵاتی تایبەتمەندەوە سەبارەت بە لێکۆڵینەوە لە بونی یاخود نەبونی ئەم بابەتە لەناو تیکتۆکچیەکانی هەرێمی کوردستان. بۆ خۆپاراستن لە بەشداریکردن لە پڕۆسەی سپیکردنەوەی پارە لەڕێگەی تیکتۆکەوە دەتوانرێت ئەم هەنگاوانەی لای خوارەوە بگیرێتەبەر: یەکەم: ئاگاداری ئەوکەسە کاریگەرانەبن کەداوای دیاری دەکەن، بەتایبەتی ئەگەر تازەبن یان فۆڵۆوەرێکی کەمیان هەبێت. دووەم: دیاری مەنێرە بۆ ئەو کەسانەی کە نایانناسیت و متمانەت پێیان نییە. سێیەم: ئاگاداری مەترسییەکانی ناردنی دیاریبە بۆ ئەوکەسانەی کە ناوبانگیان هەیە، چونکە دەکرێت پارەکەت بۆ مەبەستی نایاسایی بەکاربهێنرێت. چوارەم: ئەگەر نیگەرانیت لەوەی کە لەوانەیە بەشداربیت لە پلانی سپیکردنەوەی پارەدا، پێویستە ئاگاداری لایەنە پەیوەندیدارەکان بکەیتەوە.  

ئاسۆ جەبار دەنگی ئەمریکا 33 ساڵە خیانەت لە دەستوری ئەمریکا دەکات ئەمریکییەکان و کەسانی دڵسۆزی ئەمریکا و ناو دەنگی ئەمریکا هەر لەسەرەتاوە زۆر هەوڵیاندا بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا نەگات بەم ڕۆژە و خیانەت لە دەستوری ئەمریکا بکات و عەقڵیەتی حیزبگەرایی و پاوانخوازی و شەڕانگێزی زاڵنەکەن بەسەر ئەو دامەزراوە فیدڕاڵییەی ئەمریکادا بەڵام سودی نەبوو. مایکڵ رۆبن هەر لە خۆیەوە قسە ناکات و رەخنە ناگرێت لە بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا و دەڵێت دەبێت سەرلەبەری بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا گۆڕانکاری تیادا بکرێت و دەشڵێت " گەورەترین ئاڵنگاری بەرامبەر ئازادی و ئازادییەکانی کورد لە بەغداوە نییە، بەڵکو لە خۆسەپێنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە هەولێر یان کلێپتۆکراسی یەکێتی نیشتمانی کوردستانە لە سلێمانی." با بزانین مایکڵ ڕۆبن کێیە؛ دکتۆر مایکل ڕوبین بەرپرسێکی پێشووی پنتاگۆن بووە، هاوکارێکی باڵایە لە پەیمانگای ئەمریکی ئینتەرپڕایز، کە تایبەتە بە ئێران و تورکیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها نوسەر و هاو-سەرنوسەری چەندین کتێبە کە بەدواداچوون بۆ دیپلۆماسی، مێژووی ئێران، کولتووری عەرەبی، توێژینەوە لەسەر کورد و سیاسەتی شیعە دەکەن، لەوانە "حەوت پایە: بەڕاستی چی دەبێتەهۆی ناسەقامگیری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا؟"، "سەرهەڵدانی کوردستان"، "سەماکردن لەگەڵ شەیتان: مەترسییەکانی بەشداریکردنی ڕژێمە ناپاکەکان" (کتێبی بەریەککەوتن)، "ئێرانی ئەبەدی: بەردەوامی و ئاژاوە". دکتۆر مایکڵ ڕۆبن بەڕێوەبەری شیکاری سیاسەت بووە لە ساڵی 2023 دا کۆڕبەندی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، شیکەرەوە و شارەزابوو لە ساڵانی 2012–2024 نووسینگەی توێژینەوەی سەربازی بیانی ئەمریکا، ڕاوێژکاری سیاسی بووە لە سەروەختی دەسەڵاتی کاتی هاوپەیمانان لە (بەغدا) لە ساڵانی 2003 بۆ 2004. خاوەنی دەیان پۆستی گرنگ و پسپۆرییە.    ئەوانەی پێنوایە تا دنیا دنیایە دەتوانن ڕووی راستەقینەی حەقیقەتی گەندەڵی و نادادپەروری و مافیاگەری بشارنەوە خەیاڵیان خاوە، حەقیقەت ئەو ڕووناکییەیە کە بەهەموو تاریکی دونیا ناشاردرێتەوە. ئەوانەی پێنوایە دەتوانن بە داگیرکردنی ڕووناکی؛ تاریکی بە خەڵک بفرۆشنەوە زۆر دەمێکە ڕووی ڕەشی درۆ و ستەمکارییەکانیان تۆمارکراون و رۆژی لێپرسینەوە نزیکە. ئایا دەتوانیت دەستور و یاسا و ڕێساکانی ئەمریکا وەک گەورەترین دەوڵەتی زلهێز لە جیهاندا پێشێلبکەیەت و خیانەت لە بەند و مافە بنەڕەتییەکانی ئەمریکا بکەیەت و وەک بەرزەکی بانان بۆی دەرچیت؟ نەخێر دەیان ناوەندی یاسایی و حکومی ئەمریکی هەن کە ڕێگرن لەبەردەم پێشێلکردن یان خیانەتکردن لە دەستوری ئەمریکا، وەک کۆنگرێس و دەسەڵاتی دادوەری باڵا، ئەنجومەنی سینات، یاسا و ڕێساکانی ئەمریکا، وەزارەتی دەرەوە، وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی دارایی و گەنجینەی ئەمریکا. ڕەنگە بۆ ساتێک لە ساتەکان باندی سیاسی و حیزبی و تاکەکەسی سەر بە هەندێک وڵات و تاقمی مافیای توانیبێتیان سوود لە هەندێک کەلێنی یاسایی و سیاسی وەربگرن و بۆ بەرژەوەندی خۆیان و حیزب و وڵاتەکەیان بەکاریان هێنابێت، بەڵام نەیانتوانییوە تاسەر پارێزگاری لەو پێشلکاریی و خیانەتە بکەن بەرامبەر ئەمریکا. کولتوری رق و کینە بەپێی دەستور و یاسا و ڕێساکانی ئەمریکا ڕەفتار و هەڵوێستی ڕق و کینەئامێز قەدەغە و هەرکەسێکیش رق و کینە بەرامبەر هەر کەسێک بگرێتەبەر لەڕووی یاساییەوە ڕووبەڕووی لێپرسینەوەی توند دەبێتەوە. بەڵام رق و کینەیەکی کۆمەڵایەتی و حیزبی و مافیاگەری هەیە کە تەنها زادەی کۆیلەی ئەو حیزب و باندە مافیاگەرانەن کە بۆ پیادەکردنی هەر کینەیەکی حیزبی و بنماڵەیی پاداشت دەکرێن و موچەی کۆیلایەتی وەردەگرن. ئەم کلتورە لە دەنگی ئەمریکادا بەتایبەتی بەشی کوردی زادەی ئەو حیزبایەتییە کوێرانە و کۆیلایەتییە بوو کە تائەوڕۆکە لە فۆرمی جیاوازدا خۆیان نمایشدەکەنەوە، کینەی چاڵهەڵکەندن بۆ ڕۆژنامەوانە بوێرەکان، کینەی ناوچەگەرێتی دژی ناوچەیەکی دیکەی کوردستان، کینەی رق لێبوونەوە لە نەتەوەیەک یان نەژاد و رەگەزێکی دیکە، کینەی نانبڕینی ئەو کەسانەی کە رەخنەیان لێدەگرن و ڕووبەڕوویان دەبنەوە، لە ماوەی ساڵێکدا بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا لەدەرئەنجامی رق کینە و توندڕەوی زیاد 12 ڕۆژنامەوانی سەربەخۆ و پرۆدویسەری لەسەر کار لابرد، رق و کینەی حیزبی بە رادەیەکە لەو بەشەدا بە خوێنی سەری خەڵکانی جیاواز و سەربەخۆ تینوون. هێشتا ئەو بارودۆخەی دەنگی ئەمریکا بەتایبەتی بەشی کوردی لەژێر لێکۆڵینەوە و لێپرسینەوەدایە. کولتوری بێدەنگکردن و دەمکوتکردن باندی کۆیلەی حیزبەکان لەم دەزگایەدا لە بەڕێوبەر و سوپەرڤایسەرەکانەوە شۆڕبووبۆوە بۆ ناو باندێکی توندڕەوی حیزبی، دروستکردنی جاسوس لەناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بۆ چاودێریکردن و سانسۆڕکردن، بۆئەوەی سکرین شاتی هەموو بابەت و وێنانە بکەن بۆ بەرێوبەرەکانی دەنگی ئەمریکا و بەرپرسە حیزبییەکانیان و ملی ئەوانەی پێبشکێنن کە ڕقیان لێیانە و هاوبیر و هاوڕای عەقڵیەتی شەڕانگێزی و کۆیلایەتی ئەوان نین. هەڕەشەکردنی بێدەنگکردن و نانبڕین و دروستکردنی ترس لە کار و پیشە و تواناکانت لەماوەی ئەو 33 ساڵە ڕوویەکی ناشرینی شەڕانگێزی بووە لە بەشی کوردی دەنگی ئەمریکادا. ئەگەر دەزگا هەستیارەکانی ئەمریکا دەستبکەن بە لێپێچینەوەی ورد لەوە تێدەگەن کە زوربەی بەرپرس و سوپەرڤایزەرەکانی دەنگی ئەمریکا بەشی کوردی یان سەر بە پاراستنی پارتی بوون یان سەر بە یەکێتییە تۆراوەکانی نزیک لە پارتییەوە بوون، یان ژێراوژێر لەگەڵ بەرپرسە گەندەڵ و پیاوکوژەکانی کوردستاندا لە پەیوەندیدا بوون. لە ئەمریکا ناتوانیت لە دەزگایەکی حکومی کە لەژێر چاودێری و رەحمەتی کۆنگرێس دایە ببیتە کەسێکی توندڕە و شەڕانگێز و شەلاتی تەنها لەبەرئەوەی سەرۆکەکەت و باوکت یان براکەت بەدەسەڵات و شەڕانگێز و پێشلکاری ئازادی ڕادەربڕین و سەرکوتکەری خۆپیشاندەران و گەندەڵ و دڕندە بووە لە کوردستان، تۆ ناتوانیت وەکو بەرپرسە مافیا و گەندەڵەکانی وڵاتەکەت لە ئەمریکاش شەڕانگێز و کۆیلەی حیزب بیت. ئەمریکا وڵاتی ئازادی و یاسا و لێپێچینەوە و لێپرسینەوەیە لە گەندەڵ و شەڕانگێز و جاسوس و باندی حیزبی. کە پێدەخەیتە ئەم وڵاتەوە دەبێت کولتوری دڕندەیی داکەنیت و بەرگی ژیاندۆستی و پێکەوەژیان لەبەربکەی، بەرگی حیزبایەتی و مافیاگەری داکەنیت و بەرگی هاوڵاتیبوون لەبەربکەی، بەرگی جاسوسی داکەنیت و ببیت بە نیشتیمانپەروەر. دواجار رەنگە تا ئەم سەروەختە توانیبێتان خیانەت لە دەستوری ئەمریکا بکەن و وەک باندێکی حیزبی و پاراستن و کۆیلەی بەرپرسەکانتان مامەڵەتان کردبێت لە دەنگی ئەمریکادا، رەنگە سوپەرڤایزەر و جێگرەوەکانیان توانیبێتان تا ئێستا شەڕانگێز و توندڕە و کەلەڕەق و پێشلکاری دەستوری ئەمریکا بووبن، بەڵام ئیتر لەمەودوا رۆژی لێپرسینەوەیە. چونکە ئەوانەی خیانەت لە دەستور و یاساکانی ئەمریکا دەکەن بە ئاسانی بۆی دەرناچن، لەم وڵاتەدا یاسا هەیە، دەیان دەزگای هەستیار هەیە پارێزگاری لە بەهاکانی ئەم نیشتیمانە دەکات، پارێزگاری لەدەستور و مافی هاوڵاتیان دەکات. مایکڵ ڕۆبن رەخنەی توند لە دەنگی ئەمریکا دەگرێت منیش دەڵێم دەستێوەردانی حیزبی لەدەزگاکانی ئەمریکا خایەنەتی نیشتیمانییە دژی دەستور و خەڵکی ئەمریکا. ئاسۆ جەبار مایکڵ ڕۆبن بەشێک لە ڕاستییەکان ئاشکرا دەکات و دەرگای گفتوگۆیەکی زۆر گرنگ دەکاتەوە بۆ لێپێچینەوە و لێپرسینەوە لە بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا و دەڵێت " ئەگەر بەشی کوردی دەنگی ئەمەریکا هەوڵی بەرەو پێشبردنی سیاسەت و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بدا، ئەوا پشتگیری لە کوردەکانی سوریا دەکات و دیموکراسی بەرەوپێش دەبات و گەندەڵی لە سەرانسەری کوردستانی عێراق ئاشکرا دەکات." چەندین ساڵە گروپێکی حیزبی و توندڕەو و کۆیلەی حیزبەکان لە دەنگی ئەمریکا لە هەوڵی شاردنەوەی ڕاستییەکاندا بوون لە کۆنگرێس و وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا و بینەران و بیسەرانی ڕادیۆ و تەلەفیزیۆنەکە. هەرچەند ئەم گروپە بەهێزبوون و لەهەوڵی سەرکوتکردن دەنگی حەقیقەت و ڕاستییە حاشاهەڵنەگرەکاندا بوون، بەڵام چەند ڕۆژنامەوانێکی سەربەخۆ و بوێر چەندین ساڵە لەشەڕدابوون دژی قوڕخکردن و دەسەڵاتی موتڵەقی کۆیلەکانی حیز لەو دەزگایەدا، بەڵام بەهۆی دەسەڵاتی ئیداری و دەرکردنی کەسانی سەربەخۆ و بەرزکردنەوەی پلەی کەسانی حیزبی و نابەرپرس و پێشلکاری ڕێساو دەستوری ئەمریکا تا ئەوڕۆکە توانیویانە بۆیان بچێتەسەر و ئەو دەزگا گرنگە داگیربکەن و بیخەنە ژێرپێی حیزبەکانیانەوە. ئەو ڕاستیانەی کە مایکڵ رۆبن باسی دەکەن بەزیادەوە ڕەوانەی کۆنگرێس و وەزارەتی دەرەوە و دەزگاکانی لێکۆڵینینەوە و دادگاکان کراون، تا ئەم سەروەختە لێکۆڵینەوەیان لێدەکەن و لەژێر نەشتەرگەری لێپێچینەوەدایە.   رەنگە مایکڵ رۆبن نەیوستبێت باس لە گەندەڵی و نادادپەروەری و کۆیلایەتی حیزبی و دیکتاتۆریەتی بەڕێوبەر و سوپەرڤایزەرە کوردەکان بکات، قوڵ ئاماژەی بەوە نەداوە کە کەسانێک وەک گروپ و باندێکی حیزبی ڕێسا و بنەما گرنگەکانی ئازادی رۆژنامەگەری ئەمریکایان پێشلکردووە و خیانەتی گەورەیان کردووە لە دەستوری ئەمریکا، بەپێی دەستور و بنەما یاساییەکانی ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەستێوەردانی دەرەکی سیاسی و حیزبی لە دەزگاکانی دەوڵەتی ئەمریکادا خیانەتی گەورەیە. هەرچەند مایکڵ ڕۆبن دەڵێت " گەورەترین بەڕەنگاربوونەوەی ئازادی و ئازادیی کورد لە بەغداوە نییە، بەڵکو لە خۆسەپێنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە هەولێر یان کلێپتۆکراسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە سلێمانی." ئالێرەدا مایکڵ ئەو ڕاستییە ئاشکرا دەکات کە بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا لەهەوڵی شاردنەوەی ئەو ڕاستاینەدا بووە، بەو خەیاڵەی کە دەتوانن خۆڵبکەنە چاوی ئەمریکاییەکان و کۆنگرێس و وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا و دەستوری ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پێشلبکەن. دەنگی ئەمریکا دیارییەکی بەنرخ و بە بەهای ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بوو لەساڵی  1990کانەوە دا بەڵام کورد نەیتوانی پارێزگاری لەو دیارییە گرنگە بکات و بەهۆی چڵکاوخۆری حیزبایەتی و دیکتاتۆرییەتی هەندێک نزیک لە بەرپرس و سەرۆکە گەندەڵ و پیاوکوژەکانی حیزبەکان دەنگی ئەمریکایان کرد بە بارەگایەکی حیزبی پڕ ئاژاوە و شارچێتی و ناوچەگەرایەتی و جیاکاری تەمەن و تۆڵەکردنەوە و ڕق و کینە. یەکێک لەو خاڵە گرنگانەی کە مایکڵ ڕۆبن ئاماژەی پێداوە و دەڵێت " بەداخەوە دەنگی ئەمەریکا بچوک بۆتەوە. لە کاتێکدا 20 ملیۆن کورد لە تورکیا و 6 ملیۆن کورد لە کوردستانی عێراق دەژین، دەنگی دەنگی ئەمەریکا زۆربەی ناوەڕۆکەکەی ئاراستەی کوردەکانی عێراق دەکات بە دیالێکتیکی سۆرانی، کە کەمترە لە نیوەی ئەوانەی لە هەرێمی کوردستانی عێراق قسەی پێدەکەن. ئه گەر بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا کاری بەرایی گەیشتن و کاریگەری بوایە، ئەوا گرنگی دەدا بە زاری کرمانجی کە به شێوەیەکی بەرفراوانتر قسەی پێدەکرێت." بە دڵنیاییەوە دژایەتیکردنی پارچەکانی دیکەی کوردستان لەلایەن کۆمەڵێک کەسی نابەرپرس و حیزبی و توندڕە و ڕێگرەوە چەندین ساڵە بەردەوامە بەتایبەتی پێشلکردنی مافی کوردانی باکور کە زیاد لە 25 ملیۆن کورد بە کرمانجی قسەی پێدەکەن، دژایەتیکردنی کوردانی ڕۆژهەڵات لە ئێران کە زیاد لە 13 ملیۆن کورد لە ڕۆژهەڵات دەژین و بە ناشرنترین و خراپترین شێوە دژایەتی ئەو دوو پارچە گەورەیەی کوردستان دەکرێت، هۆکارەکەیشی ڕوونە هەندێک لە کوردەکانی هەرێمی کوردستان کە دەسەڵاتی موتڵەقیان هەبووە لە بەشی کوردی دەنگی ئەمریکادا پێشلکاری دەستور و ڕێساکنی ئەمریکایان کردووە و وەک سەربازێکی کۆیلەی پارتی دیموکرات و یەکێتی نیشتیمانی و باڵە سیاسییە گەندەڵەکانی کوردستان دەزگاکەیان قۆرخکردوووە بۆ خواستە حیزبی و ناوچەگەرییە بەرتەسکەکانی خۆیان. پرسیارەکە لەوەدایە چۆن کۆنگرێسی ئەمریکا و خەڵکی ئەمریکا و یاساکانی ئەمریکا تا ئێستا قبوڵیان کردووە ئا بەو شێوەیە دوو باندی حیزبی هاوبەش لەڕووی سیاسی و مۆڕاڵەوە دەستوەربدەنە دەزگایەکی نیشتیمانی ئەمریکا و دەستور پێشلبکەن و هەتا ئەم سەروەختەش هەند‌ێکیان هەر دەسەڵاتیان ماوە و دەزگاکەیان وێرانکردووە. من و هاورێکانم 9 ساڵی ڕێک لە دەنگی ئەمریکادا کارمان کرد، 9 ساڵ ڕووبەڕووبوونەوە و جەنگ لە پێناو دەستوری ئەمریکادا، بەڕنگاربوونەوەی گەندەڵی و ڕق و کینە و باندە حیزبییەکان کە بەئاشکرا و ژێراوژێر دژایەتی رۆژنامەوانە سەربخۆکانیان دەکرد، 9 ساڵ ڕووبەڕووی باندێک لەشەڕدابووین کە بەبەرچاوی هەموانەوە دەستوری ئەمریکایان پێشلدەکرد و دژایەتی پارچەکانی دیکەیان دەکرد و دەیانویست گەندەڵی هەرێمی کوردستان بشارنەوە و خۆڵبکەنە چاوی ئەمریکایی و کوردەوە. دوو باندی مافیای حیزبی چەند ساڵە لە ململانێدان بۆ پەلاماردانی خەڵکی سەربەخۆ و مافە ڕەواکانی کورد لە هەر چوارپارچەکەی کوردستان. ئەم دوو باندە لەدەرەوەی ئەمریکاوە لەلایەن ئاغا و مافیاکانی حیزبەکانیانەوە ئیعاز و ڕاوێژو ئامۆژگاری وەردەگرن، بەڵام دەبێت ئەوە بزانن دەستێوەردانی حیزبی و سیاسی لە دەزگاکانی ئەمریکادا خیانەتی گەورەی نیشتیمانییە.   چەندین ساڵە خەڵکی نائەکادیمی و نابەرپرسیار و ناڕۆژنامەوان و نامیدیایی و توندوتیژ و نادادپەروەر و دڕندە بەشەکانی بەشی کوردی دەنگی ئەمریکایان بردووە بەڕێوە، چەندین ساڵە شارچێتی و ناوچەگەرێتی و دژایەتیکردنی پارچەکانی دیکەی کوردستان مەهامی ئەو دوو باندە هاوبەشە بووە دژی دەستوری ئەمریکا و دژی حکومەتی فیدڕاڵی ئەمریکا و دژی کۆنگرێس و دژی خەڵکی ئەمریکا و کورد. تۆ ناتوانیت نانی ئەم وڵاتە بخۆیت و خیانەت لە دەستوری وڵاتەکە بکەیەت، تۆ ناتوانیت ئەو دیارییە گەورەیەی ئەمریکا بخەیتە ژێر پێی بۆگەنی حیزبەکەتەوە کە 35 ساڵ لەمەوبەر کۆنگرێس و خەڵکی ئەمریکا پێشکەشی کوردیان کردووە، خۆت و حیزبە گەندەڵ و مافیاکەت ناتوانن چاکە و باشییەکانی ئەمریکا وێرانبکەن و پێتانوابێت لە ئەمریکاش دەتوانن وەک مافیا مامەڵە بکەن و هەرچی جوانییەکانی ئەم وڵاتەیە لە ئازادی ڕۆژنامەگەری و ئازادی قسەکردن و یەکترقبوڵکردن و سەربەخۆیی زەوتبکەن و وێرانی بکەن. خۆتان حیزبەکانتان چەند مافیا بن ناتوانن لە ئەمریکا ببن بە مافیا و دەزگایەکی حکومی ئەمریکا وێران و کاول بکەن. *لە ڕۆژانی داهاتوو بابەتی زیاتر بڵاودەکەینەوە لەسەر خیانەتی نیشتیمانی و پێشلکردنی دەستوری ئەمریکا و توندوتیژی و بەکەرهێنانی هەڕەشە و گروپبەندی رق و کینە و ترساندن.     نوسینەکانی مایکڵ رۆبن: •    https://www.meforum.org/mef-observer/voice-of-americas-kurdish-service-needs-top-to-bottom-reform •    Are Iraqi Kurds still a wise military investment? 1.6.2024 •    Is Now the Time to Plan a No-Fly Zone over Iranian Kurdistan? 24.5.2024 •    Masrour Barzani’s misplaced hope in closing the Kurdistan victims fund case 13.3.2024 •    Book review: Towards an Independent Kurdistan, Self-Determination in International Law 6.3.2024 •    Is U.S. military support for Iraqi Kurdistan nearing its end? 16.2.2024 •    Is diplomacy capable of reforming dictators? Their children hold the clue 23.1.2024 •    Is the West repeating its Iraqi Kurdistan mistakes in Azerbaijan? 15.1.2024 •    We Need a Two State Solution in Turkey 27.12.2023 •    Erdogan can’t complain about foreign operations on Turkish soil 17.12.2023 •    Israel Should Openly Support The PKK 18.10.2023 •    Nechirvan Barzani’s road map makes a wrong turn 20.9.2023 •    Barzani’s Days as Kurdish Leader Are Numbered 19.8.2023 •    ‘Resilient’ Masrour Barzani ironically follows Idi Amin and Saddam Hussein through the rabbit hole 13.8.2023 •    Enforce democratic accountability not cooperation in Iraqi Kurdistan 13.5.2023 •    If 40,000 deaths disqualifies PKK, should 1.5 million deaths disqualify Turkey? 6.5.2023 •    U.S. Congress needs better oversight on foreign force funding 20.4.2023 •    Iraq’s new oil deal with Barzanis is a big mistake 10.4.2023 •    Barzani’s tribal tactics, insecurity backfiring on international stage 31.3.2023 •    Iraq in 2023 is a very different place to 2003 Iraq 24.3.2023 •    When US turns a blind eye to corruption in Iraqi Kurdistan, China and Russia benefit 9.3.2023 •    U.S. State Department does Iraq a disservice with energy schemes 8.3.2023 •    When Massoud Barzani dies, what’s next for Iraqi Kurdistan? 1.3.2023 •    Don’t let Erdogan weaponize earthquake aid for Turkey 8.2.2023 •    The US should stop deferring to Turkey on the PKK 6.2.2023 •    No more excuses for religious discrimination by Iraqi Kurds 24.1.2023 •    U.S. Shouldn’t Accept Erdogan’s Cynical Stance on the PKK 12.12.2022 •    It’s Time to Give Syria’s Kurds Anti-Aircraft Missiles 23.11.2022 •    U.S. Should Stop Funding Iraqi Kurdish Peshmerga militias 4.11.2022 •    The Generational Change In Iraqi Kurdistan Will Not Be Pretty 24.9.2022 •    CIA Must Draw Red Line on Iraqi Kurdistan Assassinations 21.9.2022 •    Barzani’s pride could unwind his iron grip on Kurdistan 10.9.2022 •    Recep Tayyip Erdogan and Massoud Barzani Owe Reparations to the Yazidis 4.9.2022 •    Turkey’s concerns about PKK are not legitimate 29.6.2022 •    Biden’s betrayal of Syrian Kurds is as great as Trump’s 7.6.2022 •    Kadhimi should defend Iraq’s sovereignty rather than assisting its abusers 26.5.2022 •    Turkey becomes a Trojan Horse inside NATO 18.5.2022 •    The U.S. must stand up to Barzani blackmail in Iraq 14.4.2022 •    Don’t let Turkey get away with another genocide 14.2.2022 •    Iraq cannot succeed if its leaders sacrifice press freedom 28.1.2022 •    Why the American University of Kurdistan should condemn Masrour Barzani 15.12.2021 •    Biden must stop funding death squads in Iraqi Kurdistan 3.12.2021 •    Iraqi Kurdistan’s PUK party is on its death bed 30.11.2021 •    What is the future of Turkey-Iraqi Kurdish relations? 2.11.2021 •    How Iran is outplaying the CIA in Iraqi Kurdistan Region 6.8.2021 •    Iraqi Kurdistan is in a moment of crisis: Where is the Biden administration? 15.7.2021 •    A Turkish and Iranian coup is underway in Iraqi Kurdistan, and America is AWOL 14.7.2021 •    If Iraqi Kurdistan leaders are serious about transparency, publish tax returns 10.4.2021 •    The Kurds’ Nelson Mandela: The Legacy of Abdullah Ocalan 18.3.2021 •    Massoud should remove Masrour if he wants the Barzanis to survive in power – Iraqi Kurdistan has a leadership problem 23.2.2021 •    Kurds Are More Deserving of Terror Delisting Than Houthis 13.12.2021 •    Diplomatic exclusion and terror designations won’t stop the PKK 5.2.2021 •    U.S. and Turkey on course for diplomatic, economic collision 25.1.2021 •    Can President Biden help protect Syrian Kurds against Turkey? 20.1.2021 •    Why Masrour Barzani should resign from leading Iraqi Kurdistan 12.12.2020 •    Will Biden Avoid The Barzani Trap in Iraq? 17.11.2020 •    Iraqi Kurdistan will fail as its dictatorship tightens 30.10.2020 •    Turkey has become like Iraq in early 1990, Erdogan, like Saddam: Rubin 8.10.2020 •    How Iraqi Kurdistan officials scammed a Canadian oil company and British charity for profit 5.10.2020 •    Why Turkey’s Erdogan lied about coronavirus – Gambling with 80 million lives 19.3.2020 •    Europe should return Turks as Erdogan opens the refugee floodgates 6.3.2020 •    Iraqi Kurdistan’s universities are fueling an education crisis 28.2.2020 •    There is no shortcut to Iraqi Kurdish independence 20.2.2020 •    The Kurdish leadership capitalizes on tragedy while it ignores its victims 19.2.2020 •    Why a U.S. military base in Iraqi Kurdistan is a bad idea 9.2.2020 •    U.S. should follow Belgium’s lead and end PKK terror designation 8.2.2020 •    Turkey must free enslaved Yazidis, instead it’s keeping them 29.12.2019 •    U.S. betrayed Morocco long before Trump betrayed the Kurds 24.11.2019 •    10 reasons why Donald Trump is wrong to support Turkey 17.10.2019 •    Israeli PM Netanyahu’s empty support of the Kurds helps no one 12.10.2019 •    On Syrian Kurds and Normandy, alliances and abandonment 11.10.2019 •    Should we trust Turkey on a Syria safe zone? History suggests no 3.9.2019 •    The Dark Side of Turkey’s Intelligence Community 13.8.2019 •    Turkey’s demand for a Syria buffer zone is about oil, not terror 2.8.2019 •    How will demographic divergence impact Baghdad-Erbil relations? 31.7.2019 •    A Syria-Turkey buffer zone is a good idea — on Turkey’s side of the border 13.4.2019 •    Turkey’s terror sponsorship is worse than imagined 25.3.2019 •    As democracy disappears in Iraqi Kurdistan, Massoud Barzani’s legacy is in tatters 7.3.2019 •    Why has Somaliland succeeded where Iraqi Kurdistan has failed? 5.3.2019 •    It’s time to acknowledge the Kurdistan Workers’ Party PKK’s evolution 28.1.2019 •    Washington’s encouragement of warlordism in Iraq 23.1.2019 •    It’s Time to Designate Turkey as a Sponsor of Terrorism 21.1.2019 •    Confront Turkey’s Ethnic Cleansing and Stop Indulging it 15.12.2018 •    U.S. State Department shouldn’t target Kurds to appease Turkey 18.11.2018 •    Will Hussein’s appointment as Iraqi finance minister sink Mahdi’s reform efforts? 4.11.2018 •    The ramifications of latest Iraqi Kurdistan voter fraud go beyond the election 1.11.2018 •    Get ready: The Kurds might soon use drones against Turkey 3.10.2018 •    Turkey’s Recep Tayyip Erdogan doubles down on genocide 31.7.2018 •    Could the Kurds beat Turkey in Syrian Kurdistan? 24.1.2018 •    Is the Iraqi Kurdish Spring here? 21.12.2017 •    Iranian General: Iraqi Kurdistan Referendum is Part of U.S. Plot 17.11.2017 •    What is American policy toward Kurdistan? 21.10.2017 •    Racism becoming a dangerous tool in Iraqi Kurdistan 17.10.2017 •    How did Iraqi Kurds get Washington so wrong? 4.10.2017 •    What should the U.S. do next on Iraqi Kurdistan? 27.9.2017 •    Israel’s Netanyahu is playing a cynical game on Iraqi Kurdistan referendum 26.9.2017 •    What happens the day after Kurdistan independence referendum? 16.8.2017 •    Will Kurdistan’s Masrour Barzani be the CIA’s latest embarrassment? 8.8.2017 •    Independent Iraqi Kurdistan would be a failed state 1.7.2017 •    The danger of Turkish incitement against U.S., Syrian Kurds 9.5.2017 •    Was Russia in Syrian Kurdistan preventable? 12.4.2017 •    Snatch Iran’s Qassem Soleimani 17.1.2017 •    Could Turkey’s Erdogan face a war crimes tribunal? 19.12.2016 •    What role for Western powers in Kurdish democratic agenda? 8.12.2016 •    Will Turkey’s Erdogan Bring Assassinations to the U.S.? 7.12.2016 •    Turkish troops incursion into Iraq threatens NATO unity 5.11.2016 •    Will the U.S. punish Islamic State profiteers in Turkey, Iraqi Kurdistan 29.10.2016 •    Don’t allow Turkey to participate in Iraq’s Mosul campaign 19.10.2016 •    Clinton is right on Syrian Kurds 12.10.2016 •    Book: Kurdistan Rising, now available in Kurdish Sorani 17.9.2016 •    How will Turkey’s failed coup impact Iraq and Kurdistan? 27.7.2016 •    The Battle for the Soul of Iraqi Kurdistan 15.7.2016 •    Kurdistan rising: Are the Kurds prepared? Is the United States? 27.6.2016 •    Was Sykes-Picot a bad thing? 4.5.2016 •    No, dictatorship in Iraq is not the answer 3.5.2016 •    Criticizing is not smearing 29.4.2016 •    On Kurds, Kornets, and criticisms 28.4.2016 •    Iraqi Kurdistan official calls defeating Islamic State ‘a huge mistake’ 27.4.2016 •    How Iraqi Kurds can resolve their financial crisis 22.1.2016 •    Iraqi Kurdistan’s Financial Reckoning 20.1.2016 •    New York Times allows Pseudonyms? 21.12.2015 •    Iraqi Kurds Fool the New York Times 18.12.2015 •    Do Kurds Have Legal Recourse Against Barzanis? 14.11.2015 •    Educators, don’t let yourselves be used by Middle Eastern autocrats 17.9.2015 •    Kurds Failing Representation Jeopardizes US Support 19.8.2015 •    Massoud Barzani and Kurdish presidential succession 14.8.2015 •    Kurdistan’s Barzani illustrates why U.S. shouldn’t arm Kurds directly 12.8.2015 •    Investors Turn Sour on Iraqi Kurdistan 6.7.2015 •    The Price of Sycophancy 27.6.2015 •    Have Iraqi Kurds lied to Congress? 23.5.2015 •    Resolution for Families of Iraqi Kurdistan’s Disappeared? 21.5.2015 •    Who’s Stopping Kurdish Independence? 19.5.2015 •    Questions US President Obama should ask Kurdistan President Barzani 2.5.2015 •    Southern Iraq Bypassing Kurdistan in Democracy 17.4.2015 •    Beyond Islamic State, Kurdistan Faces Internal Crisis 31.3.2015 •    Whom Should the U.S. Train in Syria and Iraq? 2.3.2015 •    The Roots of ‘Crazy’ in the Middle East 7.2.2015 •    Be very worried about Barzani family power struggle 19.1.2015 •    Iraqi Kurds Should Purge Those Who Fled 7.1.2015 •    Has U.S. President Obama Realized the PKK Can Be Allies? 21.10.2014 •    Are the Iraqi Kurds really pro-American? 26.9.2014 •    U.S. President Obama abandons Syrian Kurds to slaughter 20.9.2014 •    Not All Peshmerga Are the Same 9.9.2014 •    Explain Failures or Abandon Training Missions 10.8.2014 •    Should Kurds Still Seek Iraq’s Presidency? 9.7.2014 •    Why Hasn’t Kurdistan Declared Independence? If Barzani wanted independence, he could declare it today 20.6.2014 •    Prosecute Jihadists, Not Travelers 16.3.2014 •    Why Does the U.S. Call Kurds Terrorists? 11.3.2014 •    It’s not just Assad regime vs. al-Qaeda in Syria 17.2.2014 •    Should Abdullah Öcalan Be Freed? 15.2.2014 •    The U.S. Gets the Kurds Wrong—Again 14.2.2014 •    Even the Kurds Are Turning Away from U.S. 5.2.2014 •    Will Massoud Barzani Become Iraqi President? 29.12.2013 •    The real blight on Iraqi Kurdistan, its treatment of the press 8.12.2013 •    U.S. Should Embrace Syrian Kurdistan 14.11.2013 •    Gorran can determine Kurdistan region’s future, not PUK or KDP 30.9.2013 •    Is Iraq nearing its recovery tipping point? 23.8.2013 •    Will Iraq Have a Female President? 25.12.2012 •    Who would succeed Talabani? 19.12.2012 •    Why U.S. should rethink policy over Syria’s Kurds 29.11.2012 •    Is Barzani really a nationalist? Redux 9.11.2012 •    Will Non-Violence Change Turkey’s Kurdish Struggle? 6.11.2012 •    In Response to Michael Rubin: Nationalism is the Cornerstone of Barzani’s Doctrine 31.10.2012 •    Is Massoud Barzani really a nationalist? 22.10.2012 •    In Iraq, No Signs Can Be Good Signs 14.10.2012 •    Why does Barzani oppose modern banking for Kurdistan? 13.10.2012 •    Is It Time for the US to Reconsider the PKK? 9.10.2012 •    Why Kurds should back Tokyo 2020 – 6.9.2012 •    Will Turkey Lose its Fight to the PKK? 10.8.2012 •    Kurdistan’s ‘$265 million’ National Security Council: Nepotism not good governance 13.7.2012 •    Kurdish history: Leaders’ greed trumps nationalism 10.6.2012 •    Is Iraqi Kurdistan Iran’s Trojan Horse? 4.6.2012 •    Will Scandals Destabilize Iraqi Kurdistan? 15.5.2012 •    The Obstacle to Syria Regime Change? 3.5.2012 •    The Troubling Correlation between Dialogue and Dictatorship 25.4.2012 •    Recognizing Kurdish Genocide Will Have Repercussions 2.4.2012 •    Turkey’s Foreign Minister Bashes Israel as Turkey Slaughters Kurds 13.2.2012 •    Kurds May Be Barometers of Obama’s Iraq Defeat 1.11.2011 •    Is it time for an anti-Turkey coalition? 27.10.2011 •    Will America leave Kurdistan? 27.9.2011 •    To fight corruption, Barzani needs to clean house 10.9.2011 •    Will the State Department betray Syria’s Kurds? 22.8.2011 •    Thank you, Dr. Tissot 1.8.2011 •    Where’s Kurdistan’s missing $4 billion? 3.7.2011 •    Where is Iraqi Kurdistan’s sovereign wealth fund? 26.6.2011 •    Iraqi Kurdish Leaders Must Overcome Their Isolation 21.6.2011 •    It’s Time for University Reform in Iraqi Kurdistan 9.6.2011 •    Life after Jalal Talabani 6.6.2011 •    It’s time for Turkey to end its occupation of Iraqi Kurdistan 29.5.2011 •    Arabs and Turkey Should Worry About the Precedent Obama Has Set on Borders 21.5.2011 •    Silence Can Be Deadly in Iraqi Kurdistan 10.5.2011 •    End the Thuggery in Iraqi Kurdistan 18.4.2011 •    To the Freedom Protestors in Sara Square 7.4.2011 •    The 23rd Anniversary of Halabja: Part I – Part II 17.3.2011 •    More Deaths in Iraqi Kurdistan 26.2.2011 •    Saddam in Kurdistan 23.2.2011 •    Mubarak Refuses To Step Down, But His Imminent Fall Will Ripple Through Mideast 11.2.2011 •    Iraq and Rupert Hay’s Two Years in Kurdistan 1.2.2011 •    Remarks to Lvin magazine seminar in Iraqi Kurdistan 2.1.2011 •    The New Iraq, Same as the Old Iraq? 10.8.2010 •    What’s the Difference between Barzani and Saddam? 3.8.2010 •    Middle East Anniversaries and Freedom’s Decline 5.6.2010 •    Sardasht’s murder was a public relations disaster for Kurdistan 30.5.2010 •    Kurdish Libel Tourism and Threats 25.5.2010 •    Debating Iraqi Kurdistan 21.5.2010 •    Sardasht’s pen was his weapon 15.5.2010 •    Iraqi Kurdistan’s Neda 9.5.2010 •    Academic Freedom at the American University of Iraq: A Response 4.5.2010 •    The University of Kurdistan Hawler: A Response to Rubin’s article. By Daniel P. Wolk 29.4.2010 •    Kurdistan Correction 28.4.2010 •    Trouble Brewing for the American University of Iraq? 28.4.2010 •    Iraqi Kurds’ Perspective on U.S. Politics 30.3.2010 •    Michael Rubin: “Cheating will soil Kurds reputation” 5.3.2010 •    U.S. Diplomat Responds from Kurdistan 3.3.2010 •    The KDP Responds 26.2.2010 •    Latest from Iraqi Kurdistan: Political Situation Worsens 24.2.2010 •    Shake-Up in Kurdish Politics 20.2.2010 •    More Trouble in Kurdistan 18.2.2010 •    Bad to Worse in Iraqi Kurdistan 17.2.2010 •    The Godfather Meets Obama 28.1.2010 •    “The Kurds’ representation in Washington has not done a good job”: Interview 15.1.2010 •    An Iraq of Its Regions. Cornerstones of a Federal Democracy? 14.1.2010 •    Violence, Political Instability in Iraqi Kurdistan 25.12.2009    

د. سانا كەمال مێشولەی ئەلیکترۆنی زاراوەیەکی مۆدێرنە لە جیهانی دیجیتاڵ میدیادا، ئاماژەیە بۆ ئەکاونتی ساختە لە سۆشیال میدیا، کە بەپڕۆگرامی تایبەتمەند ئاراستەی وڵاتان، کۆمپانیا، قەوارە یان تاکەکان دەکرێت. مێشولەی ئەلکترۆنی چەندین ناوی تری هەیە کە پێی دەناسرێتەوە وەک: پڕوپاگەندەی ئەلیکترۆنی، شەڕی ئەلیکترۆنی، ئاژاوەی ئەلیکترۆنی و ناوی تر، کاریگەری مێشوولەی ئەلکترۆنی خۆی دەبینێتەوە لە جوڵاندنی ڕای گشتی بۆ ڕووداوە نێودەوڵەتی و ناوخۆیەکان، وە دەگاتە لوتکەی چالاکبونی لە کاتی قەیرانە سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتیەکان. ئامانجەکانی مێشولەی ئەلیکترۆنی ئامانج و پاڵنەرەی ناشەرعین، کە بەرجەستە دەبێت لە: 1- پاڵنەری تیرۆریستی، کە بە دامەزراندنی گروپە تیرۆریستییەکان نوێنەرایەتی دەکرێن بۆ بڵاوکردنەوە و پێشخستنی بیرۆکە توندڕەوەکانیان لەنێو ئەندامانی کۆمەڵگا. 2- پاڵنەری سیاسی، ئەمەش بە ڕونی لە کاتی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی یان پەرلەمانیدا دەردەکەێت بە مەبەستی بەرەوپێشبردنی کاندیدێکی دیاریکراو لە قۆناغی هەڵبژاردنەکاندا، یاخود بۆ پوچەڵکردنەوەی هەڵمەتەکانی دەسەڵات یان ئۆپۆزسیۆن بەکاردەهێنرێت. 3- پاڵنەری ئابووری، وەک بەئامانج گرتنی کۆمپانیایەکی بازرگانی یان بەرهەمەکانی لەلایەن کۆمپانیایەکی ترەوە کەڕکابەری لەگەڵدا دەکات. 4- پاڵنەری کۆمەڵایەتی و هاندانی ململانێی تائیفی، لە نێوان ئەندامانی هەمان کۆمەڵگادا. 5- پاڵنەری رقی شەخسی، زۆر جار کەسێک رقێکی هەیە بەرامبەر کەسێکی دیاریکراو کە لە رێگەی مێشولەی ئەلکترۆنی کاردەکات بۆ ناشرین کردنی وبێزراوکردنی لە کۆمەڵگەدا. کاری سەرەکی مێشولەی ئەلکترۆنی دروستکردن و جوڵاندنی ڕای گشتی شەقامە، ئەویش لە ڕێگەی دەرکەوتنی چەند بەکارهێنەرێکی سۆشیاڵ میدیا کە وا دەردەکەوێت کە ئەو بەکارهێنەرانە لەسەر یەک بابەت هاوڕان وهەمان بۆچونیان هەیە، ئەم کارە دەبێتە هۆی جوڵاندن و دروستکردنی کاریگەری لەسەر بەکارهێنەرە راستی وئاساییەکان، و وایان لێ دێت ئەمانیش بە هەمان رێگا و ئاراستەی مێشولە ئەلکترۆنێکاندا بڕۆن. وە ئامڕازەکانی مێشوولەی ئەلکترۆنی خۆی دەبینێتەوە لە: 1-  دەستکاری کردنی وێنە و ڤیدیۆکان و پیشاندانی وەک ئەوەی لە وڵاتێکی دیاریکراو ڕوی دابێت، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ئەو بابەتە هەر روی نەداوە یا ئەگەر ڕوشی دابێت لەو وڵاتە روی نەداوە کە مێشولەکان بانگەشەی بۆ دەکەن. 2- دروستکردن یا گۆرینی دەنگ، لەم دواییانەدا جۆرێک لە ساختەکاری بە بەکارهێنانی زیرەکی دەستکرد کە پێی دەوترێت "فێڵی ساختە" یان "دەستکاریکردنی دەنگ" بڵاوبۆتەوە کە مێشولەکان بەکاریدەهێنن بۆ دروستکردن یان گۆرینی تۆماری دەنگی بۆ دروستکردن یان گۆڕینی ڕای گشتی. مێشولەی ئەلکترۆنی بازارێکی گەرمی بۆ خۆی دروستکردوە لەناو سۆشیال میدیا بەجۆرێک کۆمپانیای فەیسبووک ئاشکرای کردووە کە 60 ملیۆن ئەکاونتی ساختەی هەیە، تویتەریش دەستپێشخەری کردووە بۆ بلۆک کردنی 70 ملیۆن ئەکاونتی ساختە. میکانیزمەکانی کاری مێشولەی ئەلیکترۆنی بۆ دروستکردن و جۆڵاندنی ڕای گشتی، خۆی دەبینێت لەم خاڵانەی لای خوارەوە: 1- بە شێوەیەکی بەرفراوان بڵاودەبنەوە لە سایتە هەواڵییە نێودەوڵەتی و ناوخۆیەکان و لە لاپەڕەی کەسایەتیە کاریگەرەکاندا. 2- بەکارهێنانی کەسانی کاریگەری بەرز لە پیاوانی ئایینی و پیشەگەرەکانی میدیا و ئەکادیمی و وەرزشوانان...هتد، کە هەزاران یان ملیۆنان فۆڵۆوەریان هەیە. 3ـ بڵاوکردنەوە و کۆمێنت نوسین لە ڕێگەی ئەکاونتێکی ڕاستەقینە یان پشتڕاستکراوە بۆ ئەوەی متمانە بە پۆستەکە بدرێت، دواتر کەتیبە ئەلیکترۆنیەکان (مێشولەکان) پشتگیری دەکەن. 4ـ ئەنجامدانی هەڵمەتی ڕیپۆرتکردنی بەکۆمەڵ لەیەک کاتدا لەدژی دەسەڵات یاخود ئۆپۆزسیۆن و ئەکاونتەکانیان، تۆمەتبارکردنیان بەزیانگەیاندن بە دامەزراوە فەرمییەکان، کەسەکان، یان پیرۆزیەکان، کاتێک ڕیپۆرتەکان زۆر دەبن، سایتی سۆشیال میدیا بلۆک و شاردنەوە دەکات بۆ ئەو پۆستە ڕیپۆرتکراوە. وە لە هەرێمی کوردستان سەرەرای جێبەجێکردنی یاسای قەدەغەکردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی ساڵی (2008) وەک ئامرازێک بۆ بەرەنگاربونەوەی تاوانەکانی ناو سۆشیاڵ میدیا، بەڵام چارەسەرکردنی دیاردەی مێشولەی ئەلکترۆنی پێویستی بە دەرکردنی یاسایەکی دیکە هەیە لە پەرلەمانی عیراق و هەرێمی کوردستان تایبەت بێت بە بە رەنگاربونەوەی ئەم دیاردەیە لە ژێر ناوی: (یاسای دژە دەنگۆ و پڕو پاگەندە ئەلیکترۆنییەکان).

عەلی مەحمود محەمەد هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەمەریكا 15 ملیارو 951 ملیۆن دۆلاری تێچوو بوو، پڕ تێچووترین هەڵبژاردن بوو لە مێژووی مرۆڤایەتی بە هەڵبژاردنەكانی پێشووی ئەمەریكاشەوە، لە دامەزراندنەوە بۆ هەنوكە، هەڵبژاردنێك رۆڵی پارە رۆڵی سەرەكی بوو لە یەكلاكردنەوەی كورسی. ئۆلیگاریشییەكان و هەڵبژاردن بەخشش رۆڵی سەرەكی دەگێڕێت لە یەكلا كردنەوەی ململانێكان بۆ بەدەستهێنانی كورسی، ئیلۆن ماسك 259 ملیۆن دۆلاری بەخشی بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردنی ترەمپ، ئەمازۆنیش 40 ملیۆن دۆلاری بەخشی بە بەرنامەیەك خانمی یەكەمی ئەمەریكا بەرهەمی دێنێت، ئەوانی دیكەش بۆ مەراسیمی سوێندخواردنەكەی زۆریان بەخشی. تەنانەت زۆر لە كۆمپانیاكان هەڵوێست و باوەڕی خۆیان لەسەر بازرگانی، گۆڕانی ژینگە، یەكسانی لە ژینگەی كار، و ... گۆڕی، لە نەیاری ترامپەوە 180 پلە گۆڕان بۆ لایەنگری. لەكاتی مەراسیمی سوێندخواردنەكەی ترامپ لە هۆڵی رۆتۆندا لە كاپیتۆڵ ژمارەیەك زۆر لە گەورە ملیاردێرەكان كۆبوونەوە، وا دەورەیان دابوو، دەتووت لەبەرەی جەنگدان، وەك جەنەراڵی جەنگ دەركەوتن، ترامپیش وەك ناپلیۆن نمایشكرا، لۆید بلانكفاین بەڕێوەبەری جێبەجێكاری پێشووی گۆڵدمان ساكس گەڕانەوەی ترەمپی بۆ سەر شانۆی جیهانی، دوای یەكەم خولی سەرۆكایەتی، بەراوردكرد بە گەڕانەوەی ناپلیۆن ئیمپراتۆری فەرەنسا دوای ساڵێك لە دەربەدەری لە دورگەیەكی ئیتاڵیا لە ساڵی 1915. لە وێنەیەكدا كە چوار كەسایەتی لە كاتی سوێندخواردنی ترامپ پێكەوە دەركەوتن، وێنەكە بووە جێگای باس لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، ئەوانیش بریتی بوون لە " ئیلۆن ماسك، جیف بیزۆس و مارك زوكربیرغ و ساندر بیهشای:"، ئەوان پێكەوە خاوەندی 884 ملیار دۆلارو چوار كۆمپانیای تەكنەلۆژیای بە بەها بوون، سەرمایەكەیان دەكاتە دووجار داهاتی نەتەوەیی وڵاتێكی وەك بەنگەلادیش، كە ژمارەی دانیشتووانی 176 ملیۆن كەسە، ئەو وێنانە هێمایەك بوون بۆ ئەوەی بزانین حكومەتەكەی ترامپ نوێنەرایەتی كێ دەكات، ئەمانە ئەمساڵ هیچیان بەشداری دافۆس 55یان نەكرد، مەست بوون بە مەراسیمی سوێندخواردنی ترامپەوە.  تایبەتمەندییەكی دیار لە سەرۆكایەتی دووەمی ترەمپ كە بە ڕوونی لە مەراسیمی سوێندخواردنەكەدا نمایشكرا، زۆرینەی نەیارەكانی پێشووی لە دەوری كۆببوونەوە، پشتگیرییە چەواشەكارییەكانی ترەمپ بوو لەلایەن ملیاردێرە تەكنەلۆژییەكان و دەوڵەمەندە گەورەكانەوە، ڕۆڵی ناوەندی كە ئیلۆن ماسك دەوڵەمەندترین پیاوی جیهان و ملیاردێرەكانی دیكە لە بواری بەڕێوەبردندا دەیگێڕێ، وا دەكات سیستەمەكە وەك پلۆتۆكراسییەك دەربكەوێت، نیگەرانییەكی ڕەوا هەیە كە یارمەتییەكانی ئاسایشی كۆمەڵایەتی و ڕێوشوێنەكانی چاودێری كۆمەڵایەتی و چاودێری تەندروستی و .... ببنە قوربانی ئەو هەوڵانەی كە بۆ كەمكردنەوەی قەبارەی حكومەتی فیدراڵی و خەرجییە كۆمەڵایەتییەكان دەدرێت، ماسك بۆ ئەنجامدانی ئەوكارە رێپێدراوە. ئەم ئیدارەیە دەستی كۆمپانیاكان ئازاد دەكات بۆ پاراستنی بەرژەوەندی كۆمپانیا گەورەكان، یەكێك لە هەنگاوەكان لەم بوارەدا كەمكردنەوەی باجی كۆمپانیاكانە لە 21%ەوە بۆ 15% . دەسەڵات بەرەو چ ئاڕاستەیەك پەرەسەندنی خێرای سستەمی دەسەڵاتداری بەرەو سیستەمی ئۆلیگارشی جیهانی، كە گروپێك ملیاردێر بەشێكی زۆری ئابوری جیهانیان كۆنترۆڵ كردووە، ساڵانە دەسەڵاتی ئۆلیگارشی جیهانی زیاتر قێزەونتر دەبێت، ئەمە ئەو واقیعە سیاسی و ئابورییە سەختەیە كە دەبێت رووبەڕووی ببینەوە، ماسك دەستێوەردان لە ژیانی سیاسی وڵاتان دەكات، ترامپیش هەڕەشە لە دانمارك و كەنەداو پەنەما. لە مێژووی مرۆڤایەتیدا هەرگیز ئەوەندە مارە كەمەی مرۆڤ، پارەی ئەوەندە زۆریان نەبووە، لە مێژووی مرۆڤایەتیدا هیچ كاتێك جیاوازییەكی وا لە داهات و ساماندا نەبووە لەنێوان تاك وڵاتاندا، لە مێژوودا هەرگیز چڕبوونەوەی خاوەندارێتی هێندە گەورەو زەق نەبووە، لە مێژوودا هیچ كاتێك چینێكی ملیاردێر هێندە بەهرەمەند نەبووە لەو دەسەڵاتە سیاسییەی كە ئێستا هەیانە، هیچكات شاهیدی ئاستێكی وا لە تەماح و چاوچنۆكی و نابەرپرسیارێتی لە نێو چینی دەسەڵاتداردا نەبووین وەك ئێستا، ئەوەی ئێستا هەیە لە جیاوازی سامان، ئەوەی ئێستا روودەدات هیچكات نموونەی لە رابردوودا نەبووە لە وێرانكاری ژینگە، دەوڵەمەندبوون, قۆرخكاری، جەنگ و كوشت و بڕ... زیاد بوونی كاریگەری سیاسی سەرمایەداران و كۆمپانیاكان بەهۆی زیادبوونی سەرمایەكانیانەوە، ئەم دەسەڵات و كاریگەریەش بەكاردەهێننەوە بۆ دەوڵەمەندبوونی زیاترو زیاد بوونی جیاوازی، جیهان بەرەو جەمسەرگەری زیاتری چینایەتی دەبات. دەوڵەتان دەسەڵاتیان ڕادەستی قۆرخكارەكان كردووە، ڕێگە بە كۆمپانیاكان دەدەن كاریگەرییان لەسەر ئەو كرێیە هەبێت كە  بە خەڵكی دەدەن، هەروەها نرخی ئەو خۆراك و دەرمانانەی كە تاكەكان دەتوانن دەستیان پێ بگات، وە ئەو بودجەیەی بۆ كەرتەكانی تەندروستی و پەروەردەو پشتیوانییە كۆمەڵایەتییەكن دەكرێت. نایەكسانی دیموكراسی توشی قەیران دەكات و لە كاری دەخات، هەر ئەم نایەكسانیەیە هۆكاری دەنگ نەدان و بایكۆتكردن لە جیهاندا، متمانە نەماوە بە سستەمێك سەرچاوەی ئەم وەحشیەتەیە، سستەمی پەرلەمانی لە كار كەوتووە، ئەوانەی دایان هێنا، هەر خۆشیان مراندیان بە یاسای كوشتنی بە بەزەیی. كەمكردنەوەی باج لایەنێكی دڵخۆشكەری دەسەڵاتی ترەمپ كەمكردنەوەی باجە لەسەر سەرمایەداران، بڕیاروایە تا 10 ساڵی دیكە نزیكە 8 ملیار دۆلاریان بۆ بگەڕێنێتەوە لە رێگای كەمكردنەوەی باجەوە. رۆژ بە رۆژ سەرمایەداری جیهانی رێژەی باج كەم دەكاتەوە، لە ئێستا جەمسەرێكی سیاسی بەهێزو بەرفراوانی نەیاری سستەمی سەرمایەداری لە ئارادا نییە، بۆیە سەرمایەداری جیهانی پێویستی بە حكومەتی خۆشگوزەران سۆسیال نەماوە، ئەوانەی هەن لە لیبراڵ و راستگەرا نەتەوەیی و ئیسلامی سیاسی و ... هەموو لەیەك كانی ئاو دەخۆنەوە لایەنگری سستەمی سەرمایەدارین، كەمكردنەوەی باج و بەتایبەتیكردنی كەرتە گشتییەكان تایبەتمەندی هاوبەشی هەموویانە، رێژەی باج لە ساڵی 1970 بە رێژەی 62% بوو، لە ساڵی 1980 دابەزی بۆ 48%، لە ساڵی 2022 دابەزیووە بۆ 23,1%، ئێستا ترامپ دایبەزاندووە بۆ 15%. لە وڵاتانی تازە گەشەكردوو 28%و لە وڵاتێكی وەك بەرازیل تەنها 10% یە. دەوڵەمەندەكانیش نەك تەنها رێژەی باجیان بۆ كەمكراوەتەوە، بگرە 7600 ملیار دۆلاریان لە 2500 شوێنی جیهان لە باج شاردۆتەوە وەك ئاشكرا بوو لە پەناما گێت، بەشێوەی گشتی ئێستا دەوڵەمەندەكان و كۆمپانیاكان باجی كەمتر دەدەن وەك لەوكات، بگرە بە كۆمەڵ وڵاتان بڕیار لەسەر كەمكردنەوەی باج دەدەن. بایدن هەڕەشەی باجی زیاتری دەكرد لە ئەو سەرمایەدارانەی سەرمایەكانیان لە سەروی 100 ملیۆن دۆلارەوە بوو، بەڵام ترەمپ 8%ی بۆ كەمكردنەوە، جگە لە ئیمتیازاتی دیكە. ئۆلیگارشییەكان بۆ هەڵوێستیان گۆڕی؟ بایدن لە كۆتا وتاری ماڵئاوایی مەترسی باڵادەستی ئۆلیگارشییەكانی كرد، كە دیموكراسیەتی ئەمەریكا بخەنە ژێر پرسیارەوە، لەو كاتەی هەموویان لە پاڵ ترامپا خۆیان و هاوسەرەكانیان ریزیان بەستبوو. لە مانگی ئازاردا بایدن پێشنیاری باجی سەروەت و سامانی كرد بەسەر دەوڵەمەندەكان بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی بودجەی وڵات، بەپێی پلانەكەی كە بەڵێنی دا ئەگەر دووبارە هەڵبژێردرێتەوە جێبەجێی بكات، لە بەڵێنەكەی هاتبوو ئەو ئەمریكییانەی سامانیان لە سەرووی ١٠٠ ملیۆن دۆلارەوەیە، بە ڕێژەی لەسەدا 2 باجیان لە سەرە. هەروەها دوای ئەوەی بایدن هەڵوێستێكی توندتری لەبارەی كۆممپانیا زەبلاحەكانی سلیكۆن ڤالی  گرتەبەر، ئەوان بەرەو ترامپ خزان، هەموو ئیدعاكان پێشوویان درۆزنانە دەرچوو. بایدن لە سەرەتای دەستبەكاربوونی ڕێبازێكی توندی بەرامبەر بە كۆمپانیاكانی تەكنەلۆژیا نا، هەوڵیدا بەكارهێنەران لە بەرزبوونەوەی نرخەكان بپارێزێت. لە میانی هەڵمەتی هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠٢٠دا، بایدن جەختی لە پاڵپشتی خۆی بۆ یاسای توندی دژ بە  ئیحتیكار دەربڕی، كۆنترۆڵی ئەو كۆمپانیا زەبەلاحانە و دابەشكردنیان ئەگەر پێویست بكات لە ڕێگەی ڕێكاری یاساییەوە. ئیدارەكەی هەمیشە ئیرادەیان نیشان داوە بۆ چاودێریكردن و دادگاییكردنی كۆمپانیا گەورەكانی وەك ئەمازۆن، مایكرۆسۆفت، و گووگڵ، و "مێتا". هەروەها دەیەویست كۆنترۆڵی مەترسییەكانی زیرەكی دەستكرد بكات. بایدن فشاری دەكردە سەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان چاودێری هەواڵی ناڕاست و درۆ بكەن، كە بایدن نەما مێتا رزگاری بوو، بەناوی ئازادییەوە ئێستا ئازادە لە بڵاوكردنەوەی هەواڵ و زانیاری ناڕاست. ئەوە ڕوون بووەتەوە كە كۆمپانیا زەبەلاحەكانی تەكنەلۆژیا و سۆشیال میدیا خوازیار بوون رزگاریان بێت لە بایدن و پەیوەست بن بە هەوادارانی ترامپەوە بۆ ئەوەی لە ماوەی چوار ساڵی داهاتوودا بەرژەوەندییەكانی كۆمپانیاكانیان بەرەوپێش ببەن.  لە دیارترین ئامادەبووانی سوێندخواردنی ترامپ؛ مارك زوكەربێرگ بوو كە پەیوەندییەكەی لەگەڵ ترامپ لە خولی پێشووی سەرۆكایەتی  لە خراپترین ئاستیدا بوو، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئەكاونتەكانی ترەمپی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك و ئینستاگرام داخست دوای پەلامارەكەی كاپیتوڵ لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢١، ئێستا ئەو چاوی لەسەر داخستنی تیك تۆكە، كە گەورەترین ركابەری میتایە، هەروەها بە بڕی 25 ملیۆن دۆلار رێك كەوت لەگەڵ ترەمپ بەرامبەر بە سكاڵاكەی. پەیوەندییەكانی ترەمپ لەگەڵ سلیكۆن ڤالی بە درێژایی یەكەم سەرۆكایەتییەكەی گرژ بووەو بە درێژایی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی ساڵی ٢٠٢٤ درێغی نەكردووە لە ڕەخنەگرتن لە كۆمپانیاكان، بەڵام ئێستا بەرژەوەندییە هاوبەشەكانیان وای كردووە موو بە بەینیانەوە نەچێت. جێگەی سەرسوڕمانە كاتێك ترەمپ لە خولی یەكەمی سەرۆكایەتی لە كۆشكی سپی بوو، هەموو كەسە دیارەكانی سلیكۆن ڤالی بانگهێشت كرد بۆ ئەنجومەنی تەكنەلۆژیای ئەمریكی، لە ناو ئامادەبوواندا ئیلۆن ماسك نەبوو، بانگی نەكردبوو بۆ ئەو دیدارە. تەنانەت تاكو مانگی ئازاری 2024، ماسك ڕەتیدەكردەوە پشتگیری لە ترەمپ بكات، هەڵوێستەكەی وەك ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست بوو لە ژێر فشاری خاوەنەكەی جێف بیزۆس خاوەندی ئەمازۆنە، لە مانگی تەمموزدا- دوای هەوڵی تیرۆركردنی ترامپ لە شاری باتلەر لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا- ماسك هەڵوێستی خۆی گۆڕی و لە تویتێكدا پشتگیری تەواوی خۆی بۆ ترەمپ دەربڕی و هیوای زوو چاكبوونەوەی بۆ خواست. ئەم گەورە سەرمایەدارانەی تەكنەلۆژیای سلیكۆن ڤالی لەناو خەڵكدا شەرمەزار دەركەوتن بەهۆی ئم گۆڕانكارییە خێرا هەڵپەرستانەوەیان، بەهۆی ئەوەی ئەمانە پێشتر بە مەیلی سیاسی پێشكەوتنخوازانە ناسراون، ڕاپرسییەكی گرێگ فێرنشتاین دەریخست كە سەركردەكانی سلیكۆن ڤاڵی زۆر لیبڕاڵ بوون لە پرسە كۆمەڵایەتییەكان، ئەوان دژی سزای لەسێدارەدان بوون، پشتگیرییان لە مافی هەڵبژاردنی ژنان و یاساكانی كۆنترۆڵكردنی چەك و مافی هاوڕەگەز بازان دەكردو تاڕادەیەكی زۆر پشتگیرییان لە سیاسەتەكانی دووبارە دابەشكردنەوەی سامان دەكرد، لەوانەش باجی زیاتر لەسەر دەوڵەمەندەكان و چاودێری تەندروستی گشتگیر بۆ هەژاران، هەروەها بانگەشەیان بۆ یاساكانی كۆچبەری سنوردار دەكرد، بۆیە زۆر لە چەپی ناو پارتی دیموكراتی نزیك بوون، بەڵام لە دوو بواردا ناكۆك بوون لەگەڵ باڵی چەپی ناو دیموكرات بە تایبەت زۆر دژی سەندیكاكانی كرێكاران و كۆنترۆڵی توندی حكومەت بوون، ئێستا هەموو باوەڕو ئامانجەكان خۆیان گۆڕییەوە بە بەرژەوەندیی، لە كاتێكدا ئەگەر 99%ی هەموو سەروەتەكەشیان لە دەستبدەن، تا مردن لە پاشا پاشاتر دەژێن. پێكهاتەی كابینەكەی ترامپ  بەپێی ئامارێكی گۆڤاری فۆربس، هەموو سامانی ئیدارەی بایدن سەرۆكی پێشووی ئەمەریكا 118 ملیۆن دۆلار زیاتر نەبووە، هەرچەندە بایدنیش نمایندەی ئۆلیگارشییەكانی ناو دیموكرات بوو لە ترسی هاتنی بیرنی ساندەرز و باڵی زۆر چەپی ناو دیموكراتەكان. بەڵام  پێكهاتەی ئەم ئیدارەیەی ترامپ دەرخەری ئەو ڕاستییەیە كە بەرهەمی هەڵبژاردنێكە كە ملیاردێرەكان زیاتر لە جاران لە مێژووی ئەمریكادا بەخششیان داوەو بەتایبەت بە كۆمارییەكان، وە ئێستا بە زەقی رۆڵیان لە كابینەكەدا دەردەكەوێت. ئەمەش پێكهاتەی ئیدارەی ترامپ، وە بڕی سەرمایكەیانە: - دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا، بڕی 5.4 ملیار دۆلار. - ئیلۆن ماسك، هاوسەرۆكی وەزارەتی كارایی حكومەت (DOG)، 423 ملیار دۆلار. - ڤیڤێك ڕاماسوامی، هاوسەرۆكی وەزارەتی كارایی حكومەت (DOG)، یەك ملیار دۆلار. - سكۆت بێسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمریكا، دانی بەوەدانا كە ملیاردێرە. - هاوارد لوتنیك، وەزیری بازرگانی، دوو ملیار دۆلار. - لیندا مەكماهۆن، وەزیری پەروەردە، 2.6 ملیار دۆلار. - دۆگ بورگوم، وەزیری ناوخۆ، یەك ملیار و 100 ملیۆن دۆلار. - مەسعەد بولۆس، ڕاوێژكاری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، خۆی بە ملیاردێر ناساندووە. - ستیڤن فاینبێرگ، جێگری وەزیری بەرگری، پێنج ملیار دۆلار. - وارن ستیڤنز، باڵیۆزی ئەمریكا لە لەندەن، بڕی ٣.٣ ملیار دۆلار. - چارڵز كوشنەر، باڵیۆزی واشنتۆن لە پاریس، 2.9 ملیار دۆلار. - جارێد ئیزكمان، كارگێڕی ناسا، بڕی یەك ملیار و ٩٠٠ ملیۆن دۆلار. - كێلی لۆفلێر، كارگێڕی بازرگانی بچووك، یەك ملیار و 100 ملیۆن دۆلار. - دەیڤید ساكس، بەڕێوەبەری AI و Cryptocurrency، ملیاردێر. - كریس ڕایت، وەزیری وزە، بڕی ١٧١ ملیۆن دۆلار - ستیڤن ویتكۆف، نێردەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، زیاتر لە 500 ملیۆن دۆلار. - محەمەد ئۆز، بەڕێوەبەری چاودێری پزیشكی، بەلایەنی كەمەوە ١٠٠ ملیۆن دۆلار. - فرانك بیسینان، كۆمیساری ئاسایشی كۆمەڵایەتی، زیاتر لە 900 ملیۆن دۆلار. هەروەها ئەوە ماسك بوو كە پێشنیاری كرد ترەمپ ج د  ڤانس وەك هاوڕێی كاندیدكردنی هەڵبژێرێت بۆ پۆستی جێگیری سەرۆك كۆمار، هەرچەندە تارمایی ماسك وەك سەرۆكی سێبەر شەوقی جی دی ڤانسی نەهێشتووە. هەروەها ئیلۆن ماسك بە بەخشینی 259 ملیۆن دۆلار بە هەڵمەتی هەڵبژاردنی ترامپ، وێڕای كەڵكوەرگرتن لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس، یەك بە سەدی تا ئێستا بەدەست هێناوە، جگە لە دەسەڵاتی سیاسی. لەوەی باسمان كرد دەردەكەوێت حكومەتەكەی ترامپ حكومەتێكی بلۆتۆكراتییەو بەرژەوەندی ئۆلیگارشییەكانی ئەمەریكا دەپارێزێت، ئەوەی لینین لە پێناسی دەوڵەتدا زیاتر لە 108 ساڵ لەمەوپێش كردی بۆ ئەوڕۆ  تەواو راستە "دەوڵەت ئامرازێكە بە دەست چینێكەوە بۆ سەركوتی چینەكانی دیكە".